28/09/2012

1

Emissiemanagement grondgebonden

teelten “de lysimeter”

Kennisdag Water

Zoetermeer, 27 september 2012

Jos Balendonck, Wim Voogt, Marius Heinen, Gert-Jan Swinkels, Aat van

Winkel, Frans Zwinkels, Hennie van Dorland

De bodem, een “black box”

Doelen teler:

• Optimalisatie water- en meststoffen voor teelt

• Emissiedoelstelling

Centrale vraag: Hoe krijgt de teler meer inzicht in de

waterstromen in de bodem? -> Meten

1. Welke meetapparatuur is daarvoor nodig ?

2. Hoe gaat hij dat interpreteren ?

3. Hoe kan hij het toepassen ?

Voorbeelden: Praktijkevaluatie bij 9 telers met:

chrysant, zomerbloemen, bio-teelt en sla

28/09/2012

2

Emissie Management Systeem (praktijk experiment)

LETSGROW

Teler Klimaat

computer

Telers groepen

Drainmeter

Lysimeter Sensoren Regenmeter

WUR-server

Modellen Niet iedere teelt is hetzelfde

het systeem is complex

en kostbaar

Klimaatcomputer Teler

Drainmeter

Lysimeter

Emissie Management Systeem

Lysimeter (Optie 1*)

Inzicht in werkelijke drain

28/09/2012

3

Lysimeter

Doel:

Inzicht in werkelijke uitspoeling

(volume en inhoud)

Beperkingen:

• Eén teeltvak

• Traag

Drainmeter

Doel:

Automatisch meten drain en

koppeling met klimaatcomputer

Aandachtspunten:

• Ruimte beperkingen in kas

• Inpasbaarheid in teelt

• Robuust en eenvoudig ontwerp

• Bereikbaarheid voor service

28/09/2012

4

Voorbeeld 1

Chrysant op zand, diep grondwater

0

50

100

150

200

250

1 1001 2001 3001 4001 5001 6001 7001 8001 9001 10001 11001 12001 13001

Irrigatie - mm

Drainage - mm

Periode: jan 2011 – sept 2012

• Minder watergift in 2de jaar

• Minder drain/emissie

• Leren door inzicht in drain

Klimaatcomputer Teler

Drainmeter

Lysimeter

Sensoren

Inzicht in dynamiek

Emissie Management Systeem

+ Sensoren (Optie 2**)

28/09/2012

5

Vochtsensoren

Doelen

• Dagelijks management watergiften

• Controle werking lysimeter

• Meten in en buiten lysimeter

Ervaringen

• Bodemkalibratie per grondsoort

• Uitval door stomen (herplaatsen)

• Herkalibratie na grondbewerking/stomen

• Veel variatie in de bodem/puntmetingen

• Storingen t.g.v. plant/oogstmachines

• Defecte sensoren door corrosie

Advies

• Sensoren ongestoord in bodem laten

(behalve voor stomen/grondbewerking)

• Kritisch bij aanschaf (checklist)

• Gebruik volgens advies (instructie boek)

Vochtsensoren op 3 diepten

15cm

30cm

60cm

28/09/2012

6

Voorbeeld 2

Chrysant op zand met diep grondwater

• Start: kleine en beperkte watergift i.v.m. Pythium gevoeligheid

• Langzaam droge grond vochtiger krijgen

• Wortelzone vochtig maken tot eerste drain zichtbaar is.

• Vochtniveau houden, beurten van max. 15 mm (seizoenafhankelijk)

• Na 3-5 dagen weer gieten, afhankelijk van instraling

• Gietbeslissing mede op basis van vochtsensor op 15 cm

• Uitdaging:

Welke drain ontstaat bij welk vochtgehalte en welke watergift ?

• Conclusie:

Teler kan met tools redelijk uit de voeten om ervaring op te doen.

Voorbeeld Chrysant

0

5

10

15

20

25

30

35

1

24

47

70

93

11

6

13

9

16

2

18

5

20

8

23

1

25

4

27

7

30

0

32

3

34

6

36

9

39

2

41

5

43

8

46

1

48

4

50

7

53

0

55

3

57

6

59

9

62

2

64

5

66

8

69

1

71

4

73

7

76

0

78

3

80

6

82

9

85

2

87

5

89

8

92

1

94

4

96

7

99

0

10

13

10

36

10

59

10

82

11

05

11

28

11

51

11

74

11

97

12

20

12

43

12

66

12

89

13

12

13

35

13

58

Drainage (mm, cum.)

Vochtgehalte (%)

Watergift (mm)

28/09/2012

7

Klimaatcomputer Teler

Drainmeter

Lysimeter

Sensoren

Modellen (verdamping + uitspoeling)

Ondersteuning bij emissie management

Emissie Management Systeem

+ Modellen (Optie 3***)

Doelen:

• Watergeven naar behoefte

(sturen op overschot = 0)

Modellen

(de Plant)

Verdamping

verdamping (ET) beregening

overschot

28/09/2012

8

Doelen:

• Watergeven naar behoefte

• Drain scenario’s

• Controle lysimeter +

sensoren

Modellen

(de bodem)

Verdamping

Uitspoeling

verdamping (ET) beregening

overschot

drain

Doelen:

• Watergeven naar behoefte

• Drain scenario’s

• Controle lysimeter +

sensoren

• Vastleggen bodem- en

gewasspecifieke kennis voor

andere teeltvakken en

seizoenen/jaren

• Verdampingsmodel ijken

met werkelijke drain, over

langere tijd en meerdere

teelten

Modellen

(Beslissings Ondersteunend Systeem)

Verdamping

Uitspoeling

verdamping (ET) beregening

overschot

drain

Lysimeter

28/09/2012

9

Regenmeter of

watermeters

• Controle werkelijke watergift

• Input verdampingsmodel

• Niet bij:

– Druppelsystemen

– Lage regenleidingen

• Aandacht van telers

– Gevoelig voor vervuiling

– Teeltwisselingen

Voorbeeld Chrysant op humeus zand

28/09/2012

10

Wat hebben we geleerd?

• Telen op weinig drain is zeker mogelijk !

• Grote diversiteit: telers, gewas (ras), grond, hydrologie, bemesting

• Aanpak: anders voor elke individuele teler (modulair systeem)

• Lysimeter:

– Sturen op drain: alleen op langere termijn (traag)

– Het is een kwestie van ervaring opdoen en leren gebruiken !

• Sensoren:

– Sturen op trends: grafieken volgen geeft inzicht en houvast

– Interpreteren van vochtsensoren niet eenvoudig

– Sensor op 30 cm geeft inzicht in verdroging/vernatting

– Sensor op 60 cm heeft weinig toegevoegde waarde

• Modellen:

– Sturen naar behoefte: Beslissings Ondersteunend Systeem

– Up-to-date kennis vastleggen (ijken modellen)

Subsidieregeling KRW

Financiers en partners in het onderzoek