藏文文法基础

善说树王论译解

欧曲·央金珠贝多杰著

北塔藏文班编写

藏文文法基础——《善说树王论》译解

——————————————————

欧曲•央金珠贝多杰 / 著

北塔藏文班 / 编写

沈阳北塔护国法轮寺

网址：http://www.beita.org/

2015 版序

传统的藏文文法分两部分。第一部分称为“三十颂（སུམ་

ཅུ་པ）”，主要讲的是藏文拼写结构和以静词为中心的格助词

及各类虚词的用法。全书用七言偈颂体写成，一偈四行，

共 33 偈少一行，除去前言性质的三偈，正文恰好 30 颂，

故名三十颂。第二部分称为“字性组织法（རྟགས་ཀྱི་འཇུག་པ）”，

也是用七言偈颂体写成的，共 33 偈半，主要讲的是字性音

韵和以动词为中心的形态变化等。这两部纲领性的文法著

作相传都是在公元 7 世纪由吐蕃王朝文臣吞弥桑布扎（ཐོན་

མི་སཾ་བྷོ་ཊ།）所写。《善说树王论》是 20 世纪初，欧曲·央金

珠贝多杰（དངུལ་ཆུ་དབྱངས་ཅན་སྒྲུབ་པའི་རྡོ་རྗེ།）鉴于吞弥文法三十颂

纲要深奥难懂，在保持其文法体系的前提下改写的。

北塔藏文班 2009 年成立时，夏坝仁波切曾亲自为新学

员讲授藏文文法《善说树王论》。当时的学员根据讲课录音，

结合格桑居冕教授名著《实用藏文文法教程》1，整理出了

1 格桑居冕、格桑央金：《实用藏文文法教程》，成都：四川民族出版社，

iii

2004 年。

2015 版序

一套笔记。后来我们在这套笔记的基础上增删成了《善说

树王论译解》，作为藏文班的辅助语法教材。

这次校订，我们参照梵语语法，改正了原书中的讹误，

更改了部分术语的译名，替换了大量例句，添加了部分佛

教翻译中常见的语法现象，并附上了《补充语法——动词

概述》。增加的内容大多誊录自《实用藏文文法教程》，但

作了简化和改变，以求初学者方便易查。

这本书的定位是：藏文文法入门、初学藏文者阅读佛

教文献的语法手册。

原稿的整理工作主要是由金芳初完成的，2014 年由金

芳初和张子阳共同校对过一遍。这次新版校订是由云丹和

丁 祎 完 成 的 。 如 有 修 订 意 见 ， 欢 迎 致 函 提 出 ：

forforbbs@126.com

北塔藏文班

2015 年 4 月

iv

目录

2015 版序 .................................................................... iii 目录 .............................................................................. v 善说树王论颂 ............................................................... 1 善说树王论译解 ........................................................... 7

一、礼赞及誓言 ........................................................ 7 二、字母 ................................................................... 8 三、不自由虚词 ...................................................... 10

（一）终结词（�ོགས་ཚ�ག） ................................. 10

补充语法：本体词（ངོ་བོ་�ོན་པ） .............. 12

（二）ལ 义助词（ལ་དོན） .................................. 16

1. 第二格 .................................................... 17

2. 第四格 .................................................... 20

3. 第七格 .................................................... 23

4. 同体格 .................................................... 27

补充语法：动词前缀 ........................... 30 补充语法：་་་�ར 结构 .......................... 37

v

目录

5. 时间 ཚ�་�བས། ........................................... 38 6. 连词 ........................................................ 40

（三）属格助词（འ�ེལ་�） ................................ 42 （四）具格助词（�ེད་�） .................................. 45 （五）饰集词（�ན་�ད） ................................... 48 （六）待述词（�ག་བཅས） ................................. 51 （七）离合词（འ�ེད་�ད） ................................. 55 （八）补足字 ...................................................... 58 （九）从格助词（འ�ང་�ངས） .......................... 59 （十）呼唤词（འབོད་�） ................................... 64

四、自由虚词 .......................................................... 66 （一）提示词（ནི་�） ......................................... 66 （二）并列连词（དང་�） .................................. 69 （三）指示代词（དེ་�） ..................................... 74 （四）疑问代词（�ི་�） ..................................... 78 （五）指人名词后缀（བདག་�） ........................ 84 （六）否定词（དགག་�） ................................... 89 （七）虚词 ཞིག 等 ............................................... 91

五、基字指示符 ...................................................... 97 六、标点符号 .......................................................... 98

vi

目录

七、跋 ....................................................................103

补充语法——动词概述 .............................................104 一、动词的构成 .....................................................104

（一）动词与音节 ..............................................104 1.单音节动词 .............................................104

2.双音节动词 .............................................105

3.三音节动词 .............................................105

4.多音节动词 .............................................106

（二）谓语的结构 ..............................................108 1. 实义动词 ...............................................109

2. 助动词 ...................................................109

(1) 情态助动词 ...................................109 (2) 趋向助动词 ................................... 110 (3) 时态助动词 ................................... 110

3. 附加助词 ............................................... 111

4. 语尾助词 ............................................... 112

二、动词的范畴 .....................................................114 （一）及物动词与不及物动词 ...........................114 （二）自主动词与不自主动词 ...........................116

vii

目录

（三）使动式与兼语式 ......................................118 1. 使动式 ................................................... 118

2. 兼语式 ................................................... 118

三、动词的能所关系 .............................................121 （一）能所关系的概念 ......................................121 （二）能所关系构词法 ......................................123

四、单音节动词的形态变化 ..................................127 （一）三时一式..................................................127

1. 形态数量 ...............................................127

2. 变化规则 ...............................................133

(1) 一般的词形变化 ..........................133 (2) 特殊的词形变化 ..........................135 (3) 零散的词形变化 ..........................136

（二）自动与使动 ..............................................138 1. 自动与使动的含义 ................................138

2. 与其他动词类型的关系 ........................139

3. 使动与自动的变化方式 ........................142

五、动词时态的表达 .............................................146 （一）时态表达的手段 ......................................146

1. 词根形态变化........................................146

viii

目录

2. 利用时态助动词 ....................................146

(1) �ེད 类 ..............................................147

(2) འ�ར/བཞིན 类 ..................................148

3. 利用附加助词和语尾助词 ....................149

（二）将来时的表达方式 ..................................151 （三）现在时的表达方式 ..................................152 （四）过去时的表达方式 ..................................153 （五）祈使句的表达方式 ..................................155

