INTERNACIONALNI UNIVARZITET TRAVNIK

PRAVNI FAKULTET

IZ PREDMETA

Uvod u ekonomiju

NAZIV SEMINARSKOG RADA:

„Država i ekonomski sistem“

Student:Nedim Pozderović Mentor:

TRAVNIK, 2012.GODINE

1

1.UVOD

Kroz ekonomske sisteme društvo ostvaruje funkcije proizvodnje, raspodjele, razmjene i potrošnje.

U svakoj privredi moraju biti pronađeni adekvatni odgovori na tri osnovna međusobno zavisna ekonoska problema:

1. Koje proizvode i usluge proizvoditi i u kojim količinama?2. Kako proizvoditi odabrane proizvode i usluge, sa kojim resursima i tehnološkim

rješenjima?3. Za koga proizvoditi, odnosno kako podjeliti nacionalni proizvod između

različitih pojedinaca i socijalnih grupa.

Za rješavanje ova tri fundamentalna ekonomska problema mogu se koristiti različiti sistemi društvene organizacije i koordinacije ekonmskih aktivnosti privrednih subjekata koji uključuju različite pristupe i institucije.

Ekonomski ili privredni sistem je određeni set mehanizama (propisa, institucija i običaja) sa kojima društvo ostvaruje proizvodnju dobara i usluga za zadovoljavanje svojih potreba. Takav sistem obuhvata brojne ekonomske jedinice, ili privredne subjekte kao što su: potrošači, domaćinstva, firme i državne institucije. Kroz ekonomske sisteme društvo ostvaruje funkcije proizvodnje, raspodjele, razmjene i potrošnje.

Dva ključna pitanja koja se u svakoj privredi postavljaju pred ekonomskom naukom su:

1. Kako izvršiti racionalnu alokaciju ograničenih resursa za proizvodnju neophodnih dobara?

2. Kako osigurati racionalnu društvenu organizaciju i koordinaciju ekonomskih aktivnosti između pojedinačnih privrednih subjekata?

Pored toga u svakoj privredi moraju biti pronađeni adekvatni odgovori na tri osnovna međusobno zavisna ekonoska problema:

1. Koje proizvode i usluge proizvoditi i u kojim količinama?2. Kako proizvoditi odabrane proizvode i usluge, sa kojim resursima i tehnološkim

rješenjima?3. Za koga proizvoditi, odnosno kako podjeliti nacionalni proizvod između

različitih pojedinaca i socijalnih grupa.

Za rješavanje ova tri fundamentalna ekonomska problema mogu se koristiti različiti sistemi društvene organizacije i koordinacije ekonmskih aktivnosti privrednih subjekata koji uključuju različite pristupe i institucije.

2

2.EKONOMIJA

TIPOVI EKONOMSKI SISTEMA

Razlikujemo tri osnovna tipa ekonomskih sistema:

1. Sistem tržišne ekonomije 2. Sistem komandne ekonomije3. Sistem mješovite ekonoimje

Sva tri sistema sa više ili manje elemenata primjenjuju se u savremenim privredama.

SISTEM TRŽIŠNE EKONOMIJE

Sistem tržišne ekonomije se najčešće povezuje sa kapitalističkom privredom koju karakteriše:

Privatno vlasništvo nad faktorima proizvodnje, Sloboda pojedinca u izboru dobara i usluga u izboru posla i zanimnja unutar

ograničenja određenih njihovim sposobnostima i dohotkom, Donošenje ekonomskih odluka privrednih subjekata pod uticajem uvjeta na tržištu, Minimalna državna intervencija.

U sistemu tržišne ekonomije odgovori na pitanja šta?, kako?, za koga proizvoditi?, pronalaze se uz pomoć mehanizma ponude, potražnje i cijena koji je nazvan tržišnim mehanizmom.

