Download - ljZj :jf:Yo ;+u7g
ljZj :jf:Yo ;+u7g
%* cf}+ ljZj :jf:Yo ;ef P %*÷%%
sfo{;"rL !#=! @# d] @))%
P ;ldltsf] t];|f ] k|ltj]bg
@) d] @))% sf lbg 8f= ljhfg ;flb{hfb] -O:nflds u0ftGq O/fg_ sf] cWoIftfdf ;ldltsf] ;ftf} + a}7s a:of]
b]xfosf sfo{;"rLsf laifox?;+u ;DalGwt ;+nUg k|:tfj u|x0f ug{sf] nflu cG7fpGgf} ljZj :jf:Yo ;efnfO{
l;kmfl/z ug]{ lg0f{o ul/of] M
!#= k|fljlws / :jf:Yo ;DaGwL s'/fx?
!#=! cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnLsf] k'g/fjnf] ]sg
sfo{;"rL !#=!
cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnLsf] k'g/fjnf]sg
%* cf} + ljZj :jf:Yo ;efn],
cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnLsf] ;+zf]lwt d:of}bf pk/ ljrf/ u/L,!
ljZj :jf:Yo ;+u7gsf] ljwfgsf] wf/f @-`_, @!-s_ / @@ nfO{ Wofg lb+b},
;fj{hlgs :jf:YonfO{ ljZjJofkL?kdf ;'lglZrt ug'{kg]{ cfjZostfnfO{ ;Daf]wg ug]{ p2]Zon] cGt/f{li6«o :jf:Yo
lgodfjnLsf] k'g/fjnf]sg / cBfjlws ug{ ljZj :jf:Yo ;efsf] k|:tfj $*=& dxfdf/L ;DaGwL ;ts{tf /
k|lts[ofM ljZjJofkL :jf:Yo ;'/Iff ;DaGwL ljZj :jf:Yo ;efsf] k|:tfj %$!$,:jf:YonfO{ c;/ ug]{ h}ljs /
/;folgs Ph]06 -agent_ jf /]l8of]wdL{ ;fdu|L k|fs[lts ?kdf pTklQ x'g], b'3{6gfa; km}lng] jf hfgL hfgL
k|of]u ug]{ sfo{ k|lt ljZjJofkL ?kdf ;fj{hlgs :jf:Yosf] b[li6sf]0fn] k|lts[of JoQm ug]{ ;DaGwL ljZj :jf:Yo
;efsf] k|:tfj %%=!^, ljZj :jf:Yo lgodfjnL kl/dfh{g ug] { ;DaGwL ljZj :jf:Yo ;efsf] k|:tfj %^=@* /
Severe acute respiratory syndrome (SARS_ ;DaGwL ljZj :jf:Yo ;efsf] k|:tfj %^=@( df
plNnlvt ljZj :jf:Yo lgodfjnL kl/dfh{g / cBfjlws ug'{ { cfjZos x'g cfPsf] ;Gbe{x?nfO{ k'gM ;+:d/0f
ub}{Ù
;fj{hlgs :jf:Yosf If]qdf ljZjJofkL ;Ifdtf ljsf; clea[4L ug]{ ;DaGwL ;+o'St /fi6« ;+3Lo dxf;efsf]
k|:tfj %*.#, h;n] cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnLsf] dxTjdf hf]8 lbG5 / ;f] lgodfjnLsf] kl/dfh{g, ;+zf]wg
ug]{ sfdnfO{ pRr k|fyldstf lbg cg'/f]w ub{5, nfO{ :jfut ub}{,
;fj{hlgs :jf:Yodf c;/ kfg]{ 36gfx?sf] ljZjJofkL?kdf x'g] km}nfj6 -outbreak_ sf ;DaGwdf ;ts{tf
ckgfpg] / To;df k|lts[of lbg] sfddf ljZj :jf:Yo ;+u7gsf] sfof{b]z cg';f/ o;n] lgjf{x ug]{ e"ldsf
lg/Gt/ ?kdf dxTjk"0f{ /x+b} cfPsf] s'/fnfO{ k'li6 ub}{,
/f]usf] cGt/f{li6«o km}nfj6 lj?4 ;+/If0fsf nflu d'Vo ljZjJofkL?kdf d'Vo b:tfj]hsf] ?kdf cGt/f{li6«o
:jf:Yo lgodfjnLsf] dxTj lg/Gt/ /x]sf] s'/fnfO{ hf]8 lb+b},
cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnLsf] k'g/fjnf]sg ;DaGwL cGt/;/sf/L sfo{ ;d'xsf] sfd ;kmntfk"j{s ;DkGg
ePsf]df ;f]sf] k|z+;f ub} {,
! b:tfj]h P %*÷$ x]g'{xf];\ .
!= o; k|:tfj;fy ;+nUg kl/dflh{t cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL u|x0f ub{5 . o; lgodfjnLnfO{
æcGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL, @))%Æ elgg]5,
@= cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL, @))% sf] wf/f @ df plNnlvt p2]Zo / If]q tyf wf/f # df ;dflji6
l;4fGtx? cg';f/ k|:t't lgodfjnL k"0f{ ?kn] sfof{Gjog ug{ ;b:o /fi6«x? tyf dxflgb] {zsnfO{
cfJxfg ub{5,
#= cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL, @))% sf] wf/f %$ sf] k|s/0f ! sf] k|of]hgsf] nflu, kIf /fi6«x? tyf
sfo{sf/L lgb]{zsn] ^!cf} + ljZj :jf:Yo ;efdf klxnf] k|ltj]bg k]z ug]{ / ;f] cj;/df :jf:Yo ;efn]
eljiodf To:tf k|ltj]bgx? k]z ug]{ ;dotflnsf tyf wf/f %$ sf] k|s/0f @ cg';f/ lgodfjnLsf]
sfof{Gjog ;DaGwL klxnf] k'g/fjnf]sg pk/ ljrf/ ug]{ lg0f{o ub{5,
$= cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL, @))% sf] wf/f !$ sf] k|s/0f ! sf] k|of]hgsf nflu, ljZj :jf:Yo
;+u7gn] pko'Qmtfg';f/ cfkm\gf] sfd sf/jfxLsf] ;DaGwdf ;dGjo / ;xof]u ug]{ ck]Iff ul/Psf cGo
;Ifd cGt/;/sf/L ;+u7gx? jf cGt/f{li6«o lgsfox?df ;+o'St /fi6« ;+3, cGt/f{li6«o >d ;+u7g, vfB
tyf s[lif ;+u7g, cGt/f{li6«o cf0fljs phf{ Ph]lG;, cGt/f{li6«o gful/s p8 \8og ;+u7g, cGt/f{li6«o
;fd"lb|s ;+u7g, /]8qm;sf] cGt/f{li6«o ;ldlt, /]8qm; / /]8 lqm;]G6 ;dfhx?sf] cGt/f{li6«o dxf;+3,
cGt/f{li6«o xjfO{ oftfoft ;+:yf, cGt/f{li6«o l;lkË dxf;+3 / Office International des
Epizooties ;d]t ;dfj]z ePsf] ;d]t lg0f{o ub{5,
%= ;b:o /fi6«x?nfO{ b]xfosf sfo{ ug{ cg'/f]w ub{5 M
-!_ cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL, @))% cGtu{t cfjZos kg]{ Ifdtf ljsf; u/L To;nfO{ ;'9[b agfpg]
/ sfod /fVg], tyf ;f] k|of]hgsf]nflu cfjZos ;|f]tx?sf] kl/rfng ug]{,
-@_ cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL, @))% sf] k|efjsf/L sfof{Gjog ;'lglZrt ug]{ p2]Zon] ;f]
lgodfjnLsf ;DalGwt Joj:yf cg';f/ ljZj :jf:Yo ;+u7g;+u cfk;df ;lqmo?kdf ;xsfo{
ug]{,
-#_ ljsf;f]Gd'v d'n'sx? / cy{tGq ;+qmd0fdf /x]sf d'n'sx?n] cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL, @))%
cGtu{t cfjZos kg]{ ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;Ifdtf ljsf;, ;'b[9Ls/0f / axfnLsf] If]qdf
;xof]usf nflu cg'/f]w u/]df tL d'n'sx?nfO{ To:tf] ;xof]u pknJw u/fpg],
-$_ cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL, @))% nfu" geP;Dd o; lgodfjnLsf] p2]Zo / eflj sfof{GjognfO{
cl3 a9fpgsf] nflu cfjZos ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL Ifdtf ljsf; ug]{ tyf sfg"gL / k|zf;lgs
Joj:yfx?sf] th'{df ug] { nufotsf pko'St ;Dk"0f{ pkfox? ckgfpg] / vf;u/L cg';"rL @
adf]lhdsf] lg0f{o ug]{ ;oGq nfu" ug{sf] nflu k|s[of k|f/De ug]{Ù
^= dxflgb] {zsnfO{ b]xfosf sfd ug{ cg'/f]w ug]{M
-!_ cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL, @))% sf] wf/f ^% sf] k|s/0f ! cg';f/ ;f] lgodfjnLsf] u|x0f
;DaGwL ;"rgf cljnDa pknJw u/fpg],
-@_ cGo ;Ifd cGt/;/sf/L ;+u7g jf cGt/f{li6«o lgsfox?nfO{ cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL @))%
sf] u|x0fsf jf/]df hfgsf/L u/fpg], / pko'Qmtfg';f/ To:tf ;+u7g jf lgsfox?;+u pgLx?sf
dfGotf / dfkb08x? cBfjlws ug]{ sfddf ;xsfo{ ug]{, ;fj{hlgs :jf:Yosf] ;+/If0f ug{sf nflu
kof{Kt pkfox? nfu" ePsf] ;'lglZrt ug]{ tyf /f]usf] cGt/f{li6«o lj:tf/÷km}nfj6 k|ltsf] ljZjJofkL
;fj{hlgs :jf:Yo k|ltlqmofnfO{ ;'b [9Ls/0f ug] { p2]Zon] cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL, @))%
cGtu{t ljZj :jf:Yo ;+u7gsf s[ofsnfkx?sf ;DaGwdf pgLx?;+u ;dGjo ug]{,
-#_ jfo'ofg ;DaGwL ;fdfGo 3f]if0ffkqsf] :jf:Yo ;DaGwL efu@ df ;+zf]wg ug{ l;kmfl/z ul/Psf
;+zf]wgx? cGt/f{li6«o gful/s ;+u7gnfO{ k|]lift ug] {, / cGt/f{li6«o gful/s p8\8og ;+u7gn]
jfo'ofg ;DaGwL ;fdfGo 3f]if0ff kqdf kl/dfh{g ug]{ sfo{ ;DkGg u/]kl5 :jf:Yo ;efnfO{ ;f]sf]
jf/]df hfgsf/L u/fpg] / cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL, @))% sf] cg';"rL @ sf] ;6[fdf cGt/f{li6«o
@ b:tfj]h P %*÷$! kl/lzi6 @ .
gful/s p8\8og ;+u7gaf6 kl/dfh{g eP adf]lhdsf] jfo'ofg ;DaGwL ;fdfGo 3f]if0ffkqsf] :jf:Yo
;DaGwL efu nfu" ug] {,
-$_ cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL, @))% cGtu{t ;'lDkPsf sfdx? k"0f{ / k|efjsf/L 9+un] ;Dkfbg ug{
vf;u/L ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6x? klxrfg ug]{, ;f ]sf] d"Nof+sg ug]{ / To:tf ;+s6x? k|lt
k|lts[of ug]{ sfddf d'n'sx?nfO{ ;xof]u pknJw u/fpg] /0fgLlts :jf:Yo ;DaGwL sfd sf/jfxLsf]
dfWodjf6 ljZj :jf:Yo ;+u7gsf] ;Ifdtf ljsf; / ;'b[9Ls/0f ug]{,
-%_ pko'Qmtfg';f/ k|fljlws tyf nlhli6s ;xof]u pknJw u/fO{ jf ;xh jgfpg] Joj:yf u/L
cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL, @))% sf ;b:o /fi6«x?;+u ;xsfo{ ug]{,
-^_ cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL, @))% cGtu{t cfjZos ;Ifdtf ljsf; ug{, ;'b[9Ls/0f ug{ /
axfnL /fVg ljsf;f]Gd'v d'n'sx?nfO{ ;xof]u pknJw u/fpg ljQLo ;|f]tx?sf] kl/rfng ug]{ sfddf
kIf /fi6«x?;+u ;+ej eP;Dd ;xsfo{ ug] {,
-&_ kIf /fi6«x?;+u k/fdz{ u/L cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL, @))% sf] wf/f @( cg';f/ hldg kf/
ubf{ -ground crossing) df :jf:Yo ;DaGwL pkfox? nfu" ug]{ ;DaGwL dfu{lgb] {lzsf th'{df ug] {,
-*_ cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL, @))% sf] wf/f %) cg';f/ ;f] lgodfjnLsf] k'g/fjnf]sg ;ldlt
u7g ug]{,
-(_ cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL, @))% sf] wf/f %$ sf] k|s/0f ! adf]lhd :jf:Yo ;efdf ljrf/fy{
k]z ul/g] k|:t't lgodfjnLdf Joa:yf eP adf]lhdsf] lg0f{o ug]{ ;+oGqsf] sfof{Gjog / d"Nof+sg
ug]{ ;DaGwL dfu{lgb] {lzsf Pj+ ;f]sf] sfof{Gjogsf] k'g/fjnf]sg ug]{ lj:t[t sfo{ljlw th'{df ug{
cljnDa sbd rfNg],
-!)_ cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL, @))% sf] wf/f $& cg';f/ laz]if1x?sf] cGt/f{li6«o :jf:Yo
lgodfjnL ;DaGwL ;'rL agfpg / ;f]sf] ;b:otfsf] nflu k|:tfjx? cfJxfg ug{ sbd rfNg] .
cccGGGttt///fff {{ { lll iii666 «« « ooo :::jjjfff ::: YYYooo lllgggooodddfffjjjnnnLLL ,,, @@@))))))%%%
efu !
kl/efiff, p2]Zo / If]q, l;4fGt tyf lhDd]jf/ lgsfox?
wf/f !
kl/efiff
!= cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL -o;kl5 ælgodfjnLÆ elgPsf]_ sf] k|of]hgsf nflu : æk|efljtÆ eGgfn] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvd l;h{gf ug]{ u/L ;+qmldt jf b"lift ePsf] jf
;+qmldt jf b'lift ;|f]tx? af]s]sf JolQmx?, ofqL lem6Lu'06f -Jofu]h_, dfn;fdfg -sfuf] {, sG6]g/, ;jf/Lsf]
;fwg, j:t', 8fFs k'lnGbf jf dfgj cjz]ifx? -Human remains_ ;Demg' kb{5 .
æk|efljt If]qÆ eGgfn] To:tf] ef}uf]lns If]q jf :yfg, vf;u/L h;sf]nflu :jf:Yo ;DaGwL pkfox?sf]
l;kmfl/z ul/Psf] 5, ;Demg' kb{5 .
æjfo'ofgÆ eGgfn] cGt/f{li6«o ofqf ug] { jfo'ofg ;Demg' kb{5 .
æljdfg:ynÆ eGgfn] cGt/f{li6«o p8fgx? cjt/0f / k|:yfg ug]{ s'g} ljdfg:yn ;Demg' kb{5 .
;jf/L ;fwgsf] æcfudgÆ eGgfn] b]xfosf] cfudg ;Demg' kb{5 M
-s_ ;fd'lb|s ofqfdf /x]sf] hnofgsf] xsdf, aGb/ufxsf] tf]lsPsf] If]qdf cfudg jf
anchoring,
-v_ jfo'ofgsf] xsdf, ljdfg:yndf cfudg,
-u_ cGt/f{li6«o ofqfdf /x]sf] cfGtl/s gf}kl/jxg hnofgsf] xsdf, k|a]zsf] ljGb'df cfudg,
-3_ /]n jf ;8sdf rNg] ;jf/Lsf] xsdf k|a]z ljGb'df cfudg .
æofqL lem6Lu'06fÆ eGgfn] ofqLsf JolQmut pkef]usf ;/;fdfg ;Demg' kb{5 .
ædfn;fdfgÆ eGgfn] ;jf/Lsf] ;fwgdf jf sG6]g/df NofO{Psf jf 9'jfgL ul/Psf j:t' ;Demg' kb{5 .
æclwsf/k|fKt clwsf/LÆ eGgfn] o; lgodfjnL cGtu{t :jf:Yo ;DaGwL pkfox?sf] sfof{Gjog / k|of]u
ug]{ lhDd]jf/L ePsf] clwsf/L ;Demg' kb{5 .
æsG6]g/Æ eGgfn] b]xfosf laz]iftf ;lxtsf] oftfoft pks/0fsf] Pp6f ;fwg -item_ ;Demg' k5{ .
-s_ :yfoL k|s[ltsf] / k6s k6s k|of]u ug{sf nflu ;f]xL cg';f/ kof{Kt dfqfdf
alnof] ePsf],
-v_ dWojlt{ -dWo dfu{_ df k'gM ;fdfg nfb\g gkg]{ u/L oftfoftsf] Ps jf ;f] eGbf a9L
ljlwaf6 ul/g] j:t'sf] 9'jfgLnfO{ ;xh agfpg] u/L laz]if ?kn] l8hfO{g ul/Psf],
-u_ o;nfO{ Tjl/t 9+un] Joj:yf -Xof08n_ ug{, vf;u/L o;nfO{ oftfoftsf] Pp6f ljlwaf6
csf]{ ljlwdf x:tfGt/0f ug{ ;lsg] lsl;dsf ;+oGqx? h8fg ul/Psf],
-3_ eg{ / vfln ug{ ;lhnf] x'g] u/L laz]if ?kdf l8hfOg ul/Psf] .
æsG6]g/ nf]8 ug]{ If]qÆ eGgfn] cGt/f{li6«o 6«flkmsdf k|of]u ul/Psf sG6]g/x?sf nflu 5'6[fOPsf] :yfg jf
;'ljwf ;Demg' kb{5 .
æb'if0fÆ eGgfn] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvd l;h{gf ug{ ;Sg] u/L dfgj jf kz'k+IfLsf] zl//df,
pkef]usf nflu tof/ kfl/Psf] pTkfbgdf jf ;jf/Lsf] ;fwg nufot cGo lghL{j j:t'df ;+qmfds jf
laiffn' Ph]06, kbfy{ jf s'/fsf] pkl:ylt ;Demg' kb{5 .
æ;jf/Lsf] ;fwgÆ eGgfn] cGt/f{li6«o ofqfdf /x]sf] jfo'ofg, kfgL hxfh, /]n, ;8sdf rNg] ;jf/L jf
oftfoftsf] cGo ;fwg ;Demg' kb{5 .
æ;jf/L ;fwgsf] ;+rfnsÆ eGgfn] ;jf/Lsf] ;fwgsf] lhDdf lnPsf] k|fs[lts jf sfg"gL JolQm jf lghsf]
k|ltlglw ;Demg' kb{5 .
ærfns bnÆ eGgfn] ;jf/Lsf] ;fwgleq /x]sf ofqLx? afx]ssf JolQmx? ;Demg' kb{5 .
æcb"if0fÆ eGgfn] ;fj{hlgs :jf:Yodf hf]lvd l;h{gf ug{ ;Sg] u/L s'g} j:t'sf] pkef]u jf pTkfbgaf6
dfgj jf kz'k+IfLsf] zl//df, pkef]usf nflu tof/ kfl/Psf] pTkfbgdf jf ;jf/Lsf] ;fwg nufot cGo
lghL{j j:t'df af6 ;+qmfds jf ljiffQm kbfy{ jf j:t' pGd"ng ug{ :jf:Yo ;DaGwL pkfox? cjnDag
ul/g] sfoljlw ;Demg' kb{5 .
æk|:yfgÆ eGgfn], JolQm, ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg, ;jf/Lsf] ;fwg jf j:t'sf] xsdf s'g} Onfsf 5f]8 \g]
sfo{ ;Demg' k5{ .
æd";f lgd"{ngÆ eGgfn] k|a]zsf] ljGb'df ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/, ;jf/Lsf] ;fwg, ;'ljwf, j:t'
/ 8fFs k'lnGbfdf /x]sf dflg;df nfUg] /f]usf /f]ujfxs -e]S6/_ d";sx? -rodent_ lgoGq0f ug{ jf dfg{
:jf:Yo ;DaGwL pkfox? cjnDag ul/g] sfo{ljlw ;Demg' kb{5 .
ædxflgb]{zsÆ eGgfn] ljZj :jf:Yo ;+u7gsf] dxflgb]{zs ;Demg' kb{5 .
æ/f]uÆ eGgfn] s'g} j:t'sf] pTklQ jf ;|f]t jf h'g;'s}?kaf6 ePtfklg dfgjnfO{ pNn]vgLo xfgL k'–ofpg]
jf k'–ofpg ;Sg] Joyf -illness_ jf lrlsT;lso -d]l8sn_ ca:yf ;Demg' kb{5 .
ælgc;+qmd0fÆ eGgfn] /;fog jf ef}lts lrhj:t'x? ;Fusf] k|ToIf ;+;u{af6 dfgj jf kz'k+IfLsf] zl//
aflx/ jf ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg sG6]g/, ;jf/Lsf] ;fwg, j:t' / 8fFs k'lnGbfx?leq jf aflx/ /x]sf
;+qmfds lrhj:t'x? lgoGq0f ug{ jf dfg{ :jf:Yo ;DaGwL pkfox? ckgfpg] sfo{ljlw ;Demg' kb{5 .
æls6f0f'/lxtdisinsectionÆ eGgfn] ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/, ;jf/Lsf] ;fwg, j:t' / 8fFs
k'lnGbfdf pkl:yt dflg;df nfUg] /f]usf zq'hLj afxsx?nfO{ lgoGq0f ug{ jf dfg{ :jf:Yo ;DaGwL
pkfox? ckgfpg] sfo{ljlw ;Demg' kb{5 .
æ36gfÆ eGgfn] /f]usf] nIf0f jf /f]u nfUg;Sg] ;+efjgf l;h{gf ug]{ 36gf ;Demg' kb{5 .
æ:jtGq cg'dltkqÆ eGgfn] kfgL hxfhnfO{ aGb/ufxdf k|a]z ug{, cf/f]x0f jf cj/f]x0f ug{, dfn;fdfg
ptfg{ jf nfb\g jf e08f/0f ug{ lbOg] cg'dltkq, jfo'ofgnfO{ cjt/0f u/]kl5 cf/f]x0f jf cj/f]x0f ug{,
dfn;fdfg ptfg{ jf nfb \g jf e08f/0f ug{ lbOg] cg'dltkq / :yndfu{ oftfoftsf ;jf/LnfO{ kx'Fr kl5
cf/f]x0f jf cj/f]x0f ug{, dfn;fdfg ptfg{ jf nfb \g jf e08f/0f ug{ lbOg] cg'dltkq ;Demg' kb{5 . .
ædfn;fdfgÆ eGgfn] cGt/f{li6«o ofqfdf 9'jfgL ul/Psf ;jf/Lsf] ;fwgleq pkof]u ug]{ k| +of]hgsf nflu
;d]t NofO{Psf d"t{ pTkfbgx?, kz'k+IfL / af]6lj?jf ;d]tnfO{ hgfp‘5 .
æhldgaf6/:ynut kf/ Æ eGgfn] s'g} kIf /fi6«df :ynut?kddf ;8s ;jf/L tyf /]n k|of]u u/L k|j]z
ug{] ljGb' ;Demg' kb{5 .
æ:ynut oftfoft ;jf/LÆ eGgfn] /]n, sf]r, n/L / c6f]df]afOn nufotsf cGt/f{li6«o ofqfdf /x]sf ;8s
oftfoftdf ;~rflnt df]6/af6 rNg] ;jf/Lsf] ;fwg ;Demg' kb{5 .
æ:jf:Yo ;DaGwL pkfoÆ eGgfn] /f]u jf b"if0fsf] km}nfj6 /f]Sg k|of]u ul/Psf sfo{ljlw ;Demg' kb{5,
:jf:Yo ;DaGwL pkfodf sfg"g sfof{Gjog ug{] jf ;'/Iff ;DaGwL pkfo ;dfj]z x'Fb}g .
ælj/fdLÆ ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvd pTkGg ug{;Sg] zf/Ll/s ljdf/ nfu]sf] jf ;f]af6 k|efljt
k|fs[lts JolQm ;Demg' kb{5 .
æ;+qmd0fÆ eGgfn] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvd l;h{gf ug{;Sg] u/L dfgj jf kz'k+IfLsf] zl//df
;+qmds Ph]06sf] k|a]z / ljsf; jf km}nfj6 -a[l4_ ;Demg' kb{5 .
ælg/LIf0fÆ eGgfn] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvd ljBdfg eP jf gePsf] lgwf{/0f ug] { p2]Zon]
clwsf/k|fKt clwsf/Laf6 jf lghsf] ;'k/Lj]If0fdf ul/g] :yn÷If]q, ofqL lem6Lu'06f, sG6]g/, ;jf/Lsf]
;fwg, ;'ljwf, dfn;fdfg jf 8fFs k'lnGbfsf] k/LIf0f ug]{ sfo{ ;Demg' kb{5 .
æcGt/f{li6«o 6«flkmsÆ eGgfn] cGt/f{li6«o l;dfgf jf/kf/ x'g] JolQm, ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/,
;jf/Lsf] ;fwg, j:t' jf 8fFs k'lnGbfsf] cfjfudg / cGt/f{li6«o Jofkf/ ;d]tnfO{ hgfp+5 .
æcGt/f{li6«o ofqfÆ eGgfn]–
-s_ ;jf/Lsf] ;fwgsf] xsdf, Ps eGbf a9L /fi6«sf Onfsfdf /x]sf k|azsf ljGb'x? jLrsf]
ofqf, jf ;jf/Lsf] ;fwgn] csf] { s'g} /fi6«sf] Onfsfdf ;Dks{÷kx' Fr x'g] eP To:tf
;Dks{x?sf] xsdf dfq}, Pp6} /fi6«sf] Onfsf jf Onfsfx?df /x]sf k|a]zsf ljGb'x?
jLrsf] ofqf,
-v_ ofqLsf] xsdf, lghn] h'g /fi6«af6 ofqf k|f/De u/]sf] xf] ;f] /fi6«sf] Onfsf afx]s cGo
/fi6«sf] Onfsfleq k|a]z ug]{ ofqf ;Demg' kb{5 .
æbvnsf/LÆ (Intrusive) eGgfn] lgs6 jf 3lgi6 ;Dks{ jf ;+;u{4f/f ;+efljt?kdf pQ]lht x'g]
c;lhnf] l:ylt ;Demg' kb{5 .
“lr/kmf/ (Invasive)” eGgfn] 5fnf 5]8\g] jf sf6\g] jf s'g} pks/0f jf jfXo j:t' zl//leq k;fNg]
jf zl//sf] Kjfnsf] k/LIf0f ug]{ sfo{ ;Demg' kb{5 . o; lgodfjnLsf] k|of]hgsf] nflu gfs, sfg, d'vsf]
lrlsT;lso kl/If0f, sfg, d'vdf /fVg] jf coetaneous ydf] {ld6/ jf yd{n O{d]lhª k|of]u u/L tfkqmd
hfFr ug]{, lrlsT;lso kl/If0f, sfgsf] >j0f zlQmsf] kl/If0f, -ausculation_ jfX\o w8sgsf] hfFr,
/]l8of]:sf]kL, aflx/L ?kdf lk;fa, lbzf, /fnsf gd"gfsf] ;+sng, /Qmrfksf] aflx/L dfkg /
electrocardiotory nfO{ u}/–5]bg sfo{ dflgg]5 .
æk[Yys/0fÆ -isolation eGgfn] ;+qmd0f jf b"if0fsf] km}nfj6 /f]Sg] lsl;dn] la/fdL jf b"lift JolQmx?,
k|efljt ofqLlem6L u'06f, sG6]g/, ;jf/Lsf] ;fwg, j:t' jf 8fFs k'lnGbfnfO{ c?af6 k[ys÷ cnUu} /fVg]
sfo{ ;Demg' kb{5 .
ælrlsT;lso kl/If0fÆ eGgfn] s'g} JolQmsf] :jf:Yo l:ylt / lghn] c?nfO{ kfg{;Sg] ;+efJo :jf:Yo
;DaGwL hf]lvd lgwf{/0f ug{ clwsf/k|fKt :jf:Yo sfo{stf{af6 jf clwsf/k |fKt clwsf/Lsf] ;'k/Lj]If0fdf
s'g} JolQmaf6 ul/g] To:tf] JolQmsf] k|f/lDes hfFr jf k/LIf0f ;Demg' kb{5 / ;f] zAbn] :jf:Yo ;DaGwL
sfuhftsf] ;+k/LIf0f tyf JolQm laz]if cfwf/df kl/l:yltaf6 Gofof]lrt b]lvPsf] ca:yfdf, zf/Ll/s hfFr
;d]tnfO{ hgfpg]5.
æcGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL ;DaGwL /fli6«o ;Dks{ ljGb'Æ eGgfn] k|To]s kIf /fi6«af6 tf]lsPsf] /fli6«o
s]Gb| ;Demg' kb{5 . o:tf] ljGb' o; lgodfjnL cGtu{t ljZj :jf:Yo ;+u7gsf cGt/f{li6«o :jf:Yo
lgodfjnL ;DaGwL ;Dks{ ljGb'x?;+u ;+rf/ :yflkt ug{ ;b}j kx' Frof]Uo x'g]5 .
æ;+u7gÆ eGgfn] ljZj :jf:Yo ;+u7g ;Demg' kb{5 .
æ:yfoL a;f]af;Æ sf] cy{ ;DalGwt kIf /fi6«sf] /fli6«o sfg"g4f/f lgwf{/0f eP adf]lhd x'g]5 .
æJolQmut tYofÍÆ eGgfn] klxrfg ul/Psf] jf klxrfgof]Uo k|fs[lts JolQm ;DaGwL hfgsf/L ;Demg' kb{5
.
æk|a]zsf] ljGb'Æ eGgfn] ofqL, ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/, ;jf/Lsf] ;fwg, j:t' / 8fFs k'lnGbf
Pj+ lgsfosf] cGt/f{li6«o k|a]z jf k|:yfgsf] nflu tf]lsPsf] af6f] tyf pgLx?nfO{ k|a]z jf k|:yfg ;DaGwL
;]jfx? pknAw u/fpg] If]q ;Demg' kb{5 .
æaGb/ufxÆ eGgfn] cGt/f{li6«o ofqfdf /x]sf kfgLhxfhx? cfudg / k|:yfg ug]{ cfGtl/s hndf /x]sf
aGb/ufx jf ;fd'lb|s jGb/ufx ;Demg' kb{5 .
æ8fFs k'lnGbfÆ eGgfn] x'nfs jf s'l/o/ ;]jf k|bfosx?af6 cGt/f{li6«o ?kdf 9'jfgL ul/Psf 7]ufgf
v'nfOPsf] j:t' jf Kofs]h ;Demg' kb{5 .
æcGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6Æ eGgfn] o; lgodfjnLdf Joj:yf eP adf]lhd
lgwf{/0f ul/g]–
-!_+ /f]usf] cGt/f{li6«o lj:tf/÷km}nfj6sf] dfWodaf6 cGo /fi6«x?df ;fj{hlgs :jf:Yo
;DaGwL hf]lvd l;h{gf ug]{, /
-@_ ;DefJo ?kdf ;dGjlot cGt/f{li6«o k|lts[of cfjZos kg]{ c;fwf/0f 36gf ;Demg' kb{5
.
æ;fj{hlgs :jf:Yosf] cjnf]sgÆ eGgfn] /f]usf] k|;f/0f lgwf{/0f ug]{ p2]Zon] ofqLsf] :jf:Yo l:ylt
cg'udg ug]{ sfo{ ;Demg' kb{5 .
æ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvdÆ eGgfn] dfgj :jf:Yodf k|lts"n c;/ kfg{ ;Sg] / vf;u/L
cGt/f{li6«o :t/df km}lng jf ulDe/ / k|ToIf vt/f k'/fpg ;Sg] 36gfsf] k|an ;+efjgf ;Demg' kb{5 .
