Smart Agriculture : The Future of Thailand
นพนธ พวพงศกร
สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย
1
การประชมวชาการครงท 53 เรอง Smart Agriculture : The Future of Thailand
อาคารวชรานสรณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
3 กมภาพนธ 2558
ประเดนอภปราย
มายาคต : เกษตรกรรมไทยออนแอ
เกษตรไทยสมารทอยางไร
ท าไมเกษตรไทยบางสวนไมสมารท
ในอนาคต ท าไมเกษตรไทยตองสมารทขน (smarter)
ท าอยางไร เกษตรไทยจะสมารทขน
2
ทมาของ Smart Agriculture
FAO : Climate-smart agriculture จากการประชมHague Conference on Agriculture, Food Security and Climate Change ป 2010
แตคนไทยนยมศพทเกๆ เลยดดแปลงใหมวา Smart Agriculture
ตดค าส าคญทง “climate”
3
1. มายาคต : เกษตรกรรมไทยออนแอ
ผลผลตขาวตอไรของไทยต ามากสเวยดนามไมได
ขอเทจจรง: ตองแยก นาชลประทาน กบ นาน าฝน
4
4.2 5.16 4.18
0
5
10
ไทย อนเดย เวยดนาม
ผลผลตนาชลประทาน (ตน/เฮกแท)
2.24 2.262.5
2
2.5
3
ไทย อนเดย บรกนาฟาโซ
ผลผลตนาน าฝน (ตน/เฮกแท)
7088 79
0
50
100
ไทย อนเดย เวยดนาม
ตนทนนาชลประทาน (US$/เฮกแท)
103 115
288
0
200
400
ไทย อนเดย บรกนาฟาโซ
ตนทนนาน าฝน (US$/เฮกแท)
ทมา: IRRI.
มายาคต (ตอ)
ตนทน (เฉลย) ของไทยสง ตนละ 11,000 บาท เกษตรกรขาดทน : การวเคราะหตนทนดานการเกษตรตองใชตนทนสวนเพม ไมใชตนทนเฉลย
5
ตนทน
9,000
4,000
MC
มายาคต (ตอ) ผลผลตขาวลนตลาด เพราะเกษตรกรปลกขาวในพนททไม
เหมาะสม• ฉะนนตองม Zoning และมาตรการชกจงใหเกษตรกรเหลานนหนไป
ปลกพชชนดอน (ทมราคาและรายไดสงกวา)• ประสบการณจากนโยบายปรบโครงสรางในอดตลวนลมเหลว
เกษตรกรไทยสวนใหญยากจน• ปจจบนมชาวนาร ารวยทมรายไดในกลมครวเรอนรายไดสงสด 30%
จ านวนเกอบ 9 แสนครวเรอน จาก 3.7-4 ลานครวรอน• มเกษตรกรยากจนในกลมครวเรอนรายไดต าสดประมาณ 1 ลาน
ครวเรอน• ครวเรอนเกษตรยากจนมรายไดสวนใหญ (80%) จากงานนอกภาค
เกษตร6
2. เกษตรกรรม (และเกษตรกร) ไทยสมารทอยางไร
2. เกษตรกรรม (และเกษตรกร) ไทยสมารทอยางไร
ถาเกษตรกรรมไทยออนแอ ไทยจะไมสามารถเปนผสงออกสนคาเกษตรอนดบ 1 หลายชนด : ขาว มน ยาง กง ปลาทนากระปอง
หนงในสของโลก น าตาล ไก ฯลฯ
• เปนประเทศสงออกอาหารอนดบ 13 ของโลกในป 2011
8
0.00
50.00
100.00
150.00
Billio
ns U
SD
Top 15 exporters
ทมา: FAO.
