7/23/2019 Komponimet e Elementeve Të Grupit 15-Vazhdim

http://slidepdf.com/reader/full/komponimet-e-elementeve-te-grupit-15-vazhdim 1/3

KOMPONIMET E ELEMENTEVE T Ë GRUPIT 15

Të gjitha komponimet e elementeve të grupit 15 me hidrogjenin janë substanca të gaztadhe helmuese.Molekulat e këtyre komponimeve janë me strukturë piramidale.Nga të gjithahidruret amoniaku ka zbatim më të madh.

AMONIAKU

Amoniaku është njëri ndër komponimet më të rëndësishme inorganike të azotit.Mekoeicient të elektronegativitetit !"# azoti është një nga katër elementet kimike mëelektronegative $%"&"N"'l(.Me hidrogjenin ormon lidhje kovalente polare"por më pak polare selidhja & ) në molekulën e ujit.*truktura $tetraedrike( piramidale"si pasojë e hibridizimit    sp3 tëazotit është arsye pse molekula e amoniakut si tërësi është polare.Në temperaturë të dhomësështë gaz "me erë të pakëndshme"pangjyrë dhe ort helmues.

(T!"# 33$%&' $T   sh)"#   **'+. Në gjendje agregate të lëngët dhe të ngurtë ndërton lidhjehidrogjenore"të cilat janë shumë më të dobëta se lidhjet hidrogjenore në mes molekulave tëujit.Amoniaku tretet mirë në ujë.Një vëllim i ujit tretë +## vëllime amoniak.Një prej shka,eve tëtretshmërisë së madhe të amoniakut është edhe akti se me molekulat e ujit ormon lidhjehidrogjenore $& ) N ose N ) &("por edhe akti se amoniaku reagon me ujin.-iti  

elektronik i lirë në azot lidhë protonin") me / rast itohetʼ  joni ,-oni.-"

N/3(g+ 0 /&O(!+ N/%0

(,2+ 0 O/  

(,2+

 NH 4OH   është NH 4+ + OH    hidroksid amoniumi. 

*i bazë"amoniaku i gaztë reagon me acide duke dhënë kripra amoniumi .

  N/3(g+ 0 /!(,2+  N/%!(,2+  klorur -amoniumi  

N/3(g+ 0 /NO3(,2+  N/%NO3(,2+  nitrat- amoniumi  

N/3(g+ 0 /&4O%(,2+  (N/%+&4O%(,2+  sulfat- amoniumi 

0dhe një veti karakterisitike e rëndësishme për këtë substacë.uke pas parasysh ,ë numrioksidues i azotit në amoniak është !"ndërsa numrat oksidues të mundshëm në komponimet e tij  

 janë prej ! deri 5"amoniaku është mjet reduktues $lëshon elektrone(.Një nga reaksionet më të  

rëndësishme të amoniakut si mjet reduktues është djegia e e kësaj substance $oksidimi katalitikme oksigjen"katalizator 2t3platina(.

" 3  0& . %N/3(g+ 0 5O&(g+ %NO(g+ 0 6/&O(g+

4ëndësia e këtij reaksioni është në atë ,ë përa,ëson reaksionin e parë në vargun ereaksioneve kimike me të cilat itohet acidi nitrik.

Amoniaku sipas teorisë protolitike është bazë.Amoniaku është mjet i ortëreduktues.*asitë më të mëdha të këtij gazi përdoren për prodhimin e acidit nitrik dhe plehrave

7/23/2019 Komponimet e Elementeve Të Grupit 15-Vazhdim

http://slidepdf.com/reader/full/komponimet-e-elementeve-te-grupit-15-vazhdim 2/3

artiiciale si/ është nitrati i amoniumit"por edhe për përitimin e karbonatit të natriumit $metoda e*olvejeut.(.Në botë në vit prodhohen rreth 1## milion tonelata amoniak.Në industri amoniakuitohet me sintezë direkte të elementeve me metodën e )aber3oshit.

N&(g+ 0 3/&(g+  &N/3(g+ 7r/ # 8&$&)9   :-o!

*ipas parimit 6e shatelie"duke pas parasysh se është jala për reaksion ekzoterm"ekuilibri$barazpesha( lëviz në të djathtë $itohet më shumë amoniak("nëse shtypja rritet" ndërsatemperatura zvogëlohet.2or problemi është se /do zvoglim i temperaturës ngadalëson reaksioninkimik.7ë reaksioni të jet mjat i shpejt dhe njëkohsisht rendimenti i amoniakut të ituar ikëna,shëm"është i domosdoshëm përdorimi i katalizatorit.2ër këtë reaksion janë hulumtuar mëtepër se 8#### katalizatorë të ndryshëm.*ot si katalizator në metodën e )aber3oshit të prodhimit të amoniakut përdoret hekuri shum i pastër.9ushtet"shtypja dhe temperaturarregullohen ashtu ,ë reaksioni të rrjedhë shpejt dhe të arrihet rendiment mesatarë i amoniakut.Amoniaku ndahet dhe përzierja e pareaguar kthehet në proces.