æSjf/06LgÆ eGgfn] ;+qmd0f jf b"if0fsf] ;+efljt lj:tf/ /f]Sg] lsl;dn] s[ofsnfkx?df k|ltaGw nufpg]
/÷jf lj/fdL gePsf z+sf:kb JolQmx? jf ;+:sfkb ofqL lem6Lu'06f, sG6]g/, ;jf/Lsf] ;fwg jf j:t'nfO{
c?af6 cnu /fVg] sfd ;Demg' kb{5 .
æl;kmfl/zÆ / æl;kmfl/z ul/Psf]Æ eGgfn] o; lgodfjnL cGtu{t hf/L ul/Psf :yfoL jf c:yfoL
l;kmfl/z ;Demg' kb{5
æ/f]ue08f/Æ eGgfn] To:tf] kz'k+IfL, af]6lj?jf jf kbfy{ ;Demg' kb{5 h;df ;fwf/0ftof ;+qm fds Ph]06
a:b5 / h;sf] pkl:yltn] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvd l;h{gf ug{ ;Sb5 .
æ;8s ;jf/LÆ eGgfn] ;8sdf rNg] /]n afx]ssf cGo ;jf/L ;Demg' kb{5 .
æa}1flgs k|df0fÆ eGgfn] lj1fgsf :yflkt / :jLs[t t/Lsfdf cfwfl/t k|df0f pknJw u/fpg] hfgsf/L
;Demg' kb{5 .
æa}1flgs l;4fGtx?Æ eGgfn] lj1fgsf t/Lsfx?af6 1ft x'g cfPsf k|s[ltsf :jLs[t df }lns lgod /
tYox? ;Demg' kb{5
ækfgL hxfhÆ eGgfn] cGt/f{li6«o ofqfdf /x]sf] ;fd'lb|s jf cGtb]{zLo gf}k/Ljxgdf /x]sf] hnofg ;Demg'
kb{5 .
æ:yfoL l;kmfl/zÆ eGgfn] /f]usf] cGt/f{li6«o lj:tf/ /f]Sg jf Go"gLs/0f ug{ / cGt/f{li6«o 6«flkmsdf kg]{
cj/f]w sd ug{ lgoldt jf cfjlws ?kdf nfu" ug{ cfjZos kg]{ :jf:Yo ;DaGwL pko'St pkfox? ;+u
lg/Gt/ /x]sf lglZrt ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvdsf xsdf ljZj :jf:Yo ;+u7gaf6 wf/f !^
cg';f/ hf/L ul/Psf] :j]lR5s ;Nnfx ;Demg' kb{5 .
ælgu/fgLÆ eGgfn] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL k|of]hgsf nflu of]hgfj4 tj/n] lg/Gt/ ?kdf tYof+s
;+sng / laZn]if0f ug]{ tyf cfjZostfg';f/ d"Nofs+g ug{ / ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL k|lts[ofsfnflu
;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hfgsf/L ;dod} k|rf/ k|;f/ ug] { sfo{ ;Demg' kb{5
æz+sf:kbÆ eGgfn] s'g} kIf /fi6«sf] ljrf/df ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvdsf] ;+;u{df cfPsf jf
cfPsf x'g;Sg] / /f]u lj:tf/sf] ;+efljt ;|f]t x'g;Sg] b]lvPsf JolQm, ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg,
sG6]g/, ;jf/Lsf] ;fwg, j:t' jf x'nfs k'lnGbf ;Demg' kb{5 .
æc:yfoL l;kmfl/zÆ eGgfn] /f]usf] cGt/f{li6«o lj:tf/ /f]Sg jf Go"gLs/0f ug{ / cGt/f{li6«o 6«flkmsdf kg]{
cj/f]w sd ug]{ p2]Zon] cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6sf] k|lts[of :j?k ljZj
:jf:Yo ;+u7gaf6 wf/f !% cg';f/ hf/L ul/Psf lglZrt ;doleq / hf]lvd laz]if cfwf/df nfu" ul/g]
cjGwgsf/L ;Nnfx ;Demg' kb{5 .
æc:yfoL a;f]af;Æ sf] cy{ ;DalGwt kIf /fi6«sf] /fli6«o sfg"g cg';f/ lgwf{/0f eP adf]lhd x'g]5 .
æ/f]uafxsÆ eGgfn] zq'hLj jf cGo kz'k+IfL, h;n] ;fdfGotof ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvd l;h{gf
ug]{ ;+qmfds Ph]06 cf];f/k;f/ jf k|jfx ub{5, ;Demg' kb{5 .
æk|df0fLs/0fÆ eGgfn] ljZj :jf:Yo ;+u7gsf] s'g} kIf /fi6«sf] Onfsf jf Onfsfx?leq s'g} 36gfsf] l:ylt
PsLg ug]{ u/L ;f] kIf /fi6«af6 hfgsf/L pknJw u/fpg] sfo{ ;Demg' kb{5 .
æljZj :jf:Yo ;+u7gsf] cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL ;DaGwL ;Dks{ ljGb'Æ eGgfn] ljZj :jf:Yo
;+u7gleqsf] OsfO{ ;Demg' kb{5 . o:tf] ljGb' cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL ;DaGwL /fli6«o ;Dks{
ljGb';+u ;Dks{ :yflkt ug{ ;b}j kx'Frof]Uo x'g]5 .
@= laifo jf k|;+un] csf]{ cy{ gnfu]df, o; lgodfjnLsf] ;Gb{en] o;sf cg';"rLx?nfO{ ;d]t
hgfpg]5 .
wf/f @
p2]Zo / If]q
o; lgodfjnLsf] p2]Zo / If]q ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvdx? cg';f/ / To:tf hf]lvdsf xsdf ;Lldt
x'g] u/L / cGt/f{li6«o 6«flkms tyf Jofkf/df cgfjZos x:tIf]k gx'g] lsl;dn] /f]usf] cGt/f{li6«o lj:tf/ /f]Sg',
;f] lj?4 ;+/If0f k|bfg ug'{, ;f]sf] lgoGq0f ug' { / tT;DaGwdf ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL k|lts[of ug' { xf] .
wf/f #
l;4fGtx?
!= o; lgodfjnLsf] sfof{Gjog ubf{ JolStsf] k|lti7f, dfgj clwsf/ / df}lns :jtGqtfx?sf] k"0f { ;Ddfg
ul/g]5 .
@= o; lgodfjnLsf] sfof{Gjog ;+o'Qm /fi6« ;+3sf] a8fkq / ljZj :jf:Yo ;+u7gsf] ljwfgaf6 lgb] {lzt x'g]5
.
#= o; lgodfjnLsf] sfof{Gjog ljZjsf ;a} hgtfnfO{ /f]usf] cGt/f{li6«o lj:tf/af6 ;+/If0f ug]{ p2]Zon] o;
lgodfjnLsf] ljZjJoflk k|of]usf] nIoaf6 lgb] {lzt x'g]5 .
$= ;+o'Qm /fi6« ;+3sf] a8fkq / cGt/f{li6«o sfg"gsf l;4fGtx? cg';f/ cfkm \gf :jf:Yo ;DaGwL gLltx?
cjnDag ug{ sfg"g agfpg] / sfg"gsf] sfof{Gjog ug]{ ;fj{ef}lds clwsf/ /fi6«x?nfO{ 5 . To;/L sfg"g
agfO{ sfof{Gjog ubf{ pgLx?n] o; lgodfjnLsf] p2]Zo kfngf ug]{5g\ .
wf/f $
pQ/bfoL clwsf/Lx?
!= o; lgodfjnL cGtu{tsf :jf:Yo ;DaGwL pkfox? sfof{Gjog ug{sf nflu k|To]s kIf /fi6«n] cfkm \gf]
Onfsfleq cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL ;DaGwL /fli6«o ;Dks{ ljGb' / lhDd]jf/ clwsf/L tf]Sg] jf
lgo'St ug]{5 .
@= o; wf/fsf] k|s/0f # adf]lhdsf ljZj :jf:Yo ;+u7gsf ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;Dks{ ljGb'x?;+u
;+rf/sf nflu cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL ;DaGwL /fli6«o ;Dks{ ljGb'x? ;b}j kx'Frof]Uo x'g]5g \ .
o:tf /fli6«o ;Dks{ ljGb'x?sf] sfddf b]xfosf sfdx? ;d]t ;dfj]z x'g]5g\ .
-s_ ;DalGwt kIf /fi6«sf] tkm{af6 of] lgodfjnLsf] sfof{Gjog ;DaGwL vf;u/L wf/f ^ b]lv !@
;Ddsf Joj:yfx? cg';f/ h?/L ;+rf/÷;"rgf ljZj :jf:Yo ;+u7gsf ;fj{hlgs :jf:Yo
lgodfjnL ;DaGwL ;Dks{ ljGb'x?nfO{ k7fpg], /
-v_ ;DalGwt kIf /fi6«sf] k|zf;gsf ;Da4 If]qx? Pj+ lgu/fgL / k|ltj]bg lbg], k|a]zsf] ljGb',
;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;]jfx?, lNslgs / c:ktfnsf ;DaGwdf lhDd]jf/ lgsfo tyf cGo
;/sf/L lgsfox?nfO{ hfgsf/L pknJw u/fpg] / To:tf lgsfoaf6 k|fKt hfgsf/L ;+of]hg ug]{ .
#= ljZj :jf:Yo ;+u7gn] cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL ;DaGwL ;Dks{ ljGb'x? tf]Sg]5 / o:tf ljGb'x?
cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL ;DaGwL /fli6«o ;Dks{ ljGb'x?;+u ;+rf/sf nflu ;b}a kx' Frof]Uo x'g]5g \ .
ljZj :jf:Yo ;+u7gsf cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL ;DaGwL ;Dks{ ljGb'x?n] o; lgodfjnLsf]
sfof{Gjog ;DaGwL / vf;u/L wf/f ^ b]lv !@ ;Ddsf Joj:yfx? cGtu{tsf h?/L ;"rgf, ;+rf/ ;DalGwt
kIf /fi6«sf cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL ;DaGwL ;Dks{ ljGb'x?nfO{ pknAw u/fpg] 5 . ljZj :jf:Yo
;+u7gsf cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL ;DaGwL ;Dks{ ljGb'x? ;+u7gsf] k|wfg sfof{nodf jf If]qLo
:t/sf sfof{nodf /xg] u/L tf]Sg ;lsg]5 .
$= kIf /fi6«x?n] cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL ;DaGwL cfkm \gf] /fli6«o ;Dks{ ljGb'sf] ;Dks{ ljj/0f ljZj
:jf:Yo ;+u7gnfO{ pknJw u/fpg]5 . ljZj :jf:Yo ;+u7gn] cfkm \gf ;Dks{ ljGb'x?sf] ;Dks{ ljj/0f kIf
/fi6«x?nfO{ pknJw u/fpg]5 . o:tf ;Dks{ ljj/0fx? lg/Gt/ ?kdf cBfjlws u/L aflif{s ?kdf PsLg
ul/g]5g\ . ljZj :jf:Yo ;+u7gn] o; wf/f cg';f/ cfk"mn] k|fKt u/]sf] cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL
;DaGwL /fli6«o ;Dks{ ljGb'x?sf] ;Dks{ ljj/0f ;a} kIf /fi6«x?nfO{ pknJw u/fpg]5 .
efu @
hfgsf/L tyf ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL k|lts[of
wf/f %
lgu/fgL
!= oyf;So l56f] t/ ;f] kIf /fi6«sf xsdf of] lgodfjnL nfu" ePsf] kfFr aif{leq k|To]s kIf /fi6«n] o;
lgodfjnL cg';f/ cg';"rL ! df pNn]v eP adf]lhd 36gfx? kQf nufpg], d"NofÍg ug]{, ;"rgf lbg] /
k|ltj]bg lbg] Ifdtf ljsf; / ;'b[9 u/L sfod /fVg]5 .
@= cg';"rL ! sf] efu ! sf] k|s/0f @ adf]lhdsf] d"NofÍg ul/ ;s]kl5 kIf /fi6«n] Gofof]lrt cfjZostf /
sfof{Gjog ;DaGwL of]hgfsf cfwf/df ljZj :jf:Yo ;+u7gnfO{ ;f] s'/fsf] hfgsf/L lbg]5, / o; wf/fsf]
k|s/0f ! sf] bfloTj k"/f ug{ b'O{ aif{sf] yk cjlw k|fKt ug{ ;Sg]5 . ckjfbhgs kl/l:yltdf / gofF
sfof{Gjog of]hgf ;d]tsf] cfwf/df kIf /fi6«n] a9Ldf b'O{ aif{sf] cjlw yk u/L kfpg dxflgb] {zs ;dIf
cg'/f]w ug{ ;Sg]5 . To;/L cg'/f]w ePdf dxflgb]{zsn] wf/f %) cGtu{t :yflkt ;ldlt -o;kl5
æk'g/fjnf]sg ;ldltÆ elgPsf]_ sf] k|fljlws ;NnfxnfO{ b[li6ut u/L lg0f{o ug]{5 . o; wf/fsf] k|s/0f !
df plNnlvt cjlwkl5, yk cjlw k|fKt u/]sf] kIf /fi6«n] k"0f{ sfof{Gjog tkm{ xfl;n ul/Psf] k|ultsf
af/]df ljZj :jf:Yo ;+u7g ;dIf jflif{s ?kdf k|ltj]bg k]z ug]{5 .
#= cg'/f]w eO{ cfPdf ljZj :jf:Yo ;+u7gn] o; wf/fsf] k|s/0f ! adf]lhdsf] Ifdtf ljsf; / ;'b[9 ug{ tyf
axfn /fVg kIf /fi6«x?nfO{ ;xof]u ug] {5 .
$= ljZj :jf:Yo ;+u7gn] lgu/fgL ;DaGwL cfkm \gf s[ofsnfkx?sf] dfWodaf6 36gfx? ;DaGwL hfgsf/L
;+sng u/L To:tf 36gfn] cGt/f{li6«o /f]usf] km}nfj6 u/fpg ;Sg] / cGt/f{li6«o 6«flkmsdf kfg{;Sg]
cj/f]wsf] af/]df d"NofÍg ug]{5 . o; k|s/0f cGtu{t ljZj :jf:Yo ;+u7gn] k|fKt u/]sf] hfgsf/LnfO{
pko'St ePsf] ca:yfdf wf/f !! / $% cg';f/ pkof]u ul/g]5 .
wf/f ^
;"rgf ;DaGwL Joj:yf
!= k|To]s kIf /fi6«n] cg';"rL @ adf]lhdsf] lg0f{o ug]{ ;+oGq k|of]u u/L cfkm \gf] Onfsfleq pTkGg x'g]
36gfx?sf] d"NofÍg ug]{5 . k|To]s kIf /fi6«n] pknJw ;+rf/sf dfWoddWo] ;a}eGbf a9L k|efjsf/L
dfWodaf6 cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL ;DaGwL /fli6«o ;Dks{ ljGb' dfkm{t ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL
hfgsf/Lsf] d"NofÍg u/]sf] rf}aL; 306fleq} To:tf] lg0f{o ug]{ ;+oGq cg';f/ cfkm \gf] Onfsfleq 36]sf
cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6 pTkGg ug{;Sg] lsl;dsf ;a} 36gfx? Pj+ To:tf
36gfsf] k|lts[of :j?k :jf:Yo ;DaGwL pkfox? sfof{Gjog ul/Psf eP To:tf pkfox? ;DaGwL hfgsf/L
;+u7gnfO{ lbg]5 . ;+u7gn] k|fKt u/]sf] s'g} hfgsf/L cGt/f{li6«o cf0fljs phf{ lgsfosf] If]qflwsf/leq
kg]{ ePdf ;+u7gn] ;f] lgsfonfO{ To:tf] hfgsf/L t'?Gt} pknJw u/fpg]5 .
@= ;"rgf lbPkl5, kIf /fi6«n] ;"lrt 36gfsf ;DaGwdf cfk"m;+u pknJw ;dofg's'n, oyfy{ / kof{Kt dfqfdf
ljj/0f ;d]t lbOPsf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hfgsf/L ljZj :jf:Yo ;+u7gnfO{ lg/Gt/ pknJw u/fp+b}
hfg]5 . o:tf] hfgsf/Ldf ;+ej eP;Dd l:ylt -s];_ sf] kl/efiff, k|of]uzfnfsf] kl/0ffd, hf]lvdsf] ;|f]t /
lsl;d, s];x?sf] ;+Vof / d[To" x'g]sf] ;+Vof, /f]usf] lj:tf/df k|efj kfg]{ cj:yfx? tyf pkof]u ul/Psf
:jf:Yo ;DaGwL pkfox? ;d]t ;dfj]z x'g]5g \ . ;fy}, kIf /fi6«n], cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs
:jf:Yo ;DaGwL ;+efJo ;+s6nfO{ ;Daf]wg ug]{ qmddf dxz'; ul/Psf sl7gfO{x? / tT;DaGwdf cfjZos
;xof]usf jf/]df klg hfgsf/L lbg ;Sg]5 .
wf/f &
;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ck|Toflzt jf c:jefljs 36gfx?sf] af/]df hfgsf/L cfbfg k|bfg
cfkm\gf] Onfsfleq cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6 pTkGg ug{;Sg] lsl;dsf] pTklQ jf
;|f]t hxfF jf h'g;s} ePtfklg ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ck|Toflzt jf c:jefljs 36gfx?sf] af/]df cfk"m;+u
k|df0f ePdf kIf /fi6«n] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;a} ;Da4 hfgsf/L ljZj :jf:y ;+u7gnfO { pknJw
u/fpg]5 . o:tf] ca:yfdf wf/f ^ sf Joj:yfx? k"0f{ ?kdf nfu" x'g]5g \ .
wf/f *
k/fdz{
cfkm\gf] Onfsfleq 36]sf / wf/f ^ adf]lhd ;"rgf lbg' gkg]{ 36gfx? vf;u/L lg0f{o ug]{ ;+oGq k"/f ug{ kof{Kt
;"rgf pknJw ePsf 36gfx?sf xsdf klg kIf /fi6«n] cGt/f{li6 «o :jf:Yo lgodfjnL ;DaGwL /fli6«o ;Dks{
ljGb' dfkm{t ;f]sf] hfgsf/L ljZj :jf:Yo ;+u7gnfO{ lbg / pko'St :jf:Yo ;DaGwL pkfox?sf af/]df ljZj
:jf:Yo ;+u7g;+u k/fdz{ ug{ ;Sg]5 . o:tf] ;+rf/sf xsdf wf/f !! sf] k|s/0f @ b]lv $ ;Ddsf s'/fx? nfu"
x'g]5g\ . h'g kIf /fi6«sf] Onfsfdf o:tf] 36gf 36]sf] xf] ;f] /fi6«n] k|fKt u/]sf] s'g} klg dxfdf/LhGo k|df0fsf]
d"NofÍg ug{ ljZj :jf:Yo ;+u7gsf] ;xof]usf] nflu cg'/f]w ug{ ;Sg]5 .
wf/f (
cGo k|ltj]bgx?
!= ljZj :jf:Yo ;+u7gn] ;"rgf jf k/fdz{ afx]ssf cGo ;|f]tx?af6 k|fKt k |ltj]bgx?nfO{ b[li6ut ug{ /
dxfdf/L ;DaGwL :yflkt l;4fGtx? cg';f/ To:tf k|ltj]bgx?sf] d"NofÍg ul/;s]kl5 h'g kIf /fi6«sf]
Onfsfdf ;f] 36gf 36\g] ;Defjgf 5 ;f] /fi6«nfO{ ;f] 36gfsf] jf/]df hfgsf/L pknJw u/fpg ;Sg]5 .
o:tf k|ltj]bgx?sf cfwf/df s'g} klg sfdsf/jfxL ug'{ cl3 ljZj :jf:Yo ;+u7gn] h'g /fi6«sf]
Onfsfleq 36gf 36\g] ;+efjgf 5 ;f] /fi6«;+u k/fdz{ u/L ;f] /fi6«af6 wf/f !) df plNnlvt sfo{ljlw
cg';f/ k|df0fLs/0f k|fKt ug]{ k|oTg ug]{5 . o; p2]Zosf] nflu ;+u7gn] k|fKt hfgsf/L kIf /fi6«x?nfO{
pknJw u/fpg] 5 / ljlwjt ?kdf prLt ePsf] ca:yfdf dfq} ;+u7gn] ;|f]t uf]Ko /fVg]5 . wf/f !! df
plNnlvt sfo{ljlw cg';f/ o:tf] hfgsf/Lsf] pkof]u ul/g]5 .
@= kIf /fi6«x?n] Jojxfl/s eP;Dd b]xfosf s'/fx? k}7f/L jf lgsf;Lsf qmddf b]lvPsf /f]usf] cGt/f{li6«o
lj:tf/ u/fpg;Sg] cfkm\gf Onfsfx? aflx/ klxrfg ul/Psf ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvdsf] k|df0f
k|fKt u/]sf] rf}aL; 306fleq ;f]sf] hfgsf/L ;+u7gnfO{ lbg]5g \ M
-s_ dfgj laz]if s'/f,
-v_ ;+qmd0f / b"if0fsf afxsx?, jf
-u_ b"lift j:t'x? .
wf/f !)
k|df0fLs/0f
!= wf/f ( cg';f/ ;+u7gn] s'g} kIf /fi6«sf] Onfsfleq pTkGg x'g] ;+efjgf ePsf] cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf]
;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6 l;h{gf ug{;Sg] 36gfsf ;DaGwdf ;"rgf jf k/fdz{ afx]ssf cGo
;|f]tx?af6 k|fKt k|ltj]bgx? k|df0fLs/0f ug{ ;f] /fi6«nfO{ cg'/f]w ug] {5 . o:tf] ca:yfdf ;+u7gn] cfk"mn]
;+k/LIf0f ug{ vf]h]sf] k| +ltj]bg ;DaGwL hfgsf/L ;DalGwt kIf /fi6«nfO{ lbg]5 .
@= pk/f]St k|s/0f / wf/f ( cg';f/, ;+u7gaf6 cg'/f]w eO{ cfPdf, k|To]s kIf /fi6«n] k|df0fLs/0f u/L b]xfo
adf]lhdsf] hfgsf/L ;+u7gnfO{ pknJw u/fpg]5–
-s_ rf}aL; 306fleq, ;+u7gsf] cg'/f]w k|fKt u/]sf] hfgsf/L / tT;DaGwL k|f/lDes hjfkm,
-v_ rf}aL; 306fleq, ;+u7gsf] cg'/f]wdf plNnlvt 36gfx?sf] l:yltsf af/]df pknJw ;fj{hlgs
:jf:Yo ;DaGwL hfgsf/L, /
-u_ wf/f ^ df plNnlvt ;Da4 hfgsf/L nufotsf ;f]xL wf/f cGtu{t ul/Psf] d"NofÍgsf ;Gbe{df
;+u7gnfO{ lbOPsf] hfgsf/L .
#= cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6 pTkGg ug{;Sg] s'g} 36gfsf] af/]df hfgsf/L k|fKt
u/]df ;+u7gn] /f]usf] cGt/f{li6«o lj:tf/sf] ;+efJotf, cGt/f{li6«o 6«flkmsdf kg{;Sg] ;+efljt cj/f]w, /
lgoGq0fsf pkfox?sf] kof{Kttfsf] d"NofÍg ug{ ;DalGwt kIf /fi6«;+u ;xsfo{ ug{ k|:tfj ug]{5 . o:tf
s[ofsnfkx?sf ;DaGwdf dfkb08 lgwf{/0f ug] { cGo ;+u7gx?;+usf] ;xsfo{ / :ynut d"NofÍg sfo{ ug{
tyf ;f]sf] ;dGjog ug{ /fli6«o ;xfotf kl/rfng ug]{ k|:tfj ;d]t ;dfj]z x'g]5g\ . kIf /fi6«af6 cg'/f]w
eO{ cfPdf ;+u7gn] To:tf] k|:tfjnfO{ k'li6 ug] { hfgsf/L pknJw u/fpg]5 .
$= kIf /fi6«n] ;xsfo{sf] k|:tfj :jLsf/ gu/]df, ;+u7gn] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvdsf] uflDeo{tfaf6
pko'St b]lvPdf cfk"m;+u pknJw hfgsf/L cGo kIf /fi6«x?;+u cfbfg k|bfg ug]{5 . ;fy}, ;DalGwt kIf
/fi6«sf ljrf/x?nfO{ b[li6ut ub}{ ;+u7gaf6 /flvPsf] ;xsfo{sf] k|:tfj :jLsf/ ug{ To:tf] kIf /fi6«nfO{
k|f]T;flxt ug]{5 .
wf/f !!
;+u7gaf6 hfgsf/L pknJw u/fpg] Joj:yf
!= o; wf/fsf] k|s/0f @ sf] clwgdf /xL, ;+u7gn] wf/f % b]lv !) cGtu{t cfk"mn] k|fKt u/]sf] ;fj{hlgs
:jf:Yo ;DaGwL tyf ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvdk|lt k|lts[of JoQm ug{ kIf /fi6«x?nfO{ ;Ifd
agfpg cfjZos hfgsf/L ;a} kIf /fi6«x? / pko'Qmtfg';f/ ;Da4 cGt/–;/sf/L ;+u7gx?nfO{ oyf;Dej
l56f] / pknJw dfWoddWo] ;a}eGbf a9L k|efjsf/L dfWodaf6 uf]Ko tj/n] pknJw u/fpg]5 . ;+u7gn]
To:tf vfnsf 36gfx? pTkGg x'g glbg cGo kIf /fi6«x?nfO{ ;xof]uL x'g;Sg] hfgsf/L To:tf /fi6«x?nfO{
pknJw u/fpg]5 .
@= ;+u7gn] o; lgodfjnL cGtu{t k|df0fLs/0f, d"NofÍg / ;xof]u ug]{ k|of]hgsf nflu wf/f ^ / * tyf
wf/f ( sf] k|s/0f @ cGtu{t k|fKt hfgsf/Lsf] pkof]u ug] {5 . oL Joj:yfx?df pNn]v eP adf]lhd
kIf /fi6«x?;+u cGoyf ;xdt ePsf] ca:yfdf jfx]s ;+u7gn] b]xfosf] sfo{ geP;Dd o:tf] hfgsf/L
cGo kIf /fi6«x?nfO{ ;fdfGo ?kdf pknJw u/fpg]5g\ M
-s_ ;f] 36gfaf6 wf/f !@ cg';f/ cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6 pTkGg x'g]
s'/f lgwf{/0f ul/Psf], jf
-v_ ;+qmd0f jf b"if0fsf] cGt/f{li6«o lj:tf/ k|dfl0ft ug]{ hfgsf/Lsf] ;+k'i6L ;+u7gaf6 dxfdf/L
;DaGwL :yflkt l;4fGtx? cg';f/ ePsf], jf
-u_ b]xfosf s'/fsf] k|df0f pknAw ePsf] : -!_ b"if0f, /f]usf] Ph]06, /f]ujfxs jf /f]ue08f/sf] k|s[ltsf] sf/0fn] ubf{ cGt/f{li6«o lj:tf/
lj?2sf lgoGq0fsf/L pkfox? ;kmn x'g] ;+efjgf g/x]sf], jf
-@_ ;f] kIf /fi6«;+u /f]unfO{ cem lj:tf/ x'g glbg cfjZos pkfox? cjnDag ug]{ kof{Kt
;+rfng ;DaGwL ;Ifdtf gePsf], jf
-3_ ;+qmd0f jf b"if0faf6 k|efljt x'g;Sg] ofqL, ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/, ;jf/Lsf]
;fwg, j:t' jf 8fFs k'lnGbfsf] k|s[lt / If]qnfO{ b[li6ut ubf{ cGt/f{li6«o lgoGq0fsf/L pkfox?
tTsfn} nfu" ug'{ kg] { cfjZostf /x]sf] .
#= ;+u7gn] h'g kIf /fi6«sf] Onfsfleq 36gf pTkGg eO{ /x]sf] 5 ;f] /fi6«;+u o; wf/f cGtu{t hfgsf/L
pknJw u/fpg] cfkm\gf] clek|fo /x]sf] ;DaGwdf k/fdz{ ug]{5 .
$= o; wf/fsf] k|s/0f @ cGtu{t ;+u7gaf6 k|fKt hfgsf/L o; lgodfjnL cg';f/ kIf /fi6«x?nfO{ pknJw
u/fO{Pdf ;+u7gn] ;f]xL 36gfsf] af/]df cGo hfgsf/L ;fj{hlgs ?kdf pknJw eO{;s]sf] / cflwsfl/s
tyf :jtGq hfgsf/L k|;f/0f ug'{kg]{ cfjZostf /x]sf] ca:yfdf To:tf] hfgsf/L ;j{;fwf/0fnfO{ ;d]t
pknJw u/fpg ;Sg]5 .
wf/f !@
cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6sf] lgwf{/0f
!= dxflgb] {zsn] k|fKt hfgsf/L, vf;u/L h'g kIf /fi6«sf] Onfsfleq s'g} 36gf pTkGg eO{/x]sf] 5 ;f]
/fi6«af6 k|fKt hfgsf/L, sf cfwf/df s'g} 36gfn] o; lgodfjnLdf plNnlvt dfkb08 / sfo{ljlw cg';f/
cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6 pTkGg ug]{ jf gug]{ lgwf{/0f ug]{5 .
@= dxflgb] {zsnfO{ o; lgodfjnL cGtu{t ul/Psf] d"NofÍgsf] cfwf/df cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs
:jf:Yo ;DaGwL ;+s6 pTkGg eO{/x]sf] 5 eGg] nfu]df lghn] h 'g kIf /fi6«sf] Onfsfleq ;f] 36gf pTkGg
x'G5 ;f] /fi6«;+u o; k|f/lDes lgwf{/0fsf] af/]df k/fdz{ ug]{5 . dxflgb]{zs / ;f] kIf /fi6« o; lgwf{/0fsf
;DaGwdf ;xdt ePdf dxflgb]{zsn] wf/f $( df plNnlvt sfo{ljlw cg';f/ wf/f $* cGtu{t :yflkt
;ldlt -o;kl5 æ;+s6sfnLg ;ldltÆ elgPsf]_ ;+u pko'St c:yfoL l;kmfl/zx?sf ;DaGwdf /fo lng]5 .
#= pk/f]Qm k|s/0f @ adf]lhdsf] k/fdz{ dxflgb]{zs / h'g kIf /fi6«sf Onfsfdf 36gf pTkGg x'G5 ;f] /fi6«
aLr $* 306fleq ;f] 36gfaf6 cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6 pTkGg x'G5 jf
x'Fb}g eGg] af/]df dt}Sotf sfod x'g g;s]df wf/f $( df plNnlvt sfo{ljlw cg';f/ lgwf{/0f ul/g]5 .
$= s'g} 36gfaf6 cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6 pTkGg x'g] jf gx'g] s'/fsf] lgwf{/0f
ubf{, dxflgb]{zsn] b]xfosf s'/fx? pk/ Wofg lbg]5 –
-s_ ;DalGwt kIf /fi6«af6 pknJw u/fOPsf] hfgsf/L,
-v_ cg';"rL @ df plNnlvt lg0f{o ug]{ ;+oGq,
-u_ ;+s6sfnLg ;ldltsf] ;Nnfx,
-3_ a}1flgs l;4fGtx? Pj+ pknJw j}1flgs k|df0f / cGo ;Da4 hfgsf/L, tyf
-ª_ dfgj :jf:Yodf kg]{ hf]lvsf,] /f]usf] cGt/f{li6«o lj:tf/sf] hf]lvdsf] / cGt/f{li6«o 6«flkmsdf
x:tIf]k x'g] hf]lvdsf] d"NofÍg .
