![Page 1: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/1.jpg)
Korstmossen
© Copyright BLWG, 2010 .Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij anders aangegeven).
![Page 2: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/2.jpg)
Inleiding
In deze presentatie leer je:– wat korstmossen zijn– welke groeivormen korstmossen kunnen hebben– hoe korstmossen door de mens gebruikt worden– hoeveel soorten in Nederland voorkomen– wat de belangrijkste leefgebieden voor
korstmossen zijn
![Page 3: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/3.jpg)
Wat is een korstmos ?
Samenlevingsvorm van een schimmel met algen of blauwwieren
Symbiose
![Page 4: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/4.jpg)
Groot dooiermos – Xanthoria parietina
![Page 5: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/5.jpg)
Wat is een korstmos ?
“Schimmels die voedsel halen uit levende algen”
Algen maken suikers van CO2 en water. Andere bouwstoffen (o.a. fosfaat, stikstof) uit
zwevend stof of in regenwater opgeloste stoffen.
Sommige soorten bevatten blauwwieren die stikstof uit de lucht opnemen.
![Page 6: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/6.jpg)
Afweerstoffen
Korstmossen groeien langzaam (0,01 tot 2 cm per jaar)
Prooi voor kleine grazers (slakken, mijten, stofluizen, ...)
Afweerstoffen of harde schorslaag nodig Tegen extreme omstandigheden aangepast:
overleven een korte ruimtereis
![Page 7: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/7.jpg)
schors
algenlaag
merg50 um
Doorsnede van een korstmos
![Page 8: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/8.jpg)
Groot dooiermos door het jaar heen
![Page 9: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/9.jpg)
Nut voor de mens
De afweerstoffen in korstmossen zijn vaak gekleurd: kleurstoffen voor textiel (geel, bruin) uit
Groot dooiermos Vroeger: Lakmoes uit Roccella-soorten
Als geneeskrachtig kruid Longenmos (Lobaria pulmonaria)
Als indicator voor schone lucht
![Page 10: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/10.jpg)
![Page 11: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/11.jpg)
Lakmoes uit Roccella-soorten
![Page 12: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/12.jpg)
Longenmos - Lobaria pulmonaria
![Page 13: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/13.jpg)
Chemische reacties
De afweerstoffen in korstmossen kunnen kleurreacties geven die worden gebruikt bij het op naam brengen van de soorten: Met loog, bleekwater, of een azokleurstof UV-fluorescentie
![Page 14: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/14.jpg)
![Page 15: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/15.jpg)
UV-reactie (geel) met een blacklight-lamp
Sclerophyton fluorescens (Cuba)
![Page 16: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/16.jpg)
Bouw: groeivormen
Korstvormige soorten
poederig of glad liggen dicht op het substraat
![Page 17: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/17.jpg)
Witte schotelkorst – Lecanora chlarotera
![Page 18: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/18.jpg)
Bouw: groeivormen
Bladvormige soorten grote soorten zitten met kleine worteltjes aan de
ondergrond gehecht
![Page 19: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/19.jpg)
Groot dooiermos – Xanthoria parietina
![Page 20: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/20.jpg)
Gewoon schorsmos – Hypogymnia physodes
![Page 21: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/21.jpg)
Bouw: groeivormen
Struikvormige soorten
bundels vertakkende, bandvormige of ronde lappen
aan één kant aan het substraat vastgehecht
![Page 22: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/22.jpg)
Eikenmos – Evernia prunastri
![Page 23: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/23.jpg)
Bouw: onderdelen
Geslachtelijke voortplanting
Apotheciën (vlakke schijf) vruchtlichamen van de schimmel hierin worden zakjes (asci) met sporen
gevormd (geslachtelijke voortplanting)
![Page 24: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/24.jpg)
Witte schotelkorst – Lecanora chlarotera
apothecium
![Page 25: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/25.jpg)
Halve doorsnede van een apothecium
![Page 26: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/26.jpg)
![Page 27: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/27.jpg)
Bouw: onderdelen
Niet-geslachtelijke voortplanting
Soralen: fijne korrels van schimmeldraden met algen, 20-200 micrometer in doorsnede.
Isidiën: staafvormige uitgroeisels Er zijn korstmossen die nooit sporen vormen
en zich alleen met sorediën en isidiën verspreiden.
![Page 28: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/28.jpg)
Sorediën: Bosschildmos foto: C.J.E. Brochard
![Page 29: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/29.jpg)
Biodiversiteit
Wereldwijd zo’n 50.000 ascomyceten, waarvan 40% korstmossen vormt.
Meest opvallend in boreale naaldbossen, toendra’s en hooggebergten
Meeste soorten op bomen en blaadjes in de tropen
![Page 30: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/30.jpg)
![Page 31: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/31.jpg)
![Page 32: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/32.jpg)
Rode Lijst
326 (~50 %) van de 700 Nederlandse soorten staan op de Rode Lijst
70 soorten op laanbomen70 soorten op laanbomen
91 soorten uit bossen91 soorten uit bossen
72 soorten van zee/rivierdijken72 soorten van zee/rivierdijken
42 soorten van duinen en heide42 soorten van duinen en heide
![Page 33: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/33.jpg)
Korstmossen en ammoniak
![Page 34: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/34.jpg)
![Page 35: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/35.jpg)
![Page 36: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/36.jpg)
![Page 37: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/37.jpg)
![Page 38: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/38.jpg)
![Page 39: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/39.jpg)
Kerkcitroenkorst – Caloplaca ruderum
![Page 40: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/40.jpg)
Kerkkringkorst – Dirina massaliensis
![Page 41: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/41.jpg)
![Page 42: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/42.jpg)
Zonering van korstmossen op rotskust
Amstelmeer, NH
![Page 43: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/43.jpg)
Determineren
KNNV Veldgids Korstmossen (2004)
F. Dobson (2005) The Lichens of Great Britain and Ireland, Richmond Publishing
Wirth (1994). Flechtenflora. Ulmer.
![Page 44: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/44.jpg)
Korstmossen verzamelen en bewaren
Korstmossen verzamelen met het substraat waarop ze groeien.
Op schors: met een mes een dun stukje schors meesnijden.
Op steen: beitel. Bewaren: droog (!), bijvoorbeeld in papier. Noteer altijd nauwkeurig datum en plaats en
substraat.
![Page 45: Korstmossen © Copyright BLWG, 2010.Deze presentatie mag alleen voor niet-commerciële educatieve doeleinden worden gebruikt. foto’s © Laurens Sparrius (tenzij](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062319/5551a0ee4979591f3c8b7178/html5/thumbnails/45.jpg)
meer informatie op www.blwg.nl en www.verspreidingsatlas.nl