เกษตรกรรม (และเกษตรกร) ไทยสมารท (ตอ)
สนคาสงออกคณภาพสง/ปลอดภย มสดสวนเพมขน....ไทยแกปญหาสารตกคางในสนคาสงออกไดส าเรจ
9
0123456789
10
2545 2547 2549 2551 2553 2555
ลานต
น
ขาวขาว 100% ขาวขาว 5%
ขาวนง ขาวหอมมะล
Source: Thailand Customs office
Share 1991 1995 2000 2005 2010 2012
1. Tapioca products (Million $US)
978.9 736.2 513.3 849.72,161.402,825.80
(1) Manioc (cassava) pellet, shredded or sliced (%)
79.7 56.3 38.1 37.7 37.7 38.7
(2) Manioc (cassava) flour (%) 13.1 27.3 30.4 27.6 35.9 35.3
(3) Dextrins and other modified starches (%)
6.9 15.8 30.8 31.6 23.4 22.1
(4) Other tapioca products 0.3 0.7 0.7 3.1 3 3.8
2. Poultry (Million $US) 404 389.6 614.6 6961,653.502,195.80
(1) Chilled or frozen poultry cuts (%)
100 100 64.2 1.9 3.6 8.8
(2) Prepared poultry (%) 0 0 35.8 98.1 96.4 91.2
2. Other livestock (Million $US) 81.6 241.1 255.8 393 628.7 871.5
เกษตรกรรม (และเกษตรกร) ไทยสมารท (ตอ)
เกษตรกรรมไทยหลากหลาย (diversity)• โครงสรางการผลตมสนคาหลายชนดกวาเพอนบาน
• นาปรงภาคกลางตางจากภาคเหนอ และตางจากนาปภาคอสาน
• เกษตรเชงเดยว เกษตรสวนผสม พนธะสญญา ฟารมสมยใหม
เกษตรกรไทยสรางนวตกรรม• ผลไมพนธใหมๆ
• กลวยไมหลากหลายสายพนธ
10
เกษตรกรรม (และเกษตรกร) ไทยสมารท (ตอ)
0
50,000
100,000
150,000
0
1,000,000
2,000,000
3,000,000
4,000,000
1980 1984 1988 1992 1996 2000 2004 2008
รถไถเดนตาม เครองเกบเกยว (ขวา)
ทมา: ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร และ FAO.
0
200,000
400,000
600,000
800,000
0
2,000,000
4,000,000
6,000,000
1980 1984 1988 1992 1996 2000 2004 2008
ปมน า รถไถใหญ (ขวา)
เกษตรกรไทยใชเทคโนโลยใหมๆ• จากควายเหลก ส combine harvester และเครองปลกขาว
• ระบบ evaporative ชวยแกปญหา heat tolerant ของไก หม
เกษตรกรไทยลงทนซอเครองจกรกลเกษตร
เกษตรกรรม (และเกษตรกร) ไทยสมารท (ตอ)
เกษตรกรไทยมการศกษาสงขน แมวาจะยงต ากวาแรงงานนอกเกษตร
12
0%10%20%30%40%50%60%70%80%
ระดบการศกษาแรงงานในภาคเกษตร
1986 ในเกษตร 1996 ในเกษตร 2006 ในเกษตร 2012 ในเกษตร
ทมา:การส ารวจแรงงาน, ส านกงานสถต.
เกษตรกรรม (และเกษตรกร) ไทยสมารท (ตอ)
เกษตรกรไทยมความยดหยนสง (flexible)• ฤดนาป 2557/58 ชาวนาภาคอสานในทดอนลดพนทปลกขาวหอมมะลลง
อยางรวดเรว เพราะรวาราคาขาวตกต า• ชาวนาสพรรณบรปรบเปลยนจากนาขาวเปนเลยงปลา เลยงกง ซงสามารถ
สลบกบมาปลกขาวได• ชาวไรชาวนามทดนหลายแปลง และปลกพชตางชนด• นโยบายสงเสรมการปลกยางในอดต ลดความยดหยนของเกษตรกร
แมปจจบนเกษตรกรสวนใหญจะขาดแคลนแรงงาน แตกยงมผลผลตสวนเกนเหลอสงออก• มบรการเครองจกรใหวาจางแทนแรงงาน• ท าใหสามารถท างานบางเวลาได แมจะแกตวลง
13
ทงหมดนท าใหเกษตรกรรมไทยสามารถปรบตวและฟนตวไดรวดเรวหลงประสบภาวะแรงกระแทก(shocks)
หรอปญหาราคาตกต า : resilience
0
10
20
30
40
50
60
อายเฉลย ชวโมงท างานตอสปดาห จ านวนปทศกษา
อาย การศกษา ชวโมงท างานของเกษตรกร
1986 ในเกษตร 1996 ในเกษตร 2006 ในเกษตร 2012 ในเกษตร
ทมา:การส ารวจแรงงาน, ส านกงานสถต.
