Download - Hidrolik pnomatik komprasörler

Sembol resmi

1.BASINÇ ÜRETİMİ1.1.Komprasör (Sıkıştırıcı)

Sıkıştırıcılar, atmosferden emilen havayı istenilen işletme basıncına sıkıştırırlar. Ön tarafa bağlanmış filtre toz veya diğer katı maddeleri havanın içerisinden ayrıştırır.

Sıkıştırma şekline göre Komprasörler

Pistonlu Akış ( Turbo ) Komprasörler Komprasörleri

Kurs pistonlu Döner pistonlu Eksenel RadyalKomprasörler Komprasörler Komprasörler Tek Kademeli -Vidalı Komprasörler İki kademeli -Paletli Komprasörler Diyaframlı Komprasörler

A- Pistonlu KomprasörlerPistonlu sıkıştırıcılar sıkıştırma esasına göre çalışır, hava atmosferden silindirin içerisine

emilir, orada hapsedilir,sıkıştırılır ve bir basınçlı hava tankına doldurulur.Tek kademeli kurs pistonlu kompresörler

ERKEK TEKNİK ÖĞRETİM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ1

Çıkış valfiGiriş valfi

Silindir

Piston

Biyel kolu

Krank mili

Tek kademeli kurs pistonlu kompresörler 10 bar işletim basıncına kadar ve 100 m3 / saat üretim miktarına kadar kullanılır.

Tek kademeli pistonlu kompresörler atmosferik havayı emer ve bir dirence karşı çıkış kısmında daha yüksek basınçta sıkıştırır.

Çalışması: Krank mili saat yönünde dönerken biyel kolu vasıtasıyla piston aşağı hareket eder. Bu sırada giriş valfi üzerinden hava emilir. Valfler mekanik olmayıp,basınç kumandalıdır. Böylelikle 10 derece açıda “üst ölü noktadan” alt ölü noktaya kadar emilir.

Silindirin dolum oranı ,emme zamanı ve devire bağlıdır.Alt ölü noktadan sonra giriş valfi kapanır ve çıkış valfi açılır. Bu esnada hava dirence doğru

sıkıştırır ve çıkış kapısından istenilen yere gönderilir.

B- İki Kademeli Kurs Pistonlu KompresörlerEndüstride çoğu kumandalar için 7-10 bar basınçlı,ara soğutmalı iki kademeli kurs pistonlu kompresörler kullanılır.

Havanın sıkıştırılması sırasında moleküler hareket nedeniyle yüksek bir ısı oluşur (Enerji dönüşümü). Daha yüksek basınçlar veya daha büyük hava miktarının sıkıştırılması istendiğinde bu ısı miktarının uzaklaştırılması gerekir.Birden çok kademeli sıkıştırma ile soğutma süreci (işlemi) daha kolaylaşır.Şekilde görülen iki kademeli sıkıştırıcıda iki piston bir krank miline etki eder. Hava soldaki sıkıştırıcıda belirli bir basınca getirilir. Ön sıkıştırılmış hava bir ara soğutucu üzerinden gerekli son basıncı sağlayan ikinci sıkıştırıcıya aktarılır(iletilir). Ön basınç ara soğutucunun soğutma gücüne göre belirlenir.

Ara soğutmada,düşük basınç kademesinde sıkıştırma nedeniyle ısınan hava ,yüksek basınç kademesine iletilmeden önce yaklaşık olarak emme ısısına soğutulur.

Düşük basınç kademesinde hava son basıncın kare köküne eş değer bir ara basınca sıkıştırılır. Örn. Sıkıştırıcının son basıncı 8 bar ise (Mutlak basınç), düşük basınç kademesi 2,8 bar dır.


SEMBOL RESMİ

Lastik diyagram

C- Diyaframlı Kompresörler

Diyaframlı kompresörler pistonlu sıkıştırıcılar gurubuna mensuptur. Basınç geçirmeyecek şekilde bağlanmış diyafram, içinden sıkıştırılacak hava tahrik mekanizması ile temas etmez. Bu nedenle diyaframlı kompresörler özellikle yağsız basınçlı hava üretimi için uygundur. Örn. gıda sanayisinde.

Ulaşılabilen işletme basınçları yaklaşık 10 bardırBu sıkıştırıcıların iş kursları diyafram yapısı nedeniyle daha kısadır.

1.2Basınçlı Hava DağıtımıBasınçlı hava; hava tankı ve bir boru hattı şebekesi üzerinden tüketiciye ulaşır. Boru hattı

olarak çoğunlukla dikişsiz çekilmiş çelik boru, bakır veya pvc borular kullanılır.

Hat Döşeme

Hatlar %2-3 eğimli döşenmelidir. Hat kolları yukarı doğru yapılmalıdır; zira bu sayede daha az yoğunlaşma ve kir taşınır. Yoğunlaşma suyunun tahliyesi için kol hattına musluklu bir kap yerleştirilebilir.


Ana dağıtım hatları normalde kapalı devre olarak döşenir.

Daha iyi basınç dağıtımı için işletmelerde kapalı devre hat kurmakta yarar vardır. Kapalı devre hatlar çap olarak 1/3 daha küçük kurulabilir. Kapalı devre hattının kolları bütün atölyeden geçmeli her iki tarafında da kapama valfi bulunmalıdır.

Basınçlı Hava Boru Kesitinin Belirlenmesi


Uzunluk m

Hava tüketimim3 /saat

Basınç düşüşü 102

kPa ( bar )Boru çapı Basınç

102 kPa (bar)

Basınçlı hava hatlarının anma genişlikleri ve borunun çapları; gerekli üretim miktarı, hatta bağlı armatörlerin akış direnci, hat uzunluğu, işletme basıncı ve hatta müsaade edilen basınç düşüşüne bağlıdır. Boru hatları, dirsek armatörlerindeki basınç kaybı normalde uygulanan yaklaşık 8 bar işletme basıncında 0,1 barı geçmemelidir. Nomogramdan ana dağıtım hattının boru çapı belirlenmelidir.

