![Page 1: Kilka uwag o habilitacji: od niesamodzielności do samodzielności w nauce](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081517/56813afa550346895da389b1/html5/thumbnails/1.jpg)
Kilka uwag o habilitacji: od niesamodzielności do
samodzielności w nauceMarek Ratajczak
Katedra Teorii i Historii Ekonomiiwww.kthe.ue.poznan.pl
![Page 2: Kilka uwag o habilitacji: od niesamodzielności do samodzielności w nauce](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081517/56813afa550346895da389b1/html5/thumbnails/2.jpg)
Marek Ratajczak 2
Na początek1. O sobie, czyli „Świat realny nie jest idealny”
2. O życzliwości i szczęściu w nauce oraz roli krytyki naukowej i naszej, choć nie tylko, polskiej tradycji
• „Amicus Plato, sed magis amica (est) veritas” Arystoteles
![Page 3: Kilka uwag o habilitacji: od niesamodzielności do samodzielności w nauce](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081517/56813afa550346895da389b1/html5/thumbnails/3.jpg)
Marek Ratajczak 3
Habilitacja: wymogi prawne
USTAWA z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztukiArt. 16. Do przewodu habilitacyjnego może być dopuszczona osoba, która posiada stopień doktora i uzyskała znaczny dorobek naukowy lub artystyczny, a ponadto przedstawiła rozprawę habilitacyjną.Art. 17. 1. Rozprawa habilitacyjna powinna stanowić znaczny wkład autora w rozwój określonej dyscypliny naukowej lub artystycznej.2. Rozprawę habilitacyjną może stanowić powstałe po uzyskaniu stopnia doktora dzieło, opublikowane w całości lub zasadniczej części, albo jednotematyczny cykl publikacji.3. Rozprawę habilitacyjną może stanowić zrealizowane oryginalne osiągnięcie projektowe, konstrukcyjne, technologiczne lub artystyczne, jeżeli spełnia wymaganie określone w ust. 1.4. Rozprawę habilitacyjną może stanowić część pracy zbiorowej, jeżeli opracowanie wydzielonego zagadnienia jest indywidualnym wkładem osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora habilitowanego, odpowiadającym wymaganiu określonemu w ust. 1.
![Page 4: Kilka uwag o habilitacji: od niesamodzielności do samodzielności w nauce](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081517/56813afa550346895da389b1/html5/thumbnails/4.jpg)
Marek Ratajczak 4
Projekt zmian w Ustawie z września 2010Art. 16. 1. Do postępowania habilitacyjnego może zostać dopuszczona osoba, która posiada stopień doktora oraz osiągnięcia naukowe lub artystyczne, uzyskane po otrzymaniu stopnia doktora, stanowiące znaczny wkład autora w rozwój określonej dyscypliny naukowej lubartystycznej oraz wykazuje się istotną aktywnością naukową lub artystyczną.2. Osiągnięcie, o którym mowa w ust. 1, może stanowić:1) dzieło opublikowane w całości lub w zasadniczej części, albo jednotematyczny cykl publikacji;2) zrealizowane oryginalne osiągnięcie projektowe, konstrukcyjne, technologiczne lub artystyczne;3) część pracy zbiorowej, jeżeli opracowanie wydzielonego zagadnienia jest indywidualnym wkładem osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora habilitowanego.3. Obowiązek publikacji nie dotyczy osiągnięć, których przedmiot jest objęty tajemnicą państwową.4. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego określi, w drodze rozporządzenia, kryteria oceny osiągnięć osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora habilitowanego, biorąc pod uwagę osiągnięcia naukowo-badawcze w dziedzinach nauki i sztuki lub obszarach wiedzy, współpracę międzynarodową, dorobek dydaktyczny i popularyzatorski oraz uzyskane nagrody.”;
![Page 5: Kilka uwag o habilitacji: od niesamodzielności do samodzielności w nauce](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081517/56813afa550346895da389b1/html5/thumbnails/5.jpg)
Marek Ratajczak 5
Habilitacja: czym jest i czym nie jest1. Habilitacja to nie doktorat tylko grubszy i wydany drukiem.2. Habilitacja nie jest po prostu książką, jest w kategoriach formalnych bardziej
wymagającym przedsięwzięciem niż występujące w obrębie niektórych dziedzin i dyscyplin naukowych pojęcie tak zwanej książki profesorskiej. Habilitacja ma mieć w sobie to coś, czyli być świadectwem wkładu do rozwoju nauki. Trzeba przy tym pogodzić się z tym, że pojęcie wkładu jest bardzo różnie rozumiane w obrębie poszczególnych dziedzin nauki, a nawet składających się na nie dyscyplin. Dotyczy to chociażby wagi przywiązywanej do tego, co można określić warstwą teoretyczną. Widoczne to jest także w obrębie nauk ekonomicznych.
