١٨صفحه ٩٧ بهار و تابستان ،١، شماره دومسال فصلنامه ترويجي بوم شناسي منابع آبي دو

نگهداري ايجاد و ،هاي مرجاني از طريق ساختچگونگي توسعه آبسنگ هاي مصنوعي صخره

٣ي ، الله دارائ ٢ي ، حسنعلي لقائ١*د ، پگاه جاوي١ر محمد شريف رنجب ايدر شناسي ستيگروه ز ،ييايدانشگاه هرمزگان، دانشكده علوم و فنون در -١

دانشگاه تهران دانشكده محيط زيست -٢ كوچك تسهيالت جهاني محيط زيست در ايران هايبرنامه كمك -٣

javid.pegah@gmail.com چكيده

هاي آبسنگ باشند. توليد بسيار باالي زيست بومهاي دريايي ميهاي مرجاني محل زيست و زادآوري بسياري از گونهآبسنگ يالتي تبديل كرده است. رشد روزافزون هاي شرا به محلي مناسب براي صيادي بسياري از ماهيگيران و سازمان هامرجاني، آن

هاي مرجاني، برداري كنترل نشده از منابع خوراكي و غيرخوراكي يا تزئيني آبسنگبهره ازجملههاي انساني جمعيت، فعاليترا هاي مرجانيباشد، آبسنگهاي انساني ميخود بازتابي گسترده از ردپاي فعاليت نوبه به هم آنهمچنين گرم شدن جهاني كه

هاي اخير بسياري از جوامع در سراسر دنيا با توجه به شرايط در حال تر جهت داده است. در طي سالبه نابودي هرچه سريعاند. براي جايگزيني بسياري از زيستمندان دريايي افتاده Artificial Reefايجاد، به فكر ايجاد بسترهاي آبسنگي مصنوعي يا

با سهيمقا قابلهايش آورد كه با توجه به ويژگيوجود مي زيست بومي جديد به زمان ورمر بهبسترهاي آبسنگي مصنوعي ، GEF/SGPحمايتي سازمان ملل متحد ة، با بودج١٣٨٠باشد. اين نوآوري در سال هاي مرجاني طبيعي ميآبسنگ

م اين پروژه از ابتداي كار و قشم اجرا شد. تمامي مراحل انجا ةمنطقه آزاد قشم و شوراي روستاي سلخ جزير ستيز طيمحها در بستر دريا با همكاري و به دست مردم روستاي سلخ انجام هاي مصنوعي تا جايگذاري آنهاي مختلف سازهساخت بخش

هاي مناسب براي جايگزيني ي بستر دريا، ايجاد محلنيآفر ييبايزپذيرفت. بسترهاي آبسنگي مصنوعي در حفظ تنوع زيستي، دريايي، افزايش تنوع زيستي، بازچرخ مواد، ايجاد مناطق نوزادگاهي و همچنين فراهم آوردن فضايي در جهت و رشد جانوران

اند. در اين مطالعه چگونگي انجام عمليات احداث و جايگذاري هاي شبه مرجاني، تأثير بسزايي داشتهي زيست بومةمطالع است. هشد يبررساي مصنوعي در روستاي سلخ قشم بسترهاي صخره

فارس جيخلقشم، ةهاي مرجاني مصنوعي، جزيرهاي مرجاني، صخرهآبسنگ هاي كليدي: واژه

١٩صفحه ٩٧ بهار و تابستان ،١، شماره دومسال فصلنامه ترويجي بوم شناسي منابع آبي دو مقدمه

و خدمات يفرهنگ يهاوهيش ،ييغذا تيامن شت،يها نفر از مردم در سراسر جهان معونيليم يبرا هاي مرجانيآبسنگ فشار شياما با افزادهند، مقياس جهان را پوشش ميچك كوماهيگيري چهارم كيكنند، مثالً يرا فراهم م يزيست بوم

,.Allgeier et al., 2016; D’agata et alروند (بين ميمنتظره از ريطور غ به يطيمحستيارزشمند زعملكردهاي ،يانسان تيتقو نينهمچ و و عملكرد زيست بوم يامنابع صخره يبازساز مندازين يمرجان يهاصخرهپايدار صيد در تيريمد .)2016

، حال نيا با .)McClanahan 2010; Cinner et al., 2009باشد (مي هاصخرهدر جوامع وابسته به بازرسيو شتيمعآبزيان را ينگهدار يبرا ستگاهيمقدار ز ايها و يساده و مرجع، ازجمله تعداد ماه يهاشاخص اغلب ي اشتباهتيريمد ماتيتصم

