Theorie en praktijk van
schaliegasboringen in Nederland
Henk Duyverman - Cuadrilla Resources
Aad Kant – Oranjewoud
Inhoud
1. Schaliegas in Nederland (Henk)
2. Aanleg boorlocatie (Aad)
3. Conclusies
1
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
IN HET NIEUWS !!
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
IN HET NIEUWS!!!
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
PROFIEL CUADRILLA
Belangen in Engeland, Nederland en Polen
Specialist in boren naar schaliegas
• 200 jaar ervaring
• State of the art apparatuur
Start met boren in 2010 in Engeland
• Weeton, Singleton, Banks,
• St.Anna’s Road
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
WAAR ZIT HET SCHALIEGAS ?
ONDERGROND BRABANT
• Ongestoorde schalielagen op de juiste diepte, met de juiste dikte en een rijk
organisch gehalte
• Goede mogelijkheden om op het gasnet aan te sluiten
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
HoeDoor uitvoeren van proefboringen in:
• Boxtel
• Haaren
• Noordoostpolder
Nodig�Vergunning voor proefboring
• Omgevingsvergunning
Waarde creëren door het aantonen van aanwezigheid van
grote hoeveelheid schaliegas in Nederlandse bodem
DOEL CUADRILLA IN NEDERLAND
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
Technisch winbaar volgens Energy Information Administration (VS):
• 481 miljard m3 (EBN 300-500 BCM)
• Waarde € 312 miljard (consumentenprijs aardgas € 0,65 per m3)
• Zonder aardgasbaten: overheidstekort 6,5%
Nederlandse on- & offshore gas reserves:
• 1.230 miljard m3 (1-1-2012)
• 39% toename van reserve bij winning schaliegas
Jaarlijkse Nederlandse gasconsumptie:
• 46 miljard m3
• schaliegas: > 10 jaar langer gasconsumptie van eigen bodem
Aardgasopbrengst voor Nederlandse schatkist in 2011:
• € 12.1 miljard*
BETEKENIS SCHALIEGAS VOOR NEDERLAND
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
HET HOLLANDSE PROBLEEM
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
HOEVEELHEDEN SCHALIEGAS
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
DE LAATSTE RESERVEBEREKENINGEN VAN TNO
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
VERGELIJKING UK/NEDERLAND
Politiek: 2 Partijen in UK tegenover Consensus (Polderen) in NL
Exploratievergunning in beide landen voor 5 jaar
Winningsvergunning in beide gevallen met een nieuw vergunningtraject
Lokale weerstand: Lijkt sterker en meer actiebereid in UK (Balcombe); in NL
vooral politiek en via gebaande wegen
Vooruitgang schaliegas: in UK al 4 putten geboord en 1 gefracked sinds 2010
Fracken en development goedgekeurd door DECC; nieuwe putten hebben
allemaal een EIA (MER) nodig; in NL proefboringen voor de tweede keer
uitgesteld met 18 maanden
Reserves: 200+ tcf in-place in UK en 200-500 bcm rec. reserves in NL
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
WEERSTAND: BEVOLKINGSDICHTHEID
Nederland
land Inwoners x miljoen km2 Inwoners op 1 km2
Nederland 16,8 41,528 = 405
Verenigd Koninkrijk 62,7 242,900 = 257
Australië 21,7 7,741,220 = <3
Verenigde Staten 313,2 9,629,091 = < 32
Provincie Noord-Brabant (Boxtel/Haaren)
• 497 op 1 km²
Provincie Flevoland (Noordoostpolder)
• 274 op 1 km²
Consequentie van hoge bevolkingsdichtheid
• NIMBY
• Consensus cultuur (polderen)*
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
WEERSTAND: REM OP TRANSITIE NAAR DUURZAAM
Milieugroeperingen: winning schaliegas leidt af van focus op
duurzame energie
Mogelijke schadelijke effecten op mens en milieu worden
uitvergroot
Omwonenden/lokale omgeving gevoelig voor schrikbeelden
Lokale politiek kiest voor belangen bewoners = electoraat
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
ZELDZAAM: GAS IN GRONDWATER
Herstelbaar
Door permanente monitoring snel te ontdekken en te verhelpen
Te voorkomen
Gebruik van best practices voor ontwerp en bouw boorput
Oorzaak incidenten Verenigde Staten
Slecht ontwerp boorput
Gevolg
Gas vanuit schalie via boorput naar grondwater
In elk geval NIET
Schaliegas in grondwater vanuit ondergrondSchaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
GOEDE PUT VERSUS SLECHTE PUT
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
ONZE PUT IN BRABANT
Fracken op 3.500 meter
Zes lagen ondoordringbaar gesteentelagen
tussen grondwater en schalielaag*
Boren met verbuizingen tot 4.200 meter
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
ONZE PUT IN BRABANT
Vier verbuizingen, met cement geïsoleerd
Eerste verbuizing tot 600 meter,
