1

Dr Marceli Burdelski

GEOGRAFIA POLITYCZNA

Literatura: „Wstęp do geopolityki” Kolin Flint, wydawnictwo PWN Wykład 1 i 2

Temat: Podstawy rozumienia geografii politycznej.

Geografia polityczna należy do dyscyplin związanych z nauką o polityce.

Geografia polityczna dotyczy człowieka, który funkcjonuje na ziemi (mieszka). Człowiek na

ziemi tworzy instytucje polityczne, państwa (klasyfikuje się ze względu na wielkość (km2),

wielkość zaludnienia, państwa wyspiarskie, lądowe.

Ziemię zamieszkuje ponad 6,5 miliarda ludzi zróżnicowanych kolorem skóry. Na ziemi

występuje kilka tysięcy języków. W państwach takich jak np.: Indie używa się 200-tu

języków.

Zróżnicowaniem człowieka w wymiarze przestrzennym interesuje się geografia polityczna.

Z punktu historycznego poznania ziemi, horyzontu geograficznego: ludzie w dawnych

czasach nie mieli świadomości, że ziemia jest kulą, jest w ruchu obrotowym wobec słońca

który, trwa ponad 365 dni (rok) ruch wirowy zajmuje 24 godziny.

Wyobrażenia nieba i ziemi z przeszłości: niebo miejsce, w którym przebywa Bóg – Bogowie.

Grecy wierzyli, że bogowie mieszkają na szczycie najwyższej góry Olimp. Natomiast ziemię

przedstawiano, że znajduje się na morzu zewnętrznym; żółwiu, który przebywa w morzu i

inne wyobrażenia fantastyczne.

Do czasów wielkich odkryć geograficznych horyzont geograficzny europejczyków był

niewielki. Znano tylko północną część Afryki. Europejczycy docierali wprawdzie do Indii czy

Chin, lecz wyprawy te były sporadyczne i wiedza o tych krajach była bardzo mała. Nie

wiedziano, że istnieje kontynent amerykański. Krzysztof Kolumb udając się do Indii

Zachodnich przypadkowo odkrył Amerykę (wskutek błędu badań, obliczeń).

Obecnie ucząc się geografii politycznej, geopolityki czy stosunków międzynarodowych

posługujemy się modelem kuli ziemskiej. Model ten najczęściej obserwujemy jako globus.

Większość globusów nie jest dokładnym odzwierciedleniem ziemi. Ziemia przy biegunach

jest trochę spłaszczona; krążąc – efekt ruchu wirowego – nie ma kształtu kuli położonej

zupełnie prosto, lecz trochę odchylona.

Patrząc w niebo na Półkuli Południowej widać Krzyż Południa, u nas Wielką Niedźwiedzicę

i Gwiazdę Polarną.

Czynniki geograficzne miały wpływ na ukształtowanie się państw. Granice Polski: na

południu dwa łańcuchy górskie – Karpaty i Sudety, granica zachodnia – Odra i Nysa

Łużycka, wschód – częściowo wzdłuż rzeki Bug. Granica Polski z Federacją Rosyjską nie ma

naturalnego podziału, który wpływałby na położenie.

Do połowy wieku XIX podstawą gospodarki światowej było rolnictwo. Tylko nieliczne kraje

miały rozwinięte centra produkcji rzemieślniczej czy manufaktur. Dopiero Rewolucja

Przemysłowa, upowszechnienie środków transportu, szybkich statków, kolei, samochodów,

samolotów spowodowało, że świat stał się geograficznie bliższy.

Umiarkowany klimat, warunki dla rolnictwa charakteryzują człowieka określonego obszaru

geograficznego.

Na przestrzeni historii mamy próby definiowania, że polityka wyznaczana jest przez

geografię. Jest to pogląd tzw. determinizm geograficzny.

W obecnej dobie geografia jest istotnym czynnikiem (nie najważniejszym).

W Polsce mówiono, że nasz kraj ma złe położenie geopolityczne. Kiedy interesy Rosji i

Niemiec zbiegały się to Polska znikała z mapy Europy (Rosja i Niemcy to dwa kamienie

młyńskie, ścierając się, ścierały Polskę).

Geografia człowieka to badanie organizacji przestrzennej działalności ludzkiej. To

przestrzeń, na której funkcjonuje człowiek – miasta, wsie, przemysł, infrastruktura,

2

szkolnictwo. Działalność człowieka związana jest z przestrzenią np.: w sali dydaktycznej

uniwersytetu za katedrą miejsce jest dla profesora, wykładowcy, a studenci mają swoje

miejsce. Są to reguły ustalone. Podobne relacje obserwujemy w wielu miejscach. Jest to

kwestia ustalonej organizacji przestrzeni, w której funkcjonuje człowiek.

Przykładem funkcjonowania przestrzennego jest Afryka. W 1952 roku było pięć państw

niepodległych: Egipt, Libia, Tunezja, Etiopia i Liberia. W 1962r. liczba tych państw

zwiększyła się. Obecnie w Afryce nie ma państw kolonialnych. W Na tym kontynennie

przestrzennie większość zajmuje dżungla albo pustynia.

Przestrzenna struktura władzy w Afryce jest następująca: państwa o dużym obszarze nie są w

stanie kontrolować swojego interioru (rejonu, strefy).

Miejsce zamieszkania dla ludzi jest bardzo charakterystyczne. Na świecie występują miejsca

sprzyjające życiu ludzkiemu, są to rejony bogate. Niestety występują też obszary nędzne.

Często trudno jest wyjaśnić dlaczego w jednym rejonie świata następuje rozkwit a w innym

nie.

Japonia poza małymi pokładami węgla kamiennego w ogóle nie posiada surowców

naturalnych, ma górzysty teren, niekorzystne warunki dla rolnictwa. Jest krajem

przeludnionym, na 370 tyś. km2 przypada135 mln ludzi. Jest narażona na klęski naturalne

takie jak: trzęsienia ziemi, tajfuny, tsunami i erupcje wulkaniczne. Ze względu na

ukształtowanie położenia i terenu w Japonii nie powinno dojść do rozwoju gospodarki,

sukcesu społecznego, gospodarczego.

Chińska teoria: ”Fang szui” – wiatr i woda – określenie miejsca gdzie zbuduje się bank czy

fabrykę, wysyła się geomantę. Np.: w Związku Radzieckim wybudowano hutę w bardzo

dużej odległości od zbiornika wodnego i złóż naturalnych. Takie zakłady buduje się w

sąsiedztwie kopalń. Wydobyte w nich surowce bezpośrednio przesyła się do hut, do

przetwarzania.

Dane miejsca kojarzą nam się w określony sposób np.: Łódź z „Ziemią Obiecaną”, miastem

robotniczym; Kraków z historią Polski, zabytkami; Zakopane z górami, turystyką; Gdańsk z

portem, stocznią, morzem.

Każde miejsce ma konkretną organizację tworzoną przez partie polityczne, wspólnoty

religijne, związki zawodowe, samorządy, kluby sportowe. W warunkach globalizacji wielu

młodych ludzi w Polsce kibicuje Realowi Madryt czy innemu klubowi sportowemu. Poza

medialnymi wyobrażeniami nie mają oni specjalnych związków z twymi klubami.

Poczucie miejsca. Jesteśmy związani z płcią, zachowaniem, rasą, klasą społeczną, zawodem,

konkretnym miejscem, z którym się wiążemy – przynależność.

Miasto Odessa a szczególnie dzielnica Mołdawianka kojarzona jest z opowiadaniami Izaaka

Babla. Postać złodzieja Benikszyka czy Złotej Sonki (kobieta lekkich obyczajów) w legendzie

Odessy funkcjonują do dziś. Problem miasta portowego jest egzotyką związaną z

funkcjonowaniem portu.

Doverczycy nazywają siebie Doversharks (rekiny). W średniowieczu miejscowi zapalali

światła, by zmylić statki na kanale i spowodować ich rozbicie. Kiedy statek rozbił się i został

wyrzucony na brzeg, miejscowi rabusie rabowali go. Doverczycy są negatywnie nastawieni

do ludzi, którzy do Wielkiej Brytanii przybywają promami.

Tożsamość miejsca. Po zmianach geopolitycznych, decyzjami konferencji Poczdamskiej

Polska została 300 km przesunięta na zachód. Autorem tej koncepcji był Józef Stalin. Wilson

Churchill i Hary Truman zgodzili się na takie rozwiązania. W efekcie Polska utraciła 1/3

swojego terytorium na rzecz Związku Radzieckiego. Ludność polska z tamtych terenów

została repatrionowana w miejsca zupełnie dla nich obce.

Komedia „Sami swoi” pokazuje budowanie tożsamości ludzi przeniesionych z zupełnie innej

kultury, cywilizacji na obszar ziem zachodnich i północnych. Budowanie nowej tożsamości,

3

lokalizacji, która sprawiła, że po 60-ciu kilku latach ci ludzie nie są tymczasowi tylko tworzą

nową tożsamość Szczecina, Wrocławia, Zielonej Góry, Słupska, Koszalina, Gdańska.

W społecznościach lokalnych przynależność jest tak silnie akcentowana, że pojawienie się

nowych obcych powoduje akty agresji.

Amerykański politolog Samuel Hanktington nazywał wyspami Islamu w Europie

wyznawców Islamu pochodzących z Pakistanu, Maroka i Algierii, mieszkających w Wielkiej

Brytanii, Francji, Włoszech, Hiszpanii. Ludność ta w danych miastach tworzy całe dzielnice.

Na tym tle powstają konflikty, gdyż radykalna ludność miejscowa nowych przybyszów nie

chce adoptować. W Iraku po obaleniu Saddama Husajna powstała podobna sytuacja,

ponieważ Irak to trzy społeczności: Szyicka na południu, Sunnicka koło Bagdadu i dwie

Kurdyjskie prowincje, które mają autonomię.

Wobec powyższego niektórzy ludzie zadaje sobie pytanie: Czy Irak jest nadal jednym

państwem? Arabowie obawiali się przyznać Kurdom zbyt daleko idącą autonomię bojąc się

separatyzmu kurdyjskiego.

Prawa związane z miejscem. Mniejsze miasta dumne są z własnej historii – Rawa

Mazowiecka to miejsce gdzie był skarb koronny Rzeczpospolitej Polski, Piotrków

Trybunalski – miejsce sejmów i trybunałów koronnych. Miasta te potrafią dobrze

wykorzystać aspekty wyjątkowości. W Polsce występują wspólnoty silnie związane z

poczuciem miejsca np.: Podhalanie nawet emigrując do Ameryki nie przestają być góralami,

nie zapominają o swoich dobrych i złych obyczajach; Kaszuby (okolice Gdańska).

Budowanie poczucia miejsca czy tożsamości odbywa się poprzez rządy państw np.: Phenian

w Korei Północnej jest miastem o wielotysięcznej historii, ale jest też tworem systemu, to

również nadaje mu wyjątkowość miejsca.

Problem stosunków społecznych jest bardzo ważny. Drugi problem to, czy miejsca są

dynamiczne, czy zmieniają się w czasie? Moskwa ma bardzo mieszany charakter. Oprócz

bardzo nowoczesnych dzielnic występują rozpadające się bloki chruszczowowki i wiele

reliktów sowieckiej przeszłości. Podobnie jest w Kijowie na Ukrainie i Białorusi. Problem

zmienności widzimy w Chinach. W tym kraju, w przeciągu 30-tu lat reform stworzono

nowoczesne miasta, infrastrukturę, natomiast ludzie nie do końca się zmienili.

Na początku lat 90-tych kasjerka obok nowoczesnej kasy miała liczydło. Na tym liczydle

sprawdzała poprawność obliczeń wykonanych na kasie. Przykład ten obrazuje, że ludzie mają

problemy z adaptacją do zmieniających się systemów i warunków.

Aspiracje regionów. Dowodem na to jak zmienne jest miejsce i rola jest historia wyspy

Tajwan, która od XVI w należy do Chin. Ludność jej jest etnicznie chińska, głównie pochodzi

z prowincji Fu Czjen – naprzeciwko Tajwanu i z prowincji Kłan Dong. Tajwan przez wieki

był peryferyjnym miejscem Chin, do którego za karę zsyłano najgorszych urzędników.

Od 1895r. Tajwan był wcielony do Japonii. W 1945r. wrócił do Republiki Chińskiej. Po

czterech latach, kiedy na kontynencie władzę przejęli komuniści, Czen Kaj – Szek –

prezydent obalonego rządu chińskiego na Tajwanie ogłosił kontynuację działań Republiki

Chińskiej. Ta peryferyjna wyspa dzięki m.in. Stanów Zjednoczonych w ciągu 20-tu lat stała

się kwitnącym obszarem gospodarczym. Tajpej z zaniedbanego miasta stał się metropolią

azjatycką. Obecnie Tajwan w wielu dziedzinach należy o czołówki światowej, mimo że nie

ma znaczenia politycznego. Dla już drugiego pokolenia urodzonego na Tajwanie lokalizacja

przynależności jest silna i ma powiązanie z Tajwanem.

Skala polityki. Działania jednostek i grup różnią się co do swojego zakresu geograficznego.

Zasięg, zakres nazywamy jest skalą geograficzną. Występuje tu poziom jednostki i poziom

globalny.

Sonda skonstruowana przez człowieka, wysłana poza Układ Słoneczny najdalej dotarła do

Kosmosu.

4

Problem ekonomii. W każdym kraju są ludzie bogaci, średnio zamożni i biedni. Lokalizacja

ma wpływ na los Kowalskiego, Shmita czy Smis`a. Mniej zdolny mieszkaniec bogatszego

kraju Unii Europejskiej – Szwecji, Norwegii, Islandii, za „gorszą” pracę będzie otrzymywał

wyższe wynagrodzenie niż bardziej zdolny mieszkaniec np.: Indii czy innego państwa słabiej

rozwiniętego. Same zdolności czy umiejętności w złym systemie gospodarczym nie sprawią,

by system działał dobrze.

Relacje Gospodarcze Stanów Zjednoczonych i Unii Europejskiej szczególnie państw, które

należą do strefy Euro (15 państw tzw. Euro landem) są bardzo istotne. Problem skali –

wchodzą one jedna w drugą.

Model gospodarczy gdzie wszystkie firmy „kwitną”, gospodarka lokalna przeżywa dobrą

koniunkturę, gospodarka krajowa dobrze się rozwija a gospodarka globalna jest w dobrej

kondycji jest modelem idealnym, praktycznie nie do zastosowania, w rzeczywistości nie

zdarza się.

Rentowność firmy często określają możliwości znajdujące się w jej zasięgu. Zakładając, że

ktoś w Przasnyszu zainwestował w budowę sklepu, sprzedawał w nim ekskluzywne meble.

Sklep ten bardzo szybko splajtowałby.

Kiedy w Polsce następowały przemiany polityczne w gorszej dzielnicy Warszawy czy

Gdańska budowano cztery sklepy spożywcze. Było pewne, że tylko jeden z nich utrzyma się

na rynku a pozostałe nie znajdą klienta i zbankrutują.

Niektóre zakłady zbrojeniowe bez zamówień rządowych na broń dla wojska nie mają racji

bytu np.: wytwórnia „Łucznik” w Radomiu. Firma powinna sprzedawać produkty z zyskiem.

Praktycznie o wszystkim decyduje rynek, klienci i moda. Powyższe obrazuje, że skala

geograficzna jest bardzo istotna. W chwili obecnej gospodarka Polski to firmy średnie i małe.

Generalnie są one zdolne do współpracy zagranicznej najdalej z krajami ościennymi

(Niemcami, Ukrainą itd.) Dalsze kierunki to brak kapitału, umiejętności poruszania się na

rynkach światowych, wykwalifikowanej kadry; problem działań politycznych w określonej

skali geograficznej.

Ubrania są symbolem protestu czy pewnych zachowań np.: olimpiada w Meksyku – troje

czarnoskórych amerykanów na znak protestu rasizmu w ich kraju wystąpiła w czarnych

beretach i rękawiczkach, trzymając pięści w górze. Ludzie często są nieświadomi, że dany

styl ubioru jest stylem ustalanym i wykreowanym przez globalnych kreatorów mody a nie

przez jednostkę lokalną.

Geografia. Związek geografii z polityką to geopolityką, czyli polityka w wymiarze

geograficznym – przestrzeń obszaru i terytorium. Od początku historii ludzkości państwa

kontrolują własne terytorium, ale chcą też uzyskać (w różny sposób) kontrolę nad innymi

obszarami. Na tym tle powstają konflikty graniczne prowadzące do działań zbrojnych.

Wojna to problem skali geograficznej. Wojna z terroryzmem nie jest wojną z przeciwnikiem

państwowym. Al-Qaeda jest lepiej lub gorzej zorganizowaną strukturą funkcjonującą na całym

świecie. Obecnie problem bezpieczeństwa na wymiar w skali geograficznej, globalny.

Patrząc geopolitycznie państwa starają się mieć wpływ na określone terytoria znajdujące się

poza obszarem kraju. Wykład 3 i 4

Temat: Geopolityka.

W dawnych czasach polityka była domeną działań jednostek, monarchów, wybitnych polityków.

Dzisiaj w coraz większym stopniu tworzą ją partie polityczne, struktury. Obecnie terytorialny wymiar,

czyli walka o kontrole terytoriów, zdobycie dominacji nad słabszymi krajami nie istnieje w takim

stopniu jak dawniej.

Za najbardziej znanego i wpływowego teoretyka geopolityki uchodzi zmarły w 1947r. Ser Halford

Makinder. Twierdził on, że panowanie nad światem zdobędzie ten, kto opanuje serce kontynentu

euroazjatyckiego. Patrząc na mapę państwem leżącym w sercu kontynentu euroazjatyckiego jest

Rosja. Raczej ona nie ma szans panowania nad światem.

5

Twórca innej teorii twierdził, że taką władze zdobędzie państwo lądowe. W 1957r. Rosjanie

wystrzelili pierwszego sputnika, oznaczało to, że mają oni rakiety balistyczne i mogą trafić w

terytorium Stanów Zjednoczonych. Rosja miała status nieprzebytego terytorium. Przyczyniły się do

tego m.in. nieudane inwazje Napoleona i Adolfa Hitlera, gdzie oprócz normalnych czynników

wojskowych dla Rosjan klimat (generał Maroz odniósł wiele zwycięstw dla Rosji) i nieprzebyte

terytorium był atutem.

Alfred Taker Mahan zmarł w 1914r. – emerytowany admirał floty Stanów Zjednoczonych napisał

książki: „The influents of see power open history” i „The interest of America in see power”. Był

rektorem New Port World Collage, Navarre World Collage. Mahan w przeprowadzonych badaniach

ustalił różnice pomiędzy potęgami lądowymi i morskimi. Uważał, że największe szanse zdobycia

panowania nad światem ma mocarstwo wyspiarskie, czyli flota handlowa, wojenna, opanowanie

głównych szlaków komunikacyjnych świata. W ówczesnych latach teoria ta miała uzasadnienie dla

potęgi brytyjskiej. O Wielkiej Brytanii mówiono, że jest to imperium, w którym nigdy nie zachodzi

słońce.

Inni twórcy geopolityki: Niemiec, Frydrych Rahzel (1844 – 1904) i Szwed Rudolf Kjellen (czytać

Szielen) (1864 – 1922) dla nich państwem, które zgodnie ze słowami kanclerza Bismarcka, Niemcy

mają swoje miejsce pod słońcem. W późniejszym czasie do koncepcji Rahzela nawiązał Adolf Hitler

pisząc „Mein Kampf”.