U sistemu tržišne ekonomije korištenje raspoloživih resursa je usmjereno prema područjima poslovanja u kojima oni mogu ostvariti višu stopu povrata ili višu stopu profita. Kretanje tržišnih cijena daje signale koji pokazuju gdje resursi mogu donijeti veće prinose. Tržišne cijene pružaju jeftine i brze informacije djelujući podsticajno na privredne subjekte. Tržište i cijene predstavljaju sistem alokacije resursa i signaliziranja informacija o njihovim relativnim vrijednostima. Tržište predstavlja također sistem koji distribuira dohodak na vlasnike resursa u proporciji koja odgovara veličini tržišne vrijednosti njihovih resursa. U sistemu tržišne ekonomije donošenje poslovnih odluka je decentralizirano, a koordinacija između velikog broja učesnika na strani ponude i potražnje obavlja se spontano.

Sistem komandne ekonomije je oličen u državnoj planskoj privredi u kojoj je dohodak distribuiran prema potrebama, pošto se smatra da ljudska bića imaju približno jednake potrebe. U sistemu komandne ekonomije država je vlasnik faktora proizvodnje. Privredni output je više određen centralnim planiranjem nego tržišnom ponudom i potražnjom. U ovom sistemu državna intervencija je vrlo intenzivna i maksimalna.

Sistem komandne ekonomije predstavlja takvu društvenu organizaciju i koordinaciju ekonomskih aktivnosti pojedinačnih privrednih subjekata u kome važne ekonomske odluke donosi mali broj pojedinaca na nivou države koji posjeduju autoritet vlasti. U takvom sistemu mehanizam cijena na tržištu ne određuje količine i tokove resursa, obim i asortiman dobara

3

koje bi trebalo proizvoditi, način njihove distribucije, niti raspodjelu rezultata, već pojedinci i grupe koji imaju autoritet državne vlasti.

Sistem mješovite ekonomije

U savremenim privredama danas se sve manje koriste pomenute ekstremne forme društvene organizacije i koordinacije ekonomskih aktivnosti pojedinačnih privrednih subjekta već kombinacija elemenata predhodno navedena dva sistema. Takav sistem koji koristi kombinaciju elemenata sistema tržišne i kokmandne ekonomije nazivamo sistemom mješovite ekonomije. U modernim kapitalističkim privredama pored tržišta i država ima značajnu ekonomsku ulogu i funkciju. Ona određuje pravni okvir u kome se odvijaju ekonomske aktivnosti privrednih subjekta, osigurava funkcioniranje podsistema obrazovanja, zdravstvene i socijalne zaštite i ostalih vanprivrednih djelatnosti, reguliše zaštitu životne sredine i direktno učestvuje u biznisu osnivanja javnih državnih preduzeća.

Tipičan primjer sistema mješovite ekonomije može biti primjer socijalističke privrede koju karakteriše:

1. Opće zajedničko vlasništvo nad ključnim industrijama,2. Državno planiranje glavnih područja i pravaca razvoja,3. Pravična raspodjela dohotka,4. Politička i ekonomska demokratija

U socijalističkoj privredi najčešće su nacionalizirani: proizvodnja uglja, strateške sirovine i energija, željeznice i ključne industrije preko kojih država može kontrolirati dobra i usluge od kojih najviše zavisi blagostanje društva. Socijalistička država ne osporava privatno vlasništvo u određenim industrijama, trgovini, poljoprivredi drugim privrednim oblastima. Prema tipičnom konceptu socijalističke privrede potpuno preduzeća koja su vođena isključivo profitnim motivima ne mogu osigurati punu zaposlenost i ekonomski rast. Planiranje proizvodnje osnovnih sirovina, energije i ostalih strateških proizvoda smatra se neophodnim. Koncentracija ekonomske snage u rukama nekoliko privatnih poduzetnika je u suprotnosti sa socijalističkom filozofijom. U socijalističkoj privredi vrši se redistribucija dohotka radi povećanja dobiti manje privilegiranih socijalnih slojeva. U njoj se snažno promoviše politička i ekonomska demokratija i podržava saradnja između poslodavca i radnika, sindikalno udruživanje i organiziranje potrošača.

