editör: doç. dr. nilüfer bekleyen dİl ÖĞretİmİ. dil...kitabın bir bütün olarak ya da...

24
DİL ÖĞRETİMİ Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen

Upload: others

Post on 02-Mar-2020

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

DİL

ÖĞRETİMİ

Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen

Page 2: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

Editör: Doç. Dr. Nilüfer BEKLEYEN

DİL ÖĞRETİMİ

ISBN 978-605-318-248-1

Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© 2015, Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

1. Baskı: Eylül 2015, Ankara

Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül EroğluDizgi-Grafik Tasarım: Didem Kestek

Kapak Tasarımı: Didem KestekBaskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti

İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/AYenimahalle/ANKARA

(0312 394 55 90)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 13987

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.netE-ileti: [email protected]

Page 3: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

ÖN SÖZ

Bu kitap farklı üniversitelerden 23 yazarın katkılarıyla oluşturulmuştur. Kitabın hazırlanmasında katkısı olan tüm yazarlara bir kez daha teşekkür etmek istiyorum. Son derece disiplinli bir çalışma örneği gösterip, yoğun iş yüklerine rağmen hazırladıkları bölümleri zamanında tamamladıkları için bu fikir gerçeğe dönüşebildi.

Kitabın özellikle Dil Öğretim Yöntemleri ve Dil Becerilerinin Öğretimi ile ilgili kuramsal bilgi vermesi amaçlanmıştır. Ayrıca günümüzde çok tartışılan Dil Öğretiminde Teknoloji Kullanımı ve Bireysel Farklılıkların Rolü gibi konulara da değinilmiştir. Kitap üniversitelerin Dil Öğretimi ile ilgili bölümlerinde ders kitabı olarak okutulabileceği gibi yabancı dil öğretmenleri tarafından alanları ile ilgili güncel bilgi sahibi olmak amacıyla da kullanılabilir. Ayrıca KPSS’ye dil öğretmen-liği alanından başvuran adayların sınava hazırlanırken alan bilgisi konusundaki bilgilerini tazelemeleri için faydalı olacaktır. Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin-de Yaklaşımlar dersi için ilk 14 bölüm, Dil Becerilerinin Öğretimi dersi için ise konuyla bölümler kullanılabilir.

Kitap genel olarak üç temel bölüm halinde hazırlanmıştır.

Kısım 1. Dil Öğretim Yöntem ve Yaklaşımları: Bu bölümde belli başlı Dil Öğ-retim Yöntem ve Yaklaşımları 14 başlık altında ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

Kısım 2. Dil Becerilerinin Öğretimi: Bu bölümde öncelikle dört temel dil becerisinin; okuma, yazma, dinleme ve konuşma becerilerinin öğretimi ayrıntılı olarak incelenmiştir. Bunun yanı sıra dil becerilerini etkileyen dil yetenekleri (lan-guage abilities) içerisinde gösterilen dilbilgisi ve sözcük öğretimi de bu bölümde incelenen konular arasındadır.

Kısım 3. Dil Öğretiminde tartışılan güncel konulardan bazıları: Bu bölümde ise teknoloji ve dil öğretimi, bilgisayar ve dil öğretimi, dil öğretimini etkileyen bireysel farklılıklar, öğrenen özerkliği gibi güncel konular incelenmiştir.

Kitabın hazırlanması sırasında yazarlar olarak en çok güçlük çektiğimiz nokta İngilizce terimlerin Türkçeye çevrilmesi oldu. Belki de Türkçe kitapların azlığı ne-deniyle terimlerin Türkçesi konusunda her zaman bir fikir birliği yok ne yazık ki. Aynı terim farklı çalışmalarda oldukça farklı çevirilerle karşımıza çıkabiliyor. Bu kitapta diğer Türkçe eserlerde en fazla kullanılan terimleri kullanmaya çalıştık. An-cak bazı durumlarda daha iyi olduğuna inandığımız için biraz daha az kullanılan

Page 4: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

iv Dil Öğretimi

bir çeviriyi tercih ettiğimiz de oldu. Anlamı netleştirmek ve okuyucuların daha sonra araştırmalarını genişletebilmelerini sağlamak amacıyla, kullandığımız Türkçe terimlerin İngilizce karşılıklarını parantez içerisinde vermeye çalıştık.

Bu kitapta artık oldukça geniş bir alan olan dil öğretiminin tarihçesinden dil becerilerine, dil öğretiminde teknoloji kullanımından bireysel farklılıklara kadar çeşitli konulardan bahsettik. Ancak kitabın alanın tamamını kapsadığını söylemek tabii ki mümkün değil. Bu nedenle dil öğretiminin farklı yönlerini konu alan bir dizi Türkçe kitaba daha ihtiyaç olduğunu düşünüyor ve önümüzdeki dönemde bu konuda daha fazla Türkçe yayın hazırlanmasını umuyorum. Şunu da belirtmekte yarar var. Kuramsal bilgi öğretmen yetiştirmek için gereklidir; ancak öğretmen adaylarına mutlaka uygulama yapma fırsatı da vermek gerekir. Sınıf içerisinde öğ-retmen adaylarının kendi hazırladıkları kısa dersler yardımıyla, aldıkları kuramsal bilgileri içselleştirmeleri sağlanmalıdır. Okul Deneyimi ve Öğretmenlik Uygula-ması gibi dersler de öğrenilen bilgilerin uygulamaya konması açısından oldukça önemlidir.

Hazırladığımız kitabın okuyucuların beklentilerini karşılaması dileğiyle…

Doç. Dr. Nilüfer BEKLEYEN

Editör

Page 5: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

BÖLÜMLER VE YAZARLARI

1. BÖLÜMDİL ÖĞRETİMİNİN TARİHSEL GELİŞİMİDoç. Dr. Nilüfer BEKLEYEN, Dicle Üniversitesi

2. BÖLÜMDİLBİLGİSİ ÇEVİRİ YÖNTEMİ (GRAMMAR-TRANSLATION METHOD)Yrd. Doç. Dr. Müfit ŞENEL, Ondokuz Mayıs Üniversitesi

3. BÖLÜMDÜZVARIM YÖNTEMİ (DIRECT METHOD)Doç. Dr. Aysun YAVUZ, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

4. BÖLÜMİŞİTSEL-DİLSEL YÖNTEM (AUDIO-LINGUAL METHOD)Yrd. Doç. Dr. Deren Başak AKMAN YEŞİLEL, Ondokuz Mayıs Üniversitesi

5. BÖLÜMBİLİŞSEL-KOD ÖĞRENME YAKLAŞIMI (COGNITIVE-CODE LEARNING APPROACH)Yrd. Doç. Dr. Selma DENEME, Trakya Üniversitesi

6. BÖLÜMGRUP İLE DİL ÖĞRENME YÖNTEMİ (COMMUNITY LANGUAGE LEARNING METHOD)Yrd. Doç. Dr. Gonca SUBAŞI, Anadolu Üniversitesi

