e-turystyka i uwarunkowania jej rozwoju w polsce – …
TRANSCRIPT
Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 215 · 2015
Beata Reformat Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Zarządzania Katedra Polityki Rynkowej i Zarządzania Marketingowego [email protected]
E-TURYSTYKA I UWARUNKOWANIA JEJ ROZWOJU W POLSCE
– WYBRANE ASPEKTY ANALIZY Streszczenie: Zamierzeniem autorki artykułu jest zwrócenie uwagi na coraz silniejszy wpływ uwarunkowań globalnych i lokalnych na rozwój e-turystyki Polsce. W powyższym kontekście zarysowuje się ważna kwestia związana z rozpoznaniem czynników, które do-starczają istotnej wiedzy o współczesnym otoczeniu rynku e-turystyki, którą potrzebują je-go podmioty turystyczne do budowy innowacyjnych ofert i modeli biznesu. Słowa kluczowe: e-turystyka, e-usługi, uwarunkowania globalne, uwarunkowania lokalne. Wprowadzenie
W ostatnich latach zauważa się coraz większe znaczenie e-turystyki w za-spokajaniu potrzeb turystycznych. Jej zastosowanie wzrasta zwłaszcza w gospo-darce rynkowej opartej na wiedzy, a do takiej zmierza obecnie gospodarka polska [Fic, 2005]. Towarzyszące temu trendy i uwarunkowania rozwoju są na tyle cie-kawe, a przy tym dość złożone i nowe, że uznano je za inspirujący, a zarazem ważny obszar problemowy przeprowadzonych badań.
Celem artykułu jest analiza uwarunkowań rozwoju e-turystyki w Polsce, w aspekcie globalnym i lokalnym. Badania przeprowadzono za pomocą analizy opisowej tych uwarunkowań, zidentyfikowanych na podstawie literatury przed-miotu i polityki ekonomicznej oraz wyników badań rynkowych dotyczących rozwoju branży turystycznej.
Głównymi metodami badawczymi zastosowanymi w wyżej wymienionych studiach empirycznych są metody analizy logiczno-porównawczej oraz metoda
E-turystyka i uwarunkowania jej rozwoju w Polsce... 75
obserwacji. Do opisu zebranego materiału empirycznego zastosowano natomiast proste metody analizy statystycznej. 1. Istota e-turystyki
Na wstępie należy zaznaczyć, że turystyka to zróżnicowany sektor, w którym dominują usługi, stąd zakres pojęciowy e-turystyki wyznacza pojęcie e-usług, pod którym według obowiązującego w Polsce Rozporządzenia Ministra Rozwoju należy rozumieć: „[…] usługi świadczone w sposób całkowicie zautomatyzowany realizo-wany za pomocą technologii informacyjnych, z użyciem systemów teleinforma-tycznych w publicznych sieciach telekomunikacyjnych, na indywidualne życzenie usługobiorcy, bez jednoczesnej obecności stron w tej samej lokalizacji” [Ustawa Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013].
Z powyższego wynika, iż e-usługą jest usługa, która: a) polega na wysyłaniu i odbieraniu danych za pomocą określonych systemów
teleinformatycznych w publicznych sieciach telekomunikacyjnych (np. przez Internet, drogą elektroniczną, itp.);
b) świadczona jest na indywidualne żądanie usługobiorcy (zindywidualizowana); c) realizowana jest bez konieczności przebywania obu stron transakcji jedno-
cześnie, czyli w tej samej lokalizacji (zdalnie); d) spełnia warunek konkretnej odpowiedzi na konkretnie postawione pyta-
nie/zamówienie. Pojęcie e-usługi obejmuje zatem zarówno usługi świadczone za pośrednic-
twem komputera, jak i urządzeń mobilnych oraz telewizji cyfrowej czy satelitar-nej. Wyklucza natomiast usługi, w których decydujący jest udział człowieka. Jednak niezależnie od formy świadczenia e-usług, dostarczają one rozwiązań dostosowanych do zindywidualizowanych potrzeb klientów. Stąd też w każdym indywidualnym przypadku ich realizacji istotne są ograniczenia związane z licz-bą klientów, którzy mogą być obsługiwani w jednym czasie (wynikające np. z ograniczonej mocy serwerów). W e-usługach istnieje bowiem konieczność utrzymania odpowiedniego potencjału, aby można było zapewnić świadczenie usługi w momentach wzmożonego zainteresowania (np. zapewnienie odpowied-niej przepustowości łączy). Warto jednak zaznaczyć, iż w tym celu stale opra-cowuje się systemy zwiększające zdolności produkcyjne posiadanej infrastruktu-ry, czyli rozwiązania techniczne, technologiczne, organizacyjne. Podobnie jak w tradycyjnych usługach stosuje się w tym celu różnego rodzaju zachęty eko-nomiczne (systemy taryfowe i/lub rabatowe), aby klienci korzystający z e-usług, w okresach mniejszego zainteresowania również dokonywali zakupu tych usług.
7
encz
js2sjcc
wca
b
s
R Ź
76
e-tunesscha zacj
jowspo201skimjej gczekcją
w 2cieda) n
s-n
b) nz2
styk
Rys
Źród
Wuryss Scwa
jomPr
wychłu 0”,
m. Wgłók, pora
N2003dlenna psym-komnolona z w200
Poki i
s. 1.
dło: P
W listykchoarto
m zwróbh anEk
, ktW twn
połąaz w
Na ty3 r.nie poz
malimunogipoz
wszy08, sodstsyst
Ko
Pawl
iteraki. Wool, ościwiękę onalikspetórztym
nychącze
wirtuym proucy
ziomizacnikaies) ziomystks. 6tawtem
once
icz [
aturWee-t
i w ksz
okreizacertózy pm ceh fueń lualn
m tleofeyfromie cji acyj[To
miekim609-wy tmów
epcj
[2012
rze edłuturytur
zać eślech eów podjelu dunkclotnnege wsor
owitakef
yjneoffle st
mi p-62teor
w inf
a e-
2, s.