1. 命令式祈使句........................................155

2. 禁止式祈使句 .......................................156

3. 请求时祈使句........................................156

4. 祝愿式祈使句........................................156

ix

x

༄༅། །ལེགས་བཤད་�ོན་པའི་དབང་པོ།善说树王论颂

ན་མོ་གུ་རུ་མཉྫུ་གུ་རུ་གྷོཥཱ་ཡ། །

བླ་མ་མཆོག་དང་དབྱེར་མེད་པའི། །

འཇམ་པའི་དབྱངས་ལ་གུས་བཏུད་ནས། །

ཐོན་མིའི་ལེགས་བཤད་སུམ་ཅུ་པའི། །

སྙིང་པོ་མདོར་བསྡུས་བཤད་པར་བྱ།

དབྱངས་ཀྱི་བྱ་བ་གསལ་པོ་རུ། །

བྱེད་པ་ཨི་ཨུ་ཨེ་ཨོ་བཞི། །

གསལ་བྱེད་ཀ་སོགས་སུམ་ཅུ་ཡིན། །

ག་ང་ད་ན་བ་མ་འ། །

ར་ལ་ས་རྣམས་རྗེས་འཇུག་བཅུ། །

ད་དང་ས་གཉིས་ཡང་འཇུག་སྟེ། །

ད་ནི་ན་ར་ལ་གསུམ་དང་། །

ས་ནི་ག་ང་བ་མར་འཐོབ། །

ག་ད་བ་མ་འ་སྔོན་འཇུག །

གོ་ངོ་དོ་ནོ་བོ་མོ་འོ། །

南无古汝曼殊瞿沙耶！

最胜师长无别体，

妙吉祥尊虔顶礼。

吞弥善说三十颂，

于其心要略宣说。

能显元音作用者，

ཨི་ཨུ་ཨེ་ཨོ 共有四。

辅音 ཀ 等有三十。

ག་ང་ད་ན་བ་མ་འ་

ར་ལ་ས་ 十后加字。

ད 与 ས 是再后加。

ན་ར་ལ 后添加 ད，

ག་ང་བ་མ 则加 ས。

ག་ད་བ་མ་འ 前加。

གོ་ངོ་དོ་ནོ་བོ་མོ་འོ

1

善说树王论颂

རོ་ལོ་སོ་ཏོ་སླར་བསྡུ་སྟེ། །

རྫོགས་ཚ�ག་ཟླ་སྡུད་ཅེས་ཀྱང་བྱ། །

དྲག་ཡོད་ཏོ་དང་མཐའ་མེད་འོ། །

གཞན་རྣམས་མིང་མཐའི་རྗེས་མཐུན་སྦྱར། །

༈སུ་ར་རུ་དུ་ན་ལ་ཏུ། །

ལ་དོན་རྣམ་པ་བདུན་ཡིན་ཏེ། །

རྣམ་དབྱེ་གཉིས་བཞི་བདུན་པ་དང་། །

དེ་ཉིད་ཚ�་སྐབས་རྣམས་ལ་འཇུག །

ས་སུ་ག་བ་དྲག་མཐར་ཏུ། །

ང་ད་ན་མ་ར་ལ་དུ། །

འ་དང་མཐའ་མེད་ར་དང་རུ། །

གི་ཀྱི་གྱི་འི་ཡི་ལྔ་པོ། །

རྣམ་དབྱེ་དྲུག་པ་འབྲེལ་སྒྲ་དང་། །

དེ་རྣམས་ས་མཐའ་ཅན་ལྔ་ནི། །

རྣམ་དབྱེ་གསུམ་པ་བྱེད་སྒྲ་སྟེ། །

སྦྱོར་ཚུལ་ན་མ་ར་ལ་གྱི། །

ད་བ་ས་ཀྱི་ག་ང་གི །

རོ་ལོ་སོ་ཏོ 句终词，

亦称终结及完结。

ད་དྲག 加 ཏོ 无加 འོ，

余顺词缀而添加。

ལ་དོན 助词之七字：

སུ་ར་རུ་དུ་ན་ལ་ཏུ。

第二以及第四格、

同体、时间、第七格。

ག་བ 再后 ད 加 ཏུ，

后加 ས 字添加 སུ，

后加字之 ང་ད་ན，

及 མ་ར་ལ 添加 དུ，

无后加字以及 འ，

其后添加 ར 和 རུ。

第六属格之助词，

གི་ཀྱི་གྱི་འི་ཡི 有五。

此等之后添加 ས，

即成第三具格词。

ན་མ་ར་ལ 添加 གྱི，

ད་བ་ས 字添加 ཀྱི，

2

善说树王论颂

འ་དང་མཐའ་མེད་འི་དང་ཡི། །

ཀྱང་ཡང་འང་གསུམ་རྒྱན་སྡུད་དེ། །

ག་ད་བ་ས་དྲག་མཐར་ཀྱང་། །

ང་ན་མ་ར་ལ་མཐར་ཡང་། །

འ་དང་མཐའ་མེད་འང་དང་ཡང་། །

ཏེ་དེ་སྟེ་གསུམ་ལྷག་བཅས་ཏེ། །

ན་ར་ལ་ས་དྲག་མཐའ་ཏེ། །

ད་དེ་ག་ང་བ་མ་འ། །

མཐའ་མེད་རྣམས་ལ་ས་སྟེ་འཐོབ། །

གང་ངམ་དམ་ནམ་བམ་མམ་འམ། །

རམ་ལམ་སམ་ཏམ་འབྱེད་སྡུད་དེ། །

སྦྱོར་ཚུལ་སླར་བསྡུའི་སྐབས་དང་མཚུངས། །

ར་རུ་འི་ཡི་འང་ཡང་རྣམས། །

རྐང་པ་མི་སྐོང་སྐོང་བའི་ཁྱད། །

འོ་འུ་འམ་གྱི་གོང་དུ་ཚ�ག །

མེད་དང་ཡོད་པའང་དེ་བཞིན་ཡིན། །

ག་ང་ 之后添加 གི，

无后加字以及 འ，

之后添加 འི 和 ཡི。

ཀྱང་ཡང་འང 三饰集词，

ག་ད་བ་ས 四后加，

再后 ད 字添加 ཀྱང，

ང་ན་མ་ར་ལ 加 ཡང，

འ 及无加 འང 和 ཡང。

ཏེ་དེ་སྟེ 三待述词，

ན་ར་ལ་ས 四后加，

再后 ད 字添加 ཏེ，

ད 唯加 དེ་ག་ང་བ，

མ་འ 无加后添 སྟེ。

གང་ངམ་དམ་ནམ་བམ་མམ་འམ་，

རམ་ལམ་སམ་ཏམ་ 离合词，

添法同于终结词。

此 ར་རུ་འི་ཡི་འང་ཡང，

字足与否之差别，

འོ་འུ་འམ 之音节点，

加否于彼皆相同。

3

善说树王论颂

ནས་ལས་འབྱུང་ཁུངས་དགར་སྡུད་དེ། །

འབྱུང་ཁུངས་དངོས་ལ་གང་སྦྱར་འཐུས། །

རིགས་མཐུན་དགར་ནས་མི་མཐུན་ལས། །

སྡུད་ལ་ནས་སྒྲ་ཁོ་ན་འཇུག །

ཀྱེ་དང་ཀྭ་ཡེ་འབོད་སྒྲ་སྟེ། །

ཕལ་ཆེར་མིང་གི་ཐོག་མར་སྦྱོར། །

ནི་ནི་དགར་དང་བརྣན་པའི་སྒྲ། །

དང་ནི་སྡུད་འབྱེད་རྒྱུ་ཚམན་དང་། །

ཚ�་སྐབས་གདམས་ངག་ལྔ་ལ་འཇུག །

མིང་གི་ཐོག་མའི་དེ་སྒྲ་ནི། །

ཐ་སྙད་འདས་མ་ཐག་པ་དང་།

རྣམ་གྲངས་གཞན་ཅན་གཉིས་ལ་འཇུག །

ཅི་ཇི་སུ་གང་སྤྱི་སྒྲ་སྟེ། །

ཞིག་སྟེ་སླད་འདྲ་ཕྱིར་ལ་ཅི། །

སྙེད་སྲིད་ལྟར་བཞིན་སྐད་ལ་ཇི། །

སུ་ནི་གང་ཟག་གང་ཀུན་ལའོ། །

ན་རོ་ཡོད་མེད་པ་བ་མ། །

བདག་པོའ �་སྒྲ་སྟེ་ག་ད་ན། །

བ་མ་ས་དང་དྲག་འཐར་པ། །

ང་འ་ར་ལ་མཐའ་མེད་ལ། །

ནས་ལས 来源与离合，

来源 ནས་ལས་ 随一者，

同类 ནས 及异类 ལས，

集合加法唯用 ནས。

ཀྱེ 及 ཀྭ་ཡེ 呼唤词，

大多加于名词前。

ནི 词比较与强调。

དང 词合分与原因，

时间以及教授五。

位于句首之 དེ 词，

用于两处作指代：

紧随前语、其余名。

ཅི་ཇི་སུ་གང་ 是代词，

ཅི 后 ཞིག་སྟེ་སླད་འདྲ་ཕྱིར，

ཇི 后 སྙེད་སྲིད་ལྟར་བཞིན་སྐད，

སུ 唯于人 གང 一切。

ན་རོ 有无 པ་བ་མ，

六者皆呼指人词，

བ་མ་ས 及 ག་ད་ན，

再后 ད 者皆加 པ。

4

善说树王论颂

བདག་སྒྲ་ཡར་གྱུར་བ་དང་ནི། །

ཆ་ལ་པ་ཉིད་སྦྱོར་བ་ལེགས། །

མིང་མཐའི་པ་བའང་ཕལ་ཆེར་འདྲ། །

མ་ནི་ངེས་མེད་སྐབས་དང་སྦྱར། །

མ་མི་མིན་མེད་དགག་སྒྲ་སྟེ། །

མ་མི་ཐོག་མ་མིན་མེད་མཇུག །

མ་ནི་བར་གྱི་གསལ་བྱེད་ལའང་། །

ཚ�ག་ཕྲད་ཞིང་སོགས་ང་ན་མ་། །

འ་དང་ར་ལ་མཐའ་མེད་མཐར། །

ཞིང་ཞེས་ཞེ་འོ་ཞེ་ན་ཞིག །

ག་ད་བ་དང་ད་དྲག་མཐར། །

ཅིང་ཅེས་ཅེ་འོ་ཅེ་ན་ཅིག །

ས་མཐར་དམིགས་བསལ་ཞེས་མ་གཏོགས། །

ཤིང་ཤིག་ཤེ་འོ་ཤེ་ན་འཐོབ། །

འོན་ཀྱང་ཁ་ཅིག་ལྷག་ཅིག་སོགས། །

མིང་གི་ཆ་དང་མ་ནོར་གཅེས། །

རྐྱང་པ་འཕུལ་ལ་འ་མཐའ་དགོས། །

གུག་རྐྱེད་བརྩེགས་འདོགས་ཅན་ལ་སྤང་། །

ལྷུག་པའི་དོན་མང་མིང་མཚམས་དང་། །

དོན་འབྲིང་འབྱེད་དང་དོན་ཉུང་རྫོགས། །

ང་འ་ར་ལ 无后加，

单 བ 双 པ 善添加，

名词 པ་བ 亦大同，

མ 不确定依时加。

མ་མི་མིན་མེད 否定词，

མ་མི་ 于前 མིན་མེད 后，

མ 嵌中间要分清。

虚词 ཞིང 等之规则，

无加 ང་ན་མ་འ་ར，

ལ 后 ཞིང་ཞེས་ཞེ་འོ་ཞེ་ན་ཞིག，

再后 ད 和 ག་ད་བ，

其后 ཅིང་ཅེས་ཅེ་འོ་ཅེ་ན་ཅིག，

ས 后除填 ཞེས 字外，

ཤིང་ཤིག་ཤེ་འོ་ཤེ་ན 正常加，

然而 ཁ་ཅིག་ལྷག་ཅིག་ 等，

属于单词莫混淆。

无有元音上下加，

单语基后须加 འ。

散文诸多含义中，

分类及少完成者，

5

善说树王论颂

ཚ�གས་བཅད་ག་མཐར་ཆིག་ཤད་བྱ། །

རྫོགས་ཚ�ག་མཐའ་ཅན་ལྷག་པ་དང་། །

ཚ�གས་བཅད་རྐང་མཐར་ཉིས་ཤད་འཐོབ། །

དོན་ཚན་ཆེན་མོ་རྫོགས་པ་དང་། །

ལེའུ་མཚམས་སུ་བཞི་ཤད་དགོས། །

ང་ཡིག་མ་གཏོགས་ཡིག་ཤད་དབར། །

ཚ�ག་མེད་དེ་སོགས་ཞིབ་ཏུ་འབད། །

ཚ�ག་གི་ལོ་མས་མ་བསྒྲིབས་ཤིང་། །

དོན་གྱི་འབྲས་བུ་གཡུར་ཟ་བའི། །

ལེགས་བཤད་ལྫོན་པའི་དབང་པོ་འདི། །

དབྱངས་ཅན་གྲུབ་པའི་རྡོ་རྗེས་སྤེལ། །

ཤུ་བྷཾ།

偈颂 ག 后书单垂。

散文后具终结词，

每句偈颂双垂书。

一项内容已告终，

品品之间四垂书。

除 ང 之外无音点，

于此等处善分析。

如叶雅词未遮覆，

信达文义之硕果，

此名善说树王论，

妙音成就金刚著。

吉祥！

6

善说树王论译解

一、礼赞及誓言

本颂

ན་མོ་�་�་མ���་གྷོ་�ྰ་ཡ། །

�་མ་མཆོག་དང་ད�ེར་མེད་པའི། །

འཇམ་པའི་ད�ངས་ལ་�ས་བ�ད་ནས། །

ཐོན་མིའི་ལེགས་བཤད་�མ་�་པའི། །

�ིང་པོ་མདོར་བ�ས་བཤད་པར་�། །

译文

敬礼师长妙音！

恭敬顶礼与师长无别的至尊文殊后，兹当略说吞弥桑

布扎善说《三十颂》的精要。

7

字母

二、字母

本颂

ད�ངས་�ི་�་བ་གསལ་པོ་�། །

�ེད་པ་ཨི་�་ཨེ་ཨོ་བཞི། །

གསལ་�ེད་ཀ་སོགས་�མ་�་ཡིན། །

ག་ང་ད་ན་བ་མ་འ། །

ར་ལ་ས་�མས་�ེས་འ�ག་བ�། །

ད་དང་ས་གཉིས་ཡང་འ�ག་�ེ། །

ད་ནི་ན་ར་ལ་ག�མ་དང་། །

ས་ནི་ག་ང་བ་མར་འཐོབ། །

ག་ད་བ་མ་འ་�ོན་འ�ག །

译文

将元音的作用表现出来，共有 ཨི་ཨུ་ཨེ་ཨོ 四字。辅音有 ཀ

等三十个。后加字有十个：ག་ང་ད་ན་བ་མ་འ་ར་ལ་ས。再后加字有

两个：ད 和 ས。再后加字 ད 可加在 ན་ར་ལ 三个后加字的后面，

ས 加在 ག་ང་བ་མ 四个后加字后面。前加字有五个：ག་ད་བ་མ་འ。

后 加 字 ， 如 ：དག、དང、ཡིད、ཡིན、དེབ、དམ、བཀའ、གྱུར、

8

字母

སྐལ、འདིས。

前加字，如：གཅོད、དཀོན་མཆོག、བཀའ་དྲིན、ནམ་མཁའ、འབྱུང་ཁུངས。

再后加字，如：གསེརད、དཀོནད、སེལད、གྲགས、གངས、ཕེབས、

སེམས。

9

终结词

三、不自由虚词

（一）终结词（�ོགས་ཚ�ག）

1. 本颂

གོ་ངོ་དོ་ནོ་བོ་མོ་འོ། །

རོ་ལོ་སོ་ཏོ་�ར་བ�་�ེ། །

�ོགས་ཚ�ག་�་�ད་ཅེས་�ང་�། །

�ག་ཡོད་ཏོ་དང་མཐའ་མེད་འོ། །

གཞན་�མས་མིང་མཐའི་�ེས་མ�ན་�ར། །

2. 译文

གོ་ངོ་དོ་ནོ་བོ་མོ་འོ་རོ་ལོ་སོ་ཏོ 是句终词（སླར་བསྡུ་），也叫终结词

（རྫོགས་ཚ�ག）或句终词（ཟླ་སྡུད་）。有再后加字 ད 时加 ཏོ，无后

加字时加 འོ；其余后加字后按照同音规则，ག 的后面加 གོ ，

ང 的后面加 ངོ，依此类推。

3. 用法

终结词表示所要表达的意思完结，告一段落，句型独

10

终结词

立，不再与后面的语句发生任何形式的结构关系：དག་གོ །、

འཐུང་ངོ་། །、ཡོད་དོ། །、ཡིན་ནོ། །、བྱང་ཆུབ་པོ། །、ཡིད་ལ་བསམ་མོ། །、དགའ་

འོ། །、འགྱུར་རོ། །、སྐྱོན་སེལ་ལོ། །、སངས་རྒྱས་སོ། །、ཆོས་སྟོནད་ཏོ། །、རྒྱུ་ནོར་

བོརད་ཏོ། །、ནོར་བཙལད་ཏོ། །、བྱའོ། །

11

本体词

4. 补充语法：本体词（ངོ་བོ་�ོན་པ）

本体词原指没有格形态、以名词为主体的原形词，在

藏文范畴内称为“通格”。本体词的用法：

(1) 构成主语。不带涉事宾语的不及物动词做谓语时，

主语用本体词。表心理活动的不自主及物动词做谓语时，

主语仍用本体词。若该动词变为自主及物动词，则要求主

语加具格助词。

藏语除“及物动词”和“不及物动词”外，还有“自

主动词”和“不自主动词”之分。动作行为不论及物与否，

能够由行为主体自主支配的动词是自主动词；反之为不自

主动词。

(2) 构成判断句的主语和表语。

(3) 构成涉事宾语。藏语有两种宾语：涉事宾语和对

象宾语。表示动作所直接涉及的事物叫涉事宾语，用本体

词；表动作所指向对象的宾语叫对象宾语，用第二格，要

加 ལ 义助词。

5. 例释

【例 1】བདག་ལྷ་ས་ནས་ཡོང་བ་ཡིན། 我从拉萨来。

12

本体词

ནས 从格助词，表出处。因为 ཡོང་བ 是不及物动词，所

以主语用本体词 བདག。ཡིན 判断动词“是”，用于第一人称

和第二人称。

【例 2】པྲུ་གུ་རྣམས་སྟག་ལ་སྐྲག 孩子们怕老虎。

སྐྲག（怕）是及物动词，但因为表心里活动、不自主，

所以主语 པྲུ་གུ 用本体词，宾语后要加 ལ 义助词，与 སྟག 合起

来作对象宾语。རྣམས，表复数的词缀。

【例 3】ནོར་བཟང་གི་འཁྲབ་མཁན་བློ་བཟང་རེད། 扮诺桑的是洛桑。

ནོར་བཟང་གི་འཁྲབ་མཁན། 诺桑的扮演者，作判断句的表语，用

本体词。རེད 判断动词“是”，用于第三人称。

【例 4】ང་ལྷ་སར་ཕྱིན་པ་ཡིན། 我去过拉萨了。

ང 作不及物动词的主语，用本体词。ལྷ་སར，-ར，ལ 义助

词，表动作的方向。

ཕྱིན་པ，འགྲོ་བ 的过去式。口语中，加 པ 的过去式与助动

词 ཡིན 结合构成过去时。

【例 5】བློ་བཟང་གིས་རྟག་པར་སློབ་གྲོགས་རྣམས་ལ་རོགས་རམ་བྱེད་གྱི་ཡོད་པ་

རེད། 洛桑经常帮助同学。

སློབ་གྲོགས་རྣམས 是帮助的对象，作对象宾语，所以要在 སློབ་

གྲོགས་རྣམས 后面加 ལ 义助词 ལ。རྣམས 复数后缀。རོགས་རམ 帮助。

བྱེད 做，现在式。口语中动词现在式加助动词 ཀྱི་ཡོད་པ་རེད 表

13

本体词

示经常性或习惯性的动作。གིས 具格助词。这里的“做”是

自主及物动词，因此句子的主语“洛桑”用具格，不用本

体词。

【例 6】ང་ཚ�ས་བོད་ཡིག་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་དགོས། 我们要学习藏文。

ང，我。ཚ�，表复数的词缀。-ས，具格助词。这里的“学

习”是自主及物动词，因此“我”用具格，不用本体词。བོད་

ཡིག 藏文，涉事宾语，用本体词。

6. 例句词汇

བདག 我

ལྷ་ས། 拉萨

ཡོང་བ། 来

པྲུ་གུ 孩子

སྟག 老虎

སྐྲག 害怕

ནོར་བཟང་། 诺桑

བློ་བཟང་། 洛桑

ང་། 我

ལྷ་ས། 拉萨

ཕྱིན་པ། 去，འགྲོ 的过去时

14

本体词

བོད་ཡིག 藏文

སློབ་སྦྱོང་བྱེད། 学习

སློབ་གྲོགས། 同学

རོགས་རམ། 帮助

15

第二格

（二）ལ 义助词（ལ་དོན）

本颂

�་ར་�་�་ན་ལ་�། །

ལ་དོན་�མ་པ་བ�ན་ཡིན་ཏེ། །

�མ་ད�ེ་གཉིས་བཞི་བ�ན་པ་དང། །

དེ་ཉིད་ཚ�་�བས་�མས་ལ་འ�ག །

ས་�་ག་བ་�ག་མཐར་�། །

ང་ད་ན་མ་ར་ལ་�། །

འ་དང་མཐའ་མེད་ར་དང་�། །

译解

ལ 义助词有七种，即 སུ་ར་རུ་དུ་ན་ལ་ཏུ。用于构成第二格、

第四格、第七格、同体、时间状语。后加字 ས 后加 སུ，后

加字 ག་བ 和再后加字 ད 后加 ཏུ，后加字为 ང་ད་ན་མ་ར་ལ 时加 དུ，

后加字为 འ 或没有后加字时用-ར 或 རུ。

加-ར 时，若有后加字 འ，直接把 འ 替换为 ར 即可；若

无后加字，直接加在基字后，不用音节点。如 བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ

菩萨，变为 བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔར。བསམ་པ 意乐，变为 བསམ་པར。

16

第二格

ན 和 ལ 是自由虚词，添加不受前词后加字支配。

1. 第二格（�མ་ད�ེ་གཉིས་པ）

(1) 用法

用法有两种：

构成方向状语。表示动作的目的地或方向。

构成对象宾语。表示动作指向的对象。

表心理活动的不自主及物动词做谓语时，主语仍用本

体词，但宾语算对象宾语，必须加 ལ 义助词。

(2) 例释

【例 1】རྒྱ་གར་དུ་འགྲོ། 去印度了。

【例 2】བོད་ལ་འགྲོ། 去西藏。

【例 3】སློབ་གྲྭར་འགྲོ། 去学校。

【例 4】ཤར་ཕྱོགས་སུ་འགྲོ། 向东走。

以上均用于构成动作的目的地或方向。

【例 5】གཟུགས་ལ་ལྟ། 观色。

【例 6】བློ་བཟང་གིས་ཚགས་པར་ལྟ་གི་འདུག 洛桑在看报纸。

以上构成对象宾语。

17

第二格

【例 7】པྲུ་གུ་རྣམས་སྟག་ལ་སྐྲག 孩子们怕老虎。

སྐྲག（怕）是及物动词，但因为表心里活动、不自主，

所以主语 པྲུ་གུ 用本体词，宾语后要加 ལ 义助词，与 སྟག 合起

来作对象宾语。

(3) 例句词汇

ན་ནིང་། 去年

རྒྱ་གར། 印度

བོད། 西藏

ཕྱིན་པ། 去

ཡིན། 是，判断谓语动词

འགྲོ། 去，走

རྩོས། 打算

ཡོད། 有，存在

སློབ་གྲྭ། 学校

འགྲོ། 走，去

ན། 表假设的连词

ཤར་ཕྱོགས་སུ། 向东

གཟུགས། 色

ལྟ 观，看

18

第二格

བློ་བཟང་། 洛桑

ཚགས་པར། 报纸

་་་གི་འདུག （助动词，用于构成进行时）

19

第四格

2. 第四格（�མ་ད�ེ་བཞི་པ）

(1) 用法

用法有两种：

构成间接宾语。及物动词若可加双宾语，直接宾语用

本体词，间接宾语后加 ལ 义虚词构成第四格，主语后加具

格助词。

构成目的状语。加在名词、动词、动名词后，表示“为

了……”。有时与含有目的意义的半虚化词素 དོན་དུ། ཆེད་དུ། ཕྱིར་

དུ། སླད་དུ། 结合成目的状语，一般前面的名词还要加属格助词。

(2) 例释

【例 1】རྒན་ལགས་ཀྱིས་བཀྲ་ཤིས་ལ་དཔེ་ཆ་གཅིག་བྱིན། 老师给扎西一

本书。

“扎西 བཀྲ་ཤིས”是间接宾语，后加 ལ。“一本书 དཔེ་ཆ་གཅིག”

是直接宾语，用本体词，后面不加格助词。主语“老师 རྒན་

ལགས”后加具格助词 ཀྱིས。

【例 2】སློབ་སྦྱོང་བྱེད་དུ་སློབ་གྲྭར་འགྲོ། 为了学习去学校。

དུ 构成第四格，表目的状语。ར 是业格助词，表动作的

20

第四格

目的地。

【例 3】བོད་ལ་འགྲོ་བའི་ཆེད་དུ་གྲ་སྒྲིག་བྱེད། 为去西藏作准备。

【例 4】སྙན་གྲགས་ཆེད་དུ་ཆོས་བཤད། 为了美名而讲法。

【例 5】བོད་སྐད་བཤད་པའི་ཆེད་བོད་ཡིག་སྦྱངས།为说藏语而学藏文。

【例 6】ཐར་འདོད་དུ་ལམ་སྒོམ། 为解脱而修道。

【例 7】སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀྱི་དོན་དུ་བྱང་ཆུབ་སེམས་བསྐྱེད། 为了一切

有情而发菩提心。

【例 8】སངས་རྒྱས་ཀྱི་གོ་འཕང་ཐོབ་པའི་ཕྱིར་དུ་ནང་ཆོས་སྒྲུབ། 为了得到

佛陀果位而修佛法。

་་་འི་ཆེད་དུ、་་་འི་དོན་དུ、་་་ཀྱི་ཆེད་དུ、་་་འི་ཕྱིར་དུ、་་་ཀྱི་དོན་དུ、་་་འི་ཕྱིར་དུ

都是“为了……”的意思。

(3) 例句词汇

རྒན་ལགས། 老师

བཀྲ་ཤིས། 扎西（吉祥）

དཔེ་ཆ། 书，经函

གཅིག 一

བྱིན་པ། 给

བྱེད་པ། 做

གྲ་སྒྲིག་བྱེད། 作准备

21

第四格

སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པ། 学习

སློབ་གྲྭ། 学校

སེམས་ཅན། 有情

ཐམས་ཅད། 一切

བྱང་ཆུབ་སེམས་བསྐྱེད། 发菩提心

སངས་རྒྱས་ཀྱི་གོ་འཕང་། 佛陀果位

ཐོབ་པ། 得到

ནང་ཆོས། 佛法

སྒྲུབ། 修习，引发，使……实现

22

第七格

3. 第七格（�མ་ད�ེ་བ�ན་པ）

(1) 用法

用于构成地点状语、时间状语。常和方位词 ཕྱི་ནང（内

外）、གོང་འག（ོ上下）、མདུན་རྒྱབ（前后）、གཡས་གཡོན（左右）、མགོ་

མཇུག（头尾）等组成方位结构。

藏语中表示“A 有 B”（领属或存在）时，表达为“A

处有 B”，A 后必须加 ལ 义助词。这类句子一般句尾有“有”、

“无”、“在”、“不在”等存在动词作为标志。

(2) 例释

【例 1】དེབ་ཏུ་ཡི་གེ་བྲིས། 在本上写字。

【例 2】རྩྭ་ཐང་དུ་མེ་ཏོག་འདེབས། 草原上种花。

【例 3】ཁང་ཐོག་ཏུ་དུང་དཀར་འབུད། 在房上吹海螺。

以上三句均表地点状语 2。

【 例 4 】འདི་སྐད་བདག་གིས་ཐོས་པ་དུས་གཅིག་ན། 如 是 我 闻 ， 一

时……

2 在藏语语法中，构成地点状语的 ལ 义助词究竟是第二格还是第七格有

两说。但按梵语语法，应是第七格。

23

第七格

表时间状语。

【例 5】མཁས་པར་ཡོན་ཏན་ཡོད། 智者有知识。

表领属。字面含义为“智者处有知识”。ར 直接写在 པ

后。也可写为 མཁས་པ་རུ་ཡོན་ཏན་ཡོད། 智者有知识。རུ 分开写，加

点。

【例 6】ལོ་གཅིག་ལ་ཟླ་བ་བཅུ་གཉིས་ཡོད། 一年有 12 个月。

表领属。

【例 7】མི་རེ་རེ་ལ་མིག་གཉིས་ཡོད། 每个人有两只眼睛。

表领属。

【例 8】ནམ་མཁའ་རུ་སྤྲིན་པ་འདུག 天空有云。

表存在。字面含义为“天空中有云”。

【例 9】ཁོང་ལ་དངུལ་མི་འདུག 他没有钱。

表领属。

【例 10】རྒྱ་མཚ�འི་ནང་དུ་ཆུ་སྲིན་མང་། 海里有很多鲸鱼。

表存在。

【例 11】སངས་རྒྱས་ཀྱི་ས་ལ་ཉོན་མོངས་མེད། 佛地没有烦恼。

表存在。

【例 12】སེམས་ཅན་གྱི་རྒྱུད་ལ་ལས་སྒྲིབ་ཡོད། 有情相续有业障。

表领属。

【例 13】སེམས་བཟང་ཅན་ལ་དགེ་བ་མང་། 贤善者有很多善根。

24

第七格

表领属。

(3) 例句词汇

དེབ། 书本

ཡི་གེ 字，书信

བྲིས། 写

རྩྭ་ཐང་། 草原

མེ་ཏོག 花

འདེབས། 种植，安置

ཁང་། 房子

ཐོག་ཏུ། 在……上

དུང་དཀར། 白海螺

འབུད། 吹

འདི་སྐད། 如是，这样

བདག 我

ཐོས་པ། 听，闻

དུས། 时间

གཅིག 一

མཁས་པ། 智者

ཡོན་ཏན། 知识

25

第七格

ཡོད། 有，存在

ནམ་མཁའ། 天空

སྤྲིན་པ། 云

འདུག 有，存在 3

ཁོང་། 他

དངུལ། 钱

མི་འདུག 没有

རྒྱ་མཚ�འི་ནང་། 海里

ཆུ་སྲིན། 鲸鱼

མང་། 很多

སངས་རྒྱས་ཀྱི་ས། 佛地

ཉོན་མོངས། 烦恼

མེད། 没有

སེམས་ཅན་གྱི་རྒྱུད། 有情相续

ལས་སྒྲིབ། 业障

སེམས་བཟང་ཅན། 贤善者

3 表亲见。

26

同体格

4. 同体格（དེ་ཉིད）

传统语法认为同体格是第二格的特殊情况。ན་ 和 ལ་ 一

般不用于构成同体格，其余 སུ་ར་རུ་དུ་ཏུ་ 均可构成同体。

(1) 用法

用法有三种：

构成补语。加在名词或形容词后，表示“变成……”

“做成……”“说成……”“看成……”“听成……”“当做……”

“理解为……”等，表示动作行为变化的结果。

构成方式状语或程度状语。加在形容词后，变成副词

或副词短语，修饰动词，表示“……地”。

连接助动词和实义动词。加在实义动词后、助动词之

前，用以构成动词时态、语气等。

(2) 例释

【例 1】རང་ཉིད་ལྷ་ལ་གསལ། 自身现为本尊。

【例 2】འབྲས་བུ་མཆོག་ཏུ་གྱུར། 结果变得最好（果转胜）。

【例 3】ལོ་ཙཱ་བ་རྣམས་ཀྱིས་བོད་ཡིག་གི་ནང་ཆོས་ཚང་མ་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་ཏོ།

