Good practice
aantastingen
voorkomen en aanpakken
Vereniging Voor Openbaar Groen vzw
Aantastingen
Mogelijke
oplossingen
Wanneer
ingrijpen
Vormen van
aantasting
Planten
Vormenvan aantastingVormen van aantastingen
groengroen
GEVOELSMATIGE
HINDER
GEVOELSMATIGE
HINDER
Aantasting Aantasting
ECHTE
HINDER
ECHTE
HINDER
Vormen van aantastingen
n Echte hinder
n Dit is hinder voor zowel mensen, planten, dieren als milieu. Of een combinatie van verschillende.
n Gevoelsmatige hinder
n De hinder kan er hinderlijk uitzien en ook tijdelijke hinder teweegbrengen maar het is meestal van voorbijgaande aard. Er is onvoldoende impact om van een plaag te kunnen spreken.
n Hinder
Echte Gevoelsmatige
Plaag Tijdelijk
Kost tijd, geld en/of moeite Lost vanzelf op
Vormen van aantasting: algemeen
Indeling? Indeling?
Vormenvan aantasting
voorbeelden
n Aantastingen
n die mensen hinderenn die planten hinderenn aan de infrastructuur n met economische schade n met hinder voor andere planten
Vormen van aantasting:concretevb’n
n Aantastingen die mensen hinderen
n Eikenprocessierupsn Bladval
n Schimmel
Vormen van aantasting: concrete
vb’n
Uitleg Uitleg
n Aantastingen die planten hinderen
n Taxuskevern Hagelschot
Vormen van aantasting: concrete
vb’n
Uitleg Uitleg
Uitleg Uitleg
n Aantastingen aan de infrastructuur
n Druipen n Bladval
Vormen van aantasting: concrete
vb’n
Uitleg Uitleg
n Aantastingen met economische schade
n Bacterievuurn Roest
n Uitzicht
Vormen van aantasting: concrete
vb’n
Uitleg Uitleg
n Aantastingen met hinder voor andere planten
n Paardekastanjemineermot n Korstmossen
Vormen van aantasting: concrete
vb’n
Uitleg Uitleg
Mogelijke oplossingen
Algemeen
Mogelijke oplossingen: algemeen
Behandelen Behandelen
Groen
inrichting
Groen
inrichting Helpers Helpers
n Preventief
n Voor dat het een plaag wordt
n Schadedrempel voorkomen
Mogelijke oplossingen: behandelen
n Preventief
n Groen in goede conditie n Nuttige organismenn Chemische/biologische producten
Mogelijke oplossingen: behandelen
n Preventief: Groen in goede conditie
n Beter bestand tegen aantastingen
Mogelijke oplossingen: behandelen
Plantenkeuze
Aanleg
Beheer
Creëren &
behouden
n Preventief: nuttige organismen
n Aantasting voorkomen, onder controle houden
Mogelijke oplossingen: behandelen
Aantrekken
en/of
uitzetten
In stand
houden
n Preventief: nuttige organismen
n Aantrekken - voorbeelden
n Lieveheersbeestjes bladluizen en co
n Sluipwespen luizen, bladmineerders
n Roofmijten spint, trips
n …
Mogelijke oplossingen: behandelen
n Preventief: nuttige organismen
n Uitzetten - voorbeelden
n Lieveheersbeestjes bladluizen en co
n Sluipwespen luizen, bladmineerders
n Roofmijten spint, trips
n Aaltjes slakken
n Aaltjes larve van Taxuskever
n Bacteriën eikenprocessierups
n …
Mogelijke oplossingen: behandelen
n Preventief: chemische/biologische producten
n Selectief spuiten
n In openbaar groen?
Mogelijke oplossingen: behandelen
n Preventief: chemische/biologische producten
n Bestrijding processierups – voorbeeld
n Middel op basis van Bacillus thuringiensis (Bt)n Gespoten in 3de larvale stadium
n 15°C, Windstil, 24 uur geen neerslag
n Niet schadelijk* voor andere(on)gewervelden
Mogelijke oplossingen: behandelen
*Vegetatieve Bt kan wel toxines vrijgeven waarvan
het effect op de gezondheid niet bekend is.
n Preventief
n Curatief
n Na dat het een plaag is geworden
n Schade beperken
Mogelijke oplossingen: behandelen
n Preventief
n Curatief
n Groen in goede conditie n Nuttige organismenn Chemische/biologische producten
Mogelijke oplossingen: behandelen
n Preventief
n Curatief: Groen in goede conditie
n Groeiomstandigheden verbeterenn Bijv. ???
n Voor volgend jaar?
