Vincent Gerdsen
Ideaal Gezond Inclusief een handige poster voor in uw keuken
Het ideale eet- en leefpatroon
voor uw gezondheid
Tekst, recepten, foto’s: Vincent Gerdsen
Illustratie: Martin-Jan van Santen
Vormgeving: Jeroen Visbeek
Ontwerp poster: Vincent Gerdsen
Uitgever: The Macrobiotic Way Amsterdam
Vragen en verbeteringen: [email protected]
Voor meer [email protected]
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden ver-
veelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of
openbaar gemaakt, in enige vorm of enige wijze, hetzij elektronisch,
mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier,
zonder voorafgaande toestemming van de auteur.
Bij dit boekje hoort een poster. Veel informatie op de poster zult u
tegenkomen in dit boekje. Als u een extra poster wilt hebben voor uw
familie, vrienden, collega’s of studenten kunt u een e-mail sturen naar
INHOUD
Voorwoord 6
Macrobiotiek, het ideale eetpatroon voor uw gezondheid 7
Tofu, tempeh en seitan 10
Laat je darmen swingen met volle granen 15
Bonen, krachtig en gezond 19
Eet en drink jezelf niet suikerlazerus 22
Je gezicht liegt niet 25
Zeegroenten, voedzame planten uit de zee 27
Laat je verrassen door miso 31
De schone kracht van de umepruim 34
Kick af van koffie 36
Shoyu en tamari 38
Vlees, dat liever niet 40
Elke dag frisse ecologische seizoensgroenten 42
Lekker slapen op de futon 44
Vis, de ideale dierlijke eiwitbron 46
Geperste salade, de macrobiotische zomerhit 48
Gezond je huis schoonmaken 50
Melk moet… alleen de eerste twaalf maanden van je moeder 51
Zuurdesembrood, daar zit net iets meer in 54
Kuzu, het lijkt op coke maar de uitwerking is anders 56
Noedels en deegwaren 58
Japanse theeën voor elke dag 60
Heerlijk gebak en taart 62
Do-in, zes oefeningen om je organen te onderhouden 64
Hete gemberkompressen 67
Ideaal gezond in de praktijk 70
Woordenlijst boekje Ideaal Gezond 75
Woordenlijst poster Het Ideale Eetpatroon voor Gezondheid 77
Internetadressen 79
6
Voorwoord
Met dit debuut boekje wil ik u meenemen naar de gezonde beleving
van eten en leven waarmee u uw grootste goed - gezondheid - veel
meer in uw eigen handen kunt houden. Ik laat u kennis maken met de
beste eet- en leefwijze waarbij wij kijken naar het geheel van voedings-
middelen die de gezondheid bevorderen. U krijgt in dit boekje op een
prikkelende wijze de basis van de macrobiotische eet- en leefwijze ge-
serveerd. Met de voedingsmiddelen die u gezond zullen houden, met
oefeningen om uw organen in conditie te houden en met een stukje
zelfdiagnose en bewustzijn. In het laatste hoofdstuk “Ideaal gezond in
de praktijk” geef ik u handvaten hoe u het beste te werk kunt gaan.
Bij dit boekje hoort de poster “Het ideale eetpatroon voor gezond-
heid”. Hierop staan alle voedingmiddelen die uw gezondheid bevorde-
ren. De lijst met voedingmiddelen is samengesteld met de meest recen-
te en wetenschappelijke macrobiotische inzichten en ervaringen. Ik
adviseer u om de poster op te hangen in uw keuken.
Tot slot zijn diverse internetadressen opgenomen met bedrijven en
organisaties die onder andere in Nederland en België actief zijn. Het
geeft u informatie om wegwijs te worden in het aanbod van de macro-
biotische voeding en leefwijze.
Ik wens u veel plezier met uw weg naar Ideaal Gezond!
Amsterdam, augustus 2015.
Vincent Gerdsen
7
Macrobiotiek, het ideale eetpatroon voor uw gezondheid
Macrobiotiek is een eet- en leefwijze die gebaseerd is op een eeuwen-
oude principe van Yin en Yang. Het streven naar een evenwicht van
Yin en Yang is de belangrijkste doelstelling voor een gezond en prettig
leven. Voedingsmiddelen, omgevingsfactoren, activiteiten zijn allen
ingedeeld in Yin en Yang. Afhankelijk van ieders mens constitutie en
conditie wordt er gestreefd om de juiste balans voor hem of haar mo-
gelijk te maken. Onbalans in Yin en Yang is de hoofdoorzaak van vele
westerse ziekten. Met een macrobiotische eet- en leefwijze is deze ba-
lans te herstellen, zijn veel westerse ziekten te voorkomen en in geval-
len te genezen.
De oorsprong van macrobiotiek ligt 2500 jaar geleden. Het werd
gebruikt door Hippocrates, de vader van de Geneeskunst. Hij gaf zijn
patiënten en studenten adviezen over milieu, eet- en leefwijze. In 1769
schreef de Duitse filosoof en arts C.W. Hufeland het boek Macrobio-
tiek of de kunst van het verlengen van
het leven.
Het was George Oshawa (1893) die
zich op zestienjarige leeftijd ging ver-
diepen in de kunst van het verlengen
van het leven. In zijn familie stierven
zijn broer, twee zussen en zijn moeder
op jonge leeftijd. Hij werd zelf gecon-
fronteerd met een ongeneeslijke tuber-
culose en kwam in opstand. Hij begon
met de studie van oude oosterse ge-
neeskunst, die officieel niet meer be-
stond voor de Japanse regering. De
westerse geneeskunst had zijn intrede
gedaan.
George Oshawa in 1963
8
Tijdens zijn studie kwam hij in contact met een beroemd Japanse
arts Segan Isiduka. Oshawa paste zijn adviezen toe en genas van zijn
tuberculose. Hij besloot na zijn opmerkelijke genezing zijn leven te
wijden aan de oosterse geneeskunst. Centraal in deze geneeskunst staat
het eeuwenoude unieke principe van yin en yang. Oshawa bestudeerde
alle geschriften van Segan Isiduka. Hij besteedde jaren onderzoek aan
de studie van de oude Indiase en Chinese geneeskunst en hun filosofi-
sche achtergronden zoals die waren opgetekend in de heilige boeken
der oudste beschavingen
Na de Eerste Wereldoorlog ging hij westerse geneeskunst studeren
aan de Sorbonne en het instituut Pasteur in Parijs. In 1931 kwam zijn
eerste boek uit: Principe Unique de la Philosophie et de la Science
d’Extreme Oriënt. In de daarop volgende veertig jaar publiceerde Os-
hawa ongeveer driehonderd geschriften in het Japans en meer dan
twintig boeken in de westerse talen, hoofdzakelijk in het Frans. Hij was
een unieke persoonlijkheid, vrij streng in de leer maar behaalde daarbij
vele goede resultaten en vele mensen genazen van hun ziekte die vol-
gens westerse medici ongeneeslijk waren. Hij was de man die de basis
legde om macrobiotiek in de westerse samenleving te kunnen laten
groeien. Google voor meer informatie George Oshawa. Er ontstonden
in Europa vele educatieve centra met de naam Oost West Centrum.
Met de naam van zijn vrouw Lima stichtte hij het macrobiotische voe-
dingsmiddelenbedrijf.
