1 1
dr inż. Andrzej KIJ
TEMAT: Ustalenie zapotrzebowania na materiały. Zapasy
Zagadnienia:
• Klasyfikacja zapasów w przedsiębiorstwie
• Zapasy produkcji w toku
• Ilościowe i wartościowe określenie
całkowitego stanu zapasów produkcji
• Zapasy wyrobów gotowych
• Obliczanie rotacji zapasów
2 2
Zapasy to (w uproszczeniu):
wartość lub ilość surowców, komponentów, dóbr użytkowych, półproduktów i wyrobów gotowych, które są przechowywane lub składowane w celu zużycia w razie zaistnienia takiej potrzeby.
3
ZARZĄDZANIE ZAPASAMI - klasyfikacja
Np. w przedsiębiorstwie produkcyjnym:
• Surowce,
• Komponenty i podzespoły,
• Wyroby gotowe,
• Dobra użytkowe
Z punktu widzenia wykorzystania zapasów w całym łańcuchu dostaw można je podzielić na:
• Zapasy podstawowe (surowce, komponenty i podzespoły oraz półprodukty i wyroby gotowe);
• Zapasy pomocnicze (wszelkiego rodzaju produkty potrzebne w przedsiębiorstwie);
4
ZARZĄDZANIE ZAPASAMI - cele
Do celów zarządzania zapasami należą:
• Zapewnienie wymaganego poziomu obsługi klientów wewnętrznych i zewnętrznych z uwzględnieniem jakości i stosunku do całości (odsetka) zrealizowanych zamówień;
• Monitorowanie bieżącego i przyszłego zapotrzebowania na wszystkie dobra konieczne dla uniknięcia nadwyżek oraz wąskich gardeł w produkcji;
• Minimalizowanie kosztów poprzez zmniejszanie różnorodności zapasów, ustalanie ekonomicznych wielkości zamawianych partii i analizowanie kosztów tworzenia i utrzymywania zapasów.
5
Do najważniejszych czynników determinujących właściwą wielkość zapasów przedsiębiorstwa należą:
• Popyt na wyrób gotowy, w którego skład wchodzą zakupione dobra zaopatrzeniowe;
• Polityka zapasów w przedsiębiorstwie; • Stosowane metody produkcji:
- produkcja jednostkowa, - produkcja seryjna, - montaż lub obróbka;
• Rodzaj popytu na daną pozycję zapasów: - niezależny - zależny;
• Poziom obsługi klienta, tj. wymagany stopień dostępności z zapasu (straty w wyniku opóźnień w produkcji, szpitale).
6
Klasyfikacja zapasów w przedsiębiorstwie
7 7
KRYTERIA PODZIAŁU ZAPASÓW: •etap przepływu przedmiotów w przedsiębiorstwie
materiałowe (obejmujące materiały, półwyroby, wyroby w kooperacji, itp.)
produkcji w toku (obejmujące wyroby niewykończone będące w trakcie wykonywania)
wyrobów gotowych (obejmujące wyroby finalne i części zamienne)
•miejsce powstania zapasów zapasy powstające w komórkach I stopnia (w gniazdach i liniach)
zapasy powstające między komórkami I i wyższego stopnia (między gniazdami,
liniami, oddziałami)
bieżące zabezpieczające cykliczne
– operacyjne (obejmujące wyroby znajdujące się w danej chwili na stanowisku roboczym)
– międzyoperacyjne (obejmujące wyroby znajdujące się pomiędzy stanowiskami)
– transportowe – obrotowe – kompensacyjne – awaryjne
pozacykliczne •funkcję, jaką pełnią zapasy
bieżące zabezpieczające
8 8
Klasyfikacja zapasów produkcyjnych
Zapasy produkcyjne
Zapasy produkcji (zpt) Zapasy materiałowe (zm) Zapasy wyrobów gotowych (zwg)
bieżące (zmb) zabezpieczające (zmz)
międzykomórkowe
(zmk) wewnątrzkomór-
kowe (zwk) bieżące
(zwg) zabezpieczające
(zwgz)
bieżące (zmkb) zabezpieczające (zmkz)
cykliczne (zwkc) pozacykliczne (zwkp)
operacyjne (zcop) międzyoperacyjne
(zcm)
obrotowe (zo)
transportowe (zt)
kompensacyjne (zk)
awaryjne (za)
Zapasy materiałowe
9 9
zm max
z mb
z mz
Zm min
td td ∆td tz
zm
s zm
śr
czas
wielkość
zapasów
zm max – zapas maksymalny
zm min – zapas minimalny
zmśr – zapas średni
zms – zapas sygnalizacyjny (alarmowy)
zm śr = zm min + ½ zmb
zm śr = zmz + ½ zmb
lub
Zapasy produkcji w toku
10 10
zmk – zapas międzykomórkowy
zmkb – zapas międzykomórkowy bieżący równy wielkości partii produkcyjnej o liczebności n sztuk
zmkz – zapas międzykomórkowy zabezpieczający
td – okres czasu pomiędzy spływem kolejnych partii produkcyjnych detalu (w produkcji rytmicznej jest to okres powtarzalności) tp – okres czasu pomiędzy pobieraniem kolejnych grup detali (zespołów) do dalszej obróbki
n – liczba sztuk