حال نيدرعشيالت و صيادي پايدار بايد از فقر منابع جلوگيري و .)Graham et al., 2017دهد (ت از دست ميمد در درازي باشد كه هم به نفع ا گونه بههاي غذايي بايد هاي مرجاني، مديريت هرمبرداري از زيست بوم را حفظ كند. در صخرهبهره

ديرگ يمي اكولوژيكي مهم صورت عملكردهااري ها باشد و اين امر با فراهم آوردن صيد صحيح و ماندگمردم و هم زيست بوم)Darling and D’agata, 2016 .(

EUROPEAN ARTIFICIAL REEF RESEARCH) يمصنوع هايآبسنگ يياروپاتحقيقاتي شبكه NETWORK. EARRN) از يتا برخ رديگيقرار مبستر دريا يبر رو كند كه عمدتاًيم فيتعرزيرآبي ساختار كيرا آن

هاي مصنوعي شده هم چنين تعريفي ديگر كه از زيستگاه .)Jensen, 1998( كند ديرا تقل يعيصخره طب كي اتيخصوصكه پس از استقرار هستندشده دست بشر هاي مصنوعي دريك تعريف كلي ابزارهاي ساخته كه زيستگاه دارد است، عنوان مي

،دهندتأثير فيزيكي، شيميايي، هيدرولوژيكي و زيستي قرار مي در محيط بستر دريا، بستر و شعاع پيرامون خود را تحتر استقرا ،(Placement)ن ما هرچند كه كليه عوامل ذكرشده از منظر كمي و كيفي به جنس و نوع سازه، چيده

(Installation) بوم بستگي داردطبيعي هر زيست و فون و فلور )Dos Santos et al., 2005.( كيعنوان بهها آناز استفاده التيش گسترشو ديتول شيافزا يدر ژاپن برا هاآنازجمله استقرار ،دارد ياديز يدياهداف كل يساحل تيريابزار در مد

)Tsumura et al., 1999(متحده االتيدر ا يحيتفر ي، غواص )Ditton et al., 1999 (ل در اترتور ةاستفاداز يريشگيو پ ,Fish) يجذب) ماه اي( يآور جمع يابزارها زين يخيلحاظ تار ازآبسنگي مصنوعي بسترهاي .)Relini 2000(اروپا

Aggregating Device, FAD) ،شوند، بستر دريا لنگر ميبه و هستند يآبميان ـ يهاكه معموالً شامل سازهاند بودههر چند كه در اين .)Buckley et al., 1989; Rountree 1989( است يان پالژيكماه ريجذب ذخا هاهدف آن همچنين

ابزارهاي عنوان خصوص دو ايده وجود دارد برخي از دانشمندان شيالتي اين ابزارها را همان گونه كه در باال قيد گرديد بهها به عنوان يك ابزار تجمع تلقي مي گردند و در اند و برخي ديگر معتقدند هر چند اين سازه دانسته)، FADن (تجمع آبزياگذار مي شوند اما در صورت مديريت بهينه به هاي تخم مديريت صيد سبب صيد مولدين و كاهش ذخاير جمعيت صورت عدم

هاي طبيعي ها به صخره هاي حاصل از تأسيس آنها تبديل شدن آن عنوان يك منطقه نوزادگاهي تلقي شده و بيشترين منفعت ). 2011et alBortone ,.(در يك بازه زماني خواهد بود

است كه بر يانسان هايدستكاري نياز بزرگتر يكي يريگيماهاند كه بر اين عقيدهشناسان نيشناسان و زمستيز اثري كه صيادي .)Polunin and Robert, 1996; Birkeland, 1997آيد (وارد مي يمرجان يهاو تنوع صخره ستيز طيمح

، اما مطالعات شودديده مي هدف يهاتر گونه و وزن يعداد كلصورت كاهش ت داشته باشد به يماه معيتج يممكن است روكند ي مرجاني ايجاد ميهاجامعه صخره يطيمح ستيدر ساختار ز يتوجه قابل راتييتغ يريگيد كه ماهندهينشان م

)McClanahan, 1995شود (هاي موجود در منطقه مي) و باعث از بين رفتن گونهMcClanahan 1994; Jennings et al., 1996(باشند كه زيستگاه ساختاري غالب را هاي مرجاني ميهاي آبسنگهاي بنيادي و اصلي زيست بومها، گونه. مرجانها در فراهم مرجان ).Reaka-Kudla, 1997ها هستند (كنندگان پيشرو در رشد و گسترش آبسنگدهند و شركتتشكيل مي

يها يها ماه آن نياز مهمتر يكيهستند. ثابت و متحرك، حياتيموجودات از انواعي يبرا يو منابع ضرور ستگاهيز آوردن