Kjellen uważał, że państwo jest dynamicznym podmiotem, które potrzebuje nowych zasobów

terytoriów żeby mogło się rozwijać. Jeżeli państwo ma zaawansowaną kulturę i gospodarkę to łatwiej

rozprzestrzeniać się na terytoria kultur niskich.

Rahzel i Kjellen uważali, że ekspansja Niemiecka powinna pójść na wschód żeby podbić terytoria

zamieszkałe przez Słowian, których uznano za kulturę niską.

U Hitlera pojawił się übermensche – człowiek rasy aryjskiej, untermensche – Żydzi, Cyganie, Polacy,

Rosjanie. Wszyscy Słowianie mieli mieć kategorię untermenshe. Jest to niemiecka geopolityka, którą

w późniejszym czasie zajmował się Karl Haushofer.

Klasyfikacja ziemi i jej ludów według hierarchii: nadludzie i podludzie czyli wysoka kultura i

niższa kultura. Określenie Chamberlaina rasizm – to określenie ras bardzo dobrych i złych.

Celem działalności politycznej jest tworzenie imperium i zabezpieczenie jego bytu. Środkiem jest

wojna. Sojusze sprzyjają tworzeniu imperium także dynamiki polityki.

Niemieccy klasycy geopolityki twierdzili, że działania polityków niemieckich np.: Bismarcka są

zgodne z planem bożym, ustalonym w niebie.

Za twórcę dyscypliny naukowej geopolityki uchodzi generał Karl Haushofer. Żył w latach 1869

– 1946. Założył on Zeitschrift für Geopolitik, w radiu niemieckim prowadził Deusche rundfung –

cotygodniową audycję radiową. Wizja Haushofera była atrakcyjna dla ziemian niemieckich Junkrów,

rodzącego się przemysłu niemieckiego – firm np.: Adolf Krupp, AG Siemens. Dla przemysłu ważne

było zdobycie kolonii w Afryce i Azji – to dostęp do surowców i rynków.

Haushofer podzielił świat na strefy wpływów. Stany Zjednoczone dominowały nad obiema

Amerykami, Niemcy na Eurazją i Afryką. Niemcy nabywając kolonie w Afryce miały uniknąć

konfliktu ze Stanami Zjednoczonymi.

Pisma Haushofera powstały przed dojściem Hitlera do władzy. Nie był on filozofem nazizmu.

W 1939r. w amerykańskim magazynie „Live” Tua Teil – autor, stwierdził: „Haushofer zwraca uwagę

przede wszystkim na racje geograficzno – polityczne, natomiast u Haushofera nie było rasizmu, nie

traktował on Żydów jak podludzi, nie miał pomysłów takich jak holokaust dla Żydów oraz

eksterminacji narodu polskiego”.

Haushofer popełnił samobójstwo gdyż został poddany postępowaniom denacyfikacyjnym w 1946r. i

nie wytrzymał tego.

W Niemczech geografia polityczna została wymazana z programów akademickich, ponieważ w

nauczaniu należałoby umieścić biografię Haushofera – postrzeganego jako piewcę hitleryzmu i

prekursora koncepcji, które wysunął Adolf Hitler.

Halford Mackinder również korzystał z pewnych koncepcji Haushofera.

W pewnym okresie geopolitykę przedstawiano jako cyniczną pseudonaukę służącą usprawiedliwieniu

koncepcji zdobycia panowania nad światem. Dzisiaj powrócono do geopolityki. Bardzo dużo w tym

zakresie zrobił prof. Zbigniew Brzeziński. Jego książka„Wielka szachownica” jest nowoczesnym

podejściem do problematyki.

6

Teoria realistyczna stosunków międzynarodowych stworzona przez Morgenthaua zwraca uwagę na

geopolityczne widzenie świata – problem strefy wpływów, równowagi.

Poglądy geopolityczne. Georg`a Kenana wybitnego amerykańskiego polityka i dyplomaty, byłego

ambasadora w Moskwie, twórcę teorii powstrzymywania, współautor dokumentu Rady

Bezpieczeństwa Narodowego NSC68.

Pewną pozycję zdobyła Teoria Domina zakładająca, że upadek systemu zachodniego przejęcia przez

komunistów władzy w jednym kraju, w regionie może spowodować, że następne kraje przewrócą się

jak kostki domina i też wpadną pod władzę komunistów.

Cytat Haushofera: „Geopolityka to nauka o tym, w jaki sposób ziemia warunkuje procesy polityczne.

Opiera się na szerokim fundamencie geografii, zwłaszcza geografii politycznej, będąc nauką o

organizmach, przestrzeni politycznej i strukturze. Istota regionów tak jak one są rozumiane z

geograficznego punktu widzenia dostarcza nam ram dla geopolityki, w których muszą przebiegać

procesy polityczne, jeśli w dłuższej perspektywie mają zakończyć się sukcesem. Chociaż polityczne

przywództwo czasem będzie sięgać poza te ramy, zależność od ziemi zawsze będzie dostatecznie

wywierać swój determinujący wpływ”.

Kenan próbował klasyfikować świat opierając się na modelu dwubiegunowym. Mówił: „Zachód był

światem handlu morskiego, natomiast Wschód ze Związkiem Radzieckim naczelne, później Chinami

ksenofobiczny i despotyczny”.

W latach 80-tych studiowanie geopolityki nie jest już tylko państwowo twórcze gdyż opracowania

międzywojenne i jeszcze wcześniejsze skupiały się na państwie, jako głównym kreatorze polityki

zagranicznej i geopolityce, jako walce o dominacji silnych nad słabszymi, zabezpieczenie sobie

surowców dla rozwoju gospodarczego i ekspansja terytorialna.

Współczesna geopolityka. Cytat z książki „Wstęp do geopolityki” Kolin`a Flinta „Krytyczna

geopolityka rozpakowała państwo pokazując, że nie da się oddzielić sfery krajowej od zagranicznej, że

niepaństwowi aktorzy tak jak wielonarodowe firmy, organizacje pozarządowe, mnogość grup

protestacyjnych i ruchów walczących o prawa tubylców, mniejszości kobiet wzywających do

uczciwego handlu, ochrona środowiska odgrywają kluczową rolę w polityce globalnej”.

Oprócz naukowców mężczyzn zajmujących się geopolityką pojawiają się kobiety. Dzisiaj studia

geopolityczne mają różny wymiar.

Obecnie w badaniach słowo geopolityka jest słowem modnym, księgarnie pełne są pseudonaukowych

książek, nieopartych na solidnych badaniach. Wiedza musi być usystematyzowana, sklasyfikowana z

wyprowadzonymi potwierdzeniami teoretycznymi. Geopolityka ma ścisły związek ze stosunkami

międzynarodowymi gdzie badania można potwierdzić, wykonać hipotezę.

Jednym z niebezpieczeństw myślenia geopolitycznego jest gloryfikowanie własnego kraju a

niedocenianie przeciwnika.

Problem podmiotów geopolitycznych. W stosunkach międzynarodowych biorą udział uczestnicy

stosunków międzynarodowych.

Uczestnik działań geopolitycznych. W prawie międzynarodowym używamy terminu podmiot prawa

międzynarodowego. Takim podmiotem działającym jest partia polityczna, której celem jest zdobycie

władzy; ruch separatystyczny zmierza do uzyskania niezależności politycznej.

Kraj czy państwo jako podmiot działa w różnych wymiarach.

Geopolityka zajmuje się wyjaśnianiem strategicznego zachowania państw. Schemat idealizacyjny –

działania o charakterze strategicznym należy oddzielić od innych działań czy oddziaływań

zachodzących w procesie politycznym.

Stosując terminologię Flint`a można wyróżnić podmioty geopolityczne:

Jednostki

Gospodarstwa domowe

Grupy protestacyjne

Kraje

Korporacje

Organizacje pozarządowe

Partie polityczne

Grupy buntowników

Związki zawodowe

7

Inne struktury formalne i nieformalne

Przykładem takiej gry geopolitycznej jest Półwysep Koreański, pozycja Stanów Zjednoczonych, Chin,

Japonii, Rosji i głównych uczestników konfliktu Korei Północnej i Południowej.

Interes narodowy Chin zakłada, że obszar Półwyspu Koreańskiego nie powinien wejść w sferę

wpływów Stanów Zjednoczonych. Natomiast po załamaniu reżimu w Phenianie zjednoczony

antykomunistyczny rząd koreański byłby związany z USA, co ograniczałoby wpływy chińskie.

Obecnie reżim panujący na północy jest nieefektywny, nie radzi sobie z gospodarką, sprawia Chinom

duże kłopoty. Dla interesów strategicznych Chin lepsze jest podtrzymywanie tego reżimu i posiadanie

wpływów w Korei Północnej, które równoważą wpływy amerykańskie w Korei Południowej. Chiny w

związku ze strategią rozwoju gospodarczego i budowania pokojowego otoczenia dla tego rozwoju

starają się wpłynąć na władze w Phenianie w kierunku zmiany polityki tego państwa. Rosjanie mają

mniejsze możliwości oddziaływania, Japonia nie jest zainteresowana wzrostem siły i rozwojem potęgi

chińskiej.

Problem broni nuklearnej Iranu. Możliwości działania podmiotów geopolitycznych nie są

ograniczone, gdyż generalnie ograniczone są przede wszystkim poprzez struktury, w których

funkcjonują. Przykład: rządząca polska koalicja – Platforma Obywatelska jest ograniczona poprzez

PSL, które w pewnych programach na pewne rzeczy się nie zgadza. To samo dotyczy polityki

międzynarodowej, czyli zasadniczych działań o charakterze geopolitycznym.

Plan USA nakreślony wobec Iraku przez wiceprezydenta Czenei`a okazał się planem marzycielskim.

Rezultatem tego planu jest 4 tyś. osób zabitych. Stabilizacja i odbudowa Iraku kosztowała 1 bilion

dolarów.

Samo myślenie geopolityczne czy decyzje geopolityczne są w dużym stopniu ograniczone i jest to

problem władzy politycznej, procesów decyzyjnych w poszczególnych miejscach. Zawsze, gdy mamy

do czynienia z geopolityką to mamy do czynienia ze skalą geograficzną, miejscem i przestrzenią gdzie

te działania mają miejsce.

Klasyczna geopolityka polegała na ekspansji i polityce imperializmu. Dzisiaj geopolityka ma

charakter obronny – jest to eliminowanie podstawowych zagrożeń jakie się pojawiają np.: terroryzm.

Po II wojnie światowej problemem geopolitycznym były Stany Zjednoczone, Związek Radziecki,

dzisiaj tym dylematem strategicznym w rywalizacji państw to rywalizacja między Chinami a Stanami

Zjednoczonymi. Jeżeli chodzi o obszar to Chiny są państwem podobnym do Stanów Zjednoczonych,

natomiast potencjał ludnościowy jest w relacji 1do 4. Przeludnienie jako kategoria jest czynnikiem

negatywnym w Chinach.

Dwa modele przywództwa światowego amerykańskiego uczonego Gerg`a Modelskiego:

1. Hegemonia – Emanuela Valerstein`a

2. Koncepcja światowego przywództwa Emanuela Valerstein`a.

Według Valerstein`a nie należy patrzeć na świat w kategoriach państw narodowych, lecz w

kategoriach systemu społecznego. Od 1450r. systemem społecznym jest kapitalistyczna gospodarka

światowa.

Od II wojny światowej Stany Zjednoczone mają pozycję hegemoniczną i są absolutnym liderem.

Modelski twierdzi, że dla utrzymania hegemonii lidera można zastosować siłę militarną. Natomiast

Vallerstein twierdzi stanowczo, że obecnie Stany Zjednoczone doświadczają zmniejszenia swojej

dominacji globalnej gdyż można mówić o przemianie protoprzywództwa hegemonii. Według niego na

długi czas hegemonia jest niemożliwa, rola jednego państwa zmniejsza się i wyłania się nowy lider.

Według modelu Modelskiego pierwszym mocarstwem globalnym była Portugalia (XVI w.), rywalem

globalnym była Hiszpania, partnerzy w koalicji – Niderlandy. W XVII w. przywódcą zostały

Niderlandy, rywalem Francja i Anglia, następnie Wielka Brytania, rywalem Francja i Rosja. W XIX

w. Wielka Brytania rywalem Niemcy, USA i ich sojusznicy. W XX w. USA przy rywalizacji Związku

Sowieckiego. Dzisiaj zasadniczym rywalem jest Al-Qaeda. Według modelu okres przywództwa trwa

około 100 lat i składa się z czterech równych faz po ok. 25 lat. Jest to:

1. Faza wojny globalnej

2. Faza władzy światowej po odniesieniu zwycięstwa w wojnie globalnej

3. Faza deligitymacji i legitymizacji

4. Faza dekoncentracji – państwo wszelkimi sposobami próbuje obronić pozycję przywódcy, lecz

to się nie udaje.

8

Wygląd Stanów Zjednoczonych w modelu geopolitycznym Georg`a Modelskiego. Okres wojny

globalnej trwał od 1914 do 1945r., tj. od rozpoczęcia I wojny światowej do zakończenia II wojny

światowej. W pierwszym konflikcie Stany Zjednoczone odegrały rolę marginalną, natomiast w drugim

ważną. Pod koniec II wojny światowej Ameryka ustanowiła nowy ład światowy. Ważne były

instytucje finansowe: Międzynarodowy Fundusz Walutowy, ONZ i NATO – filary amerykańskiego

panowania. Rywalem ideologicznym i militarnym USA stał się Związek Radziecki. Wojna

wietnamska naraziła światowego przywódcę na oskarżenia i pokazała, że światowy przywódca ma

ograniczenia militarne jeżeli chodzi o realizowanie tego modelu. Brak zwycięstwa w wojnie

wietnamskiej oznacza wejście USA w fazę dekoncentracji.

11 września 2001r. – atak na World Trade Center, Pentagon. Kiedy terroryści Al-Qaedy dosięgają

strategicznych punktów Ameryki, ginie kilka tysięcy ludzi, jest to początek wojny z terroryzmem.

Analizując model Modelskiego to jesteśmy w przededniu wojny globalnej, przeciwnikiem jest Al-

Qaeda. Patrząc na ten model i etapy to jesteśmy w drugim cyklu przywództwa amerykańskiego.

Wygląd Unii Europejskiej w oparciu o model Modelskiego. Integracja europejska wzmacniała Europę

przeciwko zagrożeniu radzieckiemu. Zagrożenie to istniało – powiązania ekonomiczne i światowe ze

światowym przywództwem. Francja i Wielka Brytania – przykład konfliktu sueskiego gdzie państwa

te poniosły porażkę zachowały się wbrew życzeniu światowego przywódcy. Wówczas nastąpiła

większa unifikacja polityki zagranicznej, geopolityki światowego przywódcy i sojuszników

europejskich (zmiany te nastąpiły po zimnej wojnie). Dziś UE obejmuje też państwa Europy

Środkowowschodniej, które dawniej były pod kontrolą Związku Radzieckiego. W zmieniającej się

sytuacji UE odgrywa coraz większą rolę w rozwiązywaniu problemów nie tylko europejskich, ale

także globalnych. Natomiast wpływ światowego przywódcy jest coraz mniejszy.

W wojnie jugosłowiańskiej nie wszystkie państwa członkowskie ówczesnej UE poparły Stany

Zjednoczone i wojnę w Iraku gdzie bezwarunkowe poparcie wyraziła Hiszpania za rządów Hoza

Aznara i Polska za rzędów Aleksandra Kwaśniewskiego i Leszka Millera. Natomiast ówczesne rządy:

francuski i niemiecki wojnę tą kontestowały.

W zakresie bezpieczeństwa Unia Europejska tworząc wspólną politykę bezpieczeństwa i obronną

opiera się o potencjał NATO. Eurokorpus ponad 60 tyś. żołnierzy korzysta z zasobów ludzkich i

sprzętowych paktu Północno Atlantyckiego. Traktat Lizboński przyspieszył instytucjalizację UE.

Z modelu Modelskiego wynika, że Stany Zjednoczone są w ostatnich 25 latach kiedy ich

przywództwo światowe jest niskie – faza dekoncentracji. Zagrożenia te wynikają też z roli Chin, UE,

wyzwania jakie rzuciła Al-Qaeda. Możemy obserwować zwiększoną konkurencję w stosunku do

światowego przywódcy w kategoriach porządku dyplomatycznego, politycznego ale także w postaci

zorganizowanych wyzwań militarnych.

Geopolityczne widzenie świata. Koniec Związku Radzieckiego i koncepcja Fracisa Fukujamy z1992r.

Był on szeregowym urzędnikiem departamentu stanu, inapisał, że historia w sensie geheglowskim się

skończyła. Dla amerykańskiego modelu nie ma konkurencji i dalsze wyzwania nie będą możliwe.

Artykuł ten w National Interes spowodował dynamiczne polemiki nieprzyjmujące tego sposobu

widzenia świata.

Artykuł Roberta Kaplana pokazał, że przywództwo amerykańskie nie wygląda tak dobrze.

Samuel Hankinkton profesor politologii w swojej książce „The Klesh of the Cyvilization” stwierdził,

że właściwie przyjmując model Georg`a Modeldkiego nadchodzi nowa faza wojny globalnej.

Hankinkton stwierdza, że forsowanie jako jedynego i nieomylnego zachodniego paradygmatu

cywilizacyjnego z zasadami demokracji, które ten paradygmat określa, może nieuchronnie skończyć

się starciem – klesh of cyvilization. Zagrożenie to krąg Islamu – Al-Qaeda, Chiny z rosnącą ich

potęgą. Starciu cywilizacji może zapobiec tylko dialog międzykulturowy.

Amerykańscy autorzy: Michael Hart i Antonio Negri w książce „Bajer” twierdzą, że Stany

Zjednoczone budują swoją potęgę wcale nie dla obrony demokracji, powszechnego szczęścia w

świecie, tylko dla realizacji egoistycznych interesów. Pojawia się tutaj wizja rozdęcia imperialnego.

Stany Zjednoczone przed atakiem Nine eleven wydawali na zbrojenie 350 miliardów dolarów, dzisiaj

wydają 200 miliardów, czyli są bardziej bezpieczne.

Nasuwa się pytanie: Czy jest na świecie państwo, podmiot geopolityczny (Al-Qaeda), które mogłoby

zastąpić USA? Przyjęcie zadań światowego przywódcy wymaga masy środków.

Nie ma przesłanek żeby Chiny stały się przywódcą. Militarnie potęga armii chińskiej pozwala na

działania obronne. Posiadają 20 rakiet dalekiego zasięgu wyposażonych w pociski wielogłowicowe,

9

nie posiada armii, która mogłaby prowadzić operacje wojskowe o charakterze zaczepnym. Jest to

potencjał, który mógłby zniszczyć Tajwan.

Wykład 5 i 6

Temat: Kody geopolityczne.

W polityce światowej szczególnie w sytuacjach konfliktów czy pewnych zaangażowań obserwujemy

zachowanie państw. W 2003r. – konflikt iracki – Stany Zjednoczone otrzymały zdecydowane poparcie

tylko z Hiszpanii, Wielkiej Brytanii i Polski. Natomiast większość państw członków NATO była tym

działaniom przeciwna. Jest to kwestia podmiotów geopolitycznych i kodu geopolitycznego, który

wpływa na decyzje polityczne podejmowane w kontekście globalnym.