Zijn leerling Michio Kushi
(1926) zette de macrobiotische
levensvisie voort. Met zijn enorme
bagage aan goede opvoeding en
universitaire studies heeft hij sa-
men met een team van deskundi-
gen de macrobiotiek wereldwijd
bekend gemaakt. Er staan heel
veel boeken op zijn naam. Veel
mensen hebben zijn adviezen met
succes toegepast. Zijn doelstelling
Michio Kushi in 2013
9
is om door middel van gezondheid ook wereldvrede te brengen in een
gezond milieu. Over de hele wereld zijn instituten opgericht die zijn
naam dragen. Google voor meer informatie Michio Kushi.
De twee Japanners hebben de macrobiotiek op de kaart gezet als de
eet- en leefwijze die de gezondheid bevorderd en ziekten sterk doet
verminderen.
10
Tofu, tempeh en seitan
Ze strelen jouw tong, je verlangt naar meer maar ze geven een echt
optimaal verzadigingsgevoel. Ontdek de vernieuwende plantaardige
proteïne tofu, tempeh en seitan voor elke warme maaltijd. Als je een-
maal kennismaakt met deze prachtige producten krijg je een blij gevoel,
deze producten brengen je terug bij de natuur, wat je lijf het liefst heeft
om je lekker te voelen, te sporten, slank en gezond te blijven.
Tofu, het meest veelzijdige van de sojaproducten heeft een uitmun-
tende eigenschap om de aroma’s aan te nemen die u gebruikt bij het
koken. Een heerlijk product voor in soepen, in groentegerechten, ge-
marineerd in salades en voor sauzen en spreads. Tofu met een laagje
arrowroot (een bindmiddel), frituren in zonnebloemolie is verslavend
lekker. Je serveert de gefrituurde tofu (tempura) met een sausje van
shoyu en gembersap en wat fijne bosui. Een goddelijk gerecht om elke
mens te verrassen met je trendy en vooral gezonde kookkunsten.
Tempeh is een volwaardig gefermenteerd sojaproduct, een natuur-
lijke bron van vitamine B12 en medicinaal gezien een aanbeveling om
je energie en vitaliteit te verhogen. Tempeh is een stevig product en
gemakkelijk te bereiden. Heerlijk om te stoven met groenten zoals
zuurkool of om te bakken met tamari en groenten. Tempeh frituren en
daarna inkoken in mirin (Japanse kookwijn) is een wellust voor je tong.
Een gefermenteerd product met een rijke cultuur aan bacteriën voor
een gezonde darmflora. Tempeh is een optimaal product voor ieder-
een, krachtig en rijk aan proteïne.
Seitan is een volkoren tarweproduct, dat is gekookt in een bouillon
van kombu, sojasaus en water. Het heeft een rijke en dynamische
smaak. Het is vooral aangenaam als het buiten koud en regenachtig is.
Seitan is heerlijk om in sesamolie te fruiten met groenten en daarna te
stoven in wat water en sojasaus. Je maakt het af met gember kuzusaus.
Seitan komt in smaakbeleving het dichtst bij vlees en je kunt alle berei-
dingen toepassen zoals je bij vlees ook doet. Een heerlijk product
11
vooral voor iedereen die extra gewicht nodig heeft en voor sporters
met een dynamische levensstijl.
Kies vaker voor tofu, tempeh en seitan in plaats van vlees. Vlees
bevat te veel vet en cholesterol waardoor je hart en bloedvaten sterk
belast worden. Gezonde bloedvaten geven je meer energie, je huid is
veel schoner en minder gespannen. Vlees heeft ook meer een agressie-
ve energie in tegenstelling tot tofu, tempeh en seitan die veel meer een
onspannende energie geven. Vlees geeft stijfheid in je spieren doordat
het bijdraagt aan de verzuring van je bloed en je weefsels.
Gesneden seitan is gemaakt van tarweglutenmeel.
Rechtsboven Zachte tofu gemaakt van sojabonen
Rechtsonder Compacte tempeh gemaakt van sojabonen
13
Mild gezouten gefrituurde tofu met arrowroot, panade, fijne bosui, wokgroenten,
gembershoyu dipsaus
Rechtsboven Gefrituurde tempeh, gekookt in mirin met frisse rauwe zuurkool.
Rechtsonder Seitan met wortel, ui in kuzu gembersaus en rauwe bosui.
15
Laat je darmen swingen met volle granen
Volle granen is fitness voor je darmen. Het maakt ze sterk, strak en
optimaal werkend. Optimaal werkende darmen is de basis voor je dage-
lijkse gezondheid en welbevinden. Je darmen zijn te vergelijken met de
wortels van bomen. Als deze sterk zijn dan staat en groeit de boom
optimaal. Door dagelijks volle granen te eten reken je af met darmpro-
blemen en voedt je het lijf met de beste vorm van koolhydraten.
Pap van haver met gomasio, bosvruchtenjam, witte sesampasta en geperste salade
vaan komkommer in zeezout. Goed als ontbijt.
Veel mensen hebben problemen met hun darmen. De verschijnselen
zijn soms ernstig zoals obstipatie, hernia, ontstekingen en ook meer
vervelende, zoals aambeien die je billen ontsieren. De grootste oorzaak
16
Gomasio is fijngemaakte geroosterde sesamzaden met zeezout.
van darmproblemen is dat er voedsel gegeten en gedronken wordt,
waarbij de darmen niet aan het werk gezet worden. Het huidige geraffi-
neerde voedsel, zuivel en suiker zijn meestal de oorzaak van veel darm-
problemen. Het gevolg is dat je darmen slap, uitgezet, inactief en slij-
merig worden. Wil je een optimale basisconditie voor je darmen dan is
het belangrijk om te stoppen met het eten van geraffineerd voedsel en
zuivel en suiker te elimineren. Hiervoor in de plaats schakel je over van
geraffineerde koolhydraten naar ongeraffineerde koolhydraten. Witte
pasta’s en witbrood zijn bijvoorbeeld geraffineerd, volkoren varianten
zijn meestal ongeraffineerd.
17
Zonnebloempitten: lekker en vol vezels
Daarnaast is elke dag een half uur stevig wandelen in de frisse lucht een
weldaad voor je darmen. Met het dagelijks eten van volle granen, maak
je de belangrijkste stap. Er is bruine rijst, gerst, haver, gierst, boekweit,
tarwe, zoete rijst, kamut, rogge, spelt, maïs, bulghur, couscous, quinoa,
volop keuze van biologische kwaliteit en overheerlijk van smaak. De
fijne granen bulghur, couscous, quinoa, boekweit en gierst kun je in een
roestvrijstalen pannetje koken. De kooktijd van fijne granen is 20 mi-
nuten. Voor de grove granen is een hogedrukpan nodig. De WMF
hoogdrukpannetjes zijn klein en trendy en het beste voor een optimaal
resultaat. De basis is steeds of alleen graan of een combinatie van
tweederde bruine rijst met een derde van een ander grof graan. Gebruik
wit ongeraffineerd zeezout bij het koken van granen, daardoor maak je
ze optimaal verteerbaar. De kooktijd onder druk van grove granen is
45-60 minuten. Erg lekker is het om bij granen bijvoorbeeld gomasio,
pickels, umeboshi, tekka, of geroosterde zaden te serveren.
18
Granen dien je optimaal te kauwen zodat je gehele spijsvertering
optimaal aan de slag gaat. Elk graan heeft een specifieke werking op de
verschillende organen. Het geeft schone darmen, schoner bloed en een
mooiere huid. Na twee weken dagelijks granen eten, heb je al resultaat.
Je voelt het aan je buik en je ziet het bij je toiletgang. Voor de man en
vrouw in de fitnessschool, die streeft naar een mooie platte buik is het
de beste weg met optimaal resultaat. Je darmen worden namelijk door
het eten van volle granen teruggebracht naar een gezonde compacte
vorm. Ongeraffineerde koolhydraten voorzien het lichaam van regel-
matige, langdurige en constante energie toevoer zodat je optimaal je
werk, je sport en overige activiteiten kunt uitvoeren. Eet dus elke dag
volle granen en ga stevig wandelen, je darmen en je lijf zullen je dank-
baar zijn.