prug dystyrystich nia eksp
Zejęlidokcji, niczgo zwart
D.eniktycfektye, okler, tratepart3].
retycform
-tury
29].
rzeddefiyka tycewy
a anpercewni prkon
a wzychzwieto d Bua wcznyywnkre20
egictner
cznmat
ysty
dmiinicjto:
e, pydajnalizckicnętrróbęnali więh wedzdoduhal
wszeymnośślan06]cznram
ne etycz
yki
otucji o „[…
podjnozowch. rznyę okonięc: „wrazzanidać, lis. elki
m – sści ne j]; nym
mi w
-turznyc
B
u niopra…]
dróżść i
wanWś
ych kreśi zd„[…z z ia dżeJeg
ich sek
swjako
m –w ra
rystch [
Beat
ie macodig
żowi sk
negośród
Nślen
defin…] wmo
doce ujgo zpro
ktor wej o IC
łańama
tyki[Bu
ta R
ma wangita
wanikuteo ted n
Naronia niowy
ożliwelowednzdaoces
e-co
CT
ńcuach
i wyuhali
Refo
jednej
alizaiu, hecznermich odokszwanszuwośwycnolianiesówcomorga
(Inf
uch h ob
yznis, 2
orm
dnejprz
acjahotnośćinuwa
oweztałnia
ukiwściąch micenem, w w mmeaniznfor
wabsza
nacz200
mat
j, pzeza wtelarć [W
u znartogo łtowpoj
waną wymiejnia pojsek
ercezacjrma
artoarów
za w08].
powz Nowszy
rstwWannajdo od
Prwanjęci
nia mylicjsc def
jęciktore, wi)
ation
ościw e
wiedPoł
wszeotthystkwieng,
dujednierogr
nia sia emieczenpod
finiie torze
wyktec
n a
i ore-tu
dza łącz
echhingkich, kt200
e poeść ramsię e-tuejscnia dróicji o sttur
korzchnnd
raz urys
z zzeni
hnieghah prtóre01]onasię
mu e-u
urysc no
ichóży”
e-ttanorystyzystnolo
Co
strstyk
zakrie to
e prm U
rocee po. dtom.Fo
usłustykocleh ko” [Fturyowiykitująogieomm
rateki”
resuo po
rzyjUniesówozw
w in.
oresug nki, pegowosztFlis ystyi: „, obący e imun
egic[B
u ekoka
jęteiverw o
wala
różdo
sighna rprzewyctówi in
yki […bejm(w
infonica
czneBuha
konazuje
ej drsityorazają
żnyana
ht „rynez pch,
w, ren., 2
pod] od
mujcel
ormaation
e kalis
nome ry
definy Bz łańorg
ych aliz„Po
nku pryz
wyezer2009djąłdzwjąc:lu macyjn T
ont, 2
mii, tys. 1
nicjBusińcu
gani
kraz Zeolskpol
zmaycierwa9]. ł si
wier
makyjnoTech
takt003
tury1.
ji i-u-i-
a-e-ka l-at e-a-
ię r-
k-o- h-
ty 3,
y-
E-turystyka i uwarunkowania jej rozwoju w Polsce... 77
E-turystyka jest także przedmiotem zainteresowania Światowej Organizacji Turystki (UNWTO), która zachęca państwa członkowskie i państwa rozwijające się do korzystania z Internetu i możliwości, jakie on stwarza dla branży tury-stycznej, wskazując możliwości, jakie tworzy, i zmiany, jakie spowoduje: • zmianę obecnego systemu płatności za podróże (znaczne wyeliminowanie
„papierowej formy biletów”, system transportowy stanie się wielomodalny, nastąpi indywidualizacji i uelastycznienie oferty, z uwzględnieniem specy-ficznych potrzeb różnych grup odbiorców);
• zmianę w sposobie zamawiania biletów (z „miejsca aktualnego pobytu”), sys-tem informatyczny, na podstawie personalizowanych danych w karcie pasażera, zadba o możliwie optymalny dobór środków i drogi podróży, a w przypadku opóźnień lub zmian w trakcie samej podróży „przebukowanie” będzie się od-bywać w sposób „niewidoczny dla pasażera”;
• radykalną zmianę systemu funkcjonowania biur turystycznych, które będą do-starczały klientom oferty dostosowane do ich potrzeb, upodobań i możliwości fi-nansowych, jak też czasowych [Dąbrowska i Janoś-Kresło, 2010, s. 142-143].
Analizując powyższe definicje dostrzega się, iż e-turystyka, to nie tylko wy-korzystanie Internetu jako kanału informacyjnego dla promocji ofert turystycz-nych. Stymuluje on jedynie rozwój turystyki, dostarczając skutecznych narzędzi umożliwiających konsumentom-turystom identyfikację i zakup właściwego pro-duktu, natomiast ich dostawcom – rozwijanie oraz dystrybucję ofert, a także za-rządzanie nimi na skalę globalną [Gaworecki, 2007, s. 277].
Jak wynika z powyższych rozważań, przyszłość e-turystyki zależy głównie od umiejętności wykorzystania nowoczesnych technologii informacyjno- -komunikacyjnych przez podmioty opisywanego sektora oraz ich innowacyjnego podejścia do potrzeb klientów, a także od samych turystów, którzy takie rozwią-zania preferują. 2. Uwarunkowania rozwoju e-turystyki w Polsce 2.1. Czynniki globalne
Na rozwój e-turystyki wpływają zarówno czynniki globalne, jak i lokalne (regionalne) związane z otoczeniem, w którym funkcjonują współczesne firmy turystyczne. Jego zmienny charakter wymusza na nich dostosowanie do coraz bardziej konkurencyjnego rynku globalnego, co skutkuje poszukiwaniem no-wych narzędzi komunikacji z klientami (turystami), rozbudową ich dotychcza-sowych systemów sprzedaży ofert, poszukiwaniem nowych modeli współpracy
Beata Reformat 78
(biznesowych), rozszerzaniem geograficznej ekspansji rynkowej, poszukiwa-niem nowych klientów w skali całego świata.