٢٠صفحه ٩٧ بهار و تابستان ،١، شماره دومسال فصلنامه ترويجي بوم شناسي منابع آبي دو يمرجان يها با صخره خود كيارتباط نزد ةواسط كه به باشند ميها العاده متنوع از گونه گروه فوق كي ،يمرجان هاي صخره

انيكه بر ساختار جوامع ماه يا صخره يها ستگاهيز يديكل يها جنبه .)Bellwood and Hughes, 2001( دنشو يم شناختهها ي، ماهحال نيباا .)Garpe and Ohman, 2003( است يتوپوگراف يدگيچيو پ ي، پوشش زنده مرجانگذارند يم ريساكن تاث

دارندتأثيراتي يمرجان يها صخره يها ستگاهيبر ز زيخود ن خوار مرجانهاي ماهي عنوان بهمرجاني، هاي هاي آبسنگهاي ماهيروي جمعيت شده انجامتعدادي از مطالعات )Corallivore(، كه نقش اساسي در زيست بوم اند شده شناخته) هاي مرجاني دارندRobertson 1970; Hixon 1997 .(

ةواسط بهي كه مرجان يهاصخره يستيتنوع ز افزايش خطر درازلحاظ ، خوار مرجان يها يها و ماهمرجان نيتعامالت بصيد و بيمانند رسوب، تخر يانسان ميمستق يهاو تنش يمرجان يهايماريبروز ب شيهوا، افزا و از آب يناش دگيشديسفگرهاي زيستي )، همچنين اين گروه از ماهيان جزء فرسايشHughes 1994اهميت بااليي دارد ( ،شودرويه حاصل مي بي

هاي ماهيطور مشخص، به. بخشند جاني را تسريع ميسفيدشدگي تخريب جوامع مر ةگردند كه پس از پديد تلقي مي يدر ط دهيد بيآس يهايماه نيو بدتر يناولدر ميان حساس هستند و معموالً خود ةطعمفراواني به كاهش خوار مرجان

ها بسياري از اكولوژيست .)Wilson et al., 2006; Pratchett et al., 2007( هستند نيمرجا تخريب گسترده اخير Bleaching orشدن جهاني و سفيدشدگي ( هايي را در رابطه با كاهش جهاني پوشش مرجاني ناشي از گرم رانينگ

Whitening( هاي ساحل عنوان كردهرويه و آلودگيها، صيد بيمرجان) اندHughes et al., 2003; McClanahan 2002; Gardner et al., 2003ها وابسته به مرجان هاها را درخود دارد كه زندگي آناز ماهي بوم آبسنگ مرجاني تنوع بااليي ). زيست

برداري طي عدم برداشت از ذخاير دريايي استوار است بهرهكنترل يايبر مزا هايماه تيتوجه به حفاظت از جمع شتريباست. )Lubchenco et al., 2003 .(از به اين درك دارد كه هاي جامع براي حفظ تنوع زيستي دريايي، نياستراتژي حال نيا با

هاي مرجاني پيامدهاي جدي براي دهند. كاهش جهاني در پوشش آبسنگهاي خود پاسخ ميها به تنزل زيستگاهچگونه گونهتوانند افتد. منابع دريايي ميهاي زيست بوم نيز به خطر ميماهي هاي مرجاني دارد و همينطور جمعيتسالمت آبسنگ

شود. بنابراين هاي در حال تخريب حفظ نميها در محيطاري حفظ كنند اما لزوماً تنوع زيستي ماهيبردها را از بهرهماهييري گيو در مناطق ماه ييايدر ريدر ذخا يماه يستيتنوع ز همزمانموجب كاهش يدر پوشش مرجان يكاهش ناگهان

هاي زنده بيشتر باشد، با تنزل در به مرجانهاي نابالغ هاي زيست نمونههاي ماهي در محلگردد. هرچه وابستگي گونه ميها اتفاق افتد، تنوع گيرد. هركجا كاهش مداوم در آبسنگها صورت ميها، كاهش بيشتري در فراواني ماهيسالمت مرجان

اهد كافي نخو هاگيرد و اين هشدار وجود دارد كه ذخاير دريايي هميشه براي تأمين بقاي آنزيستي ماهي مورد تهديد قرار مي ). Jones et al., 2004بود (

متوجه كاهش ميزان صيد شده بودند. آمارهاي رسمي قشم ةريسلخ و جز بندر شمسي صيادانهجري ٧٠در اواخر دهه تا ٧٦ساله ٥گونه در يك دورة ٨، فارس جيگونه ماهيان شيالتي خل ١٠كه از دادشده از طرف شيالت ايران نيز نشان ارائهكاهش درصد ٤٣و كوسه ١٦، سرخو ٢٦، ميش ٦٥، سنگسر ٦٩، هامور ٧٣، راشگو ٢٨، شوريده ٥٥ب حلوا سفيد به ترتي ٨١

