Transcript

UNIVERSITETI I GJAKOVEumlS ldquo FEHMI AGANIrdquo

FAKULTETI I MJEKEumlSISEuml

PROGRAMI MAMI

PUNIM DIPLOME

Tema Ushqyerja me gji dhe pozicionet e gjidhenjeumls

Mentori Kandidatja

Prof Ass Dr Haxhi Kamberi Merita Muzlijaj

Gjakoveuml 2017

2

Deklarata studentore

Uneuml Merita Muzlijaj studente e Universitetit teuml Gjakoveumls lsquorsquo Fehmi Aganilsquorsquo Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Dega ndash Mami deklaroj se Tema e Diplomeumls me titull Ushqyerja me gji dhe pozicionet e

gjidheumlnjes eumlshteuml punimi im origjinal prandaj jam kujdesur qeuml teuml punoj me peumlrkushtim teuml madh

neuml keumlteuml temeuml

Teuml njejtin punim nuk e kam kopjuar nga punimet e studenteve tjereuml apo nga ndonjeuml burim tjeteumlr

peumlrveq atyre burimeve dhe literaturave teuml cituara neuml referenca

3

FALENDERIMET

Dikur veumlteumlm eumlndeumlrr dhe fal forceumls dhe peumlrkushtimit gjitheuml ccedilka po beumlhet realitet Veumlrteteuml eumlshteuml njeuml

ndjenjeuml e bukur qeuml ndoshta as nuk peumlrshkruhet por jam shumeuml e lumtur qeuml po e peumlrjetojeuml

Pa mbeumlshtetjen e familjes sime sot nuk mund teuml isha askund faleminderit familja ime krenaria

ime qe me mbeumlshtetet dhe vazhdoni te meuml mbeumlshteteni peumlr ccedildo veprim gjateuml keumltyre viteve

Rrugeumln qeuml e nisa uneuml eumlshteuml fal juve dhe sot po e peumlrfundojeuml me sukses do ju jem falenderuese

gjateuml gjitheuml jeteumls

Njeuml meriteuml e veccedilant shkoneuml peumlr Mentorin tim Prof Ass Dr Haxhi Kamberi peumlr respektin qeuml ka

treguar gjateuml keumltyre viteve peumlr kohen dhe keumlshillimin gjateuml punimit teuml keumlsaj teme keumlshillat dhe

mendimet tua kishin shumeuml reumlndeumlsi peumlr mua Do teuml jem mireumlnjoheumlse gjithmoneuml

Mikja ime fjaleumlt e tua gjithmoneuml ishin keumlshilla peumlr mua qeuml meuml deumlrgonin drejt arritjeve

peumlrkushtimi yt koha dhe respekti do te vlersohen gjithmoneuml nga uneuml Seuml bashku gjithqka u beuml

meuml e lehteuml peumlr ne

Faleminderit teuml gjitheumlve

4

Peumlrmbajtja

1 ABSTRAKT 5

2 HYRJE 6

3 Qeumlllimi dhe Objektivat 7

4 Metodologjia 7

KAPITULLI 1 8

11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit) 8

12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT 9

KAPITULLI 2 12

21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN

ARTIFICIALE JANEuml 12

23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji 13

24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml 14

25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT ) 16

26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit 17

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral 19

KAPITULLI 3 21

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji 21

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji 21

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna 26

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls 28

35 Qeumlllimet e mamiseuml 30

KAPITULLI 4 31

41Diskutimi 31

42 Peumlrfundimi 33

43 Rekomandimet 34

5 a Rezyme 35

5 b SUMMARY 36

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae ) 38

5

1 ABSTRAKT

Ky punim eumlshteuml realizuar me qeumlllim teuml zgjerimit teuml njohurive peumlr teuml gjitha neumlnat e reja neuml lidhje

me ushqyerjen natyrale peumlr foshnjet e tyre dhe teuml zgjidhet njeuml pozicion i rahatsheumlm peumlr neumlneumln

dhe foshnjeumln si dhe rolin e mamiseuml neuml keteuml rast

Teuml gjitheuml lexuesit mund ta sheumlrbejneuml keumlteuml punim si informateuml neuml lidhje me gjidheumlnjeumln dhe

reumlndeumlsin e pozicioneve gjateuml gjidheumlnjes

Punimi im eumlshteuml rishikim literature dhe peumlrfshineuml informacione neuml lidhje anatomin dhe

fiziologjineuml e gjidheumlnjeumls reumlndeumlsineuml e gjidheumlnjeumls peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale pozicionet

gjateuml gjidheumlnjes informimin dhe keumlshillimin nga mamia

Hartimi i keumlsaj teme eumlshteuml beumlreuml neuml Universitetin publik teuml Gjakoveumls lsquorsquoFehmi Aganirsquorsquo Fakulteti i

Mjekeumlsiseuml Programi ndash Mami

Mentori im eumlshteuml Prof Ass Dr Haxhi Kamberi

Punimi peumlrfshineuml 36 faqe 4 tabela 13 figura

6

2 HYRJE

Peumlrzgjedhja dhe parashtrimi i temeumls

Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto ekonomike Kjo

eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln e saj Pothuajse

teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe mbeumlshtetje teuml

familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Kolostrum qumeumlshti i gjirit i verdheuml dhe i ngjeshur i prodhuar neuml fund teuml shtatzeumlniseuml

rekomandohet nga OBSH si ushqim i peumlrsosur peumlr teuml porsalindurin dhe ushqimi duhet teuml fillojeuml

brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml shumeuml

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri ka peumlrparsiteuml e veta prandaj peumlrzgjedhja e keumlsaj teme do teuml ju

pasuronte sado pak me njohuri rreth gjidheumlnjes peumlrparsiteuml e sajeuml gjithashtu pozicionimi gjateuml

gjidheumlnjes luan rol teuml reumlndeumlsisheumlm neuml njeuml gjidheumlnjeuml sa meuml efektive

Duke pretenduar drejteuml teuml mundureumls supuzojmeuml se ky punim do teuml sjell driteuml apo disa informata

qeuml ende nuk i kaneuml teuml njohura shumeuml gra apo neumlna teuml reja rreth keumlsaj fushe

Besojeuml se rrezultatet e keumltij punimi do teuml veumljneuml neuml pah teuml gjitha mundeumlsiteuml e informimit teuml neumlnave

teuml reja dhe ti keumlshillojmeuml teuml gjitha neumlnat e reja peumlr ushqyrje natyrale apo ushqim me qumeumlsht gjiri

neuml teuml gjitha rastet (neuml peumlrjashtim teuml kundeumlrindikacioneve teuml ndryshme mjekeumlsore )

Arsyeja kryesore peumlr teuml peumlrzgjedhur keumlteuml temeuml ka qeneuml edhe deumlshira ime peumlr teuml eksploruar neuml

lidhje me gjidheumlnjen peumlr peumlrparsiteuml e gjidheumlnjes dhe pozicionimin e foshnjeumls gjateuml gjidheumlnjeumls

dhe keumlshillimi i teuml gjitha grave peumlr benefitet e ushqyerjeumls natyrale si peumlr neumlneumln ashtu edhe peumlr

foshnjen e tyre1

1 httpwwwwhoint World Health Organization

7

3 Qeumlllimi dhe Objektivat

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rreth gjidheumlnjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes le teuml

sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja natyrale me qumeumlshteuml gjiri

peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

4 Metodologjia

Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikim literature Eumlshteuml shfryteumlzuar

literatureuml e mjaftushme duke peumlrfshireuml edhe literatureuml nga bibloteka e Universitetit si dhe

burime teuml ndryshme shkencore nga interneti dhe literatura teuml ndryshme neuml lidhje me temeumln

8

KAPITULLI 1

11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)

Glandula mammae janeuml dy gjeumlndrra teuml cilat prodhojneuml qumeumlsht dhe futen neuml gjeumlndrat e

lekureumls beumljneuml pjeseuml neuml grupin e organeve gjenitale sekondare tek femrat pasi tek meshkujt janeuml

organe rudimentale

Funksionin e tyre ato e fillojneuml pas lindjes neuml peumlriudhen e laktacionit Gjendet neuml pjeseumln e

peumlrparme teuml gjoksit mbi muskulin pektoralis major dhe pjeseumlrishteuml mbi muskulin seratus

anterior ndeumlrmjet brinjeumls seuml 3-4 nganjeumlhereuml edhe deri tek brinja e 8-teuml

Neuml sipeumlrfaqen e peumlrparme teuml gjeumlndrreumls neuml mesin e saj gjindet njeuml ngritje e vogeumll e quajtur

papilla mammae

Kjo rrethohet nga nje sektor i holleuml leumlkure i quajtur areola mammae Pigmentacioni eumlshteuml meuml i

theksuar gjateuml periudheumls seuml gravidenceumls

Gjeumlndrat e qumeumlshtit tek grateuml karakterizohen nga njeuml leumlkureuml e holleuml e leumlmuar me zhvillim teuml

madheuml teuml indit adipoz i cili i jep gjeumlndrreumls njeuml formeuml rrumbullake karakteristike Duhet shtuar qeuml

neuml formeumln dhe struktureumln e gjeumlndrreumls mamare ndikon seuml tepeumlrmi gravidanca dhe ushqyerja e

femijeumls2

Fig 11 Anatomia e gjinjeumlve

2 Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

9

12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT

Ushqyerja e latantit me qumeumlshteuml teuml neumlneumls ( qumeumlshteuml gjiri ) pa ushqyerje me qumeumlsht teuml lopeumls

ose me formula teuml qumeumlshtit quhet ushqyerje natyrale

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml qumeumlshti meuml ideal peumlr latanteumlt neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls sepse i

siguron latantit marrjen optimale teuml teuml gjitha materieve energjetike ndeumlrtuese mbrojteumlse dhe e

mbron ateuml prej ccedilrregullimeve teuml shumta qeuml ekspozohen neuml periudheumln postpartale

Rekomandimi dhe propagandimi i ushqyerjeumls natyrale neuml peumlriudhen e latantit eumlshteuml obligim i

punonjeumlsve sheumlndetsoreuml teuml cileumlt merren me mbrojtjen sheumlndetsore teuml neumlnave dhe feumlmijeumlve

Fig12 Ushqyrja natyrale 3

Arsimimi sheumlndetsoreuml dhe peumlrgaditja peumlr ushqyerje natyrale duhet teuml fillojeuml neuml periudheumln e

adoleshenceumls seuml feumlmijeumls duke vazhduar gjateuml shtatzeumlniseuml dhe pas lindjes ( neuml keumlshillimore peumlr

latanteumlt e sheumlndosheuml )

Neuml peumlrgaditjen e neumlnes peumlr meumlkim ( gjidheumlnjie ) duhet teuml marreuml pjeseuml ekipi i eksperteumlve i

peumlrbeumlreuml nga obstetri pediatri dhe mamia

3 Fig 12-httpswwwuniceforgukbabyfriendlywhat-is-baby-friendlythe-benefits-of-breastfeeding

10

Peumlr rritjen sheumlndetin dhe zhvillimin meuml teuml mireuml teuml foshnjeumls dhe sheumlndetin meuml teuml mireuml teuml

neumlneumls foshnjat duhet teuml ushqehen veteumlm me qumeumlsht gjiri

Teuml ushqyerit veteumlm me qumeumlsht gjiri neumlnkupton qeuml foshnja teuml pijeuml veteumlm qumeumlshtin e

neumlneumls dhe teuml mos pijeuml asgjeuml tjeteumlr apo ujeuml

Qumeumlshti i gjirit siguron teuml gjitheuml ushqimin dhe ujin peumlr teuml cilin foshnja ka nevojeuml gjateuml

gjashteuml muajve teuml pareuml

Foshnja duhet teuml niseuml teuml pijeuml gji breumlnda oreumls seuml pareuml pas lindjes

Asgjeuml tjeteumlr nuk i duhet dheumlneuml foshnjeumls peumlrpara se teuml niseuml teuml pijeuml gji pasi mund teuml

shkaktojeuml alergji ose infeksion dhe nuk eumlshteuml ushqimi qeuml foshnja ka nevojeuml

Foshnja duhet teuml ushqehet neuml bazeuml teuml keumlrkeseumls qeuml ka (sa hereuml dhe aq gjateuml sa teuml dojeuml

foshnja)

Foshnja nuk ka nevojeuml peumlr ujeuml madje as neuml njeuml diteuml teuml nxehteuml pasi ujin e nevojsheumlm e

merr neumlpeumlrmjet qumeumlshtit teuml gjirit

Neumlse njeuml foshnjeuml pi ujeuml do teuml pijeuml meuml pak gji dhe do teuml jeteuml meuml pak i mireuml ushqyer

Foshnja duhet teuml ushqehet neuml njeumlrin gji deri sa ta keteuml zbrazur ateuml peumlrpara se teuml ofrohet

gjiri tjeteumlr neuml meumlnyreuml qeuml foshnja teuml marreuml qumeumlshtin e voneuml me kalori meuml teuml larteuml

Kur neumlna eumlshteuml seumlmureuml feumlmija nuk duhet teuml largohet prej saj pasi qumeumlshti i gjiri mbron

foshnjeumln nga infeksioni

Neumlse eumlshteuml e mundur foshnja nuk duhet teuml ushqehet artificialisht Teuml ushqyerit artificial ccedilon

neuml njeuml inteligjenceuml meuml teuml uleumlt sheumlndet meuml teuml dobeumlt peumlr foshnjeumln dhe rreziqe sheumlndeteumlsore peumlr

neumlneumln Feumlmijeumlt duhet teuml ushqehen me gji deri neuml dy vjeccedil e sipeumlr dhe me ushqime shteseuml pas 6

muajve Qumeumlshti i gjirit mund teuml sigurojeuml gjysmeumln ose pjeseumln meuml teuml madhe teuml nevojave

ushqyese teuml foshnjeumls nga 6 deri neuml 12 muajsh dhe 13 ose meuml shumeuml teuml foshnjeumls nga 12 - 14

muajsh Teuml ushqyerit me gji duhet teuml vazhdojeuml pasi qumeumlshti i gjirit ndihmon foshnjeumln teuml luftojeuml

seumlmundjet Ai eumlshteuml burimi i veteumlm peumlr marrjen e trupeumlzave mbrojteumlse

11

4

4 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali Kapitulli 3 Faqe 52 53 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

1 Rregullat peumlr meumlkim duhet teuml jeneuml neuml formeuml teuml shkruar dhe trsquoi sheumlrbejneuml teumlreuml personelit

2 Teumlreuml personeli sheumlndetsoreuml duhet meumlsuar peumlr aplikimin e keumltyre rregullave

3 Teuml gjitha shtatzeumlnat duhet informuar peumlr peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe tekniken e

meumlkimit

4 Brenda gjysmeuml ore pas lindjes seuml femijeumls neumlnat duhet teuml fillojneuml meumlkimin

5 Neumlnave duhet meumlsuar teknikeumln e meumlkimit si dhe duhet ruajtur sekretimin e qumeumlshtit

neumlse janeuml teuml ndara prej latanteumlve teuml tyre

6 Teuml porsalindurit nuk duhet dheumlne kurrfareuml ushqimi tjeteumlr ose pije peumlrveccedil qumeumlshtit teuml

gjirit teuml neumlneumls neumlse nuk ekziston indikimi mjekeumlsor

7 Teuml organizohet qeumlndrimi i peumlrbashkeumlt i neumlneumls dhe feumlmijes neuml teuml njejteumln dhomeuml 24 oreuml neuml

diteuml lsquoʽ rominginʼʼ

8 Neumlna duhet teuml beumljeuml meumlkimin me keumlrkeseumln e teuml porsalindurit

9 Feumlmijeve nuk duhet dheumlneuml thitheumln mashtruese

10 Teuml stimulohet formimi i grupeve peumlr mbeumlshteumltjen e ushqyerjeumls neuml gji teuml neumlneumls duke ua

rekomanduar neumlnave gjateuml leumlshimit nga spitali

12

KAPITULLI 2

21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME

USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml

Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia

e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll

Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B

dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml

deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e

latantit

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml

latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml

neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin

e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml

Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml

Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml

eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara

5

5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

13

23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji

Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe

ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls

neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll

neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml

ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe

vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml

teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e

organeve gjenitale

Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas

lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i

ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri

dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls

Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls

neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen

Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet

neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara

gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe

e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml

veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk

duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur

thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja

paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml

brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6

6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of

human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

14

24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml

Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10

parimet peumlr gjidheumlnje

Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona

-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave

teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna

dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml

Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar

si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo

-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e

nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku

apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen

me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji

-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me

peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji

-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e

ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )

-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml

feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit

-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo

pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore

-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln

hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta

meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra

tjetreumls

-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml

teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar

15

-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur

dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml

tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml

ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit

-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve

mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin

peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes

Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml

ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls

seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml

gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7

Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8

7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml

8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017

16

25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit

anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi

i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i

sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e

para pas lindjes

Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml

qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave

mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve

kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml

vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml

qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )

9

Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett

17

26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit

Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues

Thithja e feumlmijeumls Frika

Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja

Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi

Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja

Ngrohja Teuml ftoftit

Stabiliteti psiqik Dhimbja

Veteuml besimi Duhani Alkoholi

Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti

Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon

Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit

Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza

a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum

b) Qumeumlshti kalimtar

c) Qumeumlshti i pjekur

Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe

karbohidrate)

Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe

vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml

Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli

meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin

18

Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e

proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile

Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti

kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike

68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml

peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin

e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo

-Ablaktacioni

Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes

Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje

Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet

Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope

Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls

19

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral

Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml

Proteinat

Yndyrnat

Hidratet e karbonit

Vitaminat

Mineralet

Oligoelementet

Uji

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml

-Kazeina

-Proteina Hirreuml

-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera

Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml

meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls

Karbohidratet

Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5

Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit

Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori

bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )

20

Yndyrnat

Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml

treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic

linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e

myelineumls10

Vitaminat

Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr

vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli

Fig 16 Vitamina D

10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

21

KAPITULLI 3

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji

Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka

gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji

zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml

ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln

Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra

Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme

Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml

peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes

Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml

zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls

Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji

Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri

Pozicioni i peumlrqafimit

Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit

Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )

Pozicioni i shtrireuml

11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64

22

Pozicioni i peumlrqafimit

Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur

Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah

Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e

bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml

eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa

hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e

feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml

kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs

ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё

kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr

foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё

vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё

fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas

muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen

Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12

12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

2

Deklarata studentore

Uneuml Merita Muzlijaj studente e Universitetit teuml Gjakoveumls lsquorsquo Fehmi Aganilsquorsquo Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Dega ndash Mami deklaroj se Tema e Diplomeumls me titull Ushqyerja me gji dhe pozicionet e

gjidheumlnjes eumlshteuml punimi im origjinal prandaj jam kujdesur qeuml teuml punoj me peumlrkushtim teuml madh

neuml keumlteuml temeuml

Teuml njejtin punim nuk e kam kopjuar nga punimet e studenteve tjereuml apo nga ndonjeuml burim tjeteumlr

peumlrveq atyre burimeve dhe literaturave teuml cituara neuml referenca

3

FALENDERIMET

Dikur veumlteumlm eumlndeumlrr dhe fal forceumls dhe peumlrkushtimit gjitheuml ccedilka po beumlhet realitet Veumlrteteuml eumlshteuml njeuml

ndjenjeuml e bukur qeuml ndoshta as nuk peumlrshkruhet por jam shumeuml e lumtur qeuml po e peumlrjetojeuml

Pa mbeumlshtetjen e familjes sime sot nuk mund teuml isha askund faleminderit familja ime krenaria

ime qe me mbeumlshtetet dhe vazhdoni te meuml mbeumlshteteni peumlr ccedildo veprim gjateuml keumltyre viteve

Rrugeumln qeuml e nisa uneuml eumlshteuml fal juve dhe sot po e peumlrfundojeuml me sukses do ju jem falenderuese

gjateuml gjitheuml jeteumls

Njeuml meriteuml e veccedilant shkoneuml peumlr Mentorin tim Prof Ass Dr Haxhi Kamberi peumlr respektin qeuml ka

treguar gjateuml keumltyre viteve peumlr kohen dhe keumlshillimin gjateuml punimit teuml keumlsaj teme keumlshillat dhe

mendimet tua kishin shumeuml reumlndeumlsi peumlr mua Do teuml jem mireumlnjoheumlse gjithmoneuml

