Download - Fransız Sinemasında Yeni Yönelimler - Peter Graham

8/3/2019 Fransz Sinemasnda Yeni Ynelimler - Peter Graham

1/12

DNYA S i N E M A L A R F r a n s z S i n e r n a s n d a Yeni Ynelimler

1959'da endStriyi aniden yakalayan Yeni D a l g a ' n nd o g u u n d a birok m e k : r i m \ a n n etkisi oldu (Yeni Dalga terimini, bi r y nce h a f t a l k L'Express'te FranoiseGiroud k u l l a n r n t ) . Siyasal ~ l a m e l v e r i l i y d i : Hollywood'un klt;';'1 tehdidi olarakgrdg e y e ve Hollywood'un g i e gelirlerindeki byk p a y n a k a r dunmakiin yerli bi r endStriyi t e v i k etmeye hevesli yeni kuru-lan De Gaullec rejim, avance su r receltes sistemini y -Trlge koydu. Bilet s a t l a n n d a n a l n a n vergiyle fon saglanan ve film gelirinin bi r oraruy la geri denen bu filmsbvansiyonu, t a n n m a y a n birok k i i n i n ynetmenlik a n s b u l n a s n o l a n a k l k l d . Cahiers du cinema dergisie t r a f n d a toplanan ve birok yeni ynetmeni de p e l e r i n -de srkleyen b ir g ru p dinamik e l e t i n m e n , bu a n s nzerine h r s l a a t l a d . Daha h z l ha m film, d a l a hafif ka-

1960'tan 1993'e kadar Fransa, he m nicelik hem denitelik olarak A v r u p a ' n n film y a p m n d a nde gelen lkesiydi. Bu dnem sresince izleyici s a y s n n d m e s i -ne r a m e n 1980'lerin sonunda video p a z a n n n g e l i m e -sinden sonra bile d i e r lkelerden daha iyi d u r u m d a y d . r n e i n 1991'de Fransa, ABD hari diger b a t l lkelerden daha fazla uzun m e t r a j l film y a p t (156), daha fazla sinema salonuna sahipti (4531) ve daha fazla bilet satt (117,5 milyon). F r a n s z s i n e m a s n n b u d ur um u nu nbirbiriyle b a g l a n t l ana nedeni v a r d : Centre Nationalde la Onematographie (N Q a r a c l g y l a projeden d a g -t m a dek he r a a m a d a film y a p m n a y a r d m eden devlet t e v i k l i endstriyel bi r y a p ; s i n e m a c l g n he r blm iin s k bi r y.etenek birikimi; yenilige o k a k bi rkamuoyu ve c a n l bi r film kltr.

Dnem, dogal olarak he r biri nemli bi r siyaSal-kltrel olayla b a l a y a n g e n i evreye a y n l r : Yeni Dalga;1968 M a y s ve 1981'de sosyalist hkmetin g e l i i .. ENDSTRIYEL Y A P l A R "


2/12

MODERN 5 1 N E M \ 1960-1995

p o l i t i k a s r u n genel seyrini pek d e i t i r m e y e c e k l i . 1993'teCNenin y a r d m fonu, videokaset s a t l a n n a konan %2'lik vergiyle daha da byd; hatta daha a r p c biimde yeni F r a n s z hkmeti, 1993 GATT g r m e l e r i s r a s n d a Hollywood e g e m e n l i i n e k a r mcadelede F r a n s z(ve d i e r Avrupa) filmleri iin daha iyi bir pazar p a y el-de e m e k iin sen bir mcadele yrtt.

YENI DALGAF r a n s z s i n e m a s r u n geleneksel trleri -polisiye, ko

medi, toplumsal drama, kostml filmler vb- dnemboyunca g e l i m e y e devam etmelerine ve bir btn olar a k d i e r Avrupa sinemalanndaki e d e e r l e r i n d e n okdaha iyi durumda kalmalanna r a m e n F r a n s z sinemas n d a k i en a r p c g e l i m e , zellikle Yeni Dalga y l l a n n daki aulcur filmlerinin o a l i y d .

. A k szl Franois lruffaut ve C a l i e r s du cine-ma'daki a r k a d a l a n n n nclk e t t i i Yeni Dalga,.1 9 5 0 ' I e i n formlc ve s t d y o - b a m l s o l d u u iin k

r u n a n a n a a k m "kalite g e l e n e i " n e bir tepkiyd!. 1959'unb a n d a ilk UZun m e t r a j l filmlerini piyasaya srdkIerinde m e d y a n n d i k k a i n i ekip Yeni D a l g a y b a l a t a nilk iki C a l i e r e l e t i r m e n i , Le Beau Serge ( ' Y a k k l Serge : 1958) ve Les Cousins ([(uzenler, 1959) ile ClaudeChabral ve Les Quatre cenls COltpS (400 Darbe, 1959) ileTruffaut'ydu. Onlan d i e r Cahier e l e t i n n e r ! e r i izledi Le Signe du lion ('Aslan Burcu: 1959) ile Eric Rohmer.Palis nous appartient ('Palis bize aittir: 1960) ile jacquesRivette, L'Eau il la bOltche ('Alu a k iin bir oyun: 959)ilejacques Doniol-Valcraze ve A bout de souffle ( B r e a d less, 1959) ile jean-Luc Gadard. C a l i e r ynetmenlelininbu ilk filmlelinin onak yanlan, a n a a k m s i n e m a n n "kurallan"na k a y t s z bir y a k l a m , daha serbest bir kurgu. lama biimi ve g e v e k bir e k i l d e o l u t u r u l m u senaryo-l a r d . 1959 ve 1960 y l l a n , Cahiers grubundan olmayanb a k a yeni ynetmenlerin ilk ya da ikinci uzun m e r a j l filmlerinin, zellikle Alain Resnai'nin Hiroshima manamour'unun (1959) piyasaya k n a da t a n k l i k e t i ve

Frnnois Truffau[;nun nc uzun m e a j l filmijules "ejim'de (961) bir n e l l a g ~ it trois o l u t u r a nJermne Mareau, Henri Serre ve Oskar Werner.

652

.


3/12

FRANSIZ SINEMA5INOA YENI yaNaiMLER

"Yeni Dalga" terimi, o u olduka geleneksel veya (Hi- yen La Belle Noiseuse (1990) ile kesin bir b a a n k a z a n d .roshima'da o l d u u gibi) biimsel y e n i l i e g e i t e ok sa- Cahiers grubunun en y a l s Eric Rohmer, filmlerin-kin ve bilinli o l m a s n a ragmen a y n m s z bi r biimde de s r e k l a y n edilebillr bir k i i s e l evren o l u t u r d u . Ka-bunlann tmn kapsayacak e k i l d e k u l l a r o l d . rakterlerinin, zellikle k a d n l a n n , kent ile k r , i ile tatil,

Les Quatre cenLl coups'un ve daha da a r p c bir e aile ile k i i s e l b a l l k l a r a r a s n d a gidip gelen duygulan-kilde TIrez sur le pianiste'in (Piyanisti Vurun, 1960) yara- n cinsel d n l e i n i , tereddtlerini ve ahlaki ikilemleri-t c l g t n n a r d n d a n Truffaut Jules ve Jim (1961) ve La Pe- ni, Amerikan ~ i n e m a s n d a hayran o l d u u "ekonomi sa-au douce'ta ( ' Y u m u a k ten,' 1964) daha klasik bi r k a l b . n a t " ve "zarif a r b a l l k " ve a l d a t c b a s i t l l u e i n a n d n -seti. Daha sonra, Amoine Dainel dizisiyle (Iruffaut'yu c bir biimde betirnler. Pek ok filmi, dizi h a l n d e grup-y a n s t a n Jean-Pierre Uaud'la) yan Olobiyografik bi r bii- l a n d n l r - ilk b a a n s Ma nuit chez Maud da ('Maud'dami a r a u r d , polisiyeden edebi uyarlamalara ve dnem ye- geen gecem,' 1969) dahil, he r biri birinci a h s bir anla-niden i n a l a n n a dek birok tre el a . Objektif anlaum t c y l a a l t "ahlaki masal"; a l t "komedi ve mesel"; ve dn( o u r i l u k l a ok yril besteci Georges Delerue'nin m- mevsim m a s a l . Birka dnem eseri, zellikle K l e i s ' t a nzikal kontrpuaruyla) duyguyu (Oeux Anglaises et le can' b a a n i l uyarlama olan Die Marquise von O ...'yu (1976)tinent, Iki Ingiliz K z , 1971), t u k u y u (Le Demier Metro, y a p m a s n a r a t e n fihnleri zgn evrelerin, zellikleSon Metro, 1979) halla t a k n t y (La Chambre verte, Y e i l modem kentin bariliylerinin a y n n t l tasvirlerini sunar.Oda, 1978) ifade e d i i n Tmffaut r a r a f n c l a n e r c i h edilen Filmleri o u n l u k l a k o n u m a n n hakim o l m a s n a k a r nyolu olarak onaya k l . En doyurucu filmlerinden iki- f a z l a s y l a sinematografik k a l m l a r d r .sinde, L'Enfant sauvage ( V a h i ocuk, 1965) ve.La Nuit Yeni Dalga ynetmerileri a r a s n d a eski Cahiers e 1 e -americaine'de (Gecenin Otesi, 1972) -ikisinde de kendisi tirmenlerinin agtrlikla o l m a s , Cahiers'in mzmin rakibio y n a c l - d o l a y l ve d o l a y s z bir biimde ynetmen ile Positif dergisinin o y n a d g rol gizlerne egtliminde 01-film, gereklik ile kurgu a r a s n d a k i i l i k i y i a r a t r d . . m u t u r . Positifin m i l i t a r i l g t ve din k a r t d a m u , Kato-