Kod geopolityczny można określić dla każdego podmiotu np.: Polski.

Pytanie:, Kim są nasi aktualni potencjalni sojusznicy? Kim są nasi aktualni wrogowie? Czyli

definiujemy otoczenie geopolityczne w kategorii sojuszników i wrogów. Jak możemy utrzymać

naszych sojuszników i zatroszczyć się o kolejnych potencjalnych sojuszników? Jest to budowanie

sojuszy, pozyskiwanie nowych sojuszników. Jak możemy się przeciwstawić naszym aktualnym

wrogom i pojawiającym się zagrożeniom? Należy te cztery założenia umotywować wobec naszej

opinii publicznej, społeczności globalnej. Przykład: Polska i Rosja. Czy Rosja jest państwem wrogim,

zagrażającym Polsce? Czy jest państwem przyjaznym, czy pośrodku – między wrogością a przyjaźnią,

państwem niezagrażającym, ale ostrożnie podchodzącym do państwa?

Definicja wrogów jest dynamiczna. Chiny do 1972r. uznawały za swoich największych wrogów

Związek Radziecki i Stany Zjednoczone. Przewodniczący Mao podjął decyzję o nawiązaniu dialogu

strategicznego ze Stanami Zjednoczonymi. Wymiar tego dialogu miał charakter antyradziecki.

Przewodniczący Mao mówił: „Niedźwiedź na północy nie będzie ucieszony naszym spotkaniem”.

Główny wróg Chin – USA, stał się głównym przyjacielem.

Problem odwrócenia po zmianach ustrojowych w Polsce w 1989r. Przejście Polski ze świata obszaru

dominacji radzieckiej do świata zachodniego nie odbyło się w ciągu jednego dnia i nie było proste.

Upadły państwa, będące sąsiadami Polski – jest to bardzo ważny wymiar polityczny gdyż do roku

1992 mieliśmy sąsiadów: Związek Radziecki, Czechosłowację i NRD, za Bałtykiem Danię, Szwecję i

Finlandię. Po tych przemianach mamy granice ze zjednoczonymi Niemcami, Republiką Czeską,

Republiką Słowacką, Republiką Ukrainy, Republiką Białoruska, Republiką Litwy i Federacją

Rosyjską poprzez Obwód Kaliningradzki. Czyli następuje dynamiczna zmiana sąsiadów

odmienionych ustrojowo. Są to kwestie kodu geopolitycznego, który jest bardzo istotny.

Celem polityki zagranicznej jest neutralizowanie wrogów i zyskiwanie nowych przyjaciół.

Ważny jest ranking ważności kontaktów międzynarodowych dla danego państwa. Nowo wybrany

prezydent USA najczęściej pierwszą wizytę składa w Meksyku, gdyż Meksyk jest olbrzymim

problemem dla Stanów Zjednoczonych. Natomiast nie składa jej w Kanadzie, z którą nie ma

problemów, stosunki gospodarcze rozwijają się znakomicie, właściwie Kanada bez USA nie mogłaby

istnieć.

Symbolika wizyt prezydenta L. Kaczyńskiego też ma takie znaczenie. Ostatnia wizyta w USA była nie

na zaproszenie prezydenta tylko wizyta w ONZ. Polska nie jest członkiem G20.

Wish ful feel – budowanie swojego obrazu na podstawie własnych wyobrażeń. Siłę państwa może

zweryfikować tylko wojna – prawdziwą wartość armii.

Jak przeciwstawiać się wrogom? Jedna z polityk to totalna dyplomacja nieprzyjacielska,

bojkotowanie wroga, nie podawanie mu ręki – dyplomacja zimnej wojny. Konfrontacja nuklearna,

równowaga strachu powoduje, że globalna wojna nie wybucha. Przykład kontaktów dyplomatycznych

zimnowojennych to Półwysep Koreański. Do dzisiaj wojna ta nie zakończyła się traktatem

pokojowym. 27.VII.1953r. podpisano traktat rozejmowy. Stronami tego rozejmu są ONZ

reprezentowana przez wojska 16-tu państw ze Stanami Zjednoczonymi na czele, z drugiej strony

Koreańska Armia Ludowa i Siły Chińskich Ochotników Ludowych. Na straży tego rozejmu stoi

Wojskowa Komisja Rozejmowa w skład, której wchodzą przedstawiciele obydwu wojujących stron.

Spotkania wojskowej komisji rozejmowej odbywają się w Pan Mun Dżomie, w baraku, w którym na

środku stoi stół, obydwie strony mają oddzielne wejścia. Jest zasada, że linii, którą tworzą przewody

elektryczne leżące na stole nie przekracza się. Delegacje siadając nie podają sobie rąk, nie ma żadnych

grzecznościowych form, używa się terminów: wasza strona, nasza strona, zrobiliście, nie zrobiliśmy.

Geopolityka związana jest z dyplomacją i z wojną. Twórca strategii wojennej, myślenia

geopolitycznego niemiecki generał Karl fon Klasewitz powiedział: „Wojna jest kontynuacją polityki

10

innymi środkami. Rzymianie mówili, że kiedy dużo mówi się o pokoju to znaczy, że armaty są

przygotowane do uderzenia”.

Lata 90 –te – aktywizacja działań Al-Qaedy przypieczętowana zamachem na World Trade Center.

Zejście komunizmu radzieckiego i wschodnioeuropejskiego ze sceny politycznej spowodowały, że

pojawiły się nowe izby, przede wszystkim terroryzm polityczny, fundamentalizm wietnamski.

Podejście realistyczne zgodnie z teorią realizmu politycznego głoszoną przez Hansa Gimorgentowa,

także neorealistów takich jak Kenet Worlds to maksimum korzyści, minimum strat. Uważają, że

wojna jest dobra jak jest zwycięska, przegrana jest kompromitacją.

Sposoby zmiany polityki. Państwa uznawane za łobuzerskie czy gangsterskie stosują działania

terrorystyczne, wyzwania w postaci naruszania reżimów nieprolifacyjnych dotyczących broni

masowego rażenia. Przykład: Korea Północna, która stosuje politykę trików. Celem jej jest utrzymanie

rządów klanu Kim Irsena. Reżim Północnokoreański mobilizuje wszystkie środki żeby przetrwać.

Momentami jest koncyliacyjny, czyli zawiera porozumienia, zbiera środki materialne od wrogów, po

pewnym czasie wycofuje się z nich. Dokonuje próby rakiety dalekiego zasięgu czy kilku rakiet, robi

próbę atomową.

Jak powstrzymać takie państwa jak Iran czy Korea Północna? Jest to problem geopolityki i geografii

politycznej. Jednym ze sposobów są sankcje międzynarodowe najczęściej przeprowadzone na mocy

rezolucji wprowadzane przez rady bezpieczeństwa ONZ, stosuje się dyplomację – środki łagodne w

celu złagodzenia państwa naruszające systemy międzynarodowe. Z drugiej strony stosuje się środki

brutalne, często jest to użycie siły.

Obecnie politykę konfrontacji stosuje Iran – dokonał próby rakiety bliskiego zasięgu wzbogaca uran,

jest to prosty krok do otrzymania bąb nuklearnych, które w postaci głowic mogą być umieszczone na

rakietach. (rakieta do 6 tyś. km – średniego zasięgu, pow. 4,5 mil 6 tyś km – dalekiego zasięgu).

Błędne zdefiniowanie wrogów prowadzi do klęski politycznej. Fidel Kastro z grupką partyzantów

obalił znienawidzonego dyktatora Batistę. Kiedy Stany Zjednoczone nie uznały rządu Kastro i

zastosowały wobec niego ostrą politykę zmierzającą do jego obalenia, Kastro nie miał wyjścia,

pozostało mu tylko paść w ramiona Moskwy i byś posłusznym wasalem Moskwy.

Problem kodu geopolitycznego i określenie przyjaciół i wrogów. Geopolityka może działać w

wymiarze regionalnym. Obecnie tylko Stany Zjednoczone mogą mieć ambicje globalne geopolityczne

gdyż inne państwa nie mają takich możliwości.

Dwa kody geopolityczne. Np.: w czasie zimnej wojny Stanów Zjednoczonych, Związku Radzieckiego

czy Chin kody geopolityczne w pewnym momencie mogły się spotkać powodując konflikty.

Dylematy, które były w Polsce na początku lat 90-ych. W tym okresie przestał istnieć Związek

Radziecki i Układ Warszawski, przestali istnieć dotychczasowi sąsiedzi Polski. Polska znalazła się w

szarej strefie bezpieczeństwa i dopiero w 2002 r. rząd Olszewskiego zgłosił koncepcję wstąpienia

Polski do NATO. SLD do 2003r. była przeciwnikiem tej koncepcji twierdząc, że OBEWE wystarczy

jako gwarancje dla naszego bezpieczeństwa. Dopiero zmiana nastawienia SLD z antynatowskiego na

pro – natowskie umożliwiła wejście Polski do NATO. (wynikała ona z kodu geopolitycznego Polski).

Powyższy obraz to Polska w momencie, kiedy na obszarze postradzieckim w samej Rosji, we

wspólnocie państw niepodległych następowały dość gwałtowne przemiany w sensie negatywnym.

Lata 90 –te, okres Jelcyna w Rosi jest określany kolejną „Wielką smutą” – okresem załamania,

znaczenia Rosji i jej roli politycznej w świecie.

Problem upadku Związku Radzieckiego. W Stanach Zjednoczonych mimo wielu instytutów

kremlonologicznych, badających przyszłość, tworzących prognozy, żaden z nich nie postawiał

prognozy, że Związek Radziecki się załamie, w sposób pokojowy przestanie istnieć.

Zbigniew Brzeziński w swojej teorii fazy postkomunizmu zakładał, że nastąpi wewnętrzna przemiana

tego kraju.

Bardzo wiele energii dyplomatycznej jest przeznaczanej na kształtowanie kodu geopolitycznego i

wyobrażeń przeciwnika.

National Inteigent Skans – w USA bardzo utajniona grupa analityków, która dostarcza specjalnych

raportów i analiz dla Centralnej Agencji Wywiadowczej USA.

W 2005r. w USA opracowano raport, który nosi tytuł „Tworzenie globalnej przyszłości, raport o

raporcie narodowej radzie wywiadu 2020”. Nie jest to czysty kod geopolityczny, są to scenariusze

rozwoju dotyczące przyszłości – kto się rozwinie bardziej, kto upadnie, jakie zagrożenia się pojawią.

11

Trudno przewidzieć zmiany ekonomiczne w świecie. Kryzys ekonomiczny, który jest obecnie. Al-

Qaeda, rozwój Chin i Indii i implikacje (konsekwencje, następstwa) dla handlu światowego dla

zużycia ropy naftowej. Zasoby ropy i gazu są określone, jeżeli gospodarka chińska rośnie o 10% to

znaczy, że zużywa większe ilości tego surowca, jest to 360 milionów ton ropy naftowej, z czego 180

ton wydobywają sami. Przy trendach wzrostu 8% Chiny w 2020r. będą potrzebowały ponad 500

milionów ton. Gdyby Chiny chciały osiągnąć zużycie energii na poziomie Stanów Zjednoczonych, to

na całym świecie niema takich zasobów żeby temu zapotrzebowaniu sprostać.

Bliski Wschód jest głównym obszarem wydobycia ropy. W tym rejonie są największe zagrożenia,

chociażby Izrael, Palestyna, i inne sytuacje w Afryce Subsaharyjskiej, Ameryce Łacińskiej,

fundamentalizm islamski, światowy terroryzm.

Na frontonie siedziby zgromadzenia ogólnego ONZ umieszczony jest cytat Proroka Izajasza „I

przekłuli miecze swe na lemiesze”. Marzenie. Państwa wcale nie rezygnują z siły, wydatków

zbrojeniowych.

Koncepcja rządu Platformy Obywatelskiej to armia zawodowa licząca 100 tyś. zawodowych żołnierzy

– oficerów, kontraktowych podoficerów i szeregowych, lepiej wyposażona. Prezydent Lech Kaczyński

i premier Jarosław Kaczyński na początku byli przeciwni likwidacji armii pochodzącej z poboru.

Przedtem posiadaliśmy 250 tyś żołnierzy z czego dziś tylko 12tyś. było przygotowane na współczesne

pole walk, brakowało sprzętu, amunicji na szkolenia żołnierzy.

Prezydent Miedwiediew w artykule dla portalu „Russia on Line” pokazał słabości rosyjskiej polityki.

Kaukaz jest traktowany jako miękkie podbrzusze.

Region Morza Kaspijskiego jest bardzo dobrze wyposażony w ropę naftową i gaz. W dawnych

czasach ludzkość najpierw walczyła o pastwiska dla zwierząt, potem o pola uprawne, które dawały

potęgę. W czasie rewolucji przemysłowej walczono o złoża surowców jako podstawę dla produkcji

przemysłowej. Dzisiaj podstawowym dylematem jest walka o złoża ropy i gazu, zasoby energetyczne.

Saudstrim –rosyjsko – turecko – włoska propozycja rurociągu biegnącego przez Kaukaz do Europy,

Nabuko – rurociąg przeprowadzający ropę do Europy z Kazachstanu i Azerbejdżanu poprzez Turcję z

pominięciem Rosji.

Oba te rurociągi nadal nie istnieją.

Przy konflikcie w Afganistanie Kazachstan i Turkmenistan jest bardzo istotny ponieważ gdyby

konflikt rozszerzył się na te państwa i Al-Qaeda opanowałaby rządy w tych państwach to byłoby tylko

gorzej.

Trzy potęgi geopolityczne, które chcą być regionalnym liderem w regionie Azji Środkowej i Morza

Kaspijskiego to: Chiny, Rosja oraz Stany Zjednoczone, które są zainteresowane globalnie ropą i

gazem. Rosja uważa, że są to dawne obszary Związku Radzieckiego stąd ma prawo do swojej bliskiej

zagranicy i ma prawo je kontrolować. Chiny szczególnie wobec Kazachstanu i innych obszarów mają

podobne koncepcje. Natomiast Stany Zjednoczone swoją obecność uzasadniają wojną z terroryzmem

a także dostępnością złóż ropy i gazu. Amerykanie na ten obszar próbują wprowadzić NATO,

natomiast Chiny i Rosja powołały Szanghajską Organizację Współpracy, która próbuje jednoczyć

regionalne państwa w kontekście antyamerykańskim.

Wykład 7 i 8

Temat: Dynamika światowego przywództwa.

Rozważając model Gerg`a Modeksliego zauważyliśmy rosnące i słabnące światowe przywództwo.

Problem słabnącego przywództwa światowego.

Ekspansja zjednoczonych Niemiec za Bismarcka dotyczyła klasycznej, realistycznej polityki i

kontrolowania stref wpływów w Europie, kontrolowania pokonanej Francji, w pewnym momencie

dobrych stosunków z Rosją. Za Wilhelma II Niemcy zmieniają swój kod polityczny i rzucają

wyzwanie światu. Budują potężną flotę w oparciu o rosnący przemysł niemiecki. Efektem tego jest I

wojna światowa.

Był moment kiedy imperium brytyjskie kontrolowało szlaki komunikacyjne. Celem ich było

utrzymanie potęgi morskiej, która wówczas dawała im panowanie na świecie. W sprawie obrony

imperium Wielkiej Brytanii w 1911r. ser Edward Greys – sekretarz spraw zagranicznych stwierdził:

„Tak długo jak utrzymanie potęgi morskiej, utrzymanie i kontrola komunikacji morskiej stanowią

podstawowy motyw naszej polityki w Europie jest oczywiste, że jest to wspólny interes nas tutaj i

wszystkich…”.

12

Parlament brytyjski wówczas zgodził się na budowę 4 pancerników rocznie. Natomiast Niemcy w

okresie od 1898 do 1928 r. postanowili wybudować 61okretów wojennych. Z powodu przegranej

wojny nie zrealizowani planu. Traktat Wersalski później Traktat Waszyngtoński ograniczył niemiecką

flotę.

Brytyjczycy przedstawili swoją politykę utrzymania władzy nie chęcią ekspansji a misją

cywilizacyjną, obroną podstawowych wartości.

Wojnę uzasadniano twierdząc, że wojna to nie morderstwo jak jakiś kaprys, wojna to ofiara, która jest

istotą chrześcijaństwa. Stąd było przygotowanie do wojny, która była logiczną konsekwencją

wyzwania, które rzuciły Niemcy. Była to wojna nie tylko brytyjsko – niemiecka ale wojna światowa.

Działań wojennych na taką skalę jeszcze nie było. Wojna ta liczebnik I uzyskała później. Oczywiście

Niemcy przegrały ją. Niemcy dążyli do zdobycia kolonii i zasobów surowcowych w koloniach.

Terenów wolnych do zagospodarowania było niewiele. Żeby zdobyć te zasoby należało je wydrzeć

innym. Była to Europa Wschodnia. Zdaniem ówczesnych geopolityków niemieckich ludy słowiańskie

nie miały talentu gospodarczego, były niższe cywilizacyjnie i należało je podbić i zagospodarować.

Przywódcy niemieccy zmienili geopolitykę Bismarcka na geopolitykę konkurencji dla światowego

przywództwa. W efekcie nastąpiło zjednoczenie odwiecznych rywali Francji, Anglii.

Problem kodów politycznych Stanów Zjednoczonych. Droga Stanów Zjednoczonych do przywództwa

światowego była dość długa. Jeszcze przed wojną domową, wojną secesyjną Ameryka posiadała armię

pozwalającą walczyć z Indianami czy Meksykiem, natomiast nie była mocarstwem liczącym się w

realizacjach światowych.

Skuteczna odbudowa po wojnie domowej i rozwój przemysłu, druga rewolucja przemysłowa,

urbanizacja sprawiły, że Stanom nie wystarczała tylko kontrola nad Ameryką Południową. Wojna z

Hiszpanią, objęcie kontroli nad Kubą, Hawajami i Filipinami, budowa Kanału Panamskiego,

ustanowiły tą strefę terytorium amerykańskim. Po I wojnie światowej Stany Zjednoczone cofnęły się

do polityki izolacji. Dopiero po II wojnie światowej wobec wyzwania, które rzucił komunizm

Ameryka musiała przejść do polityki globalnej.

Dokument National Security Kansy 68 powstał za prezydentury Harego S. Trumana w1950r. Zawiera

wyznaczenie celów światowego przywództwa. Jednym z nich było: ograniczyć wpływy komunizmu i

Związku Radzieckiego gdyż komunizm był doktrynalny. Celem komunistów było ustanowienie

światowego państwa radzieckiego.

Stany Zjednoczone musiały przyjąć odpowiedzialność za zmiany ładu światowego i przyjęcie

konfrontacji ze Związkiem Sowieckim. Z tego wynikała obecność wojskowa, która trwa do dzisiaj w

różnych regionach świata. W Europie nadal stacjonuje 114 tyś. żołnierzy amerykańskich, w Azji

prawie 100 tyś.

Nawiązując do pewnych myśli ojców założycieli Stanów Zjednoczonych tzw. Fathrof and deishion

James`a Medissona, Benjamina Franklina, Johna Adamsa, Ameryka powstawała jako bunt przeciwko

arystokratycznej Europie podzielonej na małe państwa. Koncepcja niesienia wolności także innym

znajdującym się w tyranii. Amerykę przede wszystkim stworzyli farmerzy, kupcy i bankierzy. Czyli

podstawą amerykańskiego myślenia jest pieniądz. Stąd błędy amerykańskie: skrajna naiwność

widzenia świata wynikająca z mesjanizmu, wyzwalania wszystkich nawet tych, którzy tego nie chcą a

z drugiej strony skrajny merkantylizm czyli liczenie i obracanie każdego dolara.