7. BÖLÜMSESSİZ YOL YÖNTEMİ (SILENT WAY)Yrd. Doç. Dr. Yasemin ORAL, İstanbul Üniversitesi

8. BÖLÜMTELKİN YÖNTEMİ (SUGGESTOPEDIA)Fatma KAYA, Dicle Üniversitesi

9. BÖLÜMTÜM FİZİKSEL TEPKİ YÖNTEMİ (TOTAL PHYSICAL RESPONSE METHOD)Ecevit BEKLER, Dicle Üniversitesi

10. BÖLÜMDOĞAL YAKLAŞIM (THE NATURAL APPROACH)Dr. Pınar SALI, Uludağ Üniversitesi

Page 6: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

vi Dil Öğretimi

11. BÖLÜMİLETİŞİMSEL DİL ÖĞRETİM YÖNTEMİ (COMMUNICATIVE LANGUAGE TEACHING METHOD)Doç. Dr. Turan PAKER, Pamukkale Üniversitesi

12. BÖLÜMİÇERİK TEMELLİ ÖĞRETİM / İÇERİK VE DİL BÜTÜNLEŞTİRMELİ ÖĞRENMEZeynep YAPRAK, Dicle Üniversitesi

13. BÖLÜMGÖREV TEMELLİ YÖNTEM (TASK-BASED METHOD)Prof. Dr. Yasemin KIRKGÖZ, Çukurova Üniversitesi

14. BÖLÜMSÖZCÜKSEL YAKLAŞIM (LEXICAL APPROACH)Yrd. Doç. Dr. Eser ÖRDEM, Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi

15. BÖLÜMOKUMA BECERİSİNİN ÖĞRETİMİDoç. Dr. İsmail ÇAKIR, Erciyes Üniversitesi

16. BÖLÜMYAZMA BECERİSİNİN ÖĞRETİMİDoç. Dr. Demet YAYLI, Pamukkale Üniversitesi

17. BÖLÜMDİNLEME BECERİSİNİN ÖĞRETİMİYrd. Doç. Dr. Şaziye YAMAN, Mersin Üniversitesi

18. BÖLÜMKONUŞMA BECERİSİNİN ÖĞRETİMİEmrullah DAĞTAN, Dicle Üniversitesi

19. BÖLÜM

SÖZCÜK BİLGİSİ ÖĞRETİMİDr. Yasemin YELBAY, Hacettepe Üniversitesi

20. BÖLÜMDİLBİLGİSİ ÖĞRETİMİEyüp DİLBER, Dicle Üniversitesi

Page 7: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

viiBölümler ve Yazarları

21. BÖLÜMTEKNOLOJİ VE DİL ÖĞRETİMİAdnan YILMAZ, Dicle Üniversitesi

22. BÖLÜMİNTERNET VE DİL ÖĞRETİMİDr. Osman SOLMAZ, Dicle Üniversitesi

23. BÖLÜMDİL ÖĞRENMEDE ETKİLİ OLAN BİREYSEL FARKLILIKLARDoç. Dr. Nilüfer BEKLEYEN, Dicle Üniversitesi

24. BÖLÜMÖĞRENEN ÖZERKLİĞİ (LEARNER AUTONOMY)

Yrd. Doç. Dr. Selma DURAK ÜĞÜTEN, Necmettin Erbakan Üniversitesi

Page 8: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

İÇİNDEKİLER

Ön Söz ......................................................................................................................................... iii

I. KISIM DİL ÖĞRETİM YÖNTEM VE YAKLAŞIMLARI

(1. - 14. BÖLÜMLER)

1. BÖLÜMDİL ÖĞRETİMİNİN TARİHSEL GELİŞİMİDoç. Dr. Nilüfer BEKLEYEN, Dicle Üniversitesi

Giriş .............................................................................................................................................. 4Yöntem ve Yaklaşım ............................................................................................................. 420.Yüzyıldan Önce Dil Öğretimi ....................................................................................... 6

Dil Öğretiminde Değişiklik Arayışları ...................................................................... 7Yenilikçi Hareket (The Reform Movement) ............................................................... 7

20. Yüzyılda Dil Öğretimi .................................................................................................. 8İkinci Dünya Savaşının Dil Öğretimine Etkisi ........................................................ 101970’ler ve Tasarımcı Yöntemleri (Designer Methods) .......................................... 11İletişimsel Yaklaşım ..................................................................................................... 12

Yöntem Sonrası Dönem- İdeal Yöntem Arayışının Sonu ............................................. 1221. Yüzyılda Dil Öğretimi ................................................................................................. 14

Günümüz Dil Öğretiminde Etkisi Olduğu Düşünülen Kavramlar ...................... 14Sonuç .......................................................................................................................................... 19Kaynakça.................................................................................................................................... 20

2. BÖLÜMDİLBİLGİSİ ÇEVİRİ YÖNTEMİ

(GRAMMAR-TRANSLATION METHOD)Yrd. Doç. Dr. Müfit ŞENEL, Ondokuz Mayıs Üniversitesi

Giriş ............................................................................................................................................ 24Dilbilgisi-Çeviri Yönteminin Tarihçesi ve Kuramsal Temelleri ................................... 24

Dilbilgisi-Çeviri Yönteminin Temel İlkeleri ............................................................ 26Dilbilgisi-Çeviri Yönteminin Öğretme ve Öğrenme Süreci................................................ 26

Yöntemin Öğrencilere Kazandırmayı Amaçladığı Beceri ve Yetenekler .............. 26Öğretmenden Beklenenler ......................................................................................... 27Öğrenciden Beklenenler ............................................................................................. 27Anadilin Yeri ................................................................................................................ 28Sınıf İçi Ortamı ve Kullanılan Materyaller ............................................................... 28Dilbilgisi-Çeviri Yönteminde Kullanılan Teknikler ................................................ 28