เกษตรกรรม (และเกษตรกร) ไทยสมารท (ตอ)
เหตผลส าคญทเกษตรกรรมไทยเขมแขง• เกษตรกรรมไทยถกก าหนดโดยระบบตลาด
ยกเวนชวงจ าน าขาวป 2554-57 หากเกษตรกรคนใดมตนทนสงกวาราคา กจะเลกปลกพชชนดนน
• บทบาทของรฐบาลในอดต คอ ลงทนโครงสรางพนฐาน และโลจสตกส ลงทนระบบชลประทาน ลงทนวจยและสงเสรมอยางจรงจง รวมทงการสรางอาจารยนกวจยในอดต นโยบายการคาเปนกลางหลงป 2529 นโยบายเศรษฐกจมหภาคทรกษาเสถยรภาพราคา ระบบสถาบนการเงนทคอนขางทนสมยชวยใหผสงออกไทยใหสนเชอผน าเขา
แทนการออก LC ได 15
3. เกษตรกรรม-เกษตรกร ทไมสมารท เพราะเหตใด :นโยบาย นโยบาย และนโยบาย
เกษตรกรจ านวนมากแกตว 13% อายเกน 60 ป• สวนใหญเปนเกษตรกรมอถอ (หรอผจดการนา) ไมใสใจในการดแล
ไรนาเทาทควร
16
2.1
-1
4
9
14
15-35 36-59 60++
ลานค
น
อายเกษตรกร
1986 ในเกษตร 1996 ในเกษตร 2006 ในเกษตร 2012 ในเกษตร
ทมา:การส ารวจแรงงาน, ส านกงานสถต.
เกษตรกรสวนทไมสมารท (ตอ) กลมเกษตรกร-สหกรณจ านวนมากทรฐบาลกอตง...ออนแอ
• อยไดเพราะการอดหนนจากหนวยราชการ
• จงตดนสย “ชขอ”
การจ าน าขาว ท าให “ชาวนา” และ “นกการเมอง” ตดกบดกประชานยม• ตนทนการผลตสงขนมาก
ขอมลขาวสารของภาครฐออนแอมาก เวลานภาคเอกชนขาดความเชอถอตวเลขผลผลตสนคาเกษตร ตนทนการผลต ฯลฯ
17
สาเหตทเกษตรกรไมสมารท
ระบบวจยและสงเสรมการเกษตร ออนแอ และตกต ามาก• มปญหาเงนวจยนอยไมถง 0.2% ของรายไดภาคเกษตร
• ขาดนกวจยทมความสามารถเพราะขาดแรงจงใจ
• ระบบจดสรรทกวจยยงขาดทศทางเชงกลยทธแบบบรณาการ
• ขาด lab วทยาศาสตรพนฐานหลายดาน
• การสงเสรมเกษตรยงเนนวธแจกปจจยการผลตและสรางศนยเรยนร
18
Agricultural research intensity (% of agric GDP)
19Source: Waleerat, 2009.
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
3.5
4
4.5
0
0.1
0.2
0.3
0.4
0.5
0.6
0.7
0.8
0.9
1
2514 2516 2518 2520 2522 2524 2526 2528 2530 2532 2534 2536 2538 2540 2542 2544 2546 2548 2550
U.S. (Right bar) China India Philippines Thailand
สาเหตทเกษตรกรไมสมารท (ตอ) หนวยราชการออนแอ • ท างานแยกสวน ไมสามารถบรณาการกนได
• ยงคดวาสามารถใชมาตรการแรงจงใจท า zoning หรอปรบโครงสรางเกษตรได
• แนวคดคณพอรด “อยาปลกขาว ปลกออยดกวา”
• หนวยงานรฐเนนท าโครงการทไดรบงบประมาณจ านวนมาก แตผลสมฤทธไมเคยปรากฏชดเจน
20
สาเหตทเกษตรกรไมสมารท (ตอ) ปญหาอนๆ
• การท าไรขาวโพดในจงหวดภาคเหนอ ท าลายปาตนน าล าธาร
• หนวยราชการไรความสามารถในการปองกนการบกรกดงกลาว
• การใชน าท านาปรงสนเปลอง เพราะน าฟร
• การใชสารเคมการเกษตรมากเกนเหต : ภาษน าเขาเปนศนย และโฆษณาชวนเชอทขาดการควบคม
• นโยบายบางอยาง “แขงทอ” เชน แหลงพนธกงทไดรบอนญาตใหน าเขามเพยง 2-3 แหลงเมอเกดโรคกงตายดวน (EMS) มาตรฐานขาวหอมมะล 98% ท าใหเวยดนามแยงตลาดขาวหอมตรงกลางจากไทย
