dr bogna bartosz instytut psychologii uniwersytet wrocławski
DESCRIPTION
Predyspozycje i zainteresowania uczniów -z perspektywy współczesnej psychologii. Dr Bogna Bartosz Instytut Psychologii Uniwersytet Wrocławski. „Wspólną sprawą dorosłych jest pomaganie dzieciom w rozwoju, aby stały się, kim mogą” (J. Korczak). Plan wykładu. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
„Wspólną sprawą dorosłych jest pomaganie dzieciom w rozwoju, aby stały się, kim mogą”
(J. Korczak)
2
Współczesne tendencje w psychologii
Predyspozycje i zainteresowania uczniów
– ujęcie psychologiczne / próba definicji
Predyspozycje i zainteresowania uczniów – w szkole
Diagnoza predyspozycji i zainteresowań
Jak wspierać rozwój predyspozycji i zainteresowań w szkole?
Problemy i dylematy Próba podsumowania… Dyskusja
3
4
Ekspansja kultury indywidualistycznej
Popularyzacja psychologii pozytywnej
Akcentowanie holistycznego modelu człowieka
Przekraczanie granic między psychologią akademicką i stosowaną (praktyczną)
Predyspozycje a: talent uzdolnienia inteligencja geniusz mądrość
5
Predyspozycje: to wrodzone albo
nabyte dyspozycje - skłonność do czegoś; sprawność w zakresie jakiejś dziedziny
przejawiają się w dziedzinie (lub dziedzinach) intelektualnej lub pozaintelektualnej
6
Zainteresowania: hobby, pasja związane są z
gotowością do poznawczego zajmowania się określoną dziedziną/przedmiotami
obejmują: zaciekawienie, ciekawość, fascynację, dociekliwość, chęć poznania, selektywne kierowanie uwagi
7
Predyspozycje i zainteresowania jednostki można określić jako: „specyficzną wiązkę jej cech indywidualnych: poznawczych, emocjonalnych, osobowościowych, motywacyjnych, a nawet społecznych” (na podst. Nęcka, 2003, 167).
8/44
Proponowana współcześnie i postulowana przez psychologów definicja jest zarazem pojemna i ogólna
Może „pomieścić” jak najszerzej rozumiane predyspozycje i zainteresowania.
Zatem jeśli przyjmiemy taką definicję, z dużym prawdopodobieństwem możemy przyjąć, że wielu uczniów (wszyscy?) posiadają pewne predyspozycje / zainteresowania
9
Uwaga! Konieczne jest uwzględnienie w definicji predyspozycji i zainteresowań:
- wieku ucznia- środowiska dziecka (szkoły, rodziny, możliwości
finansowych rodziców)- cech osobowości - temperamentu ucznia- itd.
10
testy psychologiczne, badanie które przeprowadza psycholog (np. Skala Inteligencji Wechslera)
testy osiągnięć szkolnych (na podstawie których uzyskuje się informacje o osiągnięciach dziecka w zakresie przedmiotów szkolnych)
inne testy (np. rozpoznawania uzdolnień pozaszkolnych, osobowości, temperamentu)
arkusze rekomendacji (które zawierają opisy cech i zachowań świadczących o posiadanych predyspozycjach, często oparte o specyficzne definicje predyspozycji – lokalne, środowiskowe)
11
Zestaw zachowań znamionujących predyspozycje i zainteresowania ucznia (takie jak spostrzegawczość, wytrwałość, niezależność)
Prace ucznia (np. rysunki, prace pisemne itd.) Informacje i opinie osób mających kontakt z
uczniem (rodzice, inni nauczyciele) Informacje uzyskane od ucznia
(zainteresowania, potrzeby, trudności, możliwości edukacyjne itd. sygnalizowane przez dziecko!!!) (por. Eby, Smutny, „Jak kształtować uzdolnienia dzieci i młodzieży”, 1998, Warszawa WSiP)
12
W zależności od wieku dziecka, jego osobowości, środowiska itd. nauczyciel może (korzystając także z pomocy pedagoga / psychologa) stosować komplet dostępnych metod lub wybrane narzędzia dostosowane do konkretnej sytuacji danego ucznia / uczniów.
