Welkom op de
Arnhemse Landgoederen
6 landgoederen en een natuurgebied
liggen als parels tussen Arnhem en
Oosterbeek in. Samen vormen ze een
uitgestrekt en aantrekkelijk gebied met
prachtige vergezichten, heuvels, bossen
en bronnen. Het sterk glooiende land-
schap bestaat uit een afwisseling van
bos, fraaie beukenlanen, graslanden en
sprengenbeken met vijvertjes.
6 wandelroutes Arnhem-Oosterbeek Lengte: 1,5 - 4,5 km
Informatie over de wandelroute
Eigen vervoerDiverse parkeerplaatsen, zie kaarten.
Openbaar vervoerKijk op www.9292.nl
ToegankelijkheidVanwege de hoogteverschillen is Mariën-daal (en dus ook een deel van de lange route) ongeschikt voor rolstoelen en minder geschikte voor kinderwagens.
Honden Aangelijnd toegestaan. In het zwart omlijnde gebied mogen honden loslopen (zie kaart), met uitzondering van de erven en de camping.
Geldersch Landschap & Kasteelen Postbus 7005, 6801 HA Arnhemwww.glk.nl
Printen Wilt u deze route printen, kies dan bij afdrukken 4 pagina's per vel.
2
Kemperbergerw
eg
St i
r um
we
g
Dr e
ye
ns
ew
eg
Va n L i mb u r g
Ba k en
be r g
s eweg
Camping Warnsborn
KleinWarnsborn Huis Zypendaal
Centraal kantoor vanGeldersch Landschap& Kasteelen
Sche lmsew
eg
GroeneBedstee
Christuskoepel
Zorgboerderij
Laan van Mariëndaal
L o o p b e r g s e w e g
A m s t e r d a m s e w e g
Boslust
Hotel GrootWarnsborn
Het Hoge Erf
De GrooteKweek Heinenkamp
De Steen van Maasdijk
Vijverberg
Westerheide
Warnsborn
Hoog Erf
Tafellaan
Koetshuis
S t ro l a
an
B
P
R
R
B
B
B
P
B
1
1
BR
2
3
4
4
5
5
7
8
Mariëndaal
500 meter
P
P6
1
1
2
3
4
5
6
3
2
1
2
3
P
B
N
2
3
6 Routes Arnhemse Landgoederen
3Tik op de nummers voor informatie
2
3
1
5
4
6
Overzicht routes
Tik op een nummer voor de route info
Mariëndaal: rode route 3 km
1
Lichtenbeek: blauwe route 3 km
2
Warnsborn: rode route 4,5 km
3
Westerheide: witte route 2,5 km
4
Vijverberg en Hoog Erf: gele route 2,5 km
5
Rolstoelpad Mariëndaal: 1,5 km
6
4
Het mooie heuvelachtige landgoed Warnsborn heeft een prachtige terrassentuin met waterlopen, vijvers en keermuurtjes. Mariëndaal is vooral bekend om de Groene Bedstee. Op Lichtenbeek is het mogelijk rond te dwalen zonder iemand tegen te komen. Het bestaat uit oud parkbos met een aantal beekjes en sprengen, afgewisseld met graslanden en waterpartijen. Op Hoog Erf liggen glooiende landbouwgronden, in zes vakken verdeeld door in stervorm aangelegde lanen. Westerheide is zeer rustig. De Vijverberg is een waterrijk gebied met sprengenbeek, vijvertjes en vele bruggetjes.