19
Bonen, krachtig en gezond
Als je houdt van gezonde eiwitten die je kracht geven, eet dan regelma-
tig bonen. Bonen zijn de ideale eiwitbron voor de mens omdat het ei-
witten zijn van hoge kwaliteit. Dat wil zeggen dat je lichaam deze
plantaardige eiwitten gemakkelijk kan verteren en volledig benutten.
Bonen bevatten geen verzadigde vetzuren, die in dierlijke vetten voor-
komen en ze zijn daarom veel gezonder dan vlees. Bovendien bevatten
bonen behoorlijk veel vitaminen en mineralen. Bonen zijn zaden, die in
peulschillen groeien. Na het oogsten worden die bonen uit de peul
verwijderd en gedroogd, wat de oorzaak van de hardheid is.
Als je naar de voedingswinkel gaat heb je volop keuze. Er is zelfs
zoveel keuze dat je bijna niet kunt kiezen. Laat je oog vallen op de
mooie kleuren van de boonsoorten en kies voor jezelf wat prettig voelt
en ga experimenteren met welke je het lekkerste vindt.
In de macrobiotiek hebben alle soorten bonen een verbinding met
je organen. Wil je lever en galblaas extra voeden neem dan groene lin-
zen, voor je hart en dunne darm zijn rode linzen een weldaad, heb je
milt en maagklachten neem, dan regelmatig kikkererwten, voor je lon-
gen en dikke darm wil ik sojabonen aanbevelen. Wil je meer aandacht
voor je nieren en blaas neem dan hokkaido audukibonen met bijvoor-
beeld pompoen; dat is een heerlijk zoet herfst- en wintergerecht. Maak
dat in dit gerecht elke week eenmaal in de herfst en winter, je nieren en
blaas zullen je dankbaar zijn. Je neemt 4 kopjes gewassen adukibonen
en 1/6 deel gewassen zonder pitten groene pompoen. Groene pom-
poen is veel smaakvoller dan de oranje pompoen. Kook de gewassen
audukibonen, de in blokjes gesneden pompoen met een 5 cm mekabu
zeegroenten, in zoveel water dat de pompoen op de bonen onder water
staat. Na een uurtje rustig koken voeg je halve theelepel zeezout en
twee eetlepels mirin eraan toe, dit kook je nog 20 minuten totdat het
water bijna is verdampt. Daarna breng je het op smaak met wat shoyu.
Met een ijsschep kun je er mooie balletjes van maken, wat fijn
20
Adukibonen met pompoen voor sterke nieren.
gesneden rauwe prei op de adukibonen met pompoen en de mekabu
zeegroenten kun je als verfraaiing bij het gerecht doen. Het kost even
tijd maar dan heb je ook een smakelijk gerecht wat ook energie brengt
in je nieren en blaas en je nodige gezonde eiwitten geeft. Wil je de be-
reidingstijd verkorten naar totaal een uur kook dan in een hogedruk-
pan. Voor het koken van bonen is een hogedrukpan de uitkomst om in
21
50 minuten tijd zachte bonen afzonderlijk te kunnen gebruiken en voor
in gerechten. Ook heel handig om bonensoep te maken.
Ten slotte: maak feestgerechten van bonen door ze altijd te koken
met mekabu. Het is ook gemakkelijk om voor twee dagen bonen te
koken, de ene dag vermeng je ze met in olie gefruite fijn gesneden
groenten als wortel, pastinaak en uien en de volgende dag maak je bo-
nensoep met een scheutje sojasaus, wat citroensap, gembersap en af-
maken met vers gesneden bosui en peterselie.
22
Eet en drink jezelf niet suikerlazerus
Misschien weet je het niet maar suiker is vergif voor je gehele lijf en
welbevinden. De Wereld Gezondheidsorganisatie heeft producenten
opgeroepen om te stoppen met het toevoegen van suikers in hun pro-
ducten. Het eten van suiker brengt je lichaam in een soort shocktoe-
stand, waarbij hele kleine klieren, de eilandjes van Langerhans in je al-
vleesklier, telkens weer proberen om je lijf uit die shock te halen. De
vraag is hoe lang kunnen deze klieren dit vol houden. En dat is niet
lang want vele ook jonge westerse mensen zijn in een staat van predia-
betes (suikerziekte) met de naam hypoglycemia. Niet alleen in de VS
maar ook in Europa zijn hypoglycemia en diabetes dé welvaartziektes.
Het is volop zomer, de zon schijnt, de stranden liggen vol mensen,
de terrassen zijn vol en de ijswinkels en drankverkopers doen goede
zaken. In de koelkasten thuis liggen de suikerrijke flesjes frisdranken,
trendy alcohol vruchtendrankjes, vruchtensappen, zuivelfruitsappen en
het lekkerste ijs opeengestapeld. Elke avond vliegen de mooist ge-
vormde en lekkerste mannen en vrouwen over je beeldbuis met zon,
zee, strand, ijs en natuurlijk Coca-Cola. Als je weet wat suiker voor een
schadelijk proces in je lijf in gang zet dan bedenk je wel een aantal keer
voordat je naar een magnum of cola grijpt.
De reclamemakers zouden de effecten van het gebruik van suiker
eens moeten laten zien tijdens een reclame. Van suiker wordt je een
echte zombie, het maakt je outspace, ongericht, je wordt onoplettend,
ongeïnteresseerd, doelloos en het is de grootste dikmaker en gezicht-
spuisten fabrikant naast verzadigd vet!
Dit, in macrobiotische termen yinne degeneratieproces, begint al
vrij snel en je ziet het aan veel twintigers en dertigers. Zij zijn groot
gebracht met cola, hamburgers, magnums, candies, de school- en uni-
versiteitscatering etc.
23
De grote vraag is nu waarom ze dan zoveel suiker in veel producten
van tegenwoordig stoppen. Echt overal zit gevaarlijk suiker in. Er is
maar één antwoord: om het product lekkerder te maken zodat je het de
volgende keer weer koopt! Suiker is een loos product waar hele indu-
strieën omheen zijn gebouwd. Het gaat deze jongens er echt niet om
jou gezond en fit te houden. Suiker is net zo verslavend als roken en
het maakt jaarlijks veel meer slachtoffers. Er is zelfs in de supermarkten
een aparte straat met etenswaren voor diabetes waarbij het producten
aanbod in jaren flink is toegenomen. Een straat verder in de winkels
prijken de liters cola, de vriezers vol romig suikerijs en schappen vol
met chocola, koekjes etc. om, het lijkt bijna zo, je klaar te stomen voor
de diabetesstraat. Wees echt verstandig en ban suiker uit je leven, je
gaat je echt veel beter voelen, je (over)gewicht neemt af, je gaat er beter
uitzien en je voorkomt veel narigheid.
Heb je trek in zoet ga dan naar de natuurwinkel en koop iets zoets
met alleen toegevoegd zoet van rijststroop of gerstestroop. Koop ook
in de natuurvoedingswinkel geen producten met fructose, agave, oer-
suiker, bruine suiker, aspartaam, sorbitol en andere toevoegingen. Het
effect is gelijk en soms zelfs nog schadelijker dan suiker.