Mogelijke oplossingen: behandelen
n Preventief
n Curatief: Groen in goede conditie
n Groeiomstandigheden verbeterenn Aangetaste planten(delen) verwijderen
n Bijv. hagelschot wegsnoeien
Mogelijke oplossingen: behandelen
n Preventief
n Curatief: Groen in goede conditie
n Groeiomstandigheden verbeterenn Aangetaste planten(delen) verwijderenn Aangetaste planten(delen) bewerken
n Bijv. processierups branden, zuigen
Mogelijke oplossingen: behandelen
n Preventief
n Curatief: nuttige organismen
n Aantasting aanpakken, onder controle krijgen
Mogelijke oplossingen: behandelen
Aantrekken
en/of
uitzetten
In stand
houden
n Preventief
n Curatief: nuttige organismen
n Aantrekken?
Mogelijke oplossingen: behandelen
TE LAAT!
n Preventief
n Curatief: nuttige organismen
n uitzetten?
Mogelijke oplossingen: behandelen
Moeilijk te beheersen
Te koud
Gaan weg
Verkeerde soort
…
n Preventief
n Curatief: chemische/biologische producten
Mogelijke oplossingen: behandelen
0% Welke?
Mogelijke oplossingen: algemeen
Behandelen Behandelen
Groen
inrichting
Groen
inrichting Helpers Helpers
n Plantkeuze
n Goede aanleg
n Goed beheer
Mogelijke oplossingen:groeninrichting
KENNIS
n Plantkeuze
Mogelijke oplossingen:groeninrichting
Aangepast aan de omstandigheden
De juiste plant op de juiste plaats
Eindbeeld Groeiplaats
omstandigheden
BeheerOK
n Plantkeuze: voorbeeld (studiebureau)
Mogelijke oplossingen:groeninrichting
Boom Straat
Smal Medium Large
1ste grootte 1 1 + 2 2 + 3 + 4
2de grootte 5 5 + 6 5 + 6
3de grootte 7 7 + 8 8 + 9 + 10
Eindbeeld Groeiplaats
omstandigheden
BeheerOK?
n Plantkeuze
n Kwaliteit plantmateriaal n Inheems vs. exoten n Gevoelig vs. resistent/minder gevoelign Planten voor nuttige organismenn (waard)planten voor schadelijke
organismen beperken
Mogelijke oplossingen:groeninrichting
Uitleg Uitleg n Plantkeuze
n Goede aanleg
n Goed materiaal
Mogelijke oplossingen:groeninrichting
Planten
Keuze Kwaliteit
Standplaats
Verbeteringen Structuur
n Plantkeuze
n Goede aanleg
n Goed materiaaln Tijdstippen - voorbeeld
n Iedere boom die voor Kerstmis geplant wordt, heeft voorsprong op diegenen die na Nieuwjaar worden geplant
Mogelijke oplossingen:groeninrichting
n Plantkeuze
n Goede aanleg
n Goed materiaaln Tijdstippen n Opvolging – voorbeelden
n Begeleidingssnoei,
n Water geven
n Onkruidvrij houden, …
Mogelijke oplossingen:groeninrichting
n Plantkeuze
n Goede aanleg
n Goed beheer
n De juiste methode op het juiste tijdstip -voorbeelden
n Snoeien van hagen, heesters, enz
n Wonden op tijd laten dichtgroeien => ken uw planten!
n Snoei van meidoornhagen
Mogelijke oplossingen:groeninrichting
n Plantkeuze
n Goede aanleg
n Goed beheer
n Methodes kennen + kunnen toepassen –voorbeelden
n Conditiebeheer
n Korstmossen tegengaan
n Snoeiafval, bladeren en dood hout ter plaatse laten
n
Mogelijke oplossingen:groeninrichting
Mogelijke oplossingen: algemeen
BehandelenBehandelen
Groen
inrichting
Groen
inrichting HelpersHelpers
n Natuurlijke vijanden bevorderen
n Natuurlijke vijanden uitzetten
Mogelijke oplossingen: helpers
Wat zij doen, …
hoeven wij niet te doen !