Program ENC 68 (sixty eight) był programem powstrzymującym ekspansję komunizmu:

(występowało ryzyko wojny ponieważ była to polityka – igranie na krawędzi wojny) zablokowanie

dalszej ekspansji sowieckiej potęgi, ujawnić fałszywość sowieckiej pretensji, spowodować wycofanie

kontroli wpływów Kremla, ogólnie tak pobudzić działanie destrukcji wewnątrz systemu sowieckiego

żeby Kreml ostatecznie zmodyfikował swoje zachowanie, by dostosować się do powszechnie

akceptowanych standardów międzynarodowych.

Można powiedzieć, że po wielu latach Stanom się to udało. Dzisiaj Rosja nie ma atutów jakimi były

partie komunistyczne, ideologia komunistyczna do oddziaływania, gdyż partie komunistyczne były

finansowane przez Rosję.

Model amerykańskiego przywództwa jest oparty o wolność jednostki, determinacji do walki w

obronie amerykańskiego sposobu życia znajdującego się pod ochroną Opatrzności Bożej. Amerykanie

wierzą, że bóg przede wszystkim kocha Amerykę. W tym występuje problem kodu wizji.

Doktryna Georga Busha – jest doktryną wojny z terroryzmem, która pojawiła się po ataku Al-Qaedy na World Trade Center. Żeby przeciwdziałać pewnym zagrożeniom trzeba wiedzieć kto, przy pomocy

13

jakich metod, gdzie i o której zaatakuje. W sierpniu 2001r. odbyła się bardzo tajna narada organizacji

wywiadowczych i kontrwywiadowczych USA na Florydzie. Ówczesny szef CIA Georg Tenet

oświadczył, że we wrześniu wywiad amerykański ustalił, że Al-Qaed zaatakuje w Stanach

Zjednoczonych obiekty rządowe – Washington. Po zebraniu raportów agentów amerykańskich

okazało się, że wiele bardzo ważnych informacji zostało przeoczonych. Terroryści trafili w słaby

punkt – system lotów wewnętrznych w USA.

Działania Al-Qaedy to działania fanatycznych ideologów islamskich wierzących w to, że Bóg dał im

misję. Cytat Osamia bin Ladena: „Półwysep Arabski nigdy odkąd Bóg sprawił, że stał się płaski,

stworzył jego pustynie i otoczył go morzami, nie został zdobyty przez mrowie wojska takie jak armie

krzyżowców, rozprzestrzeniające się po nim jak szarańcza, zjadające jego bogactwa, zmiatające z

powierzchni ziemi jego plantacje. Wszystko to się dzieje kiedy narody atakują muzułmanów jak ludzie

walczący o talerz jedzenia. Wobec trudnych sytuacji braków wsparcia my i wy jesteśmy zobowiązani

do omówienia bieżących wydarzeń i powinniśmy się zgodzić co do tego w jaki sposób rozwiązać ten

problem”.

Osamia bin Laden wywodził się ze znanej rodziny saudyjskiej zbliżonej do dworu królewskiego.

Początkowo trafił on do Afganistanu, do Muhammedżinów walczących ze Związkiem Radzieckim.

Dopiero na początku lat 90-tych zmienił front. Był też agentem CIA. Uznał, że to nie Związek

radziecki – czerwony szatan tylko czarny szatan – Ameryka jest podstawowym zagrożeniem.

Drugi cytat: „Przez siedem lat Stany Zjednoczone okupowały ziemie Islamu w najświętszych

miejscach, a na Półwyspie Arabskim plądrując jego bogactwa, rządząc jego władcami, upokarzając

jego lud, terroryzując jego sąsiadów, zmieniając swoje bazy na półwyspie w przednią straż do walki z

sąsiadującymi ludami muzułmańskimi”.

Twierdzono, że wszystkie wojny amerykańskie a tym terenie to nie była walna z Saddamem

Huseinem i jego programem atomowym a walka z Islamem, z Arabami. Walka ta miała służyć

małemu państwu Żydów jak twierdził Osamia bin Laden.

Al-Qaeda w kodzie geopolitycznym zidentyfikowała głównych wrogów. Głównym wrogiem stały się

Stany Zjednoczone, na drugim miejscu Izrael, następnie państwa związane politycznie z USA. Polska

biorąc udział w wojnie w Iraku czy Afganistanie też znajduje się w tym kodzie geopolitycznym.

Przywódcy Al-Qaedy uderzają w takie miejsca systemu zachodniego, które powodują bardzo duże

dotkliwe, straty. Al-Qaeda mówi, że trzeba grabić amerykańskie pieniądze, uderzać w ich banki i

zabijać Amerykanów.

bin Laden (Osamia bin Laden po Arabsku oznacza łagodny syn lwa) uważa, że wypełnia wolę Boga w

Islamie nazywa się Fatfą koraniczną. Fatfa też jest kodem geopolitycznym stanowiącym wyzwanie dla

światowego przywództwa Stanów Zjednoczonych.

Predator – bezzałogowy samolot.

Dokument National Security Strategy z 2002r. zwany doktryną Busha zawiera kwestię języka

uznanego jako kod polityczny.

Walka z globalnym terroryzmem jest inna niż jakakolwiek wojna w historii.

Teoria wojen: wojny dwóch państw; wojny wielostronne. Pojawiło się prawo wojenne czyli zasady

jak traktować jeńców, kwestie odszkodowań wojennych, reperacje kwestii związanych z

prowadzeniem wojen.

Wojna z terroryzmem to wojna z przeciwnikiem, którego nie widać. Przywódcą Al-Qaedy może być

biznesmen, profesor.

Pytanie: Czy unicestwić ich fizycznie? Jest to bardzo trudne. Kod globalny określenia państw

bandyckich czy zbójeckich, które brutalnie traktowały własnych obywateli, trwoniły narodowe

zasoby, czyli oś zła. Do nich należały Irak, Korea Północna i Iran. Reżim tych państw miał być

obalony. Zaczęto od Iraku. Oczywiście pierwszy był Afganistan gdzie przed sformułowaniem tej

doktryny obalono reżim Talibów, Muły Omara i okazało się, że to nie koniec.

Wojna z terroryzmem miała pokazać, że Stany Zjednoczone są skutecznym przywódcą światowym i

potrafią swoje przywództwo obronić.

Problem konsensusu Washingtońskiego w ramach modelu Modelskiego. Porządek geopolityczny i

władza USA są zarówno ekonomiczne jak i militarne. Ich wpływ w kluczowych światowych

instytucjach ekonomicznych, Banku Światowym, Międzynarodowym Funduszu Walutowym i

Światowej Organizacji Handlu stanowią odzwierciedlenie ich istotnych zainteresowań oraz siły

szerzenia porządku ideologicznego. Istotnie od lat 90-tych XX w. termin konsensus Washingtoński

14

zaczął być pojmowany jako streszczenie polityki ekonomicznej, którą Stany Zjednoczone narzucały

innym krajom ze znacznym sukcesem. Termin ten obejmuje politykę liberalizacji, handlu, inwestycji,

prywatyzację, zniesienie kontroli, politykę fiskalną i podatkową, zmiany co do kierunku wydatków

publicznych. Z czasem osoby krytycznie nastawione do takiej polityki dorzuciły do tej dyskusji także

sprawy wspólnych rządów, korupcji, polityki pracy i sieci bezpieczeństwa społecznego.

Polityka taka może być postrzegana pozytywnie lub negatywnie w ramach konsensusu

Washingtońskiego. Jest to ekonomiczny aspekt porządku przywództwa USA w świecie.

Przyjmując model Zbigniewa Brzezińskiego z książki „Bezład” to Stany Zjednoczone dominują w

świecie gdyż ciągle mają największą gospodarkę, mają na największym poziomie rozwój, badania

naukowe. PKB Stanów to 25% światowego produktu brutto. Największym eksporterem handlu są

Chiny, które wyprzedziły Niemcy. Stany Zdecydowanie są największym importerem. Konsumpcja

Amerykanów napędza gospodarkę chińską i innych rozwijających się państw.

Drugi czynnik to potęga militarna Stanów Zjednoczonych, na rok 2010 budżet wynosi 555 miliardów

dolarów. Stany posiadają broń nuklearną, środki masowego rażenia, armię, którą mogą w szybkim

czasie rozprzestrzeniać w całym świecie.

Trzeci czynnik to dominacja amerykańskiej nauki, osiągnięć naukowo – technicznych, język angielski

jest językiem światowym, uniwersytety amerykańskie mają najwyższy poziom nauczania dlatego, że

trafiają do nich najlepsi naukowcy na świecie, których Ameryka ściąga poprzez programy

stypendialne.

Czwarty czynnik to amerykański styl życia czyli kultura masowa.

Fragment orędzia o stanie państwa Georga Busha: (dot. wcześniej definiowanej osi zła), które

przeszło do historii „Naszym drugim celem jest nie dopuścić aby reżimy, które sponsorują terroryzm

zagroziły naszym przyjaciołom i sojusznikom bronią masowego rażenia. Niektóre z tych reżimów

były dość ostrożne po 11 września. Jednakże znamy ich prawdziwą naturę. Korea Północna to reżim

uzbrojony w pociski, broń masowego rażenia, który jednocześnie głodzi swych obywateli. Iran

agresywnie poszukuje takiej broni i eksportuje terror, podczas gdy garstka rządzących

niepochodzących z wyboru tłumi nadzieje wolnościowe Irańczyków. Irak nadal obnosi się ze swą

wrogością wobec Ameryki i wspiera terror. Reżim iracki spiskował pracując nad wąglikem, gazem

paraliżującym, bronią nuklearną przez ponad dekadę. Jest to reżim, który zastosował już gaz trujący

aby wymordować tysiące swoich własnych obywateli, pozostawiając ciała matek skulonych nad

swymi martwymi dziećmi. To reżim, który wyraził zgodę na inspekcje międzynarodowe, następnie

wyrzucił inspektorów. To reżim, który ma coś do ukrycia przed cywilizowanym światem. Państwa

takie jak te oraz ich terrorystyczni sojusznicy tworzą oś zła prowadząc zbrojenia aby zagrozić

pokojowi na świecie. Poszukując broni masowego rażenia reżimy te stanowią poważne i rosnące

zagrożenie. Mogłyby dostarczyć tę broń terrorystom dając im środki odpowiadające ich nienawiści.

Mogłyby zaatakować naszych sojuszników oraz próbować szantażować Stany Zjednoczone. W

każdym z tych przypadków cena obojętności byłaby katastrofalna. Będziemy ściśle współpracować z

naszą koalicją, aby odebrać terrorystom i państwom, które ich finansują materiały, technologię,

wiedzę pozwalającą konstruować i dostarczać broń masowego rażenia. Stworzymy i rozmieścimy

skuteczne pociski obronne, aby uchronić Amerykę i naszych sojuszników od nagłego ataku.”

(dopisane z wykładu 10) „A wszystkie narody powinny wiedzieć, Ameryka zrobi to, co konieczne,

aby chronić nasze bezpieczeństwo narodowe. Nie będziemy się spieszyć, jednak czas nie jest po

naszej stronie. Nie będę czekał na wydarzenia, podczas gdy niebezpieczeństwo narasta. Nie będę stał z

boku, kiedy zagrożenie jest coraz bliższe. Stany Zjednoczone nie pozwolą najbardziej niebezpiecznym

reżimom świata, aby groziły nam najbardziej destrukcyjną bronią na świecie”.

Stany Zjednoczone, jako obrońca wolności przeciwko reżimom terrorystycznym chcące zmienić

świat.

Kulturowy aspekt kodów geopolitycznych. Jak wzrasta szowinizm, nacjonalizm w narodach

podburzanych przez przywódców czy dyktatorów? Problem Adolfa Hitlera czy Benito Mussoliniego.

Miały miejsce kalkulacje koncernów amerykańskich związanych z wojną w Iraku. Georg Cheney

zanim został wiceprezydentem USA stał na czele koncernu Halibalton mający duże interesy w Iraku.

Zniszczono bardzo łatwo Saddama Huseina i jego system, natomiast próby stworzenia nowego ładu

okazały się nieprawdziwe.

Problem kulturowych aspektów wojen jest bardzo ważny. Wojny poprzedzały wybuchy nacjonalizmu,

przykład: sceny w Gdańsku po zajęciu go przez Hitlerowców, powitanie Hitlera na Długim Targu, czy

15

zajęcie Austrii gdzie następowała mobilizacja ludzi, którzy identyfikowali się z reżimem. Podobnie w

Związku Radzieckim z komunizmem. Jest to kwestia identyfikacji narodu z reżimem, z systemem, z

którym mamy do czynienia. Patrząc na świat z punktu widzenia mediów, gdzie informacje są bardzo

uproszczone można zauważyć, że kraj, który kojarzy się z geopolityką to Stany Zjednoczone,

następnie Korea Północna, Francja, Kolumbia, Afganistan, Chiny, Turcja, Irak, Japonia,

Demokratyczna Republika Konga, Pakistan i Wielka Brytania. Część tych krajów to przedmioty

geopolityczne nie podmioty geopolityczne np.: Demokratyczna Republika Konga, która nie do końca

kontroluje swoje terytorium.

Budowanie kodu geopolitycznego czy orientacji geopolitycznej jest związane z socjologią, z

wartościami politycznymi, których używamy. Terminy wolność, niewola. Wartością jest wolność, jej

zaprzeczeniem niewola. Ludzi zniewolonych trzeba wyzwolić. Polska została wyzwolona przez Armię

Czerwoną ale nie uzyskała wolności. Jest to rzeczą paradoksalną. Odeszli jedni przyszli drudzy.

Według badań Reader`s Didest największe zagrożenia dla Stanów Zjednoczonych, ich sposobu życia

do 1991r. była Rosja i komunizm, obawiano się zagrożenia ekonomicznego ze strony Japonii,

zagrożeń wewnętrznych, amerykańskich wartości. Obecnie podstawowym zagrożeniem jest terroryzm

i narkomania. Amerykanie obawiają się dużego rządu czyli wzrostu roli administracji federalnej,

ograniczenia wpływów, wysokich podatków.

Wykład 9 i 10

Temat: Kody geopolityczne. Wojna z terroryzmem jako kod geopolityczny.

Terroryzm pojawił się już w czasach starożytnych. Brurus zamordował Cezara później podawano

truciznę. Królowa Francji Katarzyna Medycejska próbowała zgładzić swojego głównego konkurenta

politycznego nasączając brzegi kartek trucizną.

Słynny szwajcarski profesor pochodzenia żydowskiego nie miał pojęcia, że wynaleziony przez niego

gaz musztardowy zostanie zastosowany przez Niemców najpierw jako gaz bojowy podczas I wojny

światowej a później jako gaz do uśmiercania w ramach Holokaustu osób narodowości żydowskiej.

Dzisiejszy terroryzm ma wymiar globalny. Terroryzm polityczny to osiąganie celów politycznych,

czyli obalenie danego państwa, władzy przy pomocy terroru, czyli zamachu bombowego. Do tego celu

stosowane są środki chemiczne. Organizacje terrorystyczne stosujące pojedyncze bomby w Europie to

np.: Aira czy Baskijska Eta. Są dziecinnymi postaciami w porównaniu z tym, co potrafi światowa

organizacja terrorystyczna Al-Qaeda. To, co wydarzyło się 11 września 2001r. kiedy ponad 5 tyś.

ludzi w Nowym Jorku straciło życie w zamachu na World Trade Center.

Powstaje pytanie dotyczące reakcji przywódcy światowego jakim są Stany Zjednoczone na falę akcji,

które podejmuje Al-Qaeda. W dokumencie National Security Cunt 68 zanotowano koncentrację USA

na dwóch oddzielnych ale powiązanych porządkach geopolitycznych, ochronie swego

autonomicznego terytorium i budowie porządku globalnego, który służyłby Stanom Zjednoczonym.

Natomiast dokument NSS z 2002r. zwany jako doktryna Busha jest kodem geopolitycznym

obecnego światowego przywódcy. Przyjmując model Modelskiego jest to faza dekoncentracji czyli

USA właściwie nie są ofensywne ale bronią swojego stanu posiadania w sposób rozpaczliwy.

Odpowiedzią na 11 września ze strony Stanów Zjednoczonych był antyterror, czyli zastosowanie

takich samych środków. Np.: zatrzymanych Talibów w Afganistanie umieszczono w specjalnym

więzieniu w Guantanamo, gdzie traktowani byli w sposób brutalny, nie jako jeńcy wojenni lecz jako

bandyci nie posiadający praw.

Pytanie: Co zrobi prezydent Barak Obama? Kod geopolityczny prezydenta Obamy, który on

przyjmuje dla Stanów Zjednoczonych jest odmienny niż to co reprezentowali Konserwatyści Georga

W. Busha. Czy ta strategia, czyli uznanie państw bandyckich i eliminacja ich (w doktrynie Busha z

2002r. za państwa bandyckie uznano Irak, Iran i Koreę Północną) jest słuszna i potrzebna. Saddam

Husein został już wyeliminowany, ale przywódcy Iranu i Korei i programy nuklearne rozwijane przez

te państwa mają się dobrze.

Oznacza to, że doktryna Busha zawiodła, ponieważ nie przyniosła rezultatów. Nieudało się przy

pomocy twardych, radykalnych środków zmienić przywództwa państw uznanych z bandyckie.

Bliski Wschód jest obszarem strategicznym dla Stanów Zjednoczonych gdyż bardzo dużo ropy i gazu

pochodzi z regionu Zatoki Perskiej.

Zmiany w Iraku są bardzo niezadawalające. Jako bilans kosztów operacji irackiej są szacowane na 1

biliona do 1,5 biliona dolarów, prawie 5 tyś. Amerykanów zabitych – żołnierzy i oficerów.

W tej chwili Irak musi radzić sobie sam, niewiadomo co się z nim stanie.

16

Afganistan. W pierwszej fazie kontrterroru uderzono na bazę Al-Qaedy w Afganistanie. Obalono

rządy Talibów. Talibowie schronili się w niedostępne, dzikie góry i stamtąd prowadzą coraz bardziej

śmiałe operacje. W efekcie talibanizacji dzisiaj wpływami Al-Qaedy objęta jest część Pakistanu.

Ludzie z naszych kręgów kulturowych nie potrafią zrozumieć zachodzących tam procesów

politycznych. Dlaczego ludność miejscowa odrzuca białych, ich cywilizacje czy władców z nadania

obcego.

W Afganistanie nadal jest 70% analfabetów.

Uzasadnienie działań Stanów Zjednoczonych. Dla nich podstawowym celem jest urzeczywistnienie

wolności jednostki i praw człowieka w całym świecie, gospodarki wolnorynkowej, wolności handlu.

Stwierdzenie, że: silna gospodarka światowa poprawia nasze bezpieczeństwo narodowe przez

rozszerzenie dobrobytu na pozostałą część świata.

Pytanie: Kto doprowadził Amerykę do jednego z największych kryzysów gospodarczych? Czy to nie

administracja Busha? Z jednej strony wzrost deficytu budżetowego USA od 2003r do 2009

zwiększyły wydatki wojskowe z 335 miliardów dolarów na 550 miliardów dolarów (budżet na 2010r.)