• ทผานมานโยบายเกษตรถกบางพรรคการเมอง/บางบรษทครอบง า21
4. ท าไมเกษตรไทยตอง “smarter” ในอนาคต
อนาคตเหมอนเดมไมได โดยเฉพาะพชหลกอยางขาว ยาว มน ออย ทมอนาคตหรบหรลง เพราะตนทนสงขนเมอเทยบกบคแขง
ตลาดตองการบรโภคสนคาปลอดภยขน สรางมลพษนอยลงและอนรกษทรพยากร
รายไดเกษตรตอหวยงต ากวานอกภาคเกษตร เพราะขนาดฟารมเลก• ความเหลอมล ากอใหเกดแรงกดดนดานการอดหนนราคา• เกษตรกรไทยจะมรายไดใกลเคยงรายไดนอกเกษตรกตอเมอ ท าไรนา
แปลงใหญขน/รวมกลมท าไรนา เพอลดตนทน และเพมมลคา
22
ขอกงวล:รายไดตอหวของเกษตรกรจะยงต ากวารายไดนอกภาคเกษตรใน 25 ปขางหนา เพราะขนาดฟารมเพ มชา ตนทนสงขน แขงขนไมได เกดแรงกดดนใหตองอดหนนราคาสนคาเกษตร
-70
-60
-50
-40
-30
-20
-10
0
1961
1964
1967
1970
1973
1976
1979
1982
1985
1988
1991
1994
1997
2000
2003
2006
2009
2012
2015
2018
2021
2024
2027
2030
2033
2036
2039
สวนตางระหวาง %รายไดเกษตรกบ %จางงานเกษตร
มาเลเซย
อนโดนเซย
ไทย
เวยดนาม
ทมา: FAO และธนาคารโลก
นยเชงนโยบาย คอการขยายขนาดฟารม เพอเพ มผลตภาพตอหว โดยลดอปสรรคของเกษตรกรรายเลกท ไมสามารถขยายขนาดฟารม เพราะไทยมท ดนมากกวาเพ อนบาน
4. ท าไมเกษตรไทยตอง “smarter” ในอนาคต (ตอ)
การเปลยนแปลงภมอากาศ : น าทวม ฝนแลงถและรนแรงขน : ทมาของ Climate Smart Agriculture• CSA คอ แนวทางสการบรรลเปาหมายส าคญของการพฒนาเกษตรทงในระยะสน และ
ระยะกลางภายใตความทาทายของการเปลยวนแปลงภมอากาศ แนวทางดงกลาวจะเปนสะพานเชอมไปสเปาหมายส าคญของการพฒนาประเทศดานอนๆ
• เสาหลก 3 เสาของ CSA เพมผลตภาพการผลตและรายไดเกษตรกรอยางยงยน เกษตรกรปรบตวรบมอกบความเสยงจากการเปลยนแปลงภมอากาศ และมความสามารถท
จะฟนตวจากผลกระทบทเกดจากภาวะฝนแลง/น าทวม ลดแกสเรอนกระจก
งานวจยของ TDRI พบวาการเปลยนแปลงภมอากาศจะมผลกระทบตอผลผลตการเกษตรอยางมนยส าคญ• ผลกระทบผาน 3 ชองทาง (1) อากาศรอนและจ านวนอนทฝนไมตกมผลตอผลผลต
(2) ภาวะฝนแลงท าใหมน าชลประทานลดลง (3) ภาวะน าทวมท าใหผลผลตเสยหาย
25
การเปล ยนแปลงสภาพภมอากาศ
การจดการนา ผลกระทบตอผลผลต
ความเปนธรรม ประสทธภาพ
นาทวม นาแลง/ภาวะปกต
พนทเกษตรเปนแกมลงเพอปองกนเมอง
การแยงนา/ความขดแยง
จดการแบบรวมศนย จดการโดยชมชน +มการจดการอปสงค
การปรบตว
∆พนธ/พช: Diversity∆ปฏทน: Flexibility
บทบาทของรฐคอกาหนดนโยบายทเออตอการปรบตวและสรางความสามารถในการปรบตว เชน ใหความร สนเชอ และการตลาด
การจดการนาเพ อความย งยน: ประสทธภาพและความเปนธรรม
บทบาทของรฐคอกาหนดกตกาบทบาทของรฐคอมระบบชดเชยทเปนธรรม
ความทาทายจากการเล ยนแปลงภมอากาศ: ภาพฉายอนาคตอณหภมสงสดและจานวนวนท มอากาศรอนของประเทศไทย (ใชแบบจาลอง PRECIS)
2523-2552 2553-2582
ทมา SEA START RCอศมน ลมสกล
• อณหภมสงสดและจานวนวนท มอากาศรอนในประเทศไทยในชวง 2553-2582 ถกคาดการณวาจะ
เพ มขนเปนบรเวณกวางโดยเฉพาะลมแมนาเจาพระยา ภาคกลางและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ
• อณหภมท สงขนมผลกระทบตอผลผลตขาวผานกระบวนการสงเคราะหแสง (เบญจวรรณ ฤกษเกษม)
Scenario B2
2523-2552 2523-2552
คาสมประสทธสหสมพนธ (Coefficient of Correlation) ระหวาง Standardized Departure of MEI และ Yield Anomaly ของพชตางๆ
ขาว: -0.3670**
ออย: -0.3885**
ขาวโพด: -0.5141**
ทมา สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย โดย ชยสทธ อนชตวรวงศขอมลจาก FAOSTAT และ NOAA** นยสาคญทางสถตท 95 %
แบบจาลองทางเศรษฐมตยนยนวานาทวม-นาแลง และนาชลประทานมผลกระทบตอผลผลตขาวตอไร
ทมา สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย โดยชยสทธ อนชตวรวงศ
ตวแปร
เจาพระยาตอนบนฝงตะวนออก
เจาพระยาตอนบนฝงตะวนตก
เจาพระยาตอนลางฝงตะวนออก
เจาพระยาตอนลางฝงตะวนตก
โครงการชลประทานพษณโลก
คาสมประสทธ คาสมประสทธ คาสมประสทธ คาสมประสทธ คาสมประสทธ
นาชลประทาน0.0644***(0.015)
0.0108*(0.006)
0.0385*(0.023)
0.0691**(0.028)
0.0763***(0.020)
ดชน Extreme Flood
-0.0177*(0.010)
0.0021(0.005)
0.0293(0.019)
0.0095(0.021)
0.0233(0.016)
ดชน Extreme Drought
-0.0134*(0.008)
-0.0005(0.006)
-0.0187(0.013)
-0.0263*(0.014)
0.0005(0.008)
เงนวจยดานการเกษตร
0.1807**(0.088)
0.282***(0.078)
0.394**(0.182)
0.3211**(0.124)
0.1302**(0.054)
หมายเหต: มตวแปรควบคมอ นๆ *, **, *** นยสาคญทางสถตท 90%, 95%, 99%
นยเชงนโยบาย:
นกวทยาศาสตรมความรเร อง Genome Sequencing และเร อง Gene แตไทยขาดงานวจยดานสายพนธใหมโดยรฐและเอกชน
ควรเปดโอกาสใหเอกชนรวมลงทนในเร อง Biodiversity เพ อเตรยมรบมอกบปญหานาทวมและนาแลงท มแนวโนมทวความรนแรงขนในอนาคต และลดผลกระทบของการเปล ยนแปลงสภาพภมอากาศตอผลผลตทางการเกษตร (Crop Productivity)
5. ท าอยางไรเกษตรกร-เกษตรรมไทยจะสมารทขน(smarter)
การเปลยนบทบาทของรฐ• เปลยนแนวคด• เปล ยนวธการสงเสรมภาคเกษตร
การลงทนสรางดานการวจย-นวตกรรมในภาคเกษตร
การจดการทรพยากรนารบมอกบการเปล ยนแปลงภมอากาศ
นโยบายสงคม นโยบายอนรกษทรพยากรเกษตร
30
5. ท าอยางไรเกษตรกร-เกษตรรมไทยจะสมารทขน(smarter)
ขอสมมตฐาน : เกษตรกรไทยมความร สามารถตดสนใจไดอยางมเหตมผลหากมขอมลสารสนเทศทดพอ
การเปลยนบทบาทของรฐ : ลดเลกการแทรกแซงตลาดและเปลยนความคดของรฐทเชอเกษตรกรควรเลกปลกพชชนดหนง และหนไปปลกพชอกชนดหนง• การเปลยนทศนคตของขาราชการ และนกการเมองไมใชเรองงาย
• เปลยนแนวทางจากการทรฐคดและด าเนนโครงการพฒนา ไปเปนแนวทางใหมใหกลมเกษตรกรกลมประชาสงคม (มลนธ อาจารยมหาวทยาลย) ท าโครงการพฒนาเสนอของงบจากรฐ
31
5. ท าอยางไรเกษตรกร (รม) ไทยจะสมารทขน (ตอ)
อนาคตของเกษตร คอ นวตกรรม
ความทาทายของไทย คอ การปฏรประบบวจย : • เพมงบประมาณวจย
• สราง national agricultural research commission เพอดแลการจดสรรเงนวจย และระดมทนวจย
• รฐรวมมอดานวจยกบเอกชน และบรษทตางชาต
• สรางแรงจงใจนกวจยโดยเฉพาะในหนวยงานรฐ
32
5.1 ความทาทายในอนาคต : นวตกรรมกบความสามารถในการแขงขนของเกษตรไทย• เกษตรโลกกาลงเขาสยคปฏวตเขยวรอบ 2 :
Genomics ชวยแกปญหาฝนแลง นาทวม ศตรพช ทาใหขาวหอมขน นมมากขน ฯลฯ
8 Member Companies
3 Associate Companies
15 National
Associations
CropLife
การรวมตวของบรษทขามชาต CropLife
• รฐบาลประเทศตางๆ ทมการวจยสรางนวตกรรม- แตเงนลงทนสวนใหญมาจากภาคเอกชน เชน crowd finance
- การลงทน แพง-ใชความรเฉพาะสง บรษทขามชาตยงตองรวมกลมกน เชน CropLife
แหลงเงนลงทนในภาคเกษตรมาจากเอกชนมากขน
ทมา: FAO The State of Food and Agriculture 2012
35Source: Waleerat, 2009.
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
3.5
4
4.5
0
0.1
0.2
0.3
0.4
0.5
0.6
0.7
0.8
0.9
1
2514 2516 2518 2520 2522 2524 2526 2528 2530 2532 2534 2536 2538 2540 2542 2544 2546 2548 2550
U.S. (Right bar) China India Philippines Thailand
ความเขมขนของการวจยเกษตรของไทยตอรายไดเกษตรลดลง และ ต ากวาเพ อนบาน
วาระแหงชาตดานเกษตรและอาหาร: มยทธศาสตรการวจย-พฒนาเกษตรอยางย งยน
รฐบาลไทยตองทาอะไร: 3 I’s
เพ มการลงทนใน R&D ภาคเกษตร (Investment ) สรางกฎกตกาใหม และสรางความเขมแขงดานวจยพฒนา และสงเสรม (Institution
capacity)• กตการวมลงทนกบบรษทขามชาต• เสรมสรางความเขมแขงของ biological researchในรปโปรแกรมวจย การสรางนกวจยรน
ใหม และ การวจยรวมระหวางplant breeders กบ biological scientists ฯลฯ• การรอ และสรางใหมระบบ National Agricultural and food Research System ......• การใช ICT เปนเคร องมอในการวจยและสงเสรมการเกษตร• การสรางระบบ และ สถาบน (กฎกตกา แรงจงใจ) ในการเช อมงานวจยกบงานสงเสรม โดยให
ภาคเอกชน กลมปรชาสงคม เปนผดาเนนงาน รฐเปล ยนบทบาทเปนผประสาน จดสรรงบ และตดตามประเมนผล
เปาหมาย การลงทน คอ สรางนวตกรรมการเกษตร-อาหาร (Innovation)
5. ท าอยางไรเกษตรกร (รม) ไทยจะสมารทขน (ตอ)
การปฏรประบบวจย-พฒนาเกษตรไทย• เพมงบประมาณวจย• สราง national agricultural research commission
เพอดแลการจดสรรเงนวจย และระดมทนวจย • รฐรวมมอดานวจยกบเอกชน และบรษทตางชาต• สรางแรงจงใจนกวจยโดยเฉพาะในหนวยงานรฐ• สงเสรมระบบการรวมมอกนท าวจยและพฒนา ระหวาง
นกวจย/สถาบนวจย กบ เกษตรกร/กลมเกษตรกร
