Download - Testamenti i Akademikut Esat Stavileci
“Testamenti”Ligjëratae Fundit e Akademik EsatStavilecit
PËRPUNOI: REFIK MUSTAFA
MCMXLII-MMXVIn memoriam of Esat Stavileci
AkademikEsatStavilecitashmëindjerë, nëligjeratën
përshëndetëseme studentëte UniversitetittëPrishtinës, tëdhënë
para pensionimittëtij, edhepsevitemëparë, tashmëkjoligjeratë
mjaftprekëseporedhemotivuespërtëgjithëne, pokonsiderohetsi
njënga”testamentet” mëtëmiralënëpërgjeneratate reja.
AkademikStavilecikalënënjëthesarpërplotë”testamente” të
shkencëse urtësisë, icilinukrreshtisëpunuaripërdijeasnjëherë
”Nukmëmbantëmërzitursot vetëmmallipërmotrën,
tashmëtëndjerëprejnjë jave,
poredhemomenti indarjesnganjëmjedisnëtëcilin
kamkaluargatinjëgjysëmshekulli të jetëssime.
Prandaj, nukmundtëndahemprej jush, pa iu lënëdisa
“porosi të jetësdhetëkohës”.
Për45 vjetnëFakultetinJuridik tëUniversitetit tëPrishtinës(1
tetor1965 –1 tetor2010) dhenëjetëntime, kammbajtur
parasyshkëshillën: në jetëbënvetëmatëqëduhet tëbësh,
mosbënatëqës’duhet tëbësh! E pranojse kamlindurme
fat. Fatimëimadhinjeriutështëtë lindëshme fat! Me fat
ështëta meritoshlindjen! Kush e meriton lindjen, e katë lehtë
vdekjen!
Herëtkammësuarse kushjam dhekushmundtëbëhem.
Nësenukdi se kushje, nukdo tëdish as kushdo të jesh!
Njeri ideal ështëaiqëdi se nukkanjeri ideal!
Sot “podal nganjëderë” nëtëcilënkamhyrëpara 45 vjetësh.
Eshtëfat imadhtëpresështëdalëshngaderanëtëcilënke
hyrë! Nga tëgjithadyertmëtëmirat janëdyerte hapura; ngatë
gjithëçelësat janëataqëhapintëgjithadyert! Nëjetënukkam
ndeshurnëdyer tëmbyllura. Kam përdorçelësatqëm’ikanë
hapurtëgjithadyertdhepërkëtëndihemkrenar!
Psepolargohem? Përherëkamkonsideruarse mëmirëështë
të largoheshse të të largojnë! Eshtëpëlqyernjëaforizëmi imi:
ne shqiptarëtsikurnukdimëse kurështëmjaft! Kam dashur
qëme shembullintimtëdëshmoj tëkundërtën! Eshtëmjaft
nëse “le pas vetes” ataqëmundtëtrashëgojnë: dyasistentë
doktorëshkencashnëkëtëfakultetdhedyasistentëdoktorë
shkencashnëUniversitetineEuropësJuglindorenëTetovë.
Kam ecurnëpërnjërrugëtëmesme, sepseshumëherëtmëkishin
mësuarse mesiështëiartë.
Sot popërshendetëmme judheme institucioninnëtëcilinkampunuar45
vjet. Po mbajnjëfjalëqëmundtëkualifikohetnënjëligjeratëlamtumirëse.
Kush mbanligjeratëlamtumirëseduhetta ketëmerituarligjëratën
inauguruese.
Lartësiae bjeshkës“nukmatetme sy”, por“me këmbë!”.
Nëjetëntime kamecurkëmbë, qëtë“mosmëmashtrojnësytë!”.
Pyetjae parëme tëcilënu jam drejtuar studentëve të
gjeneratës sime tëparëkaqenë: sipëlqeni t’ju flas: me gjuhën
dhestiline rëndë të juristit që tëmë “konsideroni tëmençëm”,
pa mëkuptuarasgjë, apome gjuhëndhestiline lehtë të juristit,
që “t’ikuptoni tëgjitha”.
Besojse mëkakuptuarshumica. Mëvjenkeqpëratëpakicë
qënukkadashur tëmëkuptojë!
Jetaështënjëmësimqë “mundtëmësohet”, porqë “nukmundtë
porositet!”.
