ürkiye’de devletin kültür politikasındaşeffaf bir yapılanması yok. Oysa pek çokülkede, sanat konseyleri açık çağrıyla
burslar düzenliyor; sanatçıların araştırma veüretimleri, performans, kavramsal plan veözgünlük üzerinden, profesyonel ve eleştirelmesafelerle çalışan jürilerden geçen kararlarladestekleniyor. Bizde güncel sanat adına olanbiten ne varsa, genellikle özel sektörden gelenkaynaklardan desteklendi. Son iki yıldır,uluslararası görünürlüğüartırma amacıyla çalışanSAHA da özel bir girişim,ama sanat konseyititizliğinde ve şeffaflıklaçalışıyor; kararları jürilerden,kurullardan geçiyor. Sanatçıaraştırma, üretim ve yayınprojelerini destekleyenSAHA’nın genel sekreteriMerve Çağlar ile konuştuk.
Adnan Yıldız: SAHA, nasıl bir ihtiyaçtan doğduve neden-nasıl kuruldu?
Merve Çağlar: SAHA karşılıklı konuşmalarınsonucunda organik bir şekilde doğdu diyebilirim.Geçmişte projeleri münferit olarak destekleyenbirkaç kişinin ortak aklı sonucu oluştu. Enbaşından itibaren çağdaş sanata destek veren vevermeyi arzu eden kişilerle birbuluşma noktası yaratmayıhedefledik ve bunu kolektif birharekete dönüştürmeyi istedik.Daha sonra kurumsal desteklerlebu kolektif yapı büyüdü. 2011Ağustos ayında, SAHA adı altındabenimsenen ilkelerdoğrultusunda, seçici konumundabulunmayan, tarafsız fonlarınyaratıldığı, bağımsız ve kâr amacıgütmeyen bir dernek ortaya çıktı.Sanatın başka kültürlerle iletişim içinde olmasıfikriyle, SAHA aracı bir rol üstlenmiş oldu.Kişilerin arka planda durduğu bir destek havuzuyaratmak, sanatı ve üretimi ön plana koyan birkarşılıksız destek mekanizması geliştirmeyiistedik.
AY: SAHA nasıl işliyor; kimler başvurabiliyorve nasıl kriterlerle destek alabiliyor?
MÇ: Üyelik aidatları, bağışlar ve kurumsaldestekler derneğin yıllık bütçesini oluşturuyor,şu an itibariyle 60 üyemiz ve üç kurumdesteğimiz var. Bu bütçe derneğe gelenbaşvurularındeğerlendirilmesisonucu kabul edilenprojeler ve geliştirilenişbirliklerineaktarılıyor. Uluslararasıprojeler kapsamındaTürkiye’den davetedilmiş sanatçıların,küratörlerin,eleştirmenlerin adınakurumlar SAHA’yabaşvuruyor. Buradaözellikle belirtmemgereken nokta, sadecekar amacı gütmeyenkurumlara destekverebiliyor olmamız.Başvurular, başvurankurum, söz konusuprojenin kavramsalçerçevesi, itibarı, etki alanı, yarattığı olanak vetutarlılığı gibi pek çok yönden değerlendiriliyor.SAHA’nın desteği kurum üzerinden başvurulanproje kapsamında Türkiye’den katılan sanatçı,eleştirmen ya da küratörün projesine kişi veyakişilerin onayı alınması şartıyla aktarılıyor.Oldukça detaylı bir başvuru yapmaları veimkanları olması halinde özkaynaklarından bütçeayırmalarını talep edebiliyoruz. Fon yaratmanınötesinde sanatçılara “fee” ödenmesini talepetmek gibi yaptırımlarımız olabiliyor.
AY: Türkiye’de devlet tarafındanoluşturulmuş; başvuru ve karar süreci şeffaf,dünyada, özellikle Avrupa’daki gibi bir sanatfonu anlayışı yok. AKP hükümeti döneminde,sinemaya ve edebiyat açısından çevirilere
sağlanan bir destek var. SAHA, özel bir girişimama devlet yapısı ve Türkiye gerçekliğinde bukadar büyük bir açığı kapatabilir mi?