%= h'g kIf /fi6«sf] Onfsfleq cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6 pTkGg ePsf] 5 ;f]
/fi6«;+u k/fdz{ u/]kl5 dxflgb] {zsnfO{ cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6 cGTo
ePsf] nfu]df dxflgb]{zsn] wf/f $( df plNnlvt sfo{ljlw cg';f/ lg0f{o ug]{5 .
wf/f !#
;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL k|lts[of
!= oyf;So l56f] t/ ;f] kIf /fi6«sf] xsdf of] lgodfjnL nfu" ePsf] kfFr aif{leq k|To]s kIf /fi6«n] o;
lgodfjnL cg';f/ cg';"rL ! df pNn]v eP adf]lhd ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvd / cGt/f{li6«o
;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6x? k|lt cljnDa / k|efjsf/L 9+un] k|lts[of ug]{ Ifdtf ljsf;
/ ;'b[9 u/L sfod /fVg]5 . ;b:o /fi6«x?;+u k/fdz{ u/L ;+u7gn] ;fj{hlgs :jf:Yo k|lts[of ;DaGwL
Ifdtfsf] ljsf;df kIf /fi6«x?nfO{ ;xof]u ug]{ ;DaGwL dfu{lgb] {lzsf k|sfzg ug]{5 .
@= cg';"rL ! sf] efu ! sf] k|s/0f @ adf]lhdsf] d"NofÍg ul/ ;s]kl5 kIf /fi6«n] Gofof]lrt cfjZostf /
sfof{Gjog ;DaGwL of]hgfsf cfwf/df ljZj :jf:Yo ;+u7gnfO{ ;f] s'/fsf] hfgsf/L lbg]5, / o; wf/fsf]
k|s/0f ! sf] bfloTj k"/f ug{ b'O{ aif{sf] yk cjlw k|fKt ug{ ;Sg]5 . ckjfbhgs kl/l:yltdf / gofF
sfof{Gjog of]hgf ;d]tsf] cfwf/df kIf /fi6«n] a9Ldf b'O{ aif{sf] cjlw yk u/L kfpg dxflgb]{zs ;dIf
cg'/f]w ug{ ;Sg]5 . To;/L cg'/f]w ePdf dxflgb]{zsn] k'g/fjnf]sg ;ldltsf] k|fljlws ;NnfxnfO{
b[li6ut u/L lg0f{o ug]{5 . o; wf/fsf] k|s/0f ! df plNnlvt cjlwkl5 yk cjlw k|fKt u/]sf] kIf /fi6«n]
k"0f{ sfof{Gjogsf] lbzfdf xfl;n ul/Psf k|ultsf] af/]df ljZj :jf:Yo ;+u7g ;dIf jflif{s ?kdf k|ltj]bg
k]z ug]{5 .
#= s'g} kIf /fi6«sf] cg'/f]wdf ;+u7gn] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvd Pj+ cGo 36gfx?nfO{ ;Daf]wg ug{
k|fljlws dfu{lgb] {zg / ;xfotf pknJw u/fO{, nfu" ul/Psf lgoGq0fsf/L pkfox?sf] k|efjsfl/tf d"NofÍg
u/L Pj+ cfjZos ePsf]df :ynut ;xfotfsf] nflu laz]if1x?sf] cGt/f{li6«o 6f]nL kl/rfng ;d]t u/L
;xsfo{ ug]{5 .
$= wf/f !@ cg';f/ ;DalGwt kIf /fi6«x?;+u k/fdz{ u/L ;+u7gn] cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo
;DaGwL ;+s6 pTkGg eO{/x]sf] s'/f lgwf{/0f u/]df ;+u7gn] o; wf/fsf] k|s/0f # adf]lhdsf] ;xof]usf]
cltl/St cGt/f{li6«o hf]lvdsf] uflDeo{tf / lgoGq0fsf/L pkfox?sf] kof{Kttfsf] d"Nof+sg nufotsf] yk
;xof]u pknJw u/fpg k|:tfj ug{ ;Sg]5 . o:tf] ;xsfo{df :ynut d"Nof+sg ug]{ jf ;f]sf] ;dGjo ug]{
sfddf /fli6«o clwsf/Lx?nfO{ ;xof]u ug] { p2]Zon] cGt/f{li6«o ;xfotf kl/rfng ug]{ k|:tfj ;d]t
;dfj]z x'g;S5 . kIf /fi6«af6 cg'/f]w eO{ cfPdf ;+u7gn] To:tf] k|:tfj k'li6 ug] { hfgsf/L pknJw
u/fpg]5 .
%= ;+u7gaf6 cg'/f]w eO{ cfPdf, kIf /fi6«x?n] ;+ej xb;Dd ;+u7gaf6 ;dGjlot k|lts[of ;DaGwL
s[ofsnfkx?df ;xof]u pknJw u/fpg' kb{5 .
^= cg'/f]w eO{ cfPdf, ;+u7gn] cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6af6 k|efljt jf ;f]sf]
vt/fdf /x]sf cGo kIf /fi6«x?nfO{ pko'St dfu{lgb] {zg / ;xfotf pknJw u/fpg]5 .
wf/f !$
;+u7gsf] cGt/–;/sf/L ;+u7g tyf cGt/f{li6«o lgsfox?;+usf] ;xof]u
!= ;+u7gn] ;Demf}tf / o:t} cGo ;dembf/Lx? ;d]t u/L o; lgodfjnLsf] sfof{Gjogsf ;DaGwdf
pko'Sttfg';f/ cGo ;Ifd cGt/–;/sf/L ;+u7gx? jf cGt/f{li6«o lgsfox?;+u ;xof]u tyf cfkm \gf
s[ofsnfksf ;DaGwdf ;dGjo sfod ug]{5 .
@= s'g} 36gfsf] ;"rgf lbg] jf k|df0fLs/0f ug]{ jf To;nfO{ ;Daf]wg ug]{ laifo d"nt cGo cGt/–;/sf/L
;+u7g jf cGt/f{li6«o lgsfosf] If]qflwsf/ leqsf] laifo ePdf, ;+u7gn] ;fj{hlgs :jf:Yosf] ;+/If0fsf
nflu kof{Kt pkfox? ckgfOPsf] ;'lglZrt ug]{ p2]Zon] To:tf ;+u7g jf lgsfox?;+u cfkm \gf
s[ofsnfkx?sf ;DaGwdf ;dGjo sfod ug]{5 .
#= dfly h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg, o; lgodfjnLdf plNnlvt s'g} klg s'/fn] ;fj{hlgs :jf:Yosf]
k|of]hgsf nflu ;/;Nnfx, ;xof]u jf k|fljlws jf cGo ;xfotf pknJw u/fpg ;+u7gnfO{ /f]s nufPsf]
jf ;+s'lrt u/]sf] dflgg] 5}g .
efu #
l;kmfl/zx?
wf/f !%
c:yfoL l;kmfl/zx?
!= wf/f !@ cg';f/ cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6 pTkGg eO{/x]sf] s'/f lgwf{/0f
ePdf dxflgb]{zsn] wf/f $( df plNnlvt sfo{ljlw cg';f/ c:yfoL l;kmfl/zx? hf/L ug]{5 . cGt/f{li6«o
;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6 cGTo ePsf] lgwf{/0f ePkl5 ;d]t o:tf c:yfoL
l;kmfl/zx?df pko'Qmtfg';f/ ;+zf]wg ug{ jf o:tf l;kmfl/zx?nfO{ lj:tf/ ug{ ;lsg]5 . pQm ;dodf
To:tf] ;+s6 lgjf/0f ug]{ jf ;f]sf] k'g/fa[lQ cljnDa kQf nufpg] p2]Zon] cfjZostfg';f/ cGo c:yfoL
l;kmfl/zx? ;d]t hf/L ug{ klg ;lsg]5 .
@= c:yfoL l;kmfl/zx?df cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6sf] ;fdgf ul//x]sf] kIf
/fi6« jf cGo kIf /fi6«x?af6 sfof{Gjog ug'{kg]{ /f]usf] cGt/f{li6«o lj:tf/ Go"gLs/0f ug]{ / cGt/f{li6«o
6«flkmsdf cgfjZos x:tIf]k x'g glbg] p2]Zon] JolQm, ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/, ;jf/Lsf]
;fwg, j:t' /÷jf 8fFs k'lnGbf ;DaGwL :jf:Yo ;DaGwL pkfox? ;d]t ;dfj]z x'g]5g \ .
#= c:yfoL l;kmfl/zx?nfO{ wf/f $( df plNnlvt sfo{ljlw cg';f/ s'g} klg ;dodf cGTo ug{ ;lsg] 5 /
hf/L ePsf] tLg dlxgfkl5 o:tf l;kmfl/z :jtM cdfGo x'g]5g \ . oL l;kmfl/zx?df a9Ldf tLg dlxgfsf]
yk cjlwsf] nflu ;+zf]wg ug{ jf lj:tf/ ug{ ;lsg]5 . c:yfoL l;kmfl/zx? ;DalGwt cGt/f{li6«o
;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6 lgwf{/0f ePkl5sf] bf];|f] ljZj :jf:Yo ;ef kl5 axfn /xg]]
5}gg\ .
wf/f !^
:yfoL l;kmfl/zx?
;+u7gn] wf/f %# cg';f/ lgoldt jf cfjlws ?kdf cjnDag ug]{ u/L :jf:Yo ;DaGwL pko'St pkfox?sf]
;DaGwdf :yfoL l;kmfl/zx? ug{ ;Sg]5 . kIf /fi6«x?n] To:tf pkfox? /f]usf] cGt/f{li6«o lj:tf/ /f]Sg] jf
Go"gLs/0f ug]{ / cGt/f{li6«o 6«flkmsdf cgfjZos x:tIf]k x'g glbg] p2]Zon] s'g} vf;, lg/Gt/ sfod /x]sf]
;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvdsf xsdf JolQm, ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/, ;jf/Lsf] ;fwg, j:t'
/÷jf 8fFs k'lnGbfsf ;DaGwdf nfu" ug{ ;Sg]5g \ . wf/f %# cg';f/ ;+u7gn] pko'Qmtfg';f/ o:tf
l;kmfl/zx?df ;+zf]wg ug{ jf o:tf l;kmfl/zx? /2 ug{ ;Sg]5 .
wf/f !&
l;kmfl/zsf dfkb08x?
c:yfoL jf :yfoL l;kmfl/zx? hf/L, ;+zf]wg jf /2 ubf{ dxflgb]{zsn] lgDglnlvt s'/fx? pk/ Wofg lbg]5 –
-s_ k|ToIf ?kn] ;DalGwt kIf /fi6«x?sf] ljrf/,
-v_ ;+s6sfnLg ;ldlt jf k'g/fjnf]sg ;ldltsf] /fo,
-u_ j}1flgs l;4fGtx? Pj+ pknJw j}1flgs k|df0f / ;"rgf,
-3_ kl/l:ylt cg';f/ hf]lvdsf] d"Nof+sgsf] cfwf/df :jf:Yo ;+/If0fsf] pko'St tx xfl;n ug{;Sg] d'gfl;a
?kdf pknJw ljsNkx?sf] t'ngfdf :jf:Yo ;DaGwL o:tf pkfox? cGt/f{li6«o 6«flkms / Jofkf/df a9L k|ltaGw
nufpg] / JolQmx?k|lt a9L bvnsf/L x'g] k|s[ltsf] gePsf],
-ª_ ;Da4 cGt/f{li6«o dfkb08 / lnvtx?,
-r_ cGo ;Da4 cGt/–;/sf/L ;+u7gx? / cGt/f{li6«o lgsfox?af6 ul/Psf s[ofsnfkx?, tyf
-5_ 36gf;+u ;DalGwt cGo pko'St / laz]if hfgsf/L jf ;"rgf .
c:yfoL l;kmfl/zx?sf] ;DaGwdf, dxflgb]{zsn] ljrf/ ug] { o; wf/fsf] pk–k|s/0f -ª_ / -r_ df plNnlvt
s'/fx? h?/L kl/l:yltaf6 l;lh{t k|ltjGw jf ;Ldfx?sf] clwgdf /xg]5g \ .
wf/f !*
JolQm, ofqL em6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/, ;jf/Lsf] ;fwg, j:t' /÷jf 8fFs k'lnGbf ;DaGwL l;kmfl/zx?
!= JolQmsf ;DaGwdf ;+u7gaf6 kIf /fi6«x?nfO{ hf/L ul/Psf l;kmfl/zx?df lgDglnlvt ;Nnfx ;d]t
;dfj]z x'g ;Sg]5M
– :jf:Yo ;DaGwL s'g} vf; pkfox?sf] ;nfx glbOPsf],
– k|efljt If]qx?df ofqfsf] Oltxf; k'g/fjnf]sg ug]{,
– d]l8sn hfFrsf k|df0f / k|of]uzfnf laZn]if0f ul/Psf] eP ;f]sf] k'g/fjnf]sg ug]{,
– d]l8sn hfFr ug'{ kg]{,
– vf]k jf cGo cf}iflw (Prophylaxis) lbg' kg] { cfjZostf 5,
– z+sf:kb JolQmnfO{ ;fj{hlgs :jf:Yo lgu/fgL÷cjnf]sgdf /fVg],
– z+sf:kb JolStsf xsdf Sjf/06Lg jf cGo :jf:Yo ;DaGwL pkfox? cjnDag ug]{,
– cfjZos ePdf k|efljt JolQmx?nfO{ cnUu} /fVg] / pkrf/ ug]{,
– z+sf:kb jf k|efljt JolStx?sf] ;Dks{ kQf nufpg],
– z+sf:kb jf k|efljt JolStsf] k|a]zdf /f]s nufpg],
– ck|efljt JolQmnfO{ k|efljt If]qleq k|a]z ug { /f]s nufpg],
– k|efljt If]qx?af6 aflx/ lg:sbf kbf{af6 k/LIf0f ug]{ /÷jf JolQmx?sf ;DaGwdf k|ltaGw nufpg] .
@= ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/, ;jf/Lsf] ;fwg, j:t' / 8fFs k'lnGbfsf ;DaGwdf ;+u7gaf6 kIf
/fi6«x?nfO{ hf/L ul/Psf l;kmfl/zx?df lgDglnvt ;Nnfx ;d]t ;dfj]z x'g;Sg]5 M
– :jf:Yo ;DaGwL s'g} vf; pkfox?sf] ;Nnfx glbOPsf],
– d]lgkm]:6 / dfu{ k'g/fjnf]sg ug]{,
– lg/LIf0f ug]{,
– ;+qmd0f jf b"if0f pGd"ng ug{ k|:yfg ubf{sf jvt jf kf/jxgdf jf dfu{:ydf /x]sf jvt ckgfOPsf
pkfox? ;DaGwL k|df0fsf] k'g/fjnf]sg ug]{,
– /f]uafxs / e08f/x? nufotsf ;+qmd0f jf b"if0f x6fpgsf] nflu ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/,
;jf/Lsf] ;fwg, j:t' / 8fFs k'lnGbf jf dfgj cjz]ifsf] ] ] pkrf/ ug]{,
– dfgj cjz]ifsf] ] ;'/lIft handling / oftfoft ;'lglZrt ug{ :jf:Yo ;DaGwL laz]if pkfox? ckgfpg],
– cnUu} jf Sjf/06Lgdf /fVg],
– pknJw pkrf/ jf k|s[ofaf6 lg;+qmd0f ug{ g;lsg] ca:yf pTkGg ePdf lgolGqt cj:yfx? cGtu{t
;+qmldt jf b"lift jf ;+sf:kb ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/, ;jf/Lsf] ;fwg, j:t' / 8fFs k'lnGbf
sJhfdf lnO{ gi6 ug]{, /
– k|:yfg jf k|a]zdf /f]s nufpg] .
efu $
k|a]zsf] ljGb'
wf/f !(
;fdfGo bfloTjx?
k|To]s kIf /fi6«n] o; lgodfjnLdf plNnlvt cGo bfloTjx?sf cltl/St lgDglnlvt bfloTj jxg ug]{5M
-s_ t]flsPsf k|a]zsf ljGb'x?sf nflu cg';"rL ! df pNn]v eP adf] lhdsf] Ifdtf wf/f % sf] k|s/0f ! / wf/f
!# sf] k|s/0f ! df plNnlvt ;dofjlwleq} ljsf; ul/Psf] ;'lglZrt ug]{,
-v_ cfkm\g]f Onfsfleq tf]lsPsf] k|To]s k|a]zsf] ljGb'df clwsf/k|fKt clwsf/Lx? klxrfg ug]{,
-u_ ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL s'g} vf; ;+efJo hf]lvdsf] k|lts[of :j?k cg'/f]w ePsf avt / Jojxfl/s
eP;Dd /f]usf] cGt/f{li6«o lj:tf/ pTkGg x'g;Sg] k|a]zsf] ljGb'df pknJw /f]ujfxs / /f]ue08f/
nufotsf ;+qmd0f jf b"if0fsf ;|f]tx? ;DaGwL tYofÍ ;+u7gnfO{ pknJw u/fpg] .
wf/f @)
ljdfg:yn / jGb/ufxx?
!= kIf /fi6«x?n] cg';"rL ! df Joj:yf eP adf]lhdsf] Ifdtf ljsf; ug]{ ljdfg:yn / jGb/ufxx? tf]Sg]5 .
@= kIf /fi6«x?n] kfgL hxfh cf/f]Uotf lgoGq0f pGd'lQm k|df0fkq, / kfgL hxfh cf/f]Uotf lgoGq0f
k|df0fkqx? wf/f #( sf zt{x? cg';f/ / cg';"rL # adf]lhdsf] 9fFrfdf hf/L ul/Psf ] ;'lglZrt ug]{5g\ .
#= k|To]s kIf /fi6«n] b]xfosf] sfo{ ug]{ clwsf/ kfPdf jGb/ufxx?sf] ;"rL ;+u7gnfO{ pknJw u/fpg]5M
-s_ kfgL hxfh cf/f]Uotf lgoGq0f k|df0fkqx? hf/L ug] { tyf cg';'rL ! / # adf]lhdsf ;]jfx?
pknJw u/fpg], jf
-v_ kfgLhxfh cf/f]Uotf lgoGq0f pGd'lQm k|df0fkqx? dfq} hf/L ug]{, /
-u_ k||df0fkq k|fKt ug{ ;lsg] jGb/ufxdf kfgLhxfh gcfP;Dd Ps dlxgfsf] nflu kfgLhxfh
cf/f]Uotf lgoGq0f pGd'lQm k|df0fkqsf] cjlw lj:tf/ ug]{ .
k|To]s kIf /fi6«n] ;"lrs[t jGb/ufxx?sf] l:yltdf cfpg ;Sg] s'g} k lg kl/jt{gsf] hfgsf/L ;+u7gnfO{
lbg]5 .
$= ;DalGwt kIf /fi6«sf] cg'/f]wdf ;+u7gn] pko'St cg';Gwfg u/L o; wf/fsf] k|s/0f ! / # adf]lhdsf k"j{
zt{x? k"/f u/]sf] k|dfl0ft ug]{ Joj:yf ug{ ;Sg]5 . ;f] kIf /fi6«;+u k/fdz{ u/L ;+u7gn] o:tf]
k|df0fLs/0fsf] cfjlws ?kdf k'g/fjnf]sg ug{ ;Sg]5 .
%= ;Ifd cGt/–;/sf/L ;+u7g / cGt/f{li6«o lgsfox?;+u ;xsfo{ u/L ;+u7gn] o; wf/f cGtu{t ljdfg:yn
/ aGb/ufxx?sf] k|df0fLs/0f dfu{lgb]{lzsf th'{df u/L k|sfzg ug]{5 .
wf/f @!
e"ld:y qml;Ë
!= ;fj{hlgs :jf:Yosf] b[li6sf]0faf6 pko'Qm b]lvPdf kIf /fi6«n] b]xfosf s'/fx?nfO{ b[li6ut u/L cg';"rL !
adf]lhdsf Ifdtfx? ljsf; ug]{ e"ld:y qml;Ëx? tf]Sg ;Sg]5 M
-s_ kIf /fi6«sf] tf]Sg nfluPsf] e"ld:y qml;Ëdf k|a]zsf cGo ljGb'x?sf] t'ngfdf ljleGg lsl;dsf
cGt/f{li6«o 6«flkmssf] dfqf / jf/Daf/tf -lk|mSj]G;L_, /
-v_ s'g} vf; e"ld:y qml;Ëdf k'Ug' eGbf cufj} cGt/f{li6«o 6«flkms pTklQ x'g] jf o:tf] 6«flkms kf/
eP/ hfg] If]qx?df ljBdfg ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvdx? .
@= l;dfgf hf]l8Psf kIf /fi6«x?n] b]xfosf sfo{ ug]{ tkm{ ljrf/ ug' { kb{5 M
-s_ wf/f %& cg';f/ e"ld:y qml;Ëx?df /f]usf] cGt/f{li6«o k|;f/ -6«fG;ld;g_ /f]syfd jf lgoGq0f
ug]{ ;DaGwL l4kIfLo jf jx'kIfLo ;Demf}tf jf k|aGwx? ;DkGg ug]{, /
-v_ o; wf/fsf] k|s/0f ! cg';f/ cg';"rL adf]lhdsf Ifdtfx?sf] nflu lgs6jlt{ e"ld:y qml;Ëx?
;+o'Qm ?kdf tf]Sg] .
wf/f @@
clwsf/k|fKt clwsf/Lx?sf] e"ldsf
!= clwsf/k|fKt clwsf/Lx?n]M
-s_ k|efljt If]qx?af6 k|:yfg ug]{ jf cfPsf ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/, ;jf/Lsf] ;fwg,
j:t', 8fFs k'lnGbf / dfgj cjz]if jfxs / /f]ue08f/ nufot ;+qmd0f jf b"if0fsf] ;|f]tx?af6
d'St cj:yfdf /xg] u/L Joj:yf ug]{ p2]Zon] o:tf dfn;fdfg, j:t' cflbsf] cg'udg ug]{
lhDd]jf/L jxg ug]{5g\ .
-v_ Jojxfl/s ePsf] xb;Dd k|a]zsf ljGb'x?df ofqLx?af6 pkof]u ul/g] ;'ljwfx? cf/f]Uo cj:yfdf
/ /f]ujfxs tyf /f]ue08f/ nufotsf ;+qmd0f jf b"if0fsf ;|f]tx?af6 d'St /x]sf] ;'lglZrt
ug{]5g\,
-u_ o; lgodfjnL cGtu{t ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/, ;jf/Lsf] ;fwg, j:t' / 8fFs
k'lnGbf tyf dfgj cjz]ifsf] d";f lgd"{ng, lg;+qmd0f, disinsection jf cb"if0f ug]{ sfo{sf] /
pko'Qmtfg';f/ JolQmx?sf] cf/f]Uotf ;DaGwL pkfox?sf] ;'k/Lj]If0f ug] { lhDd]jf/L jxg ug]{5g \,
-3_ cfk"mx?n] ;jf/Lsf] ;fwgsf xsdf lgoGq0fsf/L pkfox? ckgfpg rfx]sf] s'/f oyf;+ej rf8f]
;jf/Lsf ;+rfnsx?nfO{ hfgsf/L u/fpg] / pknJw ePsf]df k|of]u ul/g] t/Lsf ;DaGwL lnlvt
hfgsf/L pknJw u/fpg]5g\,
-ª_ ;jf/Lsf] ;fwgaf6 k|b"lift kfgL jf vfB kbfy{, dfgj jf hgfj/sf] dejeeta, kmf]x/ kfgL /
cGo s'g} klg b"lift kbfy{ x6fpg] / ;f]sf] ;'/lIft Joj:yfkgsf] ;'k/Lj]If0f ug]{ lhDd]jf/L jxg
ug]{5g\,
-r_ jGb/ufxsf] kfgL, gbL, gx/, strait, tfn jf cGo cGt/f{li6«o hndfu{ k|b'lift ug{;Sg] 9n,
refuse, ballast kfgL / /f]u Nofpg ;Sg] cGo j:t'x? kfgL hxfhaf6 lgisflzt ug]{ sfo{sf]
cg'udg / lgoGq0f ug{ o; lgodfjnL cg's'n x'g] ;a} Jojxfl/s pkfox? cjnDag ug]{5g \,
-5_ k|a]zsf] ljGb'df ofqL, ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/, ;jf/Lsf] ;fwg, j:t', 8fFs k'lnGbf
tyf dfgj cjz]if ;DaGwL ;]jfx? Pj+ cfjZostfg';f/ lg/LIf0f / zf/Ll/s hfFr ug]{ ;d]tsf]
;]jf pknJw u/fpg] ;]jf k|bfosx?sf] ;'k/Lj]If0fsf] lhDd]jf/L jxg ug]{5g \,
-h_ ck|Toflzt ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL 36gfsf ;DaGwdf sfd ug]{ k|efjsf/L cfsl:ds k|aGwx?
ldnfpg], /
-´_ o; lgodfjNfL cg';f/ ckgfOPsf ;Da4 ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL pkfox?sf ;DaGwdf
cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL ;DaGwL /fli6«o ;Dks{ ljGb'nfO{ hfgsf/L lbg] .
@= k|efljt If]qaf6 cfPsf ofqL, ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/, ;jf/Lsf] ;fwg, j:t', 8fFs k'lnGbf
tyf dfgj cjz]ifsf xsdf ;+u7gaf6 l;kmfl/z ul/Psf :jf:Yo ;DaGwL pkfox? k|efljt If]qaf6
k|:yfg ubf{ ckgfOPsf pkfox? c;kmn ePsf] :ki6 ;+s]t /÷jf k|df0f ePdf cfudgdf klg ckgfpg
;lsG5 .
#= JolQmnfO{ rf]6k6s gnfUg] / ;+ej ePsf] xb;Dd c;'ljwf gx'g] u/L jf ;fj{hlgs :jf:Yodf k|efj kg]{
u/L jftfj/0f Iflt gk'/fpg] jf ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/, ;jf/Lsf] ;fwg, j:t' / 8fFs
k'lnGbfdf xfgLgf]S;fgL gk'Ug] u/L Disinsection, deratting, lg;+qmd0f, cb'if0f tyf cGo cf/f]Uotf
;DaGwL sfo{ljlwx? ;DkGg ul/g]5g\ .
efu %
;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL pkfox?
kl/R5]b–!
;fdfGo Joj:yfx?
wf/f @#
cfudg / k|:yfg ;DaGwL :jf:Yo ;DaGwL pkfox?
!= nfu" x'g] cGt/f{li6«o ;Demf}tfx? tyf o; lgodfjnLsf ;Da4 wf/fsf Joj:yfx?sf] clwgdf /xL, kIf
/fi6«n] cfudg jf k|:yfgdf ;fj{hlgs :jf:Yo k|of]hgsf nflu lgDglnlvt hfgsf/L dfu ug{ ;Sg]5 M
-s_ ofqLsf ;DaGwdfM
-!_ ofqL;+u ;Dks{ /fVg ;lsg] u/L ofqLsf] uGtJo ;DaGwL hfgsf/L,
-@_ cfudg eGbf cl3 k|efljt If]qdf jf glhs ofqf u/ ] jf gu/]sf] jf ;+qmd0f jf b"if0f;+u
cGo lsl;dn] ;+efljt ;+;u{df cfP jf gcfPsf] Plsg ug{ Pj+ o; lgodfjnL cGtu{t
ofqLsf] :jf:Yo ;DaGwL b:tfj]hsf] k'g/fjnf]sg ug{ ofqLsf] ofqf of]hgf ;DaGwL
hfgsf/L, /÷jf
-#_ ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL p2]Zo xfl;n ug{ ;lsg] u/L Go"gtd intrusive / non-
invasive d]l8sn hfFr jf k/LIf0f ug] {,
-v_ ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/, ;jf/Lsf] ;fwg, j:t', 8fFs k'lnGbf tyf dfgj cjz]ifsf]
lg/LIf0f .
@= o; wf/fsf] k|s/0f ! df pNn]v eP adf]lhdsf pkfox?sf] dfWodaf6 k| fKt ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL
hf]lvdsf] k|df0fsf] cfwf/df jf cGo pkfox?sf] dfBdaf6, kIf /fi6«x?n] o; lgodfjnL cg';f/ k6s]
cfwf/df :jf:Yo ;DaGwL cltl/St pkfox? ckgfpg ;Sg]5g \ . o:tf pkfox?df vf;u/L z+sf:kb jf
k|efljt ofqLsf ;DaGwdf /f]usf] cGt/f{li6«o km}nfj6 /f]Sg] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL p2]Zo xfl;n ug{
;lsg] u/L Go"gtd instrusive / invasive d]l8sn hfFr jf k/LIf0f ;dfj]z x'g]5 .
#= wf/f #! sf] k|s/0f @ df Joj:yf eP adf]lhd afx]s, o; lgodfjnL cGtu{tsf] s'g} klg d]l8sn hf‘r jf
k/LIf0f vf]k, cf}iflw jf :jf:Yo ;DaGwL pkfo ofqLsf] k"j{ ;"lrt ;xdlt jf lghsf] cfdf, afa' jf
cljefjssf] ;xdlt glnO{ / kIf /fi6«sf] sfg"g / cGt/f{li6«o bfloTj cg';f/ afx]s To:tf] ofqLnfO{ lbOg],
v'jfOg] jf lgh pk/ k|of]u ul/g] 5}g .
$= o; lgodfjnL cg';f/ vf]k nufOg] jf cf}iflw lbOg] ofqL jf lghsf] cfdf, afa' jf cljefjsnfO{ vf]k
lb+bf jf vf]k glb+bf tyf pTkGg x'g;Sg] hf]lvdsf] af/]df kIf /fi6«sf] sfg"g / cGt/f{li6«o bfloTj cg';f/
hfgsf/L u/fpg' kb{5 . kIf /fi6«x?n] k"j{zt{x?sf] af/]df kIf /fi6«sf] sfg"g cg';f/ :jf:Yo
Joj;foLx?nfO{ hfgsf/L u/fpg]5g\ .
%= /f]usf] ;+rf/ ug]{ hf]lvd ;+nUg d]l8sn hfFr, d]l8sn sfo{ljlw, vf]k jf cGo cf}iflw To:tf] hf]lvd
Go"gLs/0f ug]{ p2]Zon] :yflkt /fli6«o jf cGt/f{li6«o ;'/Iff dfu{lgb]{lzsf / dfkb08x? cg';f/ s'g} klg
ofqLdf k|of]u jf ;DkGg ul/g] 5}g .
kl/R5]b–@
;jf/L ;fwg / ;jf/L ;fwgsf ;+rfnsx? ;DaGwL laz]if Joj:yf
wf/f @$
;jf/L ;fwgsf ;+rfnsx?
!= ;jf/L ;fwgsf ;+rfnsx?n]–
-s_ ;+u7gaf6 l;kmfl/z ul/Psf / kIf /fi6«af6 u|x0f ul/Psf :jf:Yo ;DaGwL pkfox? cjnDag
u/]sf],
-v_ ;jf/Lsf] ;fwgleq nfu" ug{sf] nflu ;+u7gaf6 l;kmfl/z ul/Psf / kIf /fi6«af6 u|x0f ul/Psf
:jf:Yo ;DaGwL pkfox?sf] hfgsf/L ofqLx?nfO{ lbPsf], /
-u_ cfkm\gf] lhDdfdf /x]sf ;jf/Lsf ;fwgx?nfO{ /f]ujfxs / /f]ue08f/ nufotsf ;+qmd0f jf
b"if0faf6 ;b}j d'St /fv]sf] s'/f ;'lglZrt ug]{5g \ . k|df0f e]l6Pdf ;+qmd0f jf b"if0fsf ;|f]tx?
lgoGq0f ug]{ pkfox? klg cjnDag ug{ ;lsG5 .