Według autorów książki „Jak kształtować uzdolnienie dzieci i młodzieży” (Eby, Smutny, 1998) najbardziej użyteczne są autorskie narzędzia diagnostyczne konstruowane w oparciu o przyjętą w danym środowisku (szkole) definicję predyspozycji i zainteresowań a następnie budowanie na jej podstawie kryteriów świadczących o predyspozycjach i zainteresowaniach.
Ważne jest by korzystać z różnorodnych form diagnozy, w celu zwiększenia jej trafności i uzupełnienie informacji pochodzących z jednego źródła z innymi.
13
1. Ciekawość poznawcza Przejawia ją każde dziecko, ale posiadające szczególne predyspozycje i/lub zainteresowania są szczególnie dociekliwe.
2. SpostrzegawczośćUczeń posiadający predyspozycje i/lub zainteresowania w jakiejś dziedzinie zauważa najdrobniejsze szczegóły.
3. „Połykanie” informacji / lektur z danej dziedziny Uczeń posiadający predyspozycje i/lub zainteresowania w jakiejś dziedzinie posiada wiele informacji na interesujący go temat.
4. Koncentracja i wytrwałośćUwaga dziecka działa szczególnie skutecznie, co ułatwia długotrwałą koncentrację i zwiększa odporność na zmęczenie.
5. Pasja poznawcza / emocjonalnaDziecko posiadające predyspozycje / zainteresowania w jakiejś dziedzinie łatwo popada w stan ekscytacji nowym problemem, potrafi czerpać przyjemność z jego rozwiązywania.
14[1] Cytowane za: E. Nęcka „Inteligencja. Geneza, struktura, funkcje” , 2002
Wymienione (przykładowe) wskaźniki posiadanych przez dziecko predyspozycji / zainteresowań są łatwe do zauważenia w codziennym kontakcie z dzieckiem.
Podane wskaźniki niekoniecznie muszą wszystkie występować razem.
Należy jednak pamiętać, że „nieobecność” predyspozycji/zainteresowań u dziecka, diagnozowana przy zastosowaniu wybranych narzędzi, niekoniecznie musi świadczyć o faktycznym braku tychże (lecz być może o pewnej niedoskonałości metod i niemożności dokonania na ich podstawie trafnej diagnozy specyficznego typu predyspozycji/zainteresowań występujących u konkretnego ucznia)
Uwaga! Albert Einstein w szkole był spostrzegany jako dziecko mające problemy z nauką! 15
Triarchiczny model R. Sternberga obejmuje rozwój predyspozycji/zainteresowań:
1. analitycznych2. twórczych3. praktycznych
16
Model zajęć zewnętrznych
Model zajęć wewnętrznych Najlepsze rezultaty przynosi
współwystępowanie i realizowanie w szkole obu modeli.
17
MODEL ZAJĘĆ ZEWNĘTRZNYCH: Zajęcia prowadzone są dla grupy uczniów z różnych klas
czy szkół Zajęcia mogą prowadzić nauczyciele z różnych szkół, ale
też rodzice, psycholodzy, naukowcy Zalety modelu: zajęcia umożliwiają kontakty między
uczniami z różnych szkół, co z kolei zapewnia poszerzenie spojrzenia na predyspozycje i zainteresowania
Możliwe trudności: znudzenie dzieci uczestniczących w niestandardowych
zajęciach normalnymi lekcjami, możliwy nieregularny charakter i brak ciągłości zajęć może się przyczynić się do nadmiernego obciążenia
pracą jednego lub kilku nauczycieli 18
MODEL ZAJĘĆ WEWNĘTRZNYCH: Klasa = grupa rozwijająca predyspozycje / zainteresowania Koordynator programu (nauczyciel w szkole / pracownik
poradni psychologiczno-pedagogicznej) projektuje zajęcia Uczniowie „mogą wchodzić i wychodzić” z grupy Zalety modelu: łatwiej wprowadzić w życie programy zajęć
wewnętrznych, gdyż są tańsze i łatwiejsze do przeprowadzenia niż programy zewnętrzne
Możliwe trudności: brak systematyczności, dorywczość zajęć, program
niekoniecznie zintegrowany z głównymi treściami nauczania, brak długofalowych planów i celów
19
Indywidualizacja procesu kształcenia (czyli każdy uczeń jest niepowtarzalny)
Indywidualne motywowanie ucznia (czyli dla każdego co innego jest ważne, każde dziecko potrzebuje innych zachęt, nagród, wzmocnień)
Kreowanie atmosfery ciekawości poznawczej, zabawy, pasji (czyli ważne jest by pracować w dobrej, sprzyjającej dziecku atmosferze)
Ciekawa – niestandardowa, twórcza oferta edukacyjna (czyli uciekamy od szablonów)
20[2] Opracowanie na podstawie: M. Partyka „Zdolni, utalentowani, twórczy”, 1999
Wielorakie formy pracy: indywidualne i grupowe – np. prezentacje, projekty, ćwiczenia itp.