Mikja ime fjaleumlt e tua gjithmoneuml ishin keumlshilla peumlr mua qeuml meuml deumlrgonin drejt arritjeve

peumlrkushtimi yt koha dhe respekti do te vlersohen gjithmoneuml nga uneuml Seuml bashku gjithqka u beuml

meuml e lehteuml peumlr ne

Faleminderit teuml gjitheumlve

4

Peumlrmbajtja

1 ABSTRAKT 5

2 HYRJE 6

3 Qeumlllimi dhe Objektivat 7

4 Metodologjia 7

KAPITULLI 1 8

11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit) 8

12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT 9

KAPITULLI 2 12

21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN

ARTIFICIALE JANEuml 12

23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji 13

24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml 14

25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT ) 16

26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit 17

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral 19

KAPITULLI 3 21

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji 21

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji 21

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna 26

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls 28

35 Qeumlllimet e mamiseuml 30

KAPITULLI 4 31

41Diskutimi 31

42 Peumlrfundimi 33

43 Rekomandimet 34

5 a Rezyme 35

5 b SUMMARY 36

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae ) 38

5

1 ABSTRAKT

Ky punim eumlshteuml realizuar me qeumlllim teuml zgjerimit teuml njohurive peumlr teuml gjitha neumlnat e reja neuml lidhje

me ushqyerjen natyrale peumlr foshnjet e tyre dhe teuml zgjidhet njeuml pozicion i rahatsheumlm peumlr neumlneumln

dhe foshnjeumln si dhe rolin e mamiseuml neuml keteuml rast

Teuml gjitheuml lexuesit mund ta sheumlrbejneuml keumlteuml punim si informateuml neuml lidhje me gjidheumlnjeumln dhe

reumlndeumlsin e pozicioneve gjateuml gjidheumlnjes

Punimi im eumlshteuml rishikim literature dhe peumlrfshineuml informacione neuml lidhje anatomin dhe

fiziologjineuml e gjidheumlnjeumls reumlndeumlsineuml e gjidheumlnjeumls peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale pozicionet

gjateuml gjidheumlnjes informimin dhe keumlshillimin nga mamia

Hartimi i keumlsaj teme eumlshteuml beumlreuml neuml Universitetin publik teuml Gjakoveumls lsquorsquoFehmi Aganirsquorsquo Fakulteti i

Mjekeumlsiseuml Programi ndash Mami

Mentori im eumlshteuml Prof Ass Dr Haxhi Kamberi

Punimi peumlrfshineuml 36 faqe 4 tabela 13 figura

6

2 HYRJE

Peumlrzgjedhja dhe parashtrimi i temeumls

Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto ekonomike Kjo

eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln e saj Pothuajse

teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe mbeumlshtetje teuml

familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Kolostrum qumeumlshti i gjirit i verdheuml dhe i ngjeshur i prodhuar neuml fund teuml shtatzeumlniseuml

rekomandohet nga OBSH si ushqim i peumlrsosur peumlr teuml porsalindurin dhe ushqimi duhet teuml fillojeuml

brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml shumeuml

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri ka peumlrparsiteuml e veta prandaj peumlrzgjedhja e keumlsaj teme do teuml ju

pasuronte sado pak me njohuri rreth gjidheumlnjes peumlrparsiteuml e sajeuml gjithashtu pozicionimi gjateuml

gjidheumlnjes luan rol teuml reumlndeumlsisheumlm neuml njeuml gjidheumlnjeuml sa meuml efektive

Duke pretenduar drejteuml teuml mundureumls supuzojmeuml se ky punim do teuml sjell driteuml apo disa informata

qeuml ende nuk i kaneuml teuml njohura shumeuml gra apo neumlna teuml reja rreth keumlsaj fushe

Besojeuml se rrezultatet e keumltij punimi do teuml veumljneuml neuml pah teuml gjitha mundeumlsiteuml e informimit teuml neumlnave

teuml reja dhe ti keumlshillojmeuml teuml gjitha neumlnat e reja peumlr ushqyrje natyrale apo ushqim me qumeumlsht gjiri

neuml teuml gjitha rastet (neuml peumlrjashtim teuml kundeumlrindikacioneve teuml ndryshme mjekeumlsore )

Arsyeja kryesore peumlr teuml peumlrzgjedhur keumlteuml temeuml ka qeneuml edhe deumlshira ime peumlr teuml eksploruar neuml

lidhje me gjidheumlnjen peumlr peumlrparsiteuml e gjidheumlnjes dhe pozicionimin e foshnjeumls gjateuml gjidheumlnjeumls

dhe keumlshillimi i teuml gjitha grave peumlr benefitet e ushqyerjeumls natyrale si peumlr neumlneumln ashtu edhe peumlr

foshnjen e tyre1

1 httpwwwwhoint World Health Organization

7

3 Qeumlllimi dhe Objektivat

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rreth gjidheumlnjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes le teuml

sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja natyrale me qumeumlshteuml gjiri

peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

4 Metodologjia

Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikim literature Eumlshteuml shfryteumlzuar

literatureuml e mjaftushme duke peumlrfshireuml edhe literatureuml nga bibloteka e Universitetit si dhe

burime teuml ndryshme shkencore nga interneti dhe literatura teuml ndryshme neuml lidhje me temeumln

8

KAPITULLI 1

11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)

Glandula mammae janeuml dy gjeumlndrra teuml cilat prodhojneuml qumeumlsht dhe futen neuml gjeumlndrat e

lekureumls beumljneuml pjeseuml neuml grupin e organeve gjenitale sekondare tek femrat pasi tek meshkujt janeuml

organe rudimentale

Funksionin e tyre ato e fillojneuml pas lindjes neuml peumlriudhen e laktacionit Gjendet neuml pjeseumln e

peumlrparme teuml gjoksit mbi muskulin pektoralis major dhe pjeseumlrishteuml mbi muskulin seratus

anterior ndeumlrmjet brinjeumls seuml 3-4 nganjeumlhereuml edhe deri tek brinja e 8-teuml

Neuml sipeumlrfaqen e peumlrparme teuml gjeumlndrreumls neuml mesin e saj gjindet njeuml ngritje e vogeumll e quajtur

papilla mammae

Kjo rrethohet nga nje sektor i holleuml leumlkure i quajtur areola mammae Pigmentacioni eumlshteuml meuml i

theksuar gjateuml periudheumls seuml gravidenceumls

Gjeumlndrat e qumeumlshtit tek grateuml karakterizohen nga njeuml leumlkureuml e holleuml e leumlmuar me zhvillim teuml

madheuml teuml indit adipoz i cili i jep gjeumlndrreumls njeuml formeuml rrumbullake karakteristike Duhet shtuar qeuml

neuml formeumln dhe struktureumln e gjeumlndrreumls mamare ndikon seuml tepeumlrmi gravidanca dhe ushqyerja e

femijeumls2

Fig 11 Anatomia e gjinjeumlve

2 Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

9

12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT

Ushqyerja e latantit me qumeumlshteuml teuml neumlneumls ( qumeumlshteuml gjiri ) pa ushqyerje me qumeumlsht teuml lopeumls

ose me formula teuml qumeumlshtit quhet ushqyerje natyrale

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml qumeumlshti meuml ideal peumlr latanteumlt neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls sepse i

siguron latantit marrjen optimale teuml teuml gjitha materieve energjetike ndeumlrtuese mbrojteumlse dhe e

mbron ateuml prej ccedilrregullimeve teuml shumta qeuml ekspozohen neuml periudheumln postpartale

Rekomandimi dhe propagandimi i ushqyerjeumls natyrale neuml peumlriudhen e latantit eumlshteuml obligim i

punonjeumlsve sheumlndetsoreuml teuml cileumlt merren me mbrojtjen sheumlndetsore teuml neumlnave dhe feumlmijeumlve

Fig12 Ushqyrja natyrale 3

Arsimimi sheumlndetsoreuml dhe peumlrgaditja peumlr ushqyerje natyrale duhet teuml fillojeuml neuml periudheumln e

adoleshenceumls seuml feumlmijeumls duke vazhduar gjateuml shtatzeumlniseuml dhe pas lindjes ( neuml keumlshillimore peumlr

latanteumlt e sheumlndosheuml )

Neuml peumlrgaditjen e neumlnes peumlr meumlkim ( gjidheumlnjie ) duhet teuml marreuml pjeseuml ekipi i eksperteumlve i

peumlrbeumlreuml nga obstetri pediatri dhe mamia

3 Fig 12-httpswwwuniceforgukbabyfriendlywhat-is-baby-friendlythe-benefits-of-breastfeeding

10

Peumlr rritjen sheumlndetin dhe zhvillimin meuml teuml mireuml teuml foshnjeumls dhe sheumlndetin meuml teuml mireuml teuml

neumlneumls foshnjat duhet teuml ushqehen veteumlm me qumeumlsht gjiri

Teuml ushqyerit veteumlm me qumeumlsht gjiri neumlnkupton qeuml foshnja teuml pijeuml veteumlm qumeumlshtin e

neumlneumls dhe teuml mos pijeuml asgjeuml tjeteumlr apo ujeuml

Qumeumlshti i gjirit siguron teuml gjitheuml ushqimin dhe ujin peumlr teuml cilin foshnja ka nevojeuml gjateuml

gjashteuml muajve teuml pareuml

Foshnja duhet teuml niseuml teuml pijeuml gji breumlnda oreumls seuml pareuml pas lindjes

Asgjeuml tjeteumlr nuk i duhet dheumlneuml foshnjeumls peumlrpara se teuml niseuml teuml pijeuml gji pasi mund teuml

shkaktojeuml alergji ose infeksion dhe nuk eumlshteuml ushqimi qeuml foshnja ka nevojeuml

Foshnja duhet teuml ushqehet neuml bazeuml teuml keumlrkeseumls qeuml ka (sa hereuml dhe aq gjateuml sa teuml dojeuml

foshnja)

Foshnja nuk ka nevojeuml peumlr ujeuml madje as neuml njeuml diteuml teuml nxehteuml pasi ujin e nevojsheumlm e

merr neumlpeumlrmjet qumeumlshtit teuml gjirit

Neumlse njeuml foshnjeuml pi ujeuml do teuml pijeuml meuml pak gji dhe do teuml jeteuml meuml pak i mireuml ushqyer

Foshnja duhet teuml ushqehet neuml njeumlrin gji deri sa ta keteuml zbrazur ateuml peumlrpara se teuml ofrohet

gjiri tjeteumlr neuml meumlnyreuml qeuml foshnja teuml marreuml qumeumlshtin e voneuml me kalori meuml teuml larteuml

Kur neumlna eumlshteuml seumlmureuml feumlmija nuk duhet teuml largohet prej saj pasi qumeumlshti i gjiri mbron

foshnjeumln nga infeksioni

Neumlse eumlshteuml e mundur foshnja nuk duhet teuml ushqehet artificialisht Teuml ushqyerit artificial ccedilon

neuml njeuml inteligjenceuml meuml teuml uleumlt sheumlndet meuml teuml dobeumlt peumlr foshnjeumln dhe rreziqe sheumlndeteumlsore peumlr

neumlneumln Feumlmijeumlt duhet teuml ushqehen me gji deri neuml dy vjeccedil e sipeumlr dhe me ushqime shteseuml pas 6

muajve Qumeumlshti i gjirit mund teuml sigurojeuml gjysmeumln ose pjeseumln meuml teuml madhe teuml nevojave

ushqyese teuml foshnjeumls nga 6 deri neuml 12 muajsh dhe 13 ose meuml shumeuml teuml foshnjeumls nga 12 - 14

muajsh Teuml ushqyerit me gji duhet teuml vazhdojeuml pasi qumeumlshti i gjirit ndihmon foshnjeumln teuml luftojeuml

seumlmundjet Ai eumlshteuml burimi i veteumlm peumlr marrjen e trupeumlzave mbrojteumlse

11

4

4 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali Kapitulli 3 Faqe 52 53 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

1 Rregullat peumlr meumlkim duhet teuml jeneuml neuml formeuml teuml shkruar dhe trsquoi sheumlrbejneuml teumlreuml personelit

2 Teumlreuml personeli sheumlndetsoreuml duhet meumlsuar peumlr aplikimin e keumltyre rregullave

3 Teuml gjitha shtatzeumlnat duhet informuar peumlr peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe tekniken e

meumlkimit

4 Brenda gjysmeuml ore pas lindjes seuml femijeumls neumlnat duhet teuml fillojneuml meumlkimin

5 Neumlnave duhet meumlsuar teknikeumln e meumlkimit si dhe duhet ruajtur sekretimin e qumeumlshtit

neumlse janeuml teuml ndara prej latanteumlve teuml tyre

6 Teuml porsalindurit nuk duhet dheumlne kurrfareuml ushqimi tjeteumlr ose pije peumlrveccedil qumeumlshtit teuml

gjirit teuml neumlneumls neumlse nuk ekziston indikimi mjekeumlsor

7 Teuml organizohet qeumlndrimi i peumlrbashkeumlt i neumlneumls dhe feumlmijes neuml teuml njejteumln dhomeuml 24 oreuml neuml

diteuml lsquoʽ rominginʼʼ

8 Neumlna duhet teuml beumljeuml meumlkimin me keumlrkeseumln e teuml porsalindurit

9 Feumlmijeve nuk duhet dheumlneuml thitheumln mashtruese

10 Teuml stimulohet formimi i grupeve peumlr mbeumlshteumltjen e ushqyerjeumls neuml gji teuml neumlneumls duke ua

rekomanduar neumlnave gjateuml leumlshimit nga spitali

12

KAPITULLI 2

21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME

USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml

Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia

e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll

Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B

dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml

deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e

latantit

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml

latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml

neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin

e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml

Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml

Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml

eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara

5

5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

13

23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji

Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe

ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls

neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll

neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml

ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe

vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml

teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e

organeve gjenitale

Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas

lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i

ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri

dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls

Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls

neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen

Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet

neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara

gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe

e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml

veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk

duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur

thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja

paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml

brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6

6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of

human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

14

24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml

Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10

parimet peumlr gjidheumlnje

Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona

-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave

teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna

dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml

Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar

si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo

-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e

nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku

apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen

me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji

-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me

peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji

-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e

ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )

-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml

feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit

-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo

pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore

-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln

hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta

meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra

tjetreumls

-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml

teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar

15

-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur

dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml

tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml

ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit

-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve

mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin

peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes

Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml

ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls

seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml

gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7

Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8

7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml

8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017

16

25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit

anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi

i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i

sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e

para pas lindjes

Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml

qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave

mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve

kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml

vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml

qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )

9

Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett

17

26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit

Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues

Thithja e feumlmijeumls Frika

Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja

Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi

Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja

Ngrohja Teuml ftoftit

Stabiliteti psiqik Dhimbja

Veteuml besimi Duhani Alkoholi

Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti

Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon

Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit

Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza

a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum

b) Qumeumlshti kalimtar

c) Qumeumlshti i pjekur

Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe

karbohidrate)

Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe

vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml

Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli

meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin

18

Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e

proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile

Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti

kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike

68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml

peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin

e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo

-Ablaktacioni

Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes

Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje

Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet

Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope

Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls

19

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral

Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml

Proteinat

Yndyrnat

Hidratet e karbonit

Vitaminat

Mineralet

Oligoelementet

Uji

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml

-Kazeina

-Proteina Hirreuml

-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera

Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml

meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls

Karbohidratet

Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5

Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit

Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori

bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )

20

Yndyrnat

Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml

treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic

linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e

myelineumls10

Vitaminat

Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr

vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli

Fig 16 Vitamina D

10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

21

KAPITULLI 3

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji

Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka

gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji

zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml

ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln

Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra

Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme

Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml

peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes

Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml

zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls

Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji

Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri

Pozicioni i peumlrqafimit

Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit

Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )

Pozicioni i shtrireuml

11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64

22

Pozicioni i peumlrqafimit

Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur

Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah

Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e

bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml

eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa

hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e

feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml

kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs

ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё

kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr

foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё

vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё

fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas

muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen

Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12

12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

3

FALENDERIMET

Dikur veumlteumlm eumlndeumlrr dhe fal forceumls dhe peumlrkushtimit gjitheuml ccedilka po beumlhet realitet Veumlrteteuml eumlshteuml njeuml

ndjenjeuml e bukur qeuml ndoshta as nuk peumlrshkruhet por jam shumeuml e lumtur qeuml po e peumlrjetojeuml

Pa mbeumlshtetjen e familjes sime sot nuk mund teuml isha askund faleminderit familja ime krenaria

ime qe me mbeumlshtetet dhe vazhdoni te meuml mbeumlshteteni peumlr ccedildo veprim gjateuml keumltyre viteve

Rrugeumln qeuml e nisa uneuml eumlshteuml fal juve dhe sot po e peumlrfundojeuml me sukses do ju jem falenderuese

gjateuml gjitheuml jeteumls

Njeuml meriteuml e veccedilant shkoneuml peumlr Mentorin tim Prof Ass Dr Haxhi Kamberi peumlr respektin qeuml ka

treguar gjateuml keumltyre viteve peumlr kohen dhe keumlshillimin gjateuml punimit teuml keumlsaj teme keumlshillat dhe

mendimet tua kishin shumeuml reumlndeumlsi peumlr mua Do teuml jem mireumlnjoheumlse gjithmoneuml

Mikja ime fjaleumlt e tua gjithmoneuml ishin keumlshilla peumlr mua qeuml meuml deumlrgonin drejt arritjeve

peumlrkushtimi yt koha dhe respekti do te vlersohen gjithmoneuml nga uneuml Seuml bashku gjithqka u beuml

meuml e lehteuml peumlr ne

Faleminderit teuml gjitheumlve

4

Peumlrmbajtja

1 ABSTRAKT 5

2 HYRJE 6

3 Qeumlllimi dhe Objektivat 7

4 Metodologjia 7

KAPITULLI 1 8

11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit) 8

12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT 9

KAPITULLI 2 12

21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN

ARTIFICIALE JANEuml 12

23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji 13

24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml 14

25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT ) 16

26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit 17

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral 19

KAPITULLI 3 21

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji 21

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji 21

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna 26

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls 28

35 Qeumlllimet e mamiseuml 30

KAPITULLI 4 31

41Diskutimi 31

42 Peumlrfundimi 33

43 Rekomandimet 34

5 a Rezyme 35

5 b SUMMARY 36

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae ) 38

5

1 ABSTRAKT

Ky punim eumlshteuml realizuar me qeumlllim teuml zgjerimit teuml njohurive peumlr teuml gjitha neumlnat e reja neuml lidhje

me ushqyerjen natyrale peumlr foshnjet e tyre dhe teuml zgjidhet njeuml pozicion i rahatsheumlm peumlr neumlneumln

dhe foshnjeumln si dhe rolin e mamiseuml neuml keteuml rast

Teuml gjitheuml lexuesit mund ta sheumlrbejneuml keumlteuml punim si informateuml neuml lidhje me gjidheumlnjeumln dhe

reumlndeumlsin e pozicioneve gjateuml gjidheumlnjes

Punimi im eumlshteuml rishikim literature dhe peumlrfshineuml informacione neuml lidhje anatomin dhe

fiziologjineuml e gjidheumlnjeumls reumlndeumlsineuml e gjidheumlnjeumls peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale pozicionet

gjateuml gjidheumlnjes informimin dhe keumlshillimin nga mamia

Hartimi i keumlsaj teme eumlshteuml beumlreuml neuml Universitetin publik teuml Gjakoveumls lsquorsquoFehmi Aganirsquorsquo Fakulteti i

