Ethische dilemma'sNaar een moreel besef voor mentoren.KEES SPAPENS
BRON:
DR. D.P. TOUWEN
ETHIEK EN RECHT VAN DE GEZONDHEIDSZORG LUMC
Over belangenbehartiging van wilsonbekwame mensen
Zie ook: www.ethicas.nlwww.ceg.nl
Programma
Vignet
Stukje theorie- Zelfbeschikking- Vertegenwoordiging- Belangenbehartiging- Veranderende belangen- Welbevinden
Belang van communiceren
Casus
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
3
Doktersbezoek
Mevrouw van der Meer heeft een huidgezwelletje, dat vermoedelijk huidkanker is. Ze weigert naar de dokter te gaan, zoals ze alles weigert sinds ze beginnend dementerend is. Je weet: ze heeft nu nog geen pijn, maar dat zal zeker komen en dan is het misschien te laat.
Ze is vroeger nooit een dokterloper geweest. Ze weigerde altijd al pillen. Nu zegt ze soms: “was ik maar bij Jan.” (Haar overleden man)
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
4
Wat is goed voor de kwetsbare persoon
Klassiek ethische vraag
Vóór 1960: de dokter beslist
Na 1960:toenemende autonomie- er kan veel meer- patiënt is nu kritischer
Zelf beslissen! is nude norm
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
5
Autonomie
Ideaal: een rationele, goed geïnformeerde onafhankelijk redenerende patiënt.
Werkelijkheid:
kwetsbaar afhankelijk cognitieve achteruitgang emoties kennisachterstand sociale context
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
6
Wilsbekwaam
In staat wil te uiten
Informatie begrijpen
Keuze kunnen beargumenteren
Gevolgen kunnen overzien
Keuze is “authentiek”
wettekst:”…in staat tot een redelijke waardering van zijn belangen ter zake.”
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
7
Wat is goed voor de kwetsbare persoon, voor wie je mentor bent
Vertegenwoordiger neemt beslissing overwegend…
Wat de ander zelf heeft besloten, toen hij/zij nog wilsbekwaam was (bijv. in wilsbeschikking)
Wat hij/zij zelf zou hebben besloten, als hij/ze het nog kon (vervangend oordeel)
Wat voor mensen in vergelijkbare situaties meestal wenselijk geacht wordt (bestwil-principe)
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
8
Vertegenwoordigen
Minderjarig* Ouders * 12-16 ouders en kind
Meerderjarig* mentor* gemachtigde* echtgenoot* Ouder, kind, broer/zus
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
9
Maar
Belangen kunnen verschuiven
Wat is dan dominant?
Zijn er nieuwe belangen ontstaan?
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
10
Bij wilsonbekwaamheid
Situationeel begrip: terzake wilsbekwaam…
Dus: goed in gesprek blijven.
Taakspecifieke wilsbekwaamheid
Protestgedrag serieus nemen
En vooral: geen lijden vermeerderen!
Doel: Welbevinden.
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
11
Ethiek
Even stilstaan en afstand nemen en kritische vragen stellen
Proberen om te gaan met de spanning tussen normen en idealen
Proberen het goede te omschrijven
Motiveert het goede te doen
Nadenken op een geordende manier
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
12
Nadenken over de vraag of het goede wel gedaan
wordt.
Richtsnoer voor zorg en behandelingvan de wilsonbekwame patiënt
In de zorg streven naar welbevinden
Welbevinden bepalend voor de vaststelling van haar belang
Bij vroegere wensen moet actuele belang voorop staan
Bij duidelijk welbevinden: geen goede argumenten voor abstineren
Bij gebrek aan welbevinden: terughoudendheid in behandeling
Te allen tijde geldt: geen lijden vermeerderen
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
14
Belangenbehartiging
Mentor (vrijwilliger): betrokken perspectief, zonder de invloed van de professionele blik
heeft goed inzicht in bestwil
focus op welbevinden voor deze persoon op dit moment in deze situatie
dus investeren in leren kennen van de cliënt wegens - verschuivende belangen
- overgebleven wil
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
15
In gesprek blijven.
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
16
Concluderend: belangen
(respect voor) autonomie is belangrijke waarde
Gezondheidszorg: Helpen; goed doen; geen lijden vermeerderen
Eigen inbreng van kwetsbare persoon is essentieel
Ook op leeftijd kunnen belangen veranderen en verschuiven
Belang bij wilsonbekwaamheid: welbevinden
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
17
Link naar de Powerpoint
www.slideshare.net/fimk
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
18
Vignetten.
Mentorbewindvoerder spagaat
Mevrouw, niet-aangeboren hersenletsel na auto-ongeluk, rolstoelafhankelijk. Gelijktijdig met het mentorschap is er beschermingsbewind uitgesproken. Ik ging met haar vlak voor Kerst naar het tuincentrum.