37
ท าอยางไรเกษตรกร (รม) ไทยจะสมารทขน
5.2 นโยบายการบรหารจดการทรพยากรน าเพอรบมอกบการเปลยนแปลงภมอากาศ• เปนธรรม
• มประสทธภาพ
• ลดความขดแยง
38
การจดการทรพยากรนา: เพ อความเปนธรรม
• ในประเทศไทย นายงอยภายใตระบบการเขาถงโดยเสร (Open Access) ดงนน “มอใครยาวสาวไดสาวเอา” • ผลทตามมาคอ แมภายใตภาวะปกต จงมการใชนาชลประทานอยางสนเปลอง
นาแลง• การแยงนาระหวางภาคเกษตรกรรมและภาคอตสาหกรรม• ไมควรอางวาเกษตรกรตองเสยสละเพราะภาคอตสาหกรรมมมลคาสงและสรางรายไดจานวนมากใหกบประเทศ • ควรมการใชนาอยางมประสทธภาพ
นาทวม• เวลาเกดนาทวม มความจาเปนตองมพนทรบนาในภาคเกษตร (พนทแกมลง) จานวนมาก เพอปองกนเมอง• ผลกระทบจากโครงการขนาดใหญของรฐเพอปองกนนาทวม • ควรมระบบการชดเชยทเปนธรรม
ภาวะปกต
ภาวะวกฤต
แนวทางในการจดการนาแลง
ปรมาณนาชลประทาน
เข อน
สงผลกระทบตอผลผลตทางการเกษตร
(yield)
ความจาเปนในการจดการดาน
อปสงค (Demand
Management)
ปรมาณนาฝน (+)
ความหนาแนนของประชากร (-)
พนท ปลกขาว (-)
ปจจยดานอากาศ El Nino (-) La
Nina (+)
(1) (2)
Ln (ปรมาณนาฝนเฉล ย) 0.8568***(0.187)
0.9525***(0.192)
สดสวนพนท ปลกขาว -0.0162**(0.006)
-0.0145**(0.007)
Ln (ความหนาแนนประชากร)
-1.3154*(0.778)
-1.3137*(0.790)
เบ ยงเบนมาตรฐานของENSO: MEI
-0.1781***(0.044)
El Niño -0.3473**(0.138)
La Niña 0.51***(0.172)
ทมา สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย โดยชยสทธ อนชตวรวงศ
แนวคดพนฐานของการจดการดานอปสงคและประสทธภาพในการใชนาชลประทาน
กาหนดสทธในการใชนาขนพนฐาน (Base rights) นาเพ ออปโภคบรโภค และผลตอาหาร
สามารถนานาท เหลอ/ประหยดไดไปโอนใหผท
ตองการใชนาได
คาถามทสาคญคอ การใชนาเพ อทาการเกษตรในพนท ตางๆ และปลกพชตางๆ ใหผลตอบแทนตางกนอยางไร
นาไปสแนวคดการวดมลคาทางเศรษฐกจหนวยสดทายของนาชลประทานทใชในภาคเกษตรกรรม (Value of Marginal Product of Irrigated Water: VMP)
ความแตกตางเชงพนท ความแตกตางระหวางพช
มลคาการใชนาของตะวนออกสงกวาตะวนตก
มลคาการใชนาของออยสงกวาขาวนาปรง
ผลการประมาณคามลคาทางเศรษฐกจของนาชลประทาน
ประเภทพช
ลมเจาพระยา
โครงการ
ชลประทาน
พษณโลก คาเฉล ย
ตอนบนฝง
ตะวนออก
ตอนบนฝง
ตะวนตก
ตอนลางฝง
ตะวนออก
ตอนลางฝง
ตะวนตก
ขาวนาปรง:
คาความยดหยนของการผลตพชตอ
นาชลประทาน0.517 0.075 0.112 0.069 0.206
VMP 1.588 0.234 0.461 0.305 0.532 0.624
ออย:
คาความยดหยนของการผลตพชตอ
นาชลประทาน1.801 0.444 0.085 0.086 1.531
VMP 7.586 2.017 0.444 0.501 5.042 3.118
ทมา: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย โดย ชยสทธ อนชตวรวงศ (2014)
แนวทางการจดการนาทวม: ลดความขดแยง