@= o; wf/f cGtu{tsf ;jf/Lsf] ;fwg / ;jf/L ;fwgsf ;+rfnsx? ;DaGwL laz]if Joj:yfx? cg';"rL $
df plNnlvt 5g\ /f]ujfxs -e]S6/_ n] Nofpg] /f]ux?sf ;DaGwdf ;jf/Lsf] ;fwg / ;jf/ L ;fwgsf
;+rfnsx?sf] xsdf nfu" x'g] laz]if Joj:yfx? cg';'rL % df plNnlvt 5g\ .
wf/f @%
kf/jxgdf /x]sf kfgL hxfh / jfo'ofg
wf/f @& / $# sf] clwgdf /xL jf nfu" x'g] cGt/f{li6«o ;Demf}tfx?af6 clVtof/L lbOPsf]df afxs s'g} klg kIf
/fi6«n] b]xfosf kfgL hxfh jf jfo'ofgsf xsdf :jf:Yo ;DaGwL pkfox? ckgfpg] 5|g \ M
-s_ csf]{ /fi6«sf] Onfsfleqsf] jGb/ufxdf hfg] qmddf af6f]df ;f] kIf /fi6«sf] Onfsfleqsf] ;fd'lb|s gx/
jf hndfu{ x' Fb} hfg] k|dfljt If]qaf6 gcfPsf] kfgL hxfh,
-v_ jGb/ufx jf ;fd'lb|s lsgf/ -sf]i6_ df ;Dks{ gu/L ;f] /fi6«sf] Onfsfleq kg]{ ;d'b| x' Fb} hfg] kfgL
hxfh,
-u_ ;f] /fi6«sf] If]qflwsf/leqsf] ljdfg:yndf 6«flGh6df /x]sf] jfo'ofg . t/ ljdfg:ynsf] s'g} vf; If]qleq
ofqL cf]/fNg, r9fpg jf dfn;fdfg lemSg jf r9fpg gkfpg] u/L To:tf] jfo'ofgdf k|ltaGw nufpg
;lsg]5 . t/ To:tf] jfo'ofgnfO{ clwsf/k|fKt clwsf/Lsf] ;'k/Lj]If0fdf OGwg eg{, kfgL, vfBfGg /
/;b /fVg cg'dlt lbOg]5 .
wf/f @^
kf/jxgdf /x]sf gful/s n/L, /]n / sf]rx?
wf/f @& / $# sf] clwgdf /xL jf nfu" x'g] cGt/f{li6«o ;Demf}tfx?af6 clVtof/L lbOPsf]df afx]s cf]/fNg],
r9fpg], nfb\g] jf lemSg] s'g} sfd gu/L s'g} Onfsf x'Fb} hfg] k|efljt If]qaf6 gcfPsf] gful/s n/L, /]n /
sf]rx?sf xsdf :jf:Yo ;DaGwL s'g} klg pkfox? cjnDag ul/g] 5}g .
wf/f @&
k|efljt ;jf/Lsf ;fwgx?
!= s'g} ;jf/Lsf] ;fwgleq ;+qmd0f / b"if0fsf ;|f]t nufotsf ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvdsf] tYo jf
k|df0fdf cfwfl/t hfgsf/L / lNslgsn ;+s]t jf nIf0f e]l6Pdf clwsf/k|fKt clwsf/Ln] ;f] ;jf/Lsf]
;fwgnfO{ k|efljt ;fwgsf] ?kdf lnO{ b]xfosf sfo{ ug{ ;Sg]5 M
-s_ pko'Qmtfg';f/ ;f] ;jf/Lsf] ;fwgnfO{ lg;+qmd0f ug]{, cb"if0f ug]{, disinsect jf d";f lgd"{ng
ug]{ jf cfkm\gf] ;'k/Lj]If0fdf oL pkfox? ckgfpg nufpg], /
-v_ k|To]s s];df o; lgodfjnLdf Joj:yf eP adf]lhdsf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvdsf]
lgoGq0fsf] kof{Kt tx ;'lglZrt ug{ s'g t/Lsf ckgfpg] xf] ;f]sf] lg0f{o ug] { . oL t/Lsfx?
o:tf sfo{ljlwx?sf] xsdf ;+u7gaf6 ;Nnfx lbOPsf t/Lsf jf ;fdu|Lx? ePdf clwsf/k|fKt
clwsf/Ln] cGo t/Lsfx? ;'/lIft / e/kbf] { ePsf] lgwf{/0f u/]sf] ca:yfdf jfx]s o:tf t/Lsf
jf ;fdu|Lx? k|of]u ug'{ kb{5 .
/f]usf] lj:tf/ x'g glbgsf] nflu clwsf/k|fKt clwsf/Ln] cfjZostfg';f/ ;jf/Lsf
;fwgx?nfO{ cnUu} /fVg] nufotsf :jf:Yo ;DaGwL cltl/St pkfox? ckgfpg ;Sg]5g \ .
o:tf cltl/Qm pkfox?sf] hfgsf/L cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL ;DaGwL /fli6«o ;Dks{
ljGb'nfO{ lbg' kb{5 .
@= k|a]zsf] ljGb'sf] clwsf/k|fKt clwsf/L o; wf/f cGtu{tsf cfjZos pskfox? cjnDag ug{ ;Ifd
gePdf k|efljt ;jf/Lsf] ;fwgnfO{ b]xfosf zt{ Pj+ cj:yfx?sf] clwgdf /xg] u/L k|:yfg ug{ cg'dlt
lbOg]5M
-s_ clwsf/k|fKt clwsf/Ln], k|:yfg ubf{sf] ;dodf, csf]{ k|a]zsf] ljGb'sf] clwsf/k|fKt clwsf/LnfO{
pk–k|s/0f - -v_ adf]lhdsf] ;"rgfsf] hfgsf/L lbg]5, /
-u_ kfgL hxfhsf] xsdf, e]l6Psf k|df0f / cfjZos kg]{ :jf:Yo ;DaGwL pkfox? kfgL hxfh
cf/f]Uotf lgoGq0f k|df0fkqdf pNn]v ul/g]5g \ .
o:tf] s'g} klg ;jf/Lsf] ;fwgnfO{ clwsf/k|fKt clwsf/Lsf] ;'k/Lj]If0fdf OGwg eg{, kfgL,
vfBfGg / /;b /fVg cg'dlt lbOg]5 .
#= b]xfosf] s'/fdf clwsf/k|fKt clwsf/L ;Gt'i6 ePdf k|efljt ePsf] dflgPsf] ;jf/Lsf] ;fwgnfO{ To;/L
k|efljt ePsf] dflgg] 5}g M
-s_ o; wf/fsf] k|s/0f ! df Joj:yf ePsf pkfox? k|efjsf/L 9+un] cjnDag ul/Psf], /
-v_ ;jf/Lsf] ;fwgleq ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvd l;h{gf ug{;Sg] s'g} klg cj:yf gePsf] .
wf/f @*
k|a]zsf] ljGb'df kfgL hxfh / jfo'ofg
!= wf/f $# sf] clwgdf /xL jf nfu" x'g] cGt/f{li6«o ;Demf}t fx?df Joj:yf eP adf]lhd, s'g} kfgL hxfh
jf jfo'ofgnfO{ ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL sf/0fn] k|a]zsf] s'g} klg ljGb';+u ;Dks{ :yflkt ug{ /f]s
nufOg] 5}g . t/ ;f] k|a]zsf] ljGb' o; lgodfjnL cGtu{tsf :jf:Yo ;DaGwL pkfox? nfu" ug{ ;|f ]t
;fwg ;DkGg gePdf To:tf] kfgL hxfh jf jfo'ofgnfO{ cfkm \g} hf]lvddf pknJw ;a}eGbf glhssf]
pko'St k|a]zsf] ljGb'tkm{ nfUg] cfb]z lbg ;lsg]5 . To:tf] kfgL hxfh jf jfo'ofgdf ;+rfng ;DaGwL
;d:of pTkGg eO{ To;/L csf]{ ljGb'tkm{ hfFbf c;'/lIft x'g] ca:yf ePdf o:tf] cfb]z lbg ;lsg] 5}g .
@= wf/f $# jf nfu" x'g] cGt/f{li6«o ;Demf}tfx?df Joj:yf eP jdf]lhd kIf /fi6«x?n] :jf:Yosf] sf/0f
b]vfO{ kfgL hxfh jf jfo'ofgnfO{ :jtGq cg'dlt hf/L ug{ OGsf/ ug]{ 5|}gg \ . vf;u/L, kfgL hxfh jf
jfo'ofgn] ofqL ptfg{, r9fpg, dfn;fdfg jf j:t'x? emfg{ jf nfb \g jf OGwg eg{, kfgL, vfBfGg /
/;b /fVg kfpg]5g\ . kIf /fi6«x?n] :jtGq cg'dlt hf/L ug'{ k"j{ lg/LIf0f ug'{kg]{ Joj:yf ug{ ;Sb5g \ .
kfgL hxfh jf jfo'ofgleq ;+qmd0f jf b"if0fsf] ;|f]t e]l6Pdf cfjZos lg;+qmd0f, cb"if0f,
disinsection, jf d";f lgd"{ng ug]{ jf ;+qmd0f jf b"if0fsf] lj:tf/ /f]Sg cfjZos cGo pkfox?
ckgfpg ;lsg]5 .
#= Jojxfl/s ePsf] ca:yfdf / pk/f]Qm k|s/0fsf] clwgdf /xL s'g} kIf /fi6«nfO{ kfgL hxfh jf jfo'ofg
jf cfudg k"j{ pkNfJw ;"rgfsf] cfwf/df ;f]sf] sf/0faf6 /f]u ;g]{ jf lj:tf/ x'g] 5}g eGg] nfu]df ;f ]
/fi6«n] /]l8of] jf cGo ;+rf/sf] ;fwgaf6 To:tf] kfgL hxfh jf jfo'ofgnfO{ :jtGq cg'dlt hf/L ug] {
clVtof/L lbg]5 .
$= kfgL hxfhsf] lhDdf lng] d'Vo clwsf/L jf jfo'ofgsf] lhDdf lng] rfns jf lghsf k|ltlglwx?n]
uGtJosf] aGb/ufx jf ljdfg:yndf k'Ug' cufj};+qmfds k|s[ltsf] /f]usf] nIf0f b]lvg] s'g} ljdf/ jf
;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6sf] s'g} k|df0f jfo'ofg jf kfgL hxfhleq e]l6Pdf ;f] s'/fjf/] oyf;So
l56f] To:tf] clwsf/L jf To:tf] jGb/ufx jf ljdfg:ynnfO{ hfgsf/L u/fpg'kb{5 . of] hfgsf/L aGb/ufx
jf ljdfg:ynsf clwsf/k|fKt clwsf/Lx?nfO{ t'?Gt} pknJw u/fpg' kb{5 . h?/L kl/l:yltdf rfns jf
clwsf/Lx?n] o:tf] hfgsf/L ;Da4 jGb/ufx jf ljdfg:ynsf clwsf/Lx?nfO{ l;w} lbg' kg]{5 .
%= s'g} ;+:sfkb jf k|efljt jfo'ofg jf kfgL hxfhsf] lhDdf lng] rfns jf d'Vo clwsf/Lsf] sfa"
aflx/sf] kl/l:yltsf] sf/0fn] To:tf] jfo'ofg cjt/0f ug'{kg]{ ljdfg:yn eGbf jf To:tf] kfgL hxfh k'Ug'
kg]{ jGb/ufx eGbf cGoq} cjt/0f u/]df jf k'u]df b]xfosf] Joj:yf nfu" x'g]5M
-s_ jfo'ofgsf] lhDdf lng] rfns jf kfgLhxfhsf] lhDdf lng] clwsf/L jf cGo lhDdfjfn JolQmn]
;a}eGbf glhssf] clwsf/k|fKt clwsf/LnfO{ ;f] s'/fsf] hfgsf/L lbg x/;+ej k|oTg ug'{ kb{5,
-v_ clwsf/k|fKt clwsf/Ln] cjt/0fsf] hfgsf/L k|fKt ug]{ ljlQs} ;+u7gaf6 l;kmfl/z ul/Psf
:jf:Yo ;DaGwL pkfox? jf o; lgodfjnLdf Joj:yf eP adf]lhd :jf:Yo ;DaGwL cGo
pkfox? ckgfpg ;Sg]5,
-u_ ;+s6sfnLg cj:yfdf jf clwsf/k|fKt clwsf/L;+u ;Dks{ ug{ cfjZos ePsf]df jfx]s
clwsf/k|fKt clwsf/Lsf] cg'dlt j]u/ jfo'ofg jf kfgL hxfhleq /x]sf] s'g} klg ofqLsf] If]qaf6
6f9f hfg' x' Fb}g, /
-3_ clwsf/k|fKt clwsf/Laf6 tf] lsPsf :jf:Yo ;DaGwL ;a} pkfox? k"/f ePkl5 jfo'ofg jf kfgL
hxfh, :jf:Yo ;DaGwL To:tf pkfox? ;DalGwt ePsf] ;Gbe{df, cjt/0f ug{ 'kg]{ jf k'Ug'kg] {
ljdfg:yn jf jGb/ufxtkm{ k|:yfg ug{ jf k|fljlws sf/0fn] To:tf] ljdfg:yn jf jGb/ufxtkm{
k|:yfg ug{ g;Sg] ePdf s'g} csf] { cg's"n ljdfg:yn jf jGb/ufx tkm{ k|:yfg ug{ ;Sg]5 .
^= o; wf/fdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg, kfgL hxfhsf] lhDdf lng] clwsf/L jf jfo'ofgsf] lhDdf
lng] rfnsn] To:tf] kfgLhxfh jf jfo'ofgleq /x]sf ofqLx?sf] :jf:Yo / ;'/Iffsf nflu cfjZos kg]{
;+s6sfnLg pkfox? ckgfpg ;Sg]5 . lghn] o; k|s/0f cGtu{t ckgfOPsf pkfox? ;DaGwL hfgs/L
clwsf/k|fKt clwsf/LnfO{ oyf;So l56f] lbg' kg] {5 .
wf/f @(
k|a]zsf] ljGb'df /x]sf u}/–;}lgs n/L, /]n / sf]rx?
kIf /fi6«x?;+u k/fdz{ u/L ;+u7gn] k|a]zsf] ljGb'df /x]sf / e"ld:y qml;Ë kf/ ub}{ hfg] u}/–;}lgs n/L, /]n /
sf]rx?sf] xsdf :jf:Yo ;DaGwL pkfox? nfu" ug]{ dfu{lgb] {zs l;4fGtx?sf] ljsf; ug]{5 .
efu –#
ofqLx? ;DaGwL laz]if Joj:yfx?
wf/f #)
;fj{hlgs :jf:Yo cjnf]sgdf /flvPsf ofqLx?
wf/f $# sf] clwgdf /xL jf nfu" x 'g] cGt/f{li6«o ;Demf}tfx?df Joj:yf eP adf]lhd cfudg ePkl5 ;fj{hlgs
:jf:Yo cjnf]sg jf hfFrdf /flvPsf] z+sf:kb ofqL ofqf ubf{ tTsfn} ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvd pTkGg
gx'g] ePdf / uGtJosf] k|a]z ljGb' yfxf ePsf]df To:tf] ljGb'sf clwsf/k|fKt clwsf/LnfO{ ;f ] ofqLsf] ck]lIft
kx'Frsf] ;"rgf kIf /fi6«n] lbPdf To:tf] ofqLnfO{ cGt/f{li6«o ofqf lg/Gt/ /fVg cg'dlt lbOg]5 .
wf/f #!
ofqLx?sf] k|a]z ;DaGwL :jf:Yo ;DaGwL pkfox?
!= b]xfosf] ca:yfdf o; lgodfjnLsf] lgod #@, $@ / $% sf Joj:yfx?sf] clwgdf /xL o; lgodfjnLn ]
d]l8sn hfFr ug,{ vf]k nufpg jf cf}iflw ;]jg u/fpg jf vf]k jf cGo cf}iflwsf] k|df0f k]z ug{ nufpg
gkfpg] u/L kIf /fi6«x?nfO{ /f]s gnufPsf] ca:yfdf afx]s invasive d]l8sn hfFr, vf]k jf cGo cf}iflw
;]jg s'g} ofqLsf] s'g} kIf /fi6«sf] Onfsfleq k|a]z ug{sf] nflu cfjZos k"j{zt{ x'g] 5}g M
-s_ ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvd pTkGg eP jf gePsf] lgwf{/0f ug{ cfjZos ePsf],
-v_ c:yfoL jf :yfoL j;f]af; ug{ rfxg] ofqLx?sf] k|a]zsf] zt{sf] ?kdf cfjZos ePsf],
-u_ wf/f $# jf cg';"rL ^ / & cg';f/ ofqLx?sf] k|a]zsf] zt{sf] /kdf cfjZos ePsf], jf
-3_ wf/f @# cg';f/ ul/g] ePsf]df .
@= o; wf/fsf] k|s/0f ! cGtu{t d]l8sn hfFr, vf]k jf cGo cf}iflw ;]jg ug'{kg]{ egL s'g} kIf /fi6«n]
lglb{i6 u/]sf]df s'g} ofqLn] To:tf] pkfosf ;DaGwdf dGh"/ gePdf jf wf/f @# sf] k|s/0f ! -s_ adf]lhd
hfgsf/L jf sfuhft pknJw u/fpg OGsf/ u/]df ;DalGwt kIf /fi6«n] wf/f #@, $% / $% sf] clwgdf /xL
To:tf] ofqLsf] k|a]z OGsf/ ug{ ;Sg]5 . ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+efJo hf]lvdsf] k|df0f 5 eg] ;f]
kIf /fi6«n] cfkm\gf] /fli6«o sfg"g cg';f/ / To:tf] hf]lvd lgoGq0f ug{ cfjZos xb;Dd To:tf] ofqLnfO{
wf/f @# sf] k|s/0f # cg';f/ b]xfosf pkfox? ckgfpg nufpg jf To:tf pkfox? ckgfpg ;Nnfx lbg
;Sg]5 .
-s_ ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL p¢]Zo xfl;n ug]{ u/L Go"gtd invasive / intrusive d]l8sn
hfFr u/fpg],
-v_ vf]k jf cGo cf}iflw ;]jg, jf
-u_ ofqLnfO{ cnUu} /fVg] Sjf/06Lgdf /fVg] jf ;fj{hlgs :jf:Yo cjnf]sg cGtu{t /fVg] .
wf/f #!
ofqLx? ;+usf] Jojxf/
o; lgodfjnL cGtu{t :jf:Yo ;DaGwL pkfox? sfof{Gjog ubf{ kIf /fi6«x?n] ofqLx?sf] dof{bf, dfgj clwsf/
/ df}lns :jtGqtfx?sf] ;Ddfgsf ;fy pgLx?;+u Jojxf/ ug'{kg] { / o:tf pkfox?;+u ;Da4 c;'ljwf jf
distress Go"gLs/0f ug'{kg]{5 . o:tf pkfox? sfof{Gjog ubf{ kIf /fi6«x?n] cGo s'/fsf cltl/St M
-s_ ;a} ofqLx?;+u lzi6tf / cfb/k"j{s Jojxf/ ug]{,
-v_ ofqLx?sf] n}+lus, ;fdflhs–;fF:s[lts, hftLo jf wfld{s ;/f]sf/x?nfO{ b[li6ut ug]{, /
-u_ kof{Kt vfgf / /;b, pko'St j;f]af; / nQfsk8f, ofqL lem6Lu'06f / cGo dfn;fdfgsf] ;+/If0f,
pko'St cf]ifwf]krf/, ;+ea eP;Dd pgLx?n] a'em \g ;Sg] efiffdf ;+rf/ ug{ cfjZos ;fwg /
;fj{hlgs :jf:Yo k|of]hgsf] nflu Sjf/06Lg ul/g], /flvg] jf d]l8sn hfFr jf cGo sfo{ljlw cGtu{t
/flvg] ofqLx?nfO{ cGo pko'St ;xof]u pknJw u/fpg] jf ;f]sf] k|aGw ug]{5g \ .
kl/R5]b$
j:t', sG6]g/ / sG6]g/ nfb \g] If]q ;DaGwL laz]if Joj:yfx?
wf/f ##
kf/jxgdf /x]sf j:t'x?
wf/f $# sf] clwgdf /xL jf ;Da4 cGt/f{li6«o ;demf}tfx?af6 clVtof/L glbO{Psf]df kf/jxgdf /x]sf /
cGt/hxfh rnfg -lk|;]Kd]06_ gul/g] hLljt hgfj/ afx]ssf cGo j:t'x?nfO{ o; lgodfjnL cg';f/ :jf:Yo
;DaGwL pkfox? cGtu{t /flvg] jf ;fj{hlgs :jf:Yo k|of]hgsf nflu /f]Ssf /flvg] 5 }g .
wf/f #$
sG6]g/ / sG6]g/ nfb\g] If]q
!= sG6]g/ kfgL hxfh ;+rfnsx? -l;o/_ n] vf;u/L /f]ujfxs / /f]ue08f/ nufotsf ;+qmd0f jf b"if0fsf
;|f]tx?af6 d'St kf]sf kfg]{ ;dodf cGt/f{li6«o 6«flkms sG6]g/x? k|of]u ug]{ u/]sf] kIf /fi6«x?n]
;'lglZrt ug]{5g\ .
@= kIf /fi6«x?n] Jojxfl/s ePsf] xb;Dd sG6]g/ nfb \g] If]q /f]ujfxs / /f]ue08f/x? nufotsf ;+qmd0f
jf b"if0fsf ;|f]tx?af6 d'St /x]sf] ;'lglZrt ug]{5g \ .
#= s'g} kIf /fi6«sf] ljrf/df cGt/f{li6«o sG6]g/ 6«flkmssf] kl/df0f kof{Kt dfqfdf w]/} ePsf] ca:yfdf o;
lgodfjnLdf plNnlvt bfloTjx? sfof{Gjog ePsf] ;'lglZrt ug]{ p2]Zon] sG6]g/ nfb \g] If]qx? tyf
sG6]g/x?sf] cf/f]Uotf ;DaGwL l:yltsf] d"Nof+sg ug{ clwsf/k|fKt clwsf/Lx?n] lg/LIf0f ug]{ sfo{
nufotsf o; lgodfjnL cg's'n x'g] ;j} Aojxfl/s pkfox? ckgfpg] 5g\ .
$= sG6]g/x?sf] lg/LIf0f / k[YysLs/0f ug]{ ;DaGwL ;'ljwfx? Jojxfl/s eP;Dd sG6]g/ nfb \g] If]qx?df
pknJw x'g]5g\ .
%= sG6]g/ k|fks / k|]ifsx?n] sG6]g/x?sf] jx'–k|of]u nf]l8Ë ug{ pkof]u ul/g] ePdf cGt/b"if0f /f]Sg x/]s
lsl;dn] k|oTg ug]{5g\ .
efu – ^
:jf:Yo ;DaGwL sfuhft
wf/f #%
;fwf/0f lgodx?
o; lgodfjnL cGtu{t Joj:yf ul/Psf jf ;+u7gaf6 hf/L ul/Psf l;kmfl/zx?df plNnlvt sfuhft jfx]s
:jf:Yo ;DaGwL cGo s'g} klg sfuhft cGt/f{li6«o 6«flkmssf] ;Gbe{df cfjZos kg]{ u/L Joj:yf ul/g] 5}g . t/
c:yfoL jf :yfoL j;f]af; cg'dlt dfu ug]{ ofqLx?sf] xsdf of] wf/f nfu" x'g] 5}g gt nfu" x'g] cGt/f{li6«o
;demf}tf cg';f/ cGt/f{li6«o Jofkf/sf j:t' jf dfn;fdfgsf] ;fj{hlgs :jf:Yo l:ylt ;DaGwL cfjZos
sfuhftsf] ;DaGwdf g} nfu" x'g]5 . clwsf/k|fKt clwsf/Ln] ofqLx?sf] :jf:Yo ;DaGwL k|ZgfjnL / ;Dks{
hfgsf/L ;DaGwL kmf/fd eg{ ofqLx?nfO{ cg'/f]w ug{ ;Sg]5 . t/ To;/L cg'/f]w ubf{ wf/f @# df plNnlvt
zt{x? k"/f ug'{kb{5 .
wf/f #^
vf]k jf cGo cf}iflw ;]jgsf] k|df0fkq
!= o; lgodfjnL jf tT;DaGwL l;kmfl/z tyf k|df0fkq cg';f/ ofqLnfO{ vf]k lb+bf / cf}iflw ;]jg u/fp+bf
cg';"rL–^ df / nfu" x'g] ca:yfdf s'g} vf; /f]usf ;DaGwdf cg';"rL–& df plNnlvt Joj:yfx?
cjnDag ug'{kb{5 .
@= cg';"rL ^ / nfu" x'g] ca:yfdf cg';"rL–& cg'?k x'g] u/L hf/L ul/Psf vf]k jf cGo cf}iflwsf]
k|df0fkq lnPsf] ofqLnfO{ To:tf] k|df0fkq h'g /f]u;+u ;DalGwt 5 ;f] /f]usf] sf/0fn] lgh k|efljt
If]qaf6 cfPsf] ePtfklg lghnfO{ k|a]z ug{af6 /f]s nufOg] 5}g . t/ clwsf/k|fKt clwsf/L ;dIf ;f]
vf]k jf cGo cf}iflw ;]jg k|efjsf/L gePsf] ;TofkgLo ;+s]t /÷jf k|df0f ePdf of] Joj:yf nfu" x'g]
5}g .
wf/f #&
:jf:Yo ;DaGwL ;fd'lb|s 3f]if0ffkq
!= s'g} kIf /fi6«sf] Onfsfleqsf] klxnf] aGb/ufxdf k'Ug' cufj} kfgL hxfhsf] d'Vo clwsf/Ln] kfgL
hxfhleq :jf:Yosf] l:ylt PsLg ug]{5 . ;f] kIf /fi6«n] dfu gu/]sf] ca:yfdf jfx]s d'Vo clwsf/Ln]
jGb/ufxdf k'u]kl5 jf hnofg To:tf] pks/0faf6 ;';lHht ePsf]df / kIf /fi6«n] k"j{ hfgsf/L lbg'
kg]{ Joj:yf u/]sf]df hnofg k'Ug' eGbf cufj} :jf:Yo ;DaGwL ;fd'lb|s 3f]if0ff u/L kfgL hxfhdf ;h{g
pknJw eP lghsf] ;d]t ;lx5fk u/fO{ To:tf] 3f]if0ff ;f] jGb/ufxsf clwsf/k |fKt clwsf/LnfO{
pknJw u/fpg' kg] {5 .
@= kfgL hxfhsf] d'Vo clwsf/Ln] jf kfgL hxfhdf ;h{g ;d]t pknJw ePdf lghn] cGt/f{li6«o ofqf
cjlwe/ kfgL hxfhleq :jf:Yo ;DaGwL cj:yfsf] af/]df clwsf/k|fKt clwsf/Ln] dfu] adf]lhdsf]
hfgsf/L pknJw u/fpg]5 .
#= :jf:Yosf] ;fd'lb|s 3f]if0ffkq cg';"rL–* df plNnlvt 9fFrf adf]lhdsf] x'g' kb{5 .
$= s'g} kIf /fi6«n] lgDg lnlvt lg0f{o ug{ ;Sg]5 - -s_ cfpg] ;a} kfgL hxfhx?n] :jf:Yo ;DaGwL ;fd'lb|s 3f]if0ff k]z ug{ gkg]{, jf
-v_ k|efljt If]qx?af6 cfpg] kfgL hxfh ;DaGwL l;kmfl/z cGtu{t :jf:Yo ;DaGwL ;fd'lb|s 3f]if0ff
k]z ug'{kg]{ jf ;+qmd0f jf b"if0f af]s]sf kfgL hxfhx?af6 To:tf] 3f]if0ff k]z ug'{kg] { .
;f] kIf /fi6«n] o:tf k"j{zt{x?sf] af/]df kfgL hxfh ;+rfns jf lghsf k|ltlglwx?nfO{ hfgsf/L
lbg' kg]{5 .
wf/f #*
jfo'ofg ;fdfGo 3f]if0ffsf] :jf:Yo ;daGwL efu
!= jfo'ofgsf] lhDdf lng] rfns jf rfnssf] k|ltlglwn] p8fgdf /x]sf] a]nfdf jf s'g} kIf /fi6«sf]
Onfsfleq klxnf] ljdfg:yndf cjt/0f u/]kl5 lghn] hfg] a'em];Dd, ;f] /fi6«n] k]z ug'{ gkg]{ Joj:yf
u/]sf]df jfx]s, jfo'ofg ;fdfGo 3f]if0ffsf] :jf:Yo ;DaGwL efu e/L ;f] ljdfg:ynsf clwsf/k|fKt
clwsf/L ;dIf k]z ug'{ kg]{5 . To:tf] 3f]if0ff cg';"rL ( adf]lhdsf] 9fFrfdf x'g' kb{5 .
@= jfo'ofgsf] lhDdf lng] rfns jf rfnssf] k|ltlglwn] cGt/f{li6«o p8fgdf /x]sf] ;dodf jfo'ofgleqsf]
:jf:Yo l:ylt ;DaGwL tyf ;f] jfo'ofgsf xsdf nfu" x'g] :jf:Yo ;DaGwL pkfosf ;DaGwdf ;f] kIf
/fi6«n] tf]s] adf]lhdsf] hfgsf/L pknJw u/fpg]5 .
#= s'g} kIf /fi6«n] lgDglnlvt lg0f{o ug{ ;Sg]5 - -s_ cfpg] ;a} jfo'ofgx?n] jfo'ofg ;fdfGo 3f]if0ffsf] :jf:Yo ;DaGwL efu k]z ug{ gkg]{, jf
-v_ k|efljt If]qx?af6 cfpg] jfo'ofg ;DaGwL l;kmfl/z cGtu{t jfo'ofg ;fdfGo 3f]if0ffsf] :jf:Yo
;DaGwL efu k]z ug'{kg]{ jf ;+qmd0f jf b"if0f af]s]sf jfo'ofgx?af6 To:tf] 3f]if0ff k]z ug'{kg]{ .
;f] kIf /fi6«n] o:tf k"j{ zt{x?sf] af/]df jfo'ofg ;+rfns jf lghsf k|ltlglwx?nfO{ hfgsf/L
lbg' kg]{5 .
wf/f #(
kfgL hxfh cf/f]Uotf ;DaGwL k|df0f
!= kfgL hxfh cf/f]Uotf lgoGq0f 5'6 k|df0fkq / kfgL hxfh cf/f]Uotf lgoGq0f k|df0fkqx? a9Ldf ^
dlxgfsf] nflu axfn /xg]5g\ . lg/LIf0f jf lgoGq0fsf cfjZos pkfox? aGb/ufxdf k"/f ug{ g;lsg]
ePdf ;f] axfnL cjlw Ps dlxgf;Ddsf] nflu yk ug{ ;lsg]5 .
@= axfn /x]sf] kfgL hxfh cf/f]Uotf lgoGq0f 5'6 k|df0fkq jf kfgLhxfh cf/f]Uotf lgoGq0f k|df0fkq k]z
gu/]df jf kfgL hxfhleq ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvdsf] k |df0f e]l6Pdf kIf /fi6«n] wf/f @& sf]
k|s/0f ! adf]lhdsf Joj:yfx? cg';f/ ug{ ;Sg]5 .
#= o; wf/f adf]lhdsf k|df0fkqx? cg';"rL # adf]lhdsf] 9fFrfdf x'g' kb{5 .
$= ;+ej eP;Dd, kfgL hxfh / holds vfnL ePsf] ca:yfdf lgoGq0fsf pkfox? cjnDag ul/g]5 .
Ballast df ePsf] kfgL hxfhsf] xsdf nf]l8Ë ug'{eGbf cufj} To:tf pkfox? cjnDag ul/g]5g \ .
%= lgoGq0fsf pkfox? cjnDag ug'{kg] { ePsf] / To:tf pkfox? ;Gtf]ifhgs 9+un] k"/f ul/Psf] ca:yfdf
clwsf/k|fKt clwsf/Ln] e]l6Psf k|df0f / cjnDag ul/Psf lgoGq0fsf pkfox?sf] clen]v /fvL
kfgLhxfh cf/f]Uotf lgoGq0f k|df0fkq hf/L ug] {5 .
^= clwsf/k|fKt clwsf/L kfgL hxfh /f]ujfxs / /f]ue08f/ nufotsf ;+qmd0f / b"if0faf6 d'St ePsf]
s'/fdf ;Gt'i6 ePdf wf/f @) cGtu{t tf]lsPsf] s'g} klg jGb/ufxdf kfgL hxfh cf/f]Uotf lgogq0f 5'6
k|df0fkq hf/L ug{ ;Sg]5 . kfgL hxfh / holds vfnL ePsf] ca:yfdf jf holds sf] k"0f{ lg/LIf0f ug{
;lsg] u/L ballast jf ljgf; ug{ ;lsg] k|s[ltsf cGo ;fdu|L dfq hxfhdf /x]sf] ca:yfdf kfgL
hxfhsf] lg/LIf0f ul/Psf] ePdf dfq} ;fdfGotof To:tf] k|df0fkq hf/L ul/g]5 .