Örn.300 m hat uzunluğu A’ya işaretlenir.950 lt hava tüketimi B’ye işaretlenir her iki nokta bir çizgi ile birleştirilir ve C’ye uzatılarak C üzerinde bir nokta bulunur.8 bar basınç E’ye işaretlenir. Basınç düşüşü 0,1 bar G’ye işaretlenir. E ve G noktaları birleştirilerek F’ye kestirilir. C ve F noktaları birleştirilerek D’ye kestirilir. Kesim noktası üzerindeki değer okunur. Buradan 90 mm’lik bir çap bulunur. Kesik çizgi ise bir düzeltme yöntemidir, direnç uzunluğundan hesaplanır.

Direnç UzunluklarıBasınçlı hava şebekelerinde sızıntı yerleri büyük enerji kayıplarına yol açar. Bu nedenle

bağlantı şebekesi düzenli olarak sızıntı muayenesinden geçirilmelidir. Her doğru bir hatta bağlanmış, bağlantı parçaları veya bir dirsek belli bir direnç teşkil eder.

Belirli bir çapta, bu direnç, doğru bir hattın çapı gibi ifade edilebilir. Örn. bir T parçası 30 mm’lik bir anma genişliğinde 10 metre uzunluğunda bir hattın sahip olduğu direnç =2,6 metredir.

Bu uzunluk, boru kesitinin hesaplanması için dikkate alınmalıdır.

1.3 Basınçlı Havanın HazırlanmasıŞebekenin içinden geçerken kopan pas parçacıkları kumanda devresinde işletim hatalarına yol

açabilir ve bu nedenle basınçlı hava filtrelenmelidir. Ayrıca işletme basıncı tüketici tarafından istenen çalışma basıncına ayarlanmalı ve basınçlı hava gerektiğinde kumandadaki yapı elemanlarının yağlanması için yağ sisi ile kaplanmalıdır. Bu görevler; basınçlı hava filtresi, basınç ayar valfi, basınçlı hava yağlayıcısından oluşan şartlandırma ünitesi tarafından gerçekleştirilir. Buna koşullandırma birimi de denir.

A- Şartlandırıcı (Koşullandırma Birimi)

1- Basınçlı Hava Filtresi


Basınçlı hava filtresine hava yandan girer, havayı pisliklerden, özellikle yoğunlaşma suyundan temizler.

Çalışması: Basınçlı hava bir kılavuz yardımıyla filtre kabına yöneltilir ve hızlı bir dairesel harekete geçirilir. Pas parçacıkları su veya yağ damlacıkları gibi kaba pislikler merkezkaç kuvveti yardımıyla filtre kabının duvarına fırlatılır. Orada da yoğunlaşır. Yoğunlaşma suyu filtre kabının alt kısmında toplanır ve en üst seviyeye ulaştığında tahliye vanası ile boşaltılır.

Değiştirilebilen filtre gövdeleri bronz,pirinç veya çelik süzgeçlerden, daha ağır şartlar için sinter metal, sinterlenmiş plastik veya seramik malzemelerden oluşur.

Normal filtrelerde gözenek büyüklüğü 5 ile 40 m arasındadır. Yoğunlaşma suyu seviyesi müsaade edilen en yüksek seviyeye ulaşmadan önce

boşaltılmalıdır. Aksi taktirde su tekrar havaya karışır.Büyük yoğunlaşma suyu miktarları biriktiğinde otomatik boşaltmalı su tutucuları kullanılır.


2- Basınç AyarlayıcısıKompresör tarafından sağlanan havada basınç salınımları vardır. Bu basınç salınımları;

valflerinin anahtarlama özelliklerini,silindirlerin hareket hızlarını ve akış kontrol valfleri ile impuls valflerinin davranışlarını olumsuz yönde etkiler.

Bir pnömatik sistemin sorunsuz olarak çalışabilmesi için öncelikli koşul; basınç seviyesinin mümkün olduğunca sabit kalması gereklidir. Basit bir sistem basıncını sağlayabilmek amacıyla basınç ayarlayıcıları kullanılır. Basınç ayarlayıcılar kontrol sisteminde kullanılan hava miktarından bağımsız olarak sisteme sabit seviyeli basınç sağlarlar. Basınç ayarlayıcılar filtreden sonra bulunurlar ve işletme basıncını sabit tutarlar. Ayarlanması gereken basınç seviyesi sistem özelliğine göre ayarlanmalıdır.

Pratikte basınç ayarları aşağıdaki şekilde yapılır. Güç veya tahrik bölümünde 6 bar Kontrol bölümünde 4 barYukarıdaki değerler ile ekonomik ve teknik olarak basınçlı hava hazırlandığında devre

elemanlarından en iyi verimin alınması sağlanmış olur.Yüksek işletme basıncı verimli olmayan enerji kullanımına veya fazla aşınmalara neden olur.

Düşük işletme basıncı ise güç elemanlarında düşük verime neden olur.

Çalışması: Basınç ayar valfinin giriş basıncı her zaman çıkış basıncından yüksektir. Basınç ayarları bir diyafram aracılığıyla gerçekleştirilir. Diyaframın bir tarafında çıkış basıncının uygulandığı kuvvet, diğer tarafında ise yayın uyguladığı kuvvet vardır. Yay kuvveti bir vida aracılığıyla ayarlanabilir.