MMMMMMMet kaartsymbool naar de kaart
Horeca Uitzichtpunt
Grafheuvels
PicknickplaatsParkeerplaats
OV Bereikbaar
Wildobservatiepost
5
Kemperbergerw
eg
St i
r um
we
g
Dr e
ye
ns
ew
eg
Va n L i mb u r g
Ba k en
be r g
s eweg
Camping Warnsborn
KleinWarnsborn Huis Zypendaal
Centraal kantoor vanGeldersch Landschap& Kasteelen
Sche lmsew
eg
GroeneBedstee
Christuskoepel
Zorgboerderij
Laan van Mariëndaal
L o o p b e r g s e w e g
A m s t e r d a m s e w e g
Boslust
Hotel GrootWarnsborn
Het Hoge Erf
De GrooteKweek Heinenkamp
De Steen van Maasdijk
Vijverberg
Westerheide
Warnsborn
Hoog Erf
Tafellaan
Koetshuis
S t ro l a
an
B
P
R
R
B
B
B
P
B
1
1
BR
2
3
4
4
5
5
7
8
Mariëndaal
500 meter
P
P6
1
1
2
3
4
5
6
3
2
1
2
3
P
B
N
2
3
Mariëndaal rode route
Tik op de nummers voor informatie6
1 2
3
4
5
6
7
8
1 Stuwwallenlandschap
De Tafellaan is het hoogste punt van Mariëndaal (75 meter boven NAP). Het is onderdeel van het hogere gedeelte van de Arnhemse stuwwal, ontstaan tijdens de voorlaatste ijstijd, het Saalien. De naam is ontleend aan de stenen tafel die hier staat. Het tafelblad is een beschadig-de grafzerk, afkomstig van het vroegere klooster Mariënborn. Volg vanaf de Tafel-laan de lichtblauwe paaltjes, deze gaan weer over in de rode paaltjes.
Mariëndaal / rode route
7
2 Erosiedal
Het pad loopt nu langs een schitterend dal (rechts), dat zich in de stuwwal in- gesneden heeft. Dit erosiedal is ontstaan tijdens de laatste ijstijd, het Weichselien.
3 Zorgboerderij & theeschenkerij
Hoeve Klein Mariëndaal is een eeuwen-oude boerderij waar een prachtige werk-plek wordt geboden aan mensen met een beperking. Ook hebben zij een thee-schenkerij voor bezoekers.
4 Christuskoepel
De Christuskoepel werd in 1939 gebouwd volgens ontwerp van architect Kropholler.
8
De beschadigde grafzerken in de koepel zijn afkomstig van het oude klooster Mariënborn. De beelden stellen de zeven deugden voor: matigheid, rechtvaardig-heid, geloof, hoop, naastenliefde, voor-zichtigheid en moed. Aan de buitenkant is de tekst ‘Sursum Corda’ aangebracht: ‘Verheft uw harten’.
5 Sprengen
De door kloosterlingen gegraven beken krijgen het water van de sprengkop: een gegraven bron.
9
6 Voormalig landhuis
Links na het viaduct staat het voormalige landhuis van de familie Van Eck, tot 1936 eigenaar van Mariëndaal.
7 De Groene Bedstee
De Groene Bedstee is een 400m lange dubbele beukenhaag, aangelegd in 1865 in opdracht van de familie van Eck. Bin-nen in de tunnel treedt door gebrek aan zonlicht nauwelijks bladgroei op. Op de kruising staat een lindeboom. Deze zou de liefde symboliseren. Geliefden konden en kunnen op een bankje eronder zitten.
10
8 Beukenlanen
Mariëndaal heeft imposante beuken- lanen. Dankzij de vruchtbare bodem worden de beuken hier wel 35 tot 40 meter hoog.
11
Kemperbergerw
eg
St i
r um
we
g
Dr e
ye
ns
ew
eg
Va n L i mb u r g
Ba k en
be r g
s eweg
Camping Warnsborn
KleinWarnsborn Huis Zypendaal
Centraal kantoor vanGeldersch Landschap& Kasteelen
Sche lmsew
eg
GroeneBedstee
Christuskoepel
Zorgboerderij
Laan van Mariëndaal
L o o p b e r g s e w e g
A m s t e r d a m s e w e g
Boslust
Hotel GrootWarnsborn
Het Hoge Erf
De GrooteKweek Heinenkamp
De Steen van Maasdijk
Vijverberg
Westerheide
Warnsborn
Hoog Erf
Tafellaan
Koetshuis
S t ro l a
an
B
P
R
R
B
B
B
P
B
1
1
BR
2
3
4
4
5
5
7
8
Mariëndaal
500 meter
P
P6
1
1
2
3
4
5
6
3
2
1
2
3
P
B
N
2
3
Lichtenbeek / blauwe route
Tik op de nummers voor informatie
1
2
3
4
5
12
1 Begraafplaats
U passeert nu de Airborne Begraafplaats (Arnhem/Oosterbeek War Cemetry). Een militaire begraafplaats, waar geallieerde soldaten begraven liggen die betrokken zijn geweest bij de bevrijding van Neder-land.