&= h'g cj:yfx? cGtu{t lgoGq0fsf pkfox? cjnDag ul/Psf] xf] To:tf pkfox? ;+rfng sfo{ ul/g]
jGb/ufxsf clwsf/k|fKt clwsf/Lsf] ljrf/df ;Gtf]ifhgs kl/0ffd÷glthf xfl;n x'g g;s]df To:tf]
clwsf/Ln] ;f] s'/fsf] ljj/0f kfgL hxfh cf/f]Uotf lgoGq0f k|df0fkqdf pNn]v ug]{5 .
efu – &
z'Ns
wf/f $)
ofqL ;DaGwL :jf:Yo pkfox? ;DaGwL z'Ns
!= c:yfoL jf :yfoL j;f]af;sf] cg'dlt dfu ug]{ ofqLx?sf] xsdf jfx]s o; wf/fsf] k|s/0f @ sf] clwgdf
/xL ;fj{hlgs :jf:Yosf] ;+/If0fsf] nflu ckgfOg] b]xfosf pkfox?sf] nflu s'g} klg kIf /fi6«n] o;
lgodfjnL cg';f/ s'g} klg z'Ns lng kfpg] 5}g M
-s_ o; lgodfjnLdf Joj:yf eP adf]lhdsf] s'g} klg d]l8sn k/LIf0f, hfFr jf hfFr ul/Psf]
ofqLsf] :jf:Yo l:ylt Plsg ug{ ;f] kIf /fi6«af6 ug'{kg]{ egL tf]lsPsf] s'g} k"/s k/LIf0f jf
hfFr,
-v_ vf]k nufpg' kg]{ jf cf}iflw ;]jg ug'{ kg]{ egL tf]lsPsf zt{ cg';f/ afx]s jf vf]k nufOPsf]
jf cf}iflw ;]jg u/fpg' eGbf !) lbg klxn] g} ;"lrt gul/Psf] zt{ cg';f/ cfudgsf avt s'g}
ofqLnfO{ nufOg] vf]k jf ;]jg u/fOg] cGo cf}iflw,
-u_ ofqLsf] pko'St k[YysLs/0f jf Sjf/06Lg ;DaGwL zt{,
-3_ ckgfOPsf pkfox? / ;f]sf] ldlt pNn]v u/L ofqLnfO{ lbOg] s'g} klg k|df0f kq,
-ª_ ofqLsf] ;fydf /x]sf lem6Lu'06fsf] xsdf ckgfOPsf] :jf:Yo ;DaGwL s'g} klg pkfo .
@= kIf /fi6«x?n] o; wf/fsf] k|s/0f ! df pNn]v eP afx]ssf d"ntM ofqLsf] xLtsf] n flu ckgfOPsf
nufotsf cGo :jf:Yo ;DaGwL pkfox?sf] nflu z'Ns p7fpg ;Sg]5g \ .
#= o; lgodfjnL cGtu{t ofqLx?df o:tf :jf:Yo ;DaGwL pkfox? ckgfPsf]df k|To]s kIf /fi6«n] To:tf
z'Ns jfkt Pp6f dfq} dx;'n nufpg] Joj:yf ug' { kb{5 / k|To]s z'NsM
-s_ ;f] dx;'n eGbf a9L x'g' x' +b}g,
-v_ pknJw u/fOPsf] ;]jfsf] jf:tljs vr{ eGbf a9L x'g' x' Fb}g,
-u_ ofqLsf] /fli6«otf, j;f]af; jf cfjf;sf] cfwf/df e]befj gu/L nfu" ug'{ kb{5 .
$= dx;'n / dx;'ndf ul/Psf] s'g} klg ;+zf]wg nfu" x'g'eGbf sDtLdf !) lbg cufj} k|sfzg ug'{ kb{5 .
%= o; lgodfjnLdf n]lvPsf] s'g} klg s'/fn] kIf /fi6«x?nfO{ o; wf/fsf] k|s/0f ! adf]lhdsf pkfox?
pknJw u/fp+bf x'g uPsf] vr{ lgDg adf]lhdsf JolQm jf ;|f]taf6 ;f]wegf{ lng /f]s nufPsf]
dflgg] 5}g M
-s_ ;jf/L ;fwgsf ;+rfns jf dflnssf sd{rf/Lx?sf ;DaGwdf To:tf ;+rfns jf dflnsaf6, jf
-v_ ;Da4 jLdf ;|f]taf6 .
^= s'g} klg kl/l:yltdf ofqL jf ;jf/L ;fwgsf ;+rfnsx?nfO{ o; wf/fsf] k|s/0f ! jf @ adf]lhdsf
z'Ns ga'emfP;Dd kIf /fi6«sf] Onfsf 5f8 \gaf6 /f]s nufOg] 5}g .
wf/f $!
ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/, ;jf/Lsf] ;fwg, dfn;fdfg jf 8fFs k'lnGbf jfktsf] z'Ns
!= o; lgodfjnL cGtu{t ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/, ;jf/Lsf ;fwg, dfn;fdfg jf 8fFs
k'lnGbfdf :jf:Yo ;DaGwL pkfox? ckgfPsf]df k|To]s kIf /fi6«n] To:tf z'Ns jfkt Pp6f dfq} dx;'n
nufpg] Joj:yf ug' { kb{5 / k|To]s z'NsM
-s_ ;f] dx;'n eGbf a9L x'g' x' +b}g,
-v_ pknJw u/fOPsf] ;]jfsf] jf:tljs vr{ eGbf a9L x'g' x' Fb}g,
-u_ ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/, ;jf/Lsf ;fwg, dfn;fdfg jf 8fFs k'lnGbfsf] /fli6«otf,
em08f, btf{ jf :jfldTjsf] cfwf/df e]befj gu/L nfu" ug'{ kb{5 . vf;u/L, :jb]zL tyf ljb]zL
ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/, ;jf/Lsf] ;fwg, dfn;fdfg jf 8fFs k'lnGbf aLr s'g} klg
lsl;dsf] e]befj ul/g] 5}g .
@= dx;'n / dx;'ndf ul/Psf] s'g} klg ;+zf]wg nfu" x'g'eGbf sDtLdf !) lbg cufj} k|sfzg ug'{ kb{5 .
efu – *
;fwf/0f Joj:yfx?
wf/f $@
:jf:Yo ;DaGwL pkfox?sf] sfof{Gjog
o; lgodfjnL cg';f/ ckgfOPsf :jf:Yo ;DaGwL pkfox? ljnDa gu/L k|f/De u/L ;DkGg ug'{ kb{5 / To:tf
pkfox? kf/bzL{ tyf e]befj/lxt 9+un] nfu" ug' { kb{5 .
wf/f $#
:jf:Yo ;DaGwL cltl/St pkfox?
!= o; lgodfjnLn] kIf /fi6«nfO{ cfkm \gf] /fli6«o sfg"g cg';f/ / cGt/f{li6«o sfg"g cGtu{tsf] bfloTj
cg';f/ cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL s'g} vf; hf]lvd jf ;fj{hlgs :jf:Yo
;DaGwL ;+s6sf] k|lts[of :j?k b]xfosf k|s[ltsf :jf:Yo ;DaGwL pkfox? sfof{Gjog ug{ /f]s
nufpg] 5}g M
-s_ ;+u7gsf l;kmfl/z adf]lhd ;dfg jf ;f] eGbf pRrt/ txsf] :jf:Yo ;+/If0f xfl;n ug]{
pkfox?, jf
-v_ wf/f @%, wf/f @^, wf/f @* sf] k|s/0f ! / @, wf/f #), wf/f #! sf] k|s/0f ! -u_ / wf/f ##
cGtu{t cGoyf lgif]w ul/Psf pkfox? .
t/ o:tf pkfox? o; lgodfjnL cg's'n x'g' kg]{5 .
pko'St txsf] :jf:Yo ;+/If0f xfl;n ug{ ;lsg] d'gf;La ?kdf pknJw ljsNkx?sf] t'ngfdf o:tf
pkfox? cGt/f{li6«o 6«flkmsdf a9L k|ltaGw nufpg] jf JolStx?sf] xsdf a9L invasive jf
intrusive x'g] vfnsf x'g' x' Fb}g .
@= o; wf/fsf] k|s/0f ! adf]lhdsf :jf:Yo ;DaGwL pkfox? jf wf/f @# sf] k|s/0f @, wf/f @& sf] k|s/0f
!, wf/f @* sf] k|s/0f @ / wf/f #! sf] k|s/0f @-u_ cGtu{t :jf:Yo ;DaGwL cltl/St pkfox?
sfof{Gjog ug]{ jf gug]{ lg0f{o ubf{ kIf /fi6«x?n] lgDglnlvt s'/fx?sf cfwf/df To:tf] lg0f{o ug]{5g \M
-s_ a}1flgs l;4fGtx?,
-v_ dfgj :jf:Yo k|ltsf] hf]lvdsf] pknJw j}1flgs k|df0f jf To:tf] k|df0f ckof{Kt ePdf, ;+u7g
/ cGo ;Da4 cGt/;/sf/L ;+u7g tyf cGt/f{li6«o lgsfox?af6 k|fKt pknJw hfgsf/L, /
-u_ ;+u7gaf6 k|fKt s'g} klg pknJw laz]if dfu{lgb] {zg jf ;Nnfx .
#= cGt/f{li6«o 6«flkmsdf pNn]vgLo 9+un] x:tIf]k ug]{ o; wf/fsf] k|s/0f ! adf]lhdsf :jf:Yo ;DaGwL
cltl/St pkfox? sfof{Gjog ug]{ kIf /fi6«n] ;+u7gnfO{ ;fj{hlgs :jf:Yosf] b[li6sf]0faf6 ;f]s f]
cf}lrTo / tT;DaGwL ;Da4 j}1flgs hfgsf/L pknJw u/fpg' kb{5 . ;+u7gn] o:tf] hfgsf/L cGo kIf
/fi6«x?;+u cfbfg k|bfg ug]{5 . ;+u7gn] sfof{Gjog ul/Psf] :jf:Yo ;DaGwL pkfo;+u ;Da4 hfgsf/L
klg cfbfg k|bfg ug]{5 . o; wf/fsf] k|of]hgsf nflu ;fdfGo cy{df, æpNn]vg Lo x:tIf]kÆ eGgfn]
rf}aL; w06f eGbf a9L ;do;Dd cGt/f{li6«o ofqL, ofqL emL6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/, ;jf/Lsf]
;fwg, j:t' / o:t} cGo ;/;fdfgsf] k|a]z jf k|:yfgsf]nflu cg'dlt glbg], k|a]z jf k|:yfgdf ljnDa
ug]{ sfo{ ;Demg' kb{5 .
$= o; wf/fsf] k|s/0f # / % cg';f/ pknJw hfgsf/L tyf cGo ;Da4 hfgsf/Lsf] d"NofÍg u/]kl5,
;+u7gn] ;DalGwt kIf /fi6«nfO{ pkfox? cjnDag ug]{ tkm{ ljrf/ ug{ cg'/f]w ug{ ;Sg]5 .
%= cGt/f{li6«o 6«flkmsdf pNn]vgLo x:tIf]k ug] { o; wf/fsf] k|s/0f ! / @ adf]lhdsf :jf:Yo ;DaGwL
cltl/St pkfox? sfof{Gjog ug]{ kIf /fi6«n] o:tf pkfox? c:yfoL jf :yfoL l;kmfl/zdf g;d]l6Psf
eP To;/L sfof{Gjog u/]sf] $* 306f leq} To:tf pkfox?sf] / ;f]sf] :jf:Yo ;DaGwL cf}lrTosf]
hfgsf/L ;+u7gnfO{ lbg]5 .
^= o; wf/fsf] k|s/0f ! jf @ cg';f/ :jf:Yo ;DaGwL pkfo sfof{Gjog ug]{ kIf /fi6«n] tLg dlxgfleq
;+u7gsf] ;Nnfx / o; wf/fsf] k|s/0f @ adf]lhdsf dfkb08x?nfO{ b[li6ut u/L To:tf pkfosf]
k'g/fjnf]sg ug]{5 .
&= wf/f %^ cGtu{tsf] cfkm \gf] clwsf/df k|lts"n k|efj gkfg]{ u/L o; wf/fsf] k|s/0f ! jf @ cg';f/
ckgfOPsf] s'g} pkfoaf6 k|efljt x'g] s'g} klg kIf /fi6«n] To:tf] pkfo sfof{Gjog ug]{ kIf /fi6«nfO{
k/fdz{sf] nflu cg'/f]w ug{ ;Sg]5 . o:tf] k/fdz{sf] p2]Zo ;f] pkfo;+u ;Da4 a}1flgs hfgsf/L /
:jf:Yo ;DaGwL cf}lrTo :ki6 kfg'{ / cfk;L ?kdf :jLsfo{ ;dfwfg kQf nufpg' xf] .
*= o; wf/fsf Joj:yfx? Mass congregation df efu lng] ofqLx?sf] ;DaGwdf sfof{Gjog ul/g]
pkfox?sf xsdf nfu" x'g ;Sg]5g\ .
Wff/f $$
;xsfo{ / ;xfotf
!= kIf /fi6«x?n] ;+ej xb;Dd b]xfosf If]qx?df Ps csf{;+u ;xsfo{ ug]{ sa"n ub{5g \ - -s_ o; lgodfjnL cGtu{t Joa:yf ul/Psf 36gfx?sf] klxrfg, d"Nof+sg tyf ;f]sf] k|ltlqmof,
-v_ vf;u/L o; lgodfjnL cGtu{t cfjZos ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;Ifdtf ljsf;, ;'b[9Ls/0f
/ jxfnLsf] If]qdf k|fljlws ;xof]u / nlhli6s ;xof]u pknAw u/fpg] jf To;nfO{ ;xh
agfpg],
-u_ o; lgodfjnL cGtu{t pgLx?sf] bfloTj sfof{Gjog ;xh agfpg ljQLo ;|f]tx?sf] kl/rfng, /
-3_ o; lgodfjnLsf] sfof{Gjogsf] nflu k|:tfljt sfg"g / cGo sfg"g tyf k|zf;lgs Joj:yfx?sf]
th'{df .
@= kIf /fi6«x?af6 cg'/f]w eO{ cfPdf ;+u7gn] ;+ej eP;Dd b]xfosf If]qx?df ;xsfo{ ug] {5M
-s_ o; lgodfjnLsf] k|efjsf/L sfof{GjognfO{ ;xh agfpg] p2]Zon] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL
pgLx?sf] ;Ifdtfsf] d"NofÍg / k/LIf0f,
-v_ kIf /fi6«x?nfO{ k|fljlws ;xof]u / nlhli6s ;xof]u pknAw u/fpg] jf To;nfO{ ;xh agfpg],
/
-u_ cg';"rL–! adf]lhdsf] ;Ifdtf ljsf;, ;'b[9Ls/0f / jxfnLsf] If]qdf ljsf;f]Gd'v d'n'sx?nfO{
;xof]u ug{ ljQLo ;|f]tx?sf] kl/rfng ug]{ .
#= o; wf/f cGtu{tsf] ;xsfo{ låkIfLo 9+un], If]qLo ;+hfn / ;+u7gsf If]qLo sfof{nox? dfk{mt /
cGt/;/sf/L ;+u7g Pj+ cGt/f{li6«o lgsfox? dfk{mt nufot ax'kIfLo dfWodx?af6 sfof{Gjog ug{
;lsg]5 .
wf/f $%
JolQmut tYofÍsf] k|of]u ;DaGwL Joj:yf
!= o; lgodfjnL cGtu{t s'g} Ps kIf /fi6«n] csf] { kIf /fi6« jf ;+u7gaf6 ;+sng jf k|fKt u/]sf] s'g}
klxrfg ul/Psf] / klxrfgof]Uo JolQm;+u ;Da4 :jf:Yo ;DaGwL hfgsf/L uf]Ko /flvg] / /f li6«o sfg"g
cg';f/ j]gfdL 9+un] pkef]u ul/g]5
@= k|s/0f ! df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg kIf /fi6«x?n] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvdsf] d"NofÍg
/ Joj:yfkg ug]{ p2]Zon] cfjZos ePsf] ca:yfdf JolQmut tYofÍ k|s6 / pkef]u ug{ ;Sg]5g \ . t/
kIf /fi6«x?n] /fli6«o sfg"g cg';f/ / ;+u7gn] JolQmut tYofÍsf] ;DaGwdf lgDglnlvt s'/fx?
;'lglZrt ug'{kg]{ 5 M
-s_ To:tf tYofÍx? lgikIf / sfg"g cg';f/ pkof]u ul/Psf] / ;f] k|of]hgsf] nflu cg's'n x'g] u/L
pkof]u ul/g],
-v_ ;f] k|of]hgsf ;DaGwdf kof{Kt / ;Da4 ePsf] Pj+ cTolws gePsf],
-u_ oyfy{ ePsf] / cfjZos ePsf]df cBfjlws ul/Psf], tyf cjf:tljs / ck"0f{ tYofÍx? d]l6Psf]
jf ;'b[9Ls/0f ul/Psf] ;'lglZrt ug{ x/]s d'gfl;a sbd rflnPsf], /
-3_ cfjZos eGbf a9L] ;do;Dd g/flvPsf] .
#= cg'/f]w ul/Pdf ;+u7gn] Jojxfl/s ePsf] xb;Dd cg'lrt ljnDa gu/L / z'Ns glnO{ o; wf/f
adf]lhdsf] lghsf] JolStut tYofÍ intelligible 9fFrfdf lghnfO{ pknJw u/fpg] / cfjZos ePdf
To:tf] hfgsf/L ;Rrfpg cg'dlt lbg ;Sg]5 .
wf/f $^
h}las kbfy{, l/Ph]06 tyf lgbgfTds k|of]hgsf nflu ;fd|uLsf] 9'jfgL / kl/rfng
kIf /fi6«x?n] /fli6«o sfg"gsf] clwgdf /xL tyf ;Da4 cGt/f{li6«o dfu{lgb]{lzsfx?nfO{ b[li6ut u/L o;
lgodfjnL cGtu{t k|df0fLs/0f / ;fj{hlgs :jf:Yo k|lts[ofsf nflu pkof]u ul/g] h}ljs kbfy{ tyf lgbfgfTds
(diagnostic) gd"gf, l/Ph]06 / cGo lgbfgfTds ;fdu|Lsf] 9'jfgL, k|a]z, k|:yfg, k|;f]wg / ljgf;sf] sfo{nfO{
;xh jgfpg]5g\ .
efu – (
lj1x?sf] cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL ;DaGwL /f]i6/, ;+s6sfnLg ;ldlt / k'g/fjnf]sg ;ldlt
kl/R5]b !
cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL ;DaGwL lj1x?sf] /f]i6/
dxflgb] {zsn] laz]if1tfsf] ;Da4 ;a} If]qsf lj1x? /x]sf] Pp6f /f]i6/ -o;kl5 æcGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL
;DaGwL lj1x?sf] /f]i6/Æ elgPsf]_ v8f ul//fVg]5 . o; lgodfjnLdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s
dxflgb] {zsn] lj1x?sf] ;Nnfxsf/ bn / ;ldltx? ;DaGwL ;+u7gsf lgodx? cg';f/ cGt/f{li6«o :jf:Yo
lgodfjnL ;DaGwL lj1x?sf] /f]i6/df /xg] ;b:ox?sf] lgo'lSt ug]{5 . ;fy}, dxflgb] {zsn] k|To]s kIfsf]
cg'/f]wdf Ps hgf ;b:o lgo'St ug]{5 / pko'St ePsf] ca:yfdf ;Da4 cGt/;/sf/L / If]qLo cfly{s
PsLs/0f ;+u7gx?af6 k|:tfljt lj1x? klg lgo'St ug]{5 . OR5's kIf /fi6«x?n ] cfk"mn] ;b:otfsf] nflu k|:tfj
u/]sf k|To]s lj1sf] of]Uotf / laz]if1tfsf] If]q ;DaGwL hfgsf/L ;+u7gnfO{ pknJw u/fpg]5 . dxflgb]{zsn]
kIf /fi6«x? tyf If]qLo cfly{s PsLs/0f ;+u7gx?nfO{ cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL ;DaGwL lj1x?sf] /f]i6/sf]
u7g ;DaGwL hfgsf/L cfjlws ?kdf pknJw u/fpg]5 .
kl/R5]b–@
;+s6sfnLg ;ldlt
wf/f $*
sfo{ If]qut ljj/0f / u7g
!= dxflgb] {zsn] Pp6f ;+s6sfnLg ;ldlt u7g ug]{5 . o; ;ldltn] dxflgb]{zssf] cg'/f]wdf lgDglnlvt
laifox?df cfkm \gf] /fo pknJw u/fpg]5–
-s_ s'g 36gfn] cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6 l;h{gf ug]{ jf gug]{,
-v_ cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6sf cGTo, /
-u_ c:yfoL l;kmfl/zx? hf/L, ;+zf]wg, lj:tf/ jf cGTo ug]{ ;DaGwL k|:tfljt laifo .
@= ;+s6sfnLg ;ldltdf cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL ;DaGwL lj1x?sf] /f]i6/af6 dxflgb]{zsaf6
5flgPsf lj1x? tyf ;+u7gsf cGo lj1 k/fdz{ Rofgnx?af6 5flgPsf lj1x? /xg]5g \ . dxflgb]{zsn]
s'g} vf; 36gf / ;f]sf] kl/0ffdsf] ;DaGwdf ljrf/ ug{ o;sf] lg/Gt/tf ;'lglZrt ug]{ p2]Zon]
dxflgb] {zsn] ;b:otfsf] sfo{sfn lgwf {/0f ug]{5 . dxflgb]{zsn] lj1tf / s'g} vf; j}7ssf] nflu
cfjZos cg'ejsf] cfwf/df tyf ;dGoflos ef}uf]lns k|ltlglwTjdf prLt Wofg lbO{ ;+s6sfnLg
;ldltsf ;b:ox?sf] 5gf}6 ug] {5 . ;+s6sfnLg ;ldltsf] sDtLdf Ps hgf ;b:o h'g kIf /fi6«sf]
Onfsfdf 36gf pTkGg x'G5 To:tf] kIf /fi6«af6 dgf]lgt lj1 x'g' kb{5 .
#= dxflgb] {zsn] cfkm\g} tkm{af6 jf ;+s6sfnLg ;ldltsf] cg'/f]wdf ;ldltnfO{ ;Nnfx lbg Ps jf Ps
eGbf a9L k|fljlws lj1x? lgo'St ug{ ;Sg]5 .
wf/f $(
sfo{ljlw
!= dxflgb] {zsn] pTkGg eO{/x]sf] 36fgf ljz]if;+u ;DalGwt lj1tf / cg'ejsf] If]q cg';f/ wf/f $* sf]
k|s/0f @ adf]lhd lj1x?dWo]af6 5gf}6 u/L ;+s6sfnLg ;ldltsf] a}7s af]nfpg]5 . o; wf/fsf]
k|of]hgsf nflu, ;+s6sfnLg ;ldltsf] a}7sdf 6]lnsGkm/]G;, lel8of] sGkm/]G; jf ljB'tLo ;+rf/ ;d]t
;dfj]z x'g]5 .
@= dxflgb] {zsn] kIf /fi6«x?af6 pknJw u/fOPsf hfgsf/L Pj+ dxflgb]{zsaf6 hf/L ug{ k|:tfljt s'g}
c:yfoL l;kmfl/z eP To:tf l;kmfl/z nufotsf 36gf;+u ;DalGWft hfgsf/L tyf a}7ssf] sfo{;"rL
;+s6sfnLg ;ldltnfO{ pknJw u/fpg]5 .
#= ;+s6sfnLg ;ldltn] cfkm \gf] cWoIf lgjf{lrt ug]{ / k|To]s j}7s ;DkGg ePkl5 ;f]sf] sf/jfO{ /
5nkmnsf] ;+lIfKt k|ltj]bg tof/ kfg] {5 . To:tf] k|ltj]bgdf l;kmfl/zsf ;DaGwdf s'g} ;Nnfx lbOPsf]
eP ;f] ;d]t ;dfj]z ug'{ kg]{5 .
$= dxflgb] {zsn] h'g kIf /fi6«sf] Onfsfleq ;f] 36gf pTkGg ePsf] xf] ;f] /fi6«nfO{ ;+s6sfnLg ;ldlt
;dIf cfkm\gf ljrf/x? k|:t't ug{ cfdGq0f ug]{5 . o; k|of]hgsf nflu, dxflgb]{zsn]
cfjZostfg';f/sf] k"j{ ;"rgf lbO{ ;+s6sfnLg ;ldltsf] a}7ssf] ldlt / sfo{;"rLsf] hfgsf/L To:tf]
/fi6«nfO{ pknJw u/fpg]5 . t/ ;DalGwt kIfn] cfkm \gf ljrf/x? k|:t't ug] { k|of ]hgsf nflu ;+s6sfnLg
;ldltsf] a}7s :ylut ug]{ cg'/f]w ug{ eg] kfpg] 5}g .
%= ;+s6sfnLg ;ldltsf ljrf/x? dxflgb] {zs ;dIf ljrf/fy{ k| ]lift ul/g]5 . dxflgb] {zsn] oL laifox?sf
;DaGwdf clGtd lg0f{o ug]{5 .
^= dxflgb] {zsn] cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{jhlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6sf] lgwf{/0f / cGTo, ;DalGwt kIf
/fi6«af6 ckgfO{Psf :jf:Yo ;DaGwL pkfo, c:yfoL l;kmfl/z, o:tf l;kmfl/zdf ePsf ;+zf]wg,
kl/dfh{g / ;f]sf] cGTo Pj+ ;+s6sfnLg ;ldltsf ljrf/x? ;d]t kIf /fi6«x?nfO{ pknJw u/fpg]5 .
dxflgb] {zsn] kIf /fi6«x? tyf ;Da4 cGt/f{li6«o lgsfox? dfkm{t ;jf/L ;fwgsf ;+rfnsx?nfO{ To:tf
c:yfoL l;kmfl/z Pj+ ;f]sf] ;+zf]wg, kl/dfh{g jf cGTosf] af/]df hfgsf/L lbg]5 . dxflgb]{zsn]
To;kl5 To:tf hfgsf/L / l;kmfl/zx? ;j{;fwf/0fnfO{ pknJw u/fpg]5
&= h'g kIf /fi6«sf] Onfsfleq 36gf pTkGg ePsf] xf] ;f] kIf /fi6«n] cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs
:jf:Yo ;DaGwL ;+s6sf] /÷jf c:yfoL l;kmfl/zx?sf] cGTo ePsf] k|:tfj ug{ ;Sg]5 / ;+sf6sfnLg
;ldlt ;dIf tT;DaGwdf k|:t'lts/0f ug{ ;Sg]5 .
kl/R5]b – #
k'g/fjnf]sg ;ldlt
wf/f %)
sfo{ If]qut ljj/0f / u7g
!= dxflgb] {zsn] k'g/fjnf]sg ;ldlt u7g ug]{5, h;n] lgDglnlvt sfo{x? ug]{5M
-s_ o; lgodfjnLsf] ;+zf]wgsf ;DaGwdf dxflgb]{zs ;dIf k|fljlws l;kmfl/z k]z ug]{,
-v_ :yfoL l;kmfl/z / ;f]sf] s'g} ;+zf]wg jf cGTosf ;DaGwdf dxflgb] {zsnfO{ k|fljlws /fo,
;Nnfx lbg],
-u_ o; lgodfjnLsf] sfof{Gjogsf ;DaGwdf dxflgb]{zsaf6 cfk"m ;dIf k/fdz{sf nflu k7fOPsf]
s'g} klg laifosf ;DaGwdf cfkm \gf] k|fljlws /fo dxflgb] {zsnfO{ pknJw u/fpg] .
@= k'g/fjnf]sg ;ldltnfO{ laz]if1 ;ldltsf] ?kdf lnOg]5, / of] ;ldlt o; lgodfjnLdf cGoyf Joj:yf
ePsf]df afx]s ;+u7gsf] k/fdz{sf/L Kofgn ;DaGwL lgodfjnLsf] clwgdf /xg]5 .
#= k'g/fjnf]sg ;ldltsf ;b:ox? cGt/f{li6«o :jf:Yo lgodfjnL ;DaGwL laz]if1x?sf] /f]i6/df /x]sf
JolQmx? / pko'St ePsf]df ;+u7gsf] cGo laz]if1 k/fdz{bftf Kofg]nx?dWo]af6 dxflgb] {zs4f/f
k'g/fjnf]sg ;ldltsf] ;b:ox? lgo'St x'g]5g \ .
$= dxflgb] {zsn] k'g/fjnf]sg ;ldltsf] a}7sdf cfdlGqt ul/g] ;b:ox?sf] ;+Vof lgwf{/0f ug]{ / a}7ssf]
ldlt, cjlw to u/L a}7s jf]nfpg]5 .
%= dxflgb] {zsn] clwj]zgsf] sfdsf] cjlwsf] nflu dfq} k'g/fjnf]sg ;ldltsf ;b:ox? lgo'St ug]{5 .
^= dxflgb] {zsn] ;dGoflos ef}uf]lns k|ltlglwTjsf l;4fGtx?, n}+lus ;dfgtf, ljsl;t / ljsf;f]Gd'v
d'nsx?af6 ;dfg k|ltlglwTj, a}1flgs ljrf/ pkfud / ljZjsf ljleGg efux?df xfl;n ul/Psf]
Jojxfl/s cg'ejsf] ljljwtfsf] k|ltlglwTj / pko'St cGt/ljwf ;Gt'ngsf] cfwf/df k'g/fjnf]sg
;ldltsf ;b:ox? 5gf}6 ug]{5 .
wf/f %!
sf/jfxLsf] ;+rfng
!= k'g/fjnf]sg ;ldltsf lg0f{ox? pkl:yt eO{ dtbfg ug]{ ;b:ox?sf] jx'dtaf6 ul/g]5g \ .
@= dxflgb] {zsn] ;b:o /fi6«x?, ;+o'St /fi6« ;+3 / o;sf lalzli6s[t lgsfox? tyf ;+u7g;+u cflwsfl/s
;DaGw ePsf cGo ;Da2 cGt/;/sf/L ;+u7g jf u}/;/sf/L ;+:yfx?nfO{ ;ldltsf clwj]zgx?df efu
lng cf–cfkm\gf k|ltlglwx? k7fpg cg'/f]w ug]{5 . o:tf k|ltlglwn] d]df]/]08d k|:t't ug{ / cWoIfsf]
:jLs[lt lnO{ 5nkmnsf laifoj:t'sf ;DaGwdf dGtJo /fVg ;Sg]5g\ . t/ pgLx?nfO{ dt lbg]
clwsf/ eg] x'g] 5}g .
wf/f %@
k|ltj]bgx?
!= k|To]s clwj]zgsf ;DaGwdf k'g/fjnf]sg ;ldltn] ;ldltsf] /fo, ljrf/ / ;Nnfx ;dfj]z ePsf]
k|ltj]bg tof/ ug]{5 . clwj]zg cGTo x'g' cufj} k'g/fjnf]sg ;ldltaf6 o:tf ] k|ltj]bg :jLs[t x'g'kb{5
. ;ldltsf] /fo tyf ;Nnfxn] ;+u7gsf] xsdf s'g} klg k|lta4tf l;h{gf ug]{ 5}g / o:tf] /fo ;Nnfx
dxflgb] {zsnfO{ lbOg] k/fdz{sf] /kdf /xg]5 . ;ldltsf] cg'dlt j]u/ k|ltj]bgsf] kf7df ;+zf]wg ug{
;lsg] 5}g .
@= 7x/x?sf] af/]df k'g/fjnf]sg ;ldltdf dt}Sotf x'g g;s]df, s'g} klg ;b:on] 5'6[ } jf ;fd'lxs
k|ltj]bgsf ;DaGwdf cfkm \gf] leGg k]zfut b[li6sf]0f k|:t't ug{ kfpg]5 . cfkm'n] lsg To:tf] leGg dt
/fv]sf] xf] ;f]sf] sf/0f ;d]t To:tf] ;b:on] pNn]v ug'{kg]{5 . o:tf] leGg dt ;ldltsf] k|ltj]bgs f] c+u
x'g]5 .
#= k'g/fjnf]sg ;ldltsf] k|ltj]bg dxflgb]{zs ;dIf k]z ul/g]5 / dxflgb]{zsn] ;ldltsf] ljrf/ / /fo,
;Nnfx :jf:Yo ;ef jf sfo{sfl/0fL ;ldlt ;dIf ljrf/fy{ / cfjZos sf/jfxLsf nflu k|:t't ug]{5 .
wf/f %#
:yfoL l;kmfl/z ;DaGwL sfo{ljlw
;fj{hlgs :jf:Yo ;daGwL s'g} vf; hf]lvdsf nflu :yfoL l;kmfl/z cfjZos / pko'St 5 eGg]
dxflgb] {zsnfO{ nfu]df dxflgb] {zsn] k'g/fjnf]sg ;ldltsf] /fo lng ;Sg]5 . wf/f %) b]lv %@ ;Ddsf ;Da4
k|s/0fx?sf] cltl/St b]xfosf Joj:yfx? nfu" x'g]5g \ M
-s_ dxflgb] {zsn] jf dxflgb] {zs dfkm{t kIf /fi6«n] :yfoL l;kmfl/z, ;f]sf] ;+zf]wg jf cGTo ;DaGwL
k|:tfjx? k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z ug{ ;Sg]5,
-v_ s'g} klg kIf /fi6«n] ;Da4 hfgsf/L k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf ljrf/fy{ k]z ug{ ;Sg]5,
-u_ dxflgb] {zsn] s'g} klg kIf /fi6«, ;+u7g;+u cflwsfl/s ;DaGw ePsf u}/–;/sf/L ;+:yf jf cGt/;/sf/L
;+u7gnfO{ k'g/fjnf]sg ;ldltn] tf]s] adf]lhdsf] k|:tfljt :yfoL l;kmfl/zsf laifoj:t';+u ;DalGwt
cfk"m;+u /x]sf] hfgsf/L k'g/fjnf]sg ;ldltsf] kx'Frdf x'g] u/L pknJw u/fpg] Joj:yf ug{ cg'/f]w ug{
;Sg]5,
-3_ k'g/fjnf]sg ;ldltsf] cg'/f]wdf jf cfkm \g} kxndf dxflgb]{zsn] k'g/fjnf]sg ;ldltnfO{ k/fdz{ lbg]
Ps jf ;f]eGbf a9L k|fljlws laz]if1x? lgo'St ug{ ;Sg]5 . t/ o:tf laz]if1x?nfO{ dtflwsf/ eg] x'g]
5}g,
-ª_ l;kmfl/zsf ;DaGwdf k'g/fjnf]sg ;ldltsf] ljrf/ / /fo ;dfj]z ePsf] s'g} klg k|ltj]bg ljrf/fy{ Pj+
lg0f{ofy{ dxflgb]{zsnfO{ k7fOg]5 . dxflgb]{zsn] k'g/fjnf]sg ;ldltsf] ljrf/ / /fo :jf:Yo ;efdf k]z
ug]{5,
-r_ dxflgb] {zsn] :yfoL l;kmfl/z Pj+ To:tf] l;kmfl/zsf] ;+zfw]g jf cGTo Pj+ k'g/fjnf]sg ;ldltsf] ljrf/
/ /fo ;d]t kIf /fi6«x?nfO{ ;+k] |if0f ug]{5,
-5_ dxflgb] {zsn] :yfoL l;kmfl/zx? cfufdL :jf:Yo ;efdf ljrf/fy{ k]z ug]{5 .
efu – !) clGtd Joj:yfx?
wf/f %$
k|ltj]bg lbg] / k'g/fjnf]sg ;DaGwL Joj:yfx?
!= kIf /fi6«x? tyf dxflgb]{zsn] o; lgodfjnLsf] sfof{Gjogsf ;DaGwdf :jf:Yo ;efaf6 lg0f{o eP
adf]lhd k|ltj]bg k]z ug]{5g\ .
@= :jf:Yo ;efn] o; lgodfjnLsf] sfof{Gjogsf ;DaGwdf cfjlws ?kn] k'g/fjnf]sg ug]{5 . ;f]
k|of]hgsf nflu, o;n] dxflgb]{zs dfkm{t k'g/fjnf]sg ;ldltsf] /fosf] nflu cg'/f]w ug{ ;Sg]5 .
To:tf] klxnf] k'g/fjnf]sg of] lgodfjnL nfu" ePsf] kfFr aif{ leq} ul/g]5 .
#= ;+u7gn] cg';"rL @ sf] sfof{Gjogsf] k'g/fjnf]sg / d"Nof+sg ug{ cfjlws ?kdf cWoog ug{ u/fpg
;Sg]5 . o:tf] klxnf] k'g/fjnf]sg of] lgodfjnL nfu" ePsf] Ps aif{leq} k|f/De ul/g]5 . o:tf]
k'g/fjnf]sgsf glthfx? pko'Sttfg';f/ :jf:Yo ;ef ;dIf ljrf/fy{ k]z ul/g]5g \ .
wf/f %%
;+zf]wg
!= s'g} klg kIf /fi6« jf dxflgb]{zsn] o; lgodfjnLdf ;++zf]wg k|:tfj ug{ ;Sg]5 . ;+zf]wg ;DaGwL o:tf]
k|:tfj :jf:Yo ;ef ;dIf ljrf/fy{ k]z ul/g]5g \ .
@= dxflgb] {zsn] s'g} klg k|:tfljt ;+zfw]gsf] kf7 h'g :jf:Yo ;efdf ;f] ;+zf]wg ljrf/fy{ k]z ul/g] xf]
;f] ;ef x'g'eGbf sDtLdf rf/ dlxgf cufj} ;a} kIf /fi6«x?nfO{ k7fpg]5 .
#= o; wf/f cg';f/ :jf:Yo ;efaf6 u|x0f ul/Psf o; lgodfjnLsf ;+zf]wgx? ;+u7gsf] ljwfgsf] wf/f @@
df / o; lgodfjnLsf] wf/f %( b]lv ^$ ;Dd Joj:yf eP ;/xsf ;dfg zt{x?df tyf clwsf/ /
st{Josf] clwgdf /xg] u/L ;a} kIf /fi6«x?sf xsdf nfu" x'g]5g \ .
wf/f %^
ljjfbsf] ;dfwfg
!= o; lgodfjnLsf] Joj:yf jf sfof{Gjog ;DaGwL b'O{ jf ;f]eGbf a9L kIf /fi6«x? aLr s'g} ljjfb pTkGg
ePdf ;DalGwt kIf /fi6«x?n] cfk"mx?n] /f]h]sf] ;b \efj ;]jf, d]nldnfk, d]l8o;g nufotsf jftf{ jf
cGo s'g} klg zflGtk"0f{ dfBdaf6 ;j{k|ydtM To:tf] ljjfb ;dfwfg ug]{ k|oTg ug]{5g \ . ;xdltdf k'Ug
g;s]sf] s'/fn] ljjfbsf kIfx?nfO{ To:tf] ljjfb ;dfwfg ug{ lg/Gt/ k|oTg ug'{kg]{ bfloTjaf6 d'St
u/]sf] dflgg] 5}g .
@= o; wf/fsf] k|s/0f ! cGtu{t plNnlvt pkfoaf6 ljjfbsf] ;dfwfg x'g g;s]sf] ca:yfdf ;DalGwt kIf
/fi6«x?n] To:tf] ljjfb dxflgb] {zs ;dIf k]z ug]{ ;xdlt ug{ ;Sg]5g \ / dxflgb]{zsn] ;f] ljjfb
;dfwfg ug{ x/]s k|oTg ug]{5 .
#= s'g} klg kIf /fi6«n] s'g} klg ;dodf o; dxf;lGwsf] JofVof jf sfof{Gjog ;DaGwL cfk"m kIf ePsf
;Dk"0f{ ljjfbx?sf] xsdf jf ;f]xL bfloTj :jLsf/ ug]{ cGo s'g} klg kIf /fi6« ;DalGwt /x]sf] s'g} vf;
ljjfbsf xsdf dWo:ytfnfO{ clgjfo{ dfBdsf] ?kdf cfkm"n] :jLsf/ u/]sf] lnlvt 3f]if0ff dxflgb]{zs
;dIf k|:t't ug{ ;Sg]5 . dWo:ytfsf] nflu cg'/f]w ul/Psf] n;dodf nfu" /x]sf] b'O{ /fi6«x? aLrsf]
ljjfbsf] dWo:ytf ;DaGwL dWo:ytfsf] :yfoL cbfntsf] :j]lR5s lgodx? cg';f/ dWo:ytf ;+rfng
ul/g]5 . dWo:ytfnfO{ clgjfo{ dfBdsf] ?kdf :jLsf/ ug{ ;xdt ePsf kIf /fi6«x?n] dWo:y lg0f{onfO{
clGtd / jGwgsf/L lg0f{osf] ?kdf :jLsf/ ug]{5g \ . dxflgb] {zsn] To:tf] sf/jfxLsf af/]df :jf:Yo
;efnfO{ pko'Sttfg';f/ hfgsf/L lbg]5 .
$= o; lgodfjnLdf n]lvPsf] s'g} klg s'/fn] cfkm"x? kIf /x]sf] s 'g} klg cGt/f{li6«o ;Demf}tf cGtu{t cGo
cGt/;/sf/L ;+u7gsf ljjfb ;dfwfg ;DaGwL ;+oGqx? jf s'g} klg cGt/f{li6«o ;Demf}tf cGtu{t
:yflkt ;+oGqx? ckgfpg] kIf /fi6«x?sf] clwsf/df k|lts"n k|efj kf/]sf] dflgg] 5}g .
%= o; lgodfjnLsf] JofVof jf sfof{Gjogsf ;DaGwdf Ps jf Ps eGbf a9L kIf /fi6«x? aLr s'g} ljjfb
pTkGg ePdf To:tf] ljjfb :jf:Yo ;efdf k]z ul/g]5 .
wf/f %&
cGo cGt/f{li6«o ;Demf}tfx? ;+usf] ;DaGw
!= kIf /fi6«x?n] cGt/f{li6«o :jf:Yo ;DaGwL lgodfjnL / cGo ;Da4 cGt/f{li6«o ;Demf}tfx?sf] JofVof Ps
cfk;df ;fdGh:o x'g] lsl;dn] ug'{kg] { s'/fnfO{ dfGotf lbG5g \ . cGt/f{li6«o :jf:Yo ;DaGwL
lgodfjnLsf Joj:yfx?n] cGo cGt/f{li6«o ;Demf}tfx?af6 s'g} klg kIf /fi6«nfO{ k|fKt clwsf/ /
st{Jodf k|efj kfg]{ 5}| |gg \ .
@= o; wf/fsf] k|s/0f ! sf] clwgdf /xL, o; lgodfjnLdf plNnlvt s'g} klg s'/fn] cfkm \gf] :jf:Yo,
ef}uf]lns, ;fdflhs jf cfly{s ca:yfsf] sf/0fn] s]xL lglZrt ;femf lxt ePsf kIf /fi6«x?nfO{ o;
lgodfjnLsf] sfof{Gjog ;xh agfpg] p2]Zon] vf;u/L b]xfosf laifox?sf ;DaGwdf laz]if ;lGw jf
;Demf}tfx? ;DkGg ug{ /f]s nufpg] 5}g M
-s_ ljleGg /fi6«x?sf lgs6jlt{ Onfsfx? aLr ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hfgsf/Lsf] k|ToIf / l;3|
cfbfg k|bfg ug]{,
-v_ cGt/f{li6«o t6jlt{ 6«flkmssf jf cfkm \gf Onfsfleqsf gbLdf cGt/f{li6«o 6«flkmssf xsdf nfu"
x'g] :jf:Yo ;DaGwL pkfox?,
-u_ /fi6«x?sf ;femf ;Ldfdf pgLx?sf lgs6jlt{ Onfsfx?df nfu" x'g] :jf:Yo ;DaGwL pkfox?,
-3_ k|efljt JolSt jf k|efljt dfgj cjz]ifsf] cf];f/ k;f/ ug{ laz]if ?kdf u|x0f ul/Psf ;jf/Lsf
;fwgaf6 To:tf JolSt jf caz]if cf];f/ k;f/ ug]{ ;DaGwL k|aGwx?, /
-ª_ /f]u Nofpg] Ph]06x?af6 j:t'nfO{ d'St /fVg] p2]Zon] d";f lgd"{ng, disinsection, lg;+s|d0f,
cb"if0f jf cGo pkrf/ ug]{ Joj:yf .
#= o; lgodfjnL cGtu{tsf pgLx?sf bfloTjx?df k|lts"n c;/ gkf/L, If]qLo cfly{s PsLs/0f ;+u7gsf
;b:o /x]sf kIf /fi6«x?n] cfkm \gf] cfk;L ;DaGwdf ;f] If]qLo cfly{s PsLs/0f ;+u7gdf nfu" /x]sf ;femf
lgodx? nfu" ug]{5g\ .
wf/f %*
cGt/f{li6«o cf/f]Uotf ;Demf}tf / lgodx?
!= wf/f ^@ sf Joj:yfx? tyf o;kl5 Joj:yf ePsf ckjfbx?sf] clwgdf /xL of] lgodfjnL nfu" x'g] kIf
/fi6«x? aLr tyf ;+u7g / /fi6«x? aLr b]xfosf cGt/f{li6«o cf/f]Uotf ;DaGwL ;Demf}tf / lgodx?sf
Joj:yfx?nfO{ o; lgodfjnLn] lj:yflkt ug]{5 M
-s_ k]l/;df @! h'g !(@^ df x:tfIfl/t cGt/f{li6«o cf/f]Uotf dxf;lGw,
-v_ bL x]udf !@ clk|n !(^# df x:tfIfl/t xjfO{ kl/jxg ;DaGwL cGt/f{li6«o cf/f]Uotf dx f;lGw,
-u_ k]l/;df @@ l8;]Da/ !(#$ df x:tfIfl/t :jf:Yo ;DaGwL ljn nfu" gx'g] ;DaGwL cGt/f{li6«o
;Demf}tfÙ
-3_ k]l/;df @@ l8;]Da/ !(#$ df x:tfIfl/t :jf:Yo ;DaGwL ljn ;DaGwdf sG;'n/ leiff nfu"
gx'g] ;DaGwL cGt/f{li6«o ;Demf}tf,
-ª_ k]l/;df #! cS6f]j/ !(#* df x:tfIfl/t @! h'g !(@^ sf] cGt/f{li6«o cf/f]Uotf dxf;lGw
;+zf]wg ug]{ dxf;lGw,
-r_ !% l8;]Da/ !($$ df jfl;Ë6gdf x:tfIf/sf] nflu v'nf /x]sf] @) h'g !(@^ sf] cGt/f{li6«o
cf/f]Uotf dxf;lGw ;+zf]wg ug]{ dxf;lGw, !($$,
-5_ !% l8;]Da/ !($$ df jfl;Ë6gdf x:tfIf/sf] nflu v'nf /x]sf] @) h'g !(@^ sf] cGt/f{li6«o
cf/f]Uotf dxf;lGw ;+zf]wg ug]{ xjfO{ kl/jxg ;DaGwL cGt/f{li6«o cf/f]Uotf dxf;lGw,
!($$,
-h_ jfl;Ë6gdf x:tfIfl/t cGt/f{li6«o cf/f]Uotf dxf;lGw lj:tf/ ug] { @! clk|n !($^ sf] k|f ]6f]sn,
-em_ jfl;Ë6gdf x:tfIfl/t xjfO{ kl/jxg ;DaGwL cGt/f{li6«o cf/f]Uotf dxf;lGw lj:tf/ ug]{ @!
clk|n !($^ sf] k|f]6f]sn,
-`_ !(% sf] cGt/f{li6«o cf/f]Uotf lgodfjnL / !(%%, !(%^, !(^), !(^# / !(^% sf cltl/St
lgodfjnLx?, tyf
-6_ !(^( sf] cGt/f{li6«o :jf:Yo ;DaGwL lgodfjnL / !(&# tyf !(*! sf ;+zf]wgx? .
@= xjfgfdf !$ gf]e]Da/ !(@$ df x:tfIfl/t kfg cd]l/sL cf/f]Uotf ;+lxtfsf o; wf/fsf] k|s/0f ! sf
;Da4 efu nfu" x'g] wf/f @, (, !), !!, !^ b]lv %# ;Dd, ^! / ^@ jfx]ssf cGo wf/fx? jxfn /xg]5g \
.
wf/f %#
nfu" x'g], c:jLs[lt jf cf/If0fsf] cjlw
!= o; lgodfjnLsf] jf o;sf] s'g} ;+zf]wgsf] c:jLs[lt jf cf/If0fsf] nflu ;+u7gsf] ljwfgsf] wf/f @@
sf] sfof{Gjog ug{ Joj:yf ul/Psf] cjlw :jf:Yo ;efaf6 of] lgodfjnL u|x0f ul/Psf] jf o; lgodfjnLsf]
;+zf]wg u|x0f ul/Psf] ;"rgf dxflgb] {zs4f/f lbOPsf] ldltn] c7f/ dlxgfsf] x'g]5 .
@= b]xfosf kIf /fi6«sf xsdf jfx]s cGo /fi6«sf] xsdf of] lgodfjnL o; wf/fsf] k|s/0f ! adf]lhdsf]
;"rgfsf] ldltn] @$ dlxgfb]lv nfu" x'g]5M
-s_ wf/f ^! cg';f/ o; lgodfjnL jf o;sf] s'g} ;+zf]wg c:jLs[t ug]{ /fi6«,
-v_ wf/f ^@ cg';f/ of] lgodfjnL nfu" x'g] u/L cf/If0f /fv]sf] /fi6«,
-u_ dxflgb] {zsaf6 lbOPsf] o; wf/fsf] k|s/0f ! adf]lhdsf] ;"rgfsf] ldltkl5 ;+u7gsf] ;b:o jGg]
/ o; lgodfjnLsf] ;b:o eO{ g;s]sf] /fi6«sf] xsdf of] lgodfjnL wf/f ^) df Joj:yf eP
adf]lhd nfu" x'g]5, /
-3_ of] lgodfjnL :jLsf/ ug]{ t/ ;+u7gsf] ;b:o gePsf] /fi6«, h;sf] xsdf of] lgodfjnL wf/f
^$ sf] k|s/0f ! cg';f/ nfu" x'g]5 .
#= o; wf/fsf] k|s/0f @ adf]lhdsf] cjlwleq of] lgodfjnL;+u k"0f{ ?kn] ;dfof]hg x'g]u/L /fli6«o sfg"g
/ k|zf;lgs k|aGwx?sf] Joj:yf ug{ s'g} /fi6« ;Ifd gePdf To:tf] /fi6«n] o; wf/fsf] k|s/0f ! df plNnlvt
cjlwleq ;dfof]hg ug{ af+sL s'/fx?sf ;DaGwdf dxflgb]{zs ;dIf Pp6f 3f]if0ff k]z ug'{ kg]{5 . o:tf] kIf
/fi6«sf] xsdf of] lgodfjnL nfu" ePsf] ldltn] !@ dlxgfleq} ;dfof]hg ug{ afFsL s'/fx? ;dfof]hg ul/;Sg'
kg]{5 .
wf/f ^)
;+u7gsf gofF ;b:o /fi6«x?
dxflgb] {zs4f/f lbOPsf] wf/f %( sf] k|s/0f ! adf]lhdsf] ;"rgf, h'g o; lgodfjnLsf] cË alg;s]sf] 5}g, sf]
ldltkl5 ;+u7gsf] ;b:o aGg] s'g} klg /fi6«n] ;+u7gsf] ;b:o ePkl5 dxflgb]{zsn] ;"rgf lbPsf] ldltn] !@
dlxgfsf] cjlwleq o; lgodfjnLdf s'g} c:jLs[lt jf cf/If0f eP ;f]sf] hfgsf/L jf ;"rgf lbg' kg]{5 .
c:jLs[t ePsf] ca:yfdf jfx]s, To:tf /fi6«sf] xsdf of] lgodfjnL wf/f ^@ / ^# sf Joj:yfx?sf] clwgdf
/xL ;f] cjlw e'StfgL ePkl5 nfu" x'g]5 . s'g} klg ca:yfdf of] lgodfjnL To:tf] /fi6«sf] xsdf wf/f %( sf]
k|s/0f ! adf]lhdsf] ;"rgfsf] ldltn] @$ dlxgfeGbf cl3 nfu" x'g] 5}g .
wf/f ^!
c:jLs[lt
s'g} /fi6«n] wf/f %( sf] k|s/0f ! adf]lhdsf] cjlwleq o; lgodfjnLsf] jf o;sf] s'g} ;+zf ]wgsf] c:jLs[ltsf]
;"rgf dxflgb]{zsnfO{ lbPdf of] lgodfjnL jf ;DalGwt ;+zf]wg To:tf] /fi6«sf] xsdf nfu" x'g] 5}g . To:tf]
/fi6« kIf /x]sf] wf/f %* df ;"lrs[t s'g} klg cGt/f{li6«o cf/f]Uotf ;Demf}tf jf lgodx? To:tf] /fi6«sf] xsdf
axfn /lx/xg]5 .
wf/f ^@
cf/If0f
!= /fi6«x?n] o; wf/f cg';f/ o; lgodfjnLdf cf/If0f /fVg ;Sg]5g \ . o:tf cf/If0f o; lgodfjnLsf]
p2]Zo / k|of]hg ljkl/t x'g' x' Fb}g .
@= o; lgodfjnLdf /flvPsf] cf/If0fsf] ;"rgf ca:yf cg';f/ wf/f %( sf] k|s/0f ! / wf/f ^), wf/f ^#
sf] k|s/0f ! jf wf/f ^$ sf] k|s/0f ! cg';f/ dxflgb] {zsnfO{ lbg' kg]{5 . ;+u7gsf] ;b:o gePsf]
/fi6«n] o; lgodfjnLsf] :jLs[lt ;DaGwL cfkm \gf] ;"rgf;+u} s'g} cf/If0f /fVg] eP ;f]sf] ;"rgf
dxflgb] {zsnfO{ lbg' kg] {5 . cf/If0f /fVg] /fi6«x?sf] To:tf] cf/If0f /fVg'sf] sf/0f ;d]t dxflgb] {zsnfO{
pknJw u/fpg' kg] {5 .
#= o; lgodfjnLsf] cf+lzs c:jLs[ltnfO{ cf/If0f dflgg]5 .
$= dxflgb] {zsn] o; wf/fsf] k|s/0f @ cg';f/ k|fKt k|To]s cf/If0fsf] ;"rgf wf/f ^% sf] k|s/0f @ cg';f/
hf/L ug]{5 . dxflgb] {zsn] M
-s_ of] lgodfjnL nfu" x'g'eGbf cufj} To:tf] cf/If0f /flvPsf] eP of] lgodfjnL c:jLs[t gug]{
;b:o /fi6«x?nfO{ To:tf] cf/If0fsf ;DaGwdf s'g} lj/f]w eP ^ dlxgfleq ;f]sf] ;"rgf lghnfO{
lbg cg'/f]w ug]{5, jf
-v_ of] lgodfjnL nfu" ePkl5 To:tf] cf/If0f /flvPsf] eP, kIf /fi6«x?nfO{ To:tf] cf /If0fsf
;DaGwdf s'g} lj/f]w eP ^ dlxgfleq ;f]sf] ;"rgf lghnfO{ lbg cg'/f]w ug]{5 . cf/If0fsf] lj/f]w ug]{
/fi6«x?n] To:tf] lj/f]wsf] sf/0f ;d]t dxflgb]{zsnfO{ pknJw u/fpg]5g \ .
%= o; cjlwkl5, dxflgb] {zsn] cf/If0fsf ;DaGwdf cfk"mn] k|fKt u/]sf lj/f]wsf] hfgsf/L ;a kIf
/fi6«x?nfO{ lbg]5 . o; wf/fsf] k|s/0f $ adflhdsf ;"rgfsf] ldltn] ^ dlxgfleq o; wf/fsf] k|s/0f $
adf]lhdsf /fi6«x?dWo] Ps ltxfO{ /fi6«x?n] s'g} cf/If0fdf lj/f]w gu/]df ;f] cf/If0f :jLs[t ePsf] dflgg]5
/ of] lgodfjnL cf/If0f /fVg] /fi6«sf ] xsdf To:tf] cf/If0fsf] clwgdf /xL nfu" x'g]5 .
^= o; wf/fsf] k|s/0f $ adflhdsf] ;"rgfsf] ldltn] ^ dlxgfleq o; wf/fsf] k|s/0f $ adf]lhdsf
/fi6«x?dWo] Ps ltxfO{ /fi6«x?n] s'g} cf/If0fdf lj/f]w u/]df dxflgb]{zsn] cf/If0f /fVg] /fi6«nfO{
dxflgb] {zsaf6 lbOPsf] ;"rgfsf] ldltn] tLg dlxgfleq cfkm \gf] cf/If0f lkmtf{ lng] ;DaGwdf ljrf/ ug{
;"rgf lbg]5 .
&= cf/If0f /fVg] /fi6«n] wf/f %* df ;"lrs[t s'g} cGt/f{li6«o cf/f]Uotf ;DaGwL ;Demf}tf jf lgodx?
cGtu{t :jLsf/ u/]sf] ;f] cf/If0fsf] ljifoj:t';+u ;DalGwt s'g} klg bfloTj jxg ub}{ hfg' kg]{5 .
*= cf/If0f /fVg] /fi6«n] o; wf/fsf] k|s/0f ^ adf]lhd dxflgb]{zsaf6 lbOPsf] ;"rgfsf] ldltn] tLg
dlxgfleq cfkm\gf] cf/If0f lkmtf{ glnPdf To:tf] /fi6«n] cg'/f]w u/]df dxflgb] { ]zsn] k'g/fjn]fsg
;ldltsf] /fo lng ;Sg]5 . k'g/fjnf]sg ;ldltn] o; lgodfjnLsf] sfof{Gjogdf To:tf] cf/If0faf6 kg{
;Sg] Jojxfl/s k|efjsf af/]df wf/f %) cg';f/ oyf;So l56f] dxflgb]{zsnfO{ cfkm \gf] /fo lbg]5 .
(= dxflgb] {zsn] cf/If0f / k'g/fjnf]sg ;ldltsf] /fo lnOPsf] eP ;f] ;d]t :jf:Yo ;ef ;dIf ljrf/fy{
k]z ug]{5 . :jf:Yo ;efsf] jx'dtn] s'g} cf/If0f o; lgodfjnLsf] p2]Zo / k|of]hg cg's'n gePsf]
eGg] cfwf/df To:tf] cf/If0fdf lj/f]w hgfPdf To:tf] cf/If0f :jLs[t ul/g] 5}g / cf/If0f /fVg] /fi6«n]
wf/f ^# cg';f/ cfkm \gf] cf/If0f lkmtf{ lnPkl5 dfq} To:tf] /fi6«sf] xsdf of] lgodfjnL nfu" x'g]5 .
:jf:Yo ;efn] cf/If0f :jLsf/ u/]df of] lgodfjnL cf/If0f /fVg] /fi6«sf] xsdf cf/If0fsf] clwgdf /xL
nfu" x'g]5 .
wf/f ^#
c:jLs[lt / cf/If0f lkmtf{ lng]
!= ;DalGwt /fi6«n] dxflgb]{zsnfO{ ;"rgf lbP/ wf/f ^! cGtu{t ul/Psf] c:jLs[ lt s'g} klg ;dodf lkmtf{
lng ;Sg]5 . o:tf] ca:yfdf, ;f] /fi6«sf] xsdf of] lgodfjnL dxflgb] {zsn] ;"rgf k|fKt u/]sf] ldltb]lv nfu"
x'g]5 . t/ To:tf] /fi6«n] c:jLs[lt lkmtf{ ln+bf s'g} cf/If0f /fv]sf] ca:yfdf of] lgodfjnL wf/f ^@ df
ul/Psf] Joj:yf cg';f/ nfu" x'g]5 . s'g} klg ca:yfdf To:tf] /fi6«sf] xsdf of] lgodfjnL wf/f %( sf]
k|s/0f ! adf]lhdsf] ;"rgfsf] ldltn] #$ dlxgf cufj} nfu" x'g] 5}g .
@= ;DalGwt /fi6«n] dxflgb]{zsnfO{ ;"rgf lbP/ s'g} klg cf/If0f s'g} klg ;dodf k"0f{ jf cf+lzs ?kdf
lkmtf{ lng ;Sg]5 o:tf] ca:yfdf dxflgb]{zsn] ;"rgf k|fKt u/]sf] ldltb]lv To:tf] lkmtf{ nfu" x'g]5 .
wf/f ^$
;+u7gsf] ;b:o gePsf /fi6«x?
!= ;+u7gsf] ;b:o gePsf] t/ wf/f %* df ;"lrs[t s'g} klg cGt/f{li6«o cf/f]Uotf ;Demf}tf jf lgodx?sf]
kIf /x]sf] jf dxflgb]{zsn] ljZj :jf:Yo ;efaf6 of] lgodfjnL u|x0f ul/Psf] s'/fsf] ;"rgf lbPsf] s'g}
/fi6« cfkm\gf] :jLs[ltsf] ;"rgf dxflgb]{zsnfO{ lbP/ o; lgodfjnLsf] kIf aGg ;Sg]5, / wf/f ^@ sf
Joj:yfx?sf] clwgdf /xL To:tf] :jLs[lt of] lgodfjnL nfu" ePsf] ldltb]lv jf ;f] ldltkl5 To:tf]
:jLs[ltsf] ;"rgf lbOPdf dxflgb] {zsn] :jLs[ltsf] ;"rgf k|fKt u/]sf] ldltn] tLg dlxgfblv nfu" x'g]5 .
@= ;+u7gsf] ;b:o gePsf] t/ o; lgodfjnLsf] kIf ePsf] s'g} klg /fi6« dxflgb]{zsnfO{ ;Daf]wg u/L
;"rgf lbP/ of] lgodfjnLaf6 s'g} klg ;dodf cnu x'g ;Sg]5 . o:tf] ca:yfdf dxflgb] {zsn] To:tf]
;"rgf k|fKt u/]sf] ldltn] ^ dlxgfb]lv To:tf] /fi6« To;/L cnu ePsf] dflgg]5 . To;/L cnu x'g]
/fi6«n] ;f] ldltb]lv cfk"m klxn] kIf ePsf] wf/f %* df ;"lrs[t s'g} klg cGt/f{li6«o cf/f]Uotf ;Demf}tf
jf lgodsf Joj:yfx?sf] sfof{Gjog k'ga{xfnL ug]{5 .
wf/f ^%
dxflgb]{zsn] ;"rgf lbg]
!= dxflgb] {zsn] ;+u7gsf ;a} ;b:o /fi6«x? / ;x ;b:ox? tyf wf/f %* df ;"lrs[t s'g} klg cGt/f{li6«o
cf/f]Uotf ;Demf}tf jf lgodx?sf cGo kIfx?nfO{ :jf:Yo ;efaf6 of] lgodfjnL u|x0f ul/Psf] s'/fsf]
;"rgf lbg]5 .
@= dxflgb] {zsn] oL /fi6«x? Pj+ o; lgodfjnLsf] jf o;sf] s'g} ;+zf]wgsf] kIf ePsf] cGo s'g} klg
/fi6«nfO{ wf/f ^) b]lv ̂ $ cGtu{t ;+u7gaf6 k|fKt s'g} klg ;"rgf Pj+ wf/f ^@ cGtu{t :jf:Yo ;efaf6
ul/Psf s'g} klg lg0f{osf] ;"rgf ;d]t lbg]5 .
wf/f ^^
k|fdfl0fs k|ltx?
!= o; lgodfjnLsf c/aL, lrgLof, c+u]|hL, k|mfG;]nL, /lzofnL / :k]gL k|ltx? ;dfg ?kn] k|fdfl0fs x'g]5g \
. o; lgodfjnLsf d"n k|ltx? ;+u7gdf bflvnf ul/g]5g \ .