Współpraca z ośrodkami zajmującymi się wspieraniem uczniów ( DODN, Kuratorium, Poradnią Psychologiczną –Pedagogiczną)
Współpraca z nauczycielami, rodzicami (współdziałanie jest bardzo ważne)
Korzystanie z pomocy i rady innych - nauczycieli, pedagogów, psychologów
21[2] Opracowanie na podstawie: M. Partyka „Zdolni, utalentowani, twórczy”, 1999
Dostarczaj dzieciom materiałów rozwijających wyobraźnię
Rozwijaj język dziecka Zostawiaj dziecku czas na marzenia, myślenie i
zabawę– niech nie biegnie z jednych zajęć na drugie Zachęcaj dziecko do utrwalania swoich pomysłów
(niech dziecko rysuje, pisze, nagrywa itp.)
22(3) opracowanie na podstawie Eby, Smutny „Jak kształtować uzdolnienia dzieci i młodzieży”, 1998
Nadawaj dziecięcym wytworom skończoną formę (np. opraw rysunki, złóż tomik wierszy itp.)
Akceptuj naturalną u dzieci skłonność do odmiennego spojrzenia na rzeczywistość
Chwal przejawianie indywidualności dziecka
Zachęcaj dzieci do bawienie się słowami
23(3) opracowanie na podstawie Eby, Smutny „Jak kształtować uzdolnienia dzieci i młodzieży”, 1998
„Szkoły nie powinny ulegać pokusie „biegania po sklepach” w poszukiwaniu najlepszego programu (diagnozy i rozwijania predyspozycji i zainteresowań) i powielania go u siebie.
Wiedza ekspertów i doświadczenia innych szkół to ważne bogactwo, ale należy je traktować raczej jak szkice niż szczegółowe rysunki techniczne” (Eby, Smutny, 1998, 141)
24 (5) Opracowanie na podstawie E. Hurlock „Rozwój dziecka”
Edukacja jest bardziej rozpalaniem ognia niż napełnianiem naczynia (Sokrates)
25
JAKI WPŁYW MA NAUCZYCIEL NA ROZWÓJ PREDYSPOZYCJI / ZAINTERESOWAŃ UCZNIÓW?
JAK POMAGAĆ UCZNIOM W ROZOWOJU PREDYSPOZYCJI / ZAINTERESOWAŃ? (Kiedy? W jaki sposób?)
JAK WSPIERAĆ NAUCZYCIELI, KTÓRZY WSPIERAJĄ UCZNIÓW? (Kto? Kiedy? Jakimi metodami?)
JAK POMAGAĆ UCZNIOM, POSIADAJĄCYM PREDYSPOZYCJE / ZAINTERESOWANIA, KTÓRZY MAJĄ KŁOPOTY W SZKOLE?
26 (5) Opracowanie na podstawie E. Hurlock „Rozwój dziecka”
Jaki styl nauczania sprzyja rozwojowi predyspozycji / zainteresowań?
Jakimi metodami zachęcać uczniów do odkrywania / rozwijania własnych predyspozycji / zainteresowań
Jak motywować indywidualnie ucznia w zespole?
27 (5) Opracowanie na podstawie E. Hurlock „Rozwój dziecka”
28