elaude C a b r o l , Yeni Dalga ynetmerilenmn en ve- lik-boyali Cahiers'in g r n t e a p o l t i k fakat a s l n d a..-rimlisiydi ve o u psikolojik gerilim trnde bir diz.i ba- merkez-sag e i l i m l e r i y l e e l i m e k t e y d i . Positif e l e t i r - a r i l filmle a n a a k m sinemaya geen ilk ynetmendi. 19-o merileri dili k u l l a n n a l a n n d a Truffaut kadar incitici ola-neleyici nkte panlulanyla mayalanan O a b r o l ' u n t r bildiklerinde (zellikle Godard'a s a l d r d k l a n n d a veyafilmleri, onun kk b u j u v a z i y e ynelik a l a y c tiksinti- Roben B r e s s o n ' n Le Procts de Jeanne d ' A r e ' n n monta-sini (La Femme infidtle, Sadakatsiz K a d n , 1968; Les No- j n a "bir t r spastik pin-pon" dediklerinde) Cahiers'ninces rouges, K z l Dgn. 1972) ve ister dalavereci (violet- kariyerlerinin b a n d " f i l l e n grmezlikten g e l d i i Alainte Noziere, 1977) ister kurban (Le Boucher, Kasap, 1969).. Cavalier, C a l d e , $ a u t e t ve Maurice Pialat gibi s k sine-olsunlar, k a d n l a r a sagduyudan yoksun b a k n y a n s n r . . m a c l a n n paha biihnez a b a l a n n degerlendirebiidiler.

Jacques Rivette'ninse, aksine, Cahiers grubunun en: ' . Positif, b a n d a n itibaren yetenekleri Yeni Dalgadan n-verimsiz yesi o l d u u a n l a l d . ok uzun ve byk 1-. .. ce grnmeye b a l a y a n e i t l i ynetmenleri destekledi.

. . _ . ~ ; .cle deneyselolan filmleri kurgusal ile. belgesel k a n . m d r , : ",.... Bunlara Ceorges Franju ve 'SOL Yaka" denilen Alain Res-- . . '-",;' .. !. .dogalamaya d a y a n r ve Godard gibi bizi bir a n l a t sre- '. . nais, C r i s Marker ve Agnes Varda grubu'da dahildi.cinden ok bir gC6tergeler sistemi olarak film zerinde 1937'de Henri langlois ile birlikte C i n e m a t h e q ed n m e y e davet ederek, ynetmen ile oyuncu veya sa- Franaise'yi kuran Georges Franju, 46 y a n d a ilk uzunn a l ile model a r a s n d a k i i l i k i y i a r a t m . D a n d a Biri metrajli filmi Duvarlara Vurulan B a ' (1959) ynetme-Var: Hayalet (1973) gibi a g r filrnlerin genel izleyici, hat- den nce birok dikkate deger b.elgesel e k m i t i .La d a g u m c l a r iin ok fazla gz korkutucu o l d u u arila- 1960'lar ve 197'lerin b a n d a , o u i s F e i l l a d e ' y e vg l d halde celine et Julie vont en bateau (Celine veJuli- n i t e l i i n d e k i Judex (1963) dahil, b a k a uzun metrajlie'nin Vapur Gezisi, 1974) ile m t e v a z bir b a a n ve hem filmler de y a p t . Hem uzun m e r a j l hem de belgesel film-iki hem de dtt saatlik versiyorilan piyasaya srlen, bir leri, gl gerekstc tonlan bulunan kasvetli, l o bi rr e s s a m n kendi modeli/sanat perisiyie t a k n t s n incele- dnya y a r a t r , ama yine de b e l g e s e e r i y l e a n l a c a k t r .

653


4/12

MODERN SINEMA 1960-1995

ALAIN DELON(1935-)

minin, Antonioni'nin erkek karakterlerinin bi/dik k r e i m i erkekliklerine a y k r oldugu T u t u l m a ' s n d a k i (1962) rollerikapsar.

Delon'un, J e ; : n ~ P a u Belmanda ve Jean Gabin'le oyna-. S a v a s o n r a s F r a n s z s i n e m a s n n en d e g , i k e n erkek d g , filmleri, Gabin'in zl ve dogal biimiyle c a n l rneg,i-

b a r o l o y u n c u l a r n d a n .biri olan Alain Delon'un kariyeri, ni o l u t u r d u g , u F r a n s z sinema. oyunculug,u geleneg,indekisinema izleyicilerinin "her e y i olma" arzusundan hem ya- bir_srekliligi v u r g u l a m a k u y d , Bu filmler, Delon'un zarif,r a r l a n d hem de zarar grd: P o p l e ~ F r ; n s z " v e d e t t e ~ ' sert adam olarak perde k i i l i g i n i n k a l c l a m a s n d a ara g-ve u l u s l a r a r a s ide i, ticari cazibe ve "ciddi" oyunc,:,; y r : e t - r e ~ i grd.ler. Bu b a k m d a n p a r a d i g m < t i k filmler, Delon ilemen ve y a p m c y d . B e l m ~ n d o ' n u - n birlikte b a r o l o y n a d k l a r dnem gangster

Hindiini'nde p a r a t U olarak ~ s k e r ' l i k y ; p i : k c a n s ~ ' n ' : ; " . f i m i Borsalino U a c q u ~ s ' D e r a y , 1970) ve Delon'un 197D'le-ra oyuncu J e : : . n - C l . a u . ~ e Brialy ile dosclug.u sayesinde s i n e - _ ' ~ _O: . .rio_. sonunda" 19,80'Ierln ~ r t a s n a dek b a r o l o y n a d g , , ba-maya girdi. B a l < n g l t a ':kariyeri, ilk filmi Q u a n c f ! ~ f e m m e ~ " . _ ' ~ : ~ : " . ~ . ~ e ~ _ Y n e u n e n l i t i ~ i 've y a p m c l i g n stlendigi "le flic" (posen rnek (Yves Allegret, 1957) gibi ,hafif d u Y g u s a l . k o m e d i - . t ' , ~ , ,.-', iis) filmleri dizisiydi (Pour la.peau d'un nic, 1981 ve Le Batler ve 196.1 'de Visconti'ni,"! ynettigi Y ~ z l k : O , IN.r f a h i j e : d e ~ ; ~ ~ ~ t : , ~ ~ t a n ! , 1 ~ 9 8 2 ) ~ . : : , ' ~ _ ->,' '.'. : .Paris; sahnesinde birlikte grndg, ve ' ~ ' a g , a n ~ d g , _~ ~ m y - ' J : - ..;:';..~ , : , : i ~ : - ; ; - J e i n - P i e r r e M e , , : H I ~ ' i n S a m u r a y n d a .(1967) gl birSchneidcr' ile hirlikte' ~ y n a d g b e ' tilminllki Christi;';e'den , , ~ ~ : , . , " . ~ , : ~ ; IUm:d.rtUsne sahip bir katili c a n l a n d r a n Delen, perde(Pierre ' G a s p a r d - H u i ~ 1958) ibarettL ."-_:: c"'" ': _" , : ~ , < ~ . , : ~ ....: ~ < ~ . ' : . : : i k l ~ i l i g i n i , soguk t e h d i t J G r l ; g n l . n zn ~ e r e d e y s e soruda-