Konsekwencją wspomnianych zmian w e-turystyce jest integracja działań firm turystycznych, polegająca m.in. na współpracy z globalnymi systemami re-zerwacji, sieciami hotelarskimi, liniami lotniczymi, itp. i kształtowanie w ten sposób nowych układów powiązań. Efekty tych zmian wpływają z kolei na dy-namikę i kierunek rozwoju analizowanego rynku w Polsce.
Wśród głównych czynników globalnych mających wpływ na rozwój e-turystyki należy wymienić obserwowany w ostatnich latach wzrost znaczenia gospodarki opartej na wiedzy [Kleer, 2009; Toffler, 2006; Ito, 2001]. Dla e-turystyki ozna-cza to wzrost znaczenia innowacji technologicznych, jakości oferowanych usług oraz racjonalizacji kosztów działań na podstawie kapitału intelektualnego, który stanowi wiedza i jej umiejętne wykorzystanie. Stąd też inwestowanie w nowe rozwiązania technologiczne w obszarze e-turystyki należy postrzegać jako nie-zwykle opłacalne działanie, gdyż dzięki dostępowi do danych firmy turystyczne są w stanie zidentyfikować każdego klienta. W związku z tym można spersona-lizować usługi turystyczne, których celem jest utrzymanie lojalności klien-tów/turystów oraz zwiększenie udziału w rynku e-turystyki. Dlatego też dostęp do danych to ważny czynnik jego długofalowego rozwoju.
Podstawową prawidłowością globalizacji na rynku e-turystyki jest szybka dy-fuzja nowości technologicznych, umożliwiająca sprawniejsze działanie firm tury-stycznych, a zwłaszcza pozyskiwanie wiedzy o konsumentach [Evans, 2005]. Wykorzystanie szans, jakie niesie ze sobą zastosowanie Internetu w działaniach firm turystycznych, wiąże się przede wszystkim z innowacyjnością, którą wy-muszają wspomniany już postęp techniczny oraz zmieniające się warunki i tren-dy na rynku turystycznym. Na ich bazie następuje rozwój e-turystyki, który przejawia się w nowych, postępowych rozwiązaniach technologicznych w za-kresie komunikacji rynkowej, obsługi klientów i ich pozyskiwania. Podążanie za tymi zmianami zwiększa możliwości konkurencyjne każdej firmy turystycznej działającej w analizowanym sektorze gospodarki [Zittrain, 2008, s. 153-157].
Pod pojęciem technologii informacyjno-komunikacyjnych (Information and Communication Technologies – ICT) należy rozumieć: „[…] ogół technik cy-frowych służących przetwarzaniu informacji wspierających proces zarządzania zasobami firmy oraz komunikacji z partnerami zewnętrznymi. Wiążą się one z wykorzystaniem urządzeń telekomunikacyjnych i informatycznych oraz usług im towarzyszących, z zastosowaniem technik cyfrowych i wszelkich narzędzi komunikacji elektronicznej” [GUS, 2008]. Elementy te, tworzą zakres pojęciowy technologii ICT, co pokazuje tab. 1.
T
pkaisntlfwCbrS
wkewb
rtp
Tab
padkacyapliinfosię na ctywliwifunkwycChłbadrystSzo
w tkowe-tuwanbaln
regoturypsy
bela
Wdku yjnyikacormoneco d
wnycią okcjęciecłonndań, tyczopiń
Utymwej urysna mny r
Ino jeystycho
ko
bezbl
komtechdźw
a 1. Z
Wszysprychcje
matye dudziech u
one ę inczeknośćktó
znejński
Umiem sz
destykmożrozwnnymednyki jospo
Momu- Inzprzelueto
stamórkohnolowięku
tel
Zak
ystkrzedh oramo
ycznużyeń curząnie
nfork 3ć móre j obi 20ejętzczeecydki wże bwojm c
noczjestołec
Meuniknternewodooth,acjonowa,ogie ku i oblewiz
kres
kie dażyaz m
obilnnychym chętądztyl
rma3D młod
podbsłu12]tnośegódująw Pbyćju eczynześnt deczn
diakac
net, sdowe, telefnarn satekombrazuzje itp
E-
poj
wyy umedne, h, azaintnie
zeń lko acyjitp.
dychdają
ugę ]. ść lnieą oolscć pre-tunniknie emony. O
cyjnieci e, sieefonina, elitaruniku radtp.
tury
jęci
ymisługdiówktó
a ktntere kokomszyjną.. [Gh luą, żmło
dose na efce. rzez
uryskiemzal
ograOdz
ne
eci ia
rna, kacji dio,
ysty
owy
eniog nw inóre tóreresoorzymunybki Po
Gonudziże toody
stosarzfektStą
z fistykm gleżyaficzwi
z
-dC
yka i
y te
onena rynforum
e doowaystanikai doozwntari nao wych,
sowędztachąd trmy
ki. globy wcznaierc
umzapi
pamdyskCD/D
i uw
chn
e poynkrma
możostaaniea z bacji
ostęwalajr i a wswłaś, zin
wywzi inh dteż y tu
balnwproa chcied
Meożli
is in
mięciki twaDVD
waru
nolo
owyku eacyjżliwarczem bezi (nęp dają b
Papspośnienfo
waninforziałnow
urys
nymowaharadla o
ediaiwia
nfor
i przearde
D, taś
unko
ogii
yżeje-tujnyc
wiajązajągłó
zprznp. sdo obowpińsmn
e norma
ia srmałalnwocstyc
m, wadzeakteon
a ającrma
enośe, dysśmy i
owa
ICT
j elurysch. ą zaą wównzewsma
ofertwiemska
nianowoatyz
się atycnoścczeczn
wpłenierysstop
ce acji
śne, ski itp.