Nezavisno od toga da li određeni ekonomski sistem ima karakteristike kapitalističke ili socijalističke privrede i da li su u njemu više ili manje zastupljeni elementi sistema tržišne ili komandne ekonomije, kad god se radi o kombinaciji ova dva sistema možemo govoriti o sistemu mješovite ekonomije.

Osnovne funkcije ekonomskog sistema

Funkcije ekonomskih ciljeva se mogu podjeliti na:

- Mikroekonomske- Makroekonomske

4

Osnovne mikroekonomske funkcije su:

- Ekonomsaka djelotvornost (učinkovitost)- Pravedna raspodjela

Osnovne makroekonomske funkcije su:

- Ekonomski rast i razvoj- Ekonomska stabilnost društva

Ekonomska učinkovitost je pokušaj da se koristeći oskudne resurse proizvede što više proizvoda i usluga, a to znači da se proizvodi uz najviše troškove i uz najpovoljniju moguću kombinaciju proizvedenih proizvoda i usluga. U tom smislu se prvo nameće pitanje učinkovitosti (efektivnosti) proizvodnje. Svako preduzeće je efikasno kada proizvodi uz najniže troškove što više. Pored toga javlja se i učinkovitost potrošača (alokativna učinkovitost), a ona je postignuta kada potrošači dobiju najviše što žele prema njihovoj procjeni. Na kraju imamo efikasnost razmjene kada svi akteri maximiraju svoju ekonomsku korist, a to se postiže kada nije moguće da neka osoba poboljša svoju korist, da time ne napravi nekom gori položaj.

Pravedna raspodjela

Ekonomska efikasnost nije pravedna ako se odnosi na one koji su bogati, a to je manji dio naroda. Zbog toga treba težiti pravednoj raspodjeli što podrazumjeva poštenu raspodjelu između pojedinca i društva.

Ekonomski rast i razvoj

Cilj ekonomskog sistema mora biti takva koordinacija da se postignu što veći kvantitativni i kvalitativni pokazatelji uspješnosti društva. U suštini se to izražava u porastu dohotka i proizvodnje po stanovniku. Rezultat ekonomskog razvoja može biti napredak u tehnologiji, ali i promjena kvaliteta života. Ekonomski rast i razvoj mogu biti podsticani ekonomskim mjerama države npr. poreskim stimulansama, odnosno posebnim oslobađanjima grane privrede mogu biti stimulisane na ekonomski rast.

Ekonomska stabilnost predstavlja stabilnost u stopama ekonomskog rasta, povoljnoj stopi nezaposlenosti (smatra se da stopa od 14% nezaposlenog stanovništva predstavlja broj koji nije alarmantan za kapitalizam), kao i stabilnom nivou cijena.