MÇ: Evet yapılması, düşünülmesi gereken çokkonu var ama hedefimiz açık kapatmaktan çoksaha açabilmek. Sanat profesyonelleriningörevini ve yetkinliğini üstlenmeden, sistemdışıbir yapıda, sanat ortamımızın şu andakigereksinimleri doğrultusunda kendimize bir yolçizdik. Maksadımız olanakları olabildiğincegenişletebilmek, fırsatları çoğaltmak, olasılıklarıartırmak. Bu duruşla yetkinlik ve kuvvet peşindeolmadığımızı da belirtmek isterim, mümkünolduğunca arka planda kalmayı diliyoruz, “sessizdestek” olabilmeyi başarabiliriz umarım.SAHA’nın karşılıksız olarak birarada duraninsanlardan oluşan bir katalizatör görevi deişlediğini varsayabiliriz. Sanatçıların, buekosistemin üretenlerinin yanında olmak bizimiçin çok önemli. Şeffaflık ise burada en temelprensip, bu nedenle isteyenlerin inceleyebilmesiiçin web sitesimizde tüm projelerimizi,üyelerimizin listesini, destek kurumları ve tümgelir ve giderlerimizin takip edilebileceği yıllıkdenetim raporumuzu yayımlıyoruz.
AY: Üretilen projelerden, desteklenensanatçılardan biraz bahsedersek, nasıl birpanorama karşımıza çıkar? Kaç sanatçı ve proje,
ne kadar sürede, nasıl birşekilde desteklendiistatistiğinden; genel olarakSAHA’nın kurulduğundan berigelen sürecine bakarsak,rakamlardan ilk okunançıkarımlar ve öngörüler var mı?
MÇ: Ağırlıklı olarak başvuruusulüyle çalıştığımızdanpanoramayı öngöremiyoruz.Fakat işbirlikleriniaraştırmalarımız ve
görüşmelerimiz sonucunda biz geliştiriyoruz, bunoktada da olabildiğince geniş bir coğrafyayayayılmak, farklı bölgelerde olanak yaratabilmekönemli. Milliyetçi bir kültür politikasıyla hareketetme fikrinden daha ziyade, Türkiye’den şukadar sanatçıyı ve küratörü desteklediksöyleminin ötesinde, uluslararası etkileşimefayda sağlama kısmı bizi heyecanlandırıyor.Bahsettiğin istatistiksel oran, bu destekmekanizmasına hangi ölçüde ihtiyaçduyulduğunun bir kanıtı olması açısından önemlitabii.
AY: SAHA’nın gelecek planları var mı, varsaneler? Uluslararası görünürlüğün üretim desteğiiçin önemli bir kriter olduğu düşünülürse, odakher zaman o yönde mi olacak sorusu aklageliyor. Güncel sanatın Türkiye’de İstanbul hattaİstiklal Caddesi merkezli olduğu eleştiri dedüşünüldüğünde, Ankara, genel anlamdaAnadolu ile ilgili planlar var mı?
MÇ: Sürdürülebilirlik ve devamlılık, hem bizimaçımızdan hem de ekosistemin diğer paydaşlarıaçısından çok önemli. Gelecekte diğer oluşumlarkadar bizim de varolmaya ve evrilmeye devametmemiz gerekiyor. Görünür olma fikrininötesinde görünür kılmak ve üretime olanaksağlamakla ilgileniyoruz ve bu kapsamdakiprojelere destek vererek, kurumlarla işbirlikleriyaparak, somut eser üretiminin yanında düşünce
üretimine de katkıda bulunabilirsek ne mutlubize. Uluslararası kapsam içinde Türkiye içindefaaliyet gösteren kurumlar da olabilir, hatta budoğrultuda şu anda geliştirdiğimiz bir işbirliğiprogramımız var. Kurulduğumuzdan beri gelenbaşvurular dahilinde İstanbul Bienali ve MardinBienali’ne üretim desteği verdik. Önümüzdekigünlerde Türkiye’nin farklı bölgelerindendesteklenecek projelerin çıkması ancakheyecanlandırır ve mutlu eder bizi.
www.saha.org.tr
16 5 MAYIS 2013 PAZARTarafKültür ve Sanat
GÜNCEL SANAT DEFTERİADNAN YILDIZwww.twitter.com/gunceldefter
Sanatçıya alanındatam destek: SAHA
Bir süredir Paris’te geçen bir haftada gördüğüm sergileri yazmakistiyordum. Kısmetten öte Champs-Élysées. Kuşkusuz Fransız sanat
geleneğinin illa Roland Barthes ile anılan, iki Eco bir Foucault paketlenen,kavramsalcılığı biraz fazla içine kapalı, sembolizm seven ve kendine bol-referanslı bir yanı var. Ama son yıllarda, kurumlararası rekabet, özellikleBelleville’de açılan yeni kuşak galerilerin yarattığı canlı sanat ortamı ve yenibir küratöryel kuşağın artı sanat insiyatiflerinin ortaya çıkması Paris’tedinamik bir hava yarattı. Ne zaman Paris’e yolum düşse, karşıma mutlaka iyisergiler ve projeler çıkıyor ama bu bahar gezimde, gerçekten çok iyi işlerigörmek nasip oldu.
Musée d'Orsay'da, 9 Haziran’a kadar açık kalacak “The Angel of the Odd”ismini bir Edgar Allan Poe öyküsünden alarak, karanlığın romantizmgeleneği içinde tema olarak, farklı anlatı formlarında nasıl işle(n)diğine yerveriyor. Goya’nın çizimlerinden Max Ernst’in resimlerine, gotik, şiirsel vetiyatral mizansenlerde aktarılan hikayeler aslında insan doğasının, ruhhalinin ve fantezi dünyasının artık gelenekselleşmiş, klasikleşmiş ve birüslup haline gelmiş örneklerinde yeniden canlanmış. Resimsel öğelerin iyiseçilmiş heykel işlerle içiçe geçtiği salon yerleştirmeleri, ara ara güçlü filmmalzemeleri ile kesilmiş. Faust’tan Frankestein’a, Alman dışavurumculardanHitchcock’un Rebecca’sına, Kuşlar’ına, sinema tarihinin unutulmaz filmleri,son derece iyi kurulmuş düzeneklerde sergileniyor. Resim, çizim, film veyerleştirmelerde, tarihsel olarak kötünün, şeytanın, korkunun ve acının nasılçizildiği, kurgulandığı ve sunulduğu o kadar titiz bir planda sergilenmiş ki;ortaya psikanalitik düzlemde geri yansıyan ve kolayca okunan bir tarihselokuma çıkıyor.
Bir başka karanlık sergi mekanı ise, Palais de Tokyo’nun sergi programıdahilinde, Mayıs’ın 20’sine kadar sürecek solo sunumunda, JoachimKoester’e ait. Sanatçı, insan doğasının vahşi yanını, rüya ile gerçekliğin
sınırlarını ve bilinçaltınıaraştırıyor. Haiti danslarındanyoganın beden hareketlerine,esoterik anlatılardan Peyoteefsanesine... Tahtaparçalarından yarattığı sergimekanında, videoyerleştirmelerinde, birindendiğerine geçerken, aslındakatman katman kendigerçeklik algımızda biryolculuğa çıkıyor; ekran ve
projeksiyonlardan geri yansıyan anlarda kendimize dönüyoruz. Sergi ellilerinbaşından, İngiliz ordusundan bir hikaye ile sonlanıyor. Bu, eşcinsel olduğuiçin yargılanan ve ordudan atılan, daha sonra gizemli bir şekilde ölen;psikoloji biliminde en önemli yapay zeka referanslarından Turing’e adanmışbir çalışma. Tarihten bir başka karanlık sayfa.