Çıkış tarafındaki basıncın herhangi bir nedenle yükselmesi durumunda, diyafram yaya karşı ek kuvvet uygulayarak hava geçiş kesitini küçültür veya kapatır. Diyaframın üzerinde bulunan valfde diyaframın yaya karşı kuvvet uygulaması ile açılır. Bu valfin açılmasıyla fazla hava basınç ayarlayıcının gövdesi üzerinde bulunan açıklıklardan atmosfere atılır.

Çıkış tarafında basıncın düşmesiyle; yay kuvveti etkisiyle valf hava geçiş kesitini büyütür. Basınç ayarı diyafram üzerinde bulunan valfin sürekli açılıp kapanmasıyla gerçekleştirilir. İşletme basıncı manometre aracılığıyla gösterilir.

3- Manometre Havanın bar cinsinden basıncını ölçmeye yarar.


Hava tahliye

Çalışma şekli: Basınçlı hava P’den manometreye girer boru yaydaki basınç nedeni ile yayda bir gerilme uzama zorlaması meydana gelir. Çubuk, segman ve dişli üzerinden bu hareket ibreye aktarılır ve kadran üzerinden basınç okunabilir.

2.BASINÇLI HAVA SİLİNDİRLERİBasınçlı hava silindirleri pnömatik enerjiyi mekanik enerjiye dönüştürür. Mekanik enerjiden

iş parçası ve aletlerin kaldırılması veya iletilmesi gibi doğrusal hareketlerin üretimi yada sıkma burma kuvvetlerinin üretiminde yararlanılır (Sıkma silindirleri veya açma silindirleri).

İşlevleri itibariyle pnömatik silindirler tek ve çift etkili silindirler olarak incelenir.2.1.Tek Etkili Silindirler

Pistonlu veya diyaframlı silindirlerdir. Piston ve diyaframın sadece tek bir tarafı basınçlı havayla kumanda edildiğinden tek bir yönde iş yapabilir , örneğin; sıkma, itme veya preslemede kullanılırlar.

A- Pistonlu Tek Etkili Silindirler

Çalışması : Piston yüzeyi basınçlı hava ile kumanda edildiğinde piston kolu açılır. Hava tahliyesinde geri getirme yayı pistonu tekrar başlangıç konumuna getirir. Geri getirme yayının montaj uzunluğu nedeniyle 100 mm’ye kadar uzunlukta tek etkili silindirler kullanılır.

B- Diyaframlı Tek Etkili SilindirlerDiyaframlı silindirlerde basınç kuvvetleri bir diyaframı deforme eder. Deformasyon mesafesi

piston kolunun kursunu ifade eder.Kurs uzunluğu 40 mm’ye kadar veya yuvarlanmalı diyaframlarda yaklaşık olarak 80 mm’ye

kadardır. Diyaframlı silindirler hemen hemen hiç bakım gerektirmezler, örneğin; damgalama ve perçinleme veya sıkma tertibatlarında kullanılır.


Boru yay

Segman ve dişlisi

Skala

İbre

Gövde

Çalışması : İki metal kap arasına sıkıca lastik, plastik veya metalden bir diyafram bağlanır. Piston kolu merkezi olarak diyaframa sabitlenmiştir. Geri kurs diyaframın iç gerilimiyle desteklenen içindeki geri getirme yayı vasıtasıyla gerçekleşir.

2.2 Çift Etkili SilindirlerÇift etkili silindirde, pistonun her iki tarafı dönüşümlü ve basınçlı olarak tetiklenir. Her iki

yönde iş kursu mümkündür. Tek etkili silindire göre avantajları şunlardır; Kurs uzunluğu 2 m’ye kadar ulaşmaktadır. Piston kolunun ileri hareketi yaydan etkilenmez ve geri hareket hızlı ve düzenlidir.Ayrıca piston hızları her iki yönde ayarlanabilir. Kurs sınırlaması çoğunlukla pistonun silindir

içinde dayanması ile sağlanır. Yüksek hızlarda yastık büyük kütlelerin frenlenerek sert çarpmalardan dolayı silindirin hasar görmemesini sağlar.

Hava kaçaklarını önlemek için nutring ve segman kullanılır.


Dezavantajları Kısa kursHızlı aşınma

Avantajları Hemen hemen sürtünmesiz%100 sızdırmazlık

Contalı piston Silindir borusu

Piston kolu

Sembol resmi

Hava girişi Hava çıkışı

Çalışması : Silindir, piston tarafından hava ile beslenir ve kol tarafındaki hava tahliye edilince piston kolu açılır.

Kol tarafına basınçlı hava uygulandığında ve karşı taraftaki hava tahliye olduğunda, piston kolu tekrar başlangıç konumuna geri döner.

Dikkat : Eşit basınçta ileri piston kuvveti geri kursa göre daha büyüktür. Çünkü daha büyük etkili piston alanı vardır.

A- Son Konum Yastıklamalı Çift Etkili Silindirler

Geri dönüş yastıklamalı İki taraflı yastıklamalı İki taraflı ve ayarlanabilir

yastıklamalıÇift etkili silindirlerle; büyük kütleler hareket ettirildiğinde, son konum yataklamalı silindirler

kullanılır.

Çalışması : Son konuma varmadan önce yastıklama pistonu havanın doğrudan dışarıya giden yolunu keser (Hava yastığıyla). Hava miktarı piston vasıtasıyla sıkıştırılır ve kurs bitimine az kala frenlenir. Silindir bitiminde aşırı basınç oluşur; Kinetik enerji basınca dönüşür. Şimdi hava sadece küçük ayarlanabilen akış kesitinden geçebilir. Tersinleme de hava engelsiz olarak tekrar açılır (Akış ayar valfinden de serbest geçer).

B- İki Taraflı Piston Kollu Çift Ekili Silindirler


Bu silindirler norm çift etkili silindirlere göre daha büyük döndürme kuvvetleri ve bükme momenti karşılayabilir, zira kol her iki tarafta yataklanmıştır. Her iki piston alanı eşittir.

Bu nedenle her iki hareket yönünde kuvvet eşittir. Çalışma pozisyonunda yer azlığı durumunda kolun serbest ucuna işaret elemanları takılabilir.

C- Tandem Silindirler

Tandem silindirler küçük montaj çapına büyük kuvvetler uygulanması gerektiği zamanlarda kullanılır.

İki adet tek ünite olarak birleştirilmiş çift etkili silindirlerden oluşur. Ön ve arka piston alanının aynı anda kumanda edilmesiyle tek etkili silindire göre hemen hemen iki kat güç elde edilir. Etkili kuvvetler toplanır.

D- Döner Silindirler


Hava girişiHava çıkışı

Döner kanatlı silindirle 300°’ye kadar dönme hareketi sağlanabilir.Döner kanatçıkların sızdırmazlığını sağlamak zordur. Ayrıca boyutlara oranla düşük

momentler elde edilir.

E- Darbeli SilindirlerDarbeli silindirin yapısı çift etkili silindire benzer.

Çalışması : Silindirde, hava basıncının kurulduğu bir ön oda vardır. Kumanda edilen alan, kol tarafında piston tarafındaki etkili alana göre daha büyüktür. Kol tarafındaki hava tahliye edildiğinde piston açılır. Başlangıçta basınçlı hava, piston yüzeyinin tamamına etki edemez (Kesit daralması olduğundan), piston açıldığında aniden mevcut hava miktarı tüm piston alanına kumanda eder ve hızla ön odadan gelmeye devam eder. Bu sırada piston ortalama 6 - 10 m/sn hıza ulaşır ve bu anda darbe oluşur. Darbe etkisi sadece bir yönde mümkündür.

Uygulama alanı ; Presleme, kıvırma, perçinleme veya damgalama.

F- Teleskop Silindirler


Sembol resmi

Silindir, silindir borularıyla piston kolundan oluşur. İleri kurs ve karşı kuvvet yardımıyla önce en içteki piston ve ardından içten dışa doğru diğer piston kolları (boruları) açılır.

Piston kollarının geri konumu dışsal kuvvetlerle gerçekleşir. Azami piston kuvveti en küçük piston alanı tarafından belirlenir.

Uygulama alanı; Kısa silindir yapısı ile büyük kurs uzunluğunun hedeflendiği her yerde (Örneğin lift).

3. VALFLER VE TEMEL KUMANDA DEVRELERİDikkat : Valfler konusu anlatılırken; Devre örnekleri üzerinde sembolleriyle anlatılacak. Devre örnekleri deney seti üzerinde kurularak gösterilecek. Konu sonundaki alıştırmalar öğrenciler tarafından çözülüp deney seti üzerine kurulacak. Alıştırmalar FESTO- deney setine göre hazırlanmıştır.ValflerValfler; durma, başlama, işaret verme, basınç ve basınç aracının akış miktarını kumanda eder.

Pnömatik ve hidrolik devre şemalarında standart sembol olarak gösterilir. Ancak bu semboller cihazların sadece işlevini temsil edip, yapım tipini göstermezler.

3.1 Valflerin GösterilmesiValfler DIN/ISO 1219’a göre semboller ile gösterilir.

Anahtarlama konumları

Başlangıç konumuBir valfin basınçlı hava hattı açıldıktan sonra kumanda devresinde

başlangıçta aldığı anahtarlama konumuna başlangıç konumu denir.

Yay geri getirmeli valflerde kumandasız durumda valfin aldığı anahtarlama konumuna başlangıç konumu denir.Devre şemalarında hatlar başlangıç konumu yada normalde kapalı konuma bağlıdır.

Açık - Kapalı Açık Kapalı


Birden fazla anahtarlama konumu belirlenmiş valfler, açık, kapalı, kumandasız veya kumandalı anahtarlama konumunda olabilir. Bu anahtarlama konumları ard arda sıralanmış dikdörtgenler yada karelerle gösterilir. Alanların sayısı mümkün olan anahtarlama konumunu temsil eder.

Normalde kapalı

Bu tip valflerde normal konumda basınç hattı kapalıdır.

Normalde açık

Basınç hattının, tüketiciye doğru akışına izin verdiği konuma normalde açık konum denir.

Anahtarlama konumları normalde harflerle tanımlanır.

Anahtarlama konumları küçük harfler ile a,b,c,... olarak, orta konum, bir üç konumlu valfin

merkezleme konumu 0 ile tanımlanır. Akış hatları

Alanlar arasında hatlar çizgilerle ve basınç aracının akış yönü oklarla gösterilir.

Kapalı hatlar yatay çizgiyle gösterilir.

ERKEK TEKNİK ÖĞRETİM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

a b a o b

a b

14

Bağlantılar harf veya rakamla tanımlanır

Cihazlarda muhtelif bağlantılar büyük harflerle yada rakamlarla tanımlanır.

Basınçlı hava bağlantısı 1 Pİş Hatları 2,4,6 A,B,CEgzos Hattı 3,5,7 R,S,TKumanda-sinyal Hattı 10,12,14 X,Y,Z

Örneğin : P yerine 1 R yerine 3 2 yerine A 3 yerine 5 4 yerine B

Basınçlı hava kaynağına bağlı akış hattı

İş hattı

Sinyal (kumanda) hattı

Hatlar Üç hat Hatlarbirbirine birbirine arasındabağlantılı. bağlantılı bağlantı (kesişme ) yok.

Bağlantı yeri kapalı

Çabuk kilitlemeli , kavrama açık

Çabuk kilitlemeli , kavrama kapalı

Hatlar bir valfin içinde veya dışında birbiriyle bağlantılı ise bağlantı yeri dolgun bir nokta şeklinde gösterilir. Bağlantılar bir anahtarlama konumunda nasıl ise diğer konumlarda da aynı yere konulmalıdır. Bir valf tetiklendiğinde veya anahtarlandığında ,valf gövdesi hatlar alacağı konum ile


a bZ

P

A B

R

15

karşı karşıya gelene kadar yatay yönde itilir (kaydırılır). Bu alanın çizgilerinden, anahtarlama konumu görülür.

3.2 Valflerin TetiklenmesiValflerin tetiklenmesi insan gücü, mekanik, elektrik, basınç enerjisi yada kombine tetikleme

yoluyla gerçekleşebilir. Tetikleme şekilleri standart olup, valflere dışarıdan bağlanır.


3.3 Yapılarına Göre Valf ÇeşitleriYapı prensiplerine göre valfler Oturmalı valfler = - Bilyalı valfler - Disk tabanlı valfler Sürgülü valfler = - Uzunlamasına sürgülü valfler - Uzunlamasına yassı sürgülü valflerOturmalı valflerde valf yolları bilya, plaka veya konik elemanlarla açılır veya kapanır.

Oturmalı valflerde, genel olarak elastik sızdırmazlık elemanları kullanılır. Oturmalı valflerde sürtünmeye çalışan ve bundan ötürü aşınmaya açık çok az parça bulunur. Bu nedenle oturmalı valflerin ömürleri uzundur. Bu valfler kirlenmeye karşı duyarsızdırlar. Yenilmesi gereken yay karşı kuvveti ve hava basıncının etkisi nedeniyle, kumandaya karşı yüksek kuvvet tepkisi gösterir. Bu nedenle gerekli kumanda kuvveti bağıl olarak yüksektir. Uygulanan kumanda kuvveti geri getirme görevini gören yay kuvvetini ve basınçlı havanın uyguladığı kuvveti önlemek durumundadır.

Bilya Oturmalı ValflerEn sık rastlanan valfler, bilya oturmalı valflerdir.

P

A

T

Valfin kumandasıyla bilya, oturma yüzeyinden ileriye doğru itilir. Uygulanan kumanda kuvveti, yayın geri getirme kuvvetini ve basınçlı havanın bilya üzerine etkilediği kuvveti yenmek durumundadır.

Kumanda konumunda 1(P) ve 2(A) bağlantıları birbirine bağlanmış durumdadır. Valf hava akışını müsaade edecek şekilde anahtarlanmıştır.

Disk Oturmalı Valfler

P

A

T

Kumandasız durumda 1(P) ve 2(A) bağlantısı kesiktir. Disk oturmalı yön kontrol valfi kumanda edildiğinde 1(P)’den 2(A)’ya basınçlı hava geçer (Bağlantı sağlanır).

Sürgülü Valfler

P

A

T


Sürgülü valflerde, valf bağlantı yolları piston, yassı piston veya disk aracılığıyla birbirine bağlanır veya kapatılır . Şekilde boyuna (uzamasına) sürgülü yapı tipli valfde normal konumda (P)’den (A)’ya geçiş yoktur, sürgü uyarıldığında (P)’den (A)’ya geçiş sağlanmış olur.

Normal konum Kumandalı konum3.4 Konumlarına Göre ValflerKonumlarına göre valfleri anlatırken aşağıdaki açıklamalara uyulması gerekir. Valflerde her anahtarlama konumu kare olarak gösterilir. Semboller valfin yapısını değil şeklini gösterir. Oklar akış yönünü gösterir. Yatay çizgiler kapalı konumu gösterir. Bağlantı hatları, valflerin kumandasız durumunu gösterir.

3/2-Normalde Kapalı Valfler

K u m a n d a s ız

K u m a n d a lı

P

A

RA

R

Normalde kapalı yön kontrol valfi kumandasız ise basınç hattı iş hattına kapalı olduğu için hava geçişi yoktur.

3/2-Normalde açık valfler

K u m a n d a sız

K u m a n d a lı

P

A

T

P

A

T Kumandasız Kumandalı

Normal konumda açık bir valfde; kumandasız halde 1(P) basınç bağlantısı, 2(A) bağlantısına yönlendirilmiş durumdadır. Normalde açık kumandalı valfde (P) den (A)’ya akış olur.

Normal konumda valf diski 3( R ) bağlantısını kapatmıştır. Valfin kumanda edilmesiyle valf diski bulunduğu konumdan itilir ve 1(P) bağlantısı kapatılır. Bu durumda 2(A) bağlantısı 3( R )


bağlantısına yönlendirilir ve atmosfere çıkış açılır. Valf kumandası kaldırıldığında valf yayının geri getirme etkisiyle tekrar normal konumuna geri döner.

3.5 İşlevlerine Göre Valf ÇeşitleriYön Kontrol Valfleri

Yön kontrol valfleri basınç aracının yolunu açar, kapar veya değiştirerek; başlama, durma ve akış yönünü etkiler.

Kısa tanımda; Kumanda edilen yol sayısı, Kumanda edilen konum sayısı, Valfin kumanda şekli, belirtilir.

Örnek : 3/2 - Buton kumandalı yönlendirme valfi.

3 yol ve 2 konum vardır. 3 yol: 1 giriş, 2 çıkış, 3 egzost hattı toplam 3 yol, 2 konum a ve b.

4/2 - Pnömatik kumandalı yönlendirme valfi.4 yol ve 2 konum vardır. 4 yol: 1 giriş, 2 ve 4 çıkış, 3 egzost hattı, toplam 4

yol

2/2 - Yönlendirme Valfleri2/2- yön kontrol valfleri, geçiş valfleri, kapama valfleri ve egzost impuls vericisi olarak

kullanılır.

1 (P )

2 (A )


1

2

3

1

24

3

a b

19

İki yola ve iki konuma (Kapalı, açık) sahiptir. Bu valfin kapama konumunda dışarı hava atılması yoktur. En sık rastlanan şekli bilya kapamalı olanıdır.

2/2 - yönlendirme valfi elle veya basınçlı havayla kumanda edilebilir.

Çalışması : Bilya bir yay vasıtasıyla valf oturma yüzeyine doğru bastırılır ve P’den A’ya basınçlı hava geçişini keser. İterek kumanda edildiğinde bilya oturma yüzeyinden kalkar. Bu sırada geri getirme yayı ve bilya üzerinde etkili kuvvetin aşılması gerekir.

Örnek uygulama:


Devre şemasında tek etkili 1.0 silindiri,1.1 numaralı 3/2-yönlendirme valfi tarafından kumanda edilmektedir. El kumandalı valf normal konumda kapalı,1(P) bağlantısında bulunan basınçlı hava yolu kapatılmış durumdadır. Silindire giden hat bağlantısı 2(A), 3(R veya T) bağlantısı üzerinden atmosfere açılmış durumdadır. Valfin elle kumanda edilmesiyle 1(P) de bulunan basınçlı havanını yolu 2(A) bağlantısına yönlendirilir. 2(A) bağlantısından silindire akan basınçlı hava yayın geri getirme kuvvetini yenerek silindir pistonunu ileri doğru iter. Elle kumanda butonu serbest bırakıldığında valf geri getirme yayı etkisiyle tekrar normal konumuna geri döner.

Valfin normal konumuna dönmesiyle silindire gönderilen basınçlı havanın yolu kapatılır ve silindire giden hat valf üzerinden atmosfere açılır. Böylece silindir pistonu yayın geri getirme etkisiyle geri döner.

Örnek uygulama:

Devre şemasında 1.0 numaralı tek etkili bir silindir 1.1 numaralı normal konumda açık,3/2- yönlendirme valfi tarafından kumanda edilmektedir. Valf normal konumda açık olduğundan kumandasız durumda, (Normal konumda) basınçlı havayı silindire doğru yönlendirmiş durumdadır. Silindir pistonu başlangıç konumunda ileriye doğru hareket eder. Valfin kumanda edilmesiyle


1(P)den 2(A) ya giden yol kapatılacak ve silindir hacmine giden hat 2(A) bağlantısı üzerinden 3(R veya T) bağlantısına yönlendirilecektir.

Elle kumanda butonu serbest bırakıldığında valf geri getirme yayı aracığıyla tekrar normal konumuna geri döner.

Devre Şemasının Kurulması Bir kumanda devresinin işlevini gösteren devre şemasında cihazlar hacimsel düzenleme

dikkate alınmaksızın gösterilir. Cihazlar tercihen yatay, hatlar dikey veya yatay mümkün olduğunca kesişmesiz çizilmeli. Eğer gerekiyorsa bir konum şemasında tahrik elemanlarının hacimsel düzenlemesi şematik

olarak gösterilebilir.Valfler ve silindirler devre şemasında kumanda devresinin başlangıç konumunda çizilir. Eğer

valfler başlangıçta kumandalı ise, kumandalı konumda çizilir.

Devre kurulması için öneriler

Devre elemanlarını devre şemasına göre yerleştirilip, uygun şekilde monte ediniz. Hortumları esneme payı kalacak şekilde kısa tutmaya çalışınız. Hortumları kırmayınız, keskin köşelerden kaçınınız. Kontrol hatları için 3 veya 4mm çapında hortum kullanınız. Bütün hortumlar bağlandıktan sonra ana hava valfini açınız. Deneme çalışmalarını düşük basınçta yapınız. Elemanları kullanma kurallarına göre ayarlayınız. Devrenin çalışmasında bir aksaklık görülüp değişiklik yapılırsa bunu devre şemasına

işleyiniz. Devreyi sökerken;hortumları bağlantı pimini ileri iterek çekiniz.

Uygulama:Şekilde görüldüğü gibi bir iş parçası tek etkili bir

silindir vasıtasıyla mengeneye bağlanacaktır. Bunun için iş parçası elle yerleştirip bir valfin butonuna basıldığında sıkma silindirinin pistonu ileri konumuna giderek iş parçasını sıkacaktır.

1. Sıkma devre şemasını tamamlayınız.2. Devre işaretlerinin, bağlantıları ve yapı

elemanlarının sembollerini açıklayınız.3. Neden 3/2- yönlendirme valfi (normalde kapalı)

kullanılmıştır.4. Basınçlı hava girişi aniden kesildiğinde ne olur?


5. Devreyi kurunuz.

3.6 İmpuls Valfler


Kumandasız Kumandalı

İmpuls valfler her iki taraftan basınç uygulanarak tetiklenen sürgülü valflerdir. İmpuls valfinin yön değiştirmesi için basınç impulsları 3/2 yön kontrol valflerinden gelir.

İmpuls valf kumandalı ise aldığı anahtarlama konumunu bir karşı impuls ile yön değiştirene kadar muhafaza eder; işaret ile kumanda edildiğinde anahtarlama durumunu hafızalar. İmpuls valfler dijital teknikte bellek(hafıza) olarak kullanılır.

Pnömatik Kumandalı 3/2-Yön Kontrol Valfleri

Normalde kapalı 3/2-yön kontrol valfinin kumanda pistonu (Z)12 sinyal hattından pnömatik kumanda ile tetiklenir.

P'nin basınçlı havası ve geri getirme yayı valf diskini sızdırmaz tabanı üzerinde tutar.Kumanda pistonu alanı öyle boyutlandırılmalıdır ki,valf diski P ve Z'de eşit basınçlarda

güvenli şekilde tabandan kalkabilsinP ve R bağlantıları değiştirilerek valf normalde açık konumda da kullanılabilir.