را در بين صيادان سلخ ايجاد كرده بود. ييها يكاهش ميزان صيد نگران). ١٣٨١(گزارش وضعيت صيد شيالت قشم، اند داشته Global( ،(UNDP-GEF/SGP)سازمان ملل ستيز طيهاي كوچك تسهيالت جهاني محلذا آنان از صندوق كمكEnvironment Facility ،(كه در اين مطالعه به بررسي چگونگي روند در جهت بازسازي ذخاير درخواست همكاري نمودند

پرداخت. دكارخواه

٢١صفحه ٩٧ بهار و تابستان ،١، شماره دومسال فصلنامه ترويجي بوم شناسي منابع آبي دو منطقه استقرار سازه

طور سنتي اقدام به هاي دور و بهزماناز ،منظور بازسازي ذخاير آبزيان و استحصال بيشتر ماهي صيادان منطقه سلخ به اي مرجاني زي را در مناطقي كه بستر صخره ماهيان كف اند. آنان دريافته بودند كه غالباًكردهايجاد زيستگاه براي آبزيان مي

ره بندر )، در منطقه جف١٣٧٤رستميان ( شوند.ندرت اين ماهيان صيد مي اي و گلي بهكنند و در بسترهاي ماسهدارد صيد مي)، در مناطق صيادي بندرعباس نظير اين فرهنگ را در جوامع سنتي صيادي گزارش ١٣٨٦بوشهر و بهزادي و همكاران (

گالس از رده هاي فايبرقايق ،و مانند آن كلتيلذا با انتقال اشياء مختلف مانند سنگ، بدنه فرسوده موتورس اند. نمودهكردند. زيستگاه ماهيان مي تياسب در دريا، اقدام به ايجاد بسترهاي مرجاني و درنهااي و گلي منشده، به بسترهاي ماسه خارج

براي ايجاد بستر مرجاني و زيستگاه براي ماهيان استفاده كرد؟ ايمادهتوان از هر آيا مياين سؤال وجود دارد كه اما امكاناتي جهت آوردن فراهم ،زيستطهاي كوچك تسهيالت جهاني محيبرنامه كمك درخواست اوليه صيادان سلخ از

المللي و ساخت يك زيستگاه با استفاده از مواد مجاز و سالم ازنظر استفاده از تجربيات و دانش علمي در سطح ملي و بين مرجاني هاي توسعه آبسنگ«با عنوان ١٣٨٠اين پروژه در سال محيطي با مشاركت خود اهالي و صيادان بود. كه نهايتاًزيست

ةمنطق ستيز طيبا مشاركت مح ١٣٨٢به تصويب رسيد و از سال »مصنوعي مرجاني هاي صخره نگهداري و ساخت طريق از آزاد قشم پروژه ادامه يافت.

طراحي سازه

حداكثر سطح براي نشست يابي به دست -١در طراحي سازه مناسب براي منطقه سلخ چند نكته موردتوجه قرار گرفت: متناسب با عمق، سازه طراحي - ٢ ،گزيني ماهيان و ساير آبزيان با استفاده از كمترين مواد داكثر حجم براي النهها و حمرجان

گزيني و رفتار شيوه النه ،نوع و گونه آبزي موردنظربه توجه - ٣ ،مقاومت الزمو داشتن هاي موجود در منطقهامواج و جريانحمل به دريا و قابليت -٥ ،ساخت و توسعه توسط اهالي روستا يتقابلدارا بودن -٤ ،آن در هنگام طراحي براي ايجاد صيدگاه

همچنين به منظور حفظ و -٧ ،و اكولوژيك دريا يطيمح ستيموارد زرعايت -٦ ،اهاليتوسط ها در بستر دريا هقرار دادن ساز قاعده آن قرار گيرد. ٦٦/٠در در صد وزن ٨٠تعادل هر سازه در بستر دريا طراحي سازه ها به گونه اي بوده كه

هاي مرجاني مصنوعي هرمي شكل ساخت سازه

ساخت منظور به )، Cevend( شده با برگ خرما بنام سووند از سنگ و نوعي حصار بافتهمنطقه سلخ قديم مردم در دوران اده از الستيك فرسوده، قطعات ي استفجا اند. در اين پروژه تالش شد به كرده استفاده مي هاي مصنوعي مرجانيسازه

.و اكولوژيك دريا به سازه مناسب دست يابند يطيمح ستيبا توجه به موارد زفايبرگالس و اشياء مشابه، هاي مرجاني مصنوعي هرمي شكل مراحل زير طي گرديد: براي ساخت صخره

انتخاب محل ساخت:الف: ٢٠٠با در اختيار داشتن زميني به مساحت بنابراين د،بوها نياز به يك زمين تسطيح شده براي ساخت اين صخره

. آغاز گرديدمترمربع يا كمتر عمليات :انتخاب مصالح و تهيه قالبب:

تهيه قالب و انتخاب مصالح مناسب و ارزان شد، بايد در نظر گرفته ميها در ساخت اين نوع صخرهكه يكي از نكات مهم ها استفاده گرديد.ز بتن مصلح براي ساخت هرمتهيه قالب و ا منظور بهاز چوب . بود

هاي مصنوعي هرمي شكل:هاي صخرهوجهاجرا و ساخت ج:

٢٢صفحه ٩٧ بهار و تابستان ،١، شماره دومسال فصلنامه ترويجي بوم شناسي منابع آبي دو ها، در داخل آن )١(شكل هاميلگرد قرار دادنو روي زمين ساده چوبي هايقالبپس از نصب ها، و ساخت وجه ءبراي اجرا

ان در معرض هوا قرار داده شدند.و تا زمان خشك شدن سيم ها ريختهشده در قالب بتون آماده

هاي چوبي ساده روي زمين و قرار دادن ميلگردها و ريخته نصب قالب. Aهاي مصنوعي هرمي شكل: هاي صخره. ساخت وجه١ شكل هاي مصنوعي هرمي شكلهاي آماده جهت ساخت صخرهتعدادي از وجه. Cوجه آماده در حال خشك شدن، . Bها، شدن بتون در قالب

اجراشده در منطقه سلخ هايخصات سازهمشيك سه وجه بودند.هرم ناقص و از جنس بتن مسلح شكلبه ، نداهالي روستا ساخته شد توسطالبته ي اجرايي كههاسازه

و بر روي عرشه سه وجه هرم به هم وصل )٢يافت (شكل به كشتي انتقال شدند، ساخته مجزا صورت هركدام بهكه هرم،در . وزن سازه كاملبودمتر سانتي ٨متر و قطر آن سانتي١١٥ارتفاع آن ، مترسانتي١٤٥زه قاعده هر وجه هرم اندا شدند. هاسنتي آن و با ابزار يآسان كه صيادان روستا به طوريه ب بود. مشخصه مهم آن ارزاني و سبكي سازه بودگرم كيلو ٣٠٠حدود

هم ).شت، وجود نداباشد وسايل با تناژ باال نوع جرثقيلي كه قادر به جابجاييسلخ هيچ (در روستاي را به دريا انتقال دادنداي در نظر گرفته شد كه در اثر نشست موجودات هاي تعبيه شده در بدنه هر سازه به اندازه چنين الزم به ذكر است سوراخ

)، بسته نشود.Biofoulingsچسبنده (

به درون لنجاز محل C و B و Aرحله م ٣طي شده ساختههاي . انتقال وجه٢شكل ساخت

٢٣صفحه ٩٧ بهار و تابستان ،١، شماره دومسال فصلنامه ترويجي بوم شناسي منابع آبي دو ها در منطقه سلخ جزيره قشممكان مناسب نصب صخرهچگونگي انتخاب

با و متر ١٥هاي بيش از در منطقه سلخ در عمقصيادي هاي متعدد و مشورت با صيادان مشخص شد كه پس از نشست و غالباً براي صيد طول داشتندچند كيلومتر تاگاهي و امتر پهن ١٥شود. اين تورها بيش از مينجام تورهاي شناور ا

د شاز تورهاي ثابت براي صيد استفاده مي ،متر ١٥. در اعماق كمتر از شدنداستفاده ميزي ميان ماهيان و ماهيان توده نوتقرق زيستگاه اين شرايط ند. دردشاز دو سر با لنگر ثابت مي يا متر) و در نقطه ٥٠-٢٠٠( طول اين تورها غالباٌ كوتاه بود

زيستگاهي اين پيشنهاد به دليل نزديكي متر بود. ١٥. پيشنهاد صيادان محلي نيز عمق كمتر از گرفتصورت ميخيلي آسانتر كنترل آسان آن توسط اهالي محلي بود. هر چند اين اليه عمقي بر اساس متر) و ٨٠٠به ساحل (فاصله از ساحل حدود

هاي هاي ساير محققين جهت تعيين بهترين مكان استقرار زيستگاه يافته ،ان محلي صورت پذيرفتپيشنهاد و تجارب صياد). ١٣٨٦اند (بهزادي و همكاران، گيري نموده متر را نتيجه ٢٠ - ١٠هاي خليج فارس نيز اليه عمقي بين مصنوعي در آب

هاي آتي اين انتخاب بود. ي صحيح از برنامههمچنين ايجاد محل مناسب جهت صيد تفريحي با قالب طي يك برنامه مديريتمنظور ادارات شيالت و بنادر و كشتيراني به هاي غرب روستاي سلخ انتخاب شد و جهت هماهنگي، به در آب يا نهايتاٌ نقطه