n Natuurlijke vijanden bevorderen
n Natuurlijke vijanden uitzetten
Mogelijke oplossingen: helpers
voorzieningen treffen om ze in stand te houden…
anders is het effect van korte duur !
n Natuurlijke vijanden bevorderen
n Aantrekken vs. wegjagenn Migratiemogelijkhedenn Voedsel, schuilplaats, nestgelegenheid
Mogelijke oplossingen: helpers
n Natuurlijke vijanden bevorderen: aantrekken
n Niet wegjagen n Niet sproeien
Mogelijke oplossingen: helpers
n Natuurlijke vijanden bevorderen: migratie
n Migratie mogelijk makenn Verbindingen aanleggen, kan zowel
via openbaar als ander groenn Diversiteit in planten en groenobjecten
n Bijv. gemengde hagen, houtkanten, bermen
Mogelijke oplossingen: helpers
Migratie Corridors, verbindingen Migratie Hoogtes, soorten, volume
Migratie Natuurlijke vijanden processierups
Koekoek broedparasiet
Grote poppenrover
1900
n Natuurlijke vijanden bevorderen: voedsel
n Voedsel + aanvullend/alternatief voedseln Op voorhand n Nadien – in stand houden
Mogelijke oplossingen: helpers
n Natuurlijke vijanden bevorderen: voedsel
n Voedsel + aanvullend/alternatief voedseln Op voorhand n Nadien n Verandering van voedsel i/d levenscyclus
Mogelijke oplossingen: helpers
bladluis nectar en stuifmeel
n Natuurlijke vijanden bevorderen: voedsel
n Voedsel + aanvullend/alternatief voedseln Nectar en stuifmeel – bloeiboog
n : foto fluitenkruid in Nederland
Mogelijke oplossingen: helpers
n Natuurlijke vijanden bevorderen: voedsel
n Voedsel + aanvullend/alternatief voedseln Alternatieve prooien of gastheren
Mogelijke oplossingen: helpers
n Natuurlijke vijanden bevorderen:
Schuilplaats en/of nestplaats
n Plantenn Diversiteit
Mogelijke oplossingen: helpers
Soorten Toepassingen Beheer
Voorbeelden Voorbeelden
n Natuurlijke vijanden bevorderen:
Schuilplaats en/of nestplaats
n Plantenn Diversiteit
Mogelijke oplossingen: helpers
Voorbeelden Voorbeelden
n Natuurlijke vijanden bevorderen:
Schuilplaats en/of nestplaats
n Anderen Dood houtn Strooisellaag Mogelijk in openbaar groen?
Mogelijke oplossingen: helpers
Voorbeelden Voorbeelden
n Natuurlijke vijanden bevorderen
n Natuurlijke vijanden uitzetten
n (Quasi) dezelfde voorwaarden als bij “bevorderen”
Mogelijke oplossingen: helpers
n Natuurlijke vijanden bevorderen/uitzetten
Mogelijke oplossingen: helpers
bladluizen rupsen
mijten kevers
vogels
sluipwespengaasvliegen
roofwantsen
zweefvliegen
spinnen?
galmuggen
roofmijten
lieveheersbeestjes
plant
aaltjes
Mogelijke oplossingen
voorbeelden
n Aantastingen die mensen hinderen
n Eikenprocessierupsn Preventief
n Uitleg
n Curatief n Uitleg
Uitleg Uitleg
Mogelijke oplossingen: concrete vb’n
n Aantastingen die planten hinderen
n Taxuskevern Preventief
n Uitleg
n Curatief n Uitleg
Uitleg Uitleg
Mogelijke oplossingen: concrete vb’n
n Aantastingen die planten hinderen
n Hagelschot n Preventief
n Uitleg
n Curatief n Uitleg
Uitleg Uitleg
Mogelijke oplossingen: concrete vb’n
n Aantastingen aan de infrastructuur
n Druipen n Preventief
n Uitleg
n Curatief n Uitleg
Uitleg Uitleg
Mogelijke oplossingen: concrete vb’n
n Aantastingen met economische schade
n Bacterievuurn Preventief
n Uitleg
n Curatief n Uitleg
Uitleg Uitleg
Mogelijke oplossingen: concrete vb’n
n Aantastingen met hinder voor andere planten
n Paardenkastanjemineermot n Preventief
n Uitleg
n Curatief n Uitleg
Uitleg Uitleg
Mogelijke oplossingen: concrete vb’n
Planten
n Planten als voorbeeld
n GALK-lijst
n PCS – proefplanten
n Van Den Berk – info (bomenboek)
n Andere
3 planten
Echte? Gevoelsmatig?
