3/03/2015
1
Ik reken op jouw hulp:Ik reken op jouw hulp:Hulpmiddelen bij de Hulpmiddelen bij de
aanpak van aanpak van dyscalculiedyscalculie
Nathalie Colpaert, ergotherapeuteCAR Ter Kouter
Wat is dyscalculie?Wat is dyscalculie?
� Dyscalculie is een stoornis die gekenmerkt wordt door hardnekkige problemen met vlot/accuraat oproepen van rekenfeiten en/of het leren en vlot/accuraat toepassen van rekenprocedures
(Desoete, ea. 2010)
“Proef op de som.Studeren met dyscalculie.” Desoete,A., Van Hees,V., Tops,W., &Brysbaert,M.(2012)
http://www.arteveldehogeschool.be/dyscalculie/
� Dyscalculie: niet dom, wel stoornis
� ernstige achterstand t.o.v. klasgenoten
� presteren op stoornisniveau
� bij de 10 % zwaksten, ≤ pc 10 = ‘klinische’ score
Ernstig probleem
9 %
Exclusief probleem(voldoende gelegenheid tot leren)
� er is geen ándere verklaring• ziekte, syndroom• onderbroken onderwijsloopbaan, inadequaat
onderwijs, …• intelligentie• etniciteit: allochtone versus autochtone
kinderen
� opgelet: soms treden 2 problemen tegelijk op
� � comorbiditeit
Exclusief probleem
Comorbiditeit
� 7,6 tot 56% comorbiditeit met dyslexie (Badian, 1999;
Dirks, Spyer, van Lieshout, & de Sonneville, 2008; Gross-Tsur e.a., 1996; Light & De Fries, 1995; Lewis, Hitch, & Walker, 1994; Ostad, 1998; von Aster, Schweiter, & Zulaug, 2007)
� 20 tot 60 % comorbiditeit met ADHD (Karande & Kulkarni, 2009; Capano, Minden, Chen, Schachar, & Ickowicz, 2008; Gross-Tsure.a., 1996; Mayes & Calhoun, 2006; Monuteaux e.a., 2005)
� 25 % DCD (Pieters et al., 2010)
� 23% ODD of CD (Prior et al., 1999)
� 30% fobie of angststoornis (Prior et al., 1999)
Het samen optreden van twee betekent vaak dat ze een negatieve invloed hebben op elkaar
� 1° meetmoment: presteren op stoornisniveau
� tussenin ‘taakspecifieke’ interventie
� individuele remediërende leerhulp gedurende 6 mnd
� 2° meetmoment: presteren op stoornisniveau
Hardnekkig probleem
3/03/2015
2
SoortenSoorten dyscalculiedyscalculie::
� Semantische geheugendyscalculie� Procedurele dyscalculie� Getallenkennisdyscalculie� Visuospatiële dyscalculie
� Enkel wetenschappelijke evidentie over eerste2(Desoete, 2009)
� In praktijk heel veel mengvormen
Semantische geheugenDC
� Problemen met temporekenen: splitsingen, tafels…
� Minder accuraat/ trager in hoofdrekenen
� Problemen met arbitraire informatie < >,
teller,noemer…
� Onregelmatige resultaten
Geen gebrek aan inzicht, wel automatisatieprobleem
���� Bij 20 à 30% meer tijd en/of minder
oefeningen BETERE resultaten
Procedurele DC
� Gebruiken rekenalgoritmes die eerder normaal zijn voor
jongere kinderen; bvb vingertellen.
� Begrijpen rekenprocedures niet en hebben problemen met
langere stappenplannen
� Problemen met schriftelijk rekenen (‘lenen’, staartdelen)
� Moeite met rekentaal
���� Bij gebruik van OPZOEKBOEKJE beter
resultaten
42-7=?
9
buurT van 14=?
Problemen met getallenkennis
Momenteel wordt dit niet meer als afzonderlijk type gezien, daar de meeste
kinderen met dyscalculie problemen hebben met getallenkennis.
Moeite met inzicht in de getalstructuur(H T E)
� Problemen met lezen van getallen, getaldictee, getallen
herhalen, getalbegrip, getalproductie
� Problemen met procenten, breuken, decimale getallen
� …dus ook metend rekenen(omzetten van
maateenheden,…)
���� Bij CONCREET MATERIAAL betere resultaten
Visueel ruimtelijke problemen
� Moeite met ruimtelijk goed weergeven van numerieke
informatie
� Probleem met het ruimtelijk voorstellen
� Probleem met meetkunde, wijzerklok
� Probleem met schattend rekenen en vraagstukjes
���� Bij hulp met het voorstellen en talige
hulpmiddeltjes gaat het beter
Hoe Hoe kunnenkunnen we we kinderenkinderen/ / jongerenjongeren//volwassenenvolwassenen helpenhelpen wanneerwanneerrekenenrekenen moeilijkmoeilijk looptloopt??
3/03/2015
3
KunnenKunnen, , durvendurven, , willenwillen
� Als hulpverlener/leerkracht heb je de taakom:
� Negatieve gedachten en (onjuiste)gevoelens tov rekenenproberen te vermijden of te verminderen(faalangst)
� DOOR succeservaringen aan te bieden:
� Bevestigend deel(flink zo, goed geprobeerd)
� Infomatief deel(wat is er goed aan?)
� Attribuerend deel(waarom was het goed? Wie was erverantwoordelijk voor dat het goed was?)
KunnenKunnen, , durvendurven, , willenwillen
� Kinderen moeten durven denken, durvenproberen
� Belang van een stimulerende omgeving!
STICORDISTICORDI
• Stimuleren: het kind uitnodigen om te leren
• Compenseren:hetprobleem oplossendoor de foutehandeling te ontwijken
• Remediëren:hetprobleem oplossendoor foute handelingenzelf aan te pakkenvan vught: relativeren
• Dispenseren:vrijstellenvan bepaaldeleerstofinhouden
� Geloof in hen zodat ze in zichzelf gaan geloven
� Latencijferen,zakrekenmachine,tafelkaart,formularium
� Therapie geven
WERO toets is geenspelligstoets
� Tafels enkel op inzichtkunnen maken,niet op tijd
sticordisticordi
� Vaak voor een ganse klas bruikbaar� Tweerichting-verkeer�ik MAG mijn tafelkaart gebruiken, maar ik MOET “D” op mijn toets schrijven
� Vuistregels:�Geef meer tijd of minder oefeningen�Doe beroep op de sterke kanten� huistaken???
� hulpmiddelen
�Pas beoordelingen aan�Besteed aandacht aan hulpmiddelen en aan
leren leren�motiveer
HulpmiddelenHulpmiddelen
Enkele krachtlijnen:
� gemaakt op maat: � op basis van een degelijke en voortdurende procesanalyse
� discreet� geef geheugensteuntjes, ankerpunten� stimuleer zelfspraak� uitgebreide, geïndividualiseerde oefenfase� daarna transfer leggen naar klas en thuis� Metacognitie:kind moet weten wanneer hij
een hulpmiddel nodig heeft; moet de hulpmiddelen willen gebruiken.
Cognitieve deeltaak: Cognitieve deeltaak: TT--taaktaak
Wat Taalbegrijpen, rekentaal
Voorbeeld1 meer den 50 is….
Het k.g.v. van “4,5,6” is…
In therapieRekenbegrippen aanleren, taalbegrip
uitbreiden
Sticordi-
voorbeeld
Begrippenlijst voor die begrippen die
niet geautomatiseerd geraken(vaak
korte uitleg met een voorbeeld)
T-taak
3/03/2015
4
T-taak: begrippen leren / ondersteunen
Cognitieve deeltaak: Cognitieve deeltaak: LL--taaktaak
WatLexie: lezen, schrijven, interpreteren
van getallen
Voorbeeld
Dictee van getalwoorden en cijfers
Schrijf in cijfers: vierduizend
achtenzeventig
In therapieOefenen op getallen lezen en schrijven,
getalinzicht, wegwerken van inversies
Sticordi-
voorbeeldTabellen gebruiken, cijferkaarten
L-taak
1 danst op één been2 zwemt in zee3 een krul van Marie4 een neus van een pompier5 een oor gelijk een schijf6 zit in een fles7 is aan het zweven8 staat op wacht9 zit in de regen Cognitieve deeltaak: Cognitieve deeltaak: SS--taaktaak
Wat
Lezen of schrijven van
operatiesymbolen . O.a. +,-
,x,:,<,>,…correct kunnen interpreteren
Voorbeeld Vul in met < of >of = 15….4
In therapieOefenen op het correct gebruiken en
begrijpen van deze symbolen
Sticordi-
voorbeeld
Symboolkaart voor de symbolen die
niet geautomatiseerd worden.