Mjekeumlsiseuml Programi ndash Mami

Mentori im eumlshteuml Prof Ass Dr Haxhi Kamberi

Punimi peumlrfshineuml 36 faqe 4 tabela 13 figura

6

2 HYRJE

Peumlrzgjedhja dhe parashtrimi i temeumls

Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto ekonomike Kjo

eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln e saj Pothuajse

teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe mbeumlshtetje teuml

familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Kolostrum qumeumlshti i gjirit i verdheuml dhe i ngjeshur i prodhuar neuml fund teuml shtatzeumlniseuml

rekomandohet nga OBSH si ushqim i peumlrsosur peumlr teuml porsalindurin dhe ushqimi duhet teuml fillojeuml

brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml shumeuml

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri ka peumlrparsiteuml e veta prandaj peumlrzgjedhja e keumlsaj teme do teuml ju

pasuronte sado pak me njohuri rreth gjidheumlnjes peumlrparsiteuml e sajeuml gjithashtu pozicionimi gjateuml

gjidheumlnjes luan rol teuml reumlndeumlsisheumlm neuml njeuml gjidheumlnjeuml sa meuml efektive

Duke pretenduar drejteuml teuml mundureumls supuzojmeuml se ky punim do teuml sjell driteuml apo disa informata

qeuml ende nuk i kaneuml teuml njohura shumeuml gra apo neumlna teuml reja rreth keumlsaj fushe

Besojeuml se rrezultatet e keumltij punimi do teuml veumljneuml neuml pah teuml gjitha mundeumlsiteuml e informimit teuml neumlnave

teuml reja dhe ti keumlshillojmeuml teuml gjitha neumlnat e reja peumlr ushqyrje natyrale apo ushqim me qumeumlsht gjiri

neuml teuml gjitha rastet (neuml peumlrjashtim teuml kundeumlrindikacioneve teuml ndryshme mjekeumlsore )

Arsyeja kryesore peumlr teuml peumlrzgjedhur keumlteuml temeuml ka qeneuml edhe deumlshira ime peumlr teuml eksploruar neuml

lidhje me gjidheumlnjen peumlr peumlrparsiteuml e gjidheumlnjes dhe pozicionimin e foshnjeumls gjateuml gjidheumlnjeumls

dhe keumlshillimi i teuml gjitha grave peumlr benefitet e ushqyerjeumls natyrale si peumlr neumlneumln ashtu edhe peumlr

foshnjen e tyre1

1 httpwwwwhoint World Health Organization

7

3 Qeumlllimi dhe Objektivat

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rreth gjidheumlnjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes le teuml

sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja natyrale me qumeumlshteuml gjiri

peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

4 Metodologjia

Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikim literature Eumlshteuml shfryteumlzuar

literatureuml e mjaftushme duke peumlrfshireuml edhe literatureuml nga bibloteka e Universitetit si dhe

burime teuml ndryshme shkencore nga interneti dhe literatura teuml ndryshme neuml lidhje me temeumln

8

KAPITULLI 1

11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)

Glandula mammae janeuml dy gjeumlndrra teuml cilat prodhojneuml qumeumlsht dhe futen neuml gjeumlndrat e

lekureumls beumljneuml pjeseuml neuml grupin e organeve gjenitale sekondare tek femrat pasi tek meshkujt janeuml

organe rudimentale

Funksionin e tyre ato e fillojneuml pas lindjes neuml peumlriudhen e laktacionit Gjendet neuml pjeseumln e

peumlrparme teuml gjoksit mbi muskulin pektoralis major dhe pjeseumlrishteuml mbi muskulin seratus

anterior ndeumlrmjet brinjeumls seuml 3-4 nganjeumlhereuml edhe deri tek brinja e 8-teuml

Neuml sipeumlrfaqen e peumlrparme teuml gjeumlndrreumls neuml mesin e saj gjindet njeuml ngritje e vogeumll e quajtur

papilla mammae

Kjo rrethohet nga nje sektor i holleuml leumlkure i quajtur areola mammae Pigmentacioni eumlshteuml meuml i

theksuar gjateuml periudheumls seuml gravidenceumls

Gjeumlndrat e qumeumlshtit tek grateuml karakterizohen nga njeuml leumlkureuml e holleuml e leumlmuar me zhvillim teuml

madheuml teuml indit adipoz i cili i jep gjeumlndrreumls njeuml formeuml rrumbullake karakteristike Duhet shtuar qeuml

neuml formeumln dhe struktureumln e gjeumlndrreumls mamare ndikon seuml tepeumlrmi gravidanca dhe ushqyerja e

femijeumls2

Fig 11 Anatomia e gjinjeumlve

2 Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

9

12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT

Ushqyerja e latantit me qumeumlshteuml teuml neumlneumls ( qumeumlshteuml gjiri ) pa ushqyerje me qumeumlsht teuml lopeumls

ose me formula teuml qumeumlshtit quhet ushqyerje natyrale

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml qumeumlshti meuml ideal peumlr latanteumlt neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls sepse i

siguron latantit marrjen optimale teuml teuml gjitha materieve energjetike ndeumlrtuese mbrojteumlse dhe e

mbron ateuml prej ccedilrregullimeve teuml shumta qeuml ekspozohen neuml periudheumln postpartale

Rekomandimi dhe propagandimi i ushqyerjeumls natyrale neuml peumlriudhen e latantit eumlshteuml obligim i

punonjeumlsve sheumlndetsoreuml teuml cileumlt merren me mbrojtjen sheumlndetsore teuml neumlnave dhe feumlmijeumlve

Fig12 Ushqyrja natyrale 3

Arsimimi sheumlndetsoreuml dhe peumlrgaditja peumlr ushqyerje natyrale duhet teuml fillojeuml neuml periudheumln e

adoleshenceumls seuml feumlmijeumls duke vazhduar gjateuml shtatzeumlniseuml dhe pas lindjes ( neuml keumlshillimore peumlr

latanteumlt e sheumlndosheuml )

Neuml peumlrgaditjen e neumlnes peumlr meumlkim ( gjidheumlnjie ) duhet teuml marreuml pjeseuml ekipi i eksperteumlve i

peumlrbeumlreuml nga obstetri pediatri dhe mamia

3 Fig 12-httpswwwuniceforgukbabyfriendlywhat-is-baby-friendlythe-benefits-of-breastfeeding

10

Peumlr rritjen sheumlndetin dhe zhvillimin meuml teuml mireuml teuml foshnjeumls dhe sheumlndetin meuml teuml mireuml teuml

neumlneumls foshnjat duhet teuml ushqehen veteumlm me qumeumlsht gjiri

Teuml ushqyerit veteumlm me qumeumlsht gjiri neumlnkupton qeuml foshnja teuml pijeuml veteumlm qumeumlshtin e

neumlneumls dhe teuml mos pijeuml asgjeuml tjeteumlr apo ujeuml

Qumeumlshti i gjirit siguron teuml gjitheuml ushqimin dhe ujin peumlr teuml cilin foshnja ka nevojeuml gjateuml

gjashteuml muajve teuml pareuml

Foshnja duhet teuml niseuml teuml pijeuml gji breumlnda oreumls seuml pareuml pas lindjes

Asgjeuml tjeteumlr nuk i duhet dheumlneuml foshnjeumls peumlrpara se teuml niseuml teuml pijeuml gji pasi mund teuml

shkaktojeuml alergji ose infeksion dhe nuk eumlshteuml ushqimi qeuml foshnja ka nevojeuml

Foshnja duhet teuml ushqehet neuml bazeuml teuml keumlrkeseumls qeuml ka (sa hereuml dhe aq gjateuml sa teuml dojeuml

foshnja)

Foshnja nuk ka nevojeuml peumlr ujeuml madje as neuml njeuml diteuml teuml nxehteuml pasi ujin e nevojsheumlm e

merr neumlpeumlrmjet qumeumlshtit teuml gjirit

Neumlse njeuml foshnjeuml pi ujeuml do teuml pijeuml meuml pak gji dhe do teuml jeteuml meuml pak i mireuml ushqyer

Foshnja duhet teuml ushqehet neuml njeumlrin gji deri sa ta keteuml zbrazur ateuml peumlrpara se teuml ofrohet

gjiri tjeteumlr neuml meumlnyreuml qeuml foshnja teuml marreuml qumeumlshtin e voneuml me kalori meuml teuml larteuml

Kur neumlna eumlshteuml seumlmureuml feumlmija nuk duhet teuml largohet prej saj pasi qumeumlshti i gjiri mbron

foshnjeumln nga infeksioni

Neumlse eumlshteuml e mundur foshnja nuk duhet teuml ushqehet artificialisht Teuml ushqyerit artificial ccedilon

neuml njeuml inteligjenceuml meuml teuml uleumlt sheumlndet meuml teuml dobeumlt peumlr foshnjeumln dhe rreziqe sheumlndeteumlsore peumlr

neumlneumln Feumlmijeumlt duhet teuml ushqehen me gji deri neuml dy vjeccedil e sipeumlr dhe me ushqime shteseuml pas 6

muajve Qumeumlshti i gjirit mund teuml sigurojeuml gjysmeumln ose pjeseumln meuml teuml madhe teuml nevojave

ushqyese teuml foshnjeumls nga 6 deri neuml 12 muajsh dhe 13 ose meuml shumeuml teuml foshnjeumls nga 12 - 14

muajsh Teuml ushqyerit me gji duhet teuml vazhdojeuml pasi qumeumlshti i gjirit ndihmon foshnjeumln teuml luftojeuml

seumlmundjet Ai eumlshteuml burimi i veteumlm peumlr marrjen e trupeumlzave mbrojteumlse

11

4

4 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali Kapitulli 3 Faqe 52 53 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

1 Rregullat peumlr meumlkim duhet teuml jeneuml neuml formeuml teuml shkruar dhe trsquoi sheumlrbejneuml teumlreuml personelit

2 Teumlreuml personeli sheumlndetsoreuml duhet meumlsuar peumlr aplikimin e keumltyre rregullave

3 Teuml gjitha shtatzeumlnat duhet informuar peumlr peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe tekniken e

meumlkimit

4 Brenda gjysmeuml ore pas lindjes seuml femijeumls neumlnat duhet teuml fillojneuml meumlkimin

5 Neumlnave duhet meumlsuar teknikeumln e meumlkimit si dhe duhet ruajtur sekretimin e qumeumlshtit

neumlse janeuml teuml ndara prej latanteumlve teuml tyre

6 Teuml porsalindurit nuk duhet dheumlne kurrfareuml ushqimi tjeteumlr ose pije peumlrveccedil qumeumlshtit teuml

gjirit teuml neumlneumls neumlse nuk ekziston indikimi mjekeumlsor

7 Teuml organizohet qeumlndrimi i peumlrbashkeumlt i neumlneumls dhe feumlmijes neuml teuml njejteumln dhomeuml 24 oreuml neuml

diteuml lsquoʽ rominginʼʼ

8 Neumlna duhet teuml beumljeuml meumlkimin me keumlrkeseumln e teuml porsalindurit

9 Feumlmijeve nuk duhet dheumlneuml thitheumln mashtruese

10 Teuml stimulohet formimi i grupeve peumlr mbeumlshteumltjen e ushqyerjeumls neuml gji teuml neumlneumls duke ua

rekomanduar neumlnave gjateuml leumlshimit nga spitali

12

KAPITULLI 2

21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME

USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml

Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia

e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll

Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B

dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml

deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e

latantit

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml

latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml

neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin

e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml

Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml

Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml

eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara

5

5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

13

23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji

Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe

ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls

neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll

neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml

ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe

vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml

teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e

organeve gjenitale

Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas

lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i

ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri

dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls

Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls

neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen

Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet

neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara

gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe

e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml

veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk

duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur

thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja

paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml

brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6

6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of

human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

14

24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml

Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10

parimet peumlr gjidheumlnje

Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona

-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave

teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna

dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml

Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar

si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo

-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e

nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku

apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen

me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji

-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me

peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji

-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e

ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )

-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml

feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit

-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo

pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore

-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln

hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta

meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra

tjetreumls

-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml

teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar

15

-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur

dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml

tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml

ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit

-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve

mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin

peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes

Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml

ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls

seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml

gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7

Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8

7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml

8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017

16

25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit

anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi

i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i

sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e

para pas lindjes

Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml

qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave

mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve

kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml

vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml

qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )

9

Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett

17

26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit

Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues

Thithja e feumlmijeumls Frika

Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja

Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi

Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja

Ngrohja Teuml ftoftit

Stabiliteti psiqik Dhimbja

Veteuml besimi Duhani Alkoholi

Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti

Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon

Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit

Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza

a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum

b) Qumeumlshti kalimtar

c) Qumeumlshti i pjekur

Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe

karbohidrate)

Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe

vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml

Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli

meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin

18

Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e

proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile

Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti

kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike

68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml

peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin

e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo

-Ablaktacioni

Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes

Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje

Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet

Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope

Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls

19

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral

Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml

Proteinat

Yndyrnat

Hidratet e karbonit

Vitaminat

Mineralet

Oligoelementet

Uji

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml

-Kazeina

-Proteina Hirreuml

-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera

Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml

meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls

Karbohidratet

Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5

Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit

Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori

bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )

20

Yndyrnat

Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml

treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic

linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e

myelineumls10

Vitaminat

Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr

vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli

Fig 16 Vitamina D

10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

21

KAPITULLI 3

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji

Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka

gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji

zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml

ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln

Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra

Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme

Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml

peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes

Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml

zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls

Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji

Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri

Pozicioni i peumlrqafimit

Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit

Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )

Pozicioni i shtrireuml

11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64

22

Pozicioni i peumlrqafimit

Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur

Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah

Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e

bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml

eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa

hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e

feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml

kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs

ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё

kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr

foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё

vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё

fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas

muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen

Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12

12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

4

Peumlrmbajtja

1 ABSTRAKT 5

2 HYRJE 6

3 Qeumlllimi dhe Objektivat 7

4 Metodologjia 7

KAPITULLI 1 8

11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit) 8

12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT 9

KAPITULLI 2 12

21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN

ARTIFICIALE JANEuml 12

23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji 13

24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml 14

25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT ) 16

26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit 17

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral 19

KAPITULLI 3 21

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji 21

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji 21

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna 26

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls 28

35 Qeumlllimet e mamiseuml 30

KAPITULLI 4 31

41Diskutimi 31

42 Peumlrfundimi 33

43 Rekomandimet 34

5 a Rezyme 35

5 b SUMMARY 36

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae ) 38

5

1 ABSTRAKT

Ky punim eumlshteuml realizuar me qeumlllim teuml zgjerimit teuml njohurive peumlr teuml gjitha neumlnat e reja neuml lidhje

me ushqyerjen natyrale peumlr foshnjet e tyre dhe teuml zgjidhet njeuml pozicion i rahatsheumlm peumlr neumlneumln

dhe foshnjeumln si dhe rolin e mamiseuml neuml keteuml rast

Teuml gjitheuml lexuesit mund ta sheumlrbejneuml keumlteuml punim si informateuml neuml lidhje me gjidheumlnjeumln dhe

reumlndeumlsin e pozicioneve gjateuml gjidheumlnjes

Punimi im eumlshteuml rishikim literature dhe peumlrfshineuml informacione neuml lidhje anatomin dhe

fiziologjineuml e gjidheumlnjeumls reumlndeumlsineuml e gjidheumlnjeumls peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale pozicionet

gjateuml gjidheumlnjes informimin dhe keumlshillimin nga mamia

Hartimi i keumlsaj teme eumlshteuml beumlreuml neuml Universitetin publik teuml Gjakoveumls lsquorsquoFehmi Aganirsquorsquo Fakulteti i

Mjekeumlsiseuml Programi ndash Mami

Mentori im eumlshteuml Prof Ass Dr Haxhi Kamberi

Punimi peumlrfshineuml 36 faqe 4 tabela 13 figura

6

2 HYRJE

Peumlrzgjedhja dhe parashtrimi i temeumls

Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto ekonomike Kjo

eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln e saj Pothuajse

teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe mbeumlshtetje teuml

familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Kolostrum qumeumlshti i gjirit i verdheuml dhe i ngjeshur i prodhuar neuml fund teuml shtatzeumlniseuml

rekomandohet nga OBSH si ushqim i peumlrsosur peumlr teuml porsalindurin dhe ushqimi duhet teuml fillojeuml

brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml shumeuml

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri ka peumlrparsiteuml e veta prandaj peumlrzgjedhja e keumlsaj teme do teuml ju

pasuronte sado pak me njohuri rreth gjidheumlnjes peumlrparsiteuml e sajeuml gjithashtu pozicionimi gjateuml

gjidheumlnjes luan rol teuml reumlndeumlsisheumlm neuml njeuml gjidheumlnjeuml sa meuml efektive

Duke pretenduar drejteuml teuml mundureumls supuzojmeuml se ky punim do teuml sjell driteuml apo disa informata

qeuml ende nuk i kaneuml teuml njohura shumeuml gra apo neumlna teuml reja rreth keumlsaj fushe

Besojeuml se rrezultatet e keumltij punimi do teuml veumljneuml neuml pah teuml gjitha mundeumlsiteuml e informimit teuml neumlnave

teuml reja dhe ti keumlshillojmeuml teuml gjitha neumlnat e reja peumlr ushqyrje natyrale apo ushqim me qumeumlsht gjiri

neuml teuml gjitha rastet (neuml peumlrjashtim teuml kundeumlrindikacioneve teuml ndryshme mjekeumlsore )

Arsyeja kryesore peumlr teuml peumlrzgjedhur keumlteuml temeuml ka qeneuml edhe deumlshira ime peumlr teuml eksploruar neuml

lidhje me gjidheumlnjen peumlr peumlrparsiteuml e gjidheumlnjes dhe pozicionimin e foshnjeumls gjateuml gjidheumlnjeumls

dhe keumlshillimi i teuml gjitha grave peumlr benefitet e ushqyerjeumls natyrale si peumlr neumlneumln ashtu edhe peumlr

foshnjen e tyre1

1 httpwwwwhoint World Health Organization

7

3 Qeumlllimi dhe Objektivat

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rreth gjidheumlnjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes le teuml

sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja natyrale me qumeumlshteuml gjiri

peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

4 Metodologjia

Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikim literature Eumlshteuml shfryteumlzuar

literatureuml e mjaftushme duke peumlrfshireuml edhe literatureuml nga bibloteka e Universitetit si dhe

burime teuml ndryshme shkencore nga interneti dhe literatura teuml ndryshme neuml lidhje me temeumln

8

KAPITULLI 1

11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)

Glandula mammae janeuml dy gjeumlndrra teuml cilat prodhojneuml qumeumlsht dhe futen neuml gjeumlndrat e

lekureumls beumljneuml pjeseuml neuml grupin e organeve gjenitale sekondare tek femrat pasi tek meshkujt janeuml

organe rudimentale

Funksionin e tyre ato e fillojneuml pas lindjes neuml peumlriudhen e laktacionit Gjendet neuml pjeseumln e

peumlrparme teuml gjoksit mbi muskulin pektoralis major dhe pjeseumlrishteuml mbi muskulin seratus

anterior ndeumlrmjet brinjeumls seuml 3-4 nganjeumlhereuml edhe deri tek brinja e 8-teuml

Neuml sipeumlrfaqen e peumlrparme teuml gjeumlndrreumls neuml mesin e saj gjindet njeuml ngritje e vogeumll e quajtur

papilla mammae

Kjo rrethohet nga nje sektor i holleuml leumlkure i quajtur areola mammae Pigmentacioni eumlshteuml meuml i

theksuar gjateuml periudheumls seuml gravidenceumls

Gjeumlndrat e qumeumlshtit tek grateuml karakterizohen nga njeuml leumlkureuml e holleuml e leumlmuar me zhvillim teuml

madheuml teuml indit adipoz i cili i jep gjeumlndrreumls njeuml formeuml rrumbullake karakteristike Duhet shtuar qeuml

neuml formeumln dhe struktureumln e gjeumlndrreumls mamare ndikon seuml tepeumlrmi gravidanca dhe ushqyerja e

femijeumls2

Fig 11 Anatomia e gjinjeumlve

2 Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

9

12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT

Ushqyerja e latantit me qumeumlshteuml teuml neumlneumls ( qumeumlshteuml gjiri ) pa ushqyerje me qumeumlsht teuml lopeumls

ose me formula teuml qumeumlshtit quhet ushqyerje natyrale

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml qumeumlshti meuml ideal peumlr latanteumlt neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls sepse i

siguron latantit marrjen optimale teuml teuml gjitha materieve energjetike ndeumlrtuese mbrojteumlse dhe e

mbron ateuml prej ccedilrregullimeve teuml shumta qeuml ekspozohen neuml periudheumln postpartale