Spinselrups
Spinselrups Linde
Echte? Gevoelsmatig?
Druipen bij
linde
Linde standplaats
n Waar in de tabel?
Echte Gevoelsmatige
Plataan
Lieveheersbeestjes,
Vuurwansen,
Korstmossen,
…
Indeling
Vormen van aantasting: concrete
vb’nn Aantastingen die mensen hinderen
n Eikenprocessierups Oplossing(en) Oplossing(en)
Processierups
n Risicoanalyse
Planten Planten
Dieren Dieren Mensen Mensen
Processierups
n Risico?
n Gevoelige plantenn Inlandse eik zomer/wintereik/gemengd
Studiebureau:
“Vervang de ene eikensoort door een andere”
Processierups
n Risico?
n Gevoelige plantenn Inlandse eik Quercusrobur/Q.petraea
Q x rosacea
n Zomereik Quercus robur
n Wintereik Quercus petraea
n Amerikaanse eik Quercus rubra
n Moeraseik Quercus palustris
n Hongaarse eik Quercus frainetto
n Risico?
n Mensen n Bomen behandelen
n Bomen verwijderen
Processierups
Epicentrum?
Budget?
n Risico?
n Dieren n Boerderijdierenn Manege n Kinderboerderij n Dierentuin n Fokkers
Processierups
Vormen van aantasting: vreemdevb’n
n Aantastingen die mensen hinderen
n Bladval?
Verkeerde tijdstip ? Ambetant
Ziek?
n Aantastingen die planten hinderen
n Taxuskever
n Uitleg PCS
Vormen van aantasting: concrete
vb’n
Oplossing(en) Oplossing(en)
n Aantastingen die planten hinderen
n Hagelschot
n Uitleg PCS
Vormen van aantasting: concrete
vb’n
Oplossing(en) Oplossing(en)
n Aantastingen aan de infrastructuur
n Druipen
n Uitleg PCS
Vormen van aantasting: concrete
vb’n
Oplossing(en) Oplossing(en)
Vormen van aantasting: concrete
vb’nn Aantastingen aan de infrastructuur
n Bladval
Verkeerde
tijdstip
Probleem? Controle + werk
n Aantastingen met economische schade
n Bacterievuur
Vormen van aantasting: concrete
vb’n
Oplossing(en) Oplossing(en)
n Waardplanten in het openbaar groen
n Meidoornhagen n (subsidies landschapsbehoud)
n Andere: Zie folder
Bacterievuur
n Waardplanten in het landschap
n Meidoorn
Bacterievuur
Vormen van aantasting: concrete
vb’nn Aantastingen met economische schade
n Roest n Populier
n Aantastingen met economische schade
n Uitzicht: invloed op de wijde omgevingn Bijv. Toerisme; landschap
n Uitzicht: invloed op de directe omgevingn Bijv. Ho.Re.Ca; terras in het groenn Bijv. immobiliën; groen verkoopt
Vormen van aantasting: concrete
vb’n
Uitzicht GROEN
= GELD!
Vormen van aantasting: concrete
vb’nn Aantastingen met hinder voor andere planten
n Paardenkastanjemineermot Oplossing(en) Oplossing(en)
Paardenkastanjemineermot
Lente: diepe schaduw
Einde zomer: zon!
Onderbegroeiing?
Vormen van aantasting: concrete
vb’nn Aantastingen met hinder voor andere planten
Korstmossen
Groei forceren!