Przed zamachem z 11 września Amerykanie na wewnętrzne bezpieczeństwo narodowe wydawali 35

miliardów dolarów. Na 12 agencji tzw. służb specjalnych: Centralna Agencja Wywiadowcza, FBI,

Narodowa Agencja Wywiadowcza, Służby Wywiadowcze Departamentu Stanu, Służby Wojskowe.

Dzisiaj na ten cel wydatki wzrosły do 100 miliardów dolarów. Czy Ameryka jest przez to bardziej

bezpieczna?

Po działaniach wojennych z Meksykiem w XIXw. na terenie Stanów nigdy nie doszło do żadnych

działań zbrojnych. Atak wroga przy tak dużych środkach na bezpieczeństwo wewnętrzne i

zewnętrzne, przy najlepszej armii świata, najlepszej technologii trafienie w World Trade Center w

Nowym Yorku i Pentagon był szokiem dla Ameryki. Podobny jak 1957r. wystrzelenie pierwszego

sputnika przez sowietów.

Fragment orędzia Georga Busha o stanie państwa: „Naszym drugim celem jest nie dopuścić aby

…” powtórzony z wykładu 7 – 8.

Pytanie: Co przyniosła po dwóch kadencjach Busha radykalna polityka zawarta w kodzie

geopolitycznym? Bilans jest bardzo skromny. Mimo nakładanych sankcji, mimo izolacji reżimy

rozwijają się wspaniale. Dlaczego tak się dzieje? Jest to kwestia czy inne państwa takie jak Chiny i

Rosja chcą wzmacniać amerykański kod geopolityczny i ich pozycję, czy ich osłabić?

Kod geopolityczny Chin: przetrwać w zmieniającym się świecie, zgromadzić środki ze świata

zewnętrznego, które pomogą temu przetrwaniu i stworzyć polisę ubezpieczeniową w postaci broni

nuklearnej czy rakiet.

Władze Północnokoreańskie łącznie z przewodniczącym Narodowej Komisji Obrony Kim Dżon

Kilem twierdzą, że doktryna odstraszania i arsenał odstraszania gwarantuje im dobrą pozycję do

ewentualnych rozmów nt. denuklearyzacji, rezygnacji.

Kulturowe interpretacje kodów geopolitycznych. Przewodniczący Mao Cetung powiedział, że

ludzie na zewnątrz wyglądają podobnie, mogą pić wodę z tej samej rzeki, ale naprawdę różnią się

zamiarami. I należy te zamiary rozpoznać. Bardzo niebezpieczne jest też stanie jednocześnie na

pokładzie dwóch łodzi, gdyż takie stanie najczęściej powoduje wpadnięcie do wody. Jeżeli woda jest

zimna to można się przeziębić. Były to aluzje w stosunku do Wietnamu, który w momencie konfliktu

radziecko – chińskiego próbował lawirować i być po jednej i po drugiej stronie.

Określając kod geopolityczny określamy też zagrożenia bezpośrednie i wyzwania dla bezpieczeństwa

danego państwa. Praktyka stosunków międzynarodowych tzw. klasyczny okres do I wojny światowej,

sojusze zaczepne były jak najbardziej dozwolone i praktykowane. Agresywna polityka nie budziła

oburzenia a podziw. W dzisiejszym świecie generalnie po 1945r. nastąpiły zmiany, które zostały

spowodowane wynalezieniem broni nuklearnej, która jest czynnikiem stabilizującym stosunki

międzynarodowe i zwiększającym ryzyko związane z wojną. W okresie zimnej wojny istniało coś w

rodzaju równowagi strachu, czyli państwa starały się osiągnąć minimalną przewagę. Raczej odrzucano

pierwsze uderzenie, NATO uważało, że atak radziecki nastąpi przy pomocy środków

konwencjonalnych (formalnych, grzecznościowych) w związku z tym, że Rosjanie mieli dział i

czołgów takiej ilości, że praktycznie stawianie im oporu w Europie uznawano za bardzo trudne.

Odpowiedzią byłby atak nuklearny na Związek Radziecki i jego sojuszników.

17

Czemu służy wojna? W dzisiejszych czasach sama wojna jest pojęciem negatywnym. Przykład

wojny między Gruzją i Rosją. Z obiektywnych raportów Unii Europejskiej wiemy, że sam konflikt

sprowokowali Rosjanie ale działania wojenne rozpoczęli Gruzini licząc na blickript.

Dawniej wojna służyła zmianie status quo, m.in. możliwości odbicia strat terytorialnych. I wojna

światowa służyła zdobyczom terytorialnym. Przede wszystkim chodziło o wyścig, który toczył się

pomiędzy Niemcami budującymi imperium przemysłowe, które zerwały z polityką jaką prowadził

Bismarck i postanowiły rzucić wyzwanie Wielkiej Brytanii budując w oparciu o modernizację i

przemysł nowoczesną flotę wojenną.

W powojennym świecie toczą się liczne wojny, mamy zmianę charakteru wojen współczesnych. W

przeszłości wojna rozpoczynała się od jej formalnego wypowiedzenia. Naprzeciwko siebie stały

umundurowane armie. Dzisiaj pojawia się nowy charakter wojen mamy dużo konfliktów

wewnętrznych. Oprócz państw bandyckich są też upadłe państwa, w których nie ma władzy centralnej,

jest proces libanizacji. Termin ten pojawił się w latach 80-tych gdzie prezydent państwa miał władzę

tylko nad swoim pałacem. Jeżeli wyszedł na ulicę to dostał z granatnika w głowę i było po nim. Na

terenie państwa były obce wojska, które toczyły regularne działania wojenne. Południe Libanu

zajmowały wojska izraelskie i tzw. pro-izraelska chrześcijańska milicja. Do Libanu wkroczyły też

wojska syryjskie wspomagające bojówki Hesbollachu, które kontrolowały część Libanu i miast

libańskich dokonując ataków rakietowych na Izrael. W samym Bejrucie toczyła się wojna między

ugrupowaniami chrześcijańskimi i islamskimi. Jest to pojęcie państwa, którego rząd centralny stracił

kontrolę nad swoim terytorium.

Przykład wojny z Al-Qaedą. Formalnie przeciwnik jest nieznany, nierozpoznany. Nie ma on

mundurów, oprócz partyzantów walczących w dzikich górach. Al-Qaeda ma uśpionych swoich ludzi.

Są to profesorowie, bankowcy, biznesmeni. Ich terrorystyczna działalność jest mniej znana. Dopiero

teraz często odkrywamy szokującą prawdę.

Obecny król Arabii Saudyjskiej jako książę przez lata był przyjacielem Polski. Słynna operacja

rozdzielenia sióstr syjamskich z Janikowa, którą sfinansował ów książę. Zaprosił Lecha Wałęsę i

zaproponował stworzenie w Polsce fundacji islamskiej, która zbudowałaby centra kultury islamskiej.

Pierwsze miało powstać w Gdańsku. Na ten cel miało być przeznaczone 10 milionów dolarów.

Centrum to obejmowałoby meczet, ośrodki kulturalne propagujące Islam i kulturę islamską.

Nic z tego nie wyszło, ponieważ nasze władze powiedziały nie. Gdyby do Polski przyjechało kilka

tysięcy Saudyjczyków, których praktycznie nie można byłoby kontrolować, to byłoby tak jak z grupą

wysłaną do Niemiec. Po kilku latach nauki w niemieckich szkołach zawodowych bez wizy wyjechali

do Ameryki. Na Florydzie zapisali się na kursy pilotażu. Amatorskimi środkami opanowali samoloty,

następnie dokonali samobójczych ataków.

Walka za Al-Qaedą jest o tyle trudna gdyż ci ludzie są fanatyczni. Ślepa wiara religijna powoduje, że

oni nie dbają o swoje życie. Kto potrafi zaryzykować własnym życiem, wsiąść do samolotu i dokonać

zamachu samobójczego wierząc, że za zabijanie niewiernych znajdzie się w niebie?

Wojny też były prowadzone dla celów finansowych. I i II wojna światowa to rozwój technologii

wojskowej, gigantyczne zarobki koncernów wojskowych i grup finansujących tą działalność.

Prowadzone są też dla realizacji określonych wartości. Chociażby wojna koreańska w latach 1950 –

53.

Przez wiele lat literatura i film przedstawiały wojny w bogoojczyźnianym wymiarze nie pokazując jej

trudnego oblicza. Przykładem jest szok związany z filmem Stevena Spielberga „Szeregowiec Ryan”

filmem „Kompania braci”, czy południowokoreańskim filmem „Braterstwo broni”. W filmie

„Braterstwo broni” dwaj bracia, którzy byli ze sobą zżyci, zaprzyjaźnieni, jeden za drugiego oddałby

życie na skutek nieszczęśliwego splotu okoliczności w wojnie Południa z Północną Koreą jeden zabił

drugiego. Dopiero po fakcie żyjący dostrzegł, że zabił brata. Podobnie polscy żołnierze w obcych

mundurach stawali naprzeciwko siebie w okopach, w I wojnie światowej walcząc za rosyjskiego Cara,

austriackiego Cesarza czy za Cesarza niemieckiego.

Wojsko nawet w czasie pokoju przygotowuje się do głównego zadania jakim jest wojna.

Według najprostszych definicji wojny – celem wojny jest unicestwienie siły żywej i materialnej

przeciwnika.

Prawnicy międzynarodowi, teoretycy stosunków międzynarodowych podkreślają, że wojna raz na

zawsze zniknęła z arsenału. Francis Fukuyama określił koniec historii w sensie heglowskim.

Natomiast tezy te okazały się nieprawdziwe. Dzisiaj można powiedzieć, że dekada lat 90-tych i

18

jeszcze nieskończona pierwsza dekada XXI w., to cień Marsa, który jest bardzo mocny. Mars jest

bogiem wojny. Grecki Ares wcale nie zszedł z piedestału i marzenia o tym napisane na frontonie

gmachu Zgromadzenia Ogólnego ONZ w New Yorku „I przekuli miecze swe na lemiesze” są to ciągle

tylko marzeniami. Kiedy skończyła się zimna wojna, cień Związku Radzieckiego i jego zagrożenia dla

Ameryki był cały czas widoczny. Wystąpił problem reorientacji jak żyć bez konkretnego wroga.

Mit zagrożenia jest bardzo ważny dla budowania tożsamości obronnej, zachowań społecznych i

socjalizacji obywateli. Podstawowym kanonem Władysława Gomułki była teza o rewanżyzmie z

NRF. Adenauer na karykaturach przedstawiany był w płaszczu krzyżackim. U wielu obywateli

powstaje stereotypowe widzenie problemów międzynarodowych. Jest to problem wizji określonych

państw. W Polsce wielu obywateli nadal uważa, że Niemcy przygotowują się żeby odebrać nam nasze

ziemie zachodnie, są antypolscy, itd.

Erika Stainbach była córką podoficera z niemieckiej abwery, który w czasie okupacji pełnił służbę w

Rumi (miasteczko położone za Gdynią). Niemcy na ziemiach wcielonych do Rzeszy (poza Generalną

Gubernią) z domów wypędzali polskich gospodarzy, natomiast dom zajmowali niemieccy okupanci.

W taki sposób Steinbach trafił do domu w Rumi.

W1945r. w Niemczech znalazło się 10 milionów Niemców, którzy zostali przesiedleni z zachodnich

ziem Polski, Prus Wschodnich i obszaru Niemiec Sudeckich (proces ten trwał do 1947r.). Te 10 mln

ludzi to przede wszystkim elektorat partii prawicowych CDU, CSU i Socjaldemokratów. Liczba

dawniej wypędzonych ludzi dzisiaj zmalała biologicznie (śmierć), jest to druga generacja. To nie

władze polskie podjęły decyzje w Poczdamie o zmianie granic i przesiedleniach. Decyzje te podjęły

wielkie mocarstwa. Był to efekt kary dla Niemiec za holokaust, nazizm i rozpętanie II wojny

światowej.

Autor książki „Wstęp do geopolityki” zwrócił uwagę na kontekst geopolityczny wielu filmów

poświęconych starożytności np.: „Spartakus” z Kirkiem Douglasem, w którym tytułowy bohater został

przedstawiony nie do końca z sympatią (jak Lenin czy inny przywódca partii bolszewickiej). Są to

sprawy prezentyzmu historycznego problemów związanych ze starożytnością, średniowieczem w

interpretacji przez filmy czy literaturę. Badania te przeprowadzone są na podstawie bardzo

popularnego miesięcznika Reader`s Digest.

W amerykańskich filmach nawet o „Bondzie” przedstawiciele władzy sowieckiej, czy sowieckiego

wywiadu przedstawiani są jako osoby odrażające moralnie, cyniczne. Występuje tu formuła czarno –

białego schematu. Z jednej strony ludzie eleganccy, kulturalni, zabijający w imię wolności (James

Bond) a z drugiej strony zachłanni, prymitywni barbarzyńcy, którzy dla uzyskania pieniędzy robili

wszystko.

Kwestia stawiania własnego kraju, obszaru kulturowo – cywilizacyjnego wyżej niż inne obszary szczególnie Azji, Afryki. Pojęcie wspólnoty cywilizacyjnej społeczności międzynarodowej jako

narodów cywilizowanych i dzikich tubylców. Czytając dzieła brytyjskiego autora Rotssa czy twórców

kolonializmu to kolonializm przedstawiony jest jako dzieło szlachetne wybitnego narodu dla dzikich

nieokrzesanych tubylców po to żeby im przynieść prawdę.

W cenzurowanym wstępie przewodnika po Warszawie z 1874r. historia Warszawy przedstawiona jest

od dawnych czasów. Autor, któremu rosyjskie władze podyktowały napisał, że Polacy mieli kiedyś

państwo ale w związku z tym, że są narodem cywilizowanie opóźnionym, nie potrafili się sami rządzić

i sami się zgubili i państwa własnego nigdy już nie będą mieli. Przekonania takie często nie

sprawdzają się, ale mają one pojęcie wyższości cywilizacyjnej naszej, naszego narodu, odmienności.

W przekonaniu bardzo prostych polaków Pan Jezus był polakiem i jego matka też była Polką.

Dopuszczenie do tego, że Jezus był Żydem i Matka Boska Żydówką w ogóle nie wchodzi w grę. Jest

tu stawianie Żydów jako narodu gorszego. Problem ten występuje w wielu krajach świata.

Samuel Huntington nazwał 300-tu tysięczną grupę ludzi „Wspólnotą z Davos”. Dla ludzi „over

budget” – posiadających wysokie dochody, wykształconych, znających języki obce, podróżujących po

świecie miejsce przebywania nie ma większego znaczenia. Potrafią poruszać się w bardzo

skomplikowanym świecie.

Jest też grupa ludzi, którzy np.: rodzinną miejscowość opuszczają bardzo niechętnie. Już wyjazd do

Warszawy czy Krakowa jest przeżyciem trudnym gdyż ten świat wydaje im się obcy i go nie aprobują.

Jeszcze większym, traumatycznym przeżyciem jest wyjazd za granicę. Jeżeli wyjeżdżają na

zagraniczne wycieczki, to są one grupowe z polskim przewodnikiem, mieszkają w jednym hotelu,

19

praktycznie nie stykają się z ludnością miejscową. Jest to praktyka podtrzymywana przez rządy

państw.

Samuel Huntington w książce z 1993r. „Zderzenie cywilizacji” po amerykańsku „The Clash of the

civilization” stwierdził, że teza o tym, że paradygmat cywilizacyjny zachodu jest wyższy od innych

jest bardzo ryzykowna. I narzucanie siłą tego paradygmatu może prowadzić do zderzeń

cywilizacyjnych, do bardzo poważnych konfliktów i wojen. Za największe zagrożenie uznał Islam.

Wspomniał również o wyspach Islamu w Europie. Na tym kontynencie już mieszka kilkanaście

milionów muzułmanów w Wielkiej Brytanii, Francji, Włoszech, Hiszpanii. Ci muzułmanie nie

asymilują się z miejscowymi społeczeństwami stanowiąc pewne zagrożenie. Książka Huntingtona jest

nie do końca dobrze pojmowana. Autor chciał żeby Zachód wyciągnął wnioski.

Za zagrożenie uznaje również Chiny i ich rosnący potencjał. Uznał on, że trzeba prowadzić dialog

międzykulturowy pomiędzy cywilizacjami, szanować te cywilizacje, nie narzucać im własnego

paradygmatu przy użyciu siły, wówczas dylemat zderzenia cywilizacyjnego nie będzie rozstrzygnięty

w sensie, że do niego dojdzie.

Problem używanego języka. Przywódca jest cyniczny amoralny i narusza prawa człowieka. Przykład

w Gazecie Wyborczej zamieszczono artykuł, w którym napisano, że rozpoczęły się targi we

Frankfurcie i po raz pierwszy od lat wzięły w nim udział komuniści Chiny. Oczywiście Chiny

przygotowały wspaniały pawilon, lecz pawilon przykrywa łamanie praw człowieka. Chińczycy zostali

potraktowani jako durna, bezmyślna masa, która nic nie wie. Natomiast Chińczycy wysyłają co roku

na studia do Stanów Zjednoczonych 50 tyś. studentów, do Wielkiej Brytanii dwadzieścia kilka, do

Niemiec kilkanaście tyś. W różnych polskich uczelniach studiuje 1000 studentów chińskich. Ludzie ci

są bardzo zdolni, uczą się szybko. Używanie uproszczeń wobec tego kraju jest metodą gry

geopolitycznej służącej pokazaniu dobrze własnych spraw. Klasyczne stosowanie geopolityki dotyczy

kultury masowej (np.: prasa), czy sztuki masowej.

Wykład 11 i 12

Temat: Kody geopolityczne.

Key study – konkretne studia związane z geografią polityczną i geopolityką, czyli jakie podstawy są

do działań politycznych w wymiarze wewnętrznym i zewnętrznym, które prowadzą do konfliktu bądź

działań wojennych.

Wojna w Zatoce Perskiej w 1991r. jest w pewnym stopniu zbadana, (USA mają 30 lat na odtajnienie

dokumentów).

Saddam Husein – był generałem związanym z partią socjalizmu arabskiego, partią Bas, która działała

w pewnym momencie we wszystkich państwach arabskich. Prezydent Egiptu Naser głosił ideologię

socjalizmu arabskiego i stworzenia jednego państwa dla wszystkich Arabów.

Miały miejsce próby połączenia Egiptu z Libią co omal nie skończyło się wojną. Również próbowano

połączyć Irak z Syrią po obaleniu pro-amerykańskich i pro-angielskich rządów w tych krajach.

Saddam Husein do władzy doszedł w wyniku zamachu stanu. Prowadził politykę nacjonalizmu

arabskiego. Irak ma drugie co do wielkości złoża ropy naftowej i gazu ziemnego na świecie. Patrząc z

tego punktu widzenia mieszkańcy Iraku powinni mieć złote klamki w Roys Roysach, żyć dostatnio i

bogato. Natomiast żyją w lepiankach, w wielu domach w piecach pali się suszonymi odchodami

zwierząt. Husein był bardzo złym przywódcą politycznym. W ramach socjalizmu arabskiego

prowadził politykę nowoczesną i świecką, przykład: kobiety były równouprawnione. Nie był

radykałem islamskim tak jak Osamia bin Laden.