laatste verbuizing tot bodem boorgat
Grondwater tot maximaal 300 meter diepte
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
FRACKEN
Gebeurt al sinds tientallen jaren in Nederland
• 100 keer op land, 100 keer op zee
Beproefde en veilige technologie
Heeft in Nederland niet geleid tot bodembeweging
In Brabant op minimaal 3.500 meter diepte (3 km onder
grondwaterniveau)
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
FRACKEN
0,15% glutaaraldehyde en polyacrylamide
Gebruik 12 miljoen liter water
99,85% water/zand
10-30% water hergebruikt
Afvalwater gezuiverd
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
ONZE MANIER VAN WERKEN IS VERANTWOORD
We gebruiken nieuwe, moderne boorinstallatie
De boor- en fracktechniek die we toepassen, is conventioneel en
gangbaar in Nederland
We bouwen een veilige boorput
We zijn gehouden aan de strenge Nederlandse wet- en regelgeving
We worden nauwlettend gecontroleerd door Staatstoezicht op de
Mijnen
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
SYNERGIE SCHALIEGAS – GEOTHERMIE (WEP)
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
SYNERGIE SCHALIEGAS – GEOTHERMIE (WEP)
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
ONAFHANKELIJK RAPPORT WITTEVEEN/BOS, EN HOE
VERDER….
• Klaar in augustus 2013, zeer lijvig (1.000 pp) en degelijk stuk werk
gebaseerd op literatuuronderzoek en interviews (55 vragen)
• Door Minister Kamp 26-08-2013 positief aan de Kamer gepresenteerd
• 1. MER-Commissie gaf oordeel 30-09-2013
• 2. Hoorzitting 2e Kamer gehouden
• 3. MER (lokatie-specifieke studie) voor iedere exploratie-put nodig
• 4. Kamp heeft besloten tot een extra struktuurvisie/Plan-MER, duurt
minimaal 18 maanden
• 5. Vergunningentrajekt kan beginnen laat 2014-vroeg 2015
• 6. Eerste van de drie schaliegasputten laat 2015 ?
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
HET TIJDSPAD NAAR WINNING SCHALIEGAS
2015 2 tot 6 jaarevaluatie gegevens proefboring
bepalen economisch winbaar gas
aanvragen winnings-vergunning
start MER procedure incl. inspraak
besluit vergunning
productie-klaar maken
van boorlocaties
creëren banen (direct en indirect)
gaswinning & distributie
2 jaar 20 jaar
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
Praktijk - Locatiekeuze
Quick Scan Ruimtelijke Aspecten• Rijksbeleid
• Provinciaal beleid - (Omgevingsplan met bijv. o.a. streekplan,
milieubeleidsplan, waterhuishoudingsplan, verkeer- en vervoersplan)
• Gemeentelijk beleid - Bestemmingsplan, Structuurvisie
• Archeologie
• Flora en Fauna (beschermde natuurgebieden, ecologische hoofdstruktuur)
• Waterwingebied of Drinkwaterbeschermingsgebied
• Verkeer en ontsluiting
• Bodem en bodemdaling
• Water (Watertoets)
• Landschap
• Externe veiligheid - risicokaart
26
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
Locatie - Boxtel-1
27
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
Locatie - Marknesse-1
28
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
Ontwerp boorlocatie
29
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
Boortoren op locatie
30
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
Frack equipment op locatie
31
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
Aanleg boorlocatie - Conductor
32
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
Aanleg boorlocatie - Boorkelder
33
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
Aanleg boorlocatie –
Goten en hoekwaterbak
34
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
Aanleg boorlocatie –
Vloeistofdicht asfalt
35
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
Boorlocatie - Geluid
36
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
Boorlocatie - Externe veiligheid
37
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
Rig op locatie
38
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
Boorlocatie – Na de proefboring
39
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
Boorlocaties buitenland
40
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
USA USA USA
Duitsland Oostenrijk
Fracking
41
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
USA
NL
Conclusies & Vragen
1. Boren naar schaliegas kan veilig en
milieubewust
2. Aanzienlijke reserves verwacht
3. Synergie met geothermie mogelijk
4. State of the art boorlocatie ontwerp en al
veel locatiespecifieke studies verricht
5. In overeenstemming met wettelijk kader
6. Eigen gas eerst
42
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht