Zorgplicht en onzekere risico's
E.R. de JongUtrecht Centre for Accountability
and Liability [email protected]
Onzekere risico´s
Unknown unknowns
Known unknowns - vermoedens die niet kunnen worden bevestigd of uitgesloten
Known knowns
Nanotechnologie
“When we get to the very, very small world - say circuits of seven atoms - we have a lot of new things that would happen that represent completely new opportunities for design. […] So, as we go down and fiddle around with the atoms down there, we are working with different laws, and we can expect to do different things. We can manufacture in different ways” Richard Feynman 1950
Nanotechnologie
• Gebruik in elektronicasector, bouw, energiesector, schoonmaaksector, auto-, verf- en drukindustrie
• Vermoedens van schadelijkheid voor met name werknemers
• Wetenschappelijke onzekerheden
Hoe te handelen?
Wat doe je als je vermoedens hebt dat iets schadelijk kan zijn, maar de juistheid van deze vermoedens nog niet (voldoende) bewezen is
Anders gesteld: wat doe je als je niet kunt weten of je gedraging schade kan berokkenen?
Een keuze
• Vermijden van ten onrechte handelen– Kosten werkgever– Externaliseren van het onzekere risico
• Vermijden van ten onrechte stilzitten– Risico voor werknemer– Internaliseren van het onzekere risico
Lessen uit het verleden
Twee valkuilen
• Paralysis by analysis – onderzoek doen voldoende?
• Afwezigheid bewijs risico, bewijs afwezigheid risico?
Het voorzorgsbeginselIn dubio pro natura
Sterke voorzorgbenadering
Tot er voldoende zekerheid is, stoppen met de activiteit
Kostbaar en kan zelf risico’s in het leven roepen
Zwakke voorzorgbenadering
Afgestemd op de omstandigheden van het geval
Met oog voor de eventuele nadelen van maatregelen
Innovatie en veiligheid liggen in elkaars verlengde
Zwakke voorzorgbenadering
Onzekerheid geen geldige reden tot stilzitten
Proactiviteit is juist gewenst• Tijdige correctie mogelijk maken• Internalisering wetenschappelijke onzekerheden
Wat vereist het recht?
De basis
Veelal geen (specifieke) toepasselijke wet- en regelgeving
Ongeschreven recht – lessen trekken uit de ervaringen van het verleden
Les I voorzorgverplichtingen
Gedragsverplichting die strekt tot een bepaald handelen of nalaten in een onzeker risicovolle situatie
Les IIGepaste voorzorg
Hoog voorzorgniveau vereistMaar, moet iedereen even ver gaan?
Gepaste voorzorg • Pas bij plausibele vermoedens handelen• Verder afhankelijk van de omstandigheden van het geval • Omvang en aard van het bedrijf
Les IIIproactief kennismanagement
Onzekerheidsreductie
Kijk of er plausibele vermoedens zijn– Interne kennis – Literatuur bijhouden– Voorzorgbeleid van de overheid – Voorlichting door deskundigen
Les IVvoorzorgsmaatregelen
• Fysieke veiligheidsmaatregelen hebben voorkeur
• Bezwaarlijkheid speelt in beginsel geen rol
• Als geen bewijs effectiviteit voorzorgsmaatregel, hoeft de maatregel niet te worden genomen
Terugkijkend op de keuze
Vermijden van ten onrechte stilzitten
Of…….
Vermijden van ten onrechte handelen