梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」...

32
- 230 - 㧔㧕 㚤Ỉᄢቑᢄቑㇱ!7¶ 79 癩 33 朮 4 蠻 梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢   篤 碁檍巷鵠豪貢購拘荒穀甲賭溝語貢儼S貢臙恒 麹伍碁浸☞購﨟娯╂ゞ溝鵠語膏貢裁碕魂削婚 宰瑳貢湊弴惚腿考合腔豪荒晃伍独稿梗貢身 貢豪貢購哇ゞ浩肱驗合鵠梗膏惚ö穀荒広 珙2珩 珙聶棹9賓斥珩 0. 購港濠行 1. 碁$語膏広康豪貢 2. 軛艙誤lマ氛4護珙恠袿珩膏碁$語 3. 軛艙誤lマ氛4護珙恠袿珩貢碁$語弴る貢遲火 4. 拷溝砿行拘恒肱 0.はじめに 誤lマ氛4護購荳袿斥貢哢囂攻荒4怒貢慎考午稿貢軛艙塞紺瑳宰控ラワ荒航 膏努行蠱二行捺ネ江黒紅貢控 1884 朮伍蕚齠 17 朮貢梗膏紘午ラ楼貢婚策彩嶌貢 ┘舮 Max Müller 膏腰黒穀控評躇艙渣 Nanjio Bunyiu 鳰貢眛行荒鵠豪貢紘控伍稿 黒拘穀腔江恒伍航黒剛航貢舂貢lマ氛4袿控捺ネ江黒紅梗膏紘獄康午軛艙誤l マ氛4護珙恠袿珩 2貢北ワ惚ペ耕紅ワ艙行像耕紅紘杭腔豪莵行ù橲舂貢6ワ控 鍍行荒耕肱広鵠 3午紘控伍哢嶌腔左策瑳魂鷺再宰テ貢二6艙┃貢篷釡惚祚橲 浩肱広鵠¸7荒航貢ò国酷浩肱豪伍噌ぅ貢刻晃北ワ行購考広糠抗ò行拘拘耕紅 梗膏控荒広午艙┃ª行購Ǎ豹荒艙郊拘酷貢国康紘拘穀伍秦淞共腔接苜荒広控伍 4悄購左策瑳魂鷺再宰貢黙主腔購荒晃伍左策瑳魂鷺再宰テ腔ク腰黒肱広鵠征獸 貢聟る江行国鵠豪貢膏淞腰黒鵠午ヱ﨑江黒肱広鵠征獸貢聟る江貢膣行左策瑳魂 鷺再宰艙┃貢㏍えきえ控抗眛き行ネ腰黒鵠午4悄左策瑳魂鷺再宰艙惚ワ浩肱広 鵠国康腔伍帑購荒行控荒骨紘拘腰拘穀荒広ワ艙郊拘酷控ò行考晃午6耕肱壕鵠

Upload: others

Post on 05-Jul-2020

6 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 230 -

硏 要 號

梵文『般若心経』(小本)の「空」

金 沢   篤

0.

1.

2.

3.

4.

0.はじめに

1884 17

Max Müller Nanjio Bunyiu

2

3

Page 2: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 229 -

1.「空」というもの

X

X is

empty. X is emptiness. empty emptiness

X

Page 3: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 228 -

X X

zUnya

empty J. Gonda

aputrasya gRhaM zUnyam 4 .

aputra

gRha

aputram

zUnya5

zUnya

Page 4: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 227 -

aputrasya

gRhaM zUNyam.

gRhasya zUnyatA.

gRha

zUnyatA

emptiness

zUnyatA

zUnya

zUnya

6

Page 5: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 226 -

2. 梵文『般若心経』の「空」

[1960] 7

A

B

A

namas sarvajJAya.

Arya-avalokitezvaro bodhisattvo gaMbhIrAyAM prajJApAramitAyAM caryAM caramANo

vyavalokayati sma: i paJca skandhAs, tAMz ca svabhAva- ny n pazyati sma , iha

zAliputra ii rUpaM nyat , nyat ^eva rUpam , rUpAn na pRthak nyat , nyat y na pRthag rUpam. yad rUpaM sA nyat , yA nyat tad rUpam, evam eva vedanA-

saMjJA-saMskAra-vijJAnAni. iha zAriputra iii sarva-dharmAH nyat -lakSaNA anutpannA

amala-avimalA na^UnA na paripUrNAH. tasmAc chAriputra iv nyat y M na rUpaM na vedanA na saNjJA na saMskArA na vijJAnaM, na cakSuH-zrotra-ghrANa-jihvA-kAya-

manAMsi, na rUpa-zabda-gandha-rasa-spraSTavya-dharmAH, na cakSur-dhAtur yAvan

na mano-vijJAna-dhAtuH. na vidyA na^avidyA na vidyA-kSayo na^avidyA-kSayo yAvan

na jarA-maraNaM na jarA-maraNa-kSayo na duHkha-samudaya-nirodha-mArgA, na

jJAnaM na prAptiH. tasmAd aprAptitvAd bodhisattvAnAM prajJApAramitAm Azritya

viharaty acitta-AvaraNaH. citta-AvaraNa-nAstitvAd atrasto viparyAsa-atikrAnto niSTha-

nirvANaH. try-adhva-vyavasthitAH sarva-buddhAH prajJApAramitAm Azritya^anuttaraAM

saMyaksambodhim abhisambuddhAH. tasmAj jJAtavyaM prajJApAramitA mahA-mantro

mahA-vidyA-mantro^anuttara-mantro^asama-sama-mantraH sarva-duHkha-prazamanaH

satyam amithyatvAt. prajjApAramitAyAm ukto mantraH. tad yathA:

gate gate pAra-gate pAra-saMgate bodhi svAhA. iti prajJApAramitA-hRdayaM samAptam.

[1960]172-173

Page 6: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 225 -

B

五蘊皆空 色不異空 空不異色 色即是空 空即是色 諸法空相

空中 無色

[1960]8-12

zUnya zUnyatA

A

zUnya

zUnyatA

zUnya

svabhAva

gRhaM zUnyam.

zUnya

zUnya

svabhAva-zUnya

Page 7: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 224 -

zUnya/zUnyatA zUnya svabhAva-zUnya

svabhAva

svabhAva

X

X

svabhAva zUnyatA

svabhAva-zUnyatA

i ii iii iv

i pañca skandh s, t MM ca svabh va- ny n pa yati sma

skandha

svabhAva-zUnya

ii r paMM nyat , nyat ˆeva r pam[[ ]]

rUpa zUnyatA

(iii) sarva-dharm HH nyat -lakSSaNN [HH]

dharma lakSaNa

(iv) nyat y MM na r paMM....

rUpa

Page 8: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 223 -

zUnya zUnyatA

3.梵文『般若心経』(小本)の「空」理解の検証3.0

i

ii iii iv 1884 Max Müller & Bunyiu Nanjio

1 Max Müller & Bunyiu Nanjio <1884>

“...thought thus:’There are the ve Skandhas, and these he considered as by their

nature empty (phenomenal)’... form here is emptiness , and emptiness indeed is form,...all things have the character of emptiness,...in this emptiness there is no

form,... ” pp.48-49

2 <1907>

[1907]241-242

3 <1932>

[1932]8

Page 9: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 222 -

4 <1932>

[1932]519

5 <1940>

[1940]27-28

6 <1944>

[1944]206

7 <1960>

[1960]9-11

8 <1969>

skandha zUnya

[ ] rUpa

[ ]

lakSaNa

[ ] [1969]50

9 <1971>

[1971]165

Page 10: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 221 -

10 <1973>

[1973]16

11 <1985>

[1985]146-147

12 <1994>

8

[1994]50,74,107,144

13 <2001>

[2001]8-9

14 <2002>

Page 11: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 220 -

[2002]120-126

15 <2004>

[2004]86-87

16 9 <2009>

” ”

[2009]<13-17 >

17 <2009>

[2009] 29

3.1

1 i svabhAva-zUnya

skandha

rUpa form dharma thing lakSaNa character

zUnya empty zUnyatA emptiness

210

6

Page 12: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 219 -

3 14

6

rUpa zUnyatA11

14 12

7

7 rUpa zUnya

zUnyatA

svabhAva-zUnya

skandha rUpa rUpa zUnyatA

svabhAva

svabhAva-zUnya svabhAva

svabhAva

zUnya

svabhAva

zUnya svabhAva zUnya

svabhAva-zUnya

svabhAva zUnya

Page 13: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 218 -

3.2

skandha 13 zUnya rUpa

zUnya zUnyatA

rUpa-skandha

14

rUpaM zUnyam, yat zUnyaM tad rUpam

rUpaM zUnyatA, zUnyatA^eva rUpam

9

11

rUpa zUnyatA15

16

skandha rUpa

rUpa zUnyatA

rUpa zUnyatA

rUpa form zUnyatA emptiness

Page 14: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 217 -

rUpa

rUpa

i ii iii iv i iii

skandhaH zUnyaH

dharmasya zUnyatA

svabhAva-zUnya

lakSaNa rUpa zUnyatA

zUnyatA

rUpa rUpa

rUpa

utpalaM nIlam

utpalasya nIlatvam

utpalaM zUnyam utpalasya zUnyatA

rUpa

rUpa zUnyatA rUpaM

zUnyam rUpaM zUnyatA17

rUpa

rUpa-skandha 18

zUnyatA

ii rUpaM zUnyatA. rUpa

Page 15: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 216 -

zUnyatA

rUpa rUpam zUnyatA

zUnyatA

ahaM brahma^asmi

aham

brahma brahman

asmi as-

19

20

21

rUpa

rUpa rUpa

1 17 rUpa

7 8 10 12 13 16 17 22

15 rUpa rUpa

rUpa

13

[2001]

Page 16: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 215 -

rUpaM zUnyatA

S.D.Joshi

This

book is importance.

This book is important.

[2001]137-138

rUpaM zUnyatA

S.D.Joshi

rUpa

zUnyatA rUpa

zUnyatA

rUpaM zUnyatA rUpaM zUnyam

S.D.Joshi

rUpaM zUnyatA

Page 17: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 214 -

S.D.Joshi

rUpa

rUpavat rUpin rUpadhara

rUpa

rUpa

rUpaM zUnyatA

ahaM brahma^asmi

rUpaM zUnyatA

S.D.Joshi

23

rUpaM zUnyatA rUpa

zUnyatA zUnyam

zUnyatA

zUnyatA zUnya

[2001]138

[2001]137

Page 18: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 213 -

rUpa 10 rUpa

16

zUnyatA

zUnyatA

24 zUnyatA

rUpa

7

rUpa

zUnyatA

Page 19: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 212 -

[2004]106-109

rUpaM zUnyatA, zUnyatA^eva rUpam

rUpa

zUnyatA

zUnya

zUnyatA

zUnya deva devatA

Page 20: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 211 -

deva

devatA

25

3.3

iii sarva-dharmAH zUnyatA-laksaNAH sarva-

dharmAH zUnyAH.

rUpa

zUnyatA

zUnyatA rUpa zUnya

zUnyatA sarva-dharmAH

zUnyatA-laksaNAH

sarva-dharmAH zUnyAH.

sarva-dharmANAM zUnyatA

sarva-dharmAH zUnyatA-laksaNAH lakSaNa

sarva-dharmANAM zUnyatA

lakSyate

zUnyatA

rUpa sarva-dharmAH

zUnyAH

zUnyatA lakSaNa

Page 21: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 210 -

1 17

rUpa 3

zUnyatA

<

> < > < >

3.4

iv

zUnyatAyAM na rUpam.....

zUnyatAyAM na rUpam na

Page 22: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 209 -

zUnyatA

1 17

NAgArjuna XVIII-5

karma-kleza-kSayAn mokSaH karma-klezA vikalpataH /

te prapaJcAt prapaJcas tu zUnyatAyAM nirudhyate //5// Ms XVIII-5:pp.349-350

CandrakIrti

sa ca^ayaM laukikaH prapaJco niravazeSaH zUnyatAyAM sarva-bhAva-svabhAva-zUnyatA-

darzane sati nirudhyate // (PrasannapadA ad Ms XVIII-5:p.350)

ca sa ayam laukika

prapaJca zUnyatA sarva

bhAva svabhAva-zUnyatA darzana

sati niravazeSa nirudhyate

iv

XVIII-5

4.むすびにかえて

i ii iii iv

skandha

Page 23: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 208 -

dharma rUpa-skandha

rUpa

zUnya rUpa

zUnyatA

zUnyatA

rUpa26

rUpa-skandha

rUpa-skandha rUpa

rUpaM zUnyatA rUpaM zUnyam

rUpa

rUpaM zUnyatA

rUpa

i paJca skandhAs, tAMz ca svabhAva-zUnyAn pazyati sma

skandha 色蘊 r pa-s. vedan -s. saMjñ -s. saMsk ra-s. vijñ na-s. 空 nyaii rUpaM zUnyatA zUnyatA^eva rUpam [[ ]]

dharma 色 r pa vedan saMjñ saMsk ra vijñ na 空性 nyatiii sarva-dharmAH zUnyatA-lakSaNA[H]

iv zUnyatAyAM na rUpaM....

Page 24: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 207 -

【テキスト・参考文献】Abhs:AbhijJAnazakuntalA(PischelEd.)

Akbh:AbhidharmakozabhASya by Vasubandhu(PradhanEd.)Hit:Hitopadeza by NArAyaNa(PetersonEd.)