@= dxflgb] {zsn] ;+u7gsf ;a} ;b:o /fi6«x? / ;x ;b:ox? tyf wf/f %* df ;"lrs[t s'g} klg c Gt/f{li6«o
cf/f]Uotf ;Demf}tf jf lgodx?sf cGo kIfx?nfO{ wf/f %( sf] k|s/0f ! adf]lhdsf] ;"rgf;+u} o;
lgodfjnLsf k|dfl0ft k|ltx? pknJw u/fpg]5 .
#= of] lgodfjnL nfu" ePkl5 dxflgb]{zsn] o;sf k|dfl0ft k|ltx? ;+o'St /fi6« ;+3sf] a8fkqsf] wf/f !)@
cg';f/ btf{sf] nflu ;o'Qm /fi6« ;+3sf dxf;lrjnfO{ k7fpg]5 .
c'g;"rL !
s= lgu/fgL / k|lts[ofsf] nflu cfjZos d'Vo Ifdtf ;DaGwL Joj:yfx?
!= kIf /fi6«x?n] o; lgodfjnL cGtu{tsf] cfkm \gf d'Vo Ifdtf ;DaGwL cfjZostf k"/f ug{ / b]xfosf
laifox?sf ;DaGwdf ;d]t ljBdfg /fli6«o ;+/rgf / ;|f]tx? pkof]u ug]{5g \ M
-s_ lgu/fgL, k|ltj]bg lbg] -l/kf]l6{Ë_, ;"rgf lbg], k|df0fLs/0f ug]{, k|lts[of lbg] / ;xsfo{ ug]{
;DaGwL s[ofsnfkx?, /
-v_ tf]lsPsf ljdfg:yn, aGb/ufx / e"ld:y qml;Ëx? ;DaGwL s[ofsnfkx? .
@= k|To]s kIf /fi6«n] of] lgodfjnL ;f] /fi6«sf] xsdf nfu" ePsf] ldltn] b'O{ dlxgfleq o; cg';"rLdf
plNnlvt Go"gtd cfjZostfx? k"/f ug]{ p2]Zon] ljBdfg /fli6«o ;+/rgf / ;|f]tx?sf] ;Ifdtfsf]
d"Nof+sg ug]{5 . o:tf] d"Nof+sgsf] kl/0ffd:j?k, kIf /fi6«x?n] cfkm \gf] Onfsfdf wf/f % sf] k|s/0f ! /
wf/f !# sf] k|s/0f ! df pNn]v eP adf]lhd oL d'Vo ;Ifdtfx? ljBdfg /x]sf] / logLx?n] sfd
ul//x]sf] ;'lglZrt ug{ sfo{of]hgf tof/ kf/L sfof{Gjog ug]{5g \ .
#= kIf /fi6«x? / ;+u7gn] o; cg';"rL cGtu{tsf] d"Nof+sg, of]hgf th'{df, / sfof{Gjog k|s[ofdf ;xof]u
pknJw u/fpg]5g\ .
$= :yfgLo ;fd'bflos tx /÷jf k|fylds ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL k|lts[ofsf] txdf
;Ifdtfx?
-s_ ;f] kIf /fi6«sf] Onfsfleq kg]{ ;a} If]qx?df s'g} vf; ;do / :yfgdf ck]lIft txeGbf a9L
txdf x'g uPsf /f]u jf d[To" ;DaGwL 36gfx? kQf nufpg ], /
-v_ :jf:Yo x]/ljrf/ ;DaGwL k|lts[ofsf] pko'St txdf pknJw ;a} cTofjZos hfgsf/Lsf] k|ltj]bg
t'?Gt} lbg] . ;fd'bflos txdf, :yfgLo ;d'bfo :jf:Yo x]/ljrf/ ;+:yfx? jf pko'St
:jf:YosdL{x?nfO{ k|ltj]bg lbOg]5 . k|fylds ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL k|lts[ofs f] txdf,
;+u7gsf] ;+/rgf cg';f/ dWojlt{ jf /fli6«o k|lts[ofsf] txnfO{ k|ltj]bg lbOg]5 . o;
cg';"rLsf] k|of]hgsf] nflu cTofjZos hfgsf/Ldf b]xfosf s'/fx? ;d]t ;dfj]z x'G5g \M
lNslgsn ljj/0f, k|of]uzfnfjf6 k|fKt glthf, hf]lvdsf] ;|f]t / lsl;d, /f]u nfu]sf / d[To"
ePsf dflg;sf] ;+Vof, /f]usf] lj:tf/ jf km}nfj6df k|efj kfg]{ ca:yfx? tyf sfof{Gjog
ul/Psf :jf:Yo ;DaGwL pkfox?, /
-u_ k|f/lDes lgoGq0fsf pkfox? tTsfn} sfof{Gjog ug]{ .
%= k|fylds ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL k|lts[ofsf] txdfM
;Ifdtfx?M
-s_ hfgsf/L lbOPsf 36gfx?sf] l:ylt PsLg ug]{ / cltl/Qm lgoGq0fsf pkfox?df ;xof]u k'/fpg]
jf To:tf pkfox? sfof{Gjog ug]{, /
-v_ hfgsf/L lbOPsf 36gfx?sf] t'?Gt} d"Nof+sg ug]{, / cTofjZos b]lvPdf ;a} cTofjZos
hfgsf/Lsf] k|ltj]bg /fli6«o txnfO{ lbg] . o; cg';"rLsf] k|of]hgsf] nflu, cTofjZos 36gfsf]
dfkb08x?df ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ulDe/ c;/ /÷jf lj:tf/sf] pRr ;+efjgf ;lxtsf]
c:jefljs jf ck]lIft k|s[lt .
^= /fli6«o txdf
d"NofÍg / ;"rgf
;IfdtfM
-s_ h?/L 36gfx? ;DaGwL k|ltj]bgx?sf] d"NofÍg $* 306fleq} ug]{, /
-v_ d"Nof+sgaf6 s'g} 36gfsf] ;"rgf wf/f ^ sf] k|s/0f ! / cg';"rL @ cg';f/ lbg' kg]{ b]lvPdf
cGt/fli6«o :jf:Yo lgodfjnL ;DaGwL /fli6«o ;Dks{ ljGb' dfkm{t To:tf] 36gfsf] ;"rgf t'?Gt}
lbg] / wf/f & tyf wf/f ( sf] k|s/0f @ cg';f/ ;++u7gnfO{ hfgsf/L lbg' kg]{ ca:yfdf To:tf]
hfgsf/L lbg] .
;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL k|lts[ofM
;Ifdtf M
-s_ 3/]n' / cGt/f{li6«o lj:tf/ /f]Sg cfjZos lgoGq0f ;DaGwL pkfox? lta|tfsf ;fy lgwf{/0f ug] {,
-v_ ljz]if1 sd{rf/L, gd"gfsf] k|of]uzfnf ljZn]if0f -:j]bzdf jf ;xsfo{ s]Gb|x? dfkm{t_ / nlhli6s
;xfotf -h:t} pks/0f, cfk"lt{ / oftfoft_ sf] dfBdaf6 ;xof]u pknJw u/fpg],
-u_ :yfgLo cg';Gwfgdf ;3fpg cfjZos :ynut ;xfotf pknJw u/fpg],
-3_ containment tyf lgoGq0f ;DaGwL pkfox? lz3||tfsf ;fy :jLs[t u/L sfof{Gjog ug{ jl/i7
:jf:Yo / cGo sd{rf/Lx?;+u k|ToIf sfo{ut ;DaGw :yflkt ug]{ Joj:yf ug]{,
-ª_ cGo ;Da4 ;/sf/L dGqfnox?;+u k|ToIf ;Dks{ :yflkt ug]{ Joj:yf ug] {,
-r_ pknJw ;+rf/sf ;fwgdWo] ;a}eGbf k|efjsf/L ;fwgsf] dfBdaf6 c:ktfn, lNslgs,
ljdfg:yn, jGb/ufx, e"ld:y qml;Ë, k|of]uzfnf / cGo d'Vo d'Vo sfo{:ynx?;+u kIf /fi6«sf]
cfkm\g} Onfsfleq jf cGo kIf /fi6«x?sf] Onfsfleqsf 36gfx? ;DaGwL ;+u7gaf6 k|fKt
hfgsf/L l;kmfl/zx?sf] k|rf/ k|;f/÷ljt/0fsf] nflu ;Dks{ :yflkt ug]{ Joj:yf ug]{,
-5_ cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6 pTkGg ug{ ;Sg] vfnsf 36gfx?nfO{
;Daf]wg ug{ ax'laifout÷ax'If]qut 6f]nLx? u7g ug]{ nufotsf ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL
;+s6 ;Daf]wg of]hgf th'[ {df, ;+rfng ug]{ tyf axfn /fVg]Ù /
-h_ pk/f]St s'/fx? rf}aL; 306fleq} pknJw u/fpg] .
v= tf]lsPsf ljdfg:yn, aGb/ufx / e"ld:y qml;Ësf ;DaGwdf cfjZos d'Vo ;Ifdtf
!= ;a} ;dodf
;Ifdtf
-s_
-!_ la/fdL ofqLx?sf] lz3| d"NofÍg / x]/ljrf/sf nflu lgb]{zgfTds ;'ljwf nufotsf pko'St
:jf:Yo ;]jfx?df, /
-@_ kof{Kt dfqfdf sd{rf/L, pks/0f / kl/;/x?df kx'Fr pknJw u/fpg],
-v_ lj/fdL ofqLx?nfO{ pko'St d]l8sn ;'ljwf ePsf] :yfgdf n}hfgsf] nflu pks/0fdf /
sd{rf/Lx?;+u kx'Fr pknJw u/fpg],
-u_ ;jf/Lsf ;fwgx?sf] lg/LIf0fsf nflu k|lzlIft sd{rf/L pknJw u/fpg],
-3_ vfg]kfgL cfk"lt{, ef]hg:yn, p8fg Sof6l/Ë ;'ljwf, ;fj{hlgs ;f}rfno, 7f]; / t/n kmf]x/
kbfy{ ljgf; ug]{ pko'St ;]jf nufotsf k|a]zsf] ljGb'df pknJw ;]jfx? Pj+ cGo ;+efJo
hf]lvdsf If]qx? k|of]u ug{ ;Sg] u/L pko'Qmtfg';f/ lg/LIf0f sfo{qmdx? ;+rfng u/L ;'/lIft
jftfj/0f ;'lglZrt ug]{, /
-ª_ k|a]zsf] ljGb'df jf lgs6jlt{ :yfgx?df Jojxfl/s eP;Dd /f]ujfxs -e]S6/_ / /f]ue08f/sf]
lgoGq0fsf nflu sfo{qmd / k|lzlIft sd{rf/L pknJw u/fpg] .
@= cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6 pTkGg ug{ ;Sg] 36gfx?nfO{ ;Daf]wg ug{sf
nflu –
;Ifdtf
-s_ ;Da4 k|a]zsf] ljGb', ;fj{hlgs :jf:Yo / cGo lgsfo tyf ;]jfx?sf] nflu ;+of]hs / ;Dks{
ljGb' dgf]gog ug]{ nufot ;fj{hlgs :jf:Yo ;+s6 ;DaGwL cfsl:ds of]hgf th'{df u/L axfnL
/fVg] / ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6nfO{ pko'St 9+un] ;Daf]wg ug]{ Joj:yf pknJw u/fpg],
-v_ k|efljt ofqL jf kz'k+IfLsf] k[ySs/0f, pkrf/ tyf cfjZos kg]{ cGo ;xof]uL ;]jfx?sf] nflu
:yfgLo d]l8sn / kz' :jf:Yo ;'ljwfx?;+u k|aGwx? :yflkt u/L To:tf ofqL jf
kz'k+IfLsf] d"Nof+sg / x]/ljrf/ ug] { Joj:yf pknJw u/fpg],
-u_ cGo ofqLx?af6 cnu /fvL ;+sf:kb jf k|efljt JolQmx?sf] cGtjf{tf{ lngsf] nflu pko'St
:yfg pknJw u/fpg],
-3_ pknJw eP;Dd k|a]zsf] ljGb' eGbf 6f9f /x]sf ;'ljwfx?df z+sf:kb ofqLx?sf] d"Nof+sg /
cfjZos ePdf Sjf/06Lg ug]{ ;'ljwf pknJw u/fpg],
-ª_ pko'St ePsf] ca:yfdf o; k|of]hgsf nflu laz]if ?kdf tf]lsPsf / pks/0f h8fg ul/Psf
:yfgx?df ofqL lem6Lu'06f, dfn;fdfg, sG6]g/, ;jf/Lsf] ;fwg, j:t' jf 8fFs k'lnGbfsf]
disinsect, d";f lgd"{ng, lg;+qmd0f, cb"if0f ug] { jf cGo lsl;dn] pkrf/ ug{ l;kmfl/z
ul/Psf pkfox? ckgfpg],
-r_ cfpg] / hfg] ofqLx?sf] nflu k|+a]z jf k|:yfg lgoGq0f ;DaGwL pkfox? ckgfpg], /
-5_ ;+qmd0f jf b"if0f Nofpg ;Sg] ofqLx?sf] x:tfGt/0f -6«fG;km/_ sf] nflu laz]if ?kdf tf]lsPsf
pks/0fdf tyf pko'St j}olQms ;+/If0f ;lxt k|lzlIft sd{rf/Ldf kx' Fr pknJw u/fpg] .
cg';"rL @
cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6 l;h{gf ug{;Sg] 36gfsf] d"NofÍg ug]{ / ;"rgf lbg]
;DaGwdf lg0f{o ug]{ ;+oGq
lgDglnlvt /f]u c:jefljs jf
cgk]lIft b]lvPsf] / o;n]
;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL
ulDe/ k|efj kfg{ ;Sg] x'Fbf
;f]sf] hfgsf/L lbg' kb{5:s v
– ljkm/ -small pox_
– wild lsl;dsf] kf]lnof]
efO/;sf] sf/0fn] pTkGg
kf]lnof] ldlnl6;
–dflg;df nfu]sf] gofF nIf0fsf]
?3fvf]sL
–;f;{ -SARS_
jf
c1ft sf/0f jf ;|f]tx? /
jfofF tyf bfofF tkm{sf]
jfs;x?df ;"rLs[t
jfx]ssf cGo 36gf jf
/f]ux? ;d]tsf ;+efJo
cGt/f{li6«o ;fj{hlgs
:jf:Yo ;DaGwL ;/f]sf/sf]
s'g} 36gfn] algorithm
sf] pkof]u tkm{ n}hfg]5 .
jf
b]xfosf /f]ux? ;dfj]z s'g} klg 36gfsf] sf/0fn]
algorithm sf] pkof]u ;b}j ug'{kg]{ lsgeg] To:tf
/f]ux?df ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ulDe/ c;/ pTkGg
ug]{ jf cGt/f{li6«o ?kdf lta||tfsf ;fy km}lng ;Sg] u'0f
/x]sf] kfOPsf] 5
– cholera
– pneumonic plague
–yellow fever
–efO/n haemorrhagic
–Hj/f] (Ehola, Lassa, Marburg)
–West Nile Hj/f] laz]if ?kdf /fli6«o jf If]qLo
;/f]sf/sf cGo /f]ux? h:t} dengue Hj/f], Rift
valley Hj/f], / meningococcal /f]u
s ;+u7gsf] s]; kl/efiff cg';f/ .
v /f]usf] ;"rL o; lgodfjNfLsf] k|of]hgsf] nflu dfq} k|of ]u ul/g]5 .
/fli6«o lgu/fgL k|0ffnLaf6 kQf nufOPsf 36gfx?
s] ;f] 36gfsf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL
c;/ ulDe/ 5 ? 5 5}g
s] ;f] 36gf c:jefljs
jf ck|Toflzt xf] <
s] ;f] 36gf c:jefljs jf
ck|Toflzt xf] <
xf]
xf]Og
xf]Og
s] cGt/f{li6«o lj:tf/sf]
pNn]vgLo hf]lvd 5 <
s] cGt/f{li6«o lj:tf/sf]
pNn]vgLo hf]lvd 5 <
5 5}g
5 5}g
s] cGt/f{li6«o ofqf jf Jofkf/df
k|ltaGw nfUg;Sg] ulDe/ hf]lvd 5 <
o; r/0fdf ;"lrt gug]{ . yk hfgsf/L
pknJw ePkl5 k"gd"{Nof+sg ug]{ .
5 5}g
cGt/f{li6«o :jf:Yo ;DaGwL lgodfjnL cGtu{t ;f] 36gfsf] ;"rgf lbg'kg]{ .
cg';'"rL @
cGt/f{li6«o ;/f]sf/sf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;+s6 pTkGg ug{;Sg] 36gfx?sf] d"Nof+sg / ;"rgfsf] nflu lg0f{o ug]{
;+oGq sfof{Gjog ;+u ;DalGwt pbfx/0fx?
o; cg';"rLdf plNnlvt pbfx/0fx? jfWofTds xf]O{gg / lg0f{o ug]{ ;+oGq ;DaGwL dfkb08sf] JofVofdf ;3fpg] p2]Zon]
tof/ kfl/Psf ;f+s]lts dfu{bz{g x'g\ .
s] ;f] 36gfn] b]xfosf dfkb08x?dWo] sDtLdf b'O{ j6f dfkb08x? k"/f ub{5 <
!=
s] ;f]
36gfs
f] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL
k|df0f ulDe/ 5 <
!= s] ;f] 36gfsf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL k|df0f ulDe/ 5 <
!= o:tf] lsl;dsf] 36gf /÷jf ;f]sf] sf/0faf6 d[To' x'g]x?sf] ;+Vof ;f] :yfg /
;dodf jf ToxfFsf dflg;x?sf] nflu 7"nf] xf] <
@= s] ;f] 36gfdf ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL 7"nf] c;/ kfg{ ;Sg] ;+efAotf 5 <
;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL 7"nf] c;/ pTkGg ug{ of]ubfg lbg] kl/l:yltsf
pbfx/0fx? lgDgfg';f/ 5g\ M
– dxfdf/L pTkGg ug{ ;Sg] pRr ;+efJotf ;lxtsf] pathogen af6 pTkGg
36gf -Ph]06sf] ;+qmd0f, high case fatality, multiple transmission
dfu{x? jf :jf:Yo jfxg_ .
– pkrf/ c;kmn ePsf] ;+s]t -gofF jf pTkGg P06Ljfof]l6s k|lt/f]w, v]fksf]
c;kmntf, antidote k|lt/f]w jf c;kmntf_ .
–s'g} klg dfgj 36gf klxrfg gePsf] jf Hofb} gu0o 36gf klxrfg ePsf]
ePtfklg ;f] 36gfn] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL pNn]vgLo hf]lvdsf] k|ltlglwTj
ub{5 .
– :jf:Yo sdL{x? jLr g} b]vf k/]sf 36gf -s];_x? .
– hf]lvddf /x]sf dflg;x? laz]ifu/L e]B 5g\ -z/0ffyL{, Go"g txsf] k|lt/f]w
Ifdtf ePsf, afnaflnsf, a[4, Go"g k|lt/f]w Ifdtf ePsf, s'kf]if0f nfu]sf
dflg;x? cflb_ .
– ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL k|lts[ofdf cj/f]w k'/fpg] jf ljnDa u/fpg ;Sg]
concomitant tTjx? -k|fs[lts k+|sf]k, ;z:q 4Gb, k|lts"n df};d, kIf /fi6«df
jx' foci_ . – pRr hg3gTj ePsf] If]qdf 36]sf] 36gf .
– hgtf /÷jf 7"nf] ef}uf]lns If]qnfO{ b"lift u/]sf] jf b"lift u/fpg ;Sg]
;+efJotf ePsf k|fs[lts ?kn] jf cGo lsl;dn] pTkGg x'g ;Sg] ljiffn', ;+qmfds
jf cGo lsl;dn] hf]lvdk"0f{ ;fdu|Lx? .
#= s] jt{dfg 36gf kQf nufpg, cg';Gwfg, ;Daf]wg / lgoGq0f ug{ jf gofF
s];x? /f]syfd ug{ jfXo ;xof]u cfjZos 5 <
b]xfosf 36gf ;xfotf cfjZos kg{;Sg] 36gfsf pbfx/0f x'g\M
–ckof{Kt dfgj, ljQLo, ;fdu|Lut jf k|fljlws ;|f]t, vf;u/LM
– 36gfsf] cg';Gwfg ug{ ckof{Kt k|of]uzfnf jf ;+qmfds /f]u lgoGq0f ug]{
;DaGwL ;Ifdtf -pks/0f, sd{rf/L, ljQLo ;|f]t_
–cg'dflgt cfjZostf k"/f ug{ ckof{Kt antidote, cf}iflw /÷jf vf]k /÷jf
;+/If0ffTds pks/0f, lg;+qmd0f pks/0f jf ;xfos pks/0f
– gofF s];x? ;dod} kQf nufpg ljBdfg lgu/fgL k|0ffnL ckof{Kt 5 .
s] ;f] 36gfsf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL c;/ ulDe/ 5 <
pko'{Qm k|Zg ;+Vof !,@ jf # sf] pQ/ æxf]Æ eg] æxf]Æ eGg] pQ/ lbg] .
@= s] ;f] 36gf c:jefljs jf ck|Toflzt 5<
$= s] ;f] 36gf c:jefljs 5 <
c:jefljs 36gfsf pbfx/0fx? b]xfo adf]lhd 5g\M
– c1ft Ph]06af6 ;f] 36gf pTkGg ePsf] jf ;+rf/sf] ;|f]t, ;jf/L jf dfu{
c:jefljs jf c1ft 5 .
– ck]Iff u/] eGbf a9L ulDe/ s];x? -sf]/f d[To' jf s]; fatality ;d]t_ sf] jf
c:jefljs nIf0f ;lxtsf s];x?sf] pTklQ .
– ;f] 36gf 36\g' g} :jo+df ;f] If]q, df};d jf hg;+Vofsf] nflu c:jefljs 5 .
%=s] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL b[li6sf]0faf6 ;f] 36gf ck|Toflzt 5 <
ck|Toflzt 36gfsf pbfx/0fx? b]xfo adf]lhd 5g\ M
– ;f] kIf /fi6«sf] Onfsfaf6 pGd"ng jf lgjf/0f ul/;lsPsf] jf o; cl3 b]vf
gk/]sf] /f]u÷Ph]06af6 ;f] 36gf pTkGg ePsf] .
s] ;f] 36gf c:jefljs jf ck|Toflzt 5 <
pko'{St k|Zg ;+Vof $ jf % sf] pQ/ æxf]Æ egL lbOPsf] eP æxf]Æ eGg] pQ/ lbg]
.
s] cGt/f{li6
«o lj:tf/sf]
pNn]vgLo
hf]lvd 5 < #= s] cGt/f{li6«o lj:tf/sf] pNn]vgLo hf]lvd 5 <
^= cGo /fi6«x?df pTkGg o:t} k|s[ltsf 36gfx?;+u epidemiological ;DaGwdf s'g} k|df0f 5 <
&= Ph]06, ;jf/L host sf] ;Ldf jf/kf/sf] j;f/k;f/ jf cfjthfjtsf]
;+efJotftkm{ xfdLnfO{ ;r]t u/fpg] s'g} tTj 5 <
cGt/f{li6«o lj:tf/ predispose ug{ ;Sg] kl/l:yltsf pbfx/0fx? lgDgfg';f/
5g\ M
– :yfgLo lj:tf/sf] k|df0f 5 eg], cl3Nnf] dlxgfdf b]xfosf s'/fx?sf] Oltxf;
;lxtsf] Index s]; -jf cGo ;Da4 s];x?_M
– cGt/f{li6«o d]nf -lty{ofqf, v]ns'b, ;Dd]ng cflb_ df ;xeflutf .
– cGt/f{li6«o ofqL jf w]/} 3'dlkm/ ug]{ dflg;x?sf] lgs6 ;Dks{ .
– cGt/f{li6«o ;Ldf jf/kf/ lj:tf/ x'g;Sg] ;+efJotf ePsf] jftfj/0fLo b"if0faf6
pTkGg 36gf .
– cf/f]Uotf lgoGq0f jf jftfj/0fLo detection jf cb"if0fsf nflu ;Lldt Ifdtf
ePsf] ;3g cGt/f{li6«o 6«flkms x'g] If]qdf pTkGg 36gf .
s] cGt/f{li6«o lj:tf/sf] pNn]vgLo hf]lvd 5 <
pko'{St k|Zg ;+Vof ^ jf & sf] pQ/ æxf]Æ eg] æxf]Æ egL pQ/ lbg] .
cGt/f{li6
«o k|lt
aGwsf]
hf]lvd
5
$= s] cGt/f{li6«o ofqf jf Jofkf/ k|ltaGwsf] pNn]vgLo hf]lvd 5 <
*= o:t} lsl;dsf 36gfx?af6 ljutdf Jofkf/df /÷jf ofqfdf cGt/f{li6«o
k|ltaGw nfu]sf] lyof] <
(= ;|f]t b"lift x'g;Sg] cGo /fi6«x?af6 lgsf;L, k}7f/L ul/Psf] vfB pTkfbg,
kfgL jf cGo s'g} j:t' ePsf] ;+b]x 5 jf 1ft x'g cfPsf] 5 <
!)= s'g} cGt/f{li6«o d]nf jf ;3g cGt/f{li6«o ko{6gsf] If]qdf ;+u;+u} ;f] 36gf
pTkGg ePsf] xf] <
s] cGt/f{li6«o Jofkf/ jf e|d0fsf] pNn]vgLo hf]lvd 5 <
pko'{St k|Zg ;+Vof *, (, !) jf !! sf] pQ/ æxf]Æ eg] æxf]Æ eGg] pQ/ lbg] .
;f] 36gfn] pk/f]St dfkb08x? -!–$ ;Ddsf]_ dWo] s'g} b'O{j6f dfkb08x? k"/f ug]{ jf gug]{ k|Zgsf] ;sf/fTds pQ/ lbg]
kIf /fi6«x?n] cGt/f{li6«o :jf:Yo ;DaGwL lgodfjnLsf] wf/f ^ cGtu{t ;+u7gnfO{ ;"rgf jf hfgsf/L lbg' kb{5 .
cg';"rL #
kfgL hxfh / cf/f]Uotf lgoGq0f 5'6 k|df0fkq÷kfgL hxfh cf/f]Uotf lgoGq0f k|df0fkqsf] 9fFrf
aGb/ufx M ldlt M
o; k|df0fkqdf lg/LIf0f / -!_ lgoGq0f 5'6 jf -@_ nfu" ul/Psf pkfox?sf] clen]v ul/Psf] 5 .
kfgL hxfh jf cfGtl/s hnofgsf] gfd M em08f M
btf{÷cfOPdcf] ;+VofM
lg/LIf0f ubf{sf jvt hold x? unladen lyP / hold x?df ==== 6g dfn;fdfg lyof] .
lg/LIf0f ug]{ clwsf/Lsf] gfd / 7]ufgf M
kfgL hxfh cf/f]Uotf lgoGq0f 5'6 k|df0fkq kfgL hxfh cf/f]Uotf lgoGq0f
k|df0fkq
lg/LIf0f ul/Psf]
If]q -k|0ffnL /
;]jf_
e]l6Psf]
k|df0f!
gd"gfsf]
kl/0ffd@
k'g/fjnf]sg
ul/Psf]
sfuhft
ckgfOPsf
lgoGq0fsf/L
pkfox?
k'gM
lg/LIf0f
u/]sf]
ldlt
b]lvPsf
ca:yfx?
;DaGwL
k|lts[of
UofnL d]l8sn
/f]hgfdrf
Pantry kfgL hxfhsf]
/f]hgfdrf
e08f/ cGo
xf]N8÷dfn;fdfg
sIfM
–rfns bn
–clwsf/Lx?
–ofqLx?
–8]s
kLpgof]Uo kfgL
9n lgsf;
Ballast 6\ofÍ
kmf]x/d}nf /
! -s_ ;+qmd0f jf b"if0fsf] k|df0fM ljsf;sf ;a} r/0fsf /f]ujfxs-e]S6/_x?, /f]ujfxs kz'k+IfL e08f/,
dfgj /f]u Nofpg ;Sg] d";s jf cGo hLj, dfgj :jf:Yodf dfOqmf]afof]nf]lhsn, /;folgs /
cGo hf]lvd, cf/f]Uotf ;DaGwL pkfox? ckof{Kt ePsf] ;+s]t ;d]t, -v_ s'g} klg dfgj s];
;DaGwL hfgsf/L -:jf:Yo ;DaGwL ;fd'lb|s 3f]if0ffdf ;dfj]z ul/g] _ .
@ kfgL hxfhleq ;+sng ul/Psf gd"gfx?sf] kl/0ffd . ;a}eGbf ;'ud dfBdaf6 kfgL hxfhsf] d'Vo
clwsf/L -df:6/_nfO{ / k'gM lg/LIf0f cfjZos ePsf] cj:yfdf o; k|df0fkqdf plNnlvt k'gM lg/LIf0fsf ]
ldlt;+u d]n vfg] u/L csf]{ pko'St jGb/ufxnfO{ laZn]if0f pknJw u/fOg] 5 .
d]l8sn kmf]x/
Standing kfgL
Ol~hg sIf
d]l8sn ;'ljwf
tf]lsPsf cGo
If]qx? ;+nUg
tflnsf x]g' {xf]; \
Nfu" gx'g] If]q
ænfu" gx'g]Æ
zJbx? n]vL pNn]v
ug]{
s'g} klg k|df0f ge]l6Psf] . kfgL hxfh jf hnofgnfO{ lgoGq0f ;DaGwL pkfox?af6 5'6 lbOPsf] .
lgDglnlvt ldltdf plNnlvt lgoGq0fsf/L pkfox? nfu" ul/Psf lyP
hf/L ug]{ clwsf/Lsf] gfd / kb M x:tfIf/ / 5fkM ldlt M
cf/f]Uotf lgoGq0f 5'6 k|df0fkq / cf/f]Uotf lgoGq0f k|df0fkq a9Ldf ^ dlxgfsf] nflu axfn /xg] 5 . t/
;DalGwt ljdfg:yndf lg/LIf0f ug{ g;lsg] / ;+qmd0f jf b"if0fsf] s'g} k|df0f gb]lvPsf] ca:yfdf axfnL cjlw
Ps dlxgf;Dd yk ug{ ;lsg] 5 .
cg';"rL #
kfgL hxfh cf/f]Uotf lgoGq0f 5'6 k|df0fkq÷kfgL hxfh cf/f]Uotf lgoGq0f k|df0fkqs]f 9fFrfdf ;+nUg tflnsf
lg/LIf0f ul/Psf] If]q ÷
;'ljwf÷k|0ffnL
e]l6Psf]
k|df0f
gd"gfsf]
kl/0ffd
k'g/fjnf]sg
ul/Psf
sfuhft
ckgfOPsf
lgoGq0f
;DaGwL
pkfox?
k'gM
lg/LIf0f
u/]sf]
ldlt
e]l6Psf
cj:yf
;DaGwL
k|lts[of
vfBfGg
;|f]t
e08f/
tof/L
;]jf
kfgL
;|f]t
e08f/
ljt/0f
kmf]x/
l:ylt
pkrf/
gi6 ug]{ Joj:yf
kf}l8 v]Ng] k"n÷spas
pks/0f
;+rfns
d]l8sn ;'ljwf
pks/0f / d]l8sn ;+oGq
;+rfng
cf}iflw
lg/LIf0f ul/Psf cGo
If]qx?
;"lrs[t If]qx? nfu" gx'g] eP ænfu" gx'g]Æ eGg] zJbx? n]vL pNn]v ug]{ .
cg';"rL $
;jf/Lsf] ;fwg / ;jf/L ;fwgsf ;+rfns ;DaGwL k|fljlws cfjZostfx?
v08 s ;jf/L ;fwgsf ;+rfnsx?
!= ;jf/L ;fwgsf ;+rfnsx?n] lgDglnlvt sfo{x?df ;3fpg]5g \M
-s_ dfn;fdfg, sG6]g/ / ;jf/L ;fwgsf] lg/LIf0f,
-v_ kfgL hxfhleq /x]sf JolStx?sf] d]l8sn k/LIf0f,
-u_ o; lgodfjnL cGtu{t cGo :jf:Yo ;DaGwL pkfox?sf] k|of]u, /
-3_ ;f] kIf /fi6«af6 cg'/f]w ul/Psf] ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL ;Da4 hfgsf/L pknJw u/fpg] .