3. Habilitacja ma być świadectwem umiejętności pracy twórczej o charakterze naukowym, a nie nawet najdoskonalszej pracy odtwórczej, czy typowo eksperckiej. Celem badań naukowych w naukach ekonomicznych jest lepsze zrozumienie reguł, praw odnoszących się do funkcjonowania gospodarki zarówno w jej wymiarze i mikroekonomicznym, jak i makroekonomicznym a nie po prostu opis nawet najbardziej fascynujących przypadków.
4. Habilitacja ma świadczyć o dojrzałości naukowej autora pozwalającej na powierzenie mu odpowiedzialności za rozwój naukowy innych osób.
5. Habilitacja i cały dorobek naukowy mają świadczyć o zdolności do kierowania pracami naukowymi o charakterze zespołowym lub przynajmniej uczestnictwa w tego typu pracach i zdolności do kreowania nowych idei i podejmowania nowych obszarów badawczych.
![Page 6: Kilka uwag o habilitacji: od niesamodzielności do samodzielności w nauce](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081517/56813afa550346895da389b1/html5/thumbnails/6.jpg)
Marek Ratajczak 6
Nauki ekonomiczne i ich specyfika wpływająca na specyfikę habilitacji
Nauki ekonomiczne: Ekonomia, Nauki o zarządzaniu (zaliczane też do nauk humanistycznych), Towaroznawstwo (zaliczane też do nauk przyrodniczych - rolniczych), Finanse.
Nauki ekonomiczne: zaliczane są na ogół do nauk społecznych stanowiących obok nauk przyrodniczych jedną z głównych składowych nauk empirycznych (indukcyjnych, aposteriorycznych) a nie nauk formalnych (apriorycznych, dedukcyjnych). Niektóre ogniwa nauk ekonomicznych bardziej, a niektóre mniej odpowiadają tej najczęściej spotykanej klasyfikacji. Ma to także wpływ na swoisty standard oczekiwań związanych z pracami awansowymi takimi, jak habilitacja.
Specyfika nauk ekonomicznych powoduje, że w kategoriach metodologicznych w naukach tych trudno jest stosować falsyfikację (raczej jest to w praktyce konfirmacjonizm), sporą rolę odgrywa instrumentalizm, a zdaniem części badaczy po prostu retoryka. Poszczególne dyscypliny, a nawet sub-dyscypliny są dość wyraźnie zróżnicowane z punktu widzenia szczegółowych metod i narzędzi badawczych, stopnia formalizacji wywodów, stosowania i interpretacji modelowania, języka, dążenia do formułowania praw o charakterze uniwersalnym, znaczenia elementów myślenia perspektywicznego wybiegającego poza „tu i teraz”. Problem interdyscyplinarności.
![Page 7: Kilka uwag o habilitacji: od niesamodzielności do samodzielności w nauce](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081517/56813afa550346895da389b1/html5/thumbnails/7.jpg)
Marek Ratajczak 7
Procedura habilitacyjna: jak jest i jak ma być?
Art. 18. 1. Przewód habilitacyjny przeprowadza i stopień doktora habilitowanego nadaje:1) w szkole wyższej - rada wydziału lub rada innej jej jednostki organizacyjnej;2) w innej placówce naukowej - rada naukowa.2. Czynności przewodu habilitacyjnego kończą się uchwałami rady jednostki organizacyjnej w przedmiocie:1) wszczęcia przewodu habilitacyjnego;2) wyznaczenia recenzentów;3) dopuszczenia do kolokwium habilitacyjnego;4) przyjęcia kolokwium habilitacyjnego;5) nadania stopnia doktora habilitowanego.3. W przypadku podjęcia przez radę jednostki organizacyjnej uchwały o niedopuszczeniu do kolokwium habilitacyjnego rozprawa habilitacyjna nie może stanowić podstawy do wszczęcia przewodu habilitacyjnego w innej jednostce organizacyjnej.4. Przed podjęciem przez radę jednostki organizacyjnej uchwały o nadaniu stopnia doktora habilitowanego osoba ubiegająca się o nadanie tego stopnia wygłasza na posiedzeniu tej rady wykład habilitacyjny.
![Page 8: Kilka uwag o habilitacji: od niesamodzielności do samodzielności w nauce](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081517/56813afa550346895da389b1/html5/thumbnails/8.jpg)
Marek Ratajczak 8
Procedura: jak jest i jak ma być?Art. 18. 1. Stopień doktora habilitowanego nadaje:1) w szkole wyższej – rada wydziału lub rada innej jednostki organizacyjnej szkoły wyŜszej;2) w innej jednostce organizacyjnej – rada naukowa.”;15) po art. 18 dodaje się art. 18a w brzmieniu:„Art. 18a. 1. Postępowanie habilitacyjne wszczyna się na wniosek osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora habilitowanego, skierowany wraz z autoreferatem do Centralnej Komisji. 2. Osoba ubiegająca się o nadanie stopnia doktora habilitowanego wskazuje we wniosku jednostkę organizacyjną posiadającą uprawnienie do nadawania stopnia doktora habilitowanego, wybraną do przeprowadzenia postępowania habilitacyjnego. Datą wszczęcia postępowania jest dzień doręczenia wniosku Centralnej Komisji.3. W przypadku, gdy rada jednostki organizacyjnej wskazanej przez wnioskodawcę w trybie ust. 1 i 2 nie wyrazi zgody na przeprowadzenie postępowania habilitacyjnego, postępowanie prowadzi jednostka organizacyjna posiadająca uprawnienia do nadawania stopnia doktora habilitowanego wyznaczona przez Centralną Komisję.4. Centralna Komisja w terminie 7 dni dokonuje oceny formalnej wniosku. W przypadku uznania wniosku za niekompletny lub nieodpowiadający wymogom ustawy Centralna Komisja wzywa do jego uzupełnienia, wskazując sposób i wyznaczając termin uzupełnienia wniosku.
![Page 9: Kilka uwag o habilitacji: od niesamodzielności do samodzielności w nauce](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081517/56813afa550346895da389b1/html5/thumbnails/9.jpg)
Marek Ratajczak 9
Procedura: jak jest i jak ma być?5. Centralna Komisja w terminie miesiąca od dnia otrzymania wniosku spełniającego wymagania formalne powołuje komisję habilitacyjną w celu przeprowadzenia postępowania habilitacyjnego. Komisja składa się z:1) czterech członków, w tym przewodniczącego i dwóch recenzentów o renomie międzynarodowej, wyznaczonych przez Centralną Komisję spoza jednostki, o której mowa w ust.2 lub 3;2) trzech członków o uznanej renomie międzynarodowej, w tym sekretarza i recenzenta, wyznaczonych przez jednostkę, o której mowa w ust. 2 lub 3.6. Centralna Komisja w dniu powołania komisji habilitacyjnej przekazuje jej dokumenty, o których mowa w ust. 1.7. W terminie nie dłuższym niż sześć tygodni od dnia powołania komisji habilitacyjnej recenzenci, o których mowa w ust. 5, oceniają, czy osiągnięcia naukowe wnioskodawcy spełniają kryteria określone w art. 16 i przygotowują recenzje.8. Po przedstawieniu recenzji i zapoznaniu się z autoreferatem członkowie komisji habilitacyjnej w głosowaniu jawnym podejmują uchwałę zawierającą opinię w sprawie nadania lub odmowy nadania stopnia doktora habilitowanego.