Dilbilgisi-Çeviri Yöntemi İle İlgili Çalışmalara Örnekler ............................................ 31Dilbilgisi-Çeviri Yöntemine Yönelik Eleştiriler ............................................................. 32Dilbilgisi-Çeviri Yöntemi - Örnek Ders .......................................................................... 33

Kaynakça................................................................................................................................... 37

Page 9: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

x Dil Öğretimi

3. BÖLÜMDÜZVARIM YÖNTEMİ (DIRECT METHOD)

Doç. Dr. Aysun YAVUZ, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Giriş ............................................................................................................................................ 42

Düzvarım Yönteminin Tarihçesi Ve Kuramsal Temelleri ............................................. 42Düzvarım Yönteminin Temel İlkeleri.............................................................................. 44Düzvarım Yönteminde Öğretme ve Öğrenme Süreci ................................................... 46

Yöntemin Öğrencilere Kazandırmayı Amaçladığı Beceri ve Yetenekler .............. 47Öğretmenden Beklenenler ......................................................................................... 48Öğrenciden Beklenenler ............................................................................................. 48Anadilin Yeri ............................................................................................................... 48Sınıf İçi Ortam ve Kullanılan Materyaller ................................................................ 48Düzvarım Yönteminde Kullanılan Teknikler .......................................................... 49

Düzvarım Yöntemine Yönelik Eleştiriler ........................................................................ 51Düzvarım Yöntemine Göre Hazırlanan Ders Planı Örnekleri..................................... 52Düzvarım Yöntemine Göre Hazırlanan Örnek Bir Ders ............................................. 54

Kaynakça.................................................................................................................................... 56

4. BÖLÜMİŞİTSEL-DİLSEL YÖNTEM (AUDIO-LINGUAL METHOD)

Yrd. Doç. Dr. Deren Başak AKMAN YEŞİLEL, Ondokuz Mayıs ÜniversitesiGiriş ............................................................................................................................................ 60

İşitsel-Dilsel Yöntemin Tarihçesi ve Kuramsal Temelleri ............................................. 61İşitsel-Dilsel Yöntemin Temel İlkeleri ............................................................................. 64İşitsel-Dilsel Yöntemde Öğretme ve Öğrenme Süreci ................................................... 66

Yöntemin Öğrencilere Kazandırmayı Amaçladığı Beceri ve Yetenekler .............. 66Öğretmenden Beklenenler ......................................................................................... 67Öğrenciden Beklenenler ............................................................................................. 67Anadilin Yeri ................................................................................................................ 68Sınıf İçi Ortam Ve Kullanılan Materyaller ............................................................... 68İşitsel-Dilsel Yöntemde Kullanılan Teknikler .......................................................... 69

İşitsel-Dilsel Yöntem İle İlgili Çalışmalara Örnekler .................................................... 71İşitsel-Dilsel Yönteme Yönelik Eleştiriler ........................................................................ 73İşitsel-Dilsel Yöntemle Hazırlanan Örnek Ders ............................................................. 74

Kaynakça.................................................................................................................................... 78

Page 10: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

xiİçindekiler

5. BÖLÜMBİLİŞSEL-KOD ÖĞRENME YAKLAŞIMI

(COGNITIVE-CODE LEARNING APPROACH)Yrd. Doç. Dr. Selma DENEME, Trakya Üniversitesi

Bilişsel-Kod Öğrenme Yaklaşımının Tarihçesi ve Kuramsal Temelleri ............................. 82Bilişsel-Kod Öğrenme Yaklaşımının Temel İlkeleri ...................................................... 84Bilişsel-Kod Öğrenme Yaklaşımında Öğretme ve Öğrenme Süreci ............................ 85

Yöntemin Öğrenciye Kazandırmayı Amaçladığı Beceri ve Yetenekler ................ 85Öğretmenden Beklenenler ......................................................................................... 85Öğrenciden Beklenenler ............................................................................................. 85Anadilin Yeri ................................................................................................................ 86Sınıf İçi Ortam ve Kullanılan Materyaller ............................................................... 86Bilişsel-Kod Öğrenme Yaklaşımında Kullanılan Teknikler ................................... 86

Bilişsel-Kod Yaklaşımına Yönelik Eleştiriler .................................................................. 87Bilişsel-Kod Yaklaşımı -Örnek Ders ................................................................................ 87

Kaynakça.................................................................................................................................... 90

6. BÖLÜMGRUP İLE DİL ÖĞRENME YÖNTEMİ

(COMMUNITY LANGUAGE LEARNING METHOD)Yrd. Doç. Dr. Gonca SUBAŞI, Anadolu Üniversitesi

GİRİŞ .......................................................................................................................................... 94Grup İle Dil Öğrenme Yönteminin Tarihçesi ve Kuramsal Temelleri ........................ 94Grup İle Dil Öğrenme Yönteminin Temel İlkeleri ........................................................ 97Grup İle Dil Öğrenme Yönteminde Öğretme ve Öğrenme Süreci .............................. 99

Yöntemin Öğrencilere Kazandırmayı Amaçladığı Beceri ve Yetenekler ............100Öğretmenden Beklenenler .......................................................................................101Öğrenciden Beklenenler ...........................................................................................102Anadilin Yeri .............................................................................................................102Sınıf İçi Ortam ve Kullanılan Materyaller ..............................................................103Grup İle Dil Öğrenme Yönteminde Kullanılan Teknikler ...................................104

Grup İle Dil Öğrenme Yöntemi İle İlgili Çalışmalara Örnekler ................................105Grup İle Dil Öğrenme Yöntemine Yönelik Eleştiriler .................................................107Grup İle Dil Öğrenme Yöntemine Göre Hazırlanan Örnek Bir Ders .......................108

Kaynakça..................................................................................................................................110

Page 11: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

xii Dil Öğretimi

7. BÖLÜMSESSİZ YOL YÖNTEMİ (SILENT WAY)

Yrd. Doç. Dr. Yasemin ORAL, İstanbul ÜniversitesiGiriş ..........................................................................................................................................116

Sessiz Yol Yönteminin Tarihçesi ve Kuramsal Temelleri.............................................116Öğrenme Kuramı ......................................................................................................118Dil Kuramı ..................................................................................................................120

Sessiz Yol Yönteminin Temel İlkeleri ............................................................................121Sessiz Yol Yönteminde Öğretme ve Öğrenme Süreci ..................................................122