5

3.TRŽIŠTA I DRŽAVA U MODERNOJEKONOMIJI

Još od davnih vremena, naročito uspostavom podjele rada, ljudi su razmjenjivalidobra i usluge. Tako je nastalo tržište, kao sustav u kojem kupci i prodava čimeđusobno djeluju da bi odredili količinu i cijenu dobra ili usluge.U tržišnom sustavu sve ima cijenu, koja predstavlja vrijednost dobra izražena unovcu. Cijene služe kao signali kako proizvođačima tako i potrošačima. Akopotrošači žele više nekog dobra (ako potražnja raste) cijena će rasti šaljući signal proizvođačima da je potrebna još veća ponuda. To ohrabruje proizvođače daproizvode što više, međutim rastom ponude smanjuje se cijena, te se uspostavljaravnoteža. Možemo reći da su cijene kotač ravnoteže u tržišnom ustrojstvu.Red tržišnog sustava prvi je prepoznao Adam Smith, opisujući to kao načelo''nevidljive ruke''. To načelo tvrdi da sebično nastojanje da ostvari dobro za sebe,svakog pojedinca, kao nekom nevidljivom rukom, navodi da ostvari najbolje dobroza sve. Naravno, ovo može funkcionirati samo u uvjetima savršene konkurencije,bez pojave monopola i sličnih promašaja tržišta.Smith je pod pojmom savršene konkurencije podrazumijevao da sva dobra iusluge imaju cijenu i slobodno se razmjenjuju na tržištu. To znači da ni jedanponuđač ili pak potrošač nije toliko velik da utječe na tržišnu cijenu. Nedostatak savršene konkurencije dovodi do neefikasne proizvodnje ili potrošnje.Tržišnu ekonomiju karakteriziraju razmjena i specijalizacija, novac i kapital.Razvojem prometne infrastrukture i osvajanjem novih kolonija došlo je do jakoguzleta razmjene, a samim tim i do naglog povećanja proizvodnje. Specijalizacija je omogućavala veliku produktivnost, te viškove koje su razmjenjivali na, sada već razvijenom, otvorenom tržištu. Još je Adam Smith dokazivao da specijalizacija vodivećoj produktivnosti (poznati primjer sa izradom pribadače).Paralelno sa ovim procesom, potrebno je bilo ubrzati razmjenu, a za to je biopotreban novac, kao sredstvo plaćanja. Naravno da je trampa, pa i kovani zlatni ilisrebreni novac bio prespor i nije mogao pratiti potrebe razvoja. Do revolucionarnoguzleta došlo je uspostavom papirnog novca iza kojeg je stajao jak emitent (Bank of England). Naravno, razvoj razmjene pratio je i razvoj novca očemućemo neštoreći u posebnom poglavlju.Treća karakteristika tržišne ekonomije je kapital, proizvedeni faktor proizvodnje.Naime, kad bi potrošili sve što proizvedemo, ništa ne bi mogli ulagati u razvoj, inaša razina proizvodnje bi ostala na istom stupnju razvoja. Međutim, ljudi suspremni štedjeti, odustati od sadašnje potrošnje (žrtvovati tekuću potrošnju), ičekati buduću (uvećanu) potrošnju

3.1.Ekonomska uloga države

Tržišna ekonomija u kojoj funkcionira savršena konkurencija bila bi idealna idruštvo bi izvlačilo maksimalne koristi bez uplitanja države. No stvarnost jeponešto drugačija. Tržišna ekonomija ima svoje nesavršenosti poput monopola,prekomjernog zagađivanja okoliša, nezaposlenosti, socijalnog raslojavanja društva.Zbog toga ni jedna država na svijetu nije izvan ekonomskih zbivanja. Godinama seuloga države ogledala u područjima poput vojske,policije,vanjskih poslova, dok suekonomska zbivanja bila prepuštena privatnicima. Cijelo 19. stoljeće biladominantna filozofija laissez-faire (pustite nas na miru). Međutim, već početkom20. stoljeća osjećale su se napukline u takvom sustavu, da bi krahirala krajemdvadesetih godina 20. stoljeća (Velika ekonomska kriza). Od tada je država, više ilimanje prisutna u ekonomskom životu svih zemalja.Država u tržišnoj ekonomiji ima slijedeće uloge:1. Nastoji ispraviti tržišne promašaje poput monopola,2. Poreznom politikom nastoji osigurati pravednost raspodjele,3. Nastoji poduprijeti makroekonomski rast i stabilnost, te smanjitinezaposlenost i inflaciju.Država u tu svrhu raspolaže sa različitim

6

instrumentima (fiskalna politika,monetarna politika, olitika dohodaka i uvozne politike) i mjeramamakroekonomske politike