Rekomandimi dhe propagandimi i ushqyerjeumls natyrale neuml peumlriudhen e latantit eumlshteuml obligim i

punonjeumlsve sheumlndetsoreuml teuml cileumlt merren me mbrojtjen sheumlndetsore teuml neumlnave dhe feumlmijeumlve

Fig12 Ushqyrja natyrale 3

Arsimimi sheumlndetsoreuml dhe peumlrgaditja peumlr ushqyerje natyrale duhet teuml fillojeuml neuml periudheumln e

adoleshenceumls seuml feumlmijeumls duke vazhduar gjateuml shtatzeumlniseuml dhe pas lindjes ( neuml keumlshillimore peumlr

latanteumlt e sheumlndosheuml )

Neuml peumlrgaditjen e neumlnes peumlr meumlkim ( gjidheumlnjie ) duhet teuml marreuml pjeseuml ekipi i eksperteumlve i

peumlrbeumlreuml nga obstetri pediatri dhe mamia

3 Fig 12-httpswwwuniceforgukbabyfriendlywhat-is-baby-friendlythe-benefits-of-breastfeeding

10

Peumlr rritjen sheumlndetin dhe zhvillimin meuml teuml mireuml teuml foshnjeumls dhe sheumlndetin meuml teuml mireuml teuml

neumlneumls foshnjat duhet teuml ushqehen veteumlm me qumeumlsht gjiri

Teuml ushqyerit veteumlm me qumeumlsht gjiri neumlnkupton qeuml foshnja teuml pijeuml veteumlm qumeumlshtin e

neumlneumls dhe teuml mos pijeuml asgjeuml tjeteumlr apo ujeuml

Qumeumlshti i gjirit siguron teuml gjitheuml ushqimin dhe ujin peumlr teuml cilin foshnja ka nevojeuml gjateuml

gjashteuml muajve teuml pareuml

Foshnja duhet teuml niseuml teuml pijeuml gji breumlnda oreumls seuml pareuml pas lindjes

Asgjeuml tjeteumlr nuk i duhet dheumlneuml foshnjeumls peumlrpara se teuml niseuml teuml pijeuml gji pasi mund teuml

shkaktojeuml alergji ose infeksion dhe nuk eumlshteuml ushqimi qeuml foshnja ka nevojeuml

Foshnja duhet teuml ushqehet neuml bazeuml teuml keumlrkeseumls qeuml ka (sa hereuml dhe aq gjateuml sa teuml dojeuml

foshnja)

Foshnja nuk ka nevojeuml peumlr ujeuml madje as neuml njeuml diteuml teuml nxehteuml pasi ujin e nevojsheumlm e

merr neumlpeumlrmjet qumeumlshtit teuml gjirit

Neumlse njeuml foshnjeuml pi ujeuml do teuml pijeuml meuml pak gji dhe do teuml jeteuml meuml pak i mireuml ushqyer

Foshnja duhet teuml ushqehet neuml njeumlrin gji deri sa ta keteuml zbrazur ateuml peumlrpara se teuml ofrohet

gjiri tjeteumlr neuml meumlnyreuml qeuml foshnja teuml marreuml qumeumlshtin e voneuml me kalori meuml teuml larteuml

Kur neumlna eumlshteuml seumlmureuml feumlmija nuk duhet teuml largohet prej saj pasi qumeumlshti i gjiri mbron

foshnjeumln nga infeksioni

Neumlse eumlshteuml e mundur foshnja nuk duhet teuml ushqehet artificialisht Teuml ushqyerit artificial ccedilon

neuml njeuml inteligjenceuml meuml teuml uleumlt sheumlndet meuml teuml dobeumlt peumlr foshnjeumln dhe rreziqe sheumlndeteumlsore peumlr

neumlneumln Feumlmijeumlt duhet teuml ushqehen me gji deri neuml dy vjeccedil e sipeumlr dhe me ushqime shteseuml pas 6

muajve Qumeumlshti i gjirit mund teuml sigurojeuml gjysmeumln ose pjeseumln meuml teuml madhe teuml nevojave

ushqyese teuml foshnjeumls nga 6 deri neuml 12 muajsh dhe 13 ose meuml shumeuml teuml foshnjeumls nga 12 - 14

muajsh Teuml ushqyerit me gji duhet teuml vazhdojeuml pasi qumeumlshti i gjirit ndihmon foshnjeumln teuml luftojeuml

seumlmundjet Ai eumlshteuml burimi i veteumlm peumlr marrjen e trupeumlzave mbrojteumlse

11

4

4 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali Kapitulli 3 Faqe 52 53 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

1 Rregullat peumlr meumlkim duhet teuml jeneuml neuml formeuml teuml shkruar dhe trsquoi sheumlrbejneuml teumlreuml personelit

2 Teumlreuml personeli sheumlndetsoreuml duhet meumlsuar peumlr aplikimin e keumltyre rregullave

3 Teuml gjitha shtatzeumlnat duhet informuar peumlr peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe tekniken e

meumlkimit

4 Brenda gjysmeuml ore pas lindjes seuml femijeumls neumlnat duhet teuml fillojneuml meumlkimin

5 Neumlnave duhet meumlsuar teknikeumln e meumlkimit si dhe duhet ruajtur sekretimin e qumeumlshtit

neumlse janeuml teuml ndara prej latanteumlve teuml tyre

6 Teuml porsalindurit nuk duhet dheumlne kurrfareuml ushqimi tjeteumlr ose pije peumlrveccedil qumeumlshtit teuml

gjirit teuml neumlneumls neumlse nuk ekziston indikimi mjekeumlsor

7 Teuml organizohet qeumlndrimi i peumlrbashkeumlt i neumlneumls dhe feumlmijes neuml teuml njejteumln dhomeuml 24 oreuml neuml

diteuml lsquoʽ rominginʼʼ

8 Neumlna duhet teuml beumljeuml meumlkimin me keumlrkeseumln e teuml porsalindurit

9 Feumlmijeve nuk duhet dheumlneuml thitheumln mashtruese

10 Teuml stimulohet formimi i grupeve peumlr mbeumlshteumltjen e ushqyerjeumls neuml gji teuml neumlneumls duke ua

rekomanduar neumlnave gjateuml leumlshimit nga spitali

12

KAPITULLI 2

21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME

USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml

Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia

e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll

Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B

dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml

deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e

latantit

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml

latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml

neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin

e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml

Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml

Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml

eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara

5

5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

13

23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji

Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe

ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls

neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll

neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml

ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe

vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml

teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e

organeve gjenitale

Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas

lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i

ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri

dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls

Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls

neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen

Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet

neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara

gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe

e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml

veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk

duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur

thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja

paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml

brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6

6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of

human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

14

24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml

Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10

parimet peumlr gjidheumlnje

Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona

-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave

teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna

dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml

Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar

si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo

-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e

nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku

apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen

me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji

-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me

peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji

-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e

ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )

-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml

feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit

-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo

pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore

-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln

hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta

meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra

tjetreumls

-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml

teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar

15

-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur

dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml

tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml

ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit

-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve

mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin

peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes

Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml

ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls

seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml

gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7

Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8

7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml

8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017

16

25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit

anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi

i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i

sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e

para pas lindjes

Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml

qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave

mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve

kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml

vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml

qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )

9

Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett

17

26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit

Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues

Thithja e feumlmijeumls Frika

Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja

Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi

Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja

Ngrohja Teuml ftoftit

Stabiliteti psiqik Dhimbja

Veteuml besimi Duhani Alkoholi

Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti

Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon

Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit

Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza

a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum

b) Qumeumlshti kalimtar

c) Qumeumlshti i pjekur

Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe

karbohidrate)

Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe

vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml

Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli

meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin

18

Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e

proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile

Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti

kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike

68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml

peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin

e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo

-Ablaktacioni

Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes

Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje

Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet

Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope

Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls

19

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral

Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml

Proteinat

Yndyrnat

Hidratet e karbonit

Vitaminat

Mineralet

Oligoelementet

Uji

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml

-Kazeina

-Proteina Hirreuml

-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera

Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml

meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls

Karbohidratet

Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5

Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit

Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori

bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )

20

Yndyrnat

Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml

treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic

linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e

myelineumls10

Vitaminat

Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr

vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli

Fig 16 Vitamina D

10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

21

KAPITULLI 3

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji

Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka

gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji

zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml

ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln

Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra

Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme

Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml

peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes

Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml

zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls

Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji

Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri

Pozicioni i peumlrqafimit

Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit

Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )

Pozicioni i shtrireuml

11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64

22

Pozicioni i peumlrqafimit

Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur

Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah

Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e

bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml

eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa

hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e

feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml

kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs

ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё

kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr

foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё

vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё

fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas

muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen

Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12

12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

5

1 ABSTRAKT

Ky punim eumlshteuml realizuar me qeumlllim teuml zgjerimit teuml njohurive peumlr teuml gjitha neumlnat e reja neuml lidhje

me ushqyerjen natyrale peumlr foshnjet e tyre dhe teuml zgjidhet njeuml pozicion i rahatsheumlm peumlr neumlneumln

dhe foshnjeumln si dhe rolin e mamiseuml neuml keteuml rast

Teuml gjitheuml lexuesit mund ta sheumlrbejneuml keumlteuml punim si informateuml neuml lidhje me gjidheumlnjeumln dhe

reumlndeumlsin e pozicioneve gjateuml gjidheumlnjes

Punimi im eumlshteuml rishikim literature dhe peumlrfshineuml informacione neuml lidhje anatomin dhe

fiziologjineuml e gjidheumlnjeumls reumlndeumlsineuml e gjidheumlnjeumls peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale pozicionet

gjateuml gjidheumlnjes informimin dhe keumlshillimin nga mamia

Hartimi i keumlsaj teme eumlshteuml beumlreuml neuml Universitetin publik teuml Gjakoveumls lsquorsquoFehmi Aganirsquorsquo Fakulteti i

Mjekeumlsiseuml Programi ndash Mami

Mentori im eumlshteuml Prof Ass Dr Haxhi Kamberi

Punimi peumlrfshineuml 36 faqe 4 tabela 13 figura

6

2 HYRJE

Peumlrzgjedhja dhe parashtrimi i temeumls

Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto ekonomike Kjo

eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln e saj Pothuajse

teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe mbeumlshtetje teuml

familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Kolostrum qumeumlshti i gjirit i verdheuml dhe i ngjeshur i prodhuar neuml fund teuml shtatzeumlniseuml

rekomandohet nga OBSH si ushqim i peumlrsosur peumlr teuml porsalindurin dhe ushqimi duhet teuml fillojeuml

brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml shumeuml

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri ka peumlrparsiteuml e veta prandaj peumlrzgjedhja e keumlsaj teme do teuml ju

pasuronte sado pak me njohuri rreth gjidheumlnjes peumlrparsiteuml e sajeuml gjithashtu pozicionimi gjateuml

gjidheumlnjes luan rol teuml reumlndeumlsisheumlm neuml njeuml gjidheumlnjeuml sa meuml efektive

Duke pretenduar drejteuml teuml mundureumls supuzojmeuml se ky punim do teuml sjell driteuml apo disa informata

qeuml ende nuk i kaneuml teuml njohura shumeuml gra apo neumlna teuml reja rreth keumlsaj fushe

Besojeuml se rrezultatet e keumltij punimi do teuml veumljneuml neuml pah teuml gjitha mundeumlsiteuml e informimit teuml neumlnave

teuml reja dhe ti keumlshillojmeuml teuml gjitha neumlnat e reja peumlr ushqyrje natyrale apo ushqim me qumeumlsht gjiri

neuml teuml gjitha rastet (neuml peumlrjashtim teuml kundeumlrindikacioneve teuml ndryshme mjekeumlsore )

Arsyeja kryesore peumlr teuml peumlrzgjedhur keumlteuml temeuml ka qeneuml edhe deumlshira ime peumlr teuml eksploruar neuml

lidhje me gjidheumlnjen peumlr peumlrparsiteuml e gjidheumlnjes dhe pozicionimin e foshnjeumls gjateuml gjidheumlnjeumls

dhe keumlshillimi i teuml gjitha grave peumlr benefitet e ushqyerjeumls natyrale si peumlr neumlneumln ashtu edhe peumlr

foshnjen e tyre1

1 httpwwwwhoint World Health Organization

7

3 Qeumlllimi dhe Objektivat

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rreth gjidheumlnjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes le teuml

sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja natyrale me qumeumlshteuml gjiri

peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

4 Metodologjia

Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikim literature Eumlshteuml shfryteumlzuar

literatureuml e mjaftushme duke peumlrfshireuml edhe literatureuml nga bibloteka e Universitetit si dhe

burime teuml ndryshme shkencore nga interneti dhe literatura teuml ndryshme neuml lidhje me temeumln

8

KAPITULLI 1

11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)

Glandula mammae janeuml dy gjeumlndrra teuml cilat prodhojneuml qumeumlsht dhe futen neuml gjeumlndrat e

lekureumls beumljneuml pjeseuml neuml grupin e organeve gjenitale sekondare tek femrat pasi tek meshkujt janeuml

organe rudimentale

Funksionin e tyre ato e fillojneuml pas lindjes neuml peumlriudhen e laktacionit Gjendet neuml pjeseumln e

peumlrparme teuml gjoksit mbi muskulin pektoralis major dhe pjeseumlrishteuml mbi muskulin seratus

anterior ndeumlrmjet brinjeumls seuml 3-4 nganjeumlhereuml edhe deri tek brinja e 8-teuml

Neuml sipeumlrfaqen e peumlrparme teuml gjeumlndrreumls neuml mesin e saj gjindet njeuml ngritje e vogeumll e quajtur

papilla mammae

Kjo rrethohet nga nje sektor i holleuml leumlkure i quajtur areola mammae Pigmentacioni eumlshteuml meuml i

theksuar gjateuml periudheumls seuml gravidenceumls

Gjeumlndrat e qumeumlshtit tek grateuml karakterizohen nga njeuml leumlkureuml e holleuml e leumlmuar me zhvillim teuml

madheuml teuml indit adipoz i cili i jep gjeumlndrreumls njeuml formeuml rrumbullake karakteristike Duhet shtuar qeuml

neuml formeumln dhe struktureumln e gjeumlndrreumls mamare ndikon seuml tepeumlrmi gravidanca dhe ushqyerja e

femijeumls2

Fig 11 Anatomia e gjinjeumlve

2 Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

9

12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT

Ushqyerja e latantit me qumeumlshteuml teuml neumlneumls ( qumeumlshteuml gjiri ) pa ushqyerje me qumeumlsht teuml lopeumls

ose me formula teuml qumeumlshtit quhet ushqyerje natyrale

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml qumeumlshti meuml ideal peumlr latanteumlt neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls sepse i

siguron latantit marrjen optimale teuml teuml gjitha materieve energjetike ndeumlrtuese mbrojteumlse dhe e

mbron ateuml prej ccedilrregullimeve teuml shumta qeuml ekspozohen neuml periudheumln postpartale

Rekomandimi dhe propagandimi i ushqyerjeumls natyrale neuml peumlriudhen e latantit eumlshteuml obligim i

punonjeumlsve sheumlndetsoreuml teuml cileumlt merren me mbrojtjen sheumlndetsore teuml neumlnave dhe feumlmijeumlve

Fig12 Ushqyrja natyrale 3

Arsimimi sheumlndetsoreuml dhe peumlrgaditja peumlr ushqyerje natyrale duhet teuml fillojeuml neuml periudheumln e

adoleshenceumls seuml feumlmijeumls duke vazhduar gjateuml shtatzeumlniseuml dhe pas lindjes ( neuml keumlshillimore peumlr

latanteumlt e sheumlndosheuml )

Neuml peumlrgaditjen e neumlnes peumlr meumlkim ( gjidheumlnjie ) duhet teuml marreuml pjeseuml ekipi i eksperteumlve i

peumlrbeumlreuml nga obstetri pediatri dhe mamia

3 Fig 12-httpswwwuniceforgukbabyfriendlywhat-is-baby-friendlythe-benefits-of-breastfeeding

10

Peumlr rritjen sheumlndetin dhe zhvillimin meuml teuml mireuml teuml foshnjeumls dhe sheumlndetin meuml teuml mireuml teuml

neumlneumls foshnjat duhet teuml ushqehen veteumlm me qumeumlsht gjiri

Teuml ushqyerit veteumlm me qumeumlsht gjiri neumlnkupton qeuml foshnja teuml pijeuml veteumlm qumeumlshtin e

neumlneumls dhe teuml mos pijeuml asgjeuml tjeteumlr apo ujeuml

Qumeumlshti i gjirit siguron teuml gjitheuml ushqimin dhe ujin peumlr teuml cilin foshnja ka nevojeuml gjateuml

gjashteuml muajve teuml pareuml

Foshnja duhet teuml niseuml teuml pijeuml gji breumlnda oreumls seuml pareuml pas lindjes

Asgjeuml tjeteumlr nuk i duhet dheumlneuml foshnjeumls peumlrpara se teuml niseuml teuml pijeuml gji pasi mund teuml

shkaktojeuml alergji ose infeksion dhe nuk eumlshteuml ushqimi qeuml foshnja ka nevojeuml

Foshnja duhet teuml ushqehet neuml bazeuml teuml keumlrkeseumls qeuml ka (sa hereuml dhe aq gjateuml sa teuml dojeuml

foshnja)

Foshnja nuk ka nevojeuml peumlr ujeuml madje as neuml njeuml diteuml teuml nxehteuml pasi ujin e nevojsheumlm e

merr neumlpeumlrmjet qumeumlshtit teuml gjirit

Neumlse njeuml foshnjeuml pi ujeuml do teuml pijeuml meuml pak gji dhe do teuml jeteuml meuml pak i mireuml ushqyer

Foshnja duhet teuml ushqehet neuml njeumlrin gji deri sa ta keteuml zbrazur ateuml peumlrpara se teuml ofrohet

gjiri tjeteumlr neuml meumlnyreuml qeuml foshnja teuml marreuml qumeumlshtin e voneuml me kalori meuml teuml larteuml

Kur neumlna eumlshteuml seumlmureuml feumlmija nuk duhet teuml largohet prej saj pasi qumeumlshti i gjiri mbron

foshnjeumln nga infeksioni

Neumlse eumlshteuml e mundur foshnja nuk duhet teuml ushqehet artificialisht Teuml ushqyerit artificial ccedilon

neuml njeuml inteligjenceuml meuml teuml uleumlt sheumlndet meuml teuml dobeumlt peumlr foshnjeumln dhe rreziqe sheumlndeteumlsore peumlr

neumlneumln Feumlmijeumlt duhet teuml ushqehen me gji deri neuml dy vjeccedil e sipeumlr dhe me ushqime shteseuml pas 6

muajve Qumeumlshti i gjirit mund teuml sigurojeuml gjysmeumln ose pjeseumln meuml teuml madhe teuml nevojave

ushqyese teuml foshnjeumls nga 6 deri neuml 12 muajsh dhe 13 ose meuml shumeuml teuml foshnjeumls nga 12 - 14

muajsh Teuml ushqyerit me gji duhet teuml vazhdojeuml pasi qumeumlshti i gjirit ndihmon foshnjeumln teuml luftojeuml

seumlmundjet Ai eumlshteuml burimi i veteumlm peumlr marrjen e trupeumlzave mbrojteumlse

11

4

4 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali Kapitulli 3 Faqe 52 53 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

1 Rregullat peumlr meumlkim duhet teuml jeneuml neuml formeuml teuml shkruar dhe trsquoi sheumlrbejneuml teumlreuml personelit