1959'da G e r . r d Philipe'in lm F r . i ~ s z ' ~ i ~ ~ ~ n - ; - ~ : < : . . ~ ~ _ : .: y a ~ k a k l l bir biimde k u l l a n d : B e l m a n d o ' d < n f a r k l ola:e ~ i t karizmara sahip'bir erkek - b a i r o ' I 9 Y u n c ~ ~ ~ n d ~ ~ Y b ~ : . _ ~ ~ _ ; - ~ ~ ; : . r ' ~ k Delon'ur ' u l ~ s l a . r a r a s b i r : ~ a r j y e r iin d o n a t l d g " n sun b r a k o _ v De'lon, z e l l i ~ J e , L r o u s s e Didonnoire . d i ci- ::-::.. '. :'.: idd!a _etmesine yol aa,n' e y , y a d s n a - m ~ 1 Z . c ~ z i b e l i y a n y l an e ~ a ' j , r i yerinde bir: ifadey'le belimigi , g i b i , " ~ m e l e ~ i _ - , i i . i ~ e ; : ; ~ " : ~ \ - : . , : , : . b i r l e i e r i k i ~ i l i ~ i i i n by_ ynydU: pelon ' . 9 . 6 0 ' l a r n ortISInyin a ~ n d ~ . k i _ ~ ~ y t a n ( ~ ~ r i l ~ I ' : . Y a k a . a d l & l P l c i i . ' . ~ l e i r ~ e n ' ( ~ e : ' - . ' : , ; . ~ ~ . ~ : ~ d ~ ' ~ 9 I y w o ; d : a : g i t t i , : ~ ~ m Amer,ika'daki .sinema k ~ r i y e r ir i C e m ~ . n t . 'I 960)" sonra bir n o k ~ y a k a d ~ r : b ~ " ~ ' a ~ " u ' y ' : " ; 7 } . : . ; ~ : ; ' k s _ a - m u r i u ve g s ' t e r f s i z ' o l d u ; g e r e k t e ~ a s l a u l u s J a ' r a r a s , . - '_ . . . .-. . o. '" . _ _ _ .. . _ . , ~ .. " ~ ' . __.' ., _ . . . . . . , .',' _ ,_" . . .' , , ' gundu. Dig,er n e m r i n e u n e n l e r i n grdUkleri ve 'yar3r- ,_::: -~ l - ; ' . ' ~ : pazara giremed. i. . _~ ~ " ' __'.....,,> ' : : .0 : . " . ..' '- ' . ' __ - , ~ . ' , , " , . ' ".' _. - _ 0-"_.' __ . ~ - s ; t l ~ - . < " 9 9 6 ' d a , Cinem;'cheque F r a n ~ i s ' e n ' ~ n btn kariye- : ~ ; ~ ~ ~ ; : r i . ~ ' ' k < p ' ~ Y : i n . ~ i ~ . r e t ~ o ~ ; ~ k t i i g ~ t e ( i s i 9 i ' g e r e k l e t i ~ e e k : "

1 ~ ~ I ~ ~ ~ ~ ~ i ~ ~ ~ ' r ' f t : : ~ ! ~ ~ i ~ "~ ~ ; ~ ' - : : _ : ~ : , ~ " : : ~ l l e i n ~ o / j e l . ' ( 1 . 9 ~ 0 ) ; , . R o c c o ,cm! h ; ~ ~ t h e r (19.62); ,:;:' .. -:; , ,

l t ; . \ h ' : ~ ; ; : ? The';Edip" (i 262); The: . . o p o ~ d '(1.96)Lt So,!,.ou;of( i ~ 7);~ ~ ~ ~ , : j / ~ 8 o r s c l ! . ~ , (1970); Mr K 1 e i r i . p . ~ 7 6 ) ; NcIJe histoire ( 1 9 ~ 4 ) : '- ,< ' .' ~ ~ " ' 7 . ',..' -:...Swcnn in Love (1984); Nouve"e Vogue (1990). ".-

i t : } ' ( : : ' ~ : N A K A ,;,., . .-. :>':".';;;: : ~ '.0 ." ~ a z a [ , Oliver (1988), Alain Delon.

654

- ~ = = = , r : ' ~ ! : ~ ~


5/12

F R A N S z S I N E l v I A S N D A YENI YONELIMLER

. Fronju gibi Alain Resnais de belgesel s i n e m a c olaraki b a l a m t . 1950'lerdeki dikkate d e e r k s a filmlerinden b a z l a n n n t e m a s olan g e m i ile i m d i , bellek ile imgelem a r a s n d a k i i l i k i , ilk uzun m e t r o j l filmlerinin, a d a H i r o s h i m a ' y s a v a z a m a n n n F r a n s a ' s y l a a l m a k l a t r o n Hiroshima mon amour ile Marienband'da GeenY l ' n (L'Annte demiere Marienband, 1961) b e l k e m i i n io l u t u r d u . Muriel, ou le temrs d'un retour'da (1963) Ceza-yir S a v a ' y l a ve LA Guerre est jinie'de ( ' S a v a bitri,' 1966)Ispanya I S a v a ' y l a b a l a n t l olarak travmatik bellek tem a s daha da ileri gtrld. Sonraki f i l n 1 e r i , dneminyeniden i n a s h a k k n d a k i Stavisky (1974) v e hipnotik"filme a l n m tiyatro" Mtlo'dan (1985) i n a n d n c bir e kilde sylemsel Mon onele d'Amtrique (1979), t a l a m a LAVie est un roman ('Hayat bir r o m a n d r , ' 1982) ve len bi ra d a m n fantezilerine y a r g l a y l C I ve olduka d o k u n a k l bi rd a l olan Providenee'e (1976) kadar konu ve ton a s n _d a n b y k bi r e i t l i l i k gsterir. Filmlerinin onak y a n , sin e m a c n n ve izleyicinin b i l i n d n a n t r m a y a ynelikkendini itiraf g i r i i m i n d e k i a n biimsel bir titizliktir.Agnes Varda ynetmenlik faaliyetlerini olduka bi

reysel kimi belgeseller ve uzun m e t r a j l filmler olarakikiye a y r r u t : "Gerek zaman"da ekilen Clto de 5 7(1961) ve trajik S a n tolt ni loi (Serseri, 1985); ikisi de feminist konulan tuhaf ve d o l a m b a l birbiimde ele a l r .Bunlann y a l n l le BOMeur CMutluluk,' 1964) veL'Une ehante, I'autre p a s ' n n (Biri a r k 5yluyor, DigeriDegi!, 1976) p a r l a k l y l a k a r t l k o l u t u n r . ]aequot deNantes (1990), merhum k o c a s Jacques Demy'nin o -cukluguyla ilgili d o k u n a k l bir s o r u t u r m a d r ,

Louis M ~ l l e , Cahiers grubuyla: ok az i l i k i s i o l m a S na r a m e n genellikle Yeni Dalga ile b t n l e t i r i l i r . Protean kariyerine ]eanne Moreau'nun kariyerini de b a l a t a nzarif polisiye L ' A s e e n e u r pour I'eehajaud (Idam S e h p a s ,1957) ile b a l a d . Y n e b a r o l d e Moreau'nun o y n i d ikinci filmi le s A m a n t ( A k l a r , 1958) gen bi r annerunalaya s a d a k a t s i z l i i n i a n l a t y o r d u ve o dnem iin a kcinsel betimlemeleriyle bi r skandala neden oldu. Ve Tan-

. n K a d n Y a r a t t gibi le s A m a n t da gen bi r ynetment a r a f n d a n y a p l a n , t a u m a yaratan, yeniliki ve d kbteli bir filmin g i e d e b a a n h o l a b i l e c e i n i karutlayara k Yeni Dalga filmlerinin i i n i k o l a y l a t r d . Mall;' tabukonulara daima e i l i m l i oldu; Le soujJle au ceoeur CYre i m n l t s , ' 1971) ile ensestten, ilk Amerikan filmi Gu-