Kss:KathAsaritsAgara(NirNaya.Ed.:1970R)M:MRcchakaTika by ZUdraka(KaleEd.)Ms:MAdhyAmikazAstra by NAgArjuna(PoussinEd.)

Lancaster, Lewis,ed.[1977]:PrajJApAramitA and Related Systems:Studies in Honor of Edward Conze,Berkeley.Müller,Max & Nanjio,Bunyiu[1884]:Anecdota Oxoniensia:Texts, Documents, and Extracts chie y from Manuscripts in the Bodleian and other Oxford Libraries…, Vol.1,Part 3,Oxford.

[1933][1944]

[1959]

[1977]

[1976]

[1973]

[1968]

[1978]

[1971]

[1907]

[1956] 4 2

[1969]

[1983][1985]

[1969]

[1986][2001]

Page 25: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 206 -

[2003]

[1977]

[2003]

[1960]

[193211??][1941]

[2004]

[1967][1974]

[20090220]

[2008] 35

[1974/1989] J.

[2002]

[20090210]

[19320115]

【註記】1 1982 12

3

4 Gonda

aputrasya gRhaM zUnyaM san-mitra-rahitasya ca mUrkhasya hRdayaM zUnyaM sarva-zUnyA daridratA (Hit,I-96:p.29)

Page 26: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 205 -

[1968]55

zUnyam aputrasya gRhaM cira-zUnyaM naˆasti yasya san-mitram mUrkhasya dizaH zUnyAH sarvaM zUnyaM daridrasya Mr,I-8:p.10)

[1959] 1855 tAda / sauntalAvirahidaM suNNaM via tavovaNaM pavisAmo /(Abhs,p.56)[tAta zakuntalA-virahitaM

zUnyam iva tapo-vanam pravizAva(Abhs,p.131)]

[1977] 103

a-bhAryaM hi zUnyaM gRha-pater gRham /(Kss,p.464)[1978]237

6

7 [2003]

[2003][1960]

8

[1994]74 zUnyatA

zUnya

9 [2009]

10 Max Müller & Bunyiu Nanjio[1907] rUpa

zUnya, zUnyatARUpa.[ ]. .

[1907] 95zUnya.[ ]. .

Page 27: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 204 -

zUnya-tA.[ ]. . [1907] 10911 3 5

3

12

13 skandha

[1985]

48

50

[1983]

rUpa

100[1983] [1985] [1985]

11

146

skandha

Page 28: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 203 -

rUpa-skandha

rUpa

9rUpa

717

11 14 15rUpa

14

15ii

[1960]2316 [1973]

[1973]207

rUpaM zUnyatA zUnyatA^eva rUpam

yad rUpaM sA zUnyatA, yA zUnyatA tad rUpam

rUpa

zUnyatA

zUnyatA

17 rUpa-

Page 29: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 202 -

skandha

te punaHH saMMskRRt dharm r pa- di-skandha-pañcakam / rUpa-skandho vedanA-skandhaH saMjJA-skandhaH saMskAra-skandho vijJAna-skandhaz ca^ity ete

saMskRtA dharmAH /(Abh,p.4)ab

[1969]145 rUpa

r paMM dvividhvarNaH saMsth naM ca / Abh,p.6)

a[1969]150

[1976]

[1976]63

6618 [1977]

[1977]11

59

ii rUpa

rUpa-skandha zUnyatA

19 [2004]106-107 [1994]9620 [2001]13821 7 1022 rUpa 7 13

[1994]

83 rUpa

Page 30: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 201 -

91 ii

97

98

ii rUpaM zUnyatA, zUnyatA^eva rUpaMeva

eva eva

rUpaM zUnyatA

eva

zUnyatA^eva rUpam

ii

ii

ii

eva [1956]eva

23 rUpaM zUnyatA

rUpa

[2002]85-9324 [1932]

[1941]

[1941]11zUnyatA

25 deva devatA

[2008] deva devatA

Page 31: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 200 -

zUnya zUnyatA

26

karman

jJAna mokSa

rUpa-skandha

zUnyatA rUpa zUnyatA

[1975]*

18 <1975>

[1975]19-20ii rUpaM zUnyaM zUnyatA^eva rUpam

rUpaM zUnyatA, zUnyatA^eva rUpam zUnyatA

rUpa

18

[1948]

[1948] [1960]19 <1948>

Page 32: 梵文『般若心経』(小本)の「空」repo.komazawa-u.ac.jp/opac/repository/all/29793/jbk068...梵文『般若心経』(小本)の「空」 金 沢 篤 » ½ ý é ê

- 199 -

[1948]19-20*

[1948] 12[1975]