2 Teumlreuml personeli sheumlndetsoreuml duhet meumlsuar peumlr aplikimin e keumltyre rregullave

3 Teuml gjitha shtatzeumlnat duhet informuar peumlr peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe tekniken e

meumlkimit

4 Brenda gjysmeuml ore pas lindjes seuml femijeumls neumlnat duhet teuml fillojneuml meumlkimin

5 Neumlnave duhet meumlsuar teknikeumln e meumlkimit si dhe duhet ruajtur sekretimin e qumeumlshtit

neumlse janeuml teuml ndara prej latanteumlve teuml tyre

6 Teuml porsalindurit nuk duhet dheumlne kurrfareuml ushqimi tjeteumlr ose pije peumlrveccedil qumeumlshtit teuml

gjirit teuml neumlneumls neumlse nuk ekziston indikimi mjekeumlsor

7 Teuml organizohet qeumlndrimi i peumlrbashkeumlt i neumlneumls dhe feumlmijes neuml teuml njejteumln dhomeuml 24 oreuml neuml

diteuml lsquoʽ rominginʼʼ

8 Neumlna duhet teuml beumljeuml meumlkimin me keumlrkeseumln e teuml porsalindurit

9 Feumlmijeve nuk duhet dheumlneuml thitheumln mashtruese

10 Teuml stimulohet formimi i grupeve peumlr mbeumlshteumltjen e ushqyerjeumls neuml gji teuml neumlneumls duke ua

rekomanduar neumlnave gjateuml leumlshimit nga spitali

12

KAPITULLI 2

21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME

USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml

Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia

e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll

Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B

dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml

deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e

latantit

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml

latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml

neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin

e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml

Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml

Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml

eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara

5

5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

13

23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji

Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe

ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls

neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll

neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml

ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe

vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml

teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e

organeve gjenitale

Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas

lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i

ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri

dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls

Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls

neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen

Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet

neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara

gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe

e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml

veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk

duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur

thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja

paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml

brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6

6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of

human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

14

24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml

Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10

parimet peumlr gjidheumlnje

Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona

-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave

teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna

dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml

Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar

si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo

-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e

nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku

apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen

me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji

-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me

peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji

-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e

ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )

-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml

feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit

-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo

pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore

-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln

hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta

meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra

tjetreumls

-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml

teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar

15

-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur

dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml

tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml

ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit

-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve

mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin

peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes

Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml

ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls

seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml

gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7

Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8

7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml

8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017

16

25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit

anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi

i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i

sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e

para pas lindjes

Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml

qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave

mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve

kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml

vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml

qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )

9

Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett

17

26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit

Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues

Thithja e feumlmijeumls Frika

Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja

Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi

Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja

Ngrohja Teuml ftoftit

Stabiliteti psiqik Dhimbja

Veteuml besimi Duhani Alkoholi

Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti

Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon

Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit

Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza

a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum

b) Qumeumlshti kalimtar

c) Qumeumlshti i pjekur

Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe

karbohidrate)

Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe

vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml

Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli

meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin

18

Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e

proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile

Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti

kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike

68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml

peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin

e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo

-Ablaktacioni

Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes

Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje

Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet

Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope

Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls

19

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral

Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml

Proteinat

Yndyrnat

Hidratet e karbonit

Vitaminat

Mineralet

Oligoelementet

Uji

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml

-Kazeina

-Proteina Hirreuml

-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera

Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml

meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls

Karbohidratet

Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5

Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit

Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori

bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )

20

Yndyrnat

Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml

treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic

linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e

myelineumls10

Vitaminat

Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr

vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli

Fig 16 Vitamina D

10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

21

KAPITULLI 3

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji

Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka

gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji

zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml

ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln

Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra

Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme

Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml

peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes

Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml

zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls

Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji

Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri

Pozicioni i peumlrqafimit

Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit

Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )

Pozicioni i shtrireuml

11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64

22

Pozicioni i peumlrqafimit

Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur

Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah

Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e

bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml

eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa

hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e

feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml

kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs

ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё

kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr

foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё

vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё

fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas

muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen

Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12

12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

6

2 HYRJE

Peumlrzgjedhja dhe parashtrimi i temeumls

Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto ekonomike Kjo

eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln e saj Pothuajse

teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe mbeumlshtetje teuml

familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Kolostrum qumeumlshti i gjirit i verdheuml dhe i ngjeshur i prodhuar neuml fund teuml shtatzeumlniseuml

rekomandohet nga OBSH si ushqim i peumlrsosur peumlr teuml porsalindurin dhe ushqimi duhet teuml fillojeuml

brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml shumeuml

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri ka peumlrparsiteuml e veta prandaj peumlrzgjedhja e keumlsaj teme do teuml ju

pasuronte sado pak me njohuri rreth gjidheumlnjes peumlrparsiteuml e sajeuml gjithashtu pozicionimi gjateuml

gjidheumlnjes luan rol teuml reumlndeumlsisheumlm neuml njeuml gjidheumlnjeuml sa meuml efektive

Duke pretenduar drejteuml teuml mundureumls supuzojmeuml se ky punim do teuml sjell driteuml apo disa informata

qeuml ende nuk i kaneuml teuml njohura shumeuml gra apo neumlna teuml reja rreth keumlsaj fushe

Besojeuml se rrezultatet e keumltij punimi do teuml veumljneuml neuml pah teuml gjitha mundeumlsiteuml e informimit teuml neumlnave

teuml reja dhe ti keumlshillojmeuml teuml gjitha neumlnat e reja peumlr ushqyrje natyrale apo ushqim me qumeumlsht gjiri

neuml teuml gjitha rastet (neuml peumlrjashtim teuml kundeumlrindikacioneve teuml ndryshme mjekeumlsore )

Arsyeja kryesore peumlr teuml peumlrzgjedhur keumlteuml temeuml ka qeneuml edhe deumlshira ime peumlr teuml eksploruar neuml

lidhje me gjidheumlnjen peumlr peumlrparsiteuml e gjidheumlnjes dhe pozicionimin e foshnjeumls gjateuml gjidheumlnjeumls

dhe keumlshillimi i teuml gjitha grave peumlr benefitet e ushqyerjeumls natyrale si peumlr neumlneumln ashtu edhe peumlr

foshnjen e tyre1

1 httpwwwwhoint World Health Organization

7

3 Qeumlllimi dhe Objektivat

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rreth gjidheumlnjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes le teuml

sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja natyrale me qumeumlshteuml gjiri

peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

4 Metodologjia

Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikim literature Eumlshteuml shfryteumlzuar

literatureuml e mjaftushme duke peumlrfshireuml edhe literatureuml nga bibloteka e Universitetit si dhe

burime teuml ndryshme shkencore nga interneti dhe literatura teuml ndryshme neuml lidhje me temeumln

8

KAPITULLI 1

11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)

Glandula mammae janeuml dy gjeumlndrra teuml cilat prodhojneuml qumeumlsht dhe futen neuml gjeumlndrat e

lekureumls beumljneuml pjeseuml neuml grupin e organeve gjenitale sekondare tek femrat pasi tek meshkujt janeuml

organe rudimentale

Funksionin e tyre ato e fillojneuml pas lindjes neuml peumlriudhen e laktacionit Gjendet neuml pjeseumln e

peumlrparme teuml gjoksit mbi muskulin pektoralis major dhe pjeseumlrishteuml mbi muskulin seratus

anterior ndeumlrmjet brinjeumls seuml 3-4 nganjeumlhereuml edhe deri tek brinja e 8-teuml

Neuml sipeumlrfaqen e peumlrparme teuml gjeumlndrreumls neuml mesin e saj gjindet njeuml ngritje e vogeumll e quajtur

papilla mammae

Kjo rrethohet nga nje sektor i holleuml leumlkure i quajtur areola mammae Pigmentacioni eumlshteuml meuml i

theksuar gjateuml periudheumls seuml gravidenceumls

Gjeumlndrat e qumeumlshtit tek grateuml karakterizohen nga njeuml leumlkureuml e holleuml e leumlmuar me zhvillim teuml

madheuml teuml indit adipoz i cili i jep gjeumlndrreumls njeuml formeuml rrumbullake karakteristike Duhet shtuar qeuml

neuml formeumln dhe struktureumln e gjeumlndrreumls mamare ndikon seuml tepeumlrmi gravidanca dhe ushqyerja e

femijeumls2

Fig 11 Anatomia e gjinjeumlve

2 Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

9

12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT

Ushqyerja e latantit me qumeumlshteuml teuml neumlneumls ( qumeumlshteuml gjiri ) pa ushqyerje me qumeumlsht teuml lopeumls

ose me formula teuml qumeumlshtit quhet ushqyerje natyrale

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml qumeumlshti meuml ideal peumlr latanteumlt neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls sepse i

siguron latantit marrjen optimale teuml teuml gjitha materieve energjetike ndeumlrtuese mbrojteumlse dhe e

mbron ateuml prej ccedilrregullimeve teuml shumta qeuml ekspozohen neuml periudheumln postpartale

Rekomandimi dhe propagandimi i ushqyerjeumls natyrale neuml peumlriudhen e latantit eumlshteuml obligim i

punonjeumlsve sheumlndetsoreuml teuml cileumlt merren me mbrojtjen sheumlndetsore teuml neumlnave dhe feumlmijeumlve

Fig12 Ushqyrja natyrale 3

Arsimimi sheumlndetsoreuml dhe peumlrgaditja peumlr ushqyerje natyrale duhet teuml fillojeuml neuml periudheumln e

adoleshenceumls seuml feumlmijeumls duke vazhduar gjateuml shtatzeumlniseuml dhe pas lindjes ( neuml keumlshillimore peumlr

latanteumlt e sheumlndosheuml )

Neuml peumlrgaditjen e neumlnes peumlr meumlkim ( gjidheumlnjie ) duhet teuml marreuml pjeseuml ekipi i eksperteumlve i

peumlrbeumlreuml nga obstetri pediatri dhe mamia

3 Fig 12-httpswwwuniceforgukbabyfriendlywhat-is-baby-friendlythe-benefits-of-breastfeeding

10

Peumlr rritjen sheumlndetin dhe zhvillimin meuml teuml mireuml teuml foshnjeumls dhe sheumlndetin meuml teuml mireuml teuml

neumlneumls foshnjat duhet teuml ushqehen veteumlm me qumeumlsht gjiri

Teuml ushqyerit veteumlm me qumeumlsht gjiri neumlnkupton qeuml foshnja teuml pijeuml veteumlm qumeumlshtin e

neumlneumls dhe teuml mos pijeuml asgjeuml tjeteumlr apo ujeuml

Qumeumlshti i gjirit siguron teuml gjitheuml ushqimin dhe ujin peumlr teuml cilin foshnja ka nevojeuml gjateuml

gjashteuml muajve teuml pareuml

Foshnja duhet teuml niseuml teuml pijeuml gji breumlnda oreumls seuml pareuml pas lindjes

Asgjeuml tjeteumlr nuk i duhet dheumlneuml foshnjeumls peumlrpara se teuml niseuml teuml pijeuml gji pasi mund teuml

shkaktojeuml alergji ose infeksion dhe nuk eumlshteuml ushqimi qeuml foshnja ka nevojeuml

Foshnja duhet teuml ushqehet neuml bazeuml teuml keumlrkeseumls qeuml ka (sa hereuml dhe aq gjateuml sa teuml dojeuml

foshnja)

Foshnja nuk ka nevojeuml peumlr ujeuml madje as neuml njeuml diteuml teuml nxehteuml pasi ujin e nevojsheumlm e

merr neumlpeumlrmjet qumeumlshtit teuml gjirit

Neumlse njeuml foshnjeuml pi ujeuml do teuml pijeuml meuml pak gji dhe do teuml jeteuml meuml pak i mireuml ushqyer

Foshnja duhet teuml ushqehet neuml njeumlrin gji deri sa ta keteuml zbrazur ateuml peumlrpara se teuml ofrohet

gjiri tjeteumlr neuml meumlnyreuml qeuml foshnja teuml marreuml qumeumlshtin e voneuml me kalori meuml teuml larteuml

Kur neumlna eumlshteuml seumlmureuml feumlmija nuk duhet teuml largohet prej saj pasi qumeumlshti i gjiri mbron

foshnjeumln nga infeksioni

Neumlse eumlshteuml e mundur foshnja nuk duhet teuml ushqehet artificialisht Teuml ushqyerit artificial ccedilon

neuml njeuml inteligjenceuml meuml teuml uleumlt sheumlndet meuml teuml dobeumlt peumlr foshnjeumln dhe rreziqe sheumlndeteumlsore peumlr

neumlneumln Feumlmijeumlt duhet teuml ushqehen me gji deri neuml dy vjeccedil e sipeumlr dhe me ushqime shteseuml pas 6

muajve Qumeumlshti i gjirit mund teuml sigurojeuml gjysmeumln ose pjeseumln meuml teuml madhe teuml nevojave

ushqyese teuml foshnjeumls nga 6 deri neuml 12 muajsh dhe 13 ose meuml shumeuml teuml foshnjeumls nga 12 - 14

muajsh Teuml ushqyerit me gji duhet teuml vazhdojeuml pasi qumeumlshti i gjirit ndihmon foshnjeumln teuml luftojeuml

seumlmundjet Ai eumlshteuml burimi i veteumlm peumlr marrjen e trupeumlzave mbrojteumlse

11

4

4 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali Kapitulli 3 Faqe 52 53 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

1 Rregullat peumlr meumlkim duhet teuml jeneuml neuml formeuml teuml shkruar dhe trsquoi sheumlrbejneuml teumlreuml personelit

2 Teumlreuml personeli sheumlndetsoreuml duhet meumlsuar peumlr aplikimin e keumltyre rregullave

3 Teuml gjitha shtatzeumlnat duhet informuar peumlr peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe tekniken e

meumlkimit

4 Brenda gjysmeuml ore pas lindjes seuml femijeumls neumlnat duhet teuml fillojneuml meumlkimin

5 Neumlnave duhet meumlsuar teknikeumln e meumlkimit si dhe duhet ruajtur sekretimin e qumeumlshtit

neumlse janeuml teuml ndara prej latanteumlve teuml tyre

6 Teuml porsalindurit nuk duhet dheumlne kurrfareuml ushqimi tjeteumlr ose pije peumlrveccedil qumeumlshtit teuml

gjirit teuml neumlneumls neumlse nuk ekziston indikimi mjekeumlsor

7 Teuml organizohet qeumlndrimi i peumlrbashkeumlt i neumlneumls dhe feumlmijes neuml teuml njejteumln dhomeuml 24 oreuml neuml

diteuml lsquoʽ rominginʼʼ

8 Neumlna duhet teuml beumljeuml meumlkimin me keumlrkeseumln e teuml porsalindurit

9 Feumlmijeve nuk duhet dheumlneuml thitheumln mashtruese

10 Teuml stimulohet formimi i grupeve peumlr mbeumlshteumltjen e ushqyerjeumls neuml gji teuml neumlneumls duke ua

rekomanduar neumlnave gjateuml leumlshimit nga spitali

12

KAPITULLI 2

21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME

USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml

Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia

e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll

Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B

dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml

deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e

latantit

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml

latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml

neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin

e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml

Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml

Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml

eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara

5

5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

13

23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji

Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe

ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls

neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll

neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml

ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe

vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml

teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e

organeve gjenitale

Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas

lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i

ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri

dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls

Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls

neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen

Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet

neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara

gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe

e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml

veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk

duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur

thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja

paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml

brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6

6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of

human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

14

24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml

Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10

parimet peumlr gjidheumlnje

Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona

-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave

teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna

dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml

Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar

si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo

-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e

nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku

apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen

me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji

-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me

peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji

-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e

ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )

-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml

feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit

-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo

pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore

-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln

hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta

meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra

tjetreumls

-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml

teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar

15

-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur

dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml

tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml

ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit

-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve

mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin

peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes

Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml

ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls

seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml

gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7

Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8

7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml

8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017

16

25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit

anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi

i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i

sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e

para pas lindjes

Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml

qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave

mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve

kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml

vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml

qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )

9

Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett

17

26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit

Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues

Thithja e feumlmijeumls Frika

Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja

Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi

Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja

Ngrohja Teuml ftoftit

Stabiliteti psiqik Dhimbja

Veteuml besimi Duhani Alkoholi

Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti

Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon

Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit

Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza

a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum

b) Qumeumlshti kalimtar

c) Qumeumlshti i pjekur

Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe

karbohidrate)

Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe

vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml

Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli

meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin

18

Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e

proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile

Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti

kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike

68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml

peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin

e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo

-Ablaktacioni

Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes

Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje

Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet

Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope

Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls

19

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral

Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml

Proteinat

Yndyrnat

Hidratet e karbonit

Vitaminat

Mineralet

Oligoelementet

Uji

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml

-Kazeina

-Proteina Hirreuml

-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera

Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml

meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls

Karbohidratet

Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5

Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit

Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori

bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )

20

Yndyrnat

Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml

treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic

linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e

myelineumls10

Vitaminat

Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr

vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli

Fig 16 Vitamina D

10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

21

KAPITULLI 3

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji

Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka

gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji

zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml

ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln

Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra

Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme

Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml

peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes

Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml

zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls

Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji

Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri

Pozicioni i peumlrqafimit

Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit

Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )

Pozicioni i shtrireuml

11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64

22

Pozicioni i peumlrqafimit

Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur

Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah

Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e

bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml

eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa

hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e

feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml

kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs

ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё

kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr

foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё

vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё

fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas

muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen

Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12

12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

7

3 Qeumlllimi dhe Objektivat

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rreth gjidheumlnjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes le teuml

sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja natyrale me qumeumlshteuml gjiri

peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

4 Metodologjia

Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikim literature Eumlshteuml shfryteumlzuar

literatureuml e mjaftushme duke peumlrfshireuml edhe literatureuml nga bibloteka e Universitetit si dhe

burime teuml ndryshme shkencore nga interneti dhe literatura teuml ndryshme neuml lidhje me temeumln

8

KAPITULLI 1

11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)

Glandula mammae janeuml dy gjeumlndrra teuml cilat prodhojneuml qumeumlsht dhe futen neuml gjeumlndrat e

lekureumls beumljneuml pjeseuml neuml grupin e organeve gjenitale sekondare tek femrat pasi tek meshkujt janeuml

organe rudimentale

Funksionin e tyre ato e fillojneuml pas lindjes neuml peumlriudhen e laktacionit Gjendet neuml pjeseumln e

peumlrparme teuml gjoksit mbi muskulin pektoralis major dhe pjeseumlrishteuml mbi muskulin seratus

anterior ndeumlrmjet brinjeumls seuml 3-4 nganjeumlhereuml edhe deri tek brinja e 8-teuml

Neuml sipeumlrfaqen e peumlrparme teuml gjeumlndrreumls neuml mesin e saj gjindet njeuml ngritje e vogeumll e quajtur

papilla mammae

Kjo rrethohet nga nje sektor i holleuml leumlkure i quajtur areola mammae Pigmentacioni eumlshteuml meuml i

theksuar gjateuml periudheumls seuml gravidenceumls

Gjeumlndrat e qumeumlshtit tek grateuml karakterizohen nga njeuml leumlkureuml e holleuml e leumlmuar me zhvillim teuml

madheuml teuml indit adipoz i cili i jep gjeumlndrreumls njeuml formeuml rrumbullake karakteristike Duhet shtuar qeuml

neuml formeumln dhe struktureumln e gjeumlndrreumls mamare ndikon seuml tepeumlrmi gravidanca dhe ushqyerja e

femijeumls2

Fig 11 Anatomia e gjinjeumlve

2 Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

9

12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT

Ushqyerja e latantit me qumeumlshteuml teuml neumlneumls ( qumeumlshteuml gjiri ) pa ushqyerje me qumeumlsht teuml lopeumls

ose me formula teuml qumeumlshtit quhet ushqyerje natyrale

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml qumeumlshti meuml ideal peumlr latanteumlt neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls sepse i

siguron latantit marrjen optimale teuml teuml gjitha materieve energjetike ndeumlrtuese mbrojteumlse dhe e

mbron ateuml prej ccedilrregullimeve teuml shumta qeuml ekspozohen neuml periudheumln postpartale

Rekomandimi dhe propagandimi i ushqyerjeumls natyrale neuml peumlriudhen e latantit eumlshteuml obligim i

punonjeumlsve sheumlndetsoreuml teuml cileumlt merren me mbrojtjen sheumlndetsore teuml neumlnave dhe feumlmijeumlve

Fig12 Ushqyrja natyrale 3

Arsimimi sheumlndetsoreuml dhe peumlrgaditja peumlr ushqyerje natyrale duhet teuml fillojeuml neuml periudheumln e

adoleshenceumls seuml feumlmijeumls duke vazhduar gjateuml shtatzeumlniseuml dhe pas lindjes ( neuml keumlshillimore peumlr

latanteumlt e sheumlndosheuml )

Neuml peumlrgaditjen e neumlnes peumlr meumlkim ( gjidheumlnjie ) duhet teuml marreuml pjeseuml ekipi i eksperteumlve i

peumlrbeumlreuml nga obstetri pediatri dhe mamia

3 Fig 12-httpswwwuniceforgukbabyfriendlywhat-is-baby-friendlythe-benefits-of-breastfeeding

10

Peumlr rritjen sheumlndetin dhe zhvillimin meuml teuml mireuml teuml foshnjeumls dhe sheumlndetin meuml teuml mireuml teuml

neumlneumls foshnjat duhet teuml ushqehen veteumlm me qumeumlsht gjiri

Teuml ushqyerit veteumlm me qumeumlsht gjiri neumlnkupton qeuml foshnja teuml pijeuml veteumlm qumeumlshtin e

neumlneumls dhe teuml mos pijeuml asgjeuml tjeteumlr apo ujeuml

Qumeumlshti i gjirit siguron teuml gjitheuml ushqimin dhe ujin peumlr teuml cilin foshnja ka nevojeuml gjateuml

gjashteuml muajve teuml pareuml

Foshnja duhet teuml niseuml teuml pijeuml gji breumlnda oreumls seuml pareuml pas lindjes

Asgjeuml tjeteumlr nuk i duhet dheumlneuml foshnjeumls peumlrpara se teuml niseuml teuml pijeuml gji pasi mund teuml

shkaktojeuml alergji ose infeksion dhe nuk eumlshteuml ushqimi qeuml foshnja ka nevojeuml

Foshnja duhet teuml ushqehet neuml bazeuml teuml keumlrkeseumls qeuml ka (sa hereuml dhe aq gjateuml sa teuml dojeuml

foshnja)

Foshnja nuk ka nevojeuml peumlr ujeuml madje as neuml njeuml diteuml teuml nxehteuml pasi ujin e nevojsheumlm e

merr neumlpeumlrmjet qumeumlshtit teuml gjirit

Neumlse njeuml foshnjeuml pi ujeuml do teuml pijeuml meuml pak gji dhe do teuml jeteuml meuml pak i mireuml ushqyer

Foshnja duhet teuml ushqehet neuml njeumlrin gji deri sa ta keteuml zbrazur ateuml peumlrpara se teuml ofrohet

gjiri tjeteumlr neuml meumlnyreuml qeuml foshnja teuml marreuml qumeumlshtin e voneuml me kalori meuml teuml larteuml

Kur neumlna eumlshteuml seumlmureuml feumlmija nuk duhet teuml largohet prej saj pasi qumeumlshti i gjiri mbron

foshnjeumln nga infeksioni

Neumlse eumlshteuml e mundur foshnja nuk duhet teuml ushqehet artificialisht Teuml ushqyerit artificial ccedilon

neuml njeuml inteligjenceuml meuml teuml uleumlt sheumlndet meuml teuml dobeumlt peumlr foshnjeumln dhe rreziqe sheumlndeteumlsore peumlr

neumlneumln Feumlmijeumlt duhet teuml ushqehen me gji deri neuml dy vjeccedil e sipeumlr dhe me ushqime shteseuml pas 6

muajve Qumeumlshti i gjirit mund teuml sigurojeuml gjysmeumln ose pjeseumln meuml teuml madhe teuml nevojave

ushqyese teuml foshnjeumls nga 6 deri neuml 12 muajsh dhe 13 ose meuml shumeuml teuml foshnjeumls nga 12 - 14

muajsh Teuml ushqyerit me gji duhet teuml vazhdojeuml pasi qumeumlshti i gjirit ndihmon foshnjeumln teuml luftojeuml

seumlmundjet Ai eumlshteuml burimi i veteumlm peumlr marrjen e trupeumlzave mbrojteumlse

11

4

4 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali Kapitulli 3 Faqe 52 53 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

1 Rregullat peumlr meumlkim duhet teuml jeneuml neuml formeuml teuml shkruar dhe trsquoi sheumlrbejneuml teumlreuml personelit

2 Teumlreuml personeli sheumlndetsoreuml duhet meumlsuar peumlr aplikimin e keumltyre rregullave

3 Teuml gjitha shtatzeumlnat duhet informuar peumlr peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe tekniken e

meumlkimit

4 Brenda gjysmeuml ore pas lindjes seuml femijeumls neumlnat duhet teuml fillojneuml meumlkimin

5 Neumlnave duhet meumlsuar teknikeumln e meumlkimit si dhe duhet ruajtur sekretimin e qumeumlshtit

neumlse janeuml teuml ndara prej latanteumlve teuml tyre

6 Teuml porsalindurit nuk duhet dheumlne kurrfareuml ushqimi tjeteumlr ose pije peumlrveccedil qumeumlshtit teuml

gjirit teuml neumlneumls neumlse nuk ekziston indikimi mjekeumlsor

7 Teuml organizohet qeumlndrimi i peumlrbashkeumlt i neumlneumls dhe feumlmijes neuml teuml njejteumln dhomeuml 24 oreuml neuml

diteuml lsquoʽ rominginʼʼ

8 Neumlna duhet teuml beumljeuml meumlkimin me keumlrkeseumln e teuml porsalindurit

9 Feumlmijeve nuk duhet dheumlneuml thitheumln mashtruese

10 Teuml stimulohet formimi i grupeve peumlr mbeumlshteumltjen e ushqyerjeumls neuml gji teuml neumlneumls duke ua

rekomanduar neumlnave gjateuml leumlshimit nga spitali

12

KAPITULLI 2

21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME

USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml

Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia

e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll

Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B

dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml

deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e

latantit

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml

latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml

neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin

e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml

Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml

Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml

eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara

5

5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

13

23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji

Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe

ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls

neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll

neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml

ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe

vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml

teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e

organeve gjenitale

Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas

lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i

ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri

dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls

Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls

neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen

Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet

neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara

gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe

e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml

veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk

duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur

thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja

paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml

brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6

6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of

human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

14

24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml

Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10

parimet peumlr gjidheumlnje

Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona

-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave

teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna

dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml

Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar

si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo

-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e

nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku

apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen

me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji

-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me

peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji

-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e

ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )

-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml

feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit

-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo

pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore

-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln

hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta

meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra

tjetreumls

-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml

teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar

15

-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur

dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml

tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml

ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit

-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve

mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin

peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes

Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml

ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls

seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml

gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7

Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8

7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml

8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017

16

25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit

anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi

i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i

sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e

para pas lindjes

Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml

qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave

mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve

kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml

vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml

qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )

9

Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett

17

26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit

Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues

Thithja e feumlmijeumls Frika

Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja

Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi

Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja

Ngrohja Teuml ftoftit

Stabiliteti psiqik Dhimbja

Veteuml besimi Duhani Alkoholi

Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti

Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon

Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit

Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza

a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum

b) Qumeumlshti kalimtar

c) Qumeumlshti i pjekur

Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe

karbohidrate)

Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe

vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml

Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli

meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin

18

Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e

proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile

Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti

kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike

68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml

peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin

e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo

-Ablaktacioni

Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes

Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje

Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet

Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope

Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls

19

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral

Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml

Proteinat

Yndyrnat

Hidratet e karbonit

Vitaminat

Mineralet

Oligoelementet

Uji

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml

-Kazeina

-Proteina Hirreuml

-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera

Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml

meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls

Karbohidratet

Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5

Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit

Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori

bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )

20

Yndyrnat

Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml

treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic

linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e

myelineumls10

Vitaminat

Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr

vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli

Fig 16 Vitamina D

10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

21

KAPITULLI 3

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji

Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka

gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji

zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml

ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln

Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra

Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme

Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml

peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes

Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml

zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls

Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji

Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri

Pozicioni i peumlrqafimit

Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit

Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )

Pozicioni i shtrireuml

11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64

22

Pozicioni i peumlrqafimit

Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur

Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah

Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e

bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml

eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa

hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e

feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml

kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs

ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё

kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr

foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё

vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё

fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas

muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen

Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12

12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

8

KAPITULLI 1

11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)

Glandula mammae janeuml dy gjeumlndrra teuml cilat prodhojneuml qumeumlsht dhe futen neuml gjeumlndrat e

lekureumls beumljneuml pjeseuml neuml grupin e organeve gjenitale sekondare tek femrat pasi tek meshkujt janeuml

organe rudimentale

Funksionin e tyre ato e fillojneuml pas lindjes neuml peumlriudhen e laktacionit Gjendet neuml pjeseumln e

peumlrparme teuml gjoksit mbi muskulin pektoralis major dhe pjeseumlrishteuml mbi muskulin seratus

anterior ndeumlrmjet brinjeumls seuml 3-4 nganjeumlhereuml edhe deri tek brinja e 8-teuml

Neuml sipeumlrfaqen e peumlrparme teuml gjeumlndrreumls neuml mesin e saj gjindet njeuml ngritje e vogeumll e quajtur

papilla mammae

Kjo rrethohet nga nje sektor i holleuml leumlkure i quajtur areola mammae Pigmentacioni eumlshteuml meuml i

theksuar gjateuml periudheumls seuml gravidenceumls

Gjeumlndrat e qumeumlshtit tek grateuml karakterizohen nga njeuml leumlkureuml e holleuml e leumlmuar me zhvillim teuml

madheuml teuml indit adipoz i cili i jep gjeumlndrreumls njeuml formeuml rrumbullake karakteristike Duhet shtuar qeuml

neuml formeumln dhe struktureumln e gjeumlndrreumls mamare ndikon seuml tepeumlrmi gravidanca dhe ushqyerja e

femijeumls2

Fig 11 Anatomia e gjinjeumlve

2 Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

9

12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT

Ushqyerja e latantit me qumeumlshteuml teuml neumlneumls ( qumeumlshteuml gjiri ) pa ushqyerje me qumeumlsht teuml lopeumls

ose me formula teuml qumeumlshtit quhet ushqyerje natyrale

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml qumeumlshti meuml ideal peumlr latanteumlt neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls sepse i

siguron latantit marrjen optimale teuml teuml gjitha materieve energjetike ndeumlrtuese mbrojteumlse dhe e

mbron ateuml prej ccedilrregullimeve teuml shumta qeuml ekspozohen neuml periudheumln postpartale

Rekomandimi dhe propagandimi i ushqyerjeumls natyrale neuml peumlriudhen e latantit eumlshteuml obligim i

punonjeumlsve sheumlndetsoreuml teuml cileumlt merren me mbrojtjen sheumlndetsore teuml neumlnave dhe feumlmijeumlve

Fig12 Ushqyrja natyrale 3

Arsimimi sheumlndetsoreuml dhe peumlrgaditja peumlr ushqyerje natyrale duhet teuml fillojeuml neuml periudheumln e

adoleshenceumls seuml feumlmijeumls duke vazhduar gjateuml shtatzeumlniseuml dhe pas lindjes ( neuml keumlshillimore peumlr

latanteumlt e sheumlndosheuml )

Neuml peumlrgaditjen e neumlnes peumlr meumlkim ( gjidheumlnjie ) duhet teuml marreuml pjeseuml ekipi i eksperteumlve i

peumlrbeumlreuml nga obstetri pediatri dhe mamia

3 Fig 12-httpswwwuniceforgukbabyfriendlywhat-is-baby-friendlythe-benefits-of-breastfeeding

10

Peumlr rritjen sheumlndetin dhe zhvillimin meuml teuml mireuml teuml foshnjeumls dhe sheumlndetin meuml teuml mireuml teuml

neumlneumls foshnjat duhet teuml ushqehen veteumlm me qumeumlsht gjiri

Teuml ushqyerit veteumlm me qumeumlsht gjiri neumlnkupton qeuml foshnja teuml pijeuml veteumlm qumeumlshtin e

neumlneumls dhe teuml mos pijeuml asgjeuml tjeteumlr apo ujeuml

Qumeumlshti i gjirit siguron teuml gjitheuml ushqimin dhe ujin peumlr teuml cilin foshnja ka nevojeuml gjateuml

gjashteuml muajve teuml pareuml

Foshnja duhet teuml niseuml teuml pijeuml gji breumlnda oreumls seuml pareuml pas lindjes

Asgjeuml tjeteumlr nuk i duhet dheumlneuml foshnjeumls peumlrpara se teuml niseuml teuml pijeuml gji pasi mund teuml

shkaktojeuml alergji ose infeksion dhe nuk eumlshteuml ushqimi qeuml foshnja ka nevojeuml

Foshnja duhet teuml ushqehet neuml bazeuml teuml keumlrkeseumls qeuml ka (sa hereuml dhe aq gjateuml sa teuml dojeuml

foshnja)

Foshnja nuk ka nevojeuml peumlr ujeuml madje as neuml njeuml diteuml teuml nxehteuml pasi ujin e nevojsheumlm e

merr neumlpeumlrmjet qumeumlshtit teuml gjirit

Neumlse njeuml foshnjeuml pi ujeuml do teuml pijeuml meuml pak gji dhe do teuml jeteuml meuml pak i mireuml ushqyer

Foshnja duhet teuml ushqehet neuml njeumlrin gji deri sa ta keteuml zbrazur ateuml peumlrpara se teuml ofrohet

gjiri tjeteumlr neuml meumlnyreuml qeuml foshnja teuml marreuml qumeumlshtin e voneuml me kalori meuml teuml larteuml

Kur neumlna eumlshteuml seumlmureuml feumlmija nuk duhet teuml largohet prej saj pasi qumeumlshti i gjiri mbron

foshnjeumln nga infeksioni

Neumlse eumlshteuml e mundur foshnja nuk duhet teuml ushqehet artificialisht Teuml ushqyerit artificial ccedilon

neuml njeuml inteligjenceuml meuml teuml uleumlt sheumlndet meuml teuml dobeumlt peumlr foshnjeumln dhe rreziqe sheumlndeteumlsore peumlr

neumlneumln Feumlmijeumlt duhet teuml ushqehen me gji deri neuml dy vjeccedil e sipeumlr dhe me ushqime shteseuml pas 6

muajve Qumeumlshti i gjirit mund teuml sigurojeuml gjysmeumln ose pjeseumln meuml teuml madhe teuml nevojave

ushqyese teuml foshnjeumls nga 6 deri neuml 12 muajsh dhe 13 ose meuml shumeuml teuml foshnjeumls nga 12 - 14

muajsh Teuml ushqyerit me gji duhet teuml vazhdojeuml pasi qumeumlshti i gjirit ndihmon foshnjeumln teuml luftojeuml

seumlmundjet Ai eumlshteuml burimi i veteumlm peumlr marrjen e trupeumlzave mbrojteumlse

11

4

4 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali Kapitulli 3 Faqe 52 53 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

1 Rregullat peumlr meumlkim duhet teuml jeneuml neuml formeuml teuml shkruar dhe trsquoi sheumlrbejneuml teumlreuml personelit

2 Teumlreuml personeli sheumlndetsoreuml duhet meumlsuar peumlr aplikimin e keumltyre rregullave

3 Teuml gjitha shtatzeumlnat duhet informuar peumlr peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe tekniken e

meumlkimit

4 Brenda gjysmeuml ore pas lindjes seuml femijeumls neumlnat duhet teuml fillojneuml meumlkimin

5 Neumlnave duhet meumlsuar teknikeumln e meumlkimit si dhe duhet ruajtur sekretimin e qumeumlshtit

neumlse janeuml teuml ndara prej latanteumlve teuml tyre

6 Teuml porsalindurit nuk duhet dheumlne kurrfareuml ushqimi tjeteumlr ose pije peumlrveccedil qumeumlshtit teuml

gjirit teuml neumlneumls neumlse nuk ekziston indikimi mjekeumlsor

7 Teuml organizohet qeumlndrimi i peumlrbashkeumlt i neumlneumls dhe feumlmijes neuml teuml njejteumln dhomeuml 24 oreuml neuml

diteuml lsquoʽ rominginʼʼ

8 Neumlna duhet teuml beumljeuml meumlkimin me keumlrkeseumln e teuml porsalindurit

9 Feumlmijeve nuk duhet dheumlneuml thitheumln mashtruese

10 Teuml stimulohet formimi i grupeve peumlr mbeumlshteumltjen e ushqyerjeumls neuml gji teuml neumlneumls duke ua

rekomanduar neumlnave gjateuml leumlshimit nga spitali

12

KAPITULLI 2

21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME

USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml

Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia

e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll

Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B

dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml

deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e

latantit

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml

latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml

neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin

e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml

Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml

Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml

eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara

5

5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

13

23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji

Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe

ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls

neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll

neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml

ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe

vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml

teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e

organeve gjenitale

Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas

lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i

ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri

dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls

Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls

neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen

Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet

neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara

gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe

e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml

veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk

duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur

thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja

paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml

brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6

6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of

human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

14

24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml

Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10

parimet peumlr gjidheumlnje

Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona

-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave

teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna

dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml

Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar

si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo

-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e

nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku

apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen

me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji

-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me

peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji

-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e

ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )

-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml

feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit

-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo

pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore

-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln

hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta

meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra

tjetreumls

-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml

teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar

15

-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur

dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml

tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml

ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit

-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve

mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin

peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes

Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml

ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls

seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml

gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7

Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8

7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml

8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017

16

25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit

anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi

i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i

sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e

para pas lindjes

Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml

qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave

mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve

kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml

vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml

qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )

9

Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett

17

26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit

Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues

Thithja e feumlmijeumls Frika

Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja

Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi

Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja

Ngrohja Teuml ftoftit

Stabiliteti psiqik Dhimbja

Veteuml besimi Duhani Alkoholi

Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti

Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon

Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit

Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza

a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum

b) Qumeumlshti kalimtar

c) Qumeumlshti i pjekur

Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe

karbohidrate)

Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe

vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml

Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli

meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin

18

Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e

proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile

Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti

kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike

68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml

peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin

e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo

-Ablaktacioni

Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes

Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje

Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet

Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope

Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls

19

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral

Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml

Proteinat

Yndyrnat

Hidratet e karbonit

Vitaminat

Mineralet

Oligoelementet

Uji

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml

-Kazeina

-Proteina Hirreuml

-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera

Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml

meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls

Karbohidratet

Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5

Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit

Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori

bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )

20

Yndyrnat

Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml

treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic

linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e

myelineumls10

Vitaminat

Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr

vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli

Fig 16 Vitamina D

10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

21

KAPITULLI 3

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji

Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka

gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji

zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml

ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln

Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra

Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme

Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml

peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes

Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml

zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls

Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji

Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri

Pozicioni i peumlrqafimit

Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit

Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )

Pozicioni i shtrireuml

11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64

22

Pozicioni i peumlrqafimit

Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur

Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah

Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e

bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml

eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa

hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e

feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml

kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs

ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё

kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr

foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё

vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё

fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas

muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen

Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12

12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

9

12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT

Ushqyerja e latantit me qumeumlshteuml teuml neumlneumls ( qumeumlshteuml gjiri ) pa ushqyerje me qumeumlsht teuml lopeumls

ose me formula teuml qumeumlshtit quhet ushqyerje natyrale

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml qumeumlshti meuml ideal peumlr latanteumlt neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls sepse i

siguron latantit marrjen optimale teuml teuml gjitha materieve energjetike ndeumlrtuese mbrojteumlse dhe e

mbron ateuml prej ccedilrregullimeve teuml shumta qeuml ekspozohen neuml periudheumln postpartale

Rekomandimi dhe propagandimi i ushqyerjeumls natyrale neuml peumlriudhen e latantit eumlshteuml obligim i

punonjeumlsve sheumlndetsoreuml teuml cileumlt merren me mbrojtjen sheumlndetsore teuml neumlnave dhe feumlmijeumlve

Fig12 Ushqyrja natyrale 3

Arsimimi sheumlndetsoreuml dhe peumlrgaditja peumlr ushqyerje natyrale duhet teuml fillojeuml neuml periudheumln e

adoleshenceumls seuml feumlmijeumls duke vazhduar gjateuml shtatzeumlniseuml dhe pas lindjes ( neuml keumlshillimore peumlr

latanteumlt e sheumlndosheuml )

Neuml peumlrgaditjen e neumlnes peumlr meumlkim ( gjidheumlnjie ) duhet teuml marreuml pjeseuml ekipi i eksperteumlve i

peumlrbeumlreuml nga obstetri pediatri dhe mamia

3 Fig 12-httpswwwuniceforgukbabyfriendlywhat-is-baby-friendlythe-benefits-of-breastfeeding

10

Peumlr rritjen sheumlndetin dhe zhvillimin meuml teuml mireuml teuml foshnjeumls dhe sheumlndetin meuml teuml mireuml teuml

neumlneumls foshnjat duhet teuml ushqehen veteumlm me qumeumlsht gjiri

Teuml ushqyerit veteumlm me qumeumlsht gjiri neumlnkupton qeuml foshnja teuml pijeuml veteumlm qumeumlshtin e

neumlneumls dhe teuml mos pijeuml asgjeuml tjeteumlr apo ujeuml

Qumeumlshti i gjirit siguron teuml gjitheuml ushqimin dhe ujin peumlr teuml cilin foshnja ka nevojeuml gjateuml

gjashteuml muajve teuml pareuml

Foshnja duhet teuml niseuml teuml pijeuml gji breumlnda oreumls seuml pareuml pas lindjes

Asgjeuml tjeteumlr nuk i duhet dheumlneuml foshnjeumls peumlrpara se teuml niseuml teuml pijeuml gji pasi mund teuml

shkaktojeuml alergji ose infeksion dhe nuk eumlshteuml ushqimi qeuml foshnja ka nevojeuml

Foshnja duhet teuml ushqehet neuml bazeuml teuml keumlrkeseumls qeuml ka (sa hereuml dhe aq gjateuml sa teuml dojeuml

foshnja)

Foshnja nuk ka nevojeuml peumlr ujeuml madje as neuml njeuml diteuml teuml nxehteuml pasi ujin e nevojsheumlm e

merr neumlpeumlrmjet qumeumlshtit teuml gjirit

Neumlse njeuml foshnjeuml pi ujeuml do teuml pijeuml meuml pak gji dhe do teuml jeteuml meuml pak i mireuml ushqyer

Foshnja duhet teuml ushqehet neuml njeumlrin gji deri sa ta keteuml zbrazur ateuml peumlrpara se teuml ofrohet

gjiri tjeteumlr neuml meumlnyreuml qeuml foshnja teuml marreuml qumeumlshtin e voneuml me kalori meuml teuml larteuml

Kur neumlna eumlshteuml seumlmureuml feumlmija nuk duhet teuml largohet prej saj pasi qumeumlshti i gjiri mbron

foshnjeumln nga infeksioni

Neumlse eumlshteuml e mundur foshnja nuk duhet teuml ushqehet artificialisht Teuml ushqyerit artificial ccedilon

neuml njeuml inteligjenceuml meuml teuml uleumlt sheumlndet meuml teuml dobeumlt peumlr foshnjeumln dhe rreziqe sheumlndeteumlsore peumlr

neumlneumln Feumlmijeumlt duhet teuml ushqehen me gji deri neuml dy vjeccedil e sipeumlr dhe me ushqime shteseuml pas 6

muajve Qumeumlshti i gjirit mund teuml sigurojeuml gjysmeumln ose pjeseumln meuml teuml madhe teuml nevojave

ushqyese teuml foshnjeumls nga 6 deri neuml 12 muajsh dhe 13 ose meuml shumeuml teuml foshnjeumls nga 12 - 14

muajsh Teuml ushqyerit me gji duhet teuml vazhdojeuml pasi qumeumlshti i gjirit ndihmon foshnjeumln teuml luftojeuml

seumlmundjet Ai eumlshteuml burimi i veteumlm peumlr marrjen e trupeumlzave mbrojteumlse

11

4

4 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali Kapitulli 3 Faqe 52 53 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

1 Rregullat peumlr meumlkim duhet teuml jeneuml neuml formeuml teuml shkruar dhe trsquoi sheumlrbejneuml teumlreuml personelit

2 Teumlreuml personeli sheumlndetsoreuml duhet meumlsuar peumlr aplikimin e keumltyre rregullave

3 Teuml gjitha shtatzeumlnat duhet informuar peumlr peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe tekniken e

meumlkimit

4 Brenda gjysmeuml ore pas lindjes seuml femijeumls neumlnat duhet teuml fillojneuml meumlkimin

5 Neumlnave duhet meumlsuar teknikeumln e meumlkimit si dhe duhet ruajtur sekretimin e qumeumlshtit

neumlse janeuml teuml ndara prej latanteumlve teuml tyre

6 Teuml porsalindurit nuk duhet dheumlne kurrfareuml ushqimi tjeteumlr ose pije peumlrveccedil qumeumlshtit teuml

gjirit teuml neumlneumls neumlse nuk ekziston indikimi mjekeumlsor

7 Teuml organizohet qeumlndrimi i peumlrbashkeumlt i neumlneumls dhe feumlmijes neuml teuml njejteumln dhomeuml 24 oreuml neuml

diteuml lsquoʽ rominginʼʼ

8 Neumlna duhet teuml beumljeuml meumlkimin me keumlrkeseumln e teuml porsalindurit

9 Feumlmijeve nuk duhet dheumlneuml thitheumln mashtruese

10 Teuml stimulohet formimi i grupeve peumlr mbeumlshteumltjen e ushqyerjeumls neuml gji teuml neumlneumls duke ua

rekomanduar neumlnave gjateuml leumlshimit nga spitali

12

KAPITULLI 2

21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME

USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml

Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia

e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll

Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B

dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml

deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e

latantit

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml

latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml

neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin

e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml

Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml

Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml

eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara

5

5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

13

23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji

Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe

ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls

neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll

neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml

ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe

vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml

teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e

organeve gjenitale

Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas

lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i

ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri

dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls

Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls

neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen

Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet

neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara

gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe

e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml

veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk

duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur

thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja

paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml

brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6

6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of

human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

14

24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml

Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10

parimet peumlr gjidheumlnje

Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona

-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave

teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna

dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml

Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar

si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo

-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e

nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku

apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen

me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji

-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me

peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji

-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e

ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )

-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml

feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit

-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo

pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore

-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln

hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta

meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra

tjetreumls

-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml

teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar

15

-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur

dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml

tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml

ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit

-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve

mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin

peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes

Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml

ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls

seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml

gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7

Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8

7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml

8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017

16

25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit

anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi

i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i

sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e

para pas lindjes

Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml

qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave

mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve

kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml

vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml

qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )

9

Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett

17

26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit

Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues

Thithja e feumlmijeumls Frika

Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja

Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi

Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja

Ngrohja Teuml ftoftit

Stabiliteti psiqik Dhimbja

Veteuml besimi Duhani Alkoholi

Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti

Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon

Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit

Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza

a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum

b) Qumeumlshti kalimtar

c) Qumeumlshti i pjekur

Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe

karbohidrate)

Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe

vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml

Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli

meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin

18

Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e

proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile

Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti

kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike

68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml

peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin

e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo

-Ablaktacioni

Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes

Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje

Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet

Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope

Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls

19

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral

Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml

Proteinat

Yndyrnat

Hidratet e karbonit

Vitaminat

Mineralet

Oligoelementet

Uji

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml

-Kazeina

-Proteina Hirreuml

-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera

Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml

meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls

Karbohidratet

Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5

Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit

Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori

bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )

20

Yndyrnat

Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml

treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic

linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e

myelineumls10

Vitaminat

Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr

vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli

Fig 16 Vitamina D

10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

21

KAPITULLI 3

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji

Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka

gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji

zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml

ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln

Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra

Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme

Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml

peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes

Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml

zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls

Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji

Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri

Pozicioni i peumlrqafimit

Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit

Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )

Pozicioni i shtrireuml

11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64

22

Pozicioni i peumlrqafimit

Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur

Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah

Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e

bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml

eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa

hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e

feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml

kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs

ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё

kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr

foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё

vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё

fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas

muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen

Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12

12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

10

Peumlr rritjen sheumlndetin dhe zhvillimin meuml teuml mireuml teuml foshnjeumls dhe sheumlndetin meuml teuml mireuml teuml

neumlneumls foshnjat duhet teuml ushqehen veteumlm me qumeumlsht gjiri

Teuml ushqyerit veteumlm me qumeumlsht gjiri neumlnkupton qeuml foshnja teuml pijeuml veteumlm qumeumlshtin e

neumlneumls dhe teuml mos pijeuml asgjeuml tjeteumlr apo ujeuml

Qumeumlshti i gjirit siguron teuml gjitheuml ushqimin dhe ujin peumlr teuml cilin foshnja ka nevojeuml gjateuml

gjashteuml muajve teuml pareuml

Foshnja duhet teuml niseuml teuml pijeuml gji breumlnda oreumls seuml pareuml pas lindjes

Asgjeuml tjeteumlr nuk i duhet dheumlneuml foshnjeumls peumlrpara se teuml niseuml teuml pijeuml gji pasi mund teuml

shkaktojeuml alergji ose infeksion dhe nuk eumlshteuml ushqimi qeuml foshnja ka nevojeuml

Foshnja duhet teuml ushqehet neuml bazeuml teuml keumlrkeseumls qeuml ka (sa hereuml dhe aq gjateuml sa teuml dojeuml

foshnja)

Foshnja nuk ka nevojeuml peumlr ujeuml madje as neuml njeuml diteuml teuml nxehteuml pasi ujin e nevojsheumlm e

merr neumlpeumlrmjet qumeumlshtit teuml gjirit

Neumlse njeuml foshnjeuml pi ujeuml do teuml pijeuml meuml pak gji dhe do teuml jeteuml meuml pak i mireuml ushqyer

Foshnja duhet teuml ushqehet neuml njeumlrin gji deri sa ta keteuml zbrazur ateuml peumlrpara se teuml ofrohet

gjiri tjeteumlr neuml meumlnyreuml qeuml foshnja teuml marreuml qumeumlshtin e voneuml me kalori meuml teuml larteuml

Kur neumlna eumlshteuml seumlmureuml feumlmija nuk duhet teuml largohet prej saj pasi qumeumlshti i gjiri mbron

foshnjeumln nga infeksioni

Neumlse eumlshteuml e mundur foshnja nuk duhet teuml ushqehet artificialisht Teuml ushqyerit artificial ccedilon

neuml njeuml inteligjenceuml meuml teuml uleumlt sheumlndet meuml teuml dobeumlt peumlr foshnjeumln dhe rreziqe sheumlndeteumlsore peumlr

neumlneumln Feumlmijeumlt duhet teuml ushqehen me gji deri neuml dy vjeccedil e sipeumlr dhe me ushqime shteseuml pas 6

muajve Qumeumlshti i gjirit mund teuml sigurojeuml gjysmeumln ose pjeseumln meuml teuml madhe teuml nevojave

ushqyese teuml foshnjeumls nga 6 deri neuml 12 muajsh dhe 13 ose meuml shumeuml teuml foshnjeumls nga 12 - 14

muajsh Teuml ushqyerit me gji duhet teuml vazhdojeuml pasi qumeumlshti i gjirit ndihmon foshnjeumln teuml luftojeuml

seumlmundjet Ai eumlshteuml burimi i veteumlm peumlr marrjen e trupeumlzave mbrojteumlse

11

4

4 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali Kapitulli 3 Faqe 52 53 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

1 Rregullat peumlr meumlkim duhet teuml jeneuml neuml formeuml teuml shkruar dhe trsquoi sheumlrbejneuml teumlreuml personelit

2 Teumlreuml personeli sheumlndetsoreuml duhet meumlsuar peumlr aplikimin e keumltyre rregullave

3 Teuml gjitha shtatzeumlnat duhet informuar peumlr peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe tekniken e

meumlkimit

4 Brenda gjysmeuml ore pas lindjes seuml femijeumls neumlnat duhet teuml fillojneuml meumlkimin

5 Neumlnave duhet meumlsuar teknikeumln e meumlkimit si dhe duhet ruajtur sekretimin e qumeumlshtit

neumlse janeuml teuml ndara prej latanteumlve teuml tyre

6 Teuml porsalindurit nuk duhet dheumlne kurrfareuml ushqimi tjeteumlr ose pije peumlrveccedil qumeumlshtit teuml

gjirit teuml neumlneumls neumlse nuk ekziston indikimi mjekeumlsor

7 Teuml organizohet qeumlndrimi i peumlrbashkeumlt i neumlneumls dhe feumlmijes neuml teuml njejteumln dhomeuml 24 oreuml neuml

diteuml lsquoʽ rominginʼʼ

8 Neumlna duhet teuml beumljeuml meumlkimin me keumlrkeseumln e teuml porsalindurit

9 Feumlmijeve nuk duhet dheumlneuml thitheumln mashtruese

10 Teuml stimulohet formimi i grupeve peumlr mbeumlshteumltjen e ushqyerjeumls neuml gji teuml neumlneumls duke ua

rekomanduar neumlnave gjateuml leumlshimit nga spitali

12

KAPITULLI 2

21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME

USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml

Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia

e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll

Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B

dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml

deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e

latantit

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml

latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml

neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin

e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml

Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml

Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml

eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara

5

5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

13

23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji

Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe

ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls

neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll

neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml

ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe

vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml

teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e

organeve gjenitale

Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas

lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i

ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri

dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls

Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls

neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen

Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet

neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara

gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe

e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml

veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk

duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur

thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja

paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml

brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6

6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of

human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

14

24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml

Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10

parimet peumlr gjidheumlnje

Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona

-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave

teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna

dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml

Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar

si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo

-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e

nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku

apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen

me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji

-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me

peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji

-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e

ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )

-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml

feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit

-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo

pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore

-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln

hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta

meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra

tjetreumls

-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml

teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar

15

-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur

dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml

tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml

ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit

-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve

mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin

peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes

Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml

ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls

seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml

gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7

Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8

7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml

8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017

16

25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit

anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi

i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i

sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e

para pas lindjes

Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml

qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave

mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve

kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml

vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml

qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )

9

Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett

17

26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit

Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues

Thithja e feumlmijeumls Frika

Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja

Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi

Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja

Ngrohja Teuml ftoftit

Stabiliteti psiqik Dhimbja

Veteuml besimi Duhani Alkoholi

Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti

Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon

Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit

Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza

a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum

b) Qumeumlshti kalimtar

c) Qumeumlshti i pjekur

Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe

karbohidrate)

Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe

vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml

Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli

meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin

18

Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e

proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile

Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti

kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike

68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml

peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin

e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo

-Ablaktacioni

Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes

Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje

Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet

Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope

Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls

19

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral

Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml

Proteinat

Yndyrnat

Hidratet e karbonit

Vitaminat

Mineralet

Oligoelementet

Uji

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml

-Kazeina

-Proteina Hirreuml

-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera

Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml

meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls

Karbohidratet

Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5

Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit

Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori

bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )

20

Yndyrnat

Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml

treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic

linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e

myelineumls10

Vitaminat

Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr

vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli

Fig 16 Vitamina D

10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

21

KAPITULLI 3

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji

Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka

gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji

zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml

ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln

Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra

Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme

Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml

peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes

Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml

zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls

Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji

Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri

Pozicioni i peumlrqafimit

Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit

Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )

Pozicioni i shtrireuml

11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64

22

Pozicioni i peumlrqafimit

Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur

Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah

Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e

bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml

eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa

hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e

feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml

kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs

ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё

kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr

foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё

vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё

fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas

muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen

Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12

12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

11

4

4 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali Kapitulli 3 Faqe 52 53 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

1 Rregullat peumlr meumlkim duhet teuml jeneuml neuml formeuml teuml shkruar dhe trsquoi sheumlrbejneuml teumlreuml personelit

2 Teumlreuml personeli sheumlndetsoreuml duhet meumlsuar peumlr aplikimin e keumltyre rregullave

3 Teuml gjitha shtatzeumlnat duhet informuar peumlr peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe tekniken e

meumlkimit

4 Brenda gjysmeuml ore pas lindjes seuml femijeumls neumlnat duhet teuml fillojneuml meumlkimin

5 Neumlnave duhet meumlsuar teknikeumln e meumlkimit si dhe duhet ruajtur sekretimin e qumeumlshtit

neumlse janeuml teuml ndara prej latanteumlve teuml tyre

6 Teuml porsalindurit nuk duhet dheumlne kurrfareuml ushqimi tjeteumlr ose pije peumlrveccedil qumeumlshtit teuml

gjirit teuml neumlneumls neumlse nuk ekziston indikimi mjekeumlsor

7 Teuml organizohet qeumlndrimi i peumlrbashkeumlt i neumlneumls dhe feumlmijes neuml teuml njejteumln dhomeuml 24 oreuml neuml

diteuml lsquoʽ rominginʼʼ

8 Neumlna duhet teuml beumljeuml meumlkimin me keumlrkeseumln e teuml porsalindurit

9 Feumlmijeve nuk duhet dheumlneuml thitheumln mashtruese

10 Teuml stimulohet formimi i grupeve peumlr mbeumlshteumltjen e ushqyerjeumls neuml gji teuml neumlneumls duke ua

rekomanduar neumlnave gjateuml leumlshimit nga spitali

12

KAPITULLI 2

21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME

USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml

Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia

e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll

Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B

dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml

deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e

latantit

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml

latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml

neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin

e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml

Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml

Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml

eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara

5

5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

13

23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji

Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe

ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls

neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll

neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml

ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe

vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml

teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e

organeve gjenitale

Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas

lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i

ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri

dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls

Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls

neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen

Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet

neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara

gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe

e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml

veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk

duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur

thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja

paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml

brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6

6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of

human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

14

24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml

Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10

parimet peumlr gjidheumlnje

Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona

-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave

teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna

dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml

Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar

si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo

-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e

nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku

apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen

me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji

-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me

peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji

-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e

ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )

-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml

feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit

-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo

pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore

-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln

hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta

meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra

tjetreumls

-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml

teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar

15

-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur

dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml

tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml

ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit

-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve

mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin

peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes

Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml

ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls

seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml

gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7

Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8

7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml

8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017

16

25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit

anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi

i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i

sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e

para pas lindjes

Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml

qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave

mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve

kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml

vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml

qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )

9

Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett

17

26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit

Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues

Thithja e feumlmijeumls Frika

Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja

Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi

Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja

Ngrohja Teuml ftoftit

Stabiliteti psiqik Dhimbja

Veteuml besimi Duhani Alkoholi

Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti

Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon

Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit

Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza

a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum

b) Qumeumlshti kalimtar

c) Qumeumlshti i pjekur

Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe

karbohidrate)

Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe

vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml

Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli

meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin

18

Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e

proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile

Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti

kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike

68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml

peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin

e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo

-Ablaktacioni

Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes

Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje

Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet

Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope

Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls

19

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral

Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml

Proteinat

Yndyrnat

Hidratet e karbonit

Vitaminat

Mineralet

Oligoelementet

Uji

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml

-Kazeina

-Proteina Hirreuml

-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera

Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml

meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls

Karbohidratet

Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5

Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit

Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori

bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )

20

Yndyrnat

Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml

treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic

linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e

myelineumls10

Vitaminat

Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr

vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli

Fig 16 Vitamina D

10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

21

KAPITULLI 3

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji

Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka

gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji

zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml

ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln

Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra

Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme

Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml

peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes

Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml

zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls

Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji

Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri

Pozicioni i peumlrqafimit

Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit

Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )

Pozicioni i shtrireuml

11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64

22

Pozicioni i peumlrqafimit

Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur

Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah

Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e

bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml

eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa

hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e

feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml

kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs

ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё

kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr

foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё

vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё

fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas

muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen

Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12

12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

12

KAPITULLI 2

21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME

USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml

Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia

e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll

Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B

dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml

deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e

latantit

Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml

latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml

neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin

e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml

Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml

Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml

eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara

5

5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

13

23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji

Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe

ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls

neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll

neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml

ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe

vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml

teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e

organeve gjenitale

Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas

lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i

ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri

dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls

Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls

neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen

Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet

neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara

gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe

e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml

veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk

duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur

thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja

paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml

brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6

6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of

human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

14

24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml

Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10

parimet peumlr gjidheumlnje

Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona

-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave

teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna

dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml

Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar

si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo

-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e

nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku

apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen

me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji

-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me

peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji

-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e

ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )

-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml

feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit

-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo

pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore

-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln

hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta

meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra

tjetreumls

-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml

teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar

15

-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur

dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml

tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml

ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit

-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve

mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin

peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes

Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml

ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls

seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml

gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7

Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8

7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml

8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017

16

25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit

anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi

i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i

sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e

para pas lindjes

Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml

qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave

mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve

kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml

vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml

qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )

9

Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett

17

26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit

Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues

Thithja e feumlmijeumls Frika

Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja

Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi

Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja

Ngrohja Teuml ftoftit

Stabiliteti psiqik Dhimbja

Veteuml besimi Duhani Alkoholi

Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti

Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon

Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit

Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza

a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum

b) Qumeumlshti kalimtar

c) Qumeumlshti i pjekur

Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe

karbohidrate)

Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe

vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml

Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli

meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin

18

Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e

proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile

Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti

kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike

68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml

peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin

e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo

-Ablaktacioni

Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes

Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje

Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet

Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope

Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls

19

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral

Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml

Proteinat

Yndyrnat

Hidratet e karbonit

Vitaminat

Mineralet

Oligoelementet

Uji

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml

-Kazeina

-Proteina Hirreuml

-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera

Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml

meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls

Karbohidratet

Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5

Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit

Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori

bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )

20

Yndyrnat

Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml

treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic

linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e

myelineumls10

Vitaminat

Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr

vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli

Fig 16 Vitamina D

10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

21

KAPITULLI 3

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji

Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka

gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji

zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml

ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln

Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra

Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme

Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml

peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes

Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml

zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls

Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji

Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri

Pozicioni i peumlrqafimit

Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit

Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )

Pozicioni i shtrireuml

11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64

22

Pozicioni i peumlrqafimit

Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur

Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah

Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e

bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml

eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa

hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e

feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml

kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs

ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё

kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr

foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё

vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё

fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas

muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen

Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12

12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

13

23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji

Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe

ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls

neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll

neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml

ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe

vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml

teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e

organeve gjenitale

Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas

lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i

ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri

dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls

Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls

neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen

Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet

neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara

gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe

e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml

veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk

duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur

thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja

paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml

brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6

6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of

human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

14

24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml

Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10

parimet peumlr gjidheumlnje

Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona

-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave

teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna

dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml

Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar

si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo

-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e

nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku

apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen

me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji

-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me

peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji

-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e

ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )

-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml

feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit

-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo

pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore

-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln

hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta

meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra

tjetreumls

-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml

teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar

15

-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur

dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml

tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml

ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit

-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve

mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin

peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes

Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml

ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls

seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml

gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7

Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8

7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml

8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017

16

25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit

anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi

i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i

sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e

para pas lindjes

Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml

qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave

mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve

kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml

vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml

qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )

9

Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett

17

26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit

Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues

Thithja e feumlmijeumls Frika

Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja

Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi

Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja

Ngrohja Teuml ftoftit

Stabiliteti psiqik Dhimbja

Veteuml besimi Duhani Alkoholi

Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti

Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon

Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit

Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza

a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum

b) Qumeumlshti kalimtar

c) Qumeumlshti i pjekur

Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe

karbohidrate)

Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe

vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml

Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli

meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin

18

Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e

proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile

Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti

kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike

68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml

peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin

e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo

-Ablaktacioni

Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes

Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje

Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet

Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope

Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls

19

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral

Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml

Proteinat

Yndyrnat

Hidratet e karbonit

Vitaminat

Mineralet

Oligoelementet

Uji

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml

-Kazeina

-Proteina Hirreuml

-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera

Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml

meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls

Karbohidratet

Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5

Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit

Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori

bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )

20

Yndyrnat

Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml

treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic

linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e

myelineumls10

Vitaminat

Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr

vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli

Fig 16 Vitamina D

10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

21

KAPITULLI 3

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji

Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka

gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji

zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml

ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln

Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra

Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme

Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml

peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes

Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml

zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls

Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji

Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri

Pozicioni i peumlrqafimit

Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit

Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )

Pozicioni i shtrireuml

11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64

22

Pozicioni i peumlrqafimit

Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur

Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah

Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e

bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml

eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa

hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e

feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml

kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs

ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё

kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr

foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё

vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё

fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas

muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen

Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12

12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

14

24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml

Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10

parimet peumlr gjidheumlnje

Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona

-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave

teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna

dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml

Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar

si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo

-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e

nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku

apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen

me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji

-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me

peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji

-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e

ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )

-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml

feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit

-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo

pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore

-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln

hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta

meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra

tjetreumls

-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml

teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar

15

-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur

dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml

tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml

ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit

-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve

mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin

peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes

Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml

ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls

seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml

gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7

Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8

7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml

8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017

16

25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit

anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi

i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i

sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e

para pas lindjes

Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml

qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave

mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve

kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml

vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml

qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )

9

Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett

17

26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit

Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues

Thithja e feumlmijeumls Frika

Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja

Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi

Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja

Ngrohja Teuml ftoftit

Stabiliteti psiqik Dhimbja

Veteuml besimi Duhani Alkoholi

Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti

Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon

Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit

Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza

a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum

b) Qumeumlshti kalimtar

c) Qumeumlshti i pjekur

Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe

karbohidrate)

Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe

vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml

Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli

meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin

18

Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e

proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile

Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti

kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike

68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml

peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin

e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo

-Ablaktacioni

Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes

Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje

Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet

Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope

Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls

19

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral

Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml

Proteinat

Yndyrnat

Hidratet e karbonit

Vitaminat

Mineralet

Oligoelementet

Uji

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml

-Kazeina

-Proteina Hirreuml

-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera

Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml

meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls

Karbohidratet

Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5

Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit

Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori

bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )

20

Yndyrnat

Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml

treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic

linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e

myelineumls10

Vitaminat

Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr

vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli

Fig 16 Vitamina D

10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

21

KAPITULLI 3

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji

Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka

gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji

zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml

ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln

Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra

Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme

Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml

peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes

Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml

zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls

Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji

Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri

Pozicioni i peumlrqafimit

Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit

Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )

Pozicioni i shtrireuml

11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64

22

Pozicioni i peumlrqafimit

Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur

Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah

Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e

bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml

eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa

hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e

feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml

kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs

ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё

kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr

foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё

vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё

fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas

muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen

Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12

12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

15

-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur

dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml

tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml

ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit

-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve

mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin

peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes

Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml

ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls

seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml

gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7

Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8

7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml

8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017

16

25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit

anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi

i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i

sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e

para pas lindjes

Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml

qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave

mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve

kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml

vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml

qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )

9

Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett

17

26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit

Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues

Thithja e feumlmijeumls Frika

Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja

Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi

Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja

Ngrohja Teuml ftoftit

Stabiliteti psiqik Dhimbja

Veteuml besimi Duhani Alkoholi

Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti

Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon

Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit

Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza

a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum

b) Qumeumlshti kalimtar

c) Qumeumlshti i pjekur

Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe

karbohidrate)

Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe

vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml

Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli

meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin

18

Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e

proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile

Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti

kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike

68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml

peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin

e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo

-Ablaktacioni

Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes

Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje

Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet

Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope

Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls

19

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral

Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml

Proteinat

Yndyrnat

Hidratet e karbonit

Vitaminat

Mineralet

Oligoelementet

Uji

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml

-Kazeina

-Proteina Hirreuml

-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera

Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml

meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls

Karbohidratet

Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5

Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit

Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori

bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )

20

Yndyrnat

Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml

treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic

linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e

myelineumls10

Vitaminat

Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr

vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli

Fig 16 Vitamina D

10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

21

KAPITULLI 3

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji

Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka

gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji

zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml

ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln

Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra

Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme

Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml

peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes

Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml

zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls

Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji

Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri

Pozicioni i peumlrqafimit

Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit

Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )

Pozicioni i shtrireuml

11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64

22

Pozicioni i peumlrqafimit

Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur

Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah

Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e

bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml

eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa

hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e

feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml

kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs

ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё

kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr

foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё

vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё

fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas

muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen

Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12

12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

16

25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit

anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi

i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i

sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e

para pas lindjes

Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml

qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave

mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve

kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml

vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml

qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )

9

Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett

17

26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit

Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues

Thithja e feumlmijeumls Frika

Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja

Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi

Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja

Ngrohja Teuml ftoftit

Stabiliteti psiqik Dhimbja

Veteuml besimi Duhani Alkoholi

Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti

Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon

Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit

Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza

a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum

b) Qumeumlshti kalimtar

c) Qumeumlshti i pjekur

Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe

karbohidrate)

Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe

vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml

Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli

meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin

18

Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e

proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile

Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti

kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike

68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml

peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin

e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo

-Ablaktacioni

Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes

Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje

Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet

Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope

Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls

19

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral

Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml

Proteinat

Yndyrnat

Hidratet e karbonit

Vitaminat

Mineralet

Oligoelementet

Uji

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml

-Kazeina

-Proteina Hirreuml

-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera

Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml

meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls

Karbohidratet

Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5

Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit

Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori

bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )

20

Yndyrnat

Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml

treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic

linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e

myelineumls10

Vitaminat

Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr

vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli

Fig 16 Vitamina D

10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

21

KAPITULLI 3

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji

Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka

gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji

zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml

ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln

Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra

Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme

Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml

peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes

Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml

zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls

Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji

Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri

Pozicioni i peumlrqafimit

Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit

Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )

Pozicioni i shtrireuml

11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64

22

Pozicioni i peumlrqafimit

Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur

Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah

Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e

bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml

eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa

hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e

feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml

kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs

ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё

kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr

foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё

vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё

fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas

muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen

Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12

12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

17

26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit

Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues

Thithja e feumlmijeumls Frika

Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja

Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi

Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja

Ngrohja Teuml ftoftit

Stabiliteti psiqik Dhimbja

Veteuml besimi Duhani Alkoholi

Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti

Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon

Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit

Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza

a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum

b) Qumeumlshti kalimtar

c) Qumeumlshti i pjekur

Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe

karbohidrate)

Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe

vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml

Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli

meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin

18

Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e

proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile

Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti

kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike

68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml

peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin

e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo

-Ablaktacioni

Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes

Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje

Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet

Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope

Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls

19

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral

Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml

Proteinat

Yndyrnat

Hidratet e karbonit

Vitaminat

Mineralet

Oligoelementet

Uji

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml

-Kazeina

-Proteina Hirreuml

-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera

Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml

meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls

Karbohidratet

Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5

Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit

Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori

bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )

20

Yndyrnat

Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml

treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic

linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e

myelineumls10

Vitaminat

Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr

vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli

Fig 16 Vitamina D

10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

21

KAPITULLI 3

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji

Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka

gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji

zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml

ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln

Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra

Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme

Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml

peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes

Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml

zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls

Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji

Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri

Pozicioni i peumlrqafimit

Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit

Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )

Pozicioni i shtrireuml

11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64

22

Pozicioni i peumlrqafimit

Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur

Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah

Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e

bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml

eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa

hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e

feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml

kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs

ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё

kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr

foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё

vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё

fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas

muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen

Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12

12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

18

Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e

proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile

Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti

kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike

68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml

peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin

e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo

-Ablaktacioni

Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes

Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje

Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet

Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope

Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls

19

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral

Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml

Proteinat

Yndyrnat

Hidratet e karbonit

Vitaminat

Mineralet

Oligoelementet

Uji

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml

-Kazeina

-Proteina Hirreuml

-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera

Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml

meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls

Karbohidratet

Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5

Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit

Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori

bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )

20

Yndyrnat

Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml

treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic

linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e

myelineumls10

Vitaminat

Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr

vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli

Fig 16 Vitamina D

10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

21

KAPITULLI 3

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji

Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka

gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji

zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml

ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln

Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra

Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme

Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml

peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes

Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml

zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls

Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji

Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri

Pozicioni i peumlrqafimit

Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit

Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )

Pozicioni i shtrireuml

11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64

22

Pozicioni i peumlrqafimit

Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur

Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah

Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e

bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml

eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa

hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e

feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml

kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs

ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё

kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr

foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё

vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё

fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas

muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen

Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12

12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

19

27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral

Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml

Proteinat

Yndyrnat

Hidratet e karbonit

Vitaminat

Mineralet

Oligoelementet

Uji

Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml

-Kazeina

-Proteina Hirreuml

-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera

Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml

meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls

Karbohidratet

Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5

Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit

Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori

bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )

20

Yndyrnat

Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml

treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic

linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e

myelineumls10

Vitaminat

Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr

vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli

Fig 16 Vitamina D

10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

21

KAPITULLI 3

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji

Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka

gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji

zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml

ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln

Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra

Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme

Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml

peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes

Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml

zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls

Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji

Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri

Pozicioni i peumlrqafimit

Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit

Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )

Pozicioni i shtrireuml

11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64

22

Pozicioni i peumlrqafimit

Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur

Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah

Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e

bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml

eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa

hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e

feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml

kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs

ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё

kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr

foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё

vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё

fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas

muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen

Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12

12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

20

Yndyrnat

Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml

treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic

linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e

myelineumls10

Vitaminat

Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr

vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli

Fig 16 Vitamina D

10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

21

KAPITULLI 3

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji

Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka

gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji

zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml

ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln

Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra

Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme

Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml

peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes

Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml

zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls

Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji

Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri

Pozicioni i peumlrqafimit

Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit

Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )

Pozicioni i shtrireuml

11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64

22

Pozicioni i peumlrqafimit

Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur

Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah

Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e

bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml

eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa

hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e

feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml

kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs

ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё

kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr

foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё

vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё

fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas

muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen

Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12

12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

21

KAPITULLI 3

31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji

Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka

gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji

zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml

ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln

Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra

Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme

Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml

peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes

Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml

zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls

Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11

32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji

Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri

Pozicioni i peumlrqafimit

Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit

Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )

Pozicioni i shtrireuml

11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64

22

Pozicioni i peumlrqafimit

Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur

Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah

Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e

bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml

eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa

hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e

feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml

kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs

ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё

kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr

foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё

vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё

fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas

muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen

Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12

12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

22

Pozicioni i peumlrqafimit

Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur

Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah

Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e

bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml

eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa

hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e

feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml

kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs

ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё

kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr

foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё

vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё

fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas

muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen

Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12

12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

23

Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar

Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml

gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e

djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml

neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls

Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes

drejt gjirit teuml vet

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion

Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me

gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin

Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13

13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

24

Pozicioni i futbollistit

Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet

ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml

Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit

teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml

Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen

shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls

Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit

teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls

Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet

Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion

Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e

vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna

Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr

ta vendosur ateuml neuml gji

Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po

ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14

14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

25

Pozicioni shtrireuml

Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e

neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina

dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml

duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml

ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije

poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml

Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15

Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion

Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi

Oreumlt e para pas prerjes cezariane

Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln

Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16

15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

26

33 Mbajtja e gjirit nga neumlna

Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen

Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e

lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i

madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C

Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C

Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U

Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje

eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar

Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17

17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

27

Kapja e gjirit nga foshnja

Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet

Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml

Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls

Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml

gjirin 18

Fig 25 ndash Kapja e gjirit

18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

Fig 25- httpswwwusaidgov

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

28

34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls

Mbeumlshtetje trupin tuaj

Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml

mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml

gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )

Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni

teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija

Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C

(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml

shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr

gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml

meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls

Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj

Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me

efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml

mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti

mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen

Ndryshoni rutineumln tuaj

Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se

meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml

ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit

tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre

Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni

prodhimin e qumeumlshtit

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

29

Relax pastaj ushqyerjes

Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml

goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml

hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit

Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen

Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i

ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur

ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19

Ngopja e Foshnjes

Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje

Shtimi neuml pesheuml

Neumlse foshnja fleneuml mireuml

Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml

19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

30

35 Qeumlllimet e mamiseuml

-Keumlshillimi

-Informimi

-Motivimi

-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit

-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes

Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls

seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr

gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje

natyrale

Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё

personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё

suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr

ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e

gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e

ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes

marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs

Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi

Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20

20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

31

KAPITULLI 4

41Diskutimi

Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml

jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls

Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml

gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml

rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml

Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate

peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml

feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga

meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml

kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls

eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml

meuml e vogeumll

Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na

deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml

zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin

e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e

neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte

rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml

pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me

grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml

OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr

foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa

mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln

Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml

dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit

Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

32

Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe

tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml

gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21

21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)

Breastfeeding Medicine 54 173-177

Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya

Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2

httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

33

42 Peumlrfundimi

Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml

neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset

disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml

eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml

beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos

neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe

ekipi sheumlndetsoreuml

Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton

interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga

mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin

e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml

zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave

Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml

ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt

dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale

Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet

realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen

neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe

rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml

enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml

qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml

aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e

reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne

duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml

ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe

feumlmijeumln

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

34

43 Rekomandimet

Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr

gjidheumlnje rekomandojmeuml

Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri

Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje

Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre

Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml

Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes

Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes

Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse

Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut

Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

35

5 a Rezyme

Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml

porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto

ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln

e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe

mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi

Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e

vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml

Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml

e feumlmijeumls

Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe

pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja

natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes

Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures

Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr

ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje

morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e

reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme

Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

36

5 b SUMMARY

Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is

healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect

a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate

information and support of their family health care system and society in general Exclusive

breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with

complementary supplements for up to two years or more

In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child

Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and

breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding

breast feeding and nursing positions during breastfeeding

Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used

Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers

for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support

from health professions Family support for all mothers especially young mothers for

breastfeeding more successful

Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

37

6 Referencat

Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili

Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human

milk Pediatrics 100 1035-1039 1997

Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton

American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for

practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement

Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213

Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am

200451761

Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981

httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)

The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model

Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision

2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions

httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji

httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-

celebration-week-2017

httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

38

Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Informata peumlrsonale

Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj

Dateumllindja 21051996

Gjinia Femeumlr

Vendlindja Pejeuml

Nr Personal 1234545520

Teuml dheumlnat kontaktuese

Nr I telefonit 049478929

Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23

E-mail meritamuzlijajoutlookcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 140305028

  • 1 ABSTRAKT
  • 2 HYRJE
  • 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
  • 4 Metodologjia
  • KAPITULLI 1
  • 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
  • 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
  • KAPITULLI 2
  • 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
  • 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
  • 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
  • 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
  • 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
  • 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
  • KAPITULLI 3
  • 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
  • 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
  • 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
  • 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
  • 35 Qeumlllimet e mamiseuml
  • KAPITULLI 4
  • 42 Peumlrfundimi
  • 43 Rekomandimet
  • 5 a Rezyme
  • 5 b SUMMARY
  • Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )

Top Related