هاي دريايي و ساير قوانين اعالم گرديد. مطابقت با راه

ها به دريا انتقال سازهها از سازه، UNDP-GEF/SGPيالت، بنادر و كشتيراني، منطقه آزاد قشم و سازمان ملل پس از هماهنگي با ادارات ش

و سپس به كمك وينچ و جرثقيل لنج اتصال ،ها بر روي عرشه، آمادهسازه شدند. منتقلو سپس به درون لنج كارگاه به اسكله ترتيب كه پس از قرار دادن بدين بود؛يار ساده ها بسبه آب انداخته شدند. روش مونتاژ قطعات سازه شده نييدر ايستگاه تع

به هم متصل ندشده بود در نظر گرفته هدفدن ميلگردهاي اتصال كه از قبل براي اين انبا تاب ،هاي هرم در كنار يكديگروجهيات غواصي ، عملرآبيو مشاهده آنها در ز Artificial Reef يها . براي اطمينان از نحوه قرار گرفتن سازه)٣.Aشدند (شكل

جلوگيري از هرگونه ورود خسارت منظور ها به در زمان نصب صخره ،شرايط جوي، سرعت باد و شدت امواجتوجه به انجام شد. .اهميت بسيار بااليي دارد ،در دريابه بدنه لنج و خطرات ديگر

ها در دريا مراقبت و مطالعه تغييرات سازه

اعالم گرديد. »صيد ممنوع«شده، منطقه هاي مصنوعي در آنجا قرار دادهه صخرهك يا پس از توافق با صيادان، منطقه انداز يا بانك ماهيان پس عنوان اين فعاليت در جزيره و همچنين به ةاين منطقه براي مطالع دانستند كهمي يدرست صيادان به

ها و نشست مرجان اعم از ،هاي مصنوعيرهصخناشي از نصب تغييرات اي دارد. اهميت ويژه ،تكثير ذخايرترميم و ومولد هاي علمي و برداري با روشغواصي و نمونه طياز طريق مشاهده مستقيم غيرهها و ها، تغيير جلبكتنان، تجمع ماهي نرم

گرديد. مناسب حداقل به مدت يك سال ثبت و مطالعه

يبردار بهرهعنوان يك بانك مولد ماهي بهفقط آيا اين زيستگاه تصميم مبني بر اينكه ، گرفتمستقيم از اين زيستگاه انجام ن يبردار بهره

صيادان محلي هاي بعد توسططي سال ،گردداد برداري از آن ايجبهره ةيا اينكه تغيير ديگري در شيو شودو آبزيان حفظ .شدخواهد هگرفتتصميم

٢٤صفحه ٩٧ بهار و تابستان ،١، شماره دومسال فصلنامه ترويجي بوم شناسي منابع آبي دو

قال بسترهاي مصنوعي به درون دريا. انتCهاي باالبر، ا به وينچهاتصال سازه .Bها بر روي عرشه، . مونتاژ سازهA. ٣شكل

بودجه پروژه

از طرف يو مابق GEF/SGPهزار دالر آن از طرف سازمان ملل ٢٥كه بودهزار دالر ٤٣٧٥٠اين پروژه جمعاٌ انجام بودجه منطقه آزاد قشم و شوراي اسالمي سلخ هزينه گرديد. ستيز طيمح

توصيه ترويجي در باال توليد با پربار اكوسيستم ، سهاستوايي مناطقپرباران هاي جنگل و حرا دريايي هاي جنگل مرجاني، هايآبسنگ

Artificial Reef عنوان تحت ييها سازه نصب و ساخت با مصنوعيطور به كشورها از بسياري در امروزه. باشند يم جهان :عبارتند از صنوعيهاي مرجاني م ن اهداف ساخت صخرهتري . مهمكنند يها م اقدام به توسعه مرجان

احداث نوزادگاه و چراگاه براي ماهيان -١ كمك به صيادي محلي از طريق افزايش آبزيان-٢ كمك به حفظ تنوع زيستي -٣ نيسترهاي طبيعي مجاز به انجام آن و آزمايشاتي كه در بست يطيمح ستيتر براي انجام مطالعات زشايجاد فرصت بي -٤ (Snorkeling and Scuba diving) انجام غواصي تفريحي و ورزشي -٥ هاي ماهيگيري تفريحي و ورزشي و توريسمكمك به ايجاد و رونق كلوپ -٦ هاي دريايي و ساحلي توسعه هتل -٧ حيات آبزيان دريا ةنيزم آموزش كودكان در يها ايجاد مراكز و مدرسه-٨