@= ;jf/L ;fwgsf ;+rfnsx?n] o; lgodfjnL cGtu{t cfjZos kfgL hxfh cf/f]Uotf lgoGq0f 5'6
k|df0fkq jf kfgL hxfh cf/f]Uotf lgoGq0f k|+df0fkq jf :jf:Yosf] ;fd'lb|s 3f]if0ffkq jf jfo'ofg ;DaGwL
;fwf/0f 3f]if0ffkqsf] :jf:Yo ;DaGwL efu clwsf/k|fKt clwsf/LnfO{ pknJw u/fpg]5g \ .
v08 v ;jf/Lsf] ;fwg
!= o; lgodfjnL cGtu{t dfn;fdfg, ofqL lem6Lu'06f, sG6]g/, ;jf/Lsf ;fwg / j:t'sf] xsdf ckgfOPsf
lgoGq0fsf/L pkfox? ;+ej eP;Dd JolQmnfO{ xfgLgf]S;fgL gk'Ug] jf c;'ljwf gx'g] u/L jf ofqL lem6Lu'06f,
dfn;fdfg, sG6]g/, ;jf/Lsf] ;fwg / j:t'df Iflt gk'Ug] u/L ckgfOg]5 . ;+ej / pko'St ePsf] cj:yfdf
;jf/Lsf] ;fwg / hold x? vfnL ePsf avt lgoGq0fsf/L pkfox? ckgfOg]5 .
@= kIf /fi6«x?n] dfn;fdfg, sG6]g/ jf ;jf/Lsf ;fwgsf] xsdf ckgfOPsf pkfox?, pkrf/ ul/Psf c+z
jf efu, k|of]u ul/Psf] t/Lsf jf pkfo ckgfpg' kgf{sf] sf/0f lnlvt ?kdf pNn ]v ug'{ kb{5 . o:tf] hfgsf/L
jfo'ofgsf] lhDdf lng] JolStnfO{ lnlvt ?kdf pknJw u/fpg' kg]{ / kfgL hxfhsf] xsdf kfgL hxfh cf/f]Uotf
lgoGq0f k|df0fkqdf pNn]v ug'{ kb{5 . cGo dfn;fdfg, sG6]g/ jf ;jf/Lsf] ;fwgsf] xsdf kIf /fi6«x?n]
k|]ifs, k|fks, 9'jfgLstf{, k|ltlglwx?nfO{ o:tf] hfgsf/L pknJw u/fpg]5g \ .
cg';"rL %
/f]ujfxs -e]S6/_af6 pTkGg /f]ux? ;DaGwL laz]if pkfox?
!= ;+u7gn] lgoldt ?kdf tf]lsPsf If]qx?af6 cfpg] ;jf/Lsf ;fwgx?sf] nflu l;kmfl/z ul/Psf
ls6gfzs jf /f]ujfxs -e]S6/_ lgoGq0f ug]{ ;DaGwL cGo pkfox? nfu" ug]{ To:tf If]qx?sf] ;"rL k|sfzg
ug]{5 . To:tf If]qx?sf] lgwf{/0f pko'Sttfg';f/ c:yfoL jf :yfoL l;kmfl/z ;DaGwL sfo{ljlwx? cg';f/ ul/g]5
.
@= /f]ujfxs -e]S6/_ lgoGq0fsf] l;kmfl/z ul/Psf] s'g} If]qdf cjl:yt k|a]zsf] ljGb' 5f]8 \g] k|To]s ;jf/Lsf]
;fwgnfO{ ls6 / /f]ujfxs -e]S6/_ jf6 d'St u/fpg' kb{5 . oL sfo{ljlwsf ;DaGwdf ;+u7gaf6 s'g} t/Lsf /
;fdu|Lsf] l;kmfl/z ul/Psf] eP To:tf t/Lsf / ;fdu|L k|of]u ug'{ kb{5 . ;jf/Lsf ;fwgleq /f]ujfxs -
e]S6/_sf] pkl:ylt tyf ltgnfO{ pGd"ng ug{ ckgfOPsf lgoGq0fsf/L pkfox? lgDglnlvt sfuhftdf pNn]v
ul/g]5g\ M
-s_ jfo'ofgsf] xsdf, kx'Frsf] ljdfg:ynsf clwsf/k|fKt clwsf/Ln] jfo'ofgsf] ;fwf/0f 3f]if0fkqsf] ;f]
efudf,
-v_ kfgL hxfhsf] xsdf, kfgL hxfh cf/f]Uotf lgoGq0f k|df0fkqdf, /
-u_ cGo ;jf/Lsf ;fwgsf] xsdf, k|]ifs, k|fks, 9'jfgLstf{, ;jf/Lsf] ;fwg lhDdfdf lng] JolSt jf lghsf
cf–cfkm\gf k|ltlglwnfO{ pknJw u/fOPsf] pkrf/sf] lnlvt lg:;fdf .
#= ;+u7gaf6 l;kmfl/z ul/Psf t/Lsf / ;fdu|Lx? k|of]u ul/Psf] ePdf kIf /fi6«x?n] ;jf/Lsf ;fwgx?sf]
xsdf cGo /fi6«x?af6 ckgfOPsf ls6gfzs, d ";f lgd"{ng / cGo lgoGq0fsf pkfox? :jLsf/ ug{' kb{5 .
$= kIf /fi6«x?n] ofqL, ;jf/Lsf ;fwg, sG6]g/, dfn;fdfg / 8fFs k'lnGbf ;+nUg sfd sf/jfxLdf k|of]u
ul/g] k|a]z ljGb'sf ;'ljwfx?jf6 Go"gtd $)) ld6/sf] b"/Ldf ;fj{hlgs :jf:Yo ;DaGwL hf]lvd l;h{gf
ug{;Sg] ;+qmfds Ph]06 j;f/ k;f/ ug{;Sg] /f]ujfxs -e]S6/_x? lgoGq0f ug]{ sfo{qmdx? th'{df ug]{5g \ . a9L
dfqfdf /f]uafxs -e]S6/_x? pkl:yt ePsf] ca:yfdf Go"gtd b"/L lj:tf/ ug'{ kg]{5 .
%= nfu" ul/Psf /f]ujfxs -e]S6/_ lgoGq0f ug]{ pkfox?sf] ;kmntf lgwf{/0f ug{ kmnf]ck lg/LIf0f cfjZos
kg]{ ePdf o:tf kmnf]cksf] ;Nnfx lbg] clwsf/k|fKt clwsf/Ln] To:tf] lg/LIf0f ug{ ;Sg] ;Ifdtf ;lxtsf] csf]{
kl5Nnf] ljdfg:yn jf jGb/ufxsf clwsf/k|fKt clwsf/Lx?nfO{ o; cfjZostfsf] jf/]df k"j{ ;"rgf lbg]5 .
^= b]xfosf] ca:yfdf s'g} ;jf/Lsf] ;fwgnfO{ z+sf:kb ;jf/L dfGg ;lsg]5 . /f]ujfxs -e]S6/_ /
/f]ue08f/ eP gePsf] PsLg ug{ To:tf] ;jf/Lsf] lg/LIf0f ug'{ kb{5M
-s_ ;jf/Lleq /f]ujfxs -e]S6/_ jf6 pTkGg /f]usf] ;+Defjgf /x]sf],
-=v_ cGt/f{li6«o ofqfsf] qmddf ;jf/Lleq /f]ujfxs -e]S6/_ af6 pTkGg /f]usf] ;+efJo s]; /x]sf], jf
-u_ s'g} ;dofjlwdf o;n] k|efljt If]q l;h{gf u/]sf] / ;jf/Lleq /f]ujfxsx?n] cem} /f]u Nofpg ;S5 .
&= o; cg';"rLsf] k|s/0f # df Joj:yf ul/Psf jf ;+u7gaf6 l;kmfl/z ul/Psf lgoGq0fsf pkfox?
cjnDag ul/Psf] ca:yfdf s'g} klg kIf /fi6«n] s 'g} jfo'ofgsf] cjt/0f jf kfgL hxfhsf] cfudgnfO{ lgif]w
ug'{ x' Fb}g . t/ k|efljt If]qaf6 cfpg] jfo'ofg jf kfgL hxfhx?nfO{ ;f] k|of]hgsf] nflu ;f] kIf /fi6«af6
tf]lsPsf] cGo ljdfg:yndf cjt/0f ug{ jf cGo jGb/ufxtkm{ k|:yfg ug{ eGg ;lsg]5 .
*= s'g} kIf /fi6«sf] Onfsfdf /f]ujfxs -e]S6/_ af6 pTkGg x'g] /f]usf jfxsx? pkl:yt ePdf ;f] kIf
/fi6«n] /f]ujfxs -e]S6/_ af6 pTkGg /f]uaf6 k|efljt If]qaf6 cfpg] s'g} klg ;jf/Lsf] ;fwgsf xsdf /f]ujfxs
-e]S6/_ lgoGq0f ;DaGwL pkfox? ckgfpg ;Sg]5 .
cg';"rL ^
vf]k / cf}iflw ;]jgsf] tyf ;Da4 k|df0fkq
!= cg';"rL & df plNnlvt jf o; lgodfjnL cGtu{t l;kmfl/z ul/Psf vf]k / cGo cf}iflwx? k|of]u ubf{
;+u7gsf] :jLs[lt lng' kb{5 . cg'/f]w eO{ cfPdf kIf /fi6«n] o; lgodfjnL cGtu{t cfkm \gf] Onfsfleq lbOg] jf
;]jg u/fOg] vf]k / cf}iflwsf] pko'Sttfsf] pko'St k|df0f ;+u7gnfO{ pknJw u/fpg] 5 .
@= o; lgodfjnL cGtu{t vf]k lbOg] jf cf}iflw ;]jg u/fOg] JolStx?nfO{ o; cg';"rL adf]lhdsf] 9fFrfdf
vf]k jf cf}iflwsf] cGt/f{li6«o k|df0fkq -o;kl5 æk|df0fkqÆ elgPsf]_ pknJw u/fpg] 5 . o; cg';"rLdf
plNnlvt k|df0fkqsf] 9fFrfdf s'g} klg kl/jt{g ul/g] 5}g .
#= o; cg';"rL cGtu{tsf k|df0fkqx? k|of]u ul/Psf] vf]k jf cf}iflw ;+u7gaf6 :jLs[t ePsf] ca:yfdf
dfq} dfGo x'g]5g\ .
$= vf]k jf cf}iflwsf] k|of]u jf ;]jg ;'k/Lj]If0f ug] { clinician n] k|df0fkqx?df x:tfIf/ ug' { kg] {5 . o:tf
clinician :jf:Yo Joj;foL jf clVtof/k|fKt cGo :jf:YosdL{ x'g' kg]{5 . ;fy}, k|df0fkqdf To:tf] k|of]u jf
;]jg u/fpg] s]Gb|sf] sfof{nosf] cflwsfl/s 5fk ;d]t nfu]sf] x'g' kb{5 . t/ x:tfIf/sf] ;6[fdf 5fk :jLsfo{
ljsNk x'g] 5}g .
%= k|df0fkqdf pNn]v ug'{kg]{ ljj0f c+u]|hL jf k|mfG;]nL efiffsf] cltl/St cGo s'g} efiffdf klg pNn]v ug{
;lsg] 5 .
^= s'g} k|df0fkqdf s'g} ;+zf]wg jf s]/d]6 u/]sf] jf s'g} ljj/0f pNn]v ug{ 5'6fPsf] sf/0fn] ;f] k|df0fkq
cdfGo x'g;S5 .
&= k|df0fkqx? 5'6[f5'6[ } lbg' kb{5 / s'g} klg cj:yfdf k|df0fkqx?nfO{ ;fd'lxs 9+un] k|of]u ug{ ;lsg] 5}g
. afnaflnsfsf] nflu 5'6[f5'6[ } k|df0fkqx? hf/L ul/g] 5 .
*= jRrfn] n]Vg g;Sg] ePdf lghsf] cljefjs jf ;+/Ifsn] k|df0fkqdf x:tfIf/ ug{ ]5 . x:tfIf/ ug{
g;Sg] lg/If/ JolStn] k|df0fkqdf ;lx5fk ug]{5 / cGo JolStn] ;f] ;lx5fk lghsf] xf] egL ;gfvt ug]{5 .
(= ;'k/L]If0f ug]{ clinician nfO{ v]fk jf cf}iflw dl8sn sf/0fn] contraindicated 5 eGg] nfu]df
;'k/Lj]If0f ug]{ clinician n] c+u] |hL jf k|mfG;]nL efiffdf n]lvPsf] sf/0f / pko'St ePsf] ca:yfdf c+u| ]hL jf
k|mfG;]nL efiffsf cltl/St cGo efifdf ;d]t To:tf sf/0fx? ;DalGwt JolStnfO{ pknJw u/fpg] 5 . cfudgdf
clwsf/k|fKt clwsf/Lx?n] o:tf] sf/0fnfO{ dWogh/ /fVg' kb{5 . ;'k/Lj]If0f ug]{ clinician / clwsf/k|fKt
clwsf/Ln] wf/f @# sf] k|s/0f $ cg';f/ vf]k gnufp+bf / cf}iflwsf] ;]jg gubf{ pTkGg x'g;Sg] hf]lvdsf]
af/]df To:tf JolStx?nfO{ hfgsf/L u/fpg' kb{5 .
!)= ;z:q an4f/f cfkm\gf ;lqmo ;b:onfO{ hf/L ul/Psf] ;dfg k|s[ltsf] sfuhftnfO{ b]xfosf] ca:yfdf
o; cg';"rL adf]lhdsf] 9fFrfdf hf/L ul/g] k|df0fkqsf] ;6[fdf :jLsf/ ul/g] 5 M
-s_ To:tf] sfuhftdf o:tf] 9fFrf adf]lhd pNn]v ug'{ kg]{ ljj/0f;+u ;f/e"t ?kdf cg's"n x'g] u/L d]l8sn
ljj/0f pNn]v ul/Psf]Ù /
-v_ vf]k jf cf}iflwsf] k|s[lt / ldlt ;d]tsf] ljj/0f tyf o:tf] sfuhft o; k|s/0f cg';f/ hf/L ul/Psf]
s'/f c+u] |hL jf k|mfG;]nL efiffdf / pko'St ePsf] ca:yfdf c+u]|hL / k|mfG;]nL efiffsf cltl/St cGo efiffdf
;d]t pNn]v ul/Psf] .
cg';"rL ^
vf]k jf cf}iflwsf] cGt/f{li6«o k|df0fkqsf] 9fFrf
hGd ldlt ========= ln+u ================= /fli6«otf ===============, /fli6«o kl/ro b:tfj]h, nfu" x'g] eP, ========= sf
/ b]xfosf] x:tfIf/sf/L >L============ n] o;df plNnlvt ldltdf=========== -/f]u jf cj:yf_ lj?4 cGt/f{li6«o
:jf:Yo ;DaGwL lgodfjnL cg';f/ vf]k nufPsf] jf cf}iflw ;]jg u/]sf] k|dfl0ft ul/G5 .
cf}iflw jf
vf]k
ldlt ;'k/Lj]If0f
ug]{
clinician
vf]k jf
cf}iflwsf]
pTkfbssf]
k|df0fkq
axfn /xg]
cjlw
k|zf;g ug]{
s]Gb|sf]
cflwsfl/s
sf] x:tfIf/ /
Joj;flos
x}l;ot
gfd / Jofr
;+Vof
=====b]lv
=====;Dd
5fk
!
@
ljZj :jf:Yo ;+u7gaf6 vf]k jf cf}iflw :jLs[t ul/Psf] ePdf dfq} of] k|df0fkq dfGo x'g]5 .
vf]k jf cf}iflwsf] k|of]u jf ;]jg ;'k/Lj]If0f ug]{ clinician n] o; k|df0fkqdf x:tfIf/ ug'{ kg]{5 . o:tf
clinician :jf:Yo Joj;foL jf clVtof/k|fKt cGo :jf:YosdL{ x'g' kg]{5 . ;fy}, k|df0fkqdf To:tf] k|of]u jf
;]jg u/fpg] s]Gb|sf] sfof{nosf] cflwsfl/s 5fk ;d]t nfu]sf] x'g' kb{5 . t/ x:tfIf/sf] ;6[fdf 5fk :jLsfo{
ljsNk x'g] 5}g .
o; k|df0fkqdf s'g} ;+zf]wg jf s]/d]6 u/]sf] jf s'g} ljj/0f pNn]v ug{ 5'6fPsf] sf/0fn] of] k|df0fkq cdfGo
x'g;S5 .
of] k|df0fkqsf] axfnL cjlw ;DalGwt vf]k jf cf}iflwsf] xsdf pNn]v ul/Psf] ldlt;Dd lj:tf/ x'g] 5 . o;
k|df0fkqdf pNn]v ug'{kg]{ ljj0f c+u] |hL jf k|mfG;]nL efiffsf] cltl/St cGo s'g} efiffdf klg pNn]v ug{ ;lsg]
5 .
cg';"rL &
vf; /f]ux?sf] nflu vf]k jf cf}iflw ;DaGwL cfjZostfx?
!= s'g} klg vf]k jf cf}iflw;+u ;DalGwt s'g} l;kmfl/zsf] cltl/St, b]xfosf /f]ux? o; lgodfjnL cGtu{t
laz]if ?kdf tf]lsPsf To:tf /f]ux? h;sf] nflu vf]k jf cf}iflw ;]jgsf] k|df0f jf lg:;f s'g} kIf /fi6«sf]
Onfsfleq k|a]z ug]{ Pp6f k"j{zt{sf] ?kdf /xg] Joj:yf ug{ ;lsg]5 M
yellow Hj/f] lj?4sf] vf]k .
@= yellow Hj/f] lj?4sf] vf]k ;DaGwL l;kmfl/z / cfjZostfx?M
-s_ o; cg';"rLsf] k|of]hgsf] nflu
-!_ yellow Hj/f]sf] incubation cjlw ^ lbgsf] ePsf],
-@_ ljZj :jf:Yo ;+u7gaf6 :jLs[t yellow Hj/f]sf] vf]kn] vf]k lbPsf] !) lbg kl5 ;+qmd0f lj?4
;+/If0f lbg yfNb5,
-#_ ;+/If0f nuftf/ !) aif{;Dd sfod /xG5, /
-$_ yellow Hj/f] lj?4sf] vfksf] k|df0fkq vf]k lbPsf] ldltn] !) lbgb]lv jf bz aif{sf] cjlwleq
k'gM vf]k lbPsf] eP To;/L k'gM vf]k lbOPsf] ldltn] !) lbgb]lv k|f/De eO{ !) aif{sf]
cjlw;Dd jxfn /xg]5 .
-v_ yellow Hj/f] lj?4sf] vf]k ;+u7gn] yellow Hj/f] ;+rf/ (transmission_ sf] hf]lvd /x]sf]
egL lgwf{/0f u/]sf] If]qaf6 k|:yfg ug]{ s'g} klg ofqLn] nufpg' kg]{ x'g;S5 .
-u_ axfnL Dofb ;lsPsf] yellow Hj/f] lj?4sf] vf]ksf] k|df0fkq ;fydf lnPsf] ofqLnfO{ k|:yfg
ug{ cg'dlt lbg ;lsg] 5 . t/ cfjfudgsf xsdf eg] o; cg';"rLsf] k|s/0f @ -h_ sf Joj:yfx?
nfu" x'g ;Sg]5g\ .
-3_ cg';"rL ^ sf] k|s/0f ! cg';f/, k|of]u ul/Psf] yellow Hj/f] lj?4sf] vf]k ;+u7gaf6 :jLs[t
ePsf] x'g' kg]{5 -ª_ k|of]u ul/g] sfo{ljlw / ;fdu|Lx?sf] u'0f:t/ / ;'/Iff ;'lglZrt ug]{ p2]Zon] kIf
/fi6«x?n] cfkm\gf Onfsfleq vf; vf; yellow Hj/f] lj?4sf vf]k s]Gb|x? tf]Sg]5g\ .
-r_ ;+u7gn] yellow Hj/f] ;+rf/ -transmission_ sf] hf]lvd /x]sf] egL lgwf{/0f u/]sf] If]qdf
/x]sf] s'g} k|a]zsf] ljGb'df vl6Psf k|To]s JolSt / To:tf] s'g} klg k|a]zsf] ljGb' k|of]u ug]{
;jf/Lsf] ;fwgsf rfns bnsf k|To]s ;b:on] yellow Hj/f] lj?4sf] vf]ksf] dfGo
k|df0fkq ;fydf /fVg' kg] {5 .
-5_ h'g kIf /fi6«sf] Ofnfsfleq yellow Hj/f]sf /f]uafxs -e]S6/_ x? pkl:yt 5g\ ;f] /fi6«n]
;+u7gn] yellow Hj/f] ;+rf/ -transmission_ sf] hf]lvd /x]sf] egL lgwf{/0f u/]sf] If]qaf6
cfpg] s'g} klg ofqLn] yellow Hj/f] lj?4sf] vf]ksf] dfGo k|df0fkq k]z ug{ g;s]df To:tf]
ofqLnfO{ k|df0fkq dfGo geP;Ddsf] cjlw jf ;+qmd0fsf] ;+efljt ;+;u{df cfPsf] kl5Nnf] ldltn] j9Ldf
^ lbgsf] cjlwdWo] h'g cl3Nnf] x'G5 ;f] cjlw;Dd Sjf/06Lgdf /fVg ;Sg]5 .
-h_+ clVtof/k|fKt d]l8sn clws[t jf clwsf/k|fKt :jf:YosdL{n] x:tfIf/ u/]sf] yellow Hj/f]
lj?4sf] vf]k 5'6 lbOPsf] b:tfj]h jfxs ofqLnfO{ eg] of] cg';"rLsf] cl3Nnf] k|s/0fsf
Joj:yfx?sf] clwgdf /xg] u/L k|a]z ug{ cg'dlt lbg ;lsg] 5 . t/ To:tf] ofqLnfO{ yellow Hj/f]
/f]ujfxs -e]S6/_jf6 ;+/If0f ;DaGwL hfgsf/L pknJw u/fOg] 5 . ofqLx?nfO{ Sjf/06Lgdf
g/flvg] ePdf pgLx?n] clwsf/k|fKt clwsf/LnfO{ feverish jf cGo nIf0fsf] hfgsf/L lbg'kg]{ x'g
;S5 / pgLx?nfO{ lgu/fgLdf /fVg ;lsg] 5 .
cg';"rL *
:jf:Yosf] ;fd'lb|s 3f]if0ffkqsf] gd"gf
lab]zL jGb/ufxaf6 cfPsf kfgL hxfhsf d'Vo clwsf/Lx?af6 e/L clwsf/k|fKt clwsf/L ;dIf k]z ug'{ kg]{ .
================ l:ylt jGb/ufxdf ldlt ========= df k]z ul/Psf]
kfgL hxfh jf cfGtl/s gf}kl/jxg hnofgsf] gfd========== btf{ cfOPdcf] ;+Vof=========
=========jf6 cfPsf] ======== tkm{ k|:yfg ug]{
hnofgsf] /fli6«o -em08f_ ============ d'Vo clwsf/sf] gfd======= ====
kfgL hxfhsf] s'n jhg=========
6g]n -cfGtl/s gf}kl/jxg hnofg_=============
kfgL hxfhleq dfGo cf/f]Uotf lgoGq0f 5'6 k|df0fkq÷lgoGq0f k|df0fkq ;fydf NofPsf] 5 < 5 – 5}g – hf/L
ePsf] ldlt / :yfg =========
k'gM lg/LIf0f cfjZos 5 < 5 – 5}g –
s] kfgL hxfh÷hnofgn] ljZj :jf:Yo ;+u7gaf6 klxrfg ul/Psf] k|efljt If]qsf] e|d0f u/]sf] lyof] <
lyof] – lyPg –
k|:yfg u/]sf] ldltb]lv jf ut tLg lbgleq, h'g cl3Nnf] x'G5, ofqf k|f/De u/]b]lv ;Dks{df cfPsf
jGb/ufxx?sf] gfd pNn]v ug]{M
======================
kx'Frsf] jGb/ufxsf clwsf/k|fKt clwsf/Lsf] cg'/f]wdf, gflas ;b:ox?, ofqL tyf cGt/f{li6«o ofqf k|f/De
ePkl5 jf ut tLg lbgleq, h'g ;do cl3Nnf] x'G5 ;f] ;doleq, kfgL hxfh÷hnofgdf r9]sf cGo JolStx?
Pj+ ;f] cjlwdf e|d0f ul/Psf ;a} jGb/ufx÷d'n'sx? ;d]t pNn]v ug]{ M
-!_ gfd======= b]lv r9]sf]============= -@_================-#_
-@_ gfd======= b]lv r9]sf]============= -@_================-#_
kfgL hxfhleq /x]sf gfljs ;b:ox?sf] ;+Vof =====
kfgL hxfhleq /x]sf ofqLx?sf] ;+Vof====
:jf:Yo ;DaGwL k|Zgx?
-!_ b'3{6gfsf] sf/0faf6 geO{ cGo sf/0faf6 hxfhleq /x]sf] s'g} klg JolStsf] d[To' ePsf] lyof]<
lyof]========= lyPg===========
lyof] eg], ;+nUg cg';"rL adf]lhdsf laj/0fx? ;+nUg ug]{
d[tsx?sf] s'n ;+Vof
-@_ ;+qmfds k|s[ltsf] s'g} /f]usf] s]; hxfhleq 5 jf cGt/f{li6«o ofqfsf] cjlwdf To :tf] s]; b]vf k/]sf]
lyof] < lyof]============ lyPg========
lyof] eg] ;+nUg cg';"rL adf]lhdsf laj/0fx? ;+nUg ug]{
-#_ ofqf cjlwdf lj/fdL ofqLx?sf] s'n ;+Vof lgoldt÷ck]lIft eGbf a9L 5< 5====== 5}g========== .
lj/fdL JolStx?sf] ;+Vof slt 5<
-$_ clxn] x'g} lj/fdL JolSt hxfhleq 5< 5======= 5}g=======
5 eg] ;+nUg cg';"rL adf]lhdsf laj/0fx? ;+nUg ug]{
-%_ :jf:Yo Joj;foL;+u k/fdz{ lnOPsf] lyof] < lyof]============= lyPg=========== lyof] eg] ul/Psf] d]l8sn
pkrf/ jf lbOPsf] k/.dz{sf] ;+nUg cg';"rL adf]lhdsf laj/0fx? ;+nUg ug]{
-^_ s] tkfOnfO{ hxfhleq /x]sf] s'g} ca:yf, h;n] /f]usf] ;+qmd0f jf lj:tf/ u/fpg ;S5, sf] af/]df s'g}
hfgsf/L 5 < 5========== 5}g===========
5 eg] ===;+nUg cg';"rL adf]lhdsf laj/0fx? ;+nUg ug]{
-&_ hxfhleq cf/f]Uotf ;DaGwL s'g} pkfo -pbfx/0fsf] nflu Sjf/06Lg, k[ySsLs/0f, lg;+qmd0f jf cb"if0f_
ckgfOPsf] lyof] < lyof] ====== lyPg ==== lyof] eg] lsl;d, :yfg / ldlt pNn]v ug]{
-*_ hxfhleq s'g} stowaway kfOPsf] lyof] < lyof] ===== lyPg====lyof] eg] slxn] To:tf] stowaway
kfgL hxfhdf r9]sf lyP <
-(_ hxfhleq s'g} lj/fdL kz'k+IfL jf 3/kfn'jf hgfj/ 5< 5======= 5}g========
b|i6JoM ;No lrlsT;s gePsf] ca:yfdf d'Vo clwsf/Ln] b]xfosf nIf0fx?nfO{ ;+qmfds k|s[ltsf] s'g} /f]u
ljBdfg /x]sf] egL z+sf ug'{kg] { cfwf/sf ?kdf lng' kb{5 M
-s_ w]/} lbg;Dd /lx /x]sf] Hj/f] jf -!_ prostration, -@_ r]tgf 36\bf] qmddf, -#_ glandular ;'lGgPsf], -$_ cdnlkQ, -%_ vf]sL jf :jfzk|Zjf; ;d:of, -^_ c:jefljs /Qm;|fj jf kIf3ft ;lxtsf]
Hj/f],
-v_ Hj/f] ;lxt jf /lxt M -!_ acute skin rash or eruption, -@_ crfSnL jfGtf cfpg] -
;fd'lb|s ljdf/ jfx]s_, -#_ Hofb} w]/} kvfnf, jf -$_ recurrent convulsion x? .
o; 3f]if0ffkq -cg';"rL ;d]t_ df plNnlvt ljj/0f / k|Zgsf] hjfkm d}n] hfg] a'em];Dd 7Ls ;fFrf] ePsf]
3f]if0ff ub{5' .
x:tfIf/ =======
d'Vo clwsf/L ======
k|lt x:tfIf/=========
kfgL hxfhsf] ;No lrlsT;s -;fydf /x]sf] eP _==========
ldlt ===========
cg';"rL *
:jf:Yosf] ;fd'lb|s 3f]if0fkqsf] 9fFrfdf ;+nUg ljj/0f
gfd ju{ jf
:t/
pd]/ ln+u /fli6«otf hxfh
hnofg
r9]sf]
jGb/ufx,
ldlt
lj/fdLsf]
k|s[lt
nIf0f
onset sf]
ldlt
s];
disposal lj/fdLnfO{
lbOPsf]
cf}iflw jf
ul/Psf]
cGo
pkrf/
k|lts[of
-!_ k'gnf{e u/]sf] lj/fdLnfO{ cem} lgsf] ePsf] jf gePsf] jf lghsf] d[To' ePsf] jf gePsf], / -@_ To:tf]
JolSt cem} klg hxfhleq} 5 jf hxfhaf6 jflx/ lgsflnPsf] lyof] -jGb/ufx jf ljdfg:ynsf] gfd ;d]t_ jf
;d'b|df ufl8Psf] lyof] ;f] s'/f pNn]v ug]{ .
cg';"rL (
k|:t't b:tfj]h cGt/f{li6«o gful/s p8\8og ;+u7gaf6 nfu" ul/Psf] jfo'ofg ;DaGwL ;fdfGo 3f]if0ffkqsf]
Pp6f efu xf] .
jfo'ofg ;DaGwL ;fdfGo 3f]if0fkqsf] :jf:Yo ;DaGwL efu
:jf:Yosf] 3f]if0ff
xjfO{ lj/fdL jf b'3{6gfsf] k|efjjf6 pTkGg ljdf/ nfu]sf hxfhleqsf JolStx? -rash, Hj/f], lr;f], kvfnf
h:tf ljdf/sf] nIf0f jf ;+s]t b]lvPsf JolStx? ;d]t_ Pj+ p8fgsf] ;dodf disembark ul/Psf ljdf/sf
s];x? =============
================
/f]usf] lj:tf/ u/fpg;Sg] hxfhleqsf] cGo s'g} l:ylt========
p8fg cjlwdf ul/Psf k|To]s disinsecting jf cf/f]Uotf pkrf/sf] ljj/0f -:yfg, ldlt, ;do / t/Lsf_ .
p8fgsf] cjlwdf s'g} klg disinsecting gul/Psf] eP ;a}eGbf kl5Nnf] disinsecting sf] ljj/0f pNn]v
ug]{ M
===============
==================
x:tfIf/, cfjZos ePdf ;DalGwt rfns bnsf ;b:o
! cGt/;/sf/L sfo{ ;d'xsf] bf];|f] ] clwj]zg tfsf cgf}krfl/s sfo{ ;d'xsf] j}7s jl; o; b:tfj]hdf ug'{ kg] {
kl/jt{gsf] l;kmfl/z u/]sf] 5 . ljZj :jf:Yo ;+u7gn] oL k|:tfljt kl/jt{gx? cGt/f{li6«o gful/s p8\8og
;+u7gdf pko'St ljrf/fy{ ;+k| ]if0f ug]{ 5 .