655

zel Bebek'de (1978) ocuk f a h i e l i i n e kadar uzanan konulan ele almaya devam etti. S a v a s r a s n d a Nazilerle i b i r l i i yapan F a n s z l a r l a ilgili s e s s i z l i i de bozdu; i b i r -likileri insan olarak gsteren LAwmbe Lucien (1974) iinbu dnemi bir arkaplan olarak k u l l a n d . Aynca c o k u l ukomediler (Zazie dans le metro, 1960) ve kendisini oynaya n Bardot'yla birlikte, Bardot mitiyle ilgili k u r g u s a l l a t n l m bir inceleme de (Vie privte, 1961) ekti.1958 ile 1962 a r a s n d a ilk uzun m e t r a j l filmlerini

yapma a n s bulan doksanyedi ynetmenin o u hibirb a a n elde edemeyip geride bi r iz b r a k m a d a n yo k olupgitti. ]ean-Gabriel Albicocco [LA fille alLX yeux d'or CAI-t gzl k z ' ) , 19601. Jacques Rozier (Adieu Philippine,1962), Alain Jessua (LA Vie il I'envers, 'Alt st olan ya a m , ' 1964) ve Henri Colpi (Une aussi longue absenee,1961) gibi b a z l a n da a s l n d a bir iki filrnle a n m s a r u r .Daha s a l a m kariyere sahip ynetmenler a r a s n d a

Jacques Demy ve Alain Cwalier, belki de en zgnleriydi. Demy'nin Max Ophuls'a h a y r a n l , set tasanmmag s t e r d i i z e n ve mizansen'inin m z i k s e l l i i n d e gr r . ilk uzun m e t r a j l k filmi Lo/a (1961) OphulS'aa d a n m t r . le s Pararluies de Cherbourg'da (Cherbourg e m s i y e l e r i , 1964) ve le s Demoiselles de Rochejort'ta( R o d e j o ' i t ' u n Gen K z l a n , 1967) mzik sorurnlulugutamamen stlenir, ikisi de sadecemzik p a r a l a n n n de i l , diyaloglarm da btnyle a r k oldugu mzikallerdir. ok t u t a r l d n y a s r u n d i e r n i t e l i i , bir t r nostalji k melankoli, o y u n c u - a r k l O Yves M o n t a n d ' n kendisini o y n a d so n filmi Trois plaees pour le 2da ('26. iin koltuk,' 1988) kendini gsterir. .

C a v a l i e r ' i n i n i l i k l !


6/12


kariyerinin laytmolifi haline gelecek L'lmmortelle (1962)ile y n e t m e n l i e yneldi. Hiroshimo mon amour'un senarisli r o m a n c Marguerite Duras, La Musica (1966) ile mod e m l i i ve zellikle sesle olan d e n e y c i l i i y l e ne k a n sinemalOgrafik bir u r a a b a l a d . Natralist o l m a y veyineleyici a k l a m a l a n k u l l a n , belki de r o m a n n birara olarak filme s t n l n e i n a n c n y a n s t r .

ANAAKIMA DOGRU MU?Verimli ama i s i k r a r s z y n e m e n Jean-Pierre

Mocky, kariyerine 19SO'!erin sonunda b a l a d , m n d eb a r o l nl komedyen Bourvil'in o y n a d filmJerinde,kiliseden (Un drO!e de paroissien, 1963) e i t i m sistemine(La Grande Erousse, 1964),telcvizyondan (La GrandeLesslve, 1968) burjuvazi (Zppeler, 1961) ve futbol taraftarlanna (A mort I'arbitre!, 1983) dek her e y e yneltileny a k c ve O u n l u k l a kaba t a l a m a d a n duydugu zevky a n s y o r d u . Philippe de Broca da a a yukan a y n dnemde film ynetmeye b a l a y a n b a k a bir retken ynetmendi. Truffaut ve O a b r o l ' u n y a r d m c s olarak i b a l a m u , ama kendi uzun m e t r a j l filmleri iin YeniD a l g a ' n n etkisinden u z a k l a u , o u n l u k l a h z l , hareketli, bir para e g z o l i k l i e sahip, hafif ve sevimli komedilerde u z m a n l a t . Tercih e t t i i senaristi Daniel Boulang e r ' n y a z p Jean-Paul Belmando'nun b a r o l o y n a d L'Homme de Rio ('Rio'lu a d a n : 1964) ile u l u s l a r a r a s nek a v u t u , ama esin k a y n a - M o c k y ' n i n k i gibi- 1970'lerve 1980'lerde z a y f l a m grnyordu.

Michel Deville, s e n a r y o l a n n Nina Companeez'iny a z d bir dizi manvaudages'le -Adorable Menteuse('Sevimli y a l a n c : 1962) ve L'Gurs et la poupee ('Ay' vekukla,' 1969) gibi, gen k a d n l a n n a k hayatlanna odaklanan sabun k p , byk lde szel komedilerlekariyerine b a l a d . A y n e k i l d e k O l a n m sonraki filmlerinde, polisiyeler (Le Dossier 51, 1978) ve toplumsalkomedilerle (Le L e c n c e , 1987) erevesini g e n i l e n i .1962'de y n e t n e n - { ) y n c u Picrre Etaix, birlikte a l m oldugu Tati'den beri onaya k a n en zgn yeni komikyetenek olarak gsterildi. Filmleri -zellikle Le Soupirant( ' A k : 1962), Yoyo (1964) ve T a n qu'on o la sante ( ' S a -I m z yerinde olsun da,' 1965}- 1 9 2 0 ' I e i n Amerikansessiz komedilerine (zellikle KealOn) srekli gnderrneler yapanve kendi paylanna hicivci komedidirler. Etaix,o zamandan beri esas olarak sirklerde a l m a k t a e l i r .

656

D i e r ynetmenler k i i s e l v i z y o n l a n n aksiyon trnde a r a t r a b i i d i l e r . Pierre Schoendoerffer, Vietnam'daki s a v a deneyimini La 3 1 7 e m e S e c i o n (1964) ve DienBien Phu'da (1992) c a n l bir biimde yeniden yaram. LeCrabe-Tambour (1976) ve L'Hollneur d'un capitainininin(1980) k o m s u da slnrgeci F r a n s a ' y d . Oaude SaUlet dekariyerine Class< tous nsques ('Btn riskler: 1959) veL'Arme il gauche (1965) ile benzer bir kanaldan b a l a d ;ama s o n r a s n d a a n a a k m s i n e m a s n c l a a l a n en d u y a r l ynetmenlerden biri oldugunu k a n t l a d . Les thoses de lavie'den (1969) Un ccrur en hiver'e (1991) kadar sonrakifilmleriJacques Becker g e l e n e i n e uygun, a l d a t c bir yal r i l k l a iftler vdveya a r k a d a gruplanna, onlann i l i k i l e -ri ve duygulanna o d a k l a n r . Bir polisiye olan Compartiment tueurs (1964) ile grkemli bir k yapan CostaGavras, s o n r a s n d a e i t l i lkelerdeki siyasal b a s k y l a i1-g i l filmlerde b a a n l bir e k i l d e u z m a n l a y o r d u : Yunanistan'da Z (1967), (ekoslavakya'da L'Aveu (1969), Uruguay'da S k Ynetim ( c t a de silge, 1973), i g a l a l t n d a k iFransa'da Section speciale (1974) ve i l i ' d e K a y p (1982).

Popler trlerde a l a n d i e r birok retken ynetmen, Yeni Dalga s o n r a s dnemde kariyerlerine b a l a d lar. Gerard Oury komedide u z m a n l a u ve o tarihin sav a s o n r a s en byk iki b a y a p n r u , ikisinde de b a r o l de Bourvil ile Louis de Funes'n o y n a d Le Comiaud(1964) ve La Grande Vadrouille'yi (1966) y a p t . Komeditr, Oscar (1966), Hibematus (1968)-ikisi de de Funesi1e- ve La Cage auxfolles'n ( l g n l a r Kulb, 1978) ynetmeni Eclouard Molinaro'nun da gzdesiydi. Oyuncuynetmen Yves Ruben,. b i r k a byk g i e b a a n s gsteren (La Guerre des boutons, 1961 ve La Gloire d'-monpere, 1988), a l d a t c biimde becerikli bir ynelimle bolk a h k a h a l komediyi karakterlerine ynelik sahici etkiyle b i r l e t i r d i i bir dizi film y a p t . Birka ynetmen, zellikle Jacques Deray (Borsalino, 1970) ve Pierre GranierDeferre (Une etrange affdire, 1981) polisiyeden yararlaneli. Oaude Lelouch, olduka b a a r i l i Un h o n m e et linefemme'den (1965) sonra s a y g n bir kariyerin keyfini srd, ama tm popler filmleri b a s m a k a l p bir duygusallik (Si c ' e t a i il refaire, 1976) ya da ocuksu y a p m a c kmesajlarla (La Belle Histoire, 1990) y k y d .