译师们把所有的藏文经典翻译成汉语。

27

同体格

【例 4】བྱ་བ་ངན་པ་བྱ་བ་ཡོག་པོར་འགྱུར་ཐུབ་བམ། 坏事能变成好事

吗？

【例 5】སྤྲེའུ་མི་རུ་གྱུར། 猴子变成了人。

以上五例中的同体格助词均构成补语。

【例 6】རླངས་འཁོར་མགྱོགས་པོར་གཏོང་གི་འདུག 汽车开得快。

མགྱོགས་པོ 本为形容词“快的”；其后加 ར，变为副词 མགྱོགས་

པོར“快地”，修饰动词。

【例 7】ལེགས་པར་མཐོང་། 好好地看。

ལེགས་པ 本为形容词“好的”；其后加 ར，变为副词 ལེགས་

པར“好好地”，修饰动词。

【例 8】གདབ་པར་བྱ། 要播种。

གདབ་པ 是实义动词“播种”的将来时，བྱ 是表示将来时

的助动词。ར 起连接二者的作用。

【例 9】རྔ་བར་བྱེད། 在收割。

རྔ་བ 是实义动词“收割”的现在时，བྱེད 是表示现在时

的助动词。ར 起连接二者的作用。

【例 10】བརྔས་པར་བྱས། 已收割。

བརྔས་པ 是实义动词“收割”的过去时，བྱས 是表示过去

时的助动词。ར 起连接二者的作用。

注意：བྱ། བྱེད། བྱས། 作为实义动词时意义是“做”，但在

28

同体格

此它们并非实义动词，而是助动词，上述三句话不能翻成

“要做播种”、“正做收割”、“已做收割”！

(3) 例句词汇

རང་ཉིད། 自己

ལྷ། 本尊，天

གསལ། 显现、明显

འབྲས་བུ། 果

མཆོག 殊胜

གྱུར། 变成

ཚང་མ། 所有

རྒྱ་ཡིག 汉语

ངན་པ་བྱ་བ། 坏事

ཡོག་པོ། 好

ཐུབ། 能

བམ། （用在句尾表疑问）

སྤྲེའུ། 猴子

རླངས་འཁོར 汽车

མགྱོགས་པོ 快

གཏོང་། 给予，释放

29

同体格

་་་གི་འདུག （助动词，表亲见）

ལེགས་པ། 好

མཐོང་། 看

བཏབ་པ། འདེབས་པ། གཏབ་པ། ཐོབ། 34 播种

བརྔས་པ། རྔ་བ། བརྔ་བ། རྔོས། 收割

བྱས་པ། བྱེད་པ། བྱ་བ། བྱོས། 做

(4) 补充语法：动词前缀 5

有一些“形容词+同体格助词”的结构已固定化，位于

实义动词前，起加强动词语气、改变动词语义的作用。这

些结构往往是在翻译梵语动词前缀时形成的，有其对应的

梵语形式。例如：

【例 1】ཀུན་ཏུ་དགའ་བ། 56 ā-√nand(ānanda) 欢喜 དགའ་བ 本来就是“欢喜”，ཀུན“一切”，ཀུན་ཏུ་“一切地，

全面地，彻底地”，ཀུན་ཏུ་དགའ་བ 即“完全地欢喜”。实际并不

用这样生硬地翻译，ཀུན་ཏུ་ 只是加强语气。

4 四种形式依次表示动词过去时、现在时、未来时、命令语气。 5 改编自廖本圣：《实用西藏语文法》，台北：法鼓文化，2002 年，338-345

页。 6 常省略为 ཀུན་དགའ།，用作人名“阿难（贡嘎）”。

30

同体格

【例 2】མངོན་པར་ཤེས་པ། 67 abhi-√jñā(abhijña) 神通

ཤེས་པ“认识，了解”，མངོན་པར་“现前地”，མངོན་པར་ཤེས་པ

字面含义为“现前地认识”，但实际词义已经发生了变化，

当“神通”讲。

常见的动词前缀有：

ati- ཤིན་� 非常地，极度地，卓越地

ati-durjñāna ཤིན་ཏུ་ཤེས་པར་དཀའ་བ 非常难以了知，最难可知

aty-utsada ཤིན་ཏུ་ལྷག་པ 非常充裕；最大集会

adhi- �ག་པར / པའི 78 无上地，增上地，过度地

adhy-āśāya ལྷག་པའི་བསམ་པ 增上意乐，增上思维

adhi-śīla ལྷག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས 增上戒

anu- �ེས་� 随后地，随顺地；沿着，朝向

anu-vṛtti རྗེས་སུ་འཇུག་པ 随转，顺从，依从，承认

anu-buddhi རྗེས་སུ་རྟོགས་པ 了解，觉悟

7 常省略为 མངོན་ཤེས། 8 少量动词前缀并非通过同体格助词与实义动词连缀，而用到了属格助

词、具格助词等。

31

同体格

anu-prāpta རྗེས་སུ་ཐོབ་པ 到达；获得；证得

anu-smṛti རྗེས་སུ་དྲན་པ 忆念，随念

anu-graha རྗེས་སུ་འཛ�ན་པ 利益，饶益，帮助，摄受；仁慈，

关爱

abhi- མངོན་པར / པའི 朝向，接近；现前；超过；无上地；非常

abhi-rati མངོན་པར་དགའ་བ 愉快，高兴，妙乐，爱乐；满

足

abhi-lāpa མངོན་པར་བརྗོད་པ 言语，言词；表达，声称

abhy-udaya མངོན་པར་མཐོ་བ 增上生，胜生，胜报（即：人

天善趣）

abhi-jña མངོན་པར་ཤེས་པ 神通，超感觉之认识

ā- �ན་�་ 彻底地，从各方面，完全地

ā-jñā ཀུན་ཏུ་ཤེས་པ 教敕，教化，圣教；完全了知，遍知

ā-graha ཀུན་ཏུ་འཛ�ན་པ 贪着，执持；决定

ā-√vas ཀུན་ཏུ་གནས 居住，占据

ā-nanda ཀུན་ཏུ་དགའ་བ 喜悦，欢喜，庆喜

32

同体格

ut- ཤིན་� 非常，极度，完全

ut-tapta ཤིན་ཏུ་གསལ་བ 灼热的，燃烧的，炽然，光明；勤

勇，勇猛

upa- ཉེ་བར / ཉེར / ཉེ་བའི 接近……，涉及……

upa-kleśa ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས 随惑，小惑，随烦恼

upa-ādāna ཉེ་བར་ལེན་པ 近取，摄取，取得，可取，会得

upa-sthita ཉེ་བར་གནས་པ 迫近；至，临，到达；发生，现

前

upa-bhoga ཉེ་བར་སྤྱོད་པ 享用，受用；共同生活

upa-cāra ཉེ་བར་བཏགས་པ 施设，假立；语词的隐喻用法

nir- ངེས་པར / ངེས་པའི 分离；完成；决定

nir-ukti ངེས་པའི་ཚ�ག 字源学；语源的说明，训释文辞

nir-yāṇa ངེས་པར་བྱུང་བ 出离，超出，出要；解脱

niḥ-śreyasa ངེས་པར་ལེགས་པ 决定胜，至善，至福（即：解

脱轮回或成佛）

33

同体格

pari- ཡངས་� / ལེགས་པར 完全地，额外地

pari-cita ལེགས་པར་བྱང་བ 完全净化，完全调伏；曾修习

pari-śuddhi ཡོངས་སུ་དག་པ 完全清净

pari-ṇāma ཡོངས་སུ་འགྱུར་བ 变异，转变；回向

pari-pāka ཡོངས་སུ་སྨིན་པ 成熟，教化；结果；成就，发展

pari-ccheda ཡོངས་སུ་གཅོད་པ 肯定，正面的确定，正面的

区分

pra- རབ་� 非常，极度；向前，在……之前

pra-bhava རབ་ཏུ་སྐྱེ་བ 产生，起源，出现；原因

pra-vrajita རབ་ཏུ་བྱུང་བ 沙门，出家人；出家，出家生活，

游行生活

pra-bheda རབ་ཏུ་དབྱེ་བ 分离，分类，分段，品类；区别，

差别

pra-yoga རབ་ཏུ་སྦྱོར་བ 相应，和合，应用，程序；修习，

勤修

pra-bhāvita རབ་ཏུ་ཕྱེ་བ 显现，开显；出现，出生；增长

34

同体格

prati- སོ་སོར 每一个，个别地；相对地，朝向

prati-saṃkhyā སོ་སོར་རྟོག་པ 简择，思择，个别地观察，

仔细考虑

prati-mokṣa སོ་སོར་ཐར་པ 别别解脱，波罗提木叉，禁戒

vi- �མ་པར 区分；分离；反向；否定；单纯表强调

vi-jñāna རྣམ་པར་ཤེས་པ 识，意识

vi-kalpa རྣམ་པར་རྟོག་པ 分别，妄想

vi-mokṣa རྣམ་པར་ཐར་པ 解脱

vy-ava-ccheda རྣམ་པར་གཅད་པ 否定，排除，反面的确定，

反面的区分

su- ལེགས་� / ལེགས་པར / བདེ་བར 好地，善地，容易地；详尽地

su-bhāṣita ལེགས་པར་བཤད་པ 善说，格言，嘉言，谚语；雄

辩，辩才无碍

sugata བདེ་བར་གཤེགས་པ 善逝，佛，修伽陀

35

同体格

sam- ཡང་དག་པར / �ན་� / �ན་ནས 完全地，完美地

saṃ-kalpa ཡང་དག་པར་རྟོག་པ 分别，计度，错误的妄想

saṃ-mūḍha ཀུན་ཏུ་རྨོངས་པ 愚痴，愚昧，痴闇；无意义

sam-udācāra ཡང་དག་པར་སྤྱོད་པ 行为，现行，起行，作意；

目的，意向

除了上述对应于梵语前缀的词组外，藏人本身也发展

出大量的状态副词。如：

ལེ་ལོ་མེད་པར 不懈怠地

མང་དུ 多多地

མ་ལུས་པར 无余地

ཐེ་ཚ�མ་མེད་པར / ཐེ་ཚ�མ་མི་ཟ་བར / གདོན་མི་ཟ་བར / གོར་མ་ཆག་པར 无

疑地，毫无疑问地

ཤིན་ཏུ་གསལ་བར 非常清楚地

མྱུར་དུ 迅速地

རྒྱུན་དུ 连续地

དམིགས་པ་མེད་པར 不可得地

བདེ་བླག་ཏུ 容易地

ནམ་ཞག་རྒྱུན་བརྟན 平常，经常

རྐྱང་དུ 仅，唯一，单独

ངང་གིས 自然地

36

同体格

དངོས་སུ 直接地

ཤུགས་ལ / ཤུགས་ཀྱིས 间接地

བསྐྱར་མ / ཡང་བསྐྱར / ཕྱིར་ཡང / སླད་བཞིན / སླན་པ / སླར / སླར་ཞིང / སླར་

ཡང 再，又，还

(5) 补充语法：་་་�ར 结构

“名词或形容词+同体格助词+གྱུར/གྱུར་པ/གྱུར་བ”结构，字

面含义为“已经成为……”，实际含义为“已经成为……者”

“作为……者”“相当于……者”“像……者”，可作形容词

或名词。此处同体格助词相当于英语的 as. 9例如：

【例 1】ཕར་གྱུར་པ། 像父亲一样[的人]

【例 2】གླེགས་བམ་མཆོད་རྟེན་དུ་གྱུར་པ། 相当于佛塔的经函。

【例 3】འཇམ་དཔལ་གཞོན་ནུར་གྱུར་པ་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། ། 敬礼曼殊室

