EinarH.GuðmundssonHvaðerbakviðystusjónarrönd?

Heimslíkönafstæðiskenningarinnar,sjóndeildiroghinnsýnilegiheimur

Heimslíkönalmennuafstæðiskenningarinnar

.Tvívíðyfirborðintákna

þrívíðaheimaágefnumtíma.Svæðinutanoginnanviðyfirborðineruekkihlutiafviðkomandiheimi.

JákvæðsveigjaNeikvæðsveigjaEnginsveigja(endanlegur)(óendanlegur)(óendanlegur)Tileruflatirogneikvættsveigðir

heimarsemeruendanlegir

Heimurinnokkarerþvísemnæstflatur.Ekkiervitaðhvorthanneróendanlegureðaekki.Hanneraðþenjastút:Rúmiðeraðþenjastút,ekkistjörnureðavetrarbrautir.HannmyndaðistíMiklahvelli(hvaðsemþaðþýðir)fyrirum14milljörðumára.

Útþensla-Agnasjóndeild

P=Vetrarbrautinokkar.Sýnilegurheimur=svæðiðinnanagnasjóndeildarinnar(particlehorizon).Geislisjóndeildarinnarernú46milljarðarljósáraogfervaxandivegnaútþenslunnar.

ÁtímatséstljósíPsemlagðiafstaðfrásjóndeildinniíMiklahvelli

Hinnsýnilegiheimur

Horftútígeiminn=skyggnstafturítímann,lengst14milljarðaára.Hérognúerímiðjunni.Miklihvellur(upphafið)erájaðrinum.Viðhöfumengarupplýsingarumþaðsemutarer(áundanMiklahvelli).

Óðaþenslaíárdaga=Miklihvellur

Hugmyndinumóðaþenslu(inflation)komframum1980.Tilhægri:Agnasjóndeildíheimieftiróðaþenslu.Geislium46milljarðarljósára.Óðaþensluskeiðiðhófstkl.10-36sekogþvílaukkl.10-34sek.

NýttóðaþensluskeiðUppgötvunárið1998:Þensluhraðialheimsferstöðugtvaxandi.Ástæða:Hulduorka(darkenergy)=Orkaskammtatómsins.Nýjaóðaþenslanhófstfyriru.þ.b.6milljörðumára.Ekkertbendirtilþessaðdragamuniúrhenniífyrirsjáanlegriframtíð.Afleiðing:Íkringumsérhvernathugandaíalheimihefurtilviðbótaragnasjóndeildinnimyndastönnurogöðruvísisjóndeild.Súerkyrrstæð(eðaverðurþaðínáinniframtíð)ogkallastskynmörk(eventhorizon).

Skynmörkin

Svæðiáskynmörkunumfjarlægjastokkurmeðljóshraðavegnanýjuóðaþenslunnarogsvæðisemerulengraíburtufjarlægjastokkurmeðhraðasemerogverðurávalltmeirienljóshraðinn(efóðaþenslanhelstóbreytt).Skynmörkinskiljaámilliþesshlutaalheimsins,semviðhöfumþegarséðogrannsakað,ogþesshlutasemviðmunumaldreigetaðaflaðfrekariupplýsingaum.Þessusvipartilþesssemgeristviðskynmörk(yfirborð)svarthola.Skynmörkinerunúnaírúmlega16milljarðaljósárafjarlægð.Þaumunuaðlokumstöðvastíum17milljarðaljósárafjarlægð.

Skynmörk=Endimörkhinssýnilegaheims

Skynmörkinerukyrrstæðíu.þ.b.17milljarðaljósárafjarlægðfráathugunarstað.Þarverðaþauumaldurogæviefnýjaóðaþenslanhelstóbreytt.Ekkiséstútfyrirmörkin.Svæðiðinnanmarkannaeraðtæmastvegnaþenslunnar.Um98%efnisinsernúþegarfarið.Athugandinnsérþólengiljósiðsemefniðsendifráséráðurenþaðkvaddi.Ljósiðdofnarhinsvegarmeðtímanumogverðurærauðara.Hverfuraðlokum.Agnasjóndeildin(lengstíburtu)fjarlægistmeðhraðasemermeirienfjórfaldurljóshraðinn.

Hvaðerbakviðystusjónarrönd?

•  Endanlegurheimurmeðmeiraafþvísama?

•  Óendanlegurheimurmeðmeiraafþvísama?•  Eitthvaðalltannað?

Erþaðsemviðköllumalheim(universe)aðeinsörlítillhlutiafmunstærrifjölheimi(multiverse)?

Heimarfæðaafséraðraheimameðtilviljanakenndumhættiviðflöktískammtatómi.Nýjuheimarnirþenjastýmistútoglifaeðahrynjasamanogeyðast.

Frumspekiá21.öld

Önnurfjölheimshugmynd:Hverkúlatáknarheilanalheim,e.t.v.meðsínumeiginsérstökunáttúrulögmálumogeiginleikum.Nýirheimarerustöðugtaðverðatilviðhamskiptiífrumtóminu,semstækkarmeðóðaþensluhraða.Heimarnirrekastþvíekkisamanþóttþeirséusjálfiraðþenjastút.

ENDIR