A n a a k m n iinde ya da d n d a , Yeni Dalga s r a s n -da zaten bir kariyer sahibi olan birok ynetmen, .1960'lar ve 1970'lerde a n l m a y a d e e r filmler y a p m a y


7/12

FRANSIZ SINEMASfNDA 'lENI YNELIMLER

Roben Bresson'm Le J a u n a l d'un eure de eall1pagne (Bir T a r a R a h i b n n G n u g i . 1950) adIL filminde.y a l n z ve aa eken'gen rnhip rollinde Claude loydu.

s r d r d l . Bunlar a r a s n d a CahieTS e l e t i r m e n l e r i n i n gzne girenler de v a r d . Roben Bresson, ne a n a a k n a nede Yeni Dalga'ya b a l olan benzersiz bir k o n u m d a d r .Le procts de Jeanne d'Are (:Jean D ' A r e ' n y a r g l a r u , '1961), Au hasard B a l h a z a r (965), M o u e h e e (1966),Une femme douce (968) ve Le DiabIe probablemenCte(1976) giderek zel durumlara ynelen, .ama z o r l a y ot a r z y l a (dz ve ok sade gornrler, psikolojik betim!emeye pek yer v e r i l m e y i i , gelenekiel yk izgisinin olm a y , profesyonel olmayan oyuncular ku1Iarularakvurgulanan gereki olmayan diyaloglar) zgrlk tem a s m a m a n s z c a a r a u r r n a y srd.rd.

Bu dnemde h a a aktif olan jean Renoir, giderektv'ye ve kitap yazmaya yneldi. Le Capom! eringle'de(Kaybolan O n b a ! , 1961) La Grande I/lusion'in d n y a s n adnd. jean-Pierre Melvilie, ok s e v d i i Amerikan karafilminin gl ve neredeyse ritelist bir k a t k s bulunank a r a n l k ve genellikle erkek egemen bir evren yaratarakpolisiye trndeki yazar statsn s r d ~ d (Le Qeuxi-

657

tme SouJfle, 1966; Le Samourai, 1 96 7 v e Un Jlic, 1972).Yeni Dalga ncesinin d i e r t a n n m ynetmenleri,

kendilerine n k a z a n d r a n trden yetkin filmler retmeyi srdrd: Bunlara Rene demem (1'/ein Soleil, 1959;Le Passager de la rluie, 1969), Henri-Georges Clouzot(La Write, 1960) ve Jean Gabin'i Un sing e en hiver'de(1961) Belmando'yla, MeIadie en' soussol (1962) ve LeClan des Sieillens'te (1968) Alain Delon'la k a p t r a nHenri Yemeuil de cIahildi. "'.,C a h i e r s " n i ~ dudak i ' k t t5ki k a f a l ynetmenler:. -, ~ ' , 1"den b a z a n (Jean Dellanoy, Henri Decoin, julien Duvi-vier ve Marcel Came) 1960'larda genelde nemsiz birkafilm y a p t l a r . Srekli artan mali glklere r a m e n jacques Tati, a l e r ego'su Msy Hulot a r a c l y l a modemu y g a r l t a l a m a y srdrd. Oyun vakti (1961) ve Tra-fik'te (1969) k l k r k yararcasma d n l p tasarlanangaglan, nceki a l m a l a n n d a k i n d e n muhtemelen dahaaz i i r s e l d i ; ama bunlar bazen neredeyse a l g l a n a m a z l kderecesine varsa da o l a a n s t incelikliydi,


8/12


MAYIS 1968 VE S O N R A S M a y s 1968 "olaylan" sadece retim y a p s n d e i l ,

film i e r i i n i de etkiledi. 1969'dan itibaren s i n e m a c l a n nc v a n c e sur r e c e t e s ' n i n n i t e l i i n d e daha fazla sz sahibiolmalanyla birlikte, daha g e n i bir ynetmenler yelpazesi (birok k a d n da dahil) 1970'lerin b a m d a ilk uzunmetrajli filmlerini ynetme a n s buldu. Bizzat "olaylar"ave tepkilerine odaklanan bir avu militan film de y a p l d Godard ve jean-Pierre Gorin'in Tout va bien (1971),Marin Karmitz'in Coup pour coup (1971), Rene Vautierve Nicole Le Garrec'in Quand tu disais Valery'si (1975).Daha nce bir " e n dul"la ilgili dokunakli bir komediolan La Vidlle Dame indigne'yi (1964) yneten Rene Allio, Retour li Maredile (1978) ile daha zgn blgesel konulara y o u n l a m a d a n nce, Les Camisards (1970) veMOi, Pierre R i V e r e (l975) ile tarihe M a y s 1968'in prizm a s n d a n b a k y o r d u .

Daha genel olarak M a y s 1968, sert pomo stndekjsansrn ( a r vergiler k o r u l m a s m a r a n e n ) k a l d n k l belirli tarihsel ve siyasal tabulann ortadan k a l k t byk bir zgrlk o r t a r u y a r a t r u t . Marcel OphulS'unbelgeseli Keder ve Aama (Le Chagrin el la pilie, 1971)uzun sredir dile g e t i i l m e y e n , s a v a t a Almanlarla i b i r l i i yapan F r a n s z l a r sorununu a y n n t l olarak inceleyenilk filmeli.

M a y s 1968'in toplumsal tUlUmian n a s l e t k i l e d i i ,en a k biimiyle auleur ynetmenlerin iki filminde grlebilir: Her ikisi de k i i s e l i l i k i l e r i y o u n bir biimdeele alan jean Eustache'den La Maman et la pulain ('Anne ve f a h i e , ' 1972) ve jacques Doillon'dan Les Doiglsdans la e l e (1974). Doillon, La Femme qui pleure (1978),Bir K a d n n I n t i h a m (1989) gibi giderek daha fazlaklostrofobik ve psikodrammik filmler y a p m a y srdrd. Doillon gibi Maurice ['ialat da bazen kendi filmlerinde grnr, s s d o a l a m a y a d a y a n r ve oyuncuIanndan kendilerini f a z l a s y l a teslim etmelerini isterdi (Pia l m ' n durumunda empatiden ok a t m a y l a ) . Duygusal i d d e t , Pialat'run filmlerinin yzeyinin pek de a l t i d ad e i l d i r ; genlerin (Passe ton bae d'abord, 1976) ya daiftlerin (Laulou, 1979) sorunlanna odaklanan ilk dnemfilmlerinde daha i n a n d n c bir biimde belirir. Benzer bir"mahremci" e n i , Andre T e c h i n e ' r i n zarif ve i n i l i k l a l i m a l a n n a da egemendir (Souvenirs d'en Franee,1974; Hotel des A n e r i q u e s , 1981; Ma saisan pn!feree,

658

1993; ve vg alan Les Roseaux sauvages, 1994).Amerikan s i n e m a s ve kltrne duyduklan sevgi

yi, ynetmenlik slupEmna da yansltan eski film e l e t i r menleri Yves Boisset ve Bemand Tavemier'in u s w l k l a nm en iyi gsterdikleri yer, radikal hmanist gelenekiinde siyaset ve polis s u i s t i m a e r i n i yennekti. Iyi bir senaryosu o l d u u n d a Boisset, r k l ( D u r o n Lajoie,1975) ya da televizyonun ktye k u l l a r u l n (Le Pri.xdu danger, 1979) e l e t i r m e k t e a n y a k a t kadar, kad bir polisin (La Femme Jlie, 1979) ya da bir ajarun (8 -pion l e v e - o i , 1980) d o k u n a k l p o r t r e l e i n i hafiOeterekanlatmakta da bir o kadar iyidir. Bazen zarif bir duygus a l l n e i i n e gelen Tavemier, psikolojik ve tarihsel "yn m y a g s t e r d i i tit;'z dikkatiyle gl bir ynetmendir.I l g i l e n d i i konular ok e i t l i y d i : Simenon'un d n y a s (L'Horloger de Sainl-Paul, 1973), lm (La Vie el riend'aulre, 1988), polis (L 627, 1991), O r t a a (La PassianBealrice, 1986) ve Regenceten (Que la Jete commence,1974) Fransa'mn bir s a v a ncesi Afrika smrgesindeki y a a m a (bol k a h k a h a l Coup de torehan, 1981) dekFransa tarihinde geziniyordu.