Dolaylı (Endirekt) KumandaÖrnek uygulama

Dolaylı kumanda da işaret elemanı kontrol elemanından ayrılır. İşaret elemanı tetikleyebileceği büyüklüğe göre seçilir.


Kumandasız Kumandalı

Pnömatik kumandalı bir valf dolaylı kumandalı bir kontrol sistemin kumanda elemanı olarak kullanılabilir. Bu devrede 1.0 silindirin piston kolunu ileri sürecek kumanda işareti elle kumandalı 3/2-yönlendirme valfi ile dolaylı olarak yapılır.

Burada 3/2-yönlendirme valfinin görevi 1.1 valfinin anahtarlamasına yöneliktir.14(Y) bağlantısına işaret, bir başka deyişle basınçlı hava gönderilirse geri getirme görevini gören yay kuvveti yenilerek,valf diğer anahtarlama konumuna geçirilir.

Kumandalı durumda 1(P) deki basınçlı hava 2(A) ya yönlendirilmiş durumdadır.14(Y) hattından bulunan işaret kaldırılırsa valf yayın geri getirme etkisiyle normal konumuna geri döner. Bu durumda disk 1(P) ile 2(A) arasındaki bağlantıyı kaldırarak,yolu kapatacaktır. Silindire giden hat bağlantısı 2(A),3(R) bağlantısına yönlendirecek ve atmosfere açılacaktır. Pnömatik kumandalı, yay geri getirmeli 3/2-yönlendirme valfi normal konumda açık veya normal konumda kapalı olarak kullanılabilir.

Uygulama: İş parçasını mengeneye bağlanması ve sökülmesi için 3/2-yönlendirici pnömatik

kumandalı yön kontrol valfi kullanılacaktır .

1. Pnömatik devre şemasına göre devreyi kurunuz.

Pnömatik Kumandalı 4/2-Yön Kontrol Valfi4/2- Yön kontrol valfleri çift etkili silindirlerin kumandasında kullanılır.


Kumandalı ileri hareket Kumandalı geri hareket

Pnömatik kumandalı 4/2 yön kontrol valfi 2 adet kumanda pistonuna sahiptir. Sol kumanda pistonun deliğinden A'dan R'ye ve sağ kumanda pistonunda P'den B'ye geçiş açıktır. Valfin tetiklenmesi için (2 adet) diyafram pistonları, basınçlı hava ile kumanda edilir.

Geri gelme Z hattından hava sinyali kesilince geri getirme yayı (2 adet) ile gerçekleşir.(Yayda bir önceki konumu değiştirmede Z'den hava gönderilerek kuvvet boşalır.)

Kumanda pistonlarının diyaframları bir ölü nokta üzerinden kaldırılır ve başlangıç konumuna kilitlenir.

5/2 - Yön kontrol valfleri5/2- yönlendirme valfi 5 bağlantıya ve iki anahtarlama konumuna sahiptir. Bu valfler genel

olarak silindirlerden önce,silindiri kumanda eden son eleman olarak kullanılır. 5/2- yönlendirme valfine örnek olarak uzunlamasına sürgülü valfi gösterebiliriz. Bu valfin içinde havayı değişik yönlere yönlendirmek amacıyla bir sürgü bulunur. Bu valflerde kumanda kuvveti olarak küçük bir kuvvete gerek vardır. Çünkü basınçlı havanın veya sürtünme kuvvetlerinin uygulandığı karşı kuvvet en düşük seviyededir. Bu tür valflerde; bütün kumanda olanakları uygulanabilir. Kumanda şekli; elle, mekanik, elektrik veya pnömatik olabilir. Uzunlamasına sürgülü valflerde kumanda yolu oturmalı valflere göre daha uzundur.

Tetikleme yolu büyük olduğu için boyuna sürgülü valflerde sızdırmazlık önemli bir sorundur. Metal arasındaki sızdırmazlığı istenen değerde tutabilmek için aradaki boşluk 0.002-0.004 mm arasında bulunmalıdır.

Boyuna sürgülü- Pnömatik kumandalı

Örnek uygulama:


P

AB

R

26

Uygulama :


Bir sütunlu testere tezgahının ilerleme ünitesi düğmeye basıldığında ileriye doğru açılsın bırakıldığında, normal başlangıç konumuna geri dönsün.

1. Yapı elemanlarının devre sembollerini tamamlayınız.2. Devre sembollerini açıklayınız.3. Bağlantıları tanımlayınız ve normal başlangıç konumu

ve tetikleme anının devre şemasını hazırlayınız.4. 5/2 - Yönlendirme valfinin içindeki geri getirme yayı

kırılırsa ne olur?

Uygulama :


Bir magazinden iş parçaları alınacaktır. Bir 3/2-yönlendirme valfinin düğmesi basıldıktan sonra, bir çift etkili silindirin pistonu açılır ve magazindeki iş parçasını makaralı banda iter. İş parçası makaralı banda konduktan sonra piston 3/2 -Yönlendirme valfinin düğmesine basılarak geri gelir.

1. Devre şemasını tamamlayınız.2. Yapı elemanını tanımlayınız.

3. Yapı elemanını ait oldukları gruplara ayırınız.4. Valflerin bağlantılarını tanımlayınız.


Grup tanımları Tanımları Çift etkili silindirlerde kontrol elemanı olarak kullanılan valfler

3.7 Makaralı ve Makaralı Mafsallı Yön Kontrol Valfleri

Makaralı-Pnömatik Ön Kumandalı 3/2-Yön Kontrol Valfi

Doğrudan kumandalı oturmalı valfler için gerekli tetikleme kuvveti çalışma basıncı ile çok yükselir.