利法王子！

འཇམ་དཔལ་གཞོན་ནུར་གྱུར་པ，作为童子/现童子形的曼殊室利。

9 这一结构沿袭自梵文“-bhūta”复合词结构。

37

时间

5. 时间（ཚ�་�བས）

(1) 用法

用在名词或动名词性短语之后，作时间状语。10

(2) 例释

【例 1】ནམ་ལངས་པའི་དུས་སུ་དགེ་སྦྱོར་བྱེད། 天亮的时候学善。

【例 2】འཆི་ཁ་རུ་བླ་མ་དྲན། 死的时候念想恩师。

【例 3】ཆུ་ཚ�ད་གཉིས་པར་སློབ་གྲྭ་འཚ�ག 两点去学校上课。

【例 4】བདེ་བར་སྡོད་ལ་མཁས་མ་སྲིད། 贪图安乐时没有智慧。

ལ 和 བདེ་བར་སྡོད“贪图安乐”构成时间状语“贪图安乐时”。

བདེ་བར་སྡོད 字面含义为“舒服地待着”，ར 为同体格助词，将

形容词 བདེ་བ 转变为副词 བདེ་བར，构成方式状语。

(3) 例句词汇

ནམ་ལངས་པ། 天亮

འཆི་ཁ། 死

བླ་མ། 师长，师父

10 传统语法认为“时间”是第七格的一种特殊情况。

38

时间

དྲན། 念想

ཆུ་ཚ�ད། 钟点

གཉིས་པ། 两点

སློབ་གྲྭ། 学校

འཚ�ག 上课，聚集，开会

མ་སྲིད། 没有

39

ལ་ན 作连词

6. 连词 11

(1) 用法

用法有两种：

泛用连词。连接两个分句，用法极其广泛，既可表并

列，也可表转折、递进等，相当于汉语的“又”“但”“而”。

此时只用 ལ，不用其它形式。

条件连词。用于第一分句后，构成条件状语从句，表

示条件或假设。此时只用 ན，不用其它形式。

(2) 例释

【例 1】ངོ་བོ་གཅིག་ལ་ལྡོག་པ་ཐ་དད། 本质相同而现象不同。12

ལ 为泛用连词。

【 例 2 】ཡོན་ཏན་མེད་ན་ཆ་ལུགས་ཀྱིས། །མཁས་རྣམས་དགའ་བ་བསྐྱེད་མི་

ནུས། ། 如果没有学问，只凭打扮，无法令学者欢喜。

ན 为假设连词。

11 传统语法中并没有列举这一用法。 12 即“体性一而返体异”。

40

ལ་ན 作连词

(3) 例句词汇

ངོ་བོ། 本质，体性，自性

གཅིག 一

ལྡོག་པ། 返体，现象

ཐ་དད། 差异，不同

ཡོན་ཏན། 功德，学问

མེད། 没有

ཆ་ལུགས། 打扮

མཁས་པ། [名]智者，[形]善巧

རྣམས། （表复数的助词）

དགའ་བ། 欢喜

བསྐྱེད་པ། 使……产生

མི་ནུས། 不能

41

属格助词

（三）属格助词（འ�ེལ་�）

1. 本颂

གི་�ི་�ི་འི་ཡི་�་པོ། །

�མ་ད�ེ་�ག་པ་འ�ེལ་�་དང་། །

དེ་�མས་ས་མཐའ་ཅན་�་ནི། །

�མ་ད�ེ་ག�མ་པ་�ེད་�་�ེ། །

�ོར་�ལ་ན་མ་ར་ལ་�ི། །

ད་བ་ས་�ི་ག་ང་གི །

འ་དང་མཐའ་མེད་འི་དང་ཡི། །

2. 译文

གི་ཀྱི་གྱི་འི་ཡི 五个是属格助词；在他们五个后面分别加上

ས，就变成第三格具格助词。ན་མ་ར་ལ 后加 གྱི，ད་བ་ས 后加 ཀྱི，

ག་ང་ 后加 གི，འ 或无有后加字后加 འི 和 ཡི。

3. 用法

(1) 构成前置定语。表示与中心词之间的修饰、领属

或复指关系，相当于现代汉语的“的”。

42

属格助词

修饰成分置于中心语之前时，二者之间要加属格助词；

修饰成分置于中心语之后时，不用添加任何助词。

(2) 作连词，表对比或让步。置于谓语动词之后，表

示肯定前者、否定后者。

4. 例释

【例 1】སངས་རྒྱས་ཀྱི་གོ་འཕང 佛陀果位

སངས་རྒྱས 放在中心词之前修饰 གོ་འཕང，表领属关系。

【例 2】སྡོད་ཁང་གི་སྒོ 房门

【例 3】བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག 藏语文

【例 4】ནང་ཆོས་ཀྱི་སྙིང་པོ 佛法精要

【例 5】ཤར་གྱི་ཉི་མ 东方的太阳

【例 6】ཁང་པའི་ཀ་བ 房柱子

以上皆与例句 1 用法相同。

【例 7】ཡི་གེ་འབྲི་སའི་ཤོག་བུ 用来写字的纸

用来写字的本来就是纸。所以是复指关系。

【例 8】སྔ་ནས་ཡོད་ཀྱི་གསར་པ་དུ་བཟོང་པ་མ་ཡིན། 原来就有，并非

新创。

ཀྱི 表对比。

【例 9】འདིར་མ་བྲིས་པ་ཡིན་གྱི་མ་ཤེས་པ་ག་ལ་ཡིན། 只是没在这里写，

43

属格助词

并非不懂。

གྱི 表让步。

5. 例句词汇

སངས་རྒྱས་ཀྱི་གོ་འཕང་། 佛陀果位

སྡོད་ཁང་། 房子

སྒོ 门

སྐད་ཡིག 语文

སྙིང་པོ། 精要，心要

ཉི་མ། 太阳

ཁང་པ། 房子

ཀ་བ། 柱子

བདེ་སྐྱིད། 幸福

འཚ�་བ། 生活

འདི། 此，这

བྲིས་པ། 写

ཤེས་པ། 知道，了解

ག་ལ། 哪里

44

具格助词

（四）具格助词（�ེད་�）

属格助词后加 ས，就是具格助词。如果属格助词是 འ，

则将 འ 去掉，直接加 ས。例如 བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ“菩萨”，加

属格助词为 བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔས 或 བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཡིས。

1. 用法

(1) 构成主语。句中动词若是及物动词，则其主语后

一般要加具格助词。

(2) 构成状语，表工具。相当于汉语介词“用……”

“以……”“由……”，英语 by…, with….

(3) 表原因。加在单词或词组后，构成原因状语；加

在句子后，构成原因状语从句。相当于汉语“由于……”

“……故”。

2. 例释

【例 1】སློབ་གྲོགས་ཚ�ས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཀྱིན་འདུག 同学们正在学习。

ས 构成主语。ཚ� 为复数后缀。ཀྱིན 表现在进行时的时态

助词。

【例 2】ལུག་གིས་རྩྭ་ཚང་མ་བཟས་ཚར་འདུག 羊把草全部吃光了。

45

具格助词

གིས 构成主语。

【例 3】སའི་གོ་ལས་ཉི་མ་བསྐོར་བ་དང་ཟླ་བས་སའི་གོ་ལ་བསྐོར་གྱི་ཡོད་རེད།

地球绕着太阳转，月亮绕着地球转。

སའི་གོ་ལ 和 ཟླ་བ 后加 ས 构成主语。

【例 4】ཤིང་མཁན་གྱིས་སྟ་རེས་ཤིང་གཅོད། 工人用斧子砍树。

གྱིས 构成主语，སྟ་རེ 后加 ས 构成状语表工具。

【例 5】ཤེས་རབ་མེད་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས། བླུན་པོས་ཡོན་ཏན་མི་སློབ་བོ། 愚