2 Grenspalen
De stenen palen die u in de omgeving ziet, zijn oude grenspalen van de gemeente Arnhem.
Lichtenbeek / blauwe route
13
3 Bomen en ondergroei
Het bos van Lichtenbeek kent verschil-lende boomsoorten, zoals ruwe berk, Japanse lariks, zilverspar, douglasspar en Amerikaanse eik. De ondergroei bestaat uit adelaarsvarens en bosbessenstruiken.
4 Paddenpoel
Rechts bevindt zich een paddenpoel waarin ook kikkers en de kleine water-salamander leven.
14
5 Singels
Opvallend zijn de singels (hagen) in het landschap. Een aantal diersoorten gebruikt ze als schuilplaats en trekroute, zogenaamde ‘ecologische verbindings-zones’.
15
Kemperbergerw
eg
St i
r um
we
g
Dr e
ye
ns
ew
eg
Va n L i mb u r g
Ba k en
be r g
s eweg
Camping Warnsborn
KleinWarnsborn Huis Zypendaal
Centraal kantoor vanGeldersch Landschap& Kasteelen
Sche lmsew
eg
GroeneBedstee
Christuskoepel
Zorgboerderij
Laan van Mariëndaal
L o o p b e r g s e w e g
A m s t e r d a m s e w e g
Boslust
Hotel GrootWarnsborn
Het Hoge Erf
De GrooteKweek Heinenkamp
De Steen van Maasdijk
Vijverberg
Westerheide
Warnsborn
Hoog Erf
Tafellaan
Koetshuis
S t ro l a
an
B
P
R
R
B
B
B
P
B
1
1
BR
2
3
4
4
5
5
7
8
Mariëndaal
500 meter
P
P6
1
1
2
3
4
5
6
3
2
1
2
3
P
B
N
2
3
Warnsborn / rode route
1
2
3
4
5
16Tik op de nummers voor informatie
1 IJskelder
U passeert de ijskelder van het voorma- lige landhuis, tegenwoordig het winter-verblijf van verschillende soorten vleer-muizen. Vroeger werd er natuurijs uit de winter in opgeslagen. Hiermee werden in de zomer voedsel en dranken gekoeld.
2 Terrassentuin
In 2002 heeft GLK de vervallen oranjerie gerestaureerd en de tuinaanleg hersteld. Ook werden de druivenkas en orchidee-enkas opnieuw opgebouwd.
Warnsborn / rode route
17
De prachtige terrassentuin heeft weer unieke waterlopen, vijvers, keermuurtjes en een verrassend kunstwerk. De rotstuin beschikt over uitnodigende paadjes en spannende holen.
3 Heide
In de lente en zomer grazen Veluwse heideschapen op Warnsborn. GLK wil hiermee de heide en het heischraal grasland behouden en verder ontwikke-len.
18
4 Schaapsdrift
Recht voor u ziet u de oude schaapsdrift, een oostwest lopende strook heide, gele-gen tussen twee wildwallen. Deze wallen werden met stekelige, dichte struiken of eikenhakhout beplant om te voorkomen dat de schapen erdoorheen braken en op de akkers gingen grazen. Wanneer u vervolgens het pad naar rechts neemt, ziet u in het bos aan weerszijden een aantal evenwijdige geu-len lopen die het pad kruisen. Dit zijn oude karrensporen uit de 16de eeuw, stukken van de oude Harderwijkerweg die vroeger langs de schaapdrift liep.
19
5 Grafheuvels
Hier liggen een zevental grafheuvels. De drie exemplaren op de schaapsdrift, die net buiten de wandelroute liggen, zijn waarschijnlijk de oudste van Noordwest- Europa. Ze dateren van vóór 2900 v.Chr. Uit opgravingen is gebleken dat het graf-heuvels van de Standvoetbekercultuur zijn. De inhoud van een van de graven is te bezichtigen in het Historisch Museum in Arnhem.
20
6 Ringslangen en kikkers
Links van het bruggetje ziet u een plas die tot in de zestiger jaren als schaats- vijver werd gebruikt door inwoners van Schaarsbergen. Nu is het een waarde- volle biotoop voor ringslangen, bruine kikkers en kleine watersalamanders.