Tetikleme kuvvetinin düşürülmesi, önüne bağlanmış küçük ama genişliği olan 3/2 yön kontrol valfleri ile mümkündür. Tetiklendiğinde , küçük ön kumanda valfi, P’den tetikleme pistonunun diyagramına giden yolu açar. Bu A’yı R’ye doğru keser ve kumanda pistonunu sızdırmaz tabanından kaldırır. P, A’ya bağlanmıştır. Makarada tetikleme kuvveti 600 kPa(6bar) , 1,8 N (180P). Kumanda gövde başlığı 180 çevrilerek, aynı zamanda P ve R bağlantıları birbirleriyle değiştirilerek normalde kapalı konumdan, normalde açık konuma değiştirilebilir.

Makaralı-mafsallı 3/2-yön kontrol valfi

Mafsallı olması nedeniyle tek taraflı uyarıldığında görev yapması için kullanılır. Diğer taraftan geldiğinde sistemin çalışmasına bir etkisi olmaz.


Örnek uygulama:

Bir iş parçası pnömatik matkap tezgahında başlama butonuna basıldığında, delinecek piston kurs sonunda sınır anahtarına çarptığında matkap otomatik olarak geri gelecek ve diğer işlem için hazır durunda bekleyecek.

1- Devreyi kurunuz.2- İşlev şemasını tamamlayınız.


3.8 Pnömatik; Diyagram, Tablo Ve Şemaları A- Gösterim Araçları

İş akışını grafiksel gösterebilmek için gösterim araçları için semboller belirlenmiştir. Bunlar Yol ve hareketler, İşlev çizgileri, Yol ve hareket sınırlamaları, İşaret elemanları, İşaret çizgileri İşaret birleşmeleridir.


Örnekte silindir A başlama tuşunun basılmasıyla ileri açılır. Silindir A ileri konuma geldiğinde, 2.2 nolu işaret vericisini tetikler. İşaret vericisi bu işareti ok yönünde iletilir ve silindir B açılır. Silindir A ileride bekler

VE Koşulu

Birleşme yerine kalın eğik dolu çizgiAçıklama :

Aynı anda bir arada birden fazla işaret bir yapı elemanında durumun değişmesine neden olur.

VEYA KoşuluBirleşme yerinde noktaAçıklama :

Birbirinden bağımsız birden fazla işaret aynı şekilde bir yapı elemanında durumun değişmesine neden olur.

İş kursu, ilerlemeler, sıkma hareketleri, iş parçası konumunu değiştirmek, motoru çalıştırmak için dönme hareketi veya eğriler gibi iş yolları ve iş hareketleri kalın dolu çizgilerle gösterilir.

Yol sınırlamaları ve hareket sınırlamalarında yol çizgilerinin sonuna bir ok veya ek olarak bir nokta, bir yatay çizgi veya iki yatay çizgi gelir.İşaret elemanları insan gücü, mekanik veya basınç tetiklemeli olabilir. İşaret iletimi bir işaret çizgisi yardımı ile gösterilir.

İşaret çizgileri ve işaret birleşmeleri yapı elemanlarının aralarındaki bağlantıyı gösterir. Bunlar; işaret elemanı ya da işaret çıkışında başlar ve işarete bağlı olarak durum

değişikliğinin başladığı yerde biter. Oklu (İşaret yönü) ince dolu çizgi olarak gösterilir. İşaret çıkışının yakınına bir işlev sembolü (örneğin pnömatik kontrol süreci için) veya işaret elemanının kısa işareti (cihaz numarası) eklenebilir.

B- İşlev Diyagramıİşlev sıraları; yani hareket akışı ve bir makine ya da üretim tesisinin yapı elemanlarının

birlikte çalışması, işlev diyagramların da grafik olarak gösterilir. Diyagramlar devrenin planlanması tasarlanması ve hazırlanmasını kolaylaştırmalıdır. Ayrıca arıza durumlarında hata aramak için önemli bir yardımcı araçtır. İşlev diyagramları; mekanik, pnömatik, hidrolik, elektrik veya elektronik devrelerinin ayrıca kumanda türlerinin kombinasyonunun gösteriminde de kullanılır.

İşlev diyagramları; yol diyagramları, program akış şeması, doğruluk tablosu ve lojik sembol olarak incelenir.


1- Program Akış Şeması

2- Yol- Adım Diyagramı

Durum diyagramı iki koordinatla bir veya birden fazla iş elemanı ve bununla ilgili kumanda teknik birleşmenin işlev sırasını (iş akışını) tanımlar.


Bir yapı elemanının durumu olarak konumu (silindir ileride veya geride), hareketi (motor sağ ve sol çalışmada) veya anahtarlama konumu (yön kontrol valfi a, b veya o anahtarlama konumunda) tanımlanır.

Yön kontrol valflerinin yol – adım diyagramı

Adımlama iş akışı1. 2.Adım -Kumandasız3. Adım- Şalter açılır4. Adım- Şalter açık kalıyor5. Adım-Şalter kapanıyor

Yapı elemanlarının durumu işlev çizgileriyle grafiksel olarak gösterilir. İnce dolu çizgiler başlama konumu durumuna tekabül eder. (Motor kapalı, silindir

başlangıç konumunda ya da geride veya valf normalde kapalı ya da kumandasız durumda).

Cihazlar aktif ya da kumandalı ise (motor açık, silindir ileri veya geri hareket ediyor veya ileride, valf kumandalı ) işlev çizgileri kalın dolu çizgi olarak gösterilir.

İşlev çizgilerini birleştiren işaret çizgileri yapı elemanlarının kumanda teknik bağlantısını bildirir.


Download - Hidrolik pnomatik komprasörler

Top Related