Jeta, nëtëshumtën, ingjanëtregëtisë: nëtëmundtë investoshtë
gjitha, poredhemund t’ihumbështëgjitha, nësenukiadel ta
menaxhoshmirë. Përfundimibëhet iqartë: mëpakkënaqemime atë
qëkemiarritur, se me atënëtëcilënshpresojmë!
Shpresaështë “pasuriamëe madhe” e atyreqës’kanëasgjë! Varfëria
dheshpresajanë “nënëe bijë”: sa “merreshme bijën, e harron
nënën!”.
Nuke kammenduarse do tëqëndrojaqgjatënëkëtë
profesion. Kjoma kujtonnjërënprejbarsoletavemëtëmiraqë
kamdëgjuarndonjëherë: kurnjëdyzetvjeçare kishindënuar
me pesëdhjetvjetburg, i ishtedrejtuar trupitgjykuesme:
faleminderës, nuke kamditurse do të jetojaqgjatë!
Dyzete pesëvjetnëkatedrëne profesoritmundtëtëmbajnë
dhetëtëushqejnëvetëmstudentët. Falenderimi imështëpër
ta.
Ti je aiqëtë tjerëtmendojnëpërTy, e jo aiqëmendonpërvetën
tënde! Jufalenderojngazemrapërkonsideratënqëkeni
shprehurpërpersonalitetin timdhepërpunëntime nëmbarimtë
testevetuajanëprovimine fundit.
Pranojse mëkanëshpëtuar lotëtpërgatishmërinëe një
kolegeshetuajqëkishteshkruarnëfund të testit tëprovimit: jam
tridhjetekatërvjeçare: do ‘jukishafalurpesëvjet të jetëssimeqë
të ligjëronimëgjatëdheqëtë jetonimëshumë!
Asnjëherënukkamkaluarnë faqëne dytëpa e mësuar
tëparën! Askushnukkamësuar tëvrapojëpara se të
mësojë tëecë! Fjalamëe mirëqëe kammësuarprej
anglishtësështë: step by step!
Ardhmeninë nukmund ta përzgjedhësh sigjellënnë
meny! Po të ishtekështu, tëgjithëdo tëkërkoninatëqë
nukdo tëmjaftontepër tëgjithë.
Vetëmaiqëprej jetësnukkërkonasgjë, “përfiton” prejsaj!
Nëjetëduhetqëtëkërkoshshumëqëtëpërfitoshpak.Askush
nukikapërfituar tëgjitha. Mosjetonipa njëmotiv, sepseaiqë
jetonpa motiv “mundedhetëtëmosjetojë!”.
Tëecëshme kohëndo të thotëtëecëshpërparadhetëmos
ktheheshprapa.
C’kuptimkanëseecninëdrejtimtëgabuar?
Jam përpjekurqëtëmose gaboj rrugën. Kam ecurme të
tjerët, e jo kundërtëtjerëve. Kush ecënvetëm, e gabonrrugën.
Kush ecënme të tjerët, gjenrrugëtëreja!
Ne mëshumëduamse ç’bëjmë, prandajgabimishtmendojmëse
jeta ”nambetetborxh” përatëqënukbëjmë.
Sillemime padrejtësindaj jetës. Gjysmëne jetëse përmbushimme
dëshira, e gjysmëntjetërme paknaqësipërmospërmbushjene
tyre.
Ambiciamëe madhee rinisëështë “qëmos t’ingjajëgjeneratavetë
mëparshme”, porqë “t’ivjelëtëmirate tyre!”.
Mossynoniatëqëndalohetmëshumëse atëqëlejohet!
Përmbajunikëshillës: asnjëherëmose bënhapin, përparase ta
bëshhapin! Kujdesse edhebudallenjtëbëjnëgarë: kushështë
mëbudallase tjetri! Edhebudallenjtëbëhenrresht: u prin
budallaimëimadh!
Mundimimëimadhështë “mundimime fjalët”. Tëflasëshapo
tëheshtësh? Asjnëherëmoshesht, kurduhet të flasësh;
përherëheshtkurnuke kefjalën!
Njerëzit flasinshumë, sepse “fjalët ikanëfalas!”. Prandaj, flis
tamam!
Prejnjeriutqefletshumë, “mosu tremb”. Trembuprejnjeriutqë
“mendonshumë”.
Aftësinënukmundta fshehësh, si “diellinpas kodrës”.Por, në
mungesëkujdesi, “mundta ndotësh”.
Alarmuese: njerëzitduhet “t’i frikësohenkohës” kurmajmunëtmund
tëkontestojnëse atae kanëprejardhjenprej tyre!
Shoqërohunime më “tëvjetrit”, qëtëmundtëmësonimëshumë;
mos “u shisnimend” me të “vegjëlve”, qëtëdukenimëtëmëdhenj!
“Ruajuni” politikës: nëpolitikënukvlen “tëduase kaminteres”, por
“kaminteres, prandaj tëdua”.
Nukjetojnëiluzionese e tëraqëkambërëështëe kryerdhee përkryer.
Jam përpjekurqëpunëtime ta përshkojëndershmëria: “punëssë
ndershmenukiduhetdrita, edhenësedikushpërpiqetta errësojë”.
Kanjëmendimtëartë: bëjnëpunëtëpagabueshmevetëmataqënuk
punojnë!
Nëjetënukduhettëlejoshqëtëshurdhoheshngaduartrokitjet, sepsemë
vonënukdo t’idëgjoshfërshëllimat. Unëpoikpërparase “tëshurdhohem!”.
Nukkampëlqyerqë“tëdashurohemnëvetveten”. Kam pëlqyertëgjithë
numrate tjerë, përveçnjëshit, prandajasnjëherënukikamdhënëvetës
dhjetëshe.
Asgjënukkammësuartëtjerët, përparase ta mësojëvetentime. Ju
lutem, mësonidhemosmendonise idini tëgjitha.
Nëjetëkampëlqyerqëtëmosprishëmme tëtjerët, pa jundaluatëtjerëve
që“tëprishënme mua”. Eshtënderimadhqënukkanjerime tëcilinnuk
flas.
Thuhetse “njeriune ndershëmnuke urrejnëas tëpandershmit!”.
Ta ruashnderinnëpolitikëështëpunëe vështirë. Eshtëpolitikanimirë
vetëmaiqë“bëngjumëtërahatshëm!”.
Profesionmëtëmirëkamkonsideruaratëqë “tëmësoshtëtjerët”
atëqëke “mësuarpërveten”.
Përherëkamkonsideruarse ështëmëlehtëtëpyesëshse satë
përgjigjesh. Nëjetëkampyeturshumëtëtjerët, pormëkanëpyetur
edhemëshumë.
Kam parapëlqyer “përgjigjet figurative”.
Kur mëkanëpyeturpër “procesine zgjidhjessëçështjessë
Kosovës”, jam përgjigjurse procesido të jetëmëkompleksse që
“poparaqitet”; mëivështirëse që “pomendohet” dhemëigjatëse
që “poparashikohet”.
Jemivonuarshumëme procesezhvillimore, sepsekemi
shpresuarshumënaivishtse tëtjerëtdo ta bëjnëpunëntonë, pa
vramendjense “mëmirëse me duarte huajandërtohetme duart
tua!”.
Kemi hedhurhapin, pa fikësuarqëllimine madh, prandajkemibërë
gabimenëhapa. Pastaj, jemilëshuarnëvrap, pa pyeturse ç’vlerë
katëvraposh, nëseje nërrugëtëgabuar.
Shumëkushe kadashurangazhimintimnëvendimmarjepolitike.
Kur mëpyesninkuështëEsatStavileci, përgjigjeshame këngëne
ArditGjebresë: “Ja ku jam!”.
Kur mëpyesninpër fatine Mitrovicës, përgjigjesha : “Nuke di këngën
e ShkurteFejzës, Jo nukndahetMitrovica!”.
Kur mëpyesninpërdecentraliziminpërparase tëvendosejpër
statusin, përgjigjesha:
“Nukvendosetkarrocapara kalit”.
Kur mëpyesninse çfarëe ardhmepoipërgatitetKosovës,
përgjigjeshase çfarëe ardhmenukdo tëdëshiroja t’ipërgatitej: që
“drejtësiae vonuar t’idalëdrejtësie cunguar”.
Mënëfund, kurmëpyesninse kurdo tëbëhetmirëme shqiptarët,
përherëkamthënë:”nesër”.
E nesërmjaështëe juajadhemosiafalniaskujttjetër!.
Herëte kamkuptuarse kohaështëvërtetar. Planifikojekohën, sepse
“vetëmme kohëmundtëfitohetkoha!”.
Mosharrose oranukështëvetëm“përta mbajtur”, poredhe“për t’iu
përmbajtur!”.
Kam qëndruarjashtë, porjo largpolitikës. Filozofiaimepolitikeështë: nuk
jam me asnjërin, sepseduaqëtëjemme tëgjithë!
Kujdes: nëpolitikëtëgjithëe pësojnë, dikushmëherëte dikushmëvonë!
Kam parapëlqyertëjetoj jo ngadrejtësia, porpërdrejtësi.
Mëkanëthënëpsenukbëheshavokatqëtëfitoshmëshumë, jam
përgjigjurpikërishtpëratë.
Nukkapadrejtësimëtëmadhese kurdrejtësiashtrembërohet.
Ndërgjegjae pastëre juristit ia “zbardhëfytyrëndrejtësisë”: juristi
do tëduhejqë “përçdoditëta pastrojëndërgjegjën, posikurse
qëe lanëfytyrën”.
Përdisaprocesepolitike jam mbajtur i “rezervuar”. Mëkadalë
përparathëniakineze: edhenësee mendon, mose thuaj; edhe
nësee thua, mose shkruaj; edhenësee shkruan, mose
nëshkruaj.
Por, kampasurparasyshedhekëshillëntjetër: “Tradhtitëmëtë
mëdhabëhenme heshtje: ujëraveqënukecindhenjerëzveqë
heshtin, mosuafalëbesimin!”.
Prandaj, nukkamheshturnëndodhitëpërne dherrethnesh.
Nënjëfjalë tëurtë thuhetse “aiqë iadi rendinheshtjes, duhet ‘ia
mësojërendinedhefjalës”.
Jam përpjekurqëtëmbajnjëqëndrim. I vetminjeriqëmundtë
ndryshojëmendjenështëaiqëkanjëmendje! I vetminjeriqëe
mbanfjalënështëaiqënuke jep!
Fjalënpublikee kammbështeturnëargumente. Argumentiështë
sikurbora: “samëbutëqëbie, aqmëshumëzëvend”.
Nëparaqitjete mianukkammbjellurskepticizëm. Tene njeriu
realist lehtësishtkualifikohetpesimist.
Ciliështëdallimimidis optimistitdhepesimistit?
Përherëkampasurnjëpërgjigje: optimistinukmbanas rripdheas
krahoshanëpantollonate tij. Pesimistimbanedherripinedhe
krahoshat. Unë, përçdorast, mbaj rripin, ikamhequrkrahoshat!
Kam folurdhekamshkruarpërshtetin, përShqipërinëdhepër
Kosovën.
Mëkanëpyeturse çfarëkanëtëpërbashkëtShqipëriadhe
Kosova?
Jam përgjigjur shkurt: ShqipëriadheKosovakanë
tëpërbashkët paaftësinë: nëShqipëri “për ta
mbajtur shtetin”; nëKosovë “për ta bërështetin”.
Kam tërhequr vërejtjense shteti “nukështëmallë
qëshitetnë treg”.
Kam porositur:
I. Nënjëvend kuqeverisetpa demokraci, “luhetme
legjitimitet”.
II. Zgjedhjet vendosinse “kushdo tëqeverisë”, e jo
“çfarëdo të jetëqeverisja”.
III. Nuk janëzgjedhjeatokur “ataqëdo tëzgjidhen, i
zgjedhinataqëdo tëzgjidhen”.
IV. Vetemqeverisjae mirë, e bën “demokracinë të
mundshme”
Po e mbyll fjalëntime me pyetjen: sakohëmëështëdashur
qëta pregatisëkëtë ligjeratë?
Shkurt: tërë jetën!Mbaninëmend: “tëvdesëshindershëmështëmëshumë
se të jetoshindershëm”.
PO E PËRSËRIS POROSINË E PARË: NË JETË BËN
VETËM ATË QË DUHET TË BËSH, MOS BËN ATË QË
S’DUHET TË BËSH!