人人以无天才为理由，作为不学知识的借口。

གྱིས 构成原因状语。མི 否定副词。བོ 终结词。

3. 例句词汇

སློབ་གྲོགས་ཚ�། 同学们

སློབ་སྦྱོང་བྱེད། 学习

ཀྱིན། 正在

ལུག 羊

རྩྭ་བ། 草

ཚང་མ། 完成

བཟས། 吃

ཚར། 完成

སའི་གོ་ལ། 地球

46

具格助词

བསྐོར་བ། 绕着

ཟླ་བ། 月亮

ཤིང་མཁན། 木工

སྟ་རེ། 斧子

ཤིང་། 树

གཅོད། 砍断

ཤེས་རབ། 智慧

རྒྱུ་མཚན། 理由、原因

བླུན་པོ། 愚人

ཡོན་ཏན། 知识，功德

47

饰集词

（五）饰集词（�ན་�ད）

1. 本颂

༈�ང་ཡང་འང་ག�མ་�ན་�ད་དེ། །

ག་ད་བ་ས་�ག་མཐར་�ང་། །

ང་ན་མ་ར་ལ་མཐར་ཡང་། །

འ་དང་མཐའ་མེད་འང་དང་ཡང་། །

2. 译文

ཀྱང་ཡང་འང 三个是饰集词，ག་ད་བ་ས 和再后加字 ད 的后面

加 ཀྱང，ང་ན་མ་ར་ལ 的后面加 ཡང，འ 和没有后加字的后面加 འང

或 ཡང。

3. 用法

饰集词一般用在名词后起副词作用，用在动词后起连

词作用。

(1) 相顺修饰。加在两个完全相同的形容词或动词中

间，起加强语气的作用，相当于汉语“……又……”。

(2) 表示转折。加在两个分句或两个动词之间，相当

48

饰集词

于汉语“虽然……但是……”。

有两种表达方式：

① 启后式。加在第一分句之后。

② 承前式。加在第二分句的句首，常以 ཡིན་ནའང་། འོན་

ཀྱང་། 等词组构成。

(3) 构成修饰谓语。放在主语、宾语、补语、状语等

后面，表示把与该事物相对应的一层暗含意思概括进来，

相当于汉语“也”“还”。

4. 例释

【例 1】མེ་ཏོག་མཛ�ས་ཀྱང་མཛ�ས། 花美又美。

【例 2】ཉི་མ་གསལ་ཡང་གསལ 太阳明又亮。

【例 3】སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་བཟང་ཡང་བཟང་། 佛法好又好。

以上三例均为相顺修饰。

【例 4】བློ་ལྡན་དེ་ནི་མཁས་ཀྱང་ང་རྒྱལ་མེད། 这位智者有智慧但没

有傲慢。

【例 5】ཉན་ཡང་མི་གོ 听了但没懂。

【例 6】བསྟས་ཀྱང་མ་མཐོང་། 看来但没看见。

【例 7】ཤེས་ཡོན་ཡོད་ཀྱང་སྤྱོད་པ་ངན། 有知识但行为不好。

以上三例均表示转折。

49

饰集词

【例 8】རང་གིས་ཀྱང་བསྟས 自己也看。

构成修饰谓语。暗指别人也看。

【例 9】པདྨའང་ཡིན་ལ་དཀར་པོ་ཡང་ཡིན 是莲花，也是白色的。

构成修饰谓语。此处 ལ 起连词作用。

【例 10】རྨ་བྱ་ལས་ཀྱང་མཛ�ས 比孔雀还美。

构成修饰谓语。

5. 例句词汇

མེ་ཏོག 花

སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས། 佛法

བློ་ལྡན། 智者

ང་རྒྱལ། 我慢

ཉན། 听

མི་གོ 没懂

མཐོང་། 看见

སྤྲོད་པ། 行为

ངན། 不好坏的

པདྨ། 莲花

དཀར་པོ། 白色

རྨ་བྱ། 孔雀

50

待述词

（六）待述词（�ག་བཅས）

1. 本颂

༈ཏེ་དེ་�ེ་ག�མ་�ག་བཅས་ཏེ། །

ན་ར་ལ་ས་�ག་མཐའ་ཏེ། །

ད་དེ་ག་ང་བ་མ་འ། །

མཐའ་མེད་�མས་ལ་ས་�ེ་འཐོབ། །

2. 译文

ཏེ་དེ་སྟེ 是待述词，ན་ར་ལ་ས 和再后加字 ད 的后面加 ཏེ，ད

的后面加 དེ，ག་ང་བ་མ་འ 和没有后加字的后面加 སྟེ。

3. 用法

(1) 表示连贯。加在两个动词之间，构成连续动作。

(2) 复指。表示两个词语之间在意义上有注释、证明

或补充关系，在结构上完全属于同一成分，相当于汉语“即”、

“也就是”、破折号、括号、冒号。

(3) 并列连词。用于第一分句末，接引第二分句，使

两者呈现松散的并列关系。

51

待述词

(4) 转折连词。相当于饰集词的用法。

(5) 因果连词。用于第一分句末，表示第二分句给出原

因、理由或详细解释。常用于辩论格式。

4. 例释

【例 1】བསྡད་དེ་ངུས། 坐着哭。

【例 2】འཁོར་ལོ་བསྐར་དེ་འཁོར། 轮子转了又转。

【例 3】འཛུམ་སྟེ་བཤད། 笑着说。

上述三例均表示连贯。

【例 4】མཁས་པའི་བྱ་བ་ནི་གསུམ་སྟེ། འཆད་པ་དང་། རྩོད་པ་དང་། རྩོམ་པའོ། །

智者三种事业：讲、辩、著。

复指，相当于冒号。

【例 5】བླ་མ་སྟེ་གོང་མའོ། ། 师长是即尊上。

复指。

【例 6】མགོན་པོ་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱི་སློབ་མ་ནི་ཨཱརྱ་དེ་བ་སྟེ་འཕགས་པ་ལྷ་རེད། 龙树

怙主的弟子是阿利耶提婆（圣天）。

复指，表示注释，相当于括号。

【例 7】སྒྲ་ཆོས་ཅན། མི་རྟག་སྟེ། བྱས་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར། 声有法，是无

常，是所作故。

因果连词。

52

待述词

【例 8】ང་ནི་གྲ་པ་སྟེ། ཁྱོད་ནི་ཁྱིམ་པའོ། ། 我是僧人，而你是在家

人。

并列连词。

【例 9】སྐྱིད་ཟེར་བ་དཔོད་པོའ �་ལག་ལ་ཡོད། ངས་ཉོ་བསམ་ཡོད་དེ་ཉོ་ཐབས་མེད།

快乐掌握在主人手中，我想买却无法买到。

转折连词。

5. 例句词汇

བསྡད་པ། 坐着

ངུ་པོ། 哭

འཁོར་ལོ། 轮子

འཛུམ་པ། 笑

བཤད་པ། 说

མཁས་པ། 智者

བྱ་བ། 事业

འཆད་པ། 讲

རྩོད་པ། 辩

རྩོམ་པ། 著

གོང་མ། 最上

མགོན་པོ། 怙主

53

待述词

ཀླུ་སྒྲུབ། 龙树，龙猛

སློབ་མ། 弟子

ཨཱརྱ་དེ་བ། Āryadeva（梵，人名）

འཕགས་པ་ལྷ། 圣天（人名）

མི་རྟག་པ། 无常

གྲ་པ། 僧人

ཁྱོད། 你

ཁྱིམ་པ། 在家人

སྐྱིད་པོ། 快乐

ཟེར་བ། 所谓

ལག་པ། 手

ཉོ་བ། 买

བསམ་པ། 想

ཐབས་པ། 办法，方便

54

离合词

（七）离合词（འ�ེད་�ད）

1. 本颂

གང་ངམ་དམ་ནམ་བམ་མམ་འམ། །

རམ་ལམ་སམ་ཏམ་འ�ེད་�ད་དེ། །

�ོར་�ལ་�ར་བ�འི་�བས་དང་མ�ངས། །

2. 译文

གང་ངམ་དམ་ནམ་བམ་མམ་འམ་རམ་ལམ་སམ་ཏམ 这 11 个是离合词，添

接方法与终结词相同。

3. 用法

(1) 并列连词。和 དང 的用法相同，相当于汉语“和”

“同”“与”。

(2) 疑问助词。用于句末，相当于拉萨口语的 པས་གས་ངས

或汉语的“吗”。

(3) 选择连词。相当于汉语“或”。

55

离合词

4. 例释

【例 1】ཡི་གི་ནི། དབྱངས་སམ། གསལ་བྱེད་དོ། 字母或是元音或是

辅音。

ནི 提示主题。སམ 为选择连词。

【例 2】ལམ་གཙ�་རྣམ་གསུམ་ནི། ངེས་འབྱུང་ངམ། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས་སམ། ཡང་

དག་པའི་ལྟ ་བའོ། 三主要道是出离心、菩提心、正见。

ནི 提示主题，ཀྱི、འི 属格助词，འོ 终结词。ངམ、སམ 为并

列连词。此句先列概念，再分举其项，传统语法称其中的

离合词为“离”。

【例 3】ངེས་འབྱུང་ངམ། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས་སམ། ཡང་དག་པ་ལྟ་བ་ནི་འམ་གྱི་

གཙ�་བོ་རྣམ་གསུམ་མོ། 出离心、菩提心、正见是三主要道。

并列连词。此句先列举项目，再举出概念，传统语法

称其中的离合词为“合”。

【例 4】དབྱངས་སམ། གསལ་བྱེད་ནི་ཡི་གིའོ། །元音和辅音是字母。

并列连词。

【例 5】ཤར་རམ། ལྷོ་འམ་ནུབ་བམ། བྱང་བཞི་ནི་ཕྱོགས་བཞིའོ། ། 东、南、

西、北是四方。

并列连词。

【例 6】ཁྱེད་རང་བོད་པ་ཡིན་ནམ། 他是藏族人吗？

疑问助词。

56

离合词

【例 7】ཁྱེད་རང་ལ་ནང་མི་ཡོད་དམ་མེད། 你有没有家里人？

选择连词。

【例 8】ཁྱེད་རང་གྲོགས་པོ་ཡོད་དམ། 你有朋友吗？

疑问助词。

【例 9】བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས་སྒོམ་མམ། ཡང་དག་པའི་ལྟ་བ་སྒོམ། 修菩提心

或正见。

选择连词。

5. 例句词汇

ལམ་གཙ�་རྣམ་གསུམ། 三主要道

ངསེ་འབྱུང་། 出离心

བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས། 菩提心

ཡང་དག་པའི་ལྟ་བ། 正见

ཤར། 东

ལྷོ། 南

ནུབ། 西

བྱང་། 北

ཕྱོགས་བཞི། 四方

ཁྱེད་རང་། 您

སྒོམ། 修习

57

补足字

（八）补足字

1. 本颂

༈ར་�་འི་ཡི་འང་ཡང་�མས། །

�ང་པ་མི་�ོང་�ོང་བའི་�ད། །

འོ་�་འམ་�ི་གོང་�་ཚ�ག །

མེད་དང་ཡོད་པའང་དེ་བཞིན་ཡིན། །

2. 译文

偈颂字足否，依差别调整，多字时合写用 ར་འི་འང，少

字分写用 རུ་ཡི་ཡང。འོ་འུ་འམ 既可以分写，也可以单独写。分

写时，用于补全偈颂字数。

3. 用法

补足字是 ལ 义助词、属格助词、具格助词、饰集词、

终结词等中的一类，当前一个字没有后加字时会用到。如

“房子里”，可写作 ཁང་པར，偈颂字数不足时可写作 ཁང་པ་རུ。

“幼儿”，ཁྱེའུ/ཁྱེ་འུ。“小鸟”，བྱིའུ/བྱི་འུ。

58

从格助词

（九）从格助词（འ�ང་�ངས）

1. 本颂

༈ནས་ལས་འ�ང་�ངས་དགར་�ད་དེ། །

འ�ང་�ངས་དངོས་ལ་གང་�ར་འ�ས། །

རིགས་མ�ན་དགར་ནས་མི་མ�ན་ལས། །

�ད་ལ་ནས་�་ཁོ་ན་འ�ག །

2. 译文

ནས་ལས 表示来源、比较、省略。表来源 ནས་ལས 都可以

用，同类比较用 ནས，异类比较用 ལས，表省略用 ནས。

3. 用法

(1) 表示来源。相当于汉语“从……”。ནས་ལས 都可以

用。

(2) 表示出处。加在所引作品名称后、引文之前。只

能用 ལས。

(3) 表示比较。又分两种：

同类比较，表示“在……当中，A 如何”，被比较项后

59

从格助词

加 ནས。

异类比较，表示“比起……，A 如何”，被比较项后加

ལས。

(4) 表示省略。用“་་་ནས་་་ཀྱི་ 1213བར”表示“从……到……”。

既可表示省略，也可表示行动起止。

4. 例释

【例 1】གནམ་ནས་ཆར་པ་འབབ། 从天降雨。

【例 2】བ་ལས་འོ་མ་འབྱུང་། 从母牛出奶。

【例 3】མཁས་པ་ལས་རིག་པ་བྱུང་། 智慧来源于智者。

【例 4】ཤར་ཕྱོགས་ནས་ཉི་མ་ཤར། 太阳从东方升起。

【例 5】དུ་བ་ལས་མེར་ཤེས། 由烟知火。

上述五例均表来源。

【例 6】

སྤྱོད་འཇུག་ལས། དལ་འབྱོར་འདི་ནི་རྙེད་པར་ཤིན་ཏུ་དཀའ། །སྐྱེས་བུའི་དོན་སྒྲུབ་

ཐོབ་པར་གྱུར་པ་ལ། །གལ་ཏེ་འདི་ལ་ཕན་པ་མ་བསྒྲུབས་ན། །ཕྱིས་འདི་ཡང་དག་འབྱོར་བར་

ག་ལ་འགྱུར། །ཞེས་གསུངས་པའོ། །

《入行论》中说：“此暇满身极难得，既得能办人生利，

13 此属格助词形式视前词后加字而定。

60

从格助词

倘若今生利未办，后世怎得此圆满。”