21
Kemperbergerw
eg
St i
r um
we
g
Dr e
ye
ns
ew
eg
Va n L i mb u r g
Ba k en
be r g
s eweg
Camping Warnsborn
KleinWarnsborn Huis Zypendaal
Centraal kantoor vanGeldersch Landschap& Kasteelen
Sche lmsew
eg
GroeneBedstee
Christuskoepel
Zorgboerderij
Laan van Mariëndaal
L o o p b e r g s e w e g
A m s t e r d a m s e w e g
Boslust
Hotel GrootWarnsborn
Het Hoge Erf
De GrooteKweek Heinenkamp
De Steen van Maasdijk
Vijverberg
Westerheide
Warnsborn
Hoog Erf
Tafellaan
Koetshuis
S t ro l a
an
B
P
R
R
B
B
B
P
B
1
1
BR
2
3
4
4
5
5
7
8
Mariëndaal
500 meter
P
P6
1
1
2
3
4
5
6
3
2
1
2
3
P
B
N
2
3
1
Westerheide / witte route
2
3
22Tik op de nummers voor informatie
1 Natuurlijk bos
Het bos waar u nu doorheen loopt is een vrij natuurlijk bos met veel variatie in soorten zoals eiken, berken, grove dennen en krentenboompjes.
2 Schaapskooi
De schapen die in het gebied grazen kun-nen hier in de winter beschutting vinden tegen regen en kou en in het voorjaar werpen de ooien er hun lammeren. GLK heeft de kooi in 2005 gebouwd met eigen mensen en hout van bomen uit eigen bossen.
Westerheide / witte route
23
3 Reeën en dassen
In deze omgeving worden regelmatig reeën gesignaleerd. Vooral in de ochtend- en avonduren. Let ook op de zogenaam-de dassenputjes: mestputjes waarin dassen regelmatig hun uitwerpselen deponeren.
24
Kemperbergerw
eg
St i
r um
we
g
Dr e
ye
ns
ew
eg
Va n L i mb u r g
Ba k en
be r g
s eweg
Camping Warnsborn
KleinWarnsborn Huis Zypendaal
Centraal kantoor vanGeldersch Landschap& Kasteelen
Sche lmsew
eg
GroeneBedstee
Christuskoepel
Zorgboerderij
Laan van Mariëndaal
L o o p b e r g s e w e g
A m s t e r d a m s e w e g
Boslust
Hotel GrootWarnsborn
Het Hoge Erf
De GrooteKweek Heinenkamp
De Steen van Maasdijk
Vijverberg
Westerheide
Warnsborn
Hoog Erf
Tafellaan
Koetshuis
S t ro l a
an
B
P
R
R
B
B
B
P
B
1
1
BR
2
3
4
4
5
5
7
8
Mariëndaal
500 meter
P
P6
1
1
2
3
4
5
6
3
2
1
2
3
P
B
N
2
3
1
Vijverberg-Hoog Erf / gele route
2
3
25Tik op de nummers voor informatie
1 Singels
U passeert nu het landgoed Hoog Erf. De singels bestaan vooral uit mei- en sleedoorn en kardinaalsmuts. Singels zijn belangrijk voor sommige diersoorten (vooral vlinders) voor dekking.
2 Spreng
Verder lopend passeert u een spreng of sprengbeek. Deze krijgt zijn water van de sprengkop, een gegraven bron die tot aan een watervoerende laag reikt.
Vijverberg-Hoog Erf / gele route
26
3 Lariksbos
De Japanse lariks is een exoot die voor de houtproductie is ingevoerd.
27
Ruim 150 prachtige natuurgebieden,
kastelen en landgoederen in Gelderland zijn
aan de zorg toevertrouwd van de stichting
Geldersch Landschap & Kasteelen. Met uw
steun kunnen we Gelders erfgoed beheren.
Zodat iedereen er nu en in de toekomst van
kan genieten.
Help mee!
Samen met uw thuiswonende gezinsleden
(danwel kleinkinderen) krijgt u:
•De rijk geïllustreerde gids ‘Beleef!’ met
bijbehorende app Landschap en kastelen;
•Vier keer per jaar het magazine
‘Mooi Gelderland’;
•Gratis reguliere toegang tot 7 kastelen;
•Veelal gratis deelname aan wandelingen
en bijzondere fietsexcursies met de
boswachter;
•Digitale nieuwsbrief vol actualiteiten/tips
Meld u aan voor de nieuwsbrief of wordt donateur
Versie april 2018