(verschillend in elk lj)
S-taak
SS--taaktaak: symbolen interpreteren: symbolen interpreteren
het hapmonster pakt altijd de grootse
231 121
Cognitieve deeltaak: Cognitieve deeltaak: KK--taaktaak
WatGetallenkennis. Inzicht in de
getalstructuren en de getallenlijnen
Voorbeeld
Twee plaatsen na 7 komt….
Schrijf met een kommagetal: 9/10
Vul aan: 0-2-4-…-…
In therapie
Oefenen met concreet materiaal,
tabellen, getallenlijnen, waarde van
het cijfer binnen een getal leren
opbouwen(H-T-E)
Sticordi-
voorbeeld
Tabellen gebruiken
Geheugensteun voor begrippen voor
en na
K-taken
3/03/2015
5
MABMAB--materiaalmateriaal
D H T E
Cognitieve deeltaak: Cognitieve deeltaak: PP--taaktaak
Cognitieve
deeltaak
Rekenalgoritmes, procedures kunnen
gebruiken. (splitsen, overbruggen,
ontlenen,…)
Wat45-19=…
9+8=… 569 x 3 = ...
VoorbeeldVerschillende technieken worden
aangeleerd in kleine deelstappen.
In therapie100-veld, duizendveld,…
opzoekboekje
Sticordi-
voorbeeld
Opzoekboekje; formularium mogen
gebruiken
P-taak
Brugsommen tot 20Brugsommen tot 20
bv. 7 + 8 =
Cognitieve deeltaak: Cognitieve deeltaak: GG--taaktaak
WatGeheugen: automatisatie(splitsingen,
maaltafels, formules,…)
Voorbeeld 3x4= Opp vierkant=
In therapie
Eerst inzicht verwerven in deze taken adhv
materiaal: vb weten dat 3x4= een drie groepjes
van 4 blokken= 4+4+4
Daarna heel veel oefenen… en wanneer het niet
lukt hulpmiddelen leren gebruiken
Sticordi-
voorbeeld
Maaltafelkaart,
Visuele voorstelling van getallen �
splitsen
Meer tijd(20 tot30%)/minder
oefeningen
G-taak
Tafels van 1 tot 10Tafels van 1 tot 10 Cognitieve deeltaak: Cognitieve deeltaak: VV--taaktaak
WatHet vormen van een adequate
probleemvoorstelling
Voorbeeld5 is de helft van…
20 is 2 meer dan…
In therapie
Op concreet niveau inzicht
verwerven, om stap voor stap naar
abstracter niveau te kunnen
overgaan.
Sticordi-
voorbeeldDoelstellingen op dit vlak beperken
V-taak
3/03/2015
6
Cognitieve deeltaak: Cognitieve deeltaak: CC--taaktaak
Wat
Opdrachten bestaande uit meerdere
zinnen waar veel contextinformatie
vervat zit.
Voorbeeld
De som van 2 getallen is 480. Het ene
getal is driemaal zo groot als het
andere. Deze getallen zijn:…en…
In
therapie
Complexiteit systematisch verhogen.
Leren gestructureerd taken op te lossen,
stappenplan leren gebruiken.
Sticordi-
voorbeeld
Stappenplan voor toepassingen
Vraagstukken EHBO boekje (Verschaffel)
C-taak
Cognitieve deeltaak: Cognitieve deeltaak: RR--taaktaak
Wat
Opdrachten waarbij men
relevante informatie moet
selecteren van irrelevante
informatie
Voorbeeld
Femke weegt 20kg, Silke weegt
22kg, Femke is 1m groot. Wie
weegt het meest?
In therapie
Kinderen leren dat niet elk getal
moet gebruikt worden binnen een
opgave.
Sticordi-
voorbeeld
Doelstellingen op dit vlak
beperken
R-taak
Cognitieve deeltaak: Cognitieve deeltaak: NN--taaktaak
Wat Schattend rekenen. Number-sense
Voorbeeld
1meer dan 25 licht het dichtst bij?
Kies uit 10,30,50
Uitkomst schatten bij cijferen
In therapie Via materiaal inzicht verbeteren
Sticordi-
voorbeeld
Schattend rekenen weglaten of
vervangen door een controle met
zakrekenmachine
N-taak
Gebruik van een rekenmachineGebruik van een rekenmachine
Nuttige Nuttige literatuur/bronnenliteratuur/bronnen