表出处。

注意：藏语的引用结构中，先说“XX 中”，再列举引

文，接着是引号 ཞེས，最后才是“说”。翻成汉语时“说”

字必须提前；ཞེས 是藏语中的引号，严禁翻成“如是”或“云

云”！

【例 7】གངས་རིའི་ནང་ནས་ཇོ་མོ་གླང་མ་མཐོ་ཤོས་རེད།

雪山中珠穆朗玛峰最高。

同类比较。

【例 8】བྱ་བ་ཀུན་ཀྱི་ནང་ནས་གཞན་དོན་གཅོ།

所有事业中利他为主。

同类比较。

【例 9】རང་དོན་ལས་གཞན་དོན་གལ་ཆེ། 利他比利己重要。

异类比较。

【例 10】ལྷ་ས་ནས་རྒྱ་གར་བར། 从拉萨到印度。

表示起止。

【例 11】ས་དང་པོ་ནས་ས་བཅུ་པའི་བར། 初地到第十地。

表示省略。

注意：古代将“་་་ནས་་་ཀྱི་བར（梵语…yāvat…）”译为“……

乃至……”。这个结构仅表示省略，后面的 ཀྱི་བར 仅是句型

61

从格助词

的组成部分，严禁翻成“……之间”。

5. 例句词汇

ཆར་པ། 雨

འབབ་པ། 降落

བ། 奶牛

འོ་མ། 奶

རིག་པ། 明，心识

དུ་བ། 烟

སྤྱོད་འཇུག 《入菩萨行论》

དལ་འབྱོར། 暇满

འདི། 此，这

རྙེད་པ། 得到

ཤིན་ཏུ། 非常

དཀའ། 难

སྐྱེས་བུ། 士夫，众生

དོན། 义，好处

བསྒྲུབས་པ། སྒྲུབ་པ། བསྒྲུབ་པ། སྒྲུབས། 引发，成办

ཐོབ་པ། 得到

གལ་ཏེ། 假如

62

从格助词

ཕན་པ། 利益

ཕྱིས། 后

ཡང་དག་པ། 正

ག་ལ། 哪里

འགྱུར། 成，实现

གངས་རི། 雪山

ཇོ་མོ་གླང་མ། 珠穆朗玛峰

མཐོ་ཤོས། 最高

གཞན་དོན། 利他

རང་དོན། 自利

གལ་ཆེ། 重要、关键

རྒྱ་གར། 印度

ས་དང་པོ། 初地

ས་བཅུ། 第地

63

呼唤词

（十）呼唤词（འབོད་�）

1. 本颂

༈�ེ་དང་�་ཡེ་འབོད་�་�ེ། །

ཕལ་ཆེར་མིང་གི་ཐོག་མར་�ོར། །

2. 译文

对别人打招呼的一种独立成分，通常用在句首。

3. 用法

作语气词。ཀྱེ 为尊称，是下对上或卑对尊，ཀྭ་ཡེ 是平辈

之间的呼唤词。通常用在句首，少数情况下用在句尾。

3. 例释

【例 1】ཀྱེ་སྐུ་ཞབས་ལགས། 啊，师父！

用在句首，向出家人（男性）打招呼。

【例 2】ཀྭ་ཡེ་གྲོགས་པོ། 喂，朋友！

用在句首，打招呼。

【例 3】ལེགས་པར་ཉོན་ཅིག་ཀྱེ། 好好听啊！

64

呼唤词

用在句尾。

4. 例句词汇

སྐུ་ཞབས། 师父，先生

ལེགས་པ། 美好，善良

65

提示词

四、自由虚词

（一）提示词（ནི་�）

1. 本颂

༈ནི་ནི་དགར་དང་བ�ན་པའི་�། །

2. 译文

ནི 表分离与强调。

3. 用法

提示词是个没有实在意义、较为特殊的虚词，不参与

句子的主要成分，只表示停顿，相当于汉语口语的插入语

“呢”或古汉语“……者，……也”中的“者”。

(1) 提示说明主题

加在句首名词或名词性词组后，提示说明主题，起区

分层次避免误解的隔离作用。这类句子多半是判断句或以

不及物动词作谓语的陈述句。所提示的主题就是句中主语。

66

提示词

(2) 强调或突出作用

附在词语后面表示强调或突出该词语。

(3) 填补诗歌缺字

诗歌每行字数相等，若某一行缺一个字，又无余字可

添，可以用 ནི 填补。

4. 例释

【例 1】སུམ་བཅུ་པ་ནི་བོད་ཀྱི་བརྟ་སྤྲོད་ཐམས་ཅད་ཀྱི་རྩ་བ་ཡིན།

三十颂是一切藏语语法的根本。

提示说明主题。

【例 2】ཁྱེད་རང་ལ་རིག་པ་ནི་ཡོད། གཟུགས་པོར་ན་ཚ་ནི་མེད། སློབ་སྦྱོང་ཡག་

པོ་བྱེད་རོགས།

你有智慧，身体又没病，要好好学习啊！

表强调。

【例 3】ཨ་ཞང་གིས་ནི་ཨ་ཁུ་ལ་བུ་མང་པོ་ཡོད་པས་རྒོལ་མ་ནུས།

由于叔父儿子多，舅父不敢去作对。

表强调。

【例 4】ཆུ་ནི་ཆུ་ཕུགས་གཅིག་པ། །སོ་སོར་འགྲོ་དགོས་བྱུང་ན། །མཐའ་མར་རྒྱ་

67

提示词

མཚ�ར་འགྲོ་དུས། །ཐུག་པའི་སྨོན་ལམ་འདེབས་རོགས། །

水源相同的河水，若要分支流去，最后同归大海时，

祝愿再次相逢。

填补诗歌缺字。

5. 例句词汇

སུམ་བཅུ་པ། 三十颂

བརྟ་སྤྲོད་པ། 语法、语文著作

རྩ་བ། 根本

གཟུགས་པོ། 身体

ན་ཚ། 病痛

ཡག་པོ། 好

མང་པོ། 很多

རྒོལ་བ། 辩难、斗争

ཕུགས་རྩ། 根源

མཐའ་མ། 最后

ཐུག་པ། 相逢遇到

སྨོན་ལམ་འདེབས། 祝愿、发愿

68

并列连词

（二）并列连词（དང་�）

1. 本颂

༈དང་ནི་�ད་འ�ེད་�་ཚམན་དང་། །

ཚ�་�བས་གདམས་ངག་�་ལ་འ�ག།

2. 译文

དང 用于表示和合、分离、原因、时间、教授。

3. 用法

དང 有多种用法，主要用作连词和助词。

(1) 作并列连词

相当于汉语的“和”“同”“以及”或英语的 and.

如果被关联的是三个以上成分，古书中除最后一个并

列成分外，其余各个并列成分后都要加 དང。在现代和近代

文献中，དང 只加在第一个并列成分后，其他成分之间用停

顿或直线表示。

69

并列连词

(2) 作结构助词

用以构成某些形容词词组或副词词组。常见词组有：

་་་དང་བསྟུན་ནས 根据……

་་་དང་མཐུན་པ 与……相符，符合……

་་་དང་འབྲེལ་བ 与……相关

་་་དང་ལྡན་པ 具有……，与……相应

་་་དང་བྲལ་བ 没有……，与……相离

་་་དང་ཐུན་མོང་བ 与……共同

་་་དང་འདྲ་བ 像……

(3) 作语气助词

用在祈使句谓语动词后面，表示请求、催促、命令、

劝阻等，与命令语气助词 ཞིག་ཅིག་ཤིག 用法相同。祈使用命令

式，劝阻用现在时。

4. 例释

【例 1】འདས་པ་དང་། མ་འོངས་པ་དང་། ད་ལྟ་བ་རྣམས་ཚང་མ་དུས་སོ། །

过去时、将来时、现在时都是时态。

并列连词。

70

并列连词

【例 2】ཚ�གས་གཉིས་ནི། ཡེ་ཤེས་ཀྱི་ཚ�གས་དང་། བསོད་ནམས་ཀྱི་ཚ�གས་སོ། །

二资粮是智慧资粮和福德资粮。

并列连词。

【例 3】དུ་བ་མཐོང་བ་དང་མེར་ཤེས།

看见烟方知有火。

并列连词，略带原因（རྒྱུ་མཚན）的意味。

【例 4】སངས་རྒྱས་པ་དང་ཐམས་ཅད་མཁྱེད།

成佛而知一切。

并列连词。

【例 5】འདིར་ཕེབས་དང་།

到这里来。

表命令语气。

【例 6】ཉི་མ་ཕྱིད་པ་དང་ཆོས་སྟོན་དྲངས།

半天后讲法。

并列连词，带轻微的时间状语（ཚ�་སྐབས）意味。

【例 7】ཡིད་ལ་ཟངས་ད