ania
T
lemtykW asto
wspónie wodoartft turm na-Kane rooczezow
do cznci i
esnene w
ływe nstykpień
up
- k
a jej
mentki, twobu
osowółczwśrowyfonóryst
na oacpozwesnewany
nonychi pre tewied
wającnowka kń p
umoprz
in
kompse
kom
j roz
ty, woru prwanzesnród ych ów, tyczogląerek
wiąze teych
owyh orrzychndza
cymwoczkliepew
Sprożlietw
nfor
puteerwermpute
zwoj
znarzącrzypniemne f
młzasno
znyądank, 2zaniechnh po
ych raz szłynolo, st
m nzesnntó
wnoś
rzętiwia
warzrma
ry osry, serow
ju w
ajduc napadkm nfirmłodesob
otebych,nie 201ia, pnoloodró
wywy
ychogietano
na ronyc
ów/tści
ty ajączaniacji
sobisieci
we itp
w Po
ują arzękacnow
my tegoów
book, alezdj
12; potwogieóżn
yzwymo
h me, dowi
ozwch tturysieb
ce ie
ste,
p.
olsc
zasędz
ch iswocztech
o poInt
kówe pejęć,Na
wiee umych
wańogó
możldzięią is
wój techystóbie,
-
ce...
stoszia mstotnzesnhnookoltern
w, taełnią, filam erdzmożh [Ja
ń teów liwoęki kstot
e-tuhnolów,, po
U
- ap- złoż
(in-te
sowmedtną fnyc
ologleni
netuableą rólmói P
zajążliwarcz
echngosoścktótny
urylogw t
ozio
Urząmo
plikacżonenformchno
wanidiówfun
ch tgiczia o
u oretówównów zPardą wywią zew
nolospoiachrymczy
ystyii dtymom
ądzeobiln
cje me systmacyologi
ie ww k
nkcjętechzne. osóbraz iw). nieżz pdo, ynikbra
wski
ogicodarh r
m pynn
ki, do om ic
akc
eniane
mobiltemyyjno-iczne
w pkomę pehnol
Cib, kinteUmż istodr20
ki wanżyi, 2
cznrki rozwpozynik
od obsh pcep
a
lney IT -e)
7
przymuniełnilogieszktórerakmożtotnróży011wiely tu014
nychryn
wojyskiglo
któszarroftacj
9
y-i-ią ii
zą re k-ż-ną y, ]. lu u-4;
h, n-u i-o-
ó-ru fil ji
Beata Reformat 80
innowacji technologicznych, jak i chęć (umiejętność) korzystania z nowego typu narzędzi ułatwiających potencjalnym turystom zakup. Ich postawy wobec no-wych technologii wpływają bowiem na preferowany przez nich model dokony-wania zakupu ofert turystycznych.
W ostatnich latach obserwuje się w Polsce, jak i innych krajach Europy, wie-lokierunkowe zmiany w zakresie zachowań konsumentów. Zmiany te stają się na tyle wyraźne, dynamiczne, rozległe geograficznie i głębokie społecznie, że coraz powszechniej mówi się o zjawisku „Nowego konsumenta” [Bywalec, 2010, s. 194]. Badania prowadzone przez różne jednostki badawcze (np. Eurostat, PMR, A.C. Niel-sen) wskazują na trzy główne obszary, w których dokonują się największe zmiany, mające wpływ na kształtowanie zachowań „Nowego konsumenta” na rynku pol-skim. Są nimi: obszar konsumpcji usług turystycznych, obszar życia społecznego oraz obszar komunikacji i mediów [Tkaczyk, 2012, s. 131].
Na istotną zmianę zachowań konsumentów (nie tylko w branży turystycz-nej, ale też wielu innych branżach), wpłynął niewątpliwie ogólnoświatowy kry-zys gospodarczy, mający miejsce na początku XXI w. Ich konfrontacja ze skut-kami kryzysu spowodowała m.in. rozwój zjawiska określanego jako „smart-shopping”, na bazie którego pojawił się tzw. „Nowy typ konsumenta”. Jego pro-fil osobowy cechuje przede wszystkim inteligentna zdolność do robienia zakupu ofert turystycznych za pośrednictwem Internetu, oznaczająca określoną postawę oszczędnościową, racjonalną, opartą z jednej strony na właściwym kalkulowa-niu, a z drugiej strony na konsumenckim sprycie, postrzeganym jako pewnego rodzaju mądrość rynkowa [Oxfort Dicionary of Business and Management, 2006, s. 1757]. Stąd też opisywane zachowania polegają głównie na poszukiwaniu najlep-szych i najbardziej zoptymalizowanych ze względu na preferowane przez konsu-menta/turystę, kryteria ofert (np. najlepsze ceny, najlepsza jakość usług, dobra repu-tacja hotelu, linii lotniczych, kraju, opinie internautów, znajomych itp.).
Poza zmianami w obszarze przemian społeczno-gospodarczych, są jedno-cześnie widoczne zmiany zachowań klientów/turystów w zakresie komunikacji i mediów. Ich przejawem jest m.in. coraz częstsze dzielenie się swymi doświad-czeniami zakupowymi na stronach popularnych serwisów społecznościowych (np.Tripadvisor.com, Igougo.com, Youtube.com czy Facebook.com), podpowia-dając, w jaki sposób można skutecznie obniżać koszty ofert turystycznych. Dzięki temu istotnego znaczenia nabierają porównywarki cenowe (np. ceneo.pl, okazje.info.pl), portale internetowe (np. Travelzon.pl, Travelplanet.pl., Wakacje.pl, EasyGo.pl), serwisy zakupów gru-powych (np. Groupon, Amazon), oraz kluby za-kupowe (np. fashion-days.pl, zlotewyprzedaze.pl) [Reformat, 2010, s. 3-11].