Yöntemin Öğrencilere Kazandırmayı Amaçladığı Beceri ve Yetenekler ............122Öğretmenden Beklenenler .......................................................................................123Öğrenciden Beklenenler ...........................................................................................124Anadilin Yeri ..............................................................................................................125Sınıf İçi Ortam ve Kullanılan Materyaller ..............................................................125Sessiz Yol Yönteminde Kullanılan Teknikler .........................................................125

Sessiz Yol Yöntemi İle İlgili Çalışmalara Örnekler ......................................................127Sessiz Yol Yöntemine Yönelik Eleştiriler .......................................................................127Sessiz Yol Yöntemine Göre Hazırlanan Örnek Bir Ders .............................................128

Kaynakça..................................................................................................................................131

8. BÖLÜMTELKİN YÖNTEMİ (SUGGESTOPEDIA)

Fatma KAYA, Dicle ÜniversitesiGiriş ..........................................................................................................................................134

Telkin Yönteminin Tarihçesi ve Kuramsal Temelleri ..................................................134Telkin Yönteminin Temel İlkeleri ..................................................................................135Telkin Yönteminde Öğretme ve Öğrenme Süreci ........................................................137

Yöntemin Öğrencilere Kazandırmayı Amaçladığı Beceri ve Yetenekler ............138Öğretmenden Beklenenler .......................................................................................138Öğrenciden Beklenenler ...........................................................................................139Anadilin Yeri ..............................................................................................................140Sınıf İçi Ortam ve Kullanılan Materyaller ..............................................................140

Telkin Yönteminde Kullanılan Teknikler ......................................................................140Telkin Yöntemi İle İlgili Çalışmalara Örnekler ............................................................142Telkin Yöntemine Yönelik Eleştiriler .............................................................................143Telkin Yöntemi Kullanılarak Hazırlanan Örnek Bir Ders Planı ................................144

Kaynakça..................................................................................................................................145

Page 12: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

xiiiİçindekiler

9. BÖLÜMTÜM FİZİKSEL TEPKİ YÖNTEMİ

(TOTAL PHYSICAL RESPONSE METHOD)Ecevit BEKLER, Dicle Üniversitesi

Giriş ..........................................................................................................................................150Tüm Fiziksel Tepki Yönteminin Tarihçesi ve Kuramsal Temelleri ...........................150Tüm Fiziksel Tepki Yönteminin Temel İlkeleri ............................................................152

Tüm Fiziksel Tepki Yönteminin Öğrencilerin Duygu Durumlarına Yönelik Özellikleri ............................................................................153Yöntemin Çocuklardaki Dilsel Gelişimle Bağlantısı ...........................................153Öğrenme ve Beyin İlişkisi ........................................................................................154

Tüm Fiziksel Tepki Yönteminde Öğretme ve Öğrenme Süreci ..................................155Yöntemin Öğrencilere Kazandırmayı Amaçladığı Beceri ve Yetenekler ............156Öğretmenden Beklenenler .......................................................................................157Öğrenciden Beklenenler ...........................................................................................158Anadilin Yeri ..............................................................................................................159Sınıf İçi Ortam ve Kullanılan Materyaller ..............................................................159Tüm Fiziksel Tepki Yönteminde Kullanılan Teknikler .........................................160Tüm Fiziksel Tepki Yöntemi ile İlgili Çalışmalara Örnekler ..............................160Tüm Fiziksel Tepki Yöntemine Yönelik Eleştiriler ve Bazı Çözüm Önerileri....162

Tüm Fiziksel Tepki Yöntemine Göre Hazırlanan Örnek Bir Ders ............................163Kaynakça..................................................................................................................................165

10. BÖLÜMDOĞAL YAKLAŞIM (THE NATURAL APPROACH)

Dr. Pınar SALI, Uludağ ÜniversitesiDoğal Yaklaşımın Tarihçesi ve Kuramsal Temelleri ..........................................................170

Doğal Yaklaşımın Temel İlkeleri ....................................................................................173Doğal Yaklaşımda Öğretme ve Öğrenme Süreci .........................................................174

Öğrencilere Kazandırılması Hedeflenen Beceri ve Yetenekler ............................174Öğretmenden Beklenenler ......................................................................................174Öğrenciden Beklenenler ..........................................................................................175Anadilin Yeri ..............................................................................................................175Sınıf İçi Ortam ve Kullanılan Materyaller ..............................................................175Doğal Yaklaşımda Kullanılan Teknikler/Etkinlikler ............................................176

Doğal Yaklaşım İle İlgili Çalışmalara Örnekler ..........................................................178Doğal Yaklaşıma Yönelik Eleştiriler ..............................................................................179

Kuramsal ve Yöntemsel Açıdan Eleştiriler .............................................................179Pedagojik Açıdan Eleştiriler .....................................................................................180

Doğal Yaklaşıma Göre Hazırlanan Örnek Bir Ders ...................................................180Kaynakça..................................................................................................................................183

Page 13: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

xiv Dil Öğretimi

11. BÖLÜMİLETİŞİMSEL DİL ÖĞRETİM YÖNTEMİ

(COMMUNICATIVE LANGUAGE TEACHING METHOD)

Doç. Dr. Turan PAKER, Pamukkale ÜniversitesiGiriş .........................................................................................................................................188

İletişimsel Dil Öğretim Yönteminin Temel İlkeleri .....................................................188İletişimsel Yöntemde Öğretme ve Öğrenme Süreci.....................................................190

İletişimsel Yöntemde Kullanılan Teknikler ............................................................195İletişimsel Yöntemde Öğretmen ve Öğrencinin Rolleri .......................................197

İletişimsel Yöntemde Ölçme ve Değerlendirme ..........................................................201İletişimsel Yönteme Yönelik Eleştiriler .........................................................................202Sonuç .................................................................................................................................204İletişimsel Yönteme Göre Hazırlanan Örnek Ders ......................................................205

Dersin İşlenişi ............................................................................................................206Kaynakça..................................................................................................................................208

12. BÖLÜMİÇERİK TEMELLİ ÖĞRETİM / İÇERİK VE DİL BÜTÜNLEŞTİRMELİ ÖĞRENME

Zeynep YAPRAK, Dicle ÜniversitesiGiriş ..........................................................................................................................................212

İçerik Temelli Öğrenme Yaklaşımlarının Temel İlkeleri.............................................216İçerik Temelli Öğrenme Yaklaşımlarında Öğretme ve Öğrenme Süreci .................216

Yaklaşımların Öğrencilere Kazandırmayı Amaçladığı Beceri ve Yetenekler .....216Öğretmenden Beklenenler .......................................................................................218Öğrencilerden Beklenenler ......................................................................................220Anadilin Yeri .............................................................................................................220Sınıf İçi Ortam ve Kullanılan Materyaller ..............................................................220İçerik ve Dil Temelli Öğrenme Yaklaşımlarında Kullanılan Teknikler .............221

İçerik Temelli Öğrenme Yaklaşımları İle İlgili Çalışmalar .........................................222İçerik Temelli Öğrenme Yaklaşımlarına Yönelik Eleştiriler .......................................223İçerik Temelli Öğrenme Yaklaşımlarına Göre Hazırlanan Örnek Ders ...................224

Kaynakça..................................................................................................................................227

Page 14: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

xvİçindekiler

13. BÖLÜMGÖREV TEMELLİ YÖNTEM

(TASK-BASED METHOD)Prof. Dr. Yasemin KIRKGÖZ, Çukurova Üniversitesi

Giriş ..........................................................................................................................................232Görev Temelli Yöntemin Tarihçesi ve Kuramsal Temelleri ........................................232

Görev Nedir? .............................................................................................................232Görev Çeşitleri ...........................................................................................................233

Görev Temelli Dil Öğretiminin Temel İlkeleri.............................................................234Görev Temelli Yöntemde Öğretme ve Öğrenme Süreci ............................................235

Görev Öncesi Aşama (Pre-task) ..............................................................................236Görev Döngüsü .........................................................................................................236Görev Sonrası Aşama (Dile Odaklanma) .............................................................237Öğretmenden Beklenenler ......................................................................................238Öğrenciden Beklenenler ..........................................................................................239

Görev Temelli Yöntem İle İlgili Çalışmalara Örnekler ..............................................239Görev Temelli Yönteme Yönelik Eleştiriler ...................................................................240Görev Temelli Yöntemle Hazırlanan Örnek Ders........................................................241Kaynakça ...........................................................................................................................243

14. BÖLÜM

SÖZCÜKSEL YAKLAŞIM (LEXICAL APPROACH)Yrd. Doç. Dr. Eser ÖRDEM, Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi

Giriş .......................................................................................................................................... 246Sözcüksel Yaklaşımın Tarihçesi ve Kuramsal Temelleri .............................................247Sözcüksel Yaklaşımın Temel İlkeleri .............................................................................248Sözcüksel Yaklaşımda Öğretme ve Öğrenme Süreci ...................................................249Sözcüksel Yaklaşımın Kullanımına Örnekler...............................................................249

Yöntemin Öğrencilere Kazandırmayı Amaçladığı Beceri ve Yetenekler ............253Öğretmenden Beklenenler .......................................................................................253Öğrenciden Beklenenler ...........................................................................................253Anadilin Yeri .............................................................................................................254Sınıf İçi Ortam ve Kullanılan Materyaller ..............................................................254Sözcüksel Yaklaşımda Kullanılan Teknikler ..........................................................255

Sözcüksel Yaklaşıma Yönelik Eleştiriler ........................................................................255Sözcüksel Yaklaşıma Göre Hazırlanan Örnek Bir Ders ..............................................256

Kaynakça..................................................................................................................................259II. KISIM

Page 15: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

xvi Dil Öğretimi

DİL BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİ (15. - 20. BÖLÜMLER)

15. BÖLÜMOKUMA BECERİSİNİN ÖĞRETİMİ

Doç. Dr. İsmail ÇAKIR, Erciyes ÜniversitesiOkuma Becerisi ve Önemi ....................................................................................................266

Okuma Süreçleri ..............................................................................................................268Aşağıdan-Yukarıya Okuma Süreci (Bottom-Up Process) ....................................268Yukarıdan-Aşağıya Okuma Süreci (Top-Down Process) ....................................268Etkileşimli Okuma Süreci (Interactive Reading Process) ....................................269Şema Kuramı ve Etkileşimli Okuma .......................................................................269

Okuma Türleri ...............................................................................................................270Yoğun Okuma (Intensive Reading) .........................................................................270Kapsamlı Okuma (Extensive Reading) ...................................................................271Kapsamlı Okuma ve Okuma Çemberi (Reading Circle) .....................................272

Yabancı Dilde Okuma Aşamaları ................................................................................273Okuma Öncesi Aşaması (Pre-Reading Stage) .......................................................274Okuma Aşaması (While-Reading Stage) ................................................................277Okuma Sonrası Aşaması (Post-Reading Stage) .....................................................279

Okuma Becerisinin Değerlendirilmesi ........................................................................281Okuma Becerisinin Etkin Kullanımı İçin Bazı Öneriler ...........................................282

Kaynakça..................................................................................................................................283

16. BÖLÜMYAZMA BECERİSİNİN ÖĞRETİMİ

Doç. Dr. Demet YAYLI, Pamukkale ÜniversitesiGiriş ..........................................................................................................................................288

Geçmişten Bugüne İkinci Dilde Yazma Becerisinin Öğretimi ..................................288İkinci Dilde Yazmaya Yönelik Yaklaşımlar ...................................................................291

Dilsel Yapıları Temel Alan Yaklaşımlar .................................................................292Metin İşlevlerini Temel Alan Yaklaşımlar ..............................................................293Yaratıcı İfadeleri Temel Alan Yaklaşımlar ..............................................................294Yazma Süreçlerini Temel Alan Yaklaşımlar ...........................................................295İçeriği Temel Alan Yaklaşımlar ................................................................................298Tür ve Bağlamı Temel Alan Yaklaşımlar ................................................................299

Yazmanın Değerlendirilmesi ..........................................................................................301Sonuç ........................................................................................................................................303Kaynakça..................................................................................................................................305

Page 16: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

xviiİçindekiler

17. BÖLÜMDİNLEME BECERİSİNİN ÖĞRETİMİ

Yrd. Doç. Dr. Şaziye YAMAN, Mersin ÜniversitesiGiriş ..........................................................................................................................................310

Dinleme Becerisinin Önemi ...........................................................................................310Dinleme Süreci .................................................................................................................312

Yukarıdan-Aşağı (Top-Down), Aşağıdan-Yukarı (Bottom Up) Dinleme Modelleri ...................................................................................................314

Dinleme Becerisinin Öğretilmesi ..................................................................................317Kapsamlı Dinleme (Extensive Listening) ve Yoğun Dinleme (Intensive Listening) .....................................................................318

Dinleme Becerisinin Alt Becerileri ................................................................................319Sınıf İçi Dinleme Etkinliklerinin Aşamaları .................................................................320