٢٥صفحه ٩٧ بهار و تابستان ،١، شماره دومسال فصلنامه ترويجي بوم شناسي منابع آبي دو يقدردان تشكر و

منطقه آزاد قشم، آقاي مهندس بيژن فرهنگ دره وقت سازمان رعامليانوار مد نيفخرالد ديي مهندس سبا تشكر از آقا شوري، آقاي دكتر وحيد ياوري، سركار خانم ياسمين شهربابكي، شوراي اسالمي روستاي سلخ، شوراي اسالمي روستاي

ادان سلخ، آقاي عبداهللا پوزن رئيس شوراي تعاوني صي رعامليگمبرون، تعاوني صيادان سلخ، آقاي محمد احمدي سلخي مداسالمي سلخ، آقاي محمد مالكي نژاد رئيس شوراي اسالمي گمبرون، ناخدا علي تلنده رئيس هيأت مديره تعاوني صيادان

.و خانم زينت دريايي ساجدي، آقاي عيسي مالح پور، آقاي صابر شاهيابراهيم سلخ، مهندس سيد محمدهاشم داخته، ناخدا

ع مناب ،.م ،شجاعي ،.ف ،سراجي ،.م ،ابراهيمي ،.ع.غ ،اكبر زاده ،.ب ،دقوقي ،.م ،درويشي ،.ع ،ساالرپور ،.س ،بهزادي -١

استان( فارس خليج در مصنوعي زيستگاه توسعه امكان بررسي. ١٣٨٦ ،.پ ،محبي ،.ح ،رامشي ،.ش ،آقاجري اكولوژي پژوهشكده كشور، شيالتي علوم يقاتتحق سسهؤم كشاورزي، ترويج و آموزش تحقيقات، سازمان .)هرمزگان

.فحهص١٢٢ عمان، درياي و فارس خليجسسه تحقيقات ؤم .فارس هاي مصنوعي در خليج . گزارش نهايي پروژه مطالعه ايجاد چراگاه١٣٧٤رستميان، ح.، -٢

.صفحه ٧٦، درياي عمانشيالت ايران، مركز تحقيقات شيالتي سهيمقا ي ونوع ماه كيلخ به تفكس هيمحل تخل افتهي ميجدول آمار تعم .)١٣٨١( قشم التيش ديص تيگزارش وضع -٣

.١٣٨١-١٣٧٥ يدر بازه زمان يمتوال يها سال هاي آمار جدول4- Allgeier, J.E., Valdivia, A., Cox, C. and Layman, C.A., 2016. Fishing down nutrients

on coral reefs. Nature communications, 7, p.12461. 5- Bellwood, D.R. and Hughes, T.P., 2001. Regional-scale assembly rules and

biodiversity of coral reefs. Science, 292(5521), pp.1532-1535. 6- Birkeland, C., 1997. Life and death of coral reefs. Springer Science & Business

Media. 7- Bortone, S.A., Brandini, F.P., Fabi, G. and Otake, S., 2011. Artificial reefs in

fisheries management. CRC Press. 8- Buckley, R.M., Itano, D.G. and Buckley, T.W., 1989. Fish aggregation device (FAD)

enhancement of offshore fisheries in American Samoa. Bulletin of Marine Science, 44(2), pp.942-949.

9- Cinner, J.E., McClanahan, T.R., Daw, T.M., Graham, N.A., Maina, J., Wilson, S.K. and Hughes, T.P., 2009. Linking social and ecological systems to sustain coral reef fisheries. Current Biology, 19(3), pp.206-212.

10- D'agata, S., Vigliola, L., Graham, N.A., Wantiez, L., Parravicini, V., Villéger, S., Mou-Tham, G., Frolla, P., Friedlander, A.M., Kulbicki, M. and Mouillot, D., 2016. Unexpected high vulnerability of functions in wilderness areas: evidence from coral reef fishes. Proc. R. Soc. B, 283(1844), p.20160128.

11- Darling, E.S. and D'agata, S., 2017. Coral reefs: Fishing for sustainability. Current Biology, 27(2), pp. R65-R68.

12- Ditton, R.B., Osburn, H.R., Baker, T.L. and Thailing, C.E., 2002. Demographics, attitudes, and reef management preferences of sport divers in offshore Texas waters. ICES Journal of Marine Science, 59(suppl), pp. S186-S191.

13- Dos Santos, M.N., Monteiro, C.C. and Lasserre, G., 2005. Observations and trends on the intra-annual variation of the fish assemblages on two artificial reefs in Algarve

٢٦صفحه ٩٧ بهار و تابستان ،١، شماره دومسال فصلنامه ترويجي بوم شناسي منابع آبي دو coastal waters (southern Portugal). Scientia Marina, 69(3), pp.415-426.Teh, L.S., Teh, L.C. and Sumaila, U.R., 2013. A global estimate of the number of coral reef fishers. PLoS One, 8(6), p. e65397.