Son olarak, Louvre’da gerçekleşen Walid Raad sergisini atlamak mümkündeğil. Paralel bir yayın ile sunulan “Preface to the First Edition” isimliprojede, Raad 18. Yüzyılda ortaya çıkan “evrensel müze” kavramınaodaklanarak, süreci geleceğin müzesini hayal etme çalışmaları üzerinekuruyor. 2014’te açılacak Louvre Abu Dhabi’de sergilenmek üzere, Paris’tekiLouvre’dan gidecek İslam sanatları koleksiyonunun bu göçten sadece iklimaçısından, fiziksel olarak değil, aynı zamanda psikolojik, kavramsal vebağlamsal olarak nasıl etkileneceği üzerine görsel senaryolar geliştiriyor.Gölgeler, yansımalar ve optik yanılsamalarla işleyen bu karanlık yerleştirme,Raad’ın Orta Doğu modern sanat tarihi odaklı diğer çalışmalarıyla örtüşen birkavramsal çizgide... 2014’te Abu Dhabi’de gerçekleşecek Louvre açılışınınkurgusal senaryosunu yazarak, müzede thriller etkisi yaratıyor.
HAFTAYABİRAZ BERLİN HAVASI
T
Üstümüzden 1 Mayıs geçti.Ama nasıl bir kamyon, nasılbir tır, nasıl bir acı. Herkesinyüzüne, sesine yansıyan bir kırılma hali.Görüntülerden, kayıtlardanve fotoğraflardan aslaunutulmayacak bir tarih. 1 Mayıs’ı kutlamageleneğini -kendi-resmileştiren hükümet,siyasetinin artık değiştiğinigösteren kartlarından birinidaha açtı. Sanki,hükümetin derdi, temeldepsikolojik bir stratejiyedayalı; korku psikolojisindenbeslenmekten vazgeçmiyor,devletin otoriter algısınıdeğiştirmek istemiyor, bellialansal (territorial)meselelerde peşin hükümveriyor. Taksim’in sembolikolarak demokrasitarihindeki yerini biliyor.Kaleyi tutuyor. Başbakanı,bakanı, valisi sivil toplumörgütleriyle, işçidernekleriyle ve diğerörgütlenmelerle girdikleripsikolojik savaşlarda hepaynı mesajı veriyor. “Ben ne dersem, o olur!” Ama ne acı ki, vurduğu, incittiği,korkuttuğu kendi halkı,kendi insanı, kendi oğlu/kızı.Bu aslında riskli bir siyasetstratejisi içermekte, çünkütarih bize söylüyor ki; eşkiyadünyaya hükümdarolmadığı gibi, vatandaşdevlet şiddetini aslaaffetmiyor. İktidar,darbecileri, 80 anayasasınınanti-demokratik yapısını veulusalcı zihniyetin ayrımcıpolitikalarını –iyi ki-eleştiriyor ama kendi depolis devletinin bütünimkanlarını kullanarak,devlet terörü yaratıyor.Darbecilerden,teröristlerden ve katillerdenne farkı kalıyor? Şimdilikbelki karanlık, ama buışıktan umudu kesmemizeengel olamaz. Herkesinyazıp çizdiği bu konu, bendeRumi’de düğümleniyor:“Zulüm demiriyle taşınıbirbirine vurma! Çünkü buikisi, erkek ve kadın gibiçocuk meydana getirirler.”
Gecikmiş, kısa vekaranlık bir Paris yazısı
Biraz Karanlık Biraz Aydınlık
SAHA, Künstlerhaus Stuttgart'ın 2013 sergi programında, sanatçı araştırmalarını ve mekanadeneysel yaklaşan projeleri destekliyor. Slavs and Tatars'ın "Mother Tongues and Father Throats"(2012) isimli çalışması, "Behind Reason" başlıklı sergilerinin girişinde. Fotoğraf: B. Kahrmann
Kısa bir süre önce Bosna Hersek'te açılan Project BiennialD- 0 ARK Underground (Küratör: Başak Şenova ve BrankoFranceschi) kapsamında yer alan, Banu Cennetoğlu &Yasemin Özcan'ın "What is it that you are worried about?"isimli video yerleştirmesi, 2013. Fotoğraf: Almin Zrno
Palais de Tokyo’daki Joachim Koester sergisindenyerleştirme görüntüsü. Photo : André Morin
Louvre'daki Walid Raad sergisinden yerleştirme görüntüsü.
Merve Çağlar, portre.Fotoğraf: Selen Saral
Musée d'Orsay'da gezerken...