Dinleme Öncesi (Pre-Listening) ............................................................................320Dinleme Anı / Sırası (While-Listening) .................................................................321Dinleme Sonrası (Post-Listening) ..........................................................................321

Dinleme Etkinliklerinin Düzenlenmesi .......................................................................322Dinleme Stratejileri ..........................................................................................................324Dinleme Becerisinin Ölçülmesi .....................................................................................328

Kaynakça..................................................................................................................................330

18. BÖLÜMKONUŞMA BECERİSİNİN ÖĞRETİMİ

Emrullah DAĞTAN, Dicle ÜniversitesiGiriş ..........................................................................................................................................334

Konuşma Türleri ..............................................................................................................334Konuşma Becerisinin Temel Ögeleri .............................................................................335Konuşma Stratejileri ve Konuşma Güçlükleri ..............................................................336İkinci Dilde Konuşma Becerisinin Öğretimi ...............................................................338

Konuşma Becerisi Öğretimi Neden Gereklidir? ...................................................338Konuşma Becerisinin Öğretilmesinde Kullanılan Yaklaşımlar ...........................339Konuşma Becerisi Öğretiminde Öğrencilerden Beklenen Davranışlar .............339Konuşma Becerisini Geliştirmeye Yönelik Sınıf İçi Etkinlikler ...........................340Konuşma Dersinde Öğretmenin Rolü ....................................................................342

Konuşma Becerisinin Değerlendirilmesi ......................................................................344Konuşma Sınavlarının Hazırlanmasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar .344Konuşma Sınavlarının Türleri .................................................................................345Konuşma Sınavlarını Değerlendirme Ölçütleri.....................................................347

Konuşma Becerisinin Geliştirilmesi İçin Bazı Öneriler .............................................348Kaynakça..................................................................................................................................349

Page 17: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

xviii Dil Öğretimi

19. BÖLÜMSÖZCÜK BİLGİSİ ÖĞRETİMİ

Dr. Yasemin YELBAY, Hacettepe ÜniversitesiSözcük Bilgisi Öğretiminde Temel Kavramlar ...................................................................352

Bir Sözcüğü Bilmek Ne Demektir? ................................................................................353Rastlantısal ve Açık Sözcük Öğrenimi .........................................................................354Yabancı Dil Yaklaşım ve Yöntemlerinde Sözcük Öğretimine Tarihsel Bakış ...........356Sözcük Öğretimini Merkezine Alan Tek Yaklaşım: Sözcüksel Yaklaşım .................359Derlem Dilbilimi ve Sözcük Öğretimine Yansımaları ................................................360Bilgisayar Destekli Sözcük Öğrenimi (CAVL) .............................................................361Sözcük Öğretme Yöntem ve Yaklaşımlarının Uygulanması .......................................362

Sonuç ........................................................................................................................................365Kaynakça..................................................................................................................................367

20. BÖLÜMDİLBİLGİSİ ÖĞRETİMİ

Eyüp DİLBER, Dicle ÜniversitesiDilbilgisi Nedir? ......................................................................................................................372

Yabancı Dil Öğretirken Neden Dilbilgisi Öğretmeliyiz? ............................................372Dilbilgisi Öğretimi-Temel Yaklaşımlar .........................................................................374

Dilbilgisi Öğretimine Tümdengelimli Yaklaşım ...................................................375Dilbilgisi Öğretimine Tümevarımsal Yaklaşım .....................................................376

Tarih Boyunca Dilbilgisi Öğretimi ................................................................................377Öğrenilen Dilbilgisi Yapılarının Uygulanması .............................................................379Dilbilgisi Öğretimine Farklı Bakış Açıları ...................................................................380

Görev-Temelli Öğrenme Yönteminde Dilbilgisi Öğretimi ..................................380Bilinç-Yükseltme Yöntemi ........................................................................................382Bağlamsal Dilbilgisi ..................................................................................................384Kapsayıcı Çerçeve ......................................................................................................385

Sonuç ........................................................................................................................................388Kaynakça..................................................................................................................................389

Page 18: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

xixİçindekiler

III. KISIM DİL ÖĞRETİMİNDE TARTIŞILAN GÜNCEL KONULARDAN BAZILARI

(21. - 24. BÖLÜMLER)

21. BÖLÜMTEKNOLOJİ VE DİL ÖĞRETİMİAdnan YILMAZ, Dicle Üniversitesi

Teknolojinin Dil Öğretiminde Kullanılmasının Tarihçesi ...............................................394Teknolojinin Dil Öğretimindeki Rolü ...........................................................................395

Teknoloji ve Okuma Becerisinin Öğretimi ............................................................395Teknoloji ve Yazma Becerisinin Öğretimi ..............................................................396Teknoloji ve Dinleme Becerisinin Öğretimi ..........................................................397Teknoloji ve Konuşma Becerisinin Öğretimi ........................................................398

Teknolojinin Dil Öğretiminde Kullanılmasının Faydaları .........................................399Bireysel Öğrenme ve Uygulama Yapma İmkânı Sağlaması ................................399Öğrenci Özerkliğini Geliştirmesi ............................................................................400Hedef Dilin Sosyokültürel Yapısını Tanımayı Sağlaması ....................................400Etkileşimi Geliştirmesi ve İşbirlikçi Öğrenme Ortamını Oluşturması ..............401Hızlı Dönüt Verme ve Kolay Düzenleme İmkânı Tanıması ................................402Dil Öğrenme Materyallerini Zenginleştirmesi ......................................................402

Bilgisayar Destekli Dil Öğrenimi (BDDÖ) ...................................................................403Davranışçı/Yapısalcı Bilgisayar Destekli Dil Öğrenimi .......................................403Bilişsel/İletişimsel Bilgisayar Destekli Dil Öğrenimi ............................................404Bütünleyici/Sosyo-Bilişsel Bilgisayar Destekli Dil Öğrenimi ..............................405Mobil Destekli Dil Öğrenimi (Mobile-Assisted Language Learning) ................406

Sonuç .......................................................................................................................................407Kaynakça..................................................................................................................................408

22. BÖLÜMİNTERNET VE DİL ÖĞRETİMİ

Dr. Osman SOLMAZ, Dicle ÜniversitesiGiriş ..........................................................................................................................................414

Web 1.0’dan Web 2.0’a Geçiş ...........................................................................................414İnternetin Dil Eğitimindeki Yeri ve Önemi ..................................................................415Yeni Kavramlar ve Uygulamalar ....................................................................................416