Volgende bladzijde Gezond snoepen zonder suiker en kunstmatige zoetstoffen
25
Je gezicht liegt niet
Vraag je jezelf ook wel eens af als je in de spiegel kijkt wat die flinke
rimpels, verkleuringen, verdikkingen op verschillende plaatsen in je
gezicht te betekenen hebben? Je gezicht onthult belangrijke informatie
over de conditie van je organen. Gezichtsdiagnose is een eeuwenoude
techniek in de Oosterse geneeskunst. Deze wordt o.a. bij een diagnose
gebruikt bij de Japanse macrobiotische gezondheidsontwikkeling om je
zo een optimaal eet- en leefwijze advies te kunnen geven.
Verticale lijnen in de huid tussen de ogen wijzen op problemen met
de lever, het is een steeds meer voorkomende opvallendheid in het ge-
zicht van mensen. Een gezwollen onderlip is een teken van slappe op-
gezette darmen. Veel mensen hebben deze darmconditie en je ziet ook
vaak dat de onderlip naast opgezwollen ook meer naar buiten hangt.
Rimpels op je voorhoofd geven ook een zwakkere conditie van je dar-
men aan. Heb je onder je ogen donkere verkleuringen dan wijst dit op
het niet goed functioneren van je nieren. Zachte zwellingen onder je
ogen geeft aan dat je nieren zich overwerkt hebben. Een gezwollen
neus geeft een gezwollen hart weer en als hij ook nog blauw of paars is
dan zal het hart op korte termijn ermee stoppen. Als vrouwen rond de
mond rimpels hebben dan wijst dat op zwakke geslachtsorganen. De
mannen in Japan en China noemen deze vrouwen umeboshi-vrouwen.
Umeboshi is een zoutzure pruim. Ook bij mannen duiden rimpels rond
de mond op zwakkere geslachts-organen, maar daar hebben de vrou-
wen nog geen anekdote op bedacht.
Als je een indruk wilt hebben van je algemene conditie, dan kun je
kijken in hoeverre je sanpaku bent. Dit Japanse woord betekent letter-
lijk drie (san) witte (paku). Het refereert aan een toestand waarin het
oog drie witte gebieden rond de iris vertoont. De test daarvoor is als
volgt. Houd je hoofd recht en kijk ongeveer vijf meter verder naar het
plafond. Hoe meer wit aan de onderkant van je ogen, hoe slechter je
conditie.
26
Boektip Wil je meer weten over je conditie met behulp van Oosterse diagnose en wat in
grote lijnen de oorzaken hiervan zijn? Er is een inleidend doeltreffend boekje met
de titel “Uw Gezicht Liegt Niet” van Michio Kushi. Daarin staan hoofdstukken over
gezicht, mond, ogen, oren, haar, huid, handen, stem, aanraking en gewoonten.
Door het te lezen krijg je meer duidelijkheid over je lichaam en gedragingen. Zo
kun je zelf ook een bijdrage leveren om de conditie van jezelf en van je vrienden te
analyseren en te verbeteren.
De gebieden in het gezicht corresponderen met een orgaan.
27
Zeegroenten, voedzame planten uit de zee
Naast dat wij zwemmen in de zee en vis eten uit de zee kunnen wij ook
planten eten uit de zee. Zeewier behoort tot de meest voedzame pro-
ducten op deze wereld. Misschien heb je het nog nooit gegeten en is
het idee even wennen maar het is vooral smaakvol en gezond. Voor
een optimale gezondheid moeten we voedsel, dat boven de grond
groeit, balanceren met voedsel dat onder de zeespiegel groeit. De diepe
oceaan, waar het eerste leven uit voortkwam, heeft een zoute samen-
stelling, die lijkt op het menselijk bloed. Door elke dag wat te eten van
deze oude voedzame levensvorm, versterken wij ons lichaam en uni-
verseel bewustzijn.
Zeewieren zijn er in verschillende soorten en smaken. Nori, een
bruin zeewier dat verkocht wordt in dunne vellen, kan met wortelen
wedijveren als het om vitamine A gaat en bevat twee keer zoveel eiwit-
ten als sommige vleessoorten. Hiziki, erg lekker, een blauwzwart, spa-
ghettiachtige zeewier, bevat veertien keer zoveel calcium als melk.
Kombu, een bruingekleurd zeewier, dat verkocht wordt in stroken van
minimaal vijftien cm. bevat net zoveel fosfor als maïs. Zeewier bevat
vitamine A, B1, C, E en vitamine B12.
In zeewier worden tijdens de groei anorganische mineralen uit het
zeewater omgezet in organische mineralen gecombineerd met amino-
zuren. Het is de ideale manier voor ons om aan de mineralen te komen
die ons hart beschermen en die onze nagels, huid, bloed, spieren en
botten voeden. Zeewier heeft een directe uitwerking op het bloed. Het
maakt het alkalisch als het te zuur is en het vermindert overtollig opge-
slagen vet en slijm. De donkere zeewieren zoals kombu en wakame, zet
toxische metalen in de ingewanden om in onschadelijke zouten die ge-
makkelijk uitgescheiden worden. Kombu is bijvoorbeeld te gebruiken
als basis voor een bouillon of in een warme groenteschotel en is erg
lekker om in stukjes te knippen en te frituren in zonnebloemolie.
28
Hiziki (links) en nori (rechts)
Recept voor Hiziki Hiziki is een topper onder de zeewieren. Twee kopjes Hiziki week je eerst 15 minuten in water. Na het weken kook je het in twee vingerkootjes hoog water. Je kookt dit ongeveer 30 minuten. Controleer altijd of de zeegroenten zacht zijn. Je giet het water voor driekwart af. Je neemt twee eetlepels soja-saus en twee eetlepels mirin en je kookt dit nog 5 minuten. Je neemt twee flinke wortels en 250 gram tofu en je snijdt beiden in lucifervorm. Neem een wok en gebruik 3 eetlepels geroosterde sesamolie. Wok de wortel en tofu ongeveer 10 minuten en voeg de hiziki erbij. Laat dit nog 5 minuten op klein vuur staan en roer het voorzichtig om. Neem 5 eetlepels sesamzaad en voeg dit toe. Een heerlijk versterkend gerecht voor elk mens.
29
Gefrituurde nori is stil genieten.
Gebruik van Nori Norivellen kun je roosteren boven het vuur en als knapperig bijgerecht eten bij granen en groenten. Het is ook feestelijk en smaakvol om nori in een bloembeslag te dompelen en dan frituren en wat sprenkelen met zeezout. Met een sausje van appeldiksap en mosterd smaakt het verrukkelijk.
31
Laat je verrassen door miso
Miso is een gemakkelijk te bewerken puree gemaakt van sojabonen,
gefermenteerde gerst of rijst en zeezout. Dit is samen gedurende een
periode van verscheidene maanden of jaren gerijpt. Miso bevat levende
enzymen, die bij de vertering helpen, je darmen natuurlijk versterken, je
bloedkwaliteit verbeteren, de huid schoon houden, de circulatie bevor-
deren en een voedzaam evenwicht verschaffen tussen samengestelde
koolhydraten, essentiële oliën, proteïnen, vitaminen en mineralen.
Miso is het basisproduct in je voeding om je gezondheid dagelijks te
behouden en te bevorderen. Miso is heerlijk en gezond, er is voor mij
geen dag zonder miso. Het is echt gezond voor westerse mensen met
een moderne eet- en leefwijze.
In 1981 rapporteerde het Nationaal Kanker Centrum van Japan dat
mensen die iedere dag misosoep aten minder kans hadden op kanker
en hart- en vaatziekten. De oosterse traditionele medische wetenschap
ziet miso als het medicijn bij uitstek ter voorkoming en genezing van
ziekten. Voor de Japans macrobiotische gezondheidsontwikkeling is
miso dan ook een onmisbaar product.