![Page 10: Kilka uwag o habilitacji: od niesamodzielności do samodzielności w nauce](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081517/56813afa550346895da389b1/html5/thumbnails/10.jpg)
Marek Ratajczak 10
Procedura: jak jest i jak ma być?9.W szczególnych przypadkach, uzasadnionych wątpliwościami komisji habilitacyjnej dotyczącymi dokumentacji osiągnięć naukowych, komisja może przeprowadzić z wnioskodawcą rozmowę o jego osiągnięciach i planach naukowych.10. Komisja habilitacyjna w terminie 21 dni od dnia otrzymania recenzji przedkłada radzie jednostki organizacyjnej uchwałę w sprawie nadania stopnia doktora habilitowanego, o której mowa w ust. 9, wraz z uzasadnieniem. Na podstawie tej opinii rada jednostkiorganizacyjnej, w terminie miesiąca, podejmuje uchwałę o nadaniu lub odmowie nadania stopnia doktora habilitowanego.11. Rada jednostki organizacyjnej zamieszcza na stronie internetowej wniosek osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora habilitowanego wraz z autoreferatem, informację o składzie komisji habilitacyjnej, harmonogram przebiegu postępowania oraz uchwałęo nadaniu lub odmowie nadania stopnia doktora habilitowanego, wraz z uzasadnieniem.12. W przypadku rozbieżności między opinią komisji habilitacyjnej a uchwałami rady jednostki organizacyjnej, Centralna Komisja, po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, może cofnąć jednostce organizacyjnej uprawnienie do nadawania stopnianaukowego doktora habilitowanego, jeżeli stwierdzi, że rozbieżność jest nieuzasadniona.”
![Page 11: Kilka uwag o habilitacji: od niesamodzielności do samodzielności w nauce](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081517/56813afa550346895da389b1/html5/thumbnails/11.jpg)
Marek Ratajczak 11
Główne błędy warsztatowe1. Habilitacja jako osamotnione dzieło lub jako powtórka z…2. Utożsamianie problemu praktycznego - empirycznego z problemem naukowym. 3. Utożsamianie krytyki dotychczasowego rozwoju nauki z prostym przeglądem
literatury.4. Brak lub błędy w formułowaniu hipotez: banalność czy też oczywistość,
nieweryfikowalność oraz utożsamianie weryfikacji hipotez ze znalezieniem przykładów potwierdzających ich słuszność.
5. Nadużywanie zasady pars pro toto.6. Błędy w formułowaniu wypowiedzi: wieloznaczność, niedopowiedzenia,
nieostrość, ogólnikowość, banalność.7. Błędy i niejasności w sferze pojęciowej.8. Niepełność metodologiczna (opis bez próby sformułowania uogólnienia i
wyciagnięcia wniosków dotyczących przyszłości).9. Stosowanie metod badawczych jako celu samego w sobie lub brak wykorzystania
niezbędnych metod zwłaszcza o wymiarze bardziej formalnym oraz błędy w wykorzystaniu poszczególnych metod badawczych.
10. Niedostatki strony redakcyjnej.11. Wtórność naukowa.
![Page 12: Kilka uwag o habilitacji: od niesamodzielności do samodzielności w nauce](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081517/56813afa550346895da389b1/html5/thumbnails/12.jpg)
Marek Ratajczak 12
A gdy już będziecie Państwo całkiem samodzielni
i z dumą będziecie podkreślać, że jesteście profesorami
1. Nie zapomnijcie, że kiedyś byliście na zupełnie innym etapie i w zupełnie innej roli.
2. Cieszcie się, gdy ci co pójdą za wami okażą się być w czymś lepsi od was, bo tak powinno być, bo na tym polega rozwój w nauce.
3. Pamiętajcie, że choć trochę pokory, zwłaszcza wobec wielkości niepoznanego, jeszcze nikomu, a zwłaszcza badaczowi nie zaszkodziło.
4. Nie musicie być perfekcyjni, wystarczy jeśli będziecie starali się być uczciwi wobec innych i nauki.
5. Starajcie się oddzielać stosunek do osoby od stosunku do problemu.6. Nie utożsamiajcie życzliwości z pobłażliwością zwłaszcza wobec tych, którzy będą
w was widzieć swoich mistrzów, przewodników, guru itp., bo czynić im będziecie krzywdę.
7. I pamiętajcie, że „noblesse oblige” – szlachectwo zobowiązuje!!!
![Page 13: Kilka uwag o habilitacji: od niesamodzielności do samodzielności w nauce](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081517/56813afa550346895da389b1/html5/thumbnails/13.jpg)
Marek Ratajczak 13
Dziękuję za uwagę i zapraszam do dyskusji tu i teraz, albo później i gdzie indziej