E-turystyka i uwarunkowania jej rozwoju w Polsce... 81
Z przedstawionych informacji wynika, iż na rynku e-usług firmy turystycz-ne mają coraz częściej do czynienia z wielokanałowym, inteligentnym konsu-mentem, którego potrzeby i zachowania wymuszają kreowanie innowacji. Po-woduje to m.in. dynamiczny rozwój nowych rozwiązań technologicznych w zakresie form i sposobów obsługi klientów, którzy są coraz bardziej wyedu-kowani i poinformowani o rozwijających się rynkach, produktach i globalnych trendach charakterystycznych dla branży turystycznej. 2.2. Czynniki lokalne
Oprócz czynników globalnych na rozwój e-turystyki wpływają również określone czynniki lokalne, które odnoszą się do zmian zachodzących w gminie, powiecie, mikroregionie. Każdy z tych obszarów posiada swoją specyfikę, która wyraża się w wartościach gospodarczych, kulturze, infrastrukturze itp. [Szewczuk, Kogut-Jaworska i Zioło, 2011, s. 21].
Kierując się głównymi założeniami e-turystyki, omówionymi w poprzed-nim punkcie, można zauważyć, iż analizowane czynniki lokalne odnoszą się w dużej mierze do możliwości wykorzystania rozwiązań mobilnych przez mie-szkańców Polski. Należy jednak dodać, iż kraje wysoko rozwinięte są bardziej zaawansowane w rozwoju i implementacji nowych technologii, stąd analizowane czynniki będą odniesione do Polski.
Charakter i specyfika opisywanych czynników zależą przede wszystkim od potencjału tkwiącego w: a) zdolności do generowania nowych przedsięwzięć z zastosowaniem innowacji
techniczno-technologicznych i organizacyjnych, b) podejściu do innowacyjności, pomysłów i dostępu do zasobów Internetu, c) zdolności absorpcyjnej narzędzi e-turystyki w praktyce, uwarunkowanej od-
powiednią polityką gospodarczą oraz skutecznie działającymi na jego terenie instytucjami lokalnymi,
d) wyposażeniu w kompetentne zasoby ludzkie oraz infrastruktury technicznej i jej dostosowaniu do rozwoju e-turystyki [Chądzyński, Nowakowska i Przy-godzki, 2012, s. 84].
Na potrzeby ich upowszechnienia wiele gmin, powiatów, a także miast, po-dejmuje realizację różnych projektów unijnych oraz przedsięwzięć rozwojowych poprawiających dotychczasowy dostęp do Internetu. W przypadku Polski wciąż jeszcze można mówić o podziale społeczeństwa na osoby z dostępem do sieci in-ternetowej i nowoczesnych form komunikacji oraz osoby bez takich możliwości (tzw. wykluczeni cyfrowo).
8
idIpcs„nww
R
Ź
nzwbrub
i
82
i ogdostIntepotrcyjnstwa„Dinie w pwyc
Rys
Źród
niemz Inwcibardrówużybrak
i dz
Wgólntępu
ernerzebno-iarzaagnkor
pierwch, n
s. 2.
dło: C
Pom dnteriąż jdzo
w i Iywank um
Wziała
Wyknie ru doetembne infoają nozarzyswsznato
Wyi te
Czap
osiadostrnetjesz
o duIntenia.miej
W zwań n
klucrynko In
m, jainf
ormdla
a spsta zej pomi
ypoelefo
ińsk
adantęputu jzczużejerne. Zn
ejętnwiąna r
czenku
nterakoform
macya capołez Ipołiast
osażfon s
ki, Pa
nie u djest
ze nj i wetu nacznośczkurze
nie e-u
rnetuość pmacjyjnyałejecznInterowit do
eniestacj
anek
kodo It gł
nie dwciniezenci ku z cz u
cyfusługu, apoł
cje, ych brna 2rneie 2
ostęp
e gojona
[201
ompntełówdla iąż e jenie mkorzpowupo
frowg wale tłącza tai b
ranż201tu [
2013p do
ospoarny
13, s
puterne
wnywsrosst bma zystwyżows
we jw Potakżzeniakżebrakży t3”, [Cz3 r.o In
odary w
. 317
era etu. m
szyssnącbrakrów
taniższyszec
jestolscże taia, be nik uturyz k
zapi. kontern
rstww lata
7].
jesDlcelstkicej k dwnia z ym chn
B
t jece. Takicbrakiski umiystyktórińskomprnetu
w doach
st jua bemich.gru
dostęeż bjegpro
nien
Beat
dnąTermch ck znpo
iejętycznrychki, Pputeu w
omo200
uż pbard
po W
upy ępubrak
go zoble
nia w
ta R
ą z minczynnajoziomtnośnej. h wPanery bw 66
owyc03-2
pradzo osia
Wyniosó
u, alk w
zasoemewyk
Refo
wan tennikomom wści Po
wyninek, był
6,9%
ch w201
awieduż
adaniki ób, le b
wiedobówem,korz
orm
ażnien nkówościwied
kootwiika,
20ły w% (r
w ko3 (w
e jeżej nia cytpo
brakdzy w [C, jeszys
mat
iejsznie dw, jai jęzdzy
orzyierd iż
013,w 70rys.
ompw %
ednoczęi u
owowok mo m
Czast p
stan
zycdotyak: zyky naystandzajczę, s. 0% 2).
pute%)
oznęścużyane
odemmotymożapińpodenia k
ch byczyum
ka, wa temnia ją tęść 317pol
er, d
naczi uż
ywaego m nyważliwńskiejmkom
bariy je
miejęw kmat
z to wPol7-3lski
dost
znieżytkania
Raniekacji wości, Pa
mowmpu
ier rednaętno
któryt tecmo
wynlakó40]ich
tęp d
e zwkowa koaporkorz
dociacane
wanyuter
rozwak tość ym chnoożliwniki ów . Wgos
do I
wiąwnikomprtu zysto sach Ik, 2ych
rów
wojtylkpossą
ologwoś
osw d
Wynspo
Inte
ązankówputwsktani
amoInte201h wi
w i I
ju eko msługzamgii kści, statndalsnikadar
rnet
ne zw kterókazia z
odzierne3, siele
Inte
e-tumożgiwmiekomjak
nichszyma z rstw
tu
z pkorzów, zująz koielnetu, s. 31e inerne
urysżliw
waniszczmunkie h bam cnich
w do
posizyst
jedą, iżompegoa t
18].nicjaetu.