“Weet ze echt wel zeker dat zij alle spullen wil kopen die zij heeft uitgezocht? Ze is ook op zoek naar een geschikte zomervakantie en de nieuwe meubeltjes moeten nog afbetaald!” Ze zit niet direct in geldnood, maar kan ook niet gewoon alles kopen. Mag ze ook iets voor zichzelf met Kerst en Oud en Nieuw?
20
40 jaar autorijden
Mijnheer wil nog autorijden, maar het is eigenlijk niet meer verantwoord. Hij overziet het verkeer niet meer. Hij is niet te overtuigen. Hij rijdt immers al 40 jaar en nooit schades. Behalve dan wat blikschade het laatste jaar. Moet ik zijn vrijheid respecteren of zijn medeweggebruikers beschermen?
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
21
Weggelopen
Je bent mentor van een 19 jarige bij haar moeder wonende adolescent met verstandelijke beperking, die je belt, dat ze het thuis niet meer kon uithouden en is weggelopen. Moeder heeft een nieuwe vriend, die niet van haar af kan blijven. Ze wil pertinent niet terug!
2-3
-2016
Mento
ren L
imbric
ht
22
Prik
Mijn mevrouw heeft suikerziekte en is insulineafhankelijk. Sinds een paar dagen weigert ze de spuit en ze wordt er goed ziek van. Moet de wijkzuster toch maar de bloedwaarde bepalen en de insuline toedienen of is de onschendbaarheid van haar lichaam belangrijker?
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
23
Mooie kleding
Zelfs hartje winter trekt mevrouw soms veel te luchtige kleding aan. Ze is ook erg fantasievol met aankleden: vloekende kleuren of achterstevoren. Hoe ik ook mijn best doe om passende en schone kleding klaar te laten leggen door de thuiszorg, steeds heeft ze haar oude kloffie weer aan. Moet ik het zo maar laten?
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
24
“De lucht op”
Mijn meneer wil graag buiten gaan wandelen, maar elke keer verdwaalt hij en wordt hij door anderen teruggebracht. Ik probeer zo veel mogelijk met hem mee te gaan, maar dat lukt niet altijd. Een beleid invoeren om steeds de deur op slot te doen maakt hem heel boos. Onterechte vrijheidsberoving?
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
25
Te veel aan zijn kop.
Mijn schizofrene gehospitaliseerde mijnheer van 60 in de kliniek kreeg een klacht aan zijn broek. Hij had de jonge psychologe, die een tevredenheidsmeting kwam doen uitgescholden en verbaal bedreigd. Zo had hij laatst de poetshulp ook al buiten gezet. Ik werd bij de klachtbehandeling betrokken en hij moest een waarschuwing incasseren.
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
26
Holle bolle Gijs
Mijnheer kon altijd eten wat hij wilde: hij werd nooit dik. Nu neemt hij echter ongezond toe in gewicht. Hij vergeet gewoon, dat hij al gegeten heeft en schept onbekommerd voor de tweede en derde keer op. Als ik hem afrem krijg ik een sneer naar mijn hoofd: “laat mij eten, als ik zin heb!”
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
27
Bang voor water
Mevrouw wil niet meer haar tanden poetsen en zich niet meer wassen of laten wassen. Ik heb al van alles geprobeerd, maar ze verzet zich elke keer. Ze gaat ruiken! Moet ik een stevige wijkverpleegster laten komen, of moet ik het maar aanzien (en haar geur op de koop toenemen). Ze was altijd erg proper op zichzelf!
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
28
Nachtopvang
Mijn meneer kan vanaf nu naar de nachtopvang in het verpleeghuis. Overdag is hij thuis en gaat het met wat hulp wel goed. Ook in het verpleeghuis is hij 's-nachts onrustig: hij is pas weer gevallen en heeft laatst de kraan aan laten staan. Nu wil hij opeens niet meer naar de nachtopvang. Moet ik hem dwingen, of toch maar afbestellen?
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
29
Bang voor de tandartsstoel
Meneer heeft flink tandpijn, maar ziet een bezoek aan de tandarts niet zitten. Mag ik hem met een smoes bij de tandarts zien te krijgen, of moet ik zijn keuze respecteren, ook al overziet hij het allemaal niet meer zo goed.
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
30
Mevrouw Kabeljouw
Verzorgende mag medicatie niet aanreiken bij de panische mevr. Kabeljouw.
Er is grote weerstand tegen pillen,maar we weten, dat die tot normale proporties kan worden teruggebracht, wanneer ze de medicatie neemt. Dan is ze minder angstig en zal ze blij zijn met de behandeling.
Hoe krijgen we de pil geaccepteerd?
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
31
Groot gezin gehad
Mevrouw bestelt elke dag wel een vlaai bij de bakker. Ze wil altijd wat in huis hebben, voor als er visite komt. Deze vlaaien gaan onaangeroerd enkele dagen later de vuilnisbak in. Toen ik met de bakker had afgesproken geen vlaaien meer te leveren werd mijn mevrouw heel boos. Ze vindt, dat ik haar betuttel.
2-3
-2016
Mento
rschap L
imburg
32