Wszystkie państwa arabskie za głównego wroga miały Izrael. Saddam Husein rozpoczął pierwszą

wojnę, która miała dla niego opłakane skutki. Był to rok 1981. Irak i Iran graniczą ze sobą. Irak leży

na terenach starożytnej Mezopotamii, przepływają przez niego dwie wielkie rzeki Tygrys i Eufrat

wpływając do Zatoki Perskiej tworząc gigantyczną deltę. Tereny przy delcie tzw. chrozestany, po

stronie irańskiej zamieszkiwała ludność arabska. Wszędzie tam znajdowały się szyby i instalacje do

wydobycia ropy naftowej.

Atak rozpoczął Irak dokonując ataku rakietowego. Dla Iranu ta wojna okazała się korzystną.

Wojskowo w pierwszej fazie lepiej przygotowany był Irak, który był bliżej państw zachodnich

Francji, Wielkiej Brytanii czy Włoch niż Związku Radzieckiego.

Wojna trwała 8 lat, zginęło w niej tysiące osób, dokonano wzajemnych zniszczeń, przede wszystkim

spalenia szybów naftowych. Wyniszczająca wojna zakończyła się rozejmem, który nie wyłonił

zwycięzcy. Obydwie strony twierdziły propagandowo, że pokonały bezwzględnie przeciwnika. Tak

20

naprawdę było to pyrrusowe zwycięstwo. Bilans dla Iraku był porażający. Saddam Husein prowadząc

wojnę musiał pożyczać pieniądze żeby zakupić broń i w efekcie, kiedy wojna się zakończyła Irak miał

zadłużenie 70 miliardów dolarów, z czego połowa była u Emira Kuwejtu, z którym w czasie wojny

miał stosunki braterskie. Kiedy Kuwejt żądał nieśmiało zwrotu długów to polityka Huseina się

zmieniła. Husein oświadczył, że Kuwejt (ma czwarte co do wielkości złoża ropy na świecie po Arabii

Saudyjskiej, Iraku i Iranie) jest częścią Iraku. Zdaniem Saddama Huseina Kuwejt wydawał

niemoralnie pieniądze uzyskane ze sprzedanej ropy zamiast dzielić się z braćmi arabskimi. Poza tym

uważał, że w czasach tureckich była to jedna prowincja Basra i państwowość kuwejcka nie ma

uzasadnienia. Były to podstawy do aneksji. Plan był prosty – najechać na sąsiada, który był

największym dobroczyńcą. Po zajęciu Kuwejtu Saddam miałby ropę kuwejcką w swoim ręku i długi

zlikwidowane.

Wojna pomiędzy Kuwejtem i Irakiem była szansą dla Stanów Zjednoczonych stworzenia koalicji,

która dawałaby im podstawy do sięgnięcia po przywództwo światowe. W tym czasie Związek

Radziecki chylił się ku upadkowi (istniał do XII 1991r), bronił swoich pozycji, oddając punkt po

punkcie. Generał Burłakow kiedy następowała sprawa wycofania północnych wojsk radzieckich z

Polski pytał, że co może zrobić wytargany lew? Czy już kompletnie grzywa mu wyleniała?

To właśnie zmiany w Zatoce Perskiej postawiły Saddama Huseina w konfrontacji ze światem

zachodnim. Tutaj znamienna była postawa króla Arabii Saudyjskiej, gdyż Arabia stała się bazą do

inwazji na Irak. Husein przedstawiał konflikt jako konflikt religijny. Islam był zagrożony przez

Syjonizm i kolonializm. Husajn też poparł Palestyńczyków obiecując podzielenie się z nimi ropą przez

nich uzyskaną. W propagandzie Saddam przedstawiany był jako dobroczyńca całego świata

arabskiego. Pojawiły się hasła nowej krucjaty Islamu.

Język rządzącej w Iraku partii Bas: walczące masy arabskie, socjalistyczna partia odrodzenia

arabskiego, która rozważa tę ponad panarabską konfrontację bitwę narodu arabskiego wzywa was do

umocnienia militarnej spójności i do zapewnienia rzeczywistej dialektycznej relacji między iracką

niezłomnością a nieuchronnością jego zwycięstwa w decydującej bitwie z jednej strony oraz

intifiadom na terytorium okupowanym i wyzwoleniem Palestyny z drugiej.

Mamy tutaj przejście z nacjonalizmu irackiego skierowanego przeciwko Iranowi na panarabizm i

hasła panarabskie i panislamskie.

Radio bagdadzkie: „Z religijnego punktu widzenia Muzułmanin nie może prosić niemuzułmanina w

żadnych okolicznościach o pomoc, ale niewierny władca saudów poprosił o ochronę Izrael i Stany

Zjednoczone, które nie tylko są niemuzułmańskie ale żywią urazę do islamu. Te same stare sposoby

interwencji okupacji terytoriów innych. Świat nie może zapomnieć amerykańskiej zbrodni na

Hiroszimie i Nagasaki, ani lekcji jaką Amerykanie dostali w Sajgonie, Wietnamie i Korei, gdzie

amerykański trujący gaz i napalm okazały się nieskuteczne”.

Po uchwaleniu rezolucji ONZ, Saddam Husein był przekonany, że Amerykanie nie uderzą. Rada

Bezpieczeństwa wyznaczyła ultimatum. Wybrano okres bardzo korzystnej pogody dla rozpoczęcia

operacji wojskowej. Na początku wykonano miesięczną operację lotniczą następnie krótką operację

wojskową, która się zakończyła wyzwoleniem Kuwejtu. Słabość armii irackiej polegała na tym, że

oddziały irackie poddawały się dziennikarzom, ponieważ były głodne. Czyli potęga Iraku okazała się

domkiem z kart. Wprowadzono autonomię dla prowincji kurdyjskich terroryzowanych przez Saddama

Husejna, strefę, po której nie mogły poruszać się samoloty irackie. Reżim iracki został

podporządkowany kontrolom międzynarodowym. Musiał wypłacić odszkodowania państwom, które

utraciły pieniądze z inwestycji w Kuwejcie i Iraku. ONZ i Rada Bezpieczeństwa pozwalała Irakowi na

sprzedaż ropy tylko za 4 miliardy dolarów, pieniądze te miały być przeznaczone na żywność i

lekarstwa.

Działań nie uzasadniano posiadaniem broni masowego rażenia przez Irak. Podejrzenia takie były,

Amerykanie nawet dwa lub trzy razy dokonali bombardowania podejrzanych obiektów. Amerykanie

mieli tak operację wojskową rozpędzoną, że praktycznie mogli Saddama Husejna obalić.

Podjęto decyzję, żeby Saddama z pętlą na szyi nie przyciskano mocno, utrzymać, ponieważ nie będzie

stanowił zagrożenia dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

Po ataku 11 września 2001r. Al-Qaedy na obiekty w Stanach Zjednoczonych czyli na Pentagon i

wierzę World Trade Centre w New Yorku, prezydent Bush proklamuje światową wojnę z

terroryzmem. Pierwsze uderzenie na Afganistan natomiast drugim celem stał się Irak.

21

Przyczyny wojny okazały się zupełnie nieprawdziwe. Po pierwsze Saddam Husein nie miał żadnych

powiązań ze światową Al-Qaedą. Nie ma na to żadnych dowodów. Husein to raczej tyran, który

przeciwników rozpuszczał w kwasie solnym – był to brutalny reżim a nie fundamentalizm islamski.

Stany Zjednoczone podjęły tą decyzję jednostronnie bez rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ, mając

poparcie Wielkiej Brytanii, Hiszpanii i Polski. Do dzisiaj nie znaleziono dowodów, że istotnie Irak

miał broń masowego rażenia. Zeznania świadków były sfabrykowane, nie były prawdziwe, przyznała

się do tego SIA. Irak miał być przykładem decydującej wojny z terroryzmem.

Cytat wypowiedzi prezydenta Busha: „Oczyścimy świat ze złoczyńców, skrzykniemy ludzi

kochających pokój do walki z terroryzmem. Terroryści starają się działać w cieniu, próbują się

ukrywać, ale my skierujemy na nich światło sprawiedliwości. Ostatecznie żaden zakątek świata nie

będzie wystarczająco ciemny żeby się w nim ukryć. Stany Zjednoczone są obrońcą wolności na całym

świecie i właśnie dlatego nastąpił ten atak. Nie ma zakątka na ziemi wystarczająco odległego ani

ciemnego żeby ich chronić. Niezależnie długo jak to potrwa to godzina sprawiedliwości nadejdzie”.

Operacja wojskowa była bardzo udana, różnica potencjałów wojskowych – Stany Zjednoczone 350

miliardów dolarów – budżet wojskowy, Irak 5 miliardów. Amerykanie 2,5 mln żołnierzy z czego 300

tyś. zmobilizowano do operacji przeciwko Irakowi w tym też koalicjanci – najwięcej Wielka Brytania

później Hiszpania, Polska i inne mniejsze państwa. Militarnie Irak nie miał szans. Popełniono błędy,

bo po obaleniu Huseina jednym z błędów było rozwiązanie armii irackiej.

Z klęski Iraku autonomia kurdyjska ucieszyła się i umocniła swoją autonomię. Na południu Iraku w

Basrze i dalej, do głosu doszli przywódcy religijni tacy jak Sadr czyli Szyici patrzący na swoich

współwyznawców z zagranicy, z Iranu. Efektem działań Georga W. Busha był przyjazd do Iarku

bojowników Al-Qaedy z Arkawim na czele, Czeczeńcy, Bośniacy i inni. Zaczęła się wojna. Zamiast

kontroli nad ropą i gazem zamiast demokratycznego państwa, które miało być przywódcą regionalnym

i liderem mieliśmy wydane na operacje wojenne od 1 do 1,5 biliona dolarów i prawie 5 tyś żołnierzy

zabitych.

Na wojnie skorzystały koncerny militarne gdyż każda wojna przynosi konieczność wytwarzania

sprzętu na lepszym poziomie.

Czy dla Stanów Zjednoczonych najważniejszym poligonem gdzie walczą geopolitycznie o

przywództwo światowe jest Afganistan? Żeby wygrać wojnę w Afganistanie, Amerykanie muszą

rzucić jeszcze 50 tyś. żołnierzy. Czy to wystarczy?

Pojawiają się głosy, że trzeba wycofać żołnierzy, zacząć rozmawiać z Talibami, zaakceptować ich

ortodoksyjny islam, na siłę ich nie demokratyzować i stosować inną politykę.

Zadawane jest pytanie: Dlaczego właśnie Afganistan stał się centralnym punktem geopolityki

światowej? Mówi się, że są to miasta czy kraje zapomniane przez Boga i ludzi. W Afganistanie nie ma

dróg – wyglądają one jak ubite ścieżki na pustyni, benzynę kupuje się w karnistrach ponieważ nie ma

regularnych stacji benzynowych, inflacja jest tak poważna, że tylko liczą się waluty zachodnie, kraj

ten nie ma gospodarki.

Geopolityka osadzona w tożsamości narodowej. Tożsamość i identyfikacja narodowa jest bardzo

ważna. Rodzina, szkoła i media oddziaływają na budowanie tożsamości narodowej, państwowej

określonego człowieka. Dzisiaj ten wymiar geopolityczny daje państwo. Język stwarza ramy dla

funkcjonowania kultury, która jest w obrębie danego państwa. Język też stwarza ograniczenia

dotyczące funkcjonowania życia naukowego i wpływa na zachowania polityczne i społeczne ludzi.

Dzisiaj nadal państwa narodowe kształtują rzeczywistość międzynarodową i to państwa wchodzą w

relacje z sobą. Jest coraz więcej więzi transgranicznych i ponadpaństwowych, przykładem są

pojawiające się wielonarodowe korporacje. W Europie mamy traktat z Schengen. Geograficznie

patrząc na dzielnicę miasta, np.: dzielnica Wola jest gminą i częścią wielkiej Warszawy, jako

Warszawa częścią Rzeczpospolitej Polski. Polska jest państwem unitarnym, homogenicznym

(jednorodnym) narodowościowo. Mniejszości narodowych jest w kilku procentach – Białorusini,

Ukraińcy, Mniejszość Niemiecka.

Państwo i naród są wartościami najwyższymi, ale bardzo nie dobrze się staje kiedy mamy do

czynienia z ultranacjonalizmem, szowinizmem, rasizmem, gdyż właśnie z państwa może wyjść

ideologia, która doprowadzi do wojny światowej, holokaustu.

Wiek XX był wiekiem megazagłady. Wielkie ideologie, nazizm i komunizm doprowadziły do śmierci

setek milionów ludzi.

22

Są państwa jednonarodowościowe i wielonarodowościowe, powstają nowe narody. Przypadek Stanów

Zjednoczonych gdzie Amerykanie (poza Indianami) są emigrantami przybyłymi z wielu zakątków

świata. Jest to fenomen tworzenia narodu, jego tożsamości pochodzącego z emigrantów. W USA

pojęcie narodu patriotyzmu jest bardzo ważne. Podobnie jest z narodami w Ameryce Południowej,

które wyszły z Hiszpanii, Portugali, Brazylii.

Czystki etniczne. Polacy na Wołyniu (lara 40-te) zostali masowo wymordowani. Ukrainiec, który miał

żonę polkę i córkę, musiał je własnoręcznie zabić – otrzymał takie polecenie.

Lata 90-te była Jugosławia – narody, które żyły w wielkiej przyjaźni za czasów marszałka Tity,

później sąsiad okazywał się wrogiem, którego trzeba zabić dlatego, że był z innej narodowości.

Rzeź ok. miliona Ormian przez Turków w 1920 r.

U schyłku Związku Radzieckiego pojawiły się liczne konflikty etniczne pomiędzy Azerami i

Ormianami, Nagorny Abarach i Chiczewań. Obecnie pomiędzy Rosją, Gruzją, Abchazją, Osetią

Południową.

Kaukaz jest bardzo ciekawy pod względem etnicznym gdyż jest zamieszkiwany przez wiele

narodowości. Gruzja i Armenia należą do najstarszych państw świata, jedne z pierwszych

schrystianizowane. W wieku XIX ekspansja imperium carskiego i podbicie Kaukazu (walki trwały 20

lat). Po klęsce Powstania Listopadowego oficerów i żołnierzy wojska polskiego wcielono do armii

rosyjskiej i wysłano ich do walki przeciwko Czeczenom.

W 1893r. industrializacja (mechanizacja) dotknęła Rosję, w Czeczenii i Azerbejdżanie odkryto ropę.

W 1890 – 1900 Rosja zbudowała linię kolejową przez Czeczenię do Władykaukazu, była to

najważniejsza trasa południowych regionów Rosji. W 1914r. czeczeńska ropa stanowiła 14 %

Rosyjskiej produkcji ropy.

W 1917r. – początek Rosyjskiej Rewolucji Bolszewickiej, Car Mikołaj II jest usunięty z tronu,

nastąpił reżim bolszewicki z Leninem na czele. W 1918r. ustanowiono Republikę Górską, którą jako

Górską Autonomiczną Socjalistyczną Republikę Radziecką Lenin włączył w 1921r. do Rosyjskiej

Federacyjnej Republiki Radzieckiej. W 1922r. 30 listopada Górską Autonomiczną Socjalistyczną

Republikę Radziecką oficjalnie rozwiązano i stworzono Czeczeński Obwód Autonomiczny. W 1923r.

oficjalnie została przyjęta polityka korianizacji zakorzenienia zachęcająca różne narody do używania

swojego języka i pielęgnowania swojej kultury, wzbudzanie poczucia świadomości etnicznej

narodowej mniejszości.

W 1934r. Czeczeński Obwód Autonomiczny połączył się z Inguskim Obwodem Autonomicznym. W

1936r. obydwa obwody zyskują status Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. W

1944r. kiedy hitlerowcy wkroczyli do Kaukazu to część Czeczenów wystąpiła przeciwko armii

radzieckiej i wstąpiła do jednostek stworzonych przez Niemców. Po odzyskaniu tych terenów przez

armię radziecką, 23 lutego 1944r. Stalin za kolaborowanie z nazistami wydał rozkaz – 50 tyś.

Czeczenów do Północnego Kazachstanu wywieźć na wygnanie, trwało ona 13 lat. Publikacje w języku

czeczeńskim zostały zakazane a określenie Czeczen zostało wymazane z radzieckich podręczników i

encyklopedii.

Dopiero w styczniu 1957r. Nikita Chruszczow przywraca Czeczeńsko – Inguską Autonomiczną

Republikę Radziecką. 200 tyś. wygnańców wróciło z Kazachstanu do Czeczenii nie posiadając

domów ani zatrudnienia. W 1985r. Gorbaczow (ur. w Stawropolu będącym na przedprożu Kaukazu)

doszedł do władzy. Rozpoczął dłastost i pierestrojkę Nastąpił upadek kontroli komunistycznej partii

nad Związkiem Radzieckim i pojawiła się autonomia dla różnych grup etnicznych.

W 1990r. dawni komunistyczni przywódcy zwołali Czeczeński Kongres Narodowy i zaprosili

niedawno awansowanego generała Dudajewa, który nigdy nie mieszkał w Czeczenii, aby stanął na

czele ruchu nacjonalistycznego. Dudajew należał do elity Armii Radzieckiej. W tej armii ludzi

pochodzenia innej narodowości niż rosyjska nie awansowano powyżej stopnia półkownika. Dudajew

był dowódcą bombowców strategicznych stacjonujących w Tainie w Estonii. W grudniu 1991r. upadł

Związek Radziecki natomiast 1 listopada Dżochar Musajewicz Dudajew po zwycięstwie w wyborach

prezydenckich ogłasza niepodległość Czeczenii od Rosji. Rosyjski prezydent Jelcyn ogłasza stan

wojenny w Czeczenii i Inguszetii, wysyła tysiącosobowy oddział ministerstwa spraw wewnętrznych,

który nawet nie wysiada z samolotów, ponieważ tłumy blokują lotnisko. Czeczenia tworzy armię,

składa się ona z 12 tyś. żołnierzy z czterdziestoma czołgami i pięćdziesięcioma jednostkami

wyposażonymi w różny sprzęt. W 1992r. Czeczenia przyjmuje konstytucję. W 1994r. oddziały

rosyjskie wkraczają do Czeczenii aby położyć kres ruchowi nacjonalistycznemu. Wojna trwa 20

23

miesięcy, ginie 10 tyś. ludzi w tym wielu cywilów. W 1995r. (następna faza wojny domowej) Szamir

Basajew dokonał ataku na szpital w Budynowsku gdzie wzięto setki zakładników, 100 zostaje

zabitych przy pierwszym ataku. Władzę po Dudajewie obejmuje Zelichman Jandarbijew. W maju

1996r. Jelcyn podpisuje pokojowe porozumienie z Jandarbijewem. W sierpniu czeczeńscy powstańcy

atakują Grozny – stolicę, która jest jedną ruiną. Szef sztabu powstańców Asłan Maschadow i szef

bezpieczeństwa Jelcyna – Aleksander Lebiedź podpisują porozumienie w miejscowości Kasawiurt o

przerwaniu ognia. W październiku oddziały rosyjskie wycofują się z Czeczenii. Maschadow wygrywa

wybory prezydenckie w Czeczenii, jego prezydentura zostaje uznana przez Rosję.

Maschadow ogłasza trzyletni plan stopniowego wprowadzenia islamskiego prawa szarijatu – islamskie

prawo karne. Potem ginie główny wysłannik moskiewski do Czeczenii. Czeczeńscy powstańcy z

Szamirem Basajewem znowu przekraczają granicę Dagestanu próbując obalić tam istniejący rząd.

Natomiast Maschadow, który był dość umiarkowany apelował do Czeczeńców aby wycofali się z

Dagestanu.