Miso is heel zoet, afhankelijk van de hoeveelheid die je gebruikt om
te mengen, gaat het zouter smaken en kan voor soepen, sauzen,
spreads en in plaats van zout tijdens het koken gebruikt worden. Er
worden verschillende soorten miso’s te koop aangeboden. Kies altijd
de ongepasteuriseerde miso van biologische kwaliteit. In gepasteuri-
seerde miso’s zijn alle levende enzymen verdwenen en daardoor koop
je een onwerkzaam product.
Volgende bladzijde Milde gerstenmiso werkt zuiverend voor je gehele lichaam
33
Recept voor misosoep Voor een misosoep neem je een halve liter zuiver water, een postzegel kom-bu zeegroenten en je brengt het aan de kook. Je snijdt de groenten zoals wortel, zoete aardappel, pompoen, ui, daikon in kleine stukken. Doe de groenten bij het water en laat het 10 minuten zachtjes koken. Vervolgens neem je een halve eetlepel miso en wat kookvocht, dit vermeng je samen tot een papje. Je zet de vlam op klein zodat de soep niet meer kookt. Je mengt de miso in de soep en laat het drie minuten sudderen. Kook het geheel niet meer want dan zijn alle levende enzymen dood. Erg smakelijk is het om wat vers gembersap erbij te doen en voor de dynamiek wat verse fijngesneden prei, bosui of peterselie. Ook kun je een paar teentjes knoflook en een halve rode peper fijn snijden, fruiten in de wok, aan het eind wat water toevoegen en dit geheel in de soep doen.
34
De schone kracht van de umepruim
De umepruim geldt in China en Japan al tweeduizend jaar als een
krachtig medicijn en belangrijk voedingsmiddel. De Japanse ume heeft
van nature een hoog gehalte aan organische zuren en mineralen. De
pruim is rijk aan ijzer, calcium, fosfor en andere voedingsstoffen. In
Japan wordt de Ume de Blauwe Diamant genoemd.
De umepruim lijkt een beetje op een abrikoos, groeit in de koudere,
noordelijke streken van Japan. De boom bloeit in het vroege voorjaar
en heeft prachtige bloemen met zachte witte bloembladen. Wanneer de
vruchten vroeg in de zomer geplukt worden zijn ze heel zuur. De bij-
zondere eigenschappen van de umepruim zijn vooral de bevordering
van opname van mineralen, tegengaan van stress en vermoeidheid, sti-
mulering van lever- en nierfuncties, natuurlijke preventie bij schadelijke
bacteriën en virussen, ontzurende werking en bevordering van de spijs-
vertering. Van de umepruim zijn verschillende doeltreffende producten
gemaakt voor dagelijks gebruik.
De umeboshi is de umepruim die gefermenteerd wordt met zee-
zout, speciale enzymen en bacteriën uit het shisoblad. De umepasta is
het gemalen “vlees” van de umeboshi, zonder pit. De ume Su is een
kant-en-klare dressing op basis van het pekelvocht van de umeboshi en
de umeboshipillen worden gemaakt van gevriesdroogde ume-pasta. De
umeconcentraat is het ingedikte sap van de umepruimen. Ten slotte
zijn er umeparels die bestaan voor 50% uit umeconcentraat en 50%
Jinenjopoeder. De umeconcentraat wordt in de USA ‘The King of Al-
kaline Foods’ genoemd.
In Japan worden umeproducten om de heilzame werking al sinds
lang dagelijks gebruikt door sporters, sumarai, arbeiders, marine en le-
ger. Sinds jaar en dag erkent de oosterse geneeskunst dat ume ver-
moeidheid en het verouderingsproces tegengaat. De schone kracht van
de umepruim is vooral dat het verzuurde bloedcondities ontzuurt en
het is ook raadzaam om elke dag een umepruim te eten. De sterke ver-
35
zuring van het bloed in het Westen heeft te maken met de moderne
eet- en leefwijze. Een verzuurde bloedconditie maakt je snel vatbaar
voor ziektes, snel vermoeid en bemoeilijkt het afvoeren van gifstoffen.
Met een verzuurde bloedconditie is het moeilijker om je goed te con-
centreren op je dagelijkse werk, je sportprogramma’s uit te voeren en
niet in een soort dip te komen of het nu winter of zomer is.
Dagelijks gebruik van de umepruim helpt je bij de voorkoming van
acute maag- en buikklachten door verzuring. Ga je op reis of ben je
veel onderweg neem dan umeboshipillen mee en gebruik deze drie tot
zes maal daags. Krijg je vanavond een vriend of vriendin op het eten
die nogal moe, verzuurd en misschien zeurderig is, geef hem dan twee
umeboshi’s en hij zal opvrolijken.
Umeboshi’s met shisoblad
36
Kick af van koffie
We zijn met velen de regelmatige gebruikers van koffie. We zijn ons
bewust van de bijwerkingen, waaronder een versnelde hartslag, een
overmatige zuurproductie in de maag en slaapstoornissen. Koffie heeft
een stimulerend effect, maar verbruikt daardoor je energiereserves. Als
het stimulerende effect is uitgewekt ontstaat vermoeidheid. Als je elke
dag meerdere malen koffie drinkt zal je lichaam uitgeput raken.
Yannoh is een heerlijke drank van de gebrande biologische granen
gerst en rogge, van cichorei en eikels. De smaak van Yannoh is bijna
gelijk aan die van koffie. Yannoh geeft ook een opgewekt gevoel maar
zonder nervositeit. Het heeft een gunstige invloed op het zenuwstelsel,
het is licht verteerbaar en je raakt niet uitgeput.
Als je een groot liefhebber bent van koffie, ontwen je het best ge-
leidelijk. Je lichaam is er op gesteld en bruusk stoppen leidt tot ont-
wenningsverschijnselen. Doe het in stappen en vervang een deel van de
koffie in de filter door Yannoh. Verhoog vervolgens geleidelijk aan het
Yannohgehalte. Vervang daarna een of meerdere van je koffiepauzes
met Yannoh. Er is Yannoh in gemalen en instant vorm. Yannoh wordt
gemaakt door de firma Lima en het is te koop in alle natuurvoedings-
winkels.
Yannoh instant is heerlijk met gekookte sojamelk of voor de zoete
liefhebbers met gekookte rijstmelk. Natuurlijk is Yannoh instant ook
heerlijk met gekookt water en een beetje sojamelk.
Rechts Yannoh Instant is gemakkelijk naar je werk mee te nemen.
38
Shoyu en tamari
Sojasaus is de smaakmaker in de Japanse macrobiotische keuken. Het is
een oude schat uit de dertiende eeuw, toen een monnik het recept van
miso, een pasta van gefermenteerde soja, meebracht uit China. Het
heerlijke sap dat zich op het oppervlak van de miso vormde kennen we
nu als sojasaus. Het sap is rijk aan proteïnen, vitamines B en mineralen
zoals ijzer en calcium. Het een levend product met miljarden lactobac-
teriën. Deze zorgen dat je darmflora weer op orde komt. Goed wer-
kende darmen zijn de basis voor je gezondheid en welbevinden. Door
het gebruik van zuivel verslijmen en verslappen je darmen; de sojasau-
sen maken je darmen weer krachtig en gezond.