ในอดต โครงการปองกนนาทวม (โครงการชลประทานขนาดใหญ) กอสรางในพนทชนบท การเวนคนทดนเพอกอสรางมตนทนไมสงมาก โครงการจงดาเนนไปไดดวยด โครงการปองกนนาทวมในปจจบน (และในอนาคต) มผลประโยชนทางเศรษฐกจทไมชดเจนเหมอนในอดต เพราะ
นาทวมมไดเกดขนทกป เกดเฉพาะบางพนท ผไดรบประโยชนหลกคอคนในเมองการกอสรางของโครงการปองกนนาทวมมกละเลยปญหา ความเสยง และความเดอดรอนตอประชาชนกลมอนๆ ถกมองวาผไดรบผลกระทบควร “เสยสละ เพอสวนรวม” นาไปสกระแสการคดคาน• เมอเกดนาทวม การเอานาไปฝากไวทพนทแกมลงในภาคเกษตรเพอปองกนเมอง สงผลใหเกษตรกรไมสามารถประกอบอาชพได 3-4 เดอน• คนเมองจะตองจายชดเชยกบเกษตรกร และยอมใหนาผานเมองบาง • ระบบจดการนาทวมจะตองมลกษณะรวมศนย (Centralized) และจาเปนจะตองมระบบชดเชยซงอยบนฐานของ Beneficiary-pay-principle และสวสดภาพ (Welfare) ของเกษตรกรหลงไดรบการชดเชยจะตองดขนหรอไมแยลง อกทงควรมการเยยวยาผไดรบผลกระทบทางออมจากโครงการปองกนนาทวม
การจดการผลกระทบของการเปล ยนแปลงภมอากาศตอผลผลตทางการเกษตร: ประสทธภาพ
ขาวราย: การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและความแปรปรวนของสภาพอากาศสงผลใหผลผลตทางการเกษตร (Crop Productivity) ลดลง ขาวด: การปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate Change Adaptation) สงผลใหผลผลตตอไรสงขน ชวยลดความเสยงได
ใชขอมลจากการสารวจครวเรอนเกษตรจาก 6 จงหวดในลมนาเจาพระยา จานวน 815 ครวเรอน ในป 2556 โดยสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย ใชแบบจาลอง Endogenous Switching เพอประมาณการผลกระทบของการปรบตวตอผลผลตขาวนาปและขาวนาปรง
ผลกระทบของการปรบตวตอผลผลตขาว:
• การปรบตวตอเหตการณนาทวมทาใหผลผลตขาวนาปเพมขน 31 กโลกรมตอไร
• ผลของการปรบตวตอนาแลงตอผลผลตขาวนาปรงไมชดเจน
เปลยนพนธ/เปลยนพช/สตว
เปลยนปฏทนเพาะปลก
การปรบตวตอการเปล ยนแปลงสภาพภมอากาศและบทบาทของรฐ
สงผลใหเกดความหลากหลาย (Diversity) ของระบบเกษตรไทย
สงผลใหเกดความยดหยน (Flexibility) เพอรบมอกบแรงกระแทกตางๆ (Shocks)
วธการปรบตว
ปจจยท มอทธพลตอการปรบตว
ความร เงนทน การศกษา
บทบาทของภาครฐ: ดาเนนนโยบายทชวยเพมความสามารถในการปรบตว เชน ใหทางเลอกทหลากหลายกบเกษตรกรผานทางการสงเสรมการวจย ใหความรกบเกษตรกรเกยวกบการตลาด รวมถงการวจยและพฒนาทางดานพนธกรรมซงจะเออตอการเปลยนพนธหรอเปลยนชนดพช รวมถงไมดาเนนนโยบายทบดเบอน (Distortion)
5.3 นโยบายสงคม• กองทนเงนออมแหงชาตส าหรบคนชรา• ศนยเดกเลกในชนบท : การเพม IQ และคณภาพการศกษาของ
เดกในชนบท โดยเฉพาะเดกจากครอบครวยากจนทไมไดอยกบพอแม
5.4 นโยบายอนรกษทรพยากรเกษตร• ไมใชประเดนหลกของการพดวนน• แตเปนประเดนส าคญมากส าหรบอนาคตเกษตรไทย ตลอดจน
ความเปนอยของเกษตรกร และ คนไทยในอนาคต
46
ขอบคณครบ
47