2ërzierja e hidrogjenit dhe azotit pastrohet nga primesat" helmues të katalizatorit  dhe pastaj raporti i tyre rregullohet në 3;1.2ërzierja komprimohet në shtypje prej 8# deri !# Mpa dhen:ehet në temperaturën prej ;+5 deri <##='.2ërzierja utet në urrën kontaktuese ku bëhetsinteza.Në urrë gjinden gypat pjesa e brendshme e të cilave është prej hekuri i cili ka rolin ekatalizatorit.Në sipëra,e të hekurit ndodh sinteza e amoniakut.Amoniaku i sintetizuar pastajtohet dhe ndahet si lëng"ndërsa përzierja e gazt e pareaguar kthehet në urrën kontaktuese.

 Në laborator amoniaku më së shumti itohet nga kloruri i amoniumit me n:ehje ose mereaksionin e tij me baza të orta ose okside bazike.

  N);'l Na&) > N)!  )8& Na'l ?veprimi me baza të orta $Na&)(

  8N);'l 'a& > 8N)!  )8& 'a'l8  3vepimi me oksid bazik $'a&(  N);'l > N)!  )'l ?me n:ehje

OK4I<ET E ELEMENTEVE TË GRUPIT 15

Azoti ndërton pesë okside.9ëta janë suboksid azoti N 2O,monoksid azoti NO,dioksid

azoti NO2,  treoksid azoti N 2O3 , dhe pentoksid azoti N 2O5 .2ërve/ oksideve të përmendura është injohur edhe dimeri N 2O5, i cili itohet nga oksidi i azotit$@( N&8 në temperaturë nën 81='

  &NO&(g+ N&O%(g+

" i ).2 n= >= ),?>  i p,ngj@r= 

etitë e oksideve të azotit dallohen në mes veti.&ksidi i azotit$@@@( është me ngjyrë tëkaltër të mbyllët.Bshtë i ,ëndrueshëm vetëm si substancë e ngurtë në temperaturë nën  1&'"

&ksidi i azotit $( është substancë e ngurtë"derisa oksidet tjerë në temperaturë dhome janë të

7/23/2019 Komponimet e Elementeve Të Grupit 15-Vazhdim

http://slidepdf.com/reader/full/komponimet-e-elementeve-te-grupit-15-vazhdim 3/3

gaztë.&ksidi i azotit $@( ka ngjyrë karakteristike të ku,e në të kat ndërsa oksidet tjera janë të pangjyrë.Të gjitha oksidet përve/ suboksidit të azotit janë shumë helmues.

&ksidet e azotit në laborator por edhe në industri përitohen në mënyra të ndryshme.

*ipas vetive acido3bazike oksidi i azotit $@( dhe oksidi i azotit$@@( rradhiten në okside

neutrale"derisa N8&! dhe N8&5 janë okside acidike"anhidride të acidit nitror $N8&!( dhe aciditnitrik $N8&5(.&ksidi i azotit $@( gjithashtu tregon veti acidike .4eagon edhe me ujin edhe me baza"me /rast vie deri te disproporcionimi.

  03  03 " N&O3(s+ 0 &/&O(!+  &/NO&(,2+ ,Bidi ni>ror

  5  5 . N&O5(s+  0 &/&O(!+  &/NO3(,2+ ,Bidi ni>ri) 

 " &NO&(s+ 0 /&O(!+  /NO&(,2+ 0 /0

(,2+ 0 NO3   

(,2+

" ,Bidi ni>ror CCCCCCCCCCC 

. ,Bidi ni>ri) 

  N&O3(s+ 0 &N,O/(,2+  &N,NO&(,2+ 0/&O(!+ ni>ri> n,>ri.-i

  N&O5(s+ 0 &N,O/(,2+  &N,NO3(,2+ 0/&O(!+ ni>r,> n,>ri.-i

  NO&(g+ 0 &N,O/(,2+  N,NO&(,2+ 0 N,NO3(,2+ 0 /&O(!+

2ër dallim nga azoti"osori ndërton vetëm dy okside stabile"P%O6 dhe P%O1"substanca të bardhakristalore.Oksidi i fosforit !!!" është anhidrid i a#idit fosforor,derisa oksdi i fosforit $"

anhidrid i a#idit meta,orto dhe pirofosforik.

  03  03 " P%O6(s+ 0 6/&O(!+ %/&P/O3(,2+ ,Bid ?os?oror

  05  05 . P%O1(s+ 0 &/&O(!+  %/PO3(,2+ ,Bidi -e>,?os?ori) 

  P%O1(s+ 0 6/&O(!+  %/3PO%(,2+  ,Bidi or>o?os?ori) 

  P%O1(s+ 0 %/&O(!+  &/%P&O*(,2+ ,Bidi piro?os?ori) ose di?os?ori)"

*i okside acidike"reagojnë me baza.%itohen me djegien e osorit.

Arseni dhe antimoni ndërtojnë okside amoterne $As;&< dhe *b;&<( dhe okside acidike$As;&1# dhe *b;&1#(.&ksidi i bizmuthit i8&! është bazik.