Tavemier'in Yeni Dalga d e e r l e r i n e s r t e v i r d i is y l e n e b i l d i i halde ([ruffauCilun bete nair'!, emektarsenalisti jean Amenchenin hizmetlerinden defalarca yar a r l a n d ) Bemand Blier'in k a d n d m a r l l , g e r e k i l i ireddi, oyunculan f e t i i s t i k bir biimde k u a r u m ve paradoks a k -mizah duygusu olmasa da - gl bir biimde G o d a r d ' a n m s a t r . Delon Notre eliswire'da(1983) a y y a bir boynuzlu k o c a y , Gerard D e p a r d i e c iseTenue de sairee'de (1985) bir homoseksdi ve Tmr belle pour toi'da (1988) k a n s n d a n daha az ekici bir k a d na a ~ k olan k o c a y oynar. Depardieu'y y l d z l a k a ran Les Valseuses de (1973) dahil Biler'in birok filmikendi r o m a r l a n n d a n u y a r l a r n a l a r d r ; onun k o n i k - a b srd evreninin t u t a r l l n n nedeni budur.

i980'LER VE i990'LARDA FILM YAPIMCIUGI1980'ler, hal1n s a y l r yeni ynetmenin onaya

k n a t a n k l k e t m i t i r : jean-jacques Beineix, Luc Bessonve Leos Carax. Onlann bazen postmodern ya da "cineme du look" (kabaca sylersek, grm m e s a j d r ) olarakt a n m l a n a n filmleri, e l e t i r m e n l e r d e n ok izleyicilerin, z e i k l e gen izleyicilerin gznde b a a n l y d . Beineix,Beatrice D a e ' n i n kariyerini b a l a t a n ve l e m Fransa'da

-----=.:.:!


9/12

fRANSIZ S N E M A S N D A YENI V O N E u M n

herri de d a n d a klt statsne u l a a n , d o l a m b a l birdelice a (gerek a n l a m n d a ) incelemesi olan 37.2 aumatin'i (Betey Blue, 1985) yapmadan nce, grsel a d a nolduka y a r a t c iki gerilimle, Diva (1979) ve la lunedans le caniveau (opteki Ay, 1982) ile i b a l a r r u u .Reklam filmleri ve rock video e s t e t i i n i n etkisi - b a z l a nna gre k i r l i l i i - Luc Besson'un a l m a l a n n d a oldugugibi filmlerinde olduka a k grlr. &sson, a r t c ,byk lde apraz gndermeli Metro'yu (1984) yapt k t a n oonra, insaruar ve yunuslarla ilgili keyifli bi r masalolan le Grand Bleu (Derinlik S a r h o l u g U , 1987) ile gi e d e b a a n a n s r u y a k a l a d . Sonra daha klasik bi r gerilim biimine geri dnerek Nikila (1990) ile sinematografik teknik ve t a s a r l a n m i d d e t u s t a l r u ' k a n t l a d .

Gerek y a a m d a ie k a p a n k o l d u u kadar film a l m a J m n d a da t a k n l olan Carax, hem etkileri hem de r e t t i i eserler a s n d a n tuhaf bir ynetmendir. Byklde Godard'dan etkilenen ve a r u a l m a s zor iki a l -

m a s d k bteli siyah-beyaz Oglan K z l a T a n r(1983) ve t e n d renklerle o l u t u r u l a n Mauvais S a n g ' n(Kt Kan, 1985) a r d n d a n , les Amants du Ponl-Neufe( K O p n s t A k l a n , 1990) y o u n l a t . Filmin y a p m sreci y l l k fdaketler, kt ynetimler ve artan maliyetlerie dolu bir d e s t a n d ( M o n t p e l l i e r ' n d n d a bir baraj glnde Seine'in kprleri ve k y l a n n n yeniden i n a s r ugerektirmekteydi) ve ortaya k a n f i l n , byk g anlanyla nih v e r i l m i bir i i r s e l gerekilik a b t n n a s y d .

199O'lann b a n d a a z e l i k , zgnlk ve u n u t belirtileri g 6 e r e n d i e r ynetmenler Etienne Chatiliez, la Vieest une longue J1euve tranquille ( ' Y a a m uzun sakin birnehirdir: 1987); Eric Rochant, Un monde sallS pitie ('Aa-m a s z bir dnya: 1988) ve HIV virs t a y a n biseksd bir e r k e i n i l i k i l e r i n i b e t i r n l e d i i iin hem e l e t i r ihem de vg alan les Nuits f a u v e s ' ( ' V a h i geceler:1991) ynelen Cyril C a l l a r d ' d . S k y n e m e r u i g i sayesinde Jean-Marie Poire, Papy f a i de la Resistanee (1983)

T a s a n r n c i d d e t : Luc B e s s o n ' n gerilim filmi Nikita'da (1990) bir hkmet s u i k a s t i s . l 1 e d n t r a l e npolis katili rolunde Anne Patillaud.

659


10/12

MODERN SJNEJo..lA 1960-l995

Ve F r a r s z g i e l e r i n d e o zamana dek en b a a n l film olanLes Visiteurs'te (1992) Marx K a r d e l e r d e e r i n d e bir komedi y e t e n e i n e u l a n .

1980'ler, ikind k u a k gen Kuzey A f r i k a l l a r t a r a f n dan y a p l a n ve kendi y a a m l a n n a o d a k l a n m filmlerlebirlikte yeni bir a k m n , einema brur'n d o u u n a talUkl etti ("beur" "Arap" s z e g t n n argosudur). Hem po-pler a n a a k m filmleri hem de normal d a t m kanalIan n n d n d a gsterilen d k bteli 8 mm'lik filmlerden o l u a n beur filmleri r k l k konusundan uzak durur, bunun yerine Paris'in i i banliylerindeki y a a m nnatralist bir resmini izmek iin komediyi de ieren birt r k a n m k u l l a n r l a r . Nispeten az beur filmi y a p l m o l m a s n a r a m e n Mehdi Charef'in Le The au haremd'Arehimede (1986) ve Rachid Bouchareb'in Cheb'i(1990) gibi trn en iyi filmlerin orijinallikleri ve Frans toplumunun yeni kesimini gereki bir biimde filme t a m a d a k i b a a n l a n sayesinde etkileri ok bykt.

Yeni s i n e m a c l a n n y a n s r a , t a n n m yneemenlerde - D z e i k l e g i e l e r d e - etkili o l m a y srdrd. 4OO'denfazla reklam filmi ynettikten somauzun m e t r a j l filmlere geen o l a a n s t yetenekli teknisyen Jean:-JacquesAnnaud, 1980'ler ve 1990'larda birka byk bteli veyksek profilli film y ~ p t . Bunlar, bir a y y a v r t s u n u nyks olan L'Oun'tan ( A y , 1989), Marguerite Dur a s ' n n otobiyograCik r o m a n L'Amant'dan ('Sevgili:1992) y a p l a n a k bir uyarlamaya dek uzarur.

1970'lerin onalanndan itibaren dnemin b b a k anemli z e i g i de giderek artan s a y d a k a d n ynetmeninortaya k . y d . O zamana dek Varda ve Duras, fiilentek b a l a n n a y d l a r . Bu durum, M a y s 1968'den itibarenk a d n hareketinin y k s e l i i ve avance sur r e e e t e s sisteminin a n k b a m s z sinemaolan da desteklemeye b a l a m a s y l a a k l a n a b i l i r . K a d n ynetmenler o u n l u k l a fe- .minist konulan ele a l d l a r , ama 1970'lerin sonundan itibaren feminizmin F r a r s a ' d a n e i i n i yitirmesiyle birlikte, o u n l u k l a tek b a l a n n a a l m a y tercih ederek erevesi b e l i r l e n m i bir " k a d n s i n e m a s " d n c e s i n d e nuzak durdular. 1950'Ierde Abd Ganeenin a s i s t a n l Luy a p m olan Nelly Kaplan, suistimal e d i l m i bir k a d m nf a h i e olup bir kyn kontroln ele geirmesiyle ilgili.fke ykl bir film olan La Fianeee du pirate (Ingiltere'deK o r s a n n N i a n l s ve ABD'de Kirli Mary a c l y l a , 1969) ilefeminist bir a t l m b a l a t t . Bu filmde, daha sonraki b a z

660

filmlerinde o l d u u ( r n e i n Plaisir d'amour, 1990) gibierkek egosunun balonunu sndnnek iin gerekstc mizah zekiee k u l 1 a n l m ; t . Bir k s a film u s t a s olaraks a y g n bir kariyerin a r d n d a n 1972'de 48 y a n d a ilkuzun m e t r a j l s u yneten Yanniek Bellon, L'Amaur viole(1977), L'Amour nu (1981), La Triehe (1983) ve Les Enfane; du desordre'da (1988) nemli toplumsal konuland u y a r l ve o u n l u k l a d o k u n a k l bir biimde ele a l d .Caline Serreau, 3 hommes et un couffin (' adam ve birb e i k : 1985 -ABD'de Adam ve Bir Bebek a d y l a yeniden evrildi) komedisiyle byk g i e b a a n s elde etti.Tm filmleri, e r s e l k l i e l e r i (l'ourquoi,pas?, 1977) r k l (Romuald e J u l i e t t e , 1988) ve i k i y z l l (La Crise,1992) kibarca t a l a y a n toplumsal yklerdir.Bu dnemde birok k a d n ynetmen byk ldeveya k s m e n olObiyografik filmler y a p t . Diane Kurys'inocukluk ve e r g e n l i i n i keyifli bir t,zelikle a n m s a d Coup de foudre (1979) ve Diabala Menthe (1977) bu filmIere rnektir. vera Belmont'un Rouge Baiser'i (1984). 1950'Ierin Saint-Germain-des-Pres'ine bakar. Euzhan

Pa1cy, Rue Cases-Negres (1983) ve Sim/on'da (1990)memlekeli Martinik'in tarihi ve mitolojisini a r a t n r .