p – liczba sztuk detali pobieranych jednorazowo do dalszej obróbki
zmk śr = zmkz + ½ zmkb
zmkb = n oraz za zmkz = k*n po podstawieniu
zmk max
z mk
b
z mk
z
Zmk min
td td
Zm
k śr
czas
wielkość
zapasów
tp p
td
zmk śr = n(k+ 1/2)
Zapasy wewnątrzkomórkowe
11
Zapasy wewnątrzkomórkowe to przeciętna liczba danych
wyrobów znajdujących się w określonej komórce
produkcyjnej I-go stopnia w trakcie ich obróbki
Zapasy
pozacykliczne
Zapasy
międzyoperacyjne
Zapasy operacyjne
Rys. Schemat rozmieszczenia zapasów wewnątrzkomórkowych w linii produkcyjnej
• Cykliczne
• Pozacykliczne
Określenie całkowitego stanu zapasów
produkcji w toku
17
Ilościowe
q
wk
r
mkpt zzZ
Zmk – zapas międzykomórkowy
Zwk – zapasy wewnątrzkomórkowe
r – liczba magazynów i składowisk międzykomórkowych
q – liczba komórek produkcyjnych I-go stopnia biorących udział w realizacji procesu
produkcyjnego danego detalu
)zx
cn()k
2
1(nZ
q
1j
wk
pj
j
ji
r
1i
ipt jij
Zptij – zapas produkcji w toku określonego detalu wykonywanego w j komórkach produkcyjnych I-go stopnia oraz znajdującego
się w i magazynach lub składowiskach międzykomórkowych
ni – liczba sztuk detali w partii produkcyjnej podlegającej magazynowaniu i
k – współczynnik uwzględniający warunki przekazywania produkcji między komórkami zależny od przyjętej metody planowania
nj – liczba sztuk detali w partii produkcyjnej wykonywanej w komórce produkcyjnej
cj – cykl produkcyjny detalu w komórce produkcyjnej
xp – okres powtarzalności komórki produkcyjnej
zwkpj - zapasy pozacykliczne detalu w komórce produkcyjnej j
)zzc()k2
1n(Z
q
1j
wkpgji
r
1i
ipt jjij
Zgj – zadanie godzinowe detalu
Zai=Zui + Zk - Zp
Zai – planowane zużycie
Zk – zapas końcowy
Zp – zapas początkowy
Określenie całkowitego stanu zapasów
produkcji w toku
18
Wartościowe iiii wiwkmkpt ka)zz(P
Ppt – wartość zapasów produkcji w toku detalu i
Zmk – wielkość zapasów międzykomórkowych detalu i
Zwk – wielkość zapasów wewnątrz komórkowych detalu i
a – współczynnik narastania kosztów odniesionych do całego cyklu
produkcyjnego detalu i
kw – końcowy jednostkowy koszt własny detalu i
C - cena
Wartość produkcji w toku odniesiona do wyrobu złożonego byłaby
sumą wartości produkcji w toku poszczególnych elementów
składowych tego wyrobu. Natomiast wartość produkcji w toku w
przedsiębiorstwie byłaby sumą wartości produkcji w toku wszystkich
produkowanych w nim wyrobów.
Czas t1 t2 t3 t4 t5 t6
Cykl produkcyjny
0
k1
k2
2
1
P
Pa
P1 – pole pod krzywą czerwoną
P2 – pole całego prostokąta P1
Zaw = Zai ·C
Zapasy wyrobów gotowych
19 19
zwg max
z wg
b
z wg
z
Zwg min
tw tw tw
Zw
g śr
czas
wielkość
zapasów
k – współczynnik uwzględniający warunki odbioru i wysyłki
nw – wielkość partii wysyłkowej
Zd – produkcja dzienna
zwgz = knw Wielkość zapasu zabezpieczającego Wielkość zapasu bieżącego
zwgb = zd tw = nw
Klasyczny model sterowania zapasami – model Willsona
20
Stąd optymalna wielkość zamówienia wyraża się wzorem
Willsona:
Wówczas optymalna liczba zamówień wynosi:
zaś optymalna długość cyklu zapasów (długość okresu między zamówieniami) to:
h
KDQ
2
Q
Dn
D
Q
nt
1
gdzie
D – popyt w ciągu roku;
Q – wielkość partii zakupu;
K–koszt odnowienia ponoszony D/Q razy (koszt pojedynczego zamówienia);
n – liczba zamówień;
h – jednostkowy koszt magazynowania
t – czas między zamówieniami
Przykład
21
Przedsiębiorstwo zużywa rocznie 50000 sztuk półproduktu R40 do produkcji własnej. Jednostkowa cena zakupu wynosi 10 zł. Koszty związane z obsługą zamówienia, niezależne od wielkości zamówienia, wynoszą 150 zł. Przedsiębiorstwo szacuje koszt własnego kapitału obrotowego na 13,5% w skali roku. Magazynowany towar jest ubezpieczany według stawki wynoszącej 0,125% wartości towaru miesięcznie. Ustalić optymalną wielkość zamówienia.
p = 10 zł
D = 50000
K = 150 zł
h = 13,5%*10 zł + 12*0,125%*10 zł = 1,5 zł
Przykład
22
Wówczas:
31625,1
5000015022
h
KDQ
16n
dni 16roboczych dni 25016
1roku
16
1t
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
PYTANIA ?????
23