Harmanlanmış Öğrenme (Blended Learning) ......................................................416Uzaktan İşbirliği (Telecollaboration) ......................................................................417Sosyal Medya Araçları ..............................................................................................418

Dil Öğretiminde İnternetin Kullanılması .....................................................................420Sınıf Ortamına Alternatif Mekânlar .......................................................................421Öğrenilen Dili Konuşanlara Erişim .......................................................................422Dijital Okuryazarlık ..................................................................................................423Yeniden Şekillenen Kimlikler ..................................................................................424Karşılaşılan Zorluklar ...............................................................................................425

Yabancı Dil Öğretmenlerinin Rolü ................................................................................427Yabancı Dil Öğretmenlerinin İnternet Kullanımına Karşı Tutumları ................427

İnternetin Etkili Kullanımıyla İlgili Pratik Öneriler ...................................................428Kaynakça..................................................................................................................................430

Page 19: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

xx Dil Öğretimi

23. BÖLÜMDİL ÖĞRENMEDE ETKİLİ OLAN

BİREYSEL FARKLILIKLARDoç. Dr. Nilüfer BEKLEYEN, Dicle Üniversitesi

Giriş ..........................................................................................................................................436Bireysel Farklılıklar Nelerdir? .......................................................................................436

Bireysel Farklılıkları Konu Alan İlk Çalışmalar ...................................................438Bireysel Farklılıklar Hangi Yöntemlerle İncelenir? ..............................................438

Zekâ ve Öğrenme .............................................................................................................440Dil Yeteneği (Language Aptitude): .........................................................................441

Öğrenme Stilleri (Learning Styles) ................................................................................445Stratejiler ...........................................................................................................................448

Dil Öğrenme Stratejileri (Language Learning Strategies) ....................................449İletişim Stratejileri (Communication Strategies) ..................................................453Strateji Eğitimi ...........................................................................................................455

Motivasyon .......................................................................................................................456Motivasyon Türleri ....................................................................................................457

Yabancı Dil Kaygısı (Foreign Language Anxiety) ........................................................460Kaygının Tanımı ve Çeşitleri ..................................................................................460Yabancı Dil Kaygısına Yol Açan Etkenler ..............................................................462Yabancı Dil Kaygısının Etkileri ...............................................................................462Kaygı ile Başa Çıkma ................................................................................................463

Sonuç ........................................................................................................................................463Kaynakça..................................................................................................................................464

24. BÖLÜMÖĞRENEN ÖZERKLİĞİ

(LEARNER AUTONOMY)Yrd. Doç. Dr. Selma DURAK ÜĞÜTEN, Necmettin Erbakan Üniversitesi

Öğrenen Özerkliği Nedir? .....................................................................................................470Dil Öğrenme ve Öğretmede Öğrenen Özerkliğinin Yeri ............................................472Öğrenen Özerkliği Neden Önemlidir? .........................................................................474Öğrenen Özerkliğini Teşvik Etmek İçin Neler Yapılmalıdır?.....................................475Öğrenen Özerkliğinin Oluşması İçin Gerekli Koşullar ..............................................478Öğrenen Özerkliğinde Öğretmenin Rolü .....................................................................480

Kaynakça..................................................................................................................................482

Page 20: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

DİL ÖĞRETİM YÖNTEM VE YAKLAŞIMLARI

I. KISIM

Page 21: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

1. BÖLÜM

Doç. Dr. Nilüfer BEKLEYEN

Dicle Üniversitesi, Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi,

Yabancı Diller Eğitimi Bölümü, İngilizce Öğretmenliği A.B.D.

HAZIRLIK SORULARI

1. Yöntem ve yaklaşım terimlerinin farkı nedir?

2. İdeal bir dil öğretim yönteminden söz edilebilir mi?

3. Bazılarına göre dil öğretim tarihi hep bir önceki yöntem veya yak-laşımın aksi yönünde giden bir yol izlemektedir. Bu görüşe katılıyor musunuz?

DİL ÖĞRETİMİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ

Page 22: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

GİRİŞ

Çoğu kişinin dil öğretimi deyince aklına gelen ilk sözcüklerden biri olan yöntem bu alanda en çok kullanılan terimlerden biridir. Öğretmenler, öğrenciler, yöneticiler, kısacası dil öğretimi ile ilgili olan herkes zaman zaman dil öğretim yöntemleri hakkında yorumlar yapar. Ancak, kullanılan kelime aynı olmasına rağ-men bazen anlatılmak istenen şey farklı olabilir. Örneğin konuya kuramsal açıdan yaklaşan bilim adamları ile sınıf içi uygulama yapan öğretmenlerin yöntem söz-cüğünden anladıkları her zaman aynı olmamaktadır (Kumaravadivelu, 2006). Bu nedenle dil öğretimi alanındaki çalışmaların çoğu yöntem, yaklaşım ve teknik gibi temel terimlerin incelenmesi ile başlar. Bu bölümde ilk olarak yukarıda bahsedilen terimlerle ilgili bugüne kadar kabul gören tanımlar incelenecektir. Daha sonra ise Dil Öğretim Yöntem ve Yaklaşımlarının tarihsel olarak nasıl bir değişim gösterdiği ile ilgili özet bilgi verilecektir.

Yöntem ve Yaklaşım

Yöntem, yaklaşım ve sıklıkla bunlarla birlikte kullanılan teknik terimini ilk olarak tanımlayan Anthony olmuştur (1963). Uzun yıllar kabul gören bu tanımla-ma şöyle özetlenebilir:

Yaklaşım dilin, öğretme ve öğrenmenin doğası ile ilgili teorik bilgilerden oluşur. Yöntem ise seçilen yaklaşıma, yani eldeki teorik bilgilere bağlı olarak derslerde kullanılacak materyallerin düzenli olarak sunulması amacıyla hazırlanan genel bir plandır. Yaklaşım genel kabul gören bazı ilkeleri içerirken yöntemde öğretme-öğrenme süreci önem kazanır. Bazen bir yaklaşım birden çok yöntem doğurabilir. Teknik ise yöntemle uyumlu olarak uygulanan sınıf içi aktivitelerin her birine verilen addır.