In de Japanse macrobiotiek zijn er twee sojasausen. Bio tamari is de
pure sojasaus en wordt gemaakt van volwaardige sojabonen, water,
zeezout en aspergillus oryzae, een levende cultuur die de fermentatie
veroorzaakt. Bio shoyu is identiek, maar men voegt aan de sojabonen
gebroken tarwekorrels toe. Dat maakt de shoyu wat milder dan de ta-
mari en deze is hierom beter geschikt voor dagelijks gebruik. De tamari
kun je beter medicinaal gebruiken. Als je je slap voelt, neem dan een
banchathee met een theelepeltje tamari. Het verbetert direct je bloed-
conditie en het versterkt je natuurlijke immuniteit.
Een goede kwaliteit sojasaus heeft de tijd gekregen voor de fermen-
tatie van de sojabonen. Hoe langer dit proces duurt, des te meer eiwit-
ten afgebroken worden in aminozuren en des te meer lactobacteriën er
ontstaan. De fermentatie van de tamari duurt in Japanse termen drie
zomers oftewel 36 maanden. Shoyu heeft een fermentatie van twee
zomers oftewel 24 maanden. De beste sojasausen in Nederland zijn die
van Lima. Deze producten worden in vaten verscheept vanuit Japan en
in Nederland gebotteld. In de vaten gaat het proces van fermentatie
gewoon door, wat de kwaliteit ten goede komt. Bio tamari en bio shoyu
zul je niet snel meer willen missen om de smaak van je gerechten te
versterken.
39
Milde shoyu van Lima handig in een schenkpotje voor een goede dosering. Een
ideale smaakmaker van noedels, granen en groentegerechten. Gebruik elke dag
een halve eetlepel shoyu in je gerechten en neem drie keer per week een theelepel
tamari in een kopje banchathee.
40
Vlees, dat liever niet
Als wij voor slachtdieren dezelfde omgangsvormen hanteren als voor
onze huisdieren dan zouden wij het niet in ons hoofd halen om een
varken uit de vleesindustrie te eten. Ik ben wel eens in een hal geweest
zo groot als een voetbalveld met kippen, ik kwam verbijsterd weer naar
buiten.
Ik ben wel eens naar een varkensschuur geweest met heel veel var-
kens en het meest schokkende was dat de bedrijfsvoering het de ge-
woonste zaak van de wereld vindt om een schrikbewind te voeren aan
huis waar ook kinderen opgroeien. Een dier heeft niet de kwaliteit om
na te denken maar zover ik het kan bekijken zijn er ook mensen die
niet kunnen voelen en denken. Ik ben niet tegen het eten van vlees,
vele primitieve volkeren zijn immers op jacht geweest en een konijntje
schieten in het wild is iets natuurlijks.
In Nederland proppen wij miljoenen dieren in hallen, het wordt één
groot psychiatrisch centrum. De conditie van de dieren is abominabel
en na een bepaalde tijd worden de dieren helemaal overstuur afge-
voerd, op transport gezet en vermoord. Ze worden verwerkt en het
vlees ligt in de supermarkten. Ik noem het psychiatrisch vlees met een
ziek gemaakte conditie door de opgelegde eet- en leefwijze en alle anti-
biotica die de dieren moesten eten.
Volwassenen en zelfs kinderen eten dit vlees, zij eten gekte en ziek-
te. De energie van het mishandelde dier is nihil, dit is terug te vinden in
de kwaliteit van het vlees en dat nemen mensen tot zich. Als je ziek en
overspannen bent zul je de energie ook niet voelen stromen en je weet
dat jouw vlees op dat moment ook niet lekker is.
Als je gezond eet zal je lichaam en geest versterken en voel je meer
blijdschap omdat je goed kunt functioneren. Vlees uit de vleesindustrie
is dodelijk voor de gezondheid en voor het welzijn van de mens. Ik
vind ook dat de vleesindustrie in Nederland verboden moet worden en
dat er geen vlees Europa in mag komen uit de vleesindustrie. Ik hoorde
41
de minister van landbouw praten over flats met varkens. Je moet toch
flink van de leg zijn als minister van landbouw om zoiets in je hoofd te
halen. Een beschaafde samenleving gaat niet zo met dieren om en een
welvarende samenleving eet geen gekte en ziekte.
Als u vlees uit de vleesindustrie eet dan maakt u uw kinderen en
uzelf stapje voor stapje ziek. De belangrijkste ziekte door vlees zijn
dikke darmkanker, hart- en vaatziekten en ziekten aan spieren en ge-
wrichten. Als mannen één keer per week een stukje biologisch vlees
nemen dan kan het best versterkend werken.
Toch werkt de huidige westerse man niet meer zoals vijftig jaar ge-
leden. Het is dus niet noodzakelijk. Neem als man drie maal per week
wilde witte vis en soms een keer wilde rode vis. Vrouwen en kinderen
moeten geheel geen vlees eten. Veel vrouwen eten al lang veel vlees en
je ziet ook dat zij vermannen. Wil je een slanke jonguitziende en sappi-
ge vrouw blijven, dan moet je geheel niet aan vlees komen en puur
plantaardige eiwitten eten en soms wat vis voor de vitamine B12. Kin-
deren kun je ook beter geen vlees geven. Het darmstelsel is in ieder
geval niet zo sterk om het vlees te kunnen verteren. Geef de kinderen
elke week een stukje wilde witte vis, daar zijn de darmpjes op voorbe-
reid en daar is het lichaam tevreden mee.
Mijn advies is dan ook: Stop nu eindelijk eens met het eten van
vlees uit de vleesindustrie. Je helpt de dieren, jezelf en niet te vergeten
het milieu want de veestapel is voor bijna een vijfde verantwoordelijk
voor de uitstoot van broeikasgassen.
42
Elke dag frisse ecologische seizoensgroenten
“Biologisch, eigenlijk heel logisch” was de slogan maar biologische
groenten en fruit bestaan niet. Het is helaas onmogelijk om biologische
groenten en fruit in de wereld te verbouwen. Je kunt pas over biolo-
gisch spreken als het regenwater niet vervuild is, het bodemwater van
natuurlijke kwaliteit is en de lucht zuiver is. Ecologische groenten en
fruit worden steeds meer verbouwd. Groenten en fruit die tijdens de
productie niet bespoten worden met chemische middelen. Daarnaast
staat ecologisch voor geen gebruik maken van technieken om groenten
en fruit versneld en met meer volume te verbouwen waardoor je onna-
tuurlijke producten krijgt. Het is ook erg vreemd en ongezond om zo-
veel bestrijdingsmiddelen en technieken te gebruiken bij het verbouwen
van groenten en fruit. Ten slotte eten wij het op terwijl wij het zo be-
langrijk vinden om fris, gezond en jong door het leven te gaan.
Bij het kiezen van groenten en fruit is de ecologische kwaliteit en
versheid een basisvoorwaarde. Er is gelukkig voldoende gecontroleerde
ecologische groenten en fruit te koop. Je kunt het beste naar de plaatse-
lijke ecologische markt gaan omdat je het dan direct van een boer
koopt. Het is ook erg leuk om al het frisse natuurlijke waar te zien lig-
gen dat met hard werken en liefde is geproduceerd.
Op de markt word je ook groenten en fruit aangeboden die in jouw
omgeving verbouwd zijn. Om je gezond te houden is het van belang
om vooral groenten en fruit uit het seizoen te eten. Het klimaat waarin
je woont en de keuze van je groenten en fruit is voor je lichaam een
belangrijk aspect om gezond te blijven. Als het winter is vraagt het li-
chaam vooral groenten en fruit die je lichaam de energie, de kracht, de
vitaminen en de mineralen geven om je lichaam te beschermen tegen
koude.
43
Verse groenten op een biologische markt
Aanraders zijn alle ronde groenten en wortelgroenten zoals pompoen,
uien, wortel, schorseneren, pastinaak, kliswortel. Je kunt warme gerech-
ten eten van appels en peren. Als het zomer is vraagt het lichaam voor-
al groenten en fruit die je lichaam meer de energie, de vitaminen en
mineralen geven om je lichaam te beschermen tegen de warmte. Aan-
raders zijn dan grote bladgroenten, zomerandijvie, paksoi, veldsla. Je
kunt frisse meloenen, aardbeien en druiven eten.
Het is heel simpel. In de winter loop je toch ook niet met kleding
aan alsof het zomer is. Doe je dat wel dan kun je elke week naar je
huisarts. Het is nu hopelijk vanzelfsprekend dat tropische groenten en
fruit het gehele jaar uit den boze zijn. Zo niet, probeer het uit in een
wintermaand en ga eens twee weken over op tropische groenten en
fruit met vooral korte kooktechnieken. Daarna twee weken op groen-
ten en fruit uit dit winterseizoen. Ervaar het verschil. Het motto van de
macrobiotiek is non credo, laat dus je ervaring je waarheid zijn.
44
Lekker slapen op de futon
Terwijl veel oosterlingen zeer goed op de houten vloer met een dunne
onderlegger kunnen slapen, zie je westerlingen de nacht doorbrengen
op de dikste matrassen die je maar kunt bedenken. Het eerste is een
teken van gezondheid om zo te kunnen slapen en het tweede is een
teken van luxe om zo te willen slapen. Toch betwijfel ik het of het li-
chaam nu zo sterk wordt van al dat pamperen in onze westerse slaapka-
mers.
Jaren geleden kocht ik mijn eerste futon, een Japans matras gemaakt
van katoen. Zo stoer als ik dacht te zijn, kocht ik alleen een onderlegger
van 6 cm. en legde de futon 10 cm. erop. Dit samen op de houten
vloer. Het stond heel fraai en goed gemutst ging ik traditioneel Japans
slapen.
De eerst nachten waren nog te doen maar na verloop van tijd merk-
te ik dat ik gebroken van de vloer kwam. Na zes weken verlangde ik
weer naar mijn studentenbed dat ik al aan de kringloopwinkel had ge-
geven. Snel kocht ik een nieuw matras en een lattenbodem. Op het
matras de onderlegger en de futon. Ik sliep weer als een roos al was het
bouwwerkje geen gezicht. Het Japans slapen viel dus in het water. On-
dertussen ging ik toch op onderzoek uit, want hoe slapen westerse
mensen dan op de futon?
Al snel werd mij duidelijk dat ik niet de enige gebroken persoon was
na zes weken slapen op de houten vloer. De houten vloer biedt geen
gezonde ondersteuning voor westerlingen, daarvoor zijn wij gewoon
niet sterk genoeg. Ik kreeg het volgende advies: koop een Japans bed,
een zeer goede onderlegger van minimaal 10 cm en een goede futon
van 8 cm. Na twee jaar op het bouwwerkje te hebben geslapen dacht ik
het wordt nu tijd om een goed Japans bed te kopen. Hoe kun je anders
voor de buitenwereld op een bed van de beddencentrale slapen als je
aandacht zo gericht is op de Japanse macrobiotische eet- en leefwijze?
45
Daar stond het houten Japanse twee persoonsbed, een zeer goede
onderlegger van polyester en echte traditionele futon met mooie rode
veters. Met fraai nieuw beddengoed en Japanse kussens van boekweit
ging ik nog met enige bezorgdheid slapen. De eerste nacht beviel zeer
goed en alle nachten daarna ook. Het Japanse slapen is dan ook een
succes geworden en iedereen die wel eens het bed heeft gedeeld was
zeer te spreken over deze manier van slapen. Het prettige is ook dat je
de futon elke dag zeer gemakkelijk kunt oprollen zodat je elke nacht
weer fris kunt genieten van Japans slapen. Is het buiten warm en zon-
nig weer, hang de futon buiten. Het katoen droogt dan heel goed en je
ziet dat het comfort en frisheid daardoor vele jaren behouden blijft.
Japans bed voor de beste ondersteuning en gezond slapen
46
Vis, de ideale dierlijke eiwitbron
Met een dieet van alleen maar plantaardige voeding, wordt het al vrij
snel saai in ons dagelijkse leven en ik denk dat je dan ook tekorten op-
loopt zoals vitamine B12. Dierlijke eiwitten geven je kracht en in ons
klimaat is het dan ook van belang om elke week minimaal tweemaal vis
te eten. Vis is de ideale dierlijke eiwitbron omdat het gemakkelijk ver-
teerd wordt en goede vetten bevat. Als je naar de energie van de vis
kijkt en ziet hoe deze dieren zich pijlsnel voortbewegen, dan kun je niet
anders concluderen dan dat jij dat zelf ook wilt. In landen als Japan
waar veel vis wordt gegeten zie je ook dat mensen die snelheid hebben
mits zij verder ook gezond eten en leven. Ter vergelijking als je de
energie van een koe ziet, dan heb je niet zo snel het gevoel dat wil ik
ook … Toch?
Omdat wij Nederlanders omringd zijn met water is er hier ook veel
aanbod van vis. Als jonge jongen ging ik dikwijls met mijn vriendjes
vissen in de Linge, de Rijn of de Waal. Op het dorp was ook een vis-
vereniging en er waren dikwijls wedstrijden wie de meeste centimeters
vis ving. In mijn tijd was het volgens sommigen nog wel mogelijk om
de gevangen vis uit de plaatselijke rivieren te eten. Als ik een snoek had
gevangen dan bewaarde ik deze even in een teil met water zodat een
liefhebber deze kwam ophalen.
Nu is er veel vis te koop, helaas is veel vis ook gekweekt. Om be-
wust vis te eten moet je dus goed letten op wat je koopt. Bij steeds
meer supermarkten kun je verantwoorde vis kopen en dat is prima. Als
je een vismarkt hebt in je omgeving dan adviseer ik om het op de markt
te kopen. De omloopsnelheid is veel hoger dan in de supermarkt en de
visboeren hebben ook echt verstand van goede vis. Probeer zoveel als
mogelijk wilde vis te kopen omdat gekweekte vis toch niet de smaak en
kwaliteit heeft van het visje dat vrij en in een meer natuurlijke voeding
geleefd heeft. Bedank ook elke vis die je koopt dat hij zijn leven heeft
geschonken aan je.
47
Wil je snel een stukje vis klaarmaken, dan kun je bijvoorbeeld zalm bakken in ge-
roosterde sesamolie en blussen met shoyu en mirin. Eet wat bruine rijst erbij, met
gomsio, en natto miso, geperste salade van komkommer en appel en geblancheer-
de waterkers met umeboshi.
Recept voor wortelsoep met snoek voor 4 personen Mijn favoriete visgerechten in de winter. Voor de snoek wortelsoep neem je een hele snoek, drie flinke wortels, 10 cm. kombu, 1,5 liter water, drie eetle-pels sojasaus, drie eetlepels mirin, vier eetlepels witte rijstmiso, 50 gram ge-raspte gember en een paar takjes peterselie. De schoongemaakte snoek met hoofd snijd je in zes stukken. De wortels maak je goed schoon en snijd deze ook in flinke stukken. Je neemt de pan met 1,5 liter water, de kombu, de snoek, de wortels en je kookt dit ongeveer 70 minuten totdat alles zacht is. Je neemt een elektrische hakker en je maakt er een fijne soep van. Dit kook je nog even 15 minuten zachtjes door zodat het ook meer romig wordt. Je voegt de sojasaus, mirin, toe aan de soep. Los de witte rijstmiso op in een beetje water totdat het een papje wordt. Voeg dit toe aan de soep. De uitgeperste gember toevoegen en bij het opdienen fijn gesneden peterselie op de soep. De soep in kleine hoeveelheden serveren omdat het machtig is.
48
Geperste salade, de macrobiotische zomerhit
Een zomersalade maken van groenten die je lichaam tijdens warm weer
niet verslapt, dat lijkt een hele kunst maar dat is het niet. Daar een op-
lossing voor gevonden: de picklepers. Een handige pers waarmee je de
lekkerste salade maakt die je direct mee naar het strand kunt nemen.
De geperste salade is een belangrijk onderdeel in de Japans macro-
biotische keuken, het is vooral goed om je vochtbalans met kwaliteit
aan te vullen. In de zomer met warm weer kun je elke dag een geperste
salade maken en eten. De kracht van de geperste salade is dat het zee-
zout ervoor zorgt dat je een goed mineraal tot je neemt, zodat je bij
warm weer niet onderuit gaat. De druk zorgt ervoor dat de groenten
gekneusd worden. Samen met het zeezout vindt er een gecontroleerde
voorvertering plaats. In deze vertering ontstaat er een fermentatie
waardoor er goede bacteriën gevormd worden voor je darmen. Door
de fermentatie zijn de groenten ook nog eens gemakkelijk te verteren.
Het maken van een geperste salade is gemakkelijk. Je snijdt groen-
ten zoals wortel, radijs met groen, daikon, venkel en komkommer, ap-
pel, peer fijn. Dit doe je in de pickelpers en je mengt dit samen met 1
eetlepels zeezout. Draai de pers stevig op de houder. Dit laat je mini-
maal 6 uur in de koeling staan. Daarna de groenten met koud water
afspoelen en geniet van de frisse groenten bij je maaltijd.
50
Gezond je huis schoonmaken
Cellit Bang, bang, bang, bang, bang en nog eens bang. Iedereen kent
wel de reclame van deze agressieve schoonmaakmiddelen. In een mi-
nuut is je badkamer schoon en je ligt er zelf naast van het gif uit deze
producten. Hoezo, je geliefde niet meer kunnen behagen na het
schoonmaken van je badkamer. Als je ziekte in de hand wilt werken,
maak dan je huis schoon met reguliere schoonmaakmiddelen.
De winkels liggen nog vol met giftige schoonmaakmiddelen en
mensen zijn zich er absoluut niet van bewust. Op sommige producten
staat dat je er voorzichtig mee moet zijn. Als je regelmatig gebruik
maakt van deze middelen krijg je een milieu in je huis dat ongezond
voor je is. Vooral in de winter wan-
neer men toch niet snel de ramen
een uur open zet is het nog schade-
lijker. Ook de klachten van schoon-
schoonmakers die al jaren in de
branche werkten logen er niet om;
duizeligheid, misselijkheid, huiduit-
slag, vergeetachtigheid en meer.
Tijdens mijn opleiding in Wage-
ningen was ik benieuwd naar de in-
houd van al die middelen waar
schoonmakers en werknemers van
klanten aan werden blootgesteld. De
ingrediënten van de producten heb
ik toen onderzocht en het werd mij
al snel duidelijk, Vincent blijf zoveel
mogelijk uit de buurt van deze mid-
delen.
Ecover is voor de consumenten-
markt het bedrijf met het grootste
assortiment van mens- en milieu-
vriendelijke schoonmaakmiddelen.
Alles is er om je huis gemakkelijk,
gezond en fris te onderhouden. De
oranje vloerzeep met lijnolie is
mijn favoriet omdat het goed rei-
nigt, beschermt en heerlijk ruikt.
De prijzen zijn vergelijkbaar met
de A-merken van reguliere
schoonmaakmiddelen.
51
Melk moet… alleen de eerste twaalf maanden van je moeder
De meeste wetenschappers die niet gesponsord worden door de melk-
industrie geven het advies, drink geen melk. Toen men van oudsher
één koe had die wat melk gaf waarvan de familie en de mensen die
geen koe hadden gebruik maakten, werd melk incidenteel verwerkt in
pap. Toen kwamen de slimmeriken die dachten “die productie kunnen
wij wel verhogen” en zij verzamelden vijfhonderd koeien om melk te
laten produceren. Toen was het hek van de dam. Melk en melkproduc-
ten werden een lucratieve business.
Koeienmelk wordt gebruikt voor het kalf om te groeien en om
weerstand op te bouwen. De melk van de koe hoort natuurlijk gezien
bij het kalf. Heeft u wel eens vrouwenmelk in de schappen van de su-
permarkt (al dan niet biologisch) gezien? Nee, het is moedermelk en
het hoort bij het kind, om te groeien en om de weerstand natuurlijk op
te bouwen totdat het kind zelf geheel kan eten en drinken. Wij zien
veel vrouwen die het belang van het geven van moedermelk aan hun
kind inzien.
Er zijn ook vrouwen die koeienmelk met een geheel andere biologi-
sche samenstelling aan hun kind geven, terwijl die kinderen amper een
paar weken oud zijn. Deze baby’s krijgen dan ook niet de noodzakelijke
immuniteit die ze normaal zouden krijgen met alle gevolgen die daaraan
verbonden zijn. Het is prima om moedermelk te krijgen van je moeder
tot twaalf maanden na je geboorte, maar dan is het ook goed om te
stoppen met het drinken van melk van de moeder en niet te beginnen
aan melk van een koe of een ander dier.
De melk uit de bio-industrie is van slechte kwaliteit. Je drinkt een
slap sapje met antibiotica en groeihormonen. Melk bevat een hoog per-
centage verzadigde vetten en dat is niet gezond voor je hart en bloed-
vaten. Als je melk drinkt dan voel je dat het slijmt. En dat is vaak de
oorzaak van onder andere verkoudheid, allergie, problemen met sinus-
52
sen, astma en problemen met de darmen. Uit verschillende weten-
schappelijke onderzoeken blijkt dat melk en melkproducten in verband
gebracht kunnen worden met borstkanker en lymfatische kankers.
Lima Ricedrink kun je goed verwarmen en is heerlijk zoet.
“Melk en melkproducten moeten vanwege sterke botten” is ook een
dergelijk slagzin om u toch aan het melk drinken te houden. Meerdere
malen is wetenschappelijk bevestigd dat Afrikaanse vrouwen, die lacto-
se intolerantie hebben voor zuivel en geen zuivel nuttigen, sterkere bot-
ten hebben dan Engelse vrouwen die veel zuivel gebruikten. Een groot
percentage van de menselijke bevolking is lactose intolerant. Zij ver-
dragen geen melk, waardoor ze dit dus ook niet gebruiken. Je zou dus
verwachten dat deze mensen brozere botten hebben dan mensen die
wel veel melk drinken. Het tegendeel blijkt juist: westerse mensen die
53
veel melk drinken breken tóch hun benen en armen doordat de bot-
massage steeds minder wordt. Het calcium in melk is te vergelijken met
een krijtje voor het schoolbord en melk bevat geen ijzer. Melk ver-
stoort juist de ijzerresorptie om uw botten sterk te houden. Voor sterke
botten kunt u beter heel veel groene bladgroenten eten en alle soorten
bonen. Deze bevatten namelijk wel calcium, ijzer, vitaminen, meervou-
dige koolhydraten en vezels die over het algemeen in melk ontbreken
Stop met het drinken van melk, het is onnodig, niet natuurlijk en je
gezondheid komt het niet ten goede. Als je toch een vervangend iets
wilt, neem