Groeninrichting n Kwaliteit plantmateriaal
Groeninrichting: plantkeuze
Gezond
Goede conditie Vrij van ziekten en plagen
Sterk
n Kwaliteit plantmateriaal
n VVOG kwaliteitsboekje n PCS plantenlijsten n Artikel: “bomen kopen is vertrouwen”
Groeninrichting: plantkeuze
n Inheems versus exoten
n Zie artikels GROENCONTACT
n “Eigen plant eerst”
n en 1 van de (tegen)reacties op dit artikel:
n “Het waarom van eigen plant eerst”
Groeninrichting: plantkeuze
n Inheems versus exoten
Groeninrichting: plantkeuze
Biodiversiteit Biodiversiteit
Nuttige &
schadelijke
Minder van
beide
Evenwicht Minder aantastingen
Buddleja –
vlinderstruik
Bewakingslijst
Via beheer => niet laten uitzaaien
NU: bloei in juni => PROBLEEM!
Verplaatsing
Zwarte
lijst
Bewakings
lijst
Alerte
lijst
Cotoneaster horizontalis
Rhododendron ponticum
Rosa rugosa
…
Amelanchier lamarckii
Buddleja davidii
Prunus laurocerasus
…
Phytolacca
americana
…
Groeninrichting: plantkeuze
n Gevoelig vs. resistent/minder gevoelig
Groeninrichting: plantkeuze
n Gevoelig vs. resistent/minder gevoelig
n Voorbeeld: Druipen bij linde
Groeninrichting: plantkeuze
Tilia cordata Tilia cordata
‘Greenspire’
n Gevoelig vs. resistent/minder gevoelig
n Voorbeeld:Meeldauw bij esdoorn
Groeninrichting: plantkeuze
Acer campestre Acer campestre ’Elsrijk’
n Gevoelig vs. resistent/minder gevoelig
n Top 10 minder gevoelige
Groeninrichting: plantkeuze
Monocultuur
Top 10 gevoelige
n Gevoelig vs. resistent/minder gevoelig
n Voorbeeld: Platanus x acerifolia – plataan
Groeninrichting: plantkeuze
Geen aantastingen => geen problemen
In Engeland*: 60% van de laanbomen
*cijfers 2002
n Gevoelig vs. resistent/minder gevoelig
n Voorbeeld: Platanus x acerifolia – plataan
Groeninrichting: plantkeuze
Geen aantastingen => geen problemen
Nu: ?PROBLEMEN!
Groeninrichting: plantkeuze
n Gevoelig vs. resistent/minder gevoelig
n Voorbeeld: Platanus
n Masarian Oude bomenn Dikke takken
Groeninrichting: plantkeuze
n Gevoelig vs. resistent/minder gevoelig
n Voorbeeld: Platanus
n Masarian V-vorm
Groeninrichting: plantkeuze
Overal langs grote wegen, kom je platanen tegen
n Planten voor nuttige organismen
n Zie deel: “helpers”
Groeninrichting: plantkeuze
n (waard)planten schadelijke beperken
n Lijst van waardplanten
Groeninrichting: plantkeuze
n (waard)planten schadelijke beperken
n Lijst van waardplantenn Hedera – klimop
n Amelanchier – krentenboompje
n Euonymus – kardinaalsmuts
n Prunus – sierkers
n Juglans – okkernoot
n …
Groeninrichting: plantkeuze
Wat is die waard?
n (waard)planten schadelijke beperken
n Verspreidingsmogelijkheden tegengaan
Groeninrichting: plantkeuze
Diversiteit
Geen overaanbod
n (waard)planten schadelijke beperken
n Verspreidingsmogelijkheden tegengaan
Groeninrichting: plantkeuze
Diversiteit
Soorten Toepassingen Beheer
Mogelijke oplossingen
natuurlijke vijanden
schuil- en/of nestplaats: planten
n Schuilplaats en/of nestplaats: planten
n Heesters, hagen (gemengd) n Bermen, grasmat
n alternatief maaien en/of op verschillende hoogtes
n Bloemstroken (bloeiboog) n Slootkantenn Windsingelsn …
Natuurlijke vijanden
Diversiteit Hoogtes, soorten
Dood hout
Diversiteit Hoogtes, soortenNectar, stuifmeel
Diversiteit BloemenweideNectar, stuifmeel
Mogelijke oplossingen
natuurlijke vijanden
schuil- en/of nestplaats: andere
n Schuilplaats en/of nestplaats: andere
n Strooisellaagn Dood hout n Insectenhotel, nestkasten n Stro n Schuren, …
Natuurlijke vijanden Natuurlijke vijanden
n I
Fraxinus
americana
Exoot
Geen/minder aantastingen
NU: toch gevoelig!