Anthony (1963)

Bu tanıma göre yaklaşım daha geniş bir kavramdır. Örneğin İletişimsel Yak-laşımdan İletişimsel Yöntem, Görev Temelli Yöntem, İçerik Temelli Yöntem gibi farklı yöntemler ortaya çıkmıştır. Bu tanımlama uzun yıllar birçok eserde tekrar-lanmıştır; ancak yaklaşım ve yöntem terimlerinin anlamları konusunda tam bir fikir birliği oluştuğunu söylemek güçtür. Anthony tarafından yapılan tanımlama-dan 20 yıl kadar sonra Richards ve Rodgers (1982) yöntem kelimesini yaklaşım,

4 Dil Öğretimi

Page 23: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

dizayn ve süreçten oluşan temel bir terim olarak nitelemiştir. Aynı şekilde Prabhu da (1990) yöntem kelimesini, yaklaşımı da kapsayan bir terim olarak kullanmıştır. Bazen de yöntem keli-mesi yaklaşım ile eş anlamlı olarak kullanılmıştır. Bu bilgilerden hareketle aslında yöntem ve yaklaşım te-rimleri arasındaki farkın çok net olmadığı söylenebi-lir. Bu çalışmada Anthony tarafından yapılan sınıf-landırma kullanılsa da aradaki fark her zaman çok

belirgin olmadığı için bazen yöntem ve yaklaşımın eş anlamlı olarak kullanıldığı durumlar da olmuştur.

Dil öğretim yöntem ve yaklaşımlarının gelişimi bugüne kadar birçok farklı şekilde nitelenmiştir. Bazıları yöntemlerin değişimini bir sarkacın ileri geri hare-ketine benzetmiştir. Buna göre her yeni yöntem bir öncekinden tamamen farklı bir yere doğru gitmektedir. Gerçek-ten de yöntemlerin ilk yıllardaki değişimine bakıldığında bu ben-zetme haklı görülebilir. Ancak bu benzetmenin olumsuz tarafı yıl-larca uygulanan yöntemlerin dil öğretim tarihine olan katkılarının inkâr edilmesidir. Son zamanlar-da ise dil öğretiminin gelişimi gittikçe genişleyen bir nehre benzetilmektedir. (Mitchell ve Vidal, 2001). Gerçekten de bugüne dek kullanılan her yöntem dil öğ-retimine bazı katkılarda bulunmuştur. Bu nedenle Howatt ve Smith (2014) yön-tem yerine dönem kelimesinin kullanılmasını önermektedir. Buna göre dil öğre-tim yöntemleri daha sonra gelen yöntemin bir öncekinin yerini aldığı bir değişim takip etmemiştir. Bir yöntem bugün tam olarak kullanılmıyor olsa da bazı kısım-ları hala dil öğretimini etkiliyor olabilir. Bu nedenle dil öğretiminin tarihçesi ince-lenirken artık kullanılmayan yöntemlerin de dil öğretimine katkıları göz ardı edil-memelidir.

Önceden kullanılan yöntemlerin bugün hiçbir etkisinin ol-madığını söylemek doğru değildir. Şu anda kullanılmasa bile bir yöntemin dil öğretimine hala devam eden etkileri olabilir.

Sizce dil öğretimindeki gelişmeler ileri geri giden bir sarkaçla mı yoksa

giderek genişleyen bir nehirle mi benzerlik gösteriyor?

Dil Öğretiminin Tarihsel Gelişimi 5

Page 24: Editör: Doç. Dr. Nilüfer Bekleyen DİL ÖĞRETİMİ. Dil...Kitabın bir bütün olarak ya da amaca göre sadece bazı bölümlerinin kullanılması mümkündür. Örneğin Dil Öğretimin

20. Yüzyıldan Önce Dil Öğretimi

Günümüzde en çok öğrenilmeye çalışılan dil kuşkusuz İngilizcedir. 500 yıl önce ise Batı’da Latince, Doğu’da ise Arapça en çok öğrenilen dillerdi. Latince o yıllarda batı dünyasında eğitim, ticaret ve din gibi alanlarda farklı dilleri konuşan insanların anlaşmak için kullandıkları ortak bir dildi (lingua franca). 16. yüzyıl-dan sonra Avrupa’daki ekonomik ve politik gelişmeler sonucunda Fransızca, İngi-

lizce, İtalyanca gibi diller gittikçe daha çok önem kazanmaya başladı. 1800’lerde ise La-tince, konuşulan bir dil olma özelliğini ta-mamen kaybetti (Howatt ve Smith, 2014). Bu değişim yani Latincenin konuşulan or-tak dil olma özelliğinin ortadan kalkması bu dilin öğretimini de etkiledi. Okullarda Latince öğretilmesinin nedeni artık iletişi-

mi sağlamak değildi. Yine de entelektüel becerilerin gelişmesine katkıda bulundu-ğuna inanıldığı için Latince öğretimi önemini devam ettirdi. Bu iddianın hiçbir bilimsel temeli olmamasına rağmen uzun yıllar zihinsel eğitim amacı ile Latince öğretilmeye devam edildi. Latince derslerinde artık eski yazılı metinlerin çevril-mesi ve dilbilgisi yapılarının ayrıntılı olarak incelenmesine ağırlık veriliyordu.

Latince ve Yunanca klasik diller olarak adlandırılırken diğer diller modern diller olarak adlandırılıyordu (Richards ve Rodgers, 2014). Klasik diller mükemmel olarak kabul edildiği için uzun süre bunla-rın dışındaki diller öğretilmedi.16.yüzyıl-da Roger Ascham de Montaigne, 17. yüz-yılda ise Comenius ve John Locke dil öğretiminde değişiklik önerdilerse de, La-tince ve bazı okullarda öğretilen Eski Yu-nanca öğretimi için değişiklik yapma öne-rileri pek kabul görmedi. Klasik dillerin öğretilmesi o kadar önemliydi ki Avrupa okullarında modern dillerden biri olarak nitelenen İngilizcenin öğretimi 18. yüzyıl-da başlayabildi. Ancak İngilizce yaşayan bir dil olmasına rağmen, konuşma ve din-leme becerileri göz ardı edilerek tıpkı Latince gibi soyut dilbilgisi kuralları, kelime listelerinin ezberlenmesi ve cümle çevirileri yoluyla öğretilmeye çalışıldı. Kullanı-lan bu yöntem Dilbilgisi-Çeviri Yöntemi (Grammar-Translation Method) olarak adlandırılmaya başlanmadan önce Geleneksel Yöntem olarak biliniyordu

Avrupa’daki okullarda İngilizcenin öğretimi 18. yüzyılda başlamıştır.

6 Dil Öğretimi