3.2.Sredstva i mjere državne intervencije u modernoj ekonomiji

I u idealno savršenoj konkurentnoj ekonomiji, tržište nema tako moćno dejstvo uspostavljanja apsolutne ravnoteže i potpune stabilnosti ekonomskih tokova. Ono uvijek, u većoj ili manjoj mjeri, boluje od monopolističkog ponašanja, zagađivanja prirodne i radom stvorenog okoliša, nezaposlenosti i inflacije, nepravedne raspodele ekonomskih efekata, i slično. Kao odgovor na manjkavosti tržišta, danas u svijetu moderne ekonomije se koristi, uz nevidljivu ruku tržišta i vidljiva ruka države. Država je u nekim segmentima ekonomije potpuno suverena. PTT, saobraćajna infrastruktura i sl. ulažu sredstva u naučna istraživanja, kao što na primjer država prikuplja poreze od svojih građana i vrši preraspodelu tih sredstava siromašnim ljudima putem socijalnih programa, koristi fiskalnu monetarnu politiku da bi podsticala ekonomski rast i obuzdala konjunkturne cikluse. Od vremena Platona, filozofi su se sporili o ulozi države a pogotovu u ekonomiji. U modernoj ekonomiji razlikujemo četiri glavne ekonomske funkcije države:-Utvrđivanje zakonskog okvira tržišne ekonomije

- Uticaj na raspodjelu resursa radi podizanja i pospješivanja efikasnosti privređivanja

- Unapređenje raspodjele dohotka

- Stabilizovanje ekonomije mjerama makroekonomske politike.

Naravno, država djeluje putem zakona. Prva i osnovna ekonomska funkcija države i njenih organa je da postavi zakonski okvir i utvrdi pravila tržišta. Definiranje tržišnih pravila podrazumijeva zakonsko reguliranje vlasničkih odnosa, donošenje zakona o ugovorima, o poslovanju i stečaju poduzeća, reguliranju radnih obveza, kao i brojni drugih zakonski propisi kojima se uređuju ekonomski odnosi u društvu.Izrada i donošenje zakonskih propisa, u modernim se ekonomijama temelji ne samo na analizama tekuće ekonomske situacije već neke svoje korijene vuku još iz rimskih vremena, drugi su izrasli iz engleskog običajnog prava, dok je moderno zakonodavstvo uslovljeno zahtijevima ekonomske korisnosti i efikasnosti, a ponekad, nerijetko motivisani i političkim dobitkom. Bez obzira na čemu se temelje i kako se uređuju, državni zakonski okviri imaju snažno dejstvo na ekonomske aktivnosti. Njihov uticaj je bio različit u pojedinim vremenskim periodima. Na primjer, tokom 19-og stoljeća, zakonskim propisima nisu bili dovoljno zaštićeni interesi radnika u poduzećima, kao ni interesi potrošača. Vlasnik poduzeća nije tada odgovarao za loše radne uvjete zbog kojih su radnici obolijevali na poslu, kao ni za ispravnost samih proizvoda. Koliko se zakonskim propisima zadire u dubinu ekonomskog tkiva, utoliko je sloboda djelovanja ekonomskih subjekata manja. Savremeni ekonomski sustavi danas koriste zakonske propise više kao generalni okvir u kome su propisana osnovna pravila ponašanja subjekata na tržištu, čime im je ograničena mogućnost i vlastite kreativne i poslovne prodornosti, što je nasuprot tome slučaj sa ekonomijama u kojim dominira državno upravljanje. U najnovije vrijeme, pokazuje se da je sve manje zakonskog uplitanja države u

7

ekonomiju, a time se otvaraju i šire novi prostori slobodnog djelovanja tržišta i njegovih mehanizama. Uticaj na raspodjelu resursa radi postizanja i pospešivanja efikasnosti privređivanja je je funkcija države u reguliranju ekonomskih tokova. O čemu se ovdje zapravo radi? Kratak odgovor bio bio u tome da se država pojavljuje radi otklanjanja tržišnih nedostataka i time pomaže ekonomske subjekte koji imaju za cilj ostvarivanja što većeg profita a težnja za prisvajanjem što većih iznosa profita je osnovni pokretački motiv (spiritus movens) . Idući ka tome, ekomomski subjekti svjesno ili nesvjesno, direktno ili indirektno, prave određene štete koje se odmah ili kasnije negativno odražavaju na druge. Najbolji primjer za to su eksternalije koje su pomenute gore i najčešće se odnose na problematiku zagađivanja čovjekove životnog i radnog okoliša. Rastom gustoće naseljenosti i pojavom sve većih količina otrovnih materija, usljed naglog rasta raznih vrsta proizvodnji, negativni indirektni efekti porasli su od malih smetnji do velikih prijetnji. Da bi se suzbilo takvo stanje i otklonile posljedice, pojavljuje se država kao regulator ponašanja poduzeća putem zakona. Njena regulativna uloga se ogleda u tome da kontrolira eksternalije poput zagađivanja zraka, vode i zemljišta, otrovnih otpadaka, loših lijekova i hrane, radioaktivnog otpada itd. Kritičari države često joj prigovaraju da nepotrebno primjenjuje prisilne mjere. Ona je poput roditelja koji uvijek kaže "ne". Uticaj države na raspodjelu resursa radi postizanja efikasnosti privređivanja, naročito dolazi do izražaja na tržištu ograničene konkurencije. Generalni je stav da nigdje danas u svijetu nema savršene konkurencije. Ona je uvijek, u većoj ili manjoj mjeri, ograničena a ekstremna pojava nesavršene konkurencije su monopoli. U ispravljanju tržišnih nedostataka država se pojavljuje i kao nosilac određenih ekonomskih aktivnosti. To su one aktivnosti koje manje ili više doprinose ekonomskom blagostanju cjelokupne društvene zajednice, ali koje se ne mogu efikasno prepustiti privatnoj inicijativi. Radi se zapravo o javnim dobrima čije su koristi tako široko rasprostranjene među stanovništvom da ni jedno poduzeće ili potrošač nema ekonomski interes da pokrene takvu proizvodnju. Da bi država mogla da finansira javna dobra, on za to mora imati sredstva koja obezbjeđuje putem uvođenja poreza kao stalnog izvora prihoda koji se moraju plaćati od strane stanovništva. Oni se upravo razlikuju od drugih izdataka poduzeća ili lica po tome što su obavezni, a svi drugi izdaci zavise od odluke onih koji ih plaćaju. Prema tome, uloga države u alokaciji resursa na unapređenju efikasnosti privređivanja ima punu ekonomsku logiku. Država u ovim slučajevima utvrđuje pravila igre, naplaćuje poreze i kupuje javna dobra, poput autoputa koji svima koristi. Takve aktivnosti države koriste poslovanju poduzeća, sprečavaju tržišnu zloupotrebu posebno monopolista, te obuzdavaju aktivnosti poduzeća na zagađivanju čovekove životnog okoliša.Ekonomska funkcija države se iskazuje još i kroz preraspodelu dohotka. Tržišni nedostatak se izražava i kroz nejednaku raspodjelu dohotka. U tržišnim uslovima ljudi postaju bogati ili siromašni u zavisnosti od bogatstva kojeg su možda naslijedili, od njihove darovitosti i napora, od cijene za svoje napore, a nekada i od sreće da se pronađe nafta, rudnik zlata, dobije na lotu i tome slično. Tržište objektivno ne može obezbediti idealnu raspodjelu dohotka koja se smatra društveno pravednom i jednakom. Ono zapravo obezbeđuje uslove za život, a stvar je raspodjele kako će se obezbediti skladnost tog življenja. Ipak, i u najsiromašnijim državama se od bogatijih pojedinaca uzima dio (višak) dohotka i daje siromašnima. To nije ništa drugo do preraspodjela dohotka. Najnaprednije zemlje danas ne dozvoljavaju da djeca budu gladna

8

zato što su im roditelji siromašni, brinu da siromašni ne umiru zato što ne mogu platiti liječenje, da mladi dobije besplatno školovanje, da starci moraju imati neki minimalni dohodak, itd. Posljednjih godina države su izgradile sistem transfernih plaćanja koja nisu ništa drugo no novčana davanja ljudima. Takvi transferi uključuju pomoć starcima, slijepima, invalidima, kao i osiguranje za nezaposlene. I na kraju, države ponekad subvencioniraju potrošnju onih grupacija koje imaju niske dohotke dajući im bonove za hranu, subvencioniranu zdravstvenu zaštitu i jeftino stanovanje.Četvrta ekonomska funkcija države je stabiliziranje i razvoj ekonomije mjerama makroekonomske politike. Da bi se ublažili ekonomski ciklusi i spriječila hronična nezaposlenost stanovništva, suzbila inflacija, otklonila ekonomska stagnacija, te podstakao razvoj, vlade pojedinih zemalja uvode različite mjere i primjenjuju određene instrumente ekonomske politike. U nizu sredstava ekonomske politike značajno mjesto ima proizvodnja sredstava za proizvodnju u državnom vlasništvu. Državni sektor u proizvodnji nastao je u pojedinim zemljama na različite načine: nacionalizacijom, kupovinom i sudjelovanjem u vlasništvu. Državno vlasništvo nad sredstvima za proizvodnju omogućuje državi da investiocionom politikom vrši stabilizacioni uticaj na proces društvene reprodukcije. Investicionim ulaganjima ona utiče na nivo cijena investicionih dobara i drugih roba, utiče na strukturne odnose u ekonomskom razvoju, na tempo razvoja i td. Glavna oruđa države za kontrolu ekonomskih kolebanja i unapređenje ekonomskog rasta su monetarna i fiskalna politika.Monetarna politika, kojom se u osnovi reguliše masa novca u opticaju, postala je veoma moćno sredstvo države na regulisanju ekonomskih tokova. Temeljna sredstva monetarne politike su politika kamatnih stopa i politika kredita. Naime, ograničavajućom monetarnom politikom ograničava se porast monetarne mase, a time direktno utiče na smanjenje inflacije i to kroz stabiliziranje procesa društvene reprodukcije. Fiskalnom politikom država djeluje na nivo ekonomske aktivnosti. U savremenim uslovima tok društvene reprodukcije je bitno promijenio ulogu državnog budžeta. Njime se ne kontrolira samo utrošak javnih fondova, već se u velikoj mjeri realizuje i državna finansijska politika.

9

4.ZAKLJUČAK

Iz prethodnog teksta može se zaključiti da je uloga države prisutna u svim ekonomskim kao i ljudskim aktivnostima jedne ekonomske zajednice. Međutim, ovde je za razmatranje posebno značajna uloga države u ekonomiji. Uloga države u ekonomiji je neizbježna i neminovna za normalno i stabilno odvijanje svih ekonomskih aktivnosti. Ali i pored svega, uloga države u ekonomiji može u raznim situacijama biti povoljna, ali i nepovoljna, u zavisnosti na koga se odnosi. Tako na primjer, izvor velikog tržišnog učešća vodećih kompanija može biti i državna regulativa koja pravnim ograničenjima stvara prepreke konkurenciji. Jedan od važnih oblika pravnog ograničenja u razvijenim zemljama je zaštita patenta, čime se daje isključivo pravo inovatoru da svoj izum eksploatiše određeno vrijeme. Isto tako, država može odobriti koncesije poduzećima za obavljanje nekih usluga i slično. Uloga države može biti povoljna za stanovništvo kada ona svojom regulativom određuje maksimalne cijene robama neophodnim za egzistenciju kao što su hljeb, lijekovi, itd.

10