stykwościa sizannika
onada
ciągh, i
omo
iadatanidnaż dlputeo icakż. atywDo
ki ci ię ne a-ne ań gu iż o-
a-ie ak la e-ch że
w o-
tgzwd
R
Ź
(tpkpnrkwtn
tyczgramzy Sw pdzin
Rys
Źród
(postychprzykorzpodneturówkóww latuacna u
zy tmy Spo
polsnie
. 3.
dło: C
Wsiadh uryrozys
dczau, w
wnanw Inataccji wumi
to zOp
ołecskicpok
Kow l
Czap
W grda jrządst n
stająas gwidaniu nterch 2warejęt
zaróperacznech gkaz
orzylatac
ińsk
rupje judzenowącygdy ać, z d
rnet2003rto ztne k
ównacyjej. N
gospzuje
stanch 2
ki, Pa
pie ruż p
eń dwycch zw 2iż
dwotu j3-20zatekor
E-
no gjne Nalpod rys
nie z2003
anek
rozpon
dostch uze s201w 2omajest011em rzys
tury
gospna
leżydarsts. 3
z tec3-20
[201
wiąnad trzeużytsma11 r201a wt w1 byprz
stani
ysty
podlat
y dtwa.
chno013
13, s
ązań87
ega tkowartfr. by13 r
wczewyrayło tzyjrzie z
yka i
darsta 2
dodaach
olog(w %
. 325
ń m% Psię wn
fonóyło r. koeśniaźnito ozeć
z jeg
i uw
stw 2014ać, dom
gii in%)
5].
mobPolob
ikóów.to
orzyiejsie woko
sięgo m
waru
do4-20iż emo
nfor
bilnylakóecnw. Ichzalysta
szymwolło 9ę, jamoż
unko
mo020efek
owy
rmac
ychów)nie wBa
h poledwało mi llnie9 p.ak pżliw
owa
owy0), nktem
ych
cyjn
h do), alwyr
ardzosiawie z n
lataejszp. [
przewośc
ania
ych,na cm troz
no-k
omile taraźn
zo sadan2,8
niegami ze i[Czaekłaci in
a jej
jakco wtychzwią
komu
inujakżnie szybnie8%.go ntem
i wapiń
ada nform
j roz
k i pwskh dzązań
unik
ją jże k
wobkow 2
. Jeniecmpo
wynońsksię mac
zwoj
prakazuziałń m
kacy
jak komolnio w201śli co po prosi
ki, Ppo
cyjn
ju w
aktyują łań
mob
yjny
wimputiejsz
wzra13 rchoponrzyrok
Paneosiadno-k
w Po
yki gwyjes
bilny
ych
idaćteryzy n
asta r. deodzinad rost
kołoek, 2dankom
olsc
gosynikst uych
ć tey (6niż na
eklai o 63
tu no 3 201
nie dmun
ce...
spodki c
upowh. P
elefo64%
w tomarujkor% Pnow
p.p13, sdost
nikac
darccytowszostę
fony%). W
ubimiasje orzysPol
wycp., s. 3tępucyjn
czejowazechęp w
y koW piegłst gok. 2stanlakóch u
po18]u donych
ej (nań Dhniew t
omprzłychgrup25%nie ów.użytdcz]. Wo Inh (r
np. Diagenieej d
órkzypah lapa o% oz In Wtkowzas
W tejnterrys.
8
Prognoe sidzie
kowadkatacosó
osóbnter
W pownigd
ej syrnet4).
3
o-o-ię e-
we ku ch b b, r-o-i-
dy y-tu
Beata Reformat 84
Rys. 4. Dostęp i korzystanie z Internetu wśród osób w różnym wieku
w latach 2003-2013 (w %) Źródło: Czapiński, Panek [2013, s. 327-328].
Rysunek 4 pokazuje dostępność i wykorzystanie Internetu w różnych gru-pach wiekowych. Widać na nim, że wśród osób mających do 50 lat dostępność Internetu w ich domach przekracza 80%, rzadziej dostęp do sieci mają jednak osoby mające 50 i więcej lat. Na tej podstawie można przyjąć, iż wraz z wie-kiem maleje wyposażenie gospodarstwa domowego w komputer, ale jeszcze szybciej maleje korzystanie z Internetu. Z możliwości domowego dostępu do In-ternetu znacznie częściej nie korzystają osoby starsze.
Powyższe porównanie pokazuje wyraźnie, że dostęp do Internetu nie prze-kłada się jednocześnie na korzystanie z jego zasobów. Jest to równo-znaczne ze stwierdzeniem, że sam Internet nie wystarcza, by korzystanie z dostępnych tech-nologii komunikacyjno-informacyjnych (ICT) było w Polsce rzeczywiście po-wszechne. Przyczyną tego stanu jest wspomniany już wcześniej brak dostatecz-nych motywacji (potrzeb) i umiejętności dla korzystania z tych technologii. Zmianę tego podejścia należy zatem traktować jako istotne wyzwanie dla rynku e-turystyki, ale również innych podmiotów odpowiedzialnych za rozwój społe-czeństwa informacyjnego, co narzuca gospodarka oparta na wiedzy.
E-turystyka i uwarunkowania jej rozwoju w Polsce... 85
W przypadku analizowanego rynku e-turystyki działania te oznaczają po-prawę konkurencyjności zarówno od strony generowania popytu na bardziej za-awansowane technologicznie e-usługi turystyczne, jak również po stronie kom-petencji niezbędnych na rynku pracy, jako jednego z kluczowych czynników podnoszenia zdolności adaptacyjnych i konkurencyjności firm turystycznych.
Do czynników lokalnych wpływających w korzystny sposób na rozwój e-turystyki można natomiast zaliczyć obserwowane obecnie w Polsce zmiany demograficzne. Wynika z nich, iż statystyczny mieszkaniec Polski ma obecnie nie-spełna 35 lat, a czterdziestu lat życia nie przekroczyło 56,2% społeczeństwa [Mały Rocznik Statystyczny, 2012]. Osoby te, odczuwają największą potrzebę dokonywania zakupu ofert turystycznych. Są to bowiem osoby stosunkowo młode, mobilne, mogące podjąć pracę, dzięki czemu w większości mogą zaspo-kajać oprócz swych potrzeb podstawowych, także potrzeby wyższego rzędu (m.in. turystyczne). Jednostki te kupują z reguły najwięcej i są najbardziej otwarte na nowe produkty i usługi. Jest to korzystne zjawisko dla rozwoju e-turystyki, dla której stanowi ono szansę podjęcia bardziej opłacalnych, inno-wacyjnych rozwiązań technologicznych, nastawionych na sprawną obsługę i efektywną sprzedaż internetową usług turystycznych.
Zauważamy ponadto, że od kilku lat rośnie w Polsce wskaźnik trwania długo-ści życia, który u mężczyzn z obecnych 69 lat ma wzrosnąć do 74 lat w 2025 r., a u kobiet z 78 lat do 81 lat. Jednocześnie dostrzega się, iż polskie społeczeń-stwo nie należy obecnie do najmłodszych, ale nie można go też jeszcze uznać za stare. Jedną z najwyraźniejszych zmian jest jednak to, iż do 2020 r. grupa osób w wieku powyżej 65 lat będzie stanowić 20% społeczeństwa. Ta grupa społeczna, składająca się z osób dysponujących zarówno siłą nabywczą, jak i wolnym cza-sem, niesie ze sobą znaczny potencjał pod względem gospodarczym, ale też, ze względu na swoją specyfikę, wymaga odpowiedniego motywowania, edukowa-nia w zakresie stosowania urządzeń mobilnych z dostępem do Internetu oraz in-formowania ze strony firm turystycznych, działających w sektorze e-turystyki.
Wśród innych czynników lokalnych decydujących o rozwoju e-turystyki w Polsce, należy wymienić czynniki prawne, które znacznie utrudniają jej funk-cjonowanie oraz swobodę prowadzenia działalności gospodarczej (rys. 5).
8
R Ź
tn
pnnWknsz P
wog
86
Rys
Źród
temnow
pujenicznikóW pkurene tstępzdo
Pod
wanotocglob
s. 5.
dło: N
Pomu pwią
Ke duzoneów przyenctechpnyolno
dsu
Wnia czenbaln
Ba
Na po
owoprawfun
Konkużo e rao
ypacyjnhnoch
ości
umo
W niroznia ne i
rier
odsta
odewnendamklud wi
amyklu
adkunoścolog
na ad
ow
iniezwo
bai lok
ry ro
awie
em wegomendująięcey fouczu anci, zgicz
rynapt
wani
ejszoju adankaln
ozw
e: Zaw
wymo zant dąc ej czormownalizaróznienkuacy
ie
zyme-tu
negne.
woju
wad
miea zmdzianalzyn
malnymizowówne e-uu pryjny
m opuryo s
u gos
a [20
eniomiaałanleżynnikne nm w
wanno ousłuracyych
pracystyekt
spo
007]
onyanamnia iy zakówniniewpłynegod ugi y, ji k
cowyki wtora
darc
.
ych mi ti roazn
w o ejszywigo rystroturakoonk
wanw P
a, do
B
czeg
powtech
ozwnaczcha
zegoe nynkonyrysto jekure
iu pPoloko
Beat
go
wyżhnooju
zyć,arako opna dku dy getyczedneenc
podsceonan
ta R
żej ologu ws, iżkterpradyndziaenerzne,egoyjn
ddan. Zno
Refo
bargiczszysż wrze acownamałanrow, ja
o z nośc
no e wich
orm
rierznymstki
w rzlokwan
mizmnia p
wanik róklu
ci fi
anawzgh ro
mat
r jesmi,ich
zeczkalnnia om rpowia pównuczoirm
alizględzpo
st n, ktsek
zywnymodnrozwwyżpopynieżowytur
zie odu nozn
najctórektor
wistom, jenieswojższeytu ż poychryst
opina zani
częśe w rówościednasionju e ozna
o sth cztycz
sowzłoża w
ścieist
w e-ui gak zno se-tuznabar
tronzynnzny
wej żon
w po
ej ntotnusłuospze wsię juryczardznie nik
ych.
głónośćodz
iennymug wpodawzgjedysty
ają piej kom
ków
ównć i rziale
adąm stw Parczględynieki popzaampe
w po
ne uróże n
ążantopnPolszej du ne dow
prawawaetenodn
uważnora cz
nie niu sce.
wyna oo czPol
wę kansoncjiosz
arunrodnzyn
syssta
ystęograzynlscekonowai dozeni
nkonośnnik
s-a-
ę-a-n-e. n-a-o-ia
o-ść ki
E-turystyka i uwarunkowania jej rozwoju w Polsce... 87
Przeprowadzona analiza wskazuje, że duże perspektywy dla rozwoju e-turystyki w Polsce warunkują zasoby technologii mobilnych oraz wirtualnej rzeczywistości. Czynniki te zależą z kolei od wykorzystania możliwości, jakie dają bezprzewo-dowe urządzenia przenośne, dostęp do Internetu, komputery stacjonarne oraz sieci komórkowe. Wiążą się one z wykorzystaniem możliwości przestrzennych nowoczesnych urządzeń telekomunikacyjnych, dzięki którym zwiększają się możliwości dotarcia do potencjalnego konsumenta-turysty.