Druga wojna Czeczeńska. Na początku w Groznem zabito 300-tu rosyjskich cywilów. Rząd rosyjski

zaczyna atak na Czeczenię, oddziały Rosyjskie zdobywają Grozny, Rosja ogłasza zajęcie Czeczenii,

wojna trwa na terenach górskich. Moskwa mianuje Achmada Kadyrowa szefem administracji

Czeczeni. W wiosce Dachny znaleziono 48 ofiar ludobójstwa. W październiku 2002r. Czeczeni

atakują teatr w dzielnicy moskiewskiej 1 osoba zostaje postrzelona i zabita przez napastników, 118

cywilów i 50 napastników umiera wskutek użycia gazu przez rząd rosyjski. W 2004r. dawny

czeczeński prezydent Zelichman Jandarbijew zostaje zabity w samochodzie pułapce w Katerze. Dwaj

rosyjscy oficerowie wywiadu zostali skazani na dożywocie. Przyznali się, że działali na rozkaz

rosyjskiego rządu. Później ginie Achmad Kadyrow w wybuchu bomby na stadionie w Groznym.

Konflikt nasila się po tym jak Jelcyn ogłosił zakończenie militarnej fazy konfliktu.

W Czeczeni wojna trwa nada, giną żołnierze i prorosyjskie władze dokonują egzekucji.

Jest to geopolityka. Czeczenia to miękkie podbrzusze Rosji, obszar niewielki, ważny (14%

zapotrzebowania Rosji w ropę płynęło z szybów Czeczenii), szlak, przez który przechodzą rurociągi z

Azerbejdżanu, Kaukazu. Teren niespokojny politycznie.

Wykład 13, 14 i 15

Temat: Geopolityka a nacjonalizm.

Współczesne państwa odpowiedzialne są za bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne.

Bezpieczeństwo to przede wszystkim zachowanie integralności regionalnej kraju, poprawa dobrobytu

społeczeństwa i wysoki poziom suwerenności danego państwa.

Polska dzisiaj w Unii Europejskiej ma równe rozwiązania traktatowe przyjęte dobrowolnie przez

państwa w oparciu o konstytucje, które pozwalają też zrezygnować z części atrybutów suwerenności.

W wielu krajach partie polityczne o obliczu konserwatywnym niechętnie rezygnują z atrybutów

suwerenności.

W kodzie politycznym jest interes kraju wyraźnie określony, ale władze państwa często toną w żalach

historycznych. Polityka pamięci historycznej może zepsuć współczesne stosunki, które są konkretne

np.: zakup gazu od Rosji. Bez dobrego klimatu politycznego, bez dialogu politycznego nie ma innych

spraw.

Kod geopolityczny może mieć charakter agresywny i defensywny. Obecnie nieliczne państwa

zachowują się agresywnie w stosunkach międzynarodowych. Większość państw ma podejście o

charakterze defensywnym.

Patrząc historycznie i geograficznie mamy ojczyznę, która ukształtowała się w ciągu jakiejś historii.

Mamy państwo jako wyróżniającą się jednostkę fizyczno – środowiskową. Państwo jest też inkarnacją

istniejącej od dawna jednostki polityczno – terytorialnej.

Konflikty często dotyczą zamierzchłej historii. Np.: Podczas wizyty w Chinach prezydent Indii w

przeciwieństwie do premiera Putina został przyjęty bardzo kwaśnie. Problemem jest spór terytorialny

pomiędzy Chinami i Indiami oraz roszczeniami do jednej prowincji leżącej w Himalajach.

Granice. W geografii politycznej ważną kategorią są granice. Są one narysowane na mapie,

oznaczone w terenie. Znakami granic lądowych są: słupki graniczne, tabliczki, szlabany. Granice

wodne też są oznaczone.

Pogranicze to tereny leżące przy granicy.

Jeżeli granica między państwami jest otwarta to mieszają się języki, istnieje handel przygraniczny,

granica zbliża narody. Jeżeli mamy sytuację konfliktową, czy państwo jest totalitarne jak Związek

24

Radziecki wówczas na granicy ustawione są zasieki z drutu kolczastego, jest zaorana ziemia,

strzelnice automatyczne, mur berliński – granica NRD z RFN.

Najlepiej można to zaobserwować na przykładzie Polski. Polska w latach 90-tych podpisała

obustronne umowy o ruchu bezwizowym z większością państw europejskich. Dzisiaj praktycznie

ruch wizowy obowiązuje tylko do Stanów Zjednoczonych, a tak obywatele polscy do większości

państw świata mogą udawać się bez wiz. Nadal wizy są do Chin czy do krajów dalekich, zamkniętych.

W momencie kiedy podróż zagraniczna jest łatwa, to granica w mentalności, w psychice człowieka nie

istnieje.

Porównanie II Rzeczpospolitej i obecnej Polski. II Rzeczpospolita miała granice właściwie

wywalczone na placu boju. Na dole była to linia od Dniestru poprzez Słucz, Zbrucz czyli granica

Austro – Węgier z Rosją Carską, dalej wzdłuż linii kolejowej koło Sarnów do Dźwiny (z Łotwą), dalej

granica z Litwą w stanie zamknięcia do 1938r. gdyż po zajęciu Wilna przez Piłsudskiego Polska z

Litwą była w stanie wojny. Nawet tor kolejowy pomiędzy Wilnem i Kownem w połowie był

rozebrany na odcinku 10 km i postawione zasieki z drutu kolczastego. Stosunki między obiema

państwami były wrogie. Dalej mieliśmy granice Niemcami z Prusami Wschodnimi, linia graniczna

była między Mławą a Nidzicą, następnie wąski korytarz pomorski z kawałkiem wybrzeża należącym

do Polski, z półwyspem Helskim było to 110 km.

Wolne miasto Gdańsk zajmowało obszar od Tczewa z Gdańskiem aż po Mierzeje Wiślane. Dalej

znowu granica z Niemcami aż do Czechosłowacji.

Po likwidacji Czechosłowacji, utworzeniu protektoratu Czech i Moraw, na którym stacjonowały

wojska niemieckie i wasalnej od Niemiec Słowacji, Sytuacja Polski była praktycznie tragiczna.

Granice PRL-u: linia Curzona z odcięciem Lwowa i Chyrowa, w tradycyjnym brzmieniu linii

Curzona Lwów był po stronie Polskiej(Stalin nie zgodził się na to).

Dzisiejsze granice są bardzo stabilne, mamy granice z: Niemcami, Zalew Pomorski – odcinek do

dzisiaj nieuregulowany. Trasa statków wpływających do portu szczecińskiego promów płynących do

Szwecji przechodzi przez niemieckie wody terytorialne. Polska powinna mieć kontrolę nad całym

zalewem. Teren ten obejmuje Unia Europejska więc nie ma problemów z tym związanych, na plaży

między Świnoujściem i Albekiem zniesiono wszelkie szlabany graniczne i można swobodnie

przekraczać granicę. Dalej granica opiera się na rzece Odrze i Nysie Łużyckiej. Granica z Czechami

przebiega przez Sudety, jest to górska granica. Po wojnie problemem była Kotlina Kłodzka, do której

Czesi składali pretensje, na tym tle dochodziło do wzajemnych, delikatnych konfliktów.

Dalsza granica ze Związkiem Radzieckim, która przebiegała na Bugu, Okole Puszczy Białowieskiej i

Prusy Wschodnie Niemieckie, które podzielono na dwie części, linię graniczną wyznaczając linijką.

Sytuacja graniczna Polski zmieniła się całkowicie w 1991r. Nasi sąsiedzi przestali istnieć tzn. NRD,

Związek Radziecki i Czechosłowacka Republika Socjalistyczna. Dzisiaj mamy Republikę Czeską i

Słowację, NRD stała się częścią zjednoczonych Niemiec. Ta linia graniczna została potwierdzona

traktatem z Niemcami. Na wschodzie mamy granicę z Republiką Ukrainy, Republiką Białorusi,

Republiką Litewską i morskie granice z Finlandią, Szwecją i Danią.

Wyznaczenie granicy w wysokich górach. W wielu przypadkach tak jak na Śnieżce granica

przechodzi przez szczyt, podobnie jest na najwyższej górze świata Mont Everest czy Molongmie.

Granica na jeziorze i rzece. Linia graniczna na rzece biegnie wzdłuż głównego nurtu rzeki, on często

nie jest na środku np.: na Odrze linia graniczna jest przy polskim brzegu tzn., że Odra w większości

miejsc jest po stronie niemieckiej. Zmiana nurtu rzeki może prowadzić do konfliktów. przykład: rzeka

Ussuri, początkowo główny nurt był przy brzegu chińskim, później przesunął się pod nurt rosyjski i

władze chińskie uważały, że wyspy znajdujące się na rzece są pod ich jurysdykcją. Konflikt ten

spowodował okres zaostrzenia stosunków chińsko – sowieckich. Był to moment kiedy praktycznie

doszło do wojny o bezludne wysepki, na których rybacy trzymali budynki gospodarcze, w których

trzymali sieci. Zginęło wówczas kilka tysięcy żołnierzy chińskich i kilkuset Rosjan. Rosjanie wówczas

po raz pierwszy użyli działa laserowego.

Kody geopolityczne i ustalenie linii granicznej między Koreą Północną a Południową. Korea ma

prawie 5000 tyś. lat. Początki to 2333 r. p.n.e. Naród bardzo homogeniczny (jednorodny), w

przeszłości też podzielony na kilka państw, ale praktycznie od dynastii Silla w VII w. zjednoczone aż

do 1910r., do aneksji przez Japonię i wcieleniu do Cesarstwa Japońskiego jako prowincję. Do sierpnia

1945r. Korea była administrowana przez Japonię.

25

Wielkie mocarstwa: prezydent Stanów Zjednoczonych Franklin Roosevelt, premier Wielkiej Brytanii

Winston Churchill i generalissimus Republiki Chińskiej Czang Kaj-szek najpierw w Kairze uznały, że

Korea uzyska niepodległość w odpowiednim czasie. W Poczdamie przedstawiciele Związku

Radzieckiego – generał Żukow, Stanów Zjednoczonych Din Rasck – późniejszy sekretarz stanu,

pułkownik Bomstil III podpisali tymczasowe porozumienie dotyczące linii demarkacyjnej okupacji

wojskowych, które Związek Radziecki i Stany Zjednoczone planowały założyć w Korei.

Rosjanie rozpoczynają wojnę z Japonią 8 sierpnia 1945r. Japończycy właściwie nie stawiają oporu,

tworzą administrację. Do Korei przybywa grupa komunistów koreańskich walczących w oddziałach

armii radzieckiej z kapitanem Kim Song Ju, (Kim Ir Sen – po Koreańsku) i zaczyna się

przekształcanie Korei Północnej w terytorium zależne od Moskwy i kształtowane na wzorach

radzieckich. Na południu zanim wylądowali amerykanie powstają komitety ludowe tworzone przez

lewicowców, które przeniosły się też na północ. Tworzą one rząd Koreańskiej Republiki Ludowej.

Amerykanie zajęli wrogą postawę wobec stworzonych komitetów ludowych i zaczęli własne

działania. Odbyła się konferencja moskiewska, gdzie podjęto uchwałę w sprawie protektoratu dla

Korei na 10 lat sprawowanego przez USA, ZSRR, Wielką Brytanię i Chiny. Uchwały Konferencji

Moskiewskiej w sprawie Korei Południowej zostały odebrane negatywnie, poza komunistami, którzy

na rozkaz Moskwy je zaaprobowali. Inne partie były przeciwne twierdząc, że Korea już raz protektorat

miała i stała się państwem zniewolonym przez Japonię. W efekcie obydwie strony radzieckie i

amerykańska nie osiągają porozumienia. Rozmowy dowódców są zawieszone. Sprawa Koreańska

trafia do ONZ, nie do Rady Bezpieczeństwa, gdzie Rosjanie mieli prawo weta tylko do Zgromadzenia

Ogólnego. Powstaje tymczasowa komisja ds. zjednoczenia Korei. Komisja ta przeprowadza w

południowej części wybory do parlamentu gdyż do północnej przez Rosjan nie została wpuszczona. W

tym czasie komuniści organizują na południu partyzantkę, ruch oporu, strajki. 15 sierpnia 1948r.

zostaje proklamowana Republika Korei z prezydentem Li Syng Manem . 9 września na północy Koreańska Republika Ludowo- Demokratyczna, premierem rządu koreańskiego

zostaje Kim Ir Sen. Tam początkowo nie ma prezydenta jest tak jak w Polsce Rada Państwa na

podstawie Konstytucji z `52r., ale przewodniczący rady państwa nie był postacią znaczną.

Obydwie strony mają wycofać wojska. Kim Ir Sen podejmuje akcję zjednoczenia poprzez wojnę 25

czerwca 1950r. Korea Północna znakomicie uzbrojona przez Związek Radziecki mająca 130 –to

tysięczną armię dokonuje inwazji, zajmując w szybkim tempie Seul i prawie całe terytorium Republiki

Korei.

Akcja ONZ – rezolucja Rady Bezpieczeństwa wzywa Północną Koreę do zaniechania agresji.

Przeprowadzenie akcji wojskowej przy użyciu wojsk lądowych, morskich i lotniczych jest celem

przywrócenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa na Półwyspie Koreańskim.

Wojna domowa staje się wojną międzynarodową. Kontyngenty wojsk ONZ w większości stanowiły

oddziały amerykańskie i Republiki Korei poza tym 16 państw w tym Wielkiej Brytanii (4 tyś.

Brytyjczyków zginęło w wojnie koreańskiej), Południowej Ameryki w tym z Chile, Turcy.

Ofensywa sił ONZ dotarła do rzeki granicznej z Chinami i wówczas Mao podjął decyzję o udzieleniu

pomocy Korei wysyłając 2 mln żołnierzy – chińskich ochotników ludowych. Była to wojna

Amerykańsko – Chińska. Amerykanie początkowo byli zaskoczeni tak, że zostali wyparci aż za Seul.

Później dowódca amerykańskich sił gen. Douglas MacArhtur chciał zrzucić bombę atomową na

Chiny, na co prezydent Truman nie pozwolił. MacArhtur został odwołany i rozpoczęły się rokowania

rozejmowe zakończone 27 lipca 1953r.

Nie ma układu pokojowego, wojna nie jest zakończona, jest zawieszenie broni, linia demarkacyjna i

strefa zdemilitaryzowana. Linia demarkacyjna miała 240 km długości, po dwa kilometry z każdej

strony (4 km szeroka). W miejscu gdzie zakończyły się rokowania „ Osma pagoda pokoju” – miejsce,

w którym podpisano rozejm koreański jest trochę dalej od baraków, w których spotyka się Komisja

Rozejmowa, Komisja Nadzorcza Państw Neutralnych.

Znajdowała się wspólna strefa bezpieczeństwa – Joint Security Area.

W traktacie rozejmowym przyjęto zasadę, że do strefy zdemilitaryzowanej nie wolno wprowadzać

żadnego ciężkiego sprzętu wojskowego, tzn. armat, haubic, transporterów opancerzonych i czołgów.

Mogą wchodzić oddziały żołnierzy najwyżej 300 – tu osobowe, posiadające tylko broń ręczną czyli

pistolety maszynowe i muszą być specjalnie oznakowani. Turyści, którzy przybywają do Pan Mun

Jonu też mają specjalne oznakowania, identyfikatory. Wjeżdżając do Pan Mun Jonu podpisuje się

deklarację. Wejście do strefy jest zaminowane, po obu stron znajduje się 1 mln min

26

przeciwpiechotnych, przy granicy stoi 1 100 000 żołnierzy północno – koreańskich, 700 tyś. żołnierzy

południowo – koreańskich i 36 tyś. żołnierzy amerykańskich. Przez teren Pam Mun Jonu nie można

przejechać, można przelecieć z Phenianu do Pekinu i z Pekinu do Seulu. Sytuacja ta, to klasyczny

produkt geopolityki.

Inny przykład podobnej granicy. Izrael na granicy ze strefą Gazy zbudował mur, który nazwał płotem

antyterrorystycznym.

Wojna z terroryzmem.

Talibami byli uczniowie szkół koranicznych. To oni wkroczyli do Afganistanu z Pakistanu. Była to

młodzież od 16 do 18 lat. W szkołach koranicznych na pamięć uczono się Koranu po arabsku, nie

rozumiejąc ani słowa. Dzisiaj Talibami są ludzie niewykształceni – analfabeci, miejscowi, którzy

walczą mając swoich szejków na czele, którym nie podoba się, ze biali ludzie – Amerykanie, Polacy

czy inni przyjechali do ich kraju, nie szanują Allacha i ich obyczajów.

Talibowie utrzymują się generalnie z upraw maku, z maku powstaje opium, które sprzedają. Za

uzyskane w ten sposób pieniądze kupują karabiny, rakiety, działka, samochody, benzynę i inne dobra

im potrzebne. W Afganistanie poza Kabulem i większymi miastami nie ma dróg. Afganistan to 1 600

000 km2, z czego 80% stanowią pustynie, półpustynie i bardzo wysokie, dzikie góry.

Chłopiec kończąc 4 – 5 lat jest uczony jazdy konnej i posługiwania się bronią. Rząd afgański nigdy

nie kontrolował poszczególnych wiosek, posterunki policji umieszczane są na skraju wioski, policjant

do wioski nie wchodził, ponieważ źle skończyłoby się to dla niego.

Afganistan jest położony w takim miejscu geopolitycznym, że przez wieki wielkie armie

przemaszerowywały go– Aleksander Wielki idąc do Indii. Afganistan był państwem Wielkiego

Mongoła.Na przełomie XIX i XX w. występuje konflikt ekspansji opanowania Afganistanu przez

Rosjan i Brytujczyków.

Później Afganistan stał się krajem bardzo izolowanym, autarkicznym, odpornym na wpływy

zewnętrzne. Utrzymywał bezpieczne stosunki ze Związkiem Radzieckim i światem zachodnim. Do

`73r. rządził nim któż Zachir Szach. Został obalony przez ppłk – a Mohammeda Douda Czana,

Afganistan ogłosił się republiką. Pięć lat później 27 kwietnia oficerowie lewicowi, z ppłk

Mohammedem Tarakim przeprowadzają zamach stanu podczas, którego ginie Mohammed Daud

Czan.

Zostaje proklamowana Ludowo – Demokratyczna Republika Afganistanu. W Afganistanie

przeprowadzona jest (sterowane przez oficerów KGB) reforma rolna – meczetowi zabierają ziemię,

kobiety wysyłają do szkoły do pracy. Powstaje bunt, wrzenie tym bardziej, że Taraki zostaje obalony

(uduszony poduszką) przez mjr – a Amina.

Geopolityczne i geograficzne uwarunkowania międzynarodowej wojny z terroryzmem.

Frontem tym przede wszystkim jest Afganistan. Działania Tarakiego i jego następcy Amina powodują

ogólnonarodowe powstanie, czyli Dżihad. Mułowie zareagowali na zabieranie im ziemi.

Kościół Sunnicki jest podstawową potęgą w Afganistanie, w kraju jednym z najbiedniejszych na

świecie. Dzisiaj średnia długość życia wynosi 35 lat. Niszczące wojny w Afganistanie trwają 30 lat, są

miliony uchodźców. Fala ta przeszła też do sąsiedniego Pakistanu, gdzie nastąpiła libanizacja szeregu

prowincji.

Amin nie radzi sobie w walce z Mudżahedinami. W `79r. do Afganistanu przybywa syn

przedsiębiorcy budowlanego z Arabii Saudyjskiej, związany z dworem królewskim Arabii Saudyjskiej

– Osamia bin Laden. (Arabowie nie mają imion i nazwisk w naszym sensie) Osamia urodził się w

Arabii Saudyjskiej w 1957r. ojciec jego o był Jemeńczykiem. Był 17 – tym dzieckiem z 51 dzieci.

Wykształcony na zachodzie, w tym w Londynie. Staje się fanatycznym wyznawcą Islamu, studiuje w

uniwersytecie w Dżetach w Arabii Saudyjskiej, zdobywa wykształcenie w dziedzinie inżynierii i

zarządzania.

W grudniu 1979r. Związek Radziecki postanawia interweniować w Afganistanie. Kiedy wojska ZSRR

lądowały na lotnisku w Kabulu, Amin był przekonany, że przybywają oni z pomocą dla niego. Jednym

z pierwszych działań desantu radzieckiego było zastrzelenie z granatnika Amina. Powstała tu sytuacja

bezprecedensowa, rząd zostaje zabity. Rosjanie po dwóch miesiącach sprowadzili do Kabulu Babraka

Karmala – ambasadora Afganistanu w Czechosłowacji. Praktycznie nie było rządu, kontrolę nad

wojskiem afgańskim objęli Rosjanie. Kraj był faktycznie okupowany. Zgromadzenie Ogólne bardzo

dużą większością potępiło inwazję. Babrak Karmal zostaje zastąpiony przez sił bezpieczeństwa

Afganistanu generała Dżibullaha. Wojna ta trwa do 1988r. kiedy to Gorbaczow ogłasza rozłożony na

27

10 m-cy plan wycofania wojsk radzieckich z Afganistanu. Wycofywanie rozpoczyna się w maju.

Rosjanie stracili bardzo wielu ludzi w tej wojnie.

W połowie lat 80 – tych Osamia bin Laden nawiązał kontakty z Centralną Agencją Wywiadowczą

Stanów Zjednoczonych walcząc z sowietami. W `89r, po wyjściu wojsk radzieckich z Afganistanu bin

Laden przenosi się do Arabii Saudyjskiej. Mudżahedinowie bardzo szybko zdobywają Kabul, jest to

kolejny etap wojny, walka pomiędzy nimi. Powstaje rząd nieuznawany przez pułkownika Massuda –

Uzbeka. Następuje podział wśród wodzów i trwa wojna pomiędzy nimi. Do Afganistanu wkraczają

Talibowie z Pakistanu i Muła Omar.

W1991r. wojska Amerykańskie przybywają do Arabii Saudyjskiej, bin Laden oburzony obecnością

Amerykanów w pobliżu świętych miast Mekki i Medyny przenosi się do Chartumu w Sudanie gdzie z

tamtejszymi władzami wchodzi w komitywę.

Globalna sieć Al-Qaedy została stworzona (Al-Qaeda znaczy baza) czasie pobytu bin Ladena w

Chartumie od XII `91r. do V `96r. Wówczas rząd Sudanu patronował działalności tej organizacji do

połowy lat 90 – tych.

Dokonali oni krwawych zamachów państwowych afrykańskich, w tym na ambasadzie amerykańskiej

w Kenii i Tanzanii. Wówczas Amerykanie Osamia bin Ladena mogli zlikwidować dwukrotnie.

Spóźnione decyzje bądź ich brak spowodowały, że przetrwał.

Pierwszy historyczny atak Al-Qaedy to 29 XII 1992r. na hotel „Aden” w Jemenie. Celem byli

amerykańscy żołnierze będący w drodze do Somalii gdzie mieli uczestniczyć w misji pokojowej ONZ.

Atak był spóźniony zginęli niewinni ludzie.

Pierwszy atak w lutym 1993r. na World Trade Center, wówczas uderzono tylko furgonetką z bombą, 6

ofiar śmiertelnych, ponad 1000 osób było rannych. Zamachowiec Rahman przez sąd amerykański

został skazany 999 lat więzienia. Ramzi Józef i Ejat Ismoill zostali uznani winnych tego zamachu.

Później zestrzelono dwa amerykańskie helikoptery wojskowe w Mogadiszu.

Amerykańskie służby ustaliły, że Al-Qaeda wspomagała finansowo i bronią przywódców

plemiennych atakujących siły amerykańskie w Somalii. W `94r do Afganistanu wkraczają Talibowie,

Kandahar zostaje zajęty przez Talików pod dowództwem Muły Mohammeda Omara. W Kenii działają

dwaj wysłannicy Osamiy bin Ladena w Ahih Elahage w Nairobi i Muhammad Sadek Odeh w

Mombasie. Prowadzą interesy wykorzystując pieniądze Al-Qaedy i zarabiają na przyszłe zamachy

terrorystyczne. Później podejmują próbę zamordowania prezydenta Hosniego Mubaraka uznanego za

zdrajcę i służalca Ameryki.

Mubarak zwalczał braci islamskich i inne terrorystyczne ugrupowania, ekstremistyczne islamskie w

Egipcie. Praktycznie ten atak był przeprowadzony przez Al-Qaedę.

Następny atak Al-Qaedy w Rijadzie, Arabii Saudyjskiej – `96r. rok - to rok zajęcia przez Talibów

Kabulu. Wówczas Al-Qaeda powraca z Chartumu do Afganistanu gdzie Muła Omar zapewnia jej

bezpieczne schronienie i możliwość prowadzenia szkoleń dla terrorystów z całego świata gdyż Baza

działa nie tylko na Półwyspie Arabskim, w państwach Bliskiego Wschodu ale także w Azji

Południowo – Wschodniej.

Islamizacja takich krajów jak Indonezja, Malezja odbywała się w przyspieszonym tempie. Bazy Al-

Qaedy powstają też w enklawach islamskich, funkcjonujących w Hiszpanii, Francji, Włoszech,

Szwajcarii czy Wielkiej Brytanii. W 1998r. bin Laden ogłasza Fatwę stanowiącą, iż Muzułmanie

winni są zabijać Amerykanów w tym także cywilów wszędzie gdzie jest to możliwe. W `98r. zostają

zaatakowane bombowo amerykańskie ambasady w Kenii i Tanzanii. Amerykanie odpowiadają

atakami rakietowymi na bazy Al-Qaedy w Afganistanie i zbombardowaniem przypuszczalnej fabryki

broni chemicznej Al-Qaedy w Sudanie. W `99r. centrum operacyjne Al-Qaedy zostaje przeniesione z

Kandaharu do Farmii Hady w Afganistanie gdzie Talibowie cały czas dają bezpieczne schronienie.

ONZ nakłada sankcje na reżim Talibów za udzielenie schronienia bin Ladenowi.

W Jemenie zamach bombowy Al-Qaedy na okręt USSKOL i ginie 17 amerykańskich żołnierzy.

Szczytem był atak przy użyciu porwanych samolotów cywilnych. Były cele trzy: World Trade Center

– Centrum Gospodarki Światowej, Pentagon czyli ministerstwo obrony i Biały Dom. Samolot, który

leciał na Biały Dom nie doleciał dlatego, że nad Pensylwanią doszło do walki pasażerów z

terrorystami i w efekcie samolot uległ katastrofie (rozbił się). W momencie kiedy atak nastąpił to

prezydent znalazł się w tajnym schronie atomowym.

Wykonawcy zamachu pochodzili z dobrych rodzin saudyjskich, wyjeżdżając do Niemiec, do szkół

zawodowych służby niemieckie i amerykańskie nie mieli żadnych wątpliwości. Dla Saudyjczyków

28

wjazdy do Niemiec i Stanów Zjednoczonych były bezwizowe. Na Florydzie zapisali się do szkoły

pilotażu. W USA szkoły pilotażu działają jak tzw. L- ki, czyli ośrodki szkoleniowe.

Na amerykańskich lotniskach nie było zabezpieczeń, żadnych kontroli.

Dzisiaj metody i techniki działań terrorystów bardzo się zmieniły. Np: Centrum Handlowe Światowe

„Dwie Wieże” miały system ostrzegania przeciwlotniczego, które wychwytywały tylko wrogie

samoloty.

Ocenia się, że był to szok dla gospodarki amerykańskiej i światowej. Straty rzędu 11 miliardów

dolarów plus ponad 5 tyś. zabitych. W Pentagonie straty były nieco mniejsze.

Pierwszy raz terytorium Stanów Zjednoczonych zostało trafione. Stąd mamy proklamowaną światową

wojnę z terroryzmem. Al-Qaeda przeprowadza dalsze zamachy, w różnych miejscach np.: w Kenii

atakuje izraelskich turystów, próbowano strącić rakietą samolot Boeing 757 należący do izraelskich

linii lotniczych El Al. Przeprowadzone są zamachy w Rijadzie w dzielnicach zamieszkałych przez

obcokrajowców. W marcu 2004r. Al-Qaeda przyznaje się do koordynacji zamachów bombowych na

pociągi w Madrycie żądając wycofania wojsk hiszpańskich z Iraku. Ginie 191 osób, 1460 jest

rannych. O zorganizowanie zamachów podejrzewano baskijską organizację Eta.

W Londynie trzy bomby eksplodowały w różnych miejscach w godzinach porannego szczytu. Później

wybuchła czwarta, był to atak samobójczy, ginie 56 osób, 700 jest rannych. Był to pierwszy

przypadek zamachu samobójczego w Europie Zachodniej. Wszyscy zamachowcy byli urodzeni w

Wielkiej Brytanii, skończyli szkoły koraniczne w Londynie i na pewno pochodzili z Al-Qaedy. W

2005.r miały miejsce następne zamachy bombowe. W ten sposób Al-Qaeda chce stworzyć stan

zagrożenia.

Organizacje Al-Qaedy to komórki dwuosobowe, najczęściej jedna o drugiej nie wie. Często agent

zanim zacznie działać jest uśpiony i przez 5 lat przygotowywany do wykonania misji w sposób

precyzyjny.

Zamach na Bali w Indonezji był szokiem, że w tej części świata Al-Qaeda zaczęła działać.

Ludzie w krajach islamskich zaczynają postrzegać Al-Qaedę jako zagrożenie dla nich. Zaczyna być

coraz wyraźniejszy podział pomiędzy Al-Qaedą a Talibami.

Kwestia pokoju, podziału dzisiejszego świata.

Chiny to najbardziej ludny kraj świata miliard trzysta dwadzieścia tys. ludzi. 95% (2/3) ludności Chin

to narodowość Chan– właściwi chińczycy, 1/3 obszaru Chin jest zamieszkała przez pozostałe

narodowości, 10 mln km2 cała powierzchnia Chin. Przywództwo chińskie głosi tezę, że istnieje naród

chiński, który składa się z narodowości Chan i pozostałych 55 – ciu narodowości.

Ujgórzy zamieszkują Suj Czang1:12:01` jest ich prawie 8 mln, prawie 3 mln to Koreańczycy na

obszarach graniczących z Koreą Północną w prowincji Czilin 1:12:18`wyemigrowali w czasie

okupacji japońskiej, korzystają z autonomii w Chinach. Występuje również mniejszość Chłei 1:12:36`,

są oni Muzułmanami etnicznie chińskimi. Tybetańczycy to 3 mln –owa grupa z czego połowa

zamieszkuje autonomiczny okręg Tybetu, poza tym mniejsze grupy: Mandżurowie całkowicie

zsyinizowani. Najliczniejsza grypa etniczna to Czuang liczy 16mln ludzi, zamieszkuje Człang Łanszi

graniczącą z Wietnamem. Grup etnicznych jest bardzo wiele, niektóre liczą po kilka tysięcy ludzi

szczególnie w prowincji Junnan.

Polityka Chin polityka harmonizacji oparta o zasady Konfucjusza czyli idea harmonii wszystkich

narodów, także warstw społecznych. Największym problemem jest Tybet, który ma znaczenie

geopolityczne.

W przeszłości Tybet był potężnym królestwem i walczył z Chinami. Od dynastii Tang Tybet stał się

lennem Chińskim. Lenno to nie było dokuczliwe. Dalajlamowie wysyłali podarki do Pekinu i składali

hołd lenny co pewien czas. Związki trybutarne istniały, takim symbolem jest świątynia Lamów w

Pekinie. Był to pałac następcy tronów syna cesarza Czenunga. Kiedy Je Chong został cesarzem

ofiarował pałac dla Dalajlamy i przemieniono go w siedzibę Dalajlamy w Pekinie i świątynię

Lamaistyczną. Związków tych jest więcej, chociażby Czen De w pałacu letnim zbudowanym przez

dynastię Mandżurską, w którym jest miniatura świątyni Potala w Tybecie.

Tybet był teokracją czyli państwem rządzonym przez najwyższego przywódcę duchownego, gdzie

przywódca religijny był jednocześnie przywódcą państwa. W związku z położeniem 4 tyś. km n.p.m.,

niedostępnością mało kto do Tybetu docierał, więc było to królestwo pustelnicze, całkowicie

zamknięte przed zewnętrznymi. W końcu wieku XIX Tybet próbowali opanować Brytyjczycy.

Natomiast władze chińskie cały czas utrzymywały swojego rezydenta i cały czas trwała zależność

29

lenna, trybutarna. W 1911r. upadło cesarstwo w Chinach zaczął się chaos. Możliwości Republiki

Chińskiej były ograniczone.

Obecny 14 –sty Dalajlama objął tron w roku 1945. Najpierw rządził regent – jeden ze starszych

Lamów później sam Dalajlama objął władzę. W 1949r. kiedy 1 października Mao proklamował

Chińską Republikę Ludową, centralny rząd w Pekinie zapowiedział wyzwolenie Tybetu. Do władz

tybetańskich wysłano ultimatum. Początkowo Tybetańczycy chcieli walczyć, lecz z braku

odpowiedniego przygotowania militarnego nie mieliby szans. Delegacja z Dalajlamą pojechała do

Pekinu, podpisała układ o tzw. pokojowym wyzwoleniu Tybetu, który dawał Tybetowi autonomię.

Dalajlama został członkiem Komunistycznej Partii Chin i wiceprzewodniczącym Ogólnochińskiego

Zgromadzenia Ludowego. Takie same funkcje otrzymał Panczenlama – drugi co do hierarchii

duchowny chiński.

Zaostrzenie kursów ideologicznych w Tybecie powodowało, że 1959r. wybuchło powstanie przeciwko

panowaniu chińskiemu. Bardzo dużą role w tych działaniach odgrywali Amerykanie i Centralna

Agencja Wywiadowcza USA. Dalajlamę wywieziono do Indii, część rządu i uciekinierów przedostała

się do Daramsali znajdującej się blisko Tybetu. W Tybecie nastąpiła polityka represji i czystek,

później przyszła rewolucja kulturalna. Zamknięto klasztory, zaczęto je niszczyć. W pałacu Potala

urządzono muzeum – uratowało to przed zniszczeniem siedzibę Dalajlamy.

Dzisiaj z kilku tysięcy klasztorów działa 1/4, poddane są one kontroli władz. W tym roku przypada 50

rocznica przebywania Dalajlamy na emigracji. Ostatnio w relacjach Dalajlama – władze Chin

następowały różne okresy gdyż jego wysłannicy przybywali do Pekinu.

Dalajlama zmienił radykalną politykę niepodległości Tybetu i jest za autonomią na podobieństwo

Hongkongu.

Spotkanie przywódców Polski z Dalajlamą w Gdańsku spowodowały ochłodzenie stosunków z

Chinami.

W marcu b.r. miała miejsce fala incydentów w samej Lasie – stolicy Tybetu.

Kwestia psychologiczna. Chiny nie dopuszczą Tybetowi. Tybetańczycy z jednej strony powinni być

szczęśliwi, ponieważ Chiny przyniosły Tybetowi cywilizację zbudowali nowoczesne miata, drogi.

Tybet bardzo drogo kosztuje Chiny. Natomiast Tybet ma bardzo cenne bogactwa.

Chińczycy twierdzą, że geopolityka nie znosi próżni. Gdyby Chiny wyszły z Tybetu, to zostałby on

opanowany przez Indie – kraj, z którym Chiny mają poprawne stosunki.

Chińczycy są materialistyczni, hedonistyczni, nastawieni na prowadzenie handlu, natomiast religia

Tybetańczyków powoduje, że oni myślą o przyszłym życiu, są bardzo mocno związani z religią.

Świat, który przynoszą im Chińczycy jest przez nich odrzucany. Wielu Tybetańczyków żyje nadal w

odludnych wsiach, w sposób tradycyjny. W tym kraju ma miejsce 70% analfabetyzm.

Strategia bezpieczeństwa. Zagrożenia podstawowe Chin wiążą się z separatyzmem, Tajwanem,

Tybetem, Sing Czang. Drugim zagrożeniem są sekty religijne w tym Falągong; trzecim

międzynarodowy terroryzm. Al - Qaeda też działa w Sin Czangu.

Patrząc historycznie Tajwan był prowincją chińską. Od 1895r. okupowany przez Japonię do 1945r.

Po rewolucji w Pekinie centralne władze Chin przeniosły się do Tajpej z prezydentem Czen Kaj –

Szekiem. W sumie Amerykanie przewieźli 2 mln – y ludzi – całą elitę Chin niekomunistycznych.

Powstały małe Chiny – Republika Chińska.

Zachodzi pytanie: Czy Tajwan jest państwem? Zgodnie z konwencją Montewideo z roku 1929 Tajwan

posiada część atrybutów państwowości.

Pierwszy punkt jaki obowiązuje to należy mieć uznanie międzynarodowe. W tej chwili 22 państwa

(zupełnie nieistotne, małe) uznają Tajwan. Poparcie dla Tajwanu kurczy się.

Tajwan ma absolutną kontrolę nad swoim terytorium, rozwijają gospodarkę, mają zdolność

(ograniczoną – z 22 państwami) do utrzymywania stosunków dyplomatycznych.

Obecnie toczy się pragmatyczny (realny, rzeczowy) dialog, rządzi partia Kłong Min Tang, która

wygrała wybory, to demokratyczna partia postępu, zwolennicy niepodległości Tajwanu. Prezydent

Tajwanu Chen Shui-bian za korupcję w więzieniu odbywa karę dożywocia.

Tajwan geopolitycznie jest bardzo istotny, dlatego Chiny nie zgodzą się na obecność Amerykanów w

Północnej Korei, dlatego popierają Północną Koree mimo że jest to dla nich trudne.

Organizacja – Ruch Wolnego Turkiestanu jest włączona na listę organizacji ściganych w związku z Al

– Qaedą.

30

Geografia polityczna to ważna dziedzina poznania gdyż ziemia, woda, góry – elementy przebywania

człowieka wpływają na systemy polityczne, kraje, sposoby funkcjonowania człowieka w określonych

warunkach.

P.s. poniżej prawidłowo napisane są nazwy prowincji chińskich. W tekście terminy te ujęte są w

formie mówionej, niepisanej.

Geograficzny podział prowincji Chin:

prowincje wschodnie: Pekin, Tianjin, Hebei, Liaoning, Szanghaj, Jiangsu, Zhejiang,

Fujian, Shandong, Guangdong, Guangxi, Hainan, Jilin, Heilongjiang;

prowincje centralne: Shanxi, Mongolia Wewnętrzna, Anhui, Jiangxi,

Henan, Hunan, Hubei;

prowincje zachodnie: Chongqing, Sichuan, Guizhou, Yunnan, Tybet,

Shaanxi, Gansu, Qinghai, Ningxia, Xinjiang.