14- Gardner, T.A., Côté, I.M., Gill, J.A., Grant, A. and Watkinson, A.R., 2003. Long-term region-wide declines in Caribbean corals. Science, 301(5635), pp.958-960.

15- Garpe, K.C. and Öhman, M.C., 2003. Coral and fish distribution patterns in Mafia Island Marine Park, Tanzania: fish–habitat interactions. Hydrobiologia, 498(1-3), pp.191-211.

16- Graham, N.A., McClanahan, T.R., MacNeil, M.A., Wilson, S.K., Cinner, J.E., Huchery, C. and Holmes, T.H., 2017. Human disruption of coral reef trophic structure. Current Biology, 27(2), pp.231-236.

17- Hixon, M.A., 1997. Effects of reef fishes on corals and algae. Life and death of coral reefs. Chapman and Hall, New York, pp.230-248.

18- Hughes, T.P., 1994. Catastrophes, phase shifts, and large-scale degradation of a Caribbean coral reef. Science, 265(5178), pp.1547-1551.

19- Hughes, T.P., Baird, A.H., Bellwood, D.R., Card, M., Connolly, S.R., Folke, C., Grosberg, R., Hoegh-Guldberg, O., Jackson, J.B., Kleypas, J. and Lough, J.M., 2003. Climate change, human impacts, and the resilience of coral reefs. science, 301(5635), pp.929-933.

20- Jennings, S., Marshall, S.S. and Polunin, N.V., 1996. Seychelles' marine protected areas: comparative structure and status of reef fish communities. Biological Conservation, 75(3), pp.201-209.

21- Jensen, A., 1998. European artificial reef research network (EARRN): final report and recommendations. University of Southampton, UK.

22- Jones, G.P., McCormick, M.I., Srinivasan, M. and Eagle, J.V., 2004. Coral decline threatens fish biodiversity in marine reserves. Proceedings of the National Academy of Sciences, 101(21), pp.8251-8253.

23- Lubchenco, J., Palumbi, S.R., Gaines, S.D. and Andelman, S., 2003. Plugging a hole in the ocean: the emerging science of marine reserves 1. Ecological applications, 13(sp1), pp.3-7.

24- McClanahan, T.R., 1994. Kenyan coral reef lagoon fish: effects of fishing, substrate complexity, and sea urchins. Coral reefs, 13(4), pp.231-241.

25- McClanahan, T.R., 1995. A coral reef ecosystem-fisheries model: impacts of fishing intensity and catch selection on reef structure and processes. Ecological Modelling, 80(1), pp.1-19.

26- McClanahan, T.R., 2002. The near future of coral reefs. Environmental conservation, 29(4), pp.460-483.

27- McClanahan, T.R., 2010. Effects of fisheries closures and gear restrictions on fishing income in a Kenyan coral reef. Conservation Biology, 24(6), pp.1519-1528.

28- Polunin, N.V.C., Robert, C.M., 1996. Reef Fisheries Chapman & Hall, London p.477.

29- Pratchett, M.S., Wilson, S.K., Graham, N.A.J., Munday, P.L., Jones, G.P. and Polunin, N.V.C., 2009. Coral bleaching and consequences for motile reef organisms: past, present and uncertain future effects. In Coral bleaching (pp. 139-158). Springer, Berlin, Heidelberg.

٢٧صفحه ٩٧ بهار و تابستان ،١، شماره دومسال فصلنامه ترويجي بوم شناسي منابع آبي دو 30- Rountree, R.A., 1989. Association of fishes with fish aggregation devices: effects of

structure size on fish abundance. Bulletin of Marine Science, 44(2), pp.960-972. 31- Reaka-Kudla, M.L., 1997. The global biodiversity of coral reefs: a comparison with

rain forests. Biodiversity II: Understanding and protecting our biological resources, 2, p.551.

32- Relini, G., 2000. The Loano artificial reef. In Artificial reefs in European seas (pp. 129-149). Springer, Dordrecht.

33- Robertson, R., 1970. Review of the predators and parasites of stony corals, with special reference to symbiotic prosobranch gastropods. 34- Tsumura, K., Kakimoto, H. and Noda, M., 1999. The history and future of artificial reefs and related aquatic habitats in Japan. Proceedings 7th CARAH, 1, pp.264-271.

35- Wilson, S.K., Graham, N.A., Pratchett, M.S., Jones, G.P. and Polunin, N.V., 2006. Multiple disturbances and the global degradation of coral reefs: are reef fishes at risk or resilient?. Global Change Biology, 12(11), pp.2220-2234.