Obserwowane zmiany zachodzą w warunkach tworzącej się dopiero w Polsce gospodarki opartej na wiedzy. Jej założenia sprawiają, że niezwykle ważny dla rozwoju e-turystyki w Polsce jest rozwój sektora badań w zakresie nowo-czesnych technologii, oraz właściwa implementacja wiedzy w tworzonych mo-delach biznesowych. Zmianom podlega również dotychczasowe zachowanie współczesnego konsumenta, który nie ogranicza się jak kiedyś, tylko do proste-go zaspokojenia swych potrzeb. Dzięki posiadanej wiedzy, jak i dostępności do nowoczesnych urządzeń informacyjno-komunikacyjnych, a tym samym odpo-wiednich źródeł informacji o produktach czy usługach (Internetu, smartfonu, ta-bletu itp.) konsumenci mogą świadomie, a więc w sposób przemyślany dokony-wać wyboru różnych ofert turystycznych pojawiających się w dostępnych źródłach informacji. Stąd też wzrasta jednocześnie w obszarze e-turystyki po-trzeba analizy uwarunkowań społeczno-demograficznych.
Kończąc należy dodać, iż niniejszy tekst nie opisuje jednak wszystkich uwarunkowań dotyczących rozwoju e-turystyki w Polsce, nie mniej stanowią one podstawę do dalszych analiz badawczych. Literatura Buhalis D. (2003), E-Tourism. Information Technology for Strategic Tourism
Management, Prentice Hall, Harlow, UK.
Buhalis D., Law R. (2008), Progress in information technology and tourism management: 20 years and 10 years after the Internet. The state of e-Tourism Research. „Tourism Management”, No. 4 (29).
Bywalec C. (2010), Konsumpcja a rozwój gospodarczy, C.H. Beck, Warszawa.
Chądzyński J., Nowakowska A. i Przygodzki Z. (2012), Region i jego rozwój w warunkach globalizacji, CeDeWu, Warszawa.
Czapiński J., Panek T. (2013), Raport: Diagnoza społeczna 2013. Warunki i jakość życia Polaków, Vizja Press & IT, Warszawa, rozdział VII.
Dąbrowska A., Janoś-Kresło M. (2010), Konsument na rynku e-usług w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, Difin, Warszawa.
Evans Ch. (2005), Zarządzanie wiedzą, PWE, Warszawa.
Beata Reformat 88
Fic M. (2005), Gospodarka oparta na wiedzy [w:] D. Kopycińska (red.), Teoretyczne aspekty gospodarowania, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Flis R., Szut J., Mazurek-Kucharska B., Kuciński J. (2009), E-usługi – definicja i przykłady. Badanie zapotrzebowania na działania wspierające rozwój usług świadczonych elektronicznie (e-usług) przez przedsiębiorstwa mikro i małe, PARP, Warszawa.
Gaworecki W.W. (2007), Turystyka, PWE, Warszawa.
Gontar B., Papińska-Kacperek J. (2012), E-Turystyka jako element koncepcji budowania inteligentnego miasta, Studia Informatica, nr 29, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
GUS (2008), Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2004-2007, Warszawa, www.stat.gov.pl [dostęp: 20.09.2014].
Ito T. (2001), The Japanese Economy, MIT Press, Cambridge-London.
Jarczewski A. (2014), Młody, wymagający, technologiczny, „Rynek Turystyczny”, nr 1.
Kleer J. (2009), Gospodarka oparta na wiedzy a globalizacja: związki czasowe i przyczynowe [w:] J. Kotowicz-Jawor (red.), GOW – wyzwanie dla Polski, PWE, Warszawa.
Kopycińska D. (red.), Teoretyczne aspekty gospodarowania, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Mały Rocznik Statystyczny (2012), GUS, Warszawa.
Nam T. i Pardo T. (2011), Konceptualizing Smart City with dimensions of technology, people, and institution, ACM, New York.
Oxfort Dicionary of Business and Management (2006), J. Law (ed.), Oxford University Press, 4th ed.
Pawlicz A. (2012), E-turystyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Reformat B. (2010), Zakupy grupowe jako nowy obszar badań marketingowych, „Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstw” nr 10.
Szewczuk M., Kogut-Jaworska M., Zioło M. (2011), Rozwój lokalny i regionalny. Teoria i praktyka, C.H. Beck, Warszawa.
Szopiński T.E. (2012), Konsument na rynku usług, CeDeWu, Warszawa.
Tkaczyk J. (2012), Trendy konsumenckie i ich implikacje marketingowe „Handel We-wnętrzny. Konsumpcja i konsument – nowe trendy” maj-czerwiec.
Toffler A. (2006), Trzecia fala, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań.
Ustawa Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013. Rozwoju Regio-nalnego z dnia 13 sierpnia 2008, Dz.U. z 2008, nr 153, poz. 956 z późn. zm.
Wang J. (2001), Developments in digital business (G53DDB), Tourism &Travel, Re-search Institute, Nottingham University Business School, Nottingham.
Zawada A. (2007), Bariery rozwoju gospodarczego − czarna lista Lewiatana, „Fiskus”, nr 6.
Zittrain J. (2008), The future of the Internet – and how to stop it, Yale University Press, New Haven & London.
E-turystyka i uwarunkowania jej rozwoju w Polsce... 89
E-TOURISM AND CONDITIONS OF ITS DEVELOPMENT IN POLAND – CHOSEN ASPECTS OF ANALYSE
Summary: The intention of the author of this article is to draw attention to the increas-ingly strong influence of global and local conditions for the development of e-tourism Poland. In this context, outlines the important issue related to the diagnosis of the factors that provide essential knowledge about the contemporary environment of e-tourism which need its tourist operators to build innovative offerings and business models. Keywords: e-tourism, e-services, global conditions, local conditions.