F e a r s z sffirgelerindeki beyaz y e r l e i m c i l e r i n y a a m y l a ilgili k i i s e l arular Le Bal du gouvemeur'de (1989)Marie-France !'isi;,r, Outremer'de (1987) Brigitte Roanve b a a n l Chocolat'ta (1987) Gaire Denis t a r a f n d a n ustaca incelendi. Virginie Thevenet'in La N u i portre jane- .telles (1986), Arielle Dombasle'nin Les Pyramides bleues(1988), GaireDevers'in zgn ve ilerid filmi Nair e blane(1986) ve Juliet Beno'nun Cal' Canaille'llUn (1981) "cinema du look"la daha ok onak yanlan v a r d r . Aline Issermann, ikinci uzun m e t r a j i s postmodern L ' A m a n mag- .nifique (1984) ve Le Destin d e J u l i e t e ' d e k i toplumsal yorumunun i n a n d n o b g n a hayran kalanlan a n a n glbir ynetmendir.Josiane Balasko Les Keufs'te (1987) cafe h e t i t r e ' n hayat dolu atmosferini yeniden yaraor.

Yukanda bahseclilen birka k a d n ynetmen -ayncafilm y n e t m i olan Anna Karina, Jeanne Moreau ve Nicole G a r c i a ~ gibi Blasko da bir ynetmenden ok biroyuncu olarak tarurur.Ma)'lS 1968'den sonra onaya'-kan ucuz tiyatro ile kabare k a n m y k c cafe-thetitre'dei b a l a d . C a f e - t h e t i r e sinemaya, d o g a k l a n , ' kuralabagb olmayan mizah a n l a y l a n ve narsisizmden yoks u n l u k l a r y l a 1970'lerin ruh haline uygun mkemmel

- - - - - - - - - -- - - - - - - - -- - - - ,==


11/12

FR.>\NSIZ SINEMASINDA Y E N YONELIMLER

. Depardieu, Andrz.ej W a j d a ' n n Danton'unda (I 982).

GERARD DEPARDIEU(1948 -)

mayan bir " e ~ c i n s e l " roln a y n a d R ! Tenue de soiree'de(1986) bu iki ynllUk'en en iyi biimde y a r a r l a n d .Depardieu'nUn ok ynl o y u n c u l u u , hem yerel (birsmrge d r a m olan Fort Sogonne, 1984) hem de uluslara

Gerard Depardieu, 1 9 9 0 ' l a r n b a ~ n d a , bir F r a n s z a k . r a s piyasada, p o p l e r l i i artan miras filmi de dahil digertrO iin e ~ g r l m e m i ~ derecede bir kresel y l d z l a trleri de k a p s a d . Jean de Rorene, bu b a k m d a n bir a t . l m -u l a t l . i 970'Ierin o r t a s n d a n itibaren Fransa'da zaten bir d r ; f l m d e k r s a l Provence'e nostaljik a g r ~ m l a r , Depar-y l d z (ve i 98S'ten beri g i e birincisi) olan Depardieu, Ber- tieu'nOn p e r d e - d terroir'a y a t k n l k C ' a r a p i m a l a t l l , "tolued'nin 1900 ( 1 9 ~ 6 ) ve Maurice P i a l a t ' n n Lou/ou pasaportunda s _ r a l a n a n mesleklerden biridir) i d d i a l a r y l a(1980) gibi auteur filmlerinin proleter k a h r a m a n ve ok r t r . nceli Jean Gabin gibi, Depardieu da i i s n f er .poeler Jean de florene'nin ( C a u d ~ . B e r r ~ , .1986) filme a d - . >k e ~ . l i i n i . poplist "otantik" kkleri ve romantisizmi kay-n veren b a ~ h r a m a n . o l a r - a k . k e ~ d o . l . k e s n n d n d a W d a ~ , , : : : " < . : n ~ t r a n d e a l 1 e t i r i l m i bir F r a n s z erilligini zetler. Bunu,n n d Hollywood t a r z k o m e d Y e ~ 1 1 Kart ( P e t e : - e r , .C- F f i l h . b C d

'. "." 'lO. .' ' :,., '.::>:.,.,\,:. ransJz i m i r a c : a t n a uyk yararlar s a l a y a n yrono ei 99?), onu. b b a k n : a F r . n s z l g n _ . k l ~ ~ . k o n ~ ~ a l n e g ~ " 7 , : ',' . : ' : " ~ .. / I ; e / g e r a c '( 1990) gibi miras f i l m l e ~ i n d e b e t i m l e d i i tarihi kit i r d : . K a . d n l a r ~ , b a t a . ~ ~ ~ k a ~ p , G a u l o s e . s , . e n . b ~ ~ a p . v e : f ! : - L . ~ ; : : ~ l l i k e r l e b a a r l bir sonuca' u l a t r d . Kendini ihra etmek r : n . z ~ u z m a n . U ~ u , s ~ ~ ~ . a ..d e . r g l e r n ~ e ~ d e d k ~ q u ~ ' . : : ~ . ~ : ; : . ' 'srecinde k i i l i g i n i n k a r m a . k h k l a r kaybolabilir - Y e i td e r g l e n n e kadar popUler kulturun her y e r n e s z d , F l m ~ ' : ' ' ' ' ' ' ' ' ' . - ; K 'd' d C i b' d . Rdl S . . . . . '" . . '. -. # : . ~ . _ ' : . ar t a ya a o um us u oyna 16 1 i ey eott und l a a l y e d e n , m d o n e m l s n e m a y l d z l a r n d a n bekle- ,. .....:.' 1492' d (1992) Id . b 'Fak D d h k _. ' . . " . .... . '. . . . "d -7'_'.. s e o UbU g i. at epar e u nen y a p m e l i k uretme, sahne y a p m a r n a g r n m e ve < g i - ' , . ,- ' - F ' . , - d- . . "_:. _ " . ' . .-':-'.. ;,......:;, ;:,;..'i kusuz r a n s z s n ~ m a s n n 1990 l a r n k U r e s e l l e e n me ya-t n k l a s k filmler S a t n alma g b g e n medya m u d a h a ~ , : .. ; " , ; : , ; ~ ~ ...; d" .. . k .. d kl Id .. . ' . . . . . '_ . . .. . . }, .. ' - " . ~ '.: . s n a y e n n orumasm a et i i o u... . .l e ~ e r i : i . k a p s . a y a n D e p ~ r ~ e u , . 1 9 ? ~ ~ a ~ n e s f e s t ~ a . l ~ n J . u . r ; ~ ; ' ' ; : - ~ ~ 2 : ~ " ..;.... .... ,." - , . ' .' GINETTE VINCENDEAUb a k a n y d . :" -. ' , .... ' : :. . );. ,';, " ' ~ ' , . > ... -.. .: ..-.., . \ " " " ' : : ' ~ ~ ~ . " : ~ , - , . ~ : , .. Karizma, y e t ~ ~ ~ e k ve 3 . . I ~ l c l ' e n e r j i s i n i n ( b u g u n e ' ~ : l ' e k ~ . . . : : . , , : : . ~ - ; .. ~ . ; , r ; : : . ....: .y ~ t m i t e ~ ( a z l a film) t e s i i : d . ~ , D ~ p a r ~ i e u ' n ~ n _ p o p l e r i , g i ' \ ' ~ . ~ . ~ ~ ~ ( ; : ~ ~ E ' ~ ~ ~ i ~ l ~ R , "7 ,, : . .._ k i i l i i " n i n F r a ~ ' s z k l t ~ . U iindeki . ~ ~ r . i n . y a n k l a n l a r y l a . i . ~ : , ~ \ ; : ' - : - , - : ~ ~ < L e ~ Va;seuses (J. 9 7 ~ ) ; - ' 900 ( 1 9 7 6 ) ; ~ , ? . .., '. '-gilid!r. I i " . s n f n . n y a a d C h a t ~ ~ u r o u x ' d a g e ~ i r . d i i . ~ e : ~ ~ , : - - . : ~ ~ : , - . ' ~ { loDerriere Femmt( 1976); Le Camio:" (19n); l.Oulou (1980): :..Y e i l Kart'taici rolyle >scar'a aday g s t e r i l d i i n d e b a n a : ' . - . ~ ; . f ~ > M o n onde d'Amerique. (1980), Le Demier Metro (1980);. .' . .bela olan sululukla d a m g a l d e l i k a ~ l h k dnemi; p r o e t e r .. : ~ : : ::.e R ~ t o u r de"Martin G ~ e r r . e (198 i); Danton (1982); _ . . . . '.. :karakterleri o i ~ ~ ~ n 3 " gerekiliK k a z a n d r y o - r d u . A y r : : : ; ' > - ~ $ \ ) ~ n ' de Rrette (1986); Tenue d soirec ( 1 9 8 6 ) ; ' ~ e . S fugftifs (1986);ca, 1960'lann' o r t a s n d a a d g . : z'gU'r1UkU c a f ~ t h e p " e ile ' . : : ~ ; : - . . ( ; : omille QOt!del ( 1 9 ~ ) ; Dr/e d'endroit p o u ~ , ~ n e r e ~ o n t r e (1988);b i i ~ l e n ' m i ~ I J ~ ' ~ t i - ~ - : . ~ ~ f t i m i d e . _ o n u ~ :asi; i m a i . v e ' . d o g a l ~ ~ ~ ; . : ; E ~ ~ - : I r o p belle pou_r tDi (1989); C;yranf?de Bergeroe (199,0\ . _-o : . ; ' - =. . . .;..... :. . , < ' . r c : " ~ . : Green C.rd (1990); 1492 (1992); Germ;naI(1993); ' . ,. oyuneulultuna !


12/12

MODERN SlNDAA 196Ot995

oyuncular k a z a n d r d . Bu oyuncular, Balasko d n d aDepardieu, Miou-Miou, Thierry Lhermitte, Caluche,Patrick Dewaere, Michel Bianc, Dominique Lavanant,Gerard jugnl ve Christian Clavidi de k a p s y o r d u .Bunlann tm (merhum Dewaere ve Caluche d n d a )F r a n s z s i n e m a s n a dinamik bir k a t k d a b u l u n m a y srdryorlar, Depardieu ise u l u s l a r a r a s bir y l d z oldu.

1960-93 dnemi genelolarak ok s a y d a yeteneklioyuncunun v a r l y l a ne k a r . 1960'larda Femandel vejean Marais gibi t a n n n u y l d z l a r kariyerlerini b a a n y -la srdrryordu, ama en byk k a l a b a l k l a n toplayanlar a m a t a c komedyenler de Funes ile Bourvil'di. je an Gabin, bazen Delon ve Ilelmando gibi gen k u a koyuncular k a r s n d a babacan roller oynayarak 1976'dalene dek y l d z statsn korudu. Delon ile B e l m a n ~do'nun ayn ayn gl yanlan (duygunun i s e l l e t i r i l m e -si ve d s a l l a n l m a s ) iki b a k a d n oyuncu, m u h t e e mgzellikteki Catherine Deneuve ve 1970'lerin o r t a s n d a nitibaren parlayan Isabelle Adjani t a r a f n d a n bir ldey a n s u l d . 1980'lerin sonuna g e l i n d i i n d e Juliette Binoche ve Ileatrice Dalle, d o r u malzeme ve ynetmenlerle a l t k l a n n d a perdede ironik bir v a r l k gE6terdiler. Nevar ki, tuhaf bir biimde' 1960'tan beri, belki Deneuved n d a , hibir F r a n s z k a d n oyuncu g i e l e r d e tek b a -na b a a n l o l a m a y a c a k l .

Son otuz y l d a F r a n s z s i n e m a s n n yksek kalitesi,d i e r s i n e m a c l a r n ; Alexandre Trauner ve Bemard Evein gibi set t a s a r m c l a r ; H e n i Alekan, Raoul Cautard,Nestor Almendros ve Sacha Viemy gibi grnt ynetmenleri; Georges Delerue ve Philippe Sarde gibi besteciler; jean-Claude Cartiere, Gerard Brach ve -Lll Vie deehclteau (1966) ve Cyrano de Bergerae (1987) gibi iki f i l n i n ynetmeni olan- jean-Pierre Rappeneaugibi senarisder; Anato1e Dauman, Pierre Braunocrger, Georgesde Beauregard, Serge Silberman, -Pagnol'un' r o m a n n -dan u y a r l a n p Provence'deki y a . , s a m n nostaljik b e t i r ! e -meleriyle izleyicinin gnln fethederek nostalji m o d a s b a l a t a n Manon des sourees (1986) veJean de E/orette gibi birka iyi film de yneten- Claude Berti gibi y a p m -c l a n n gl d e s t e i o l m a s a y d srdrlemczeli. Bu elver i l i ve y a r a l c o r a m , devlet y a r d m l a r n n e k i c i l i i vesiyasal srgnlere ynelik liberal bir tutumla birlikte,

662

F r a n s z olmayan birok nemli ynetmeni Fransa'dafilm yapmaya t e v i k etti. Bu ynetmenler, d i e r l e r i n i ny a n s r a Louis Bunue!, Walerian Borowczyk, AndrjezWajda, Roman Polanski, C h a n a l Akerman, AgnieszkaHolland ve Raul Ruiz'i de k a p s y o r d u .

F r a n s a ' n n film kltrndeki c a n l l k , biroksinemadergisinin v a r l n d a da y a n s r . P i y a s a n n " c i d d " ucunda Posilij, i m d i daha az militan o l m a s n a r a m e n eskiilkelerine s a d k k a l n a y srdrmektedir ve daha ok satan rakibi Cahiers du cinema'yla a y n tr okuyucuyu eker. Daha popler Premiere ve Studio MagaZine ise daha g e n i kitlelere u l a r . D i e r y a z l medyada, radyo vetv'de sinemaya g e n i yer verilir. Paris, d n y a n n b a k abir yerinde e grlmeyen f i l n seenekleri sunar. Birok ticari salon, denekli film salonlanndan -Cinematheque Franaise, Pompidou Centre (Salle Garance) veVideotheque de Paris- ok f a r k l olmayan bir d e f a l kgE6terim p o l i t i k a s izlemektedir. Sonu olarak Paris'deherhangi bir haftada 35'den fazla film gE6terilmektedir.Fransa, Cannes d n d a , her y bir dzine film feitivaline ev s a h i p l i i yapar. A v r u p a ' n n geri k a l a n k a r l a t n l -d n d a , izleyici ve salon s a y s n n ok fazla gerilememes i r i n nedeni de bu e l v e r i l i kltrel o r t a m d r . .

Sinemaya ilginin ivmesinin kendi kendini beslemeyis r d r e c e i ve 1993'teki hkmet d e i i k l i i n i n bir sonucu olarak devletin y a r d m l a n n n , t e v i k l e r i n i n neml lde a z a l I m a m a s 1 sayeSinde F r a n s z s i n e m a s n nngrlebilir bir gelecek iin nispeten s a l k l k a l a c a ibeklenmektedir.KaynahaAnnes, Ray (1985), f r e i l d Cinema.Bmwne, Nick (ed.) (1990), C a l i e , s du C i e a : 1969-1972:

D Politics dJ R e p r e s e n c a l i o .Forbes,]ill (l":i2), The Cineilla i f r a c e aIter the New Wave.Graham, Peter (ed.) (1968), The New Wave: C r i t c a !

L a d a r n s .Hayward. Susan (1993), F r e n d National C i e a .- ve Vincendeau, Ginene (ed.) (1990), F r e n d Film: Texts

and C o n l e x s .HiIlier, Jim (ed.) (1985), C a l i m du C i / a : 1960s.Jenncolas, ]ean-Pierre (1979), Lt CinfIHa des f r a a i s e Lt

v / e R/publique (1958-1978).

Download - Fransız Sinemasında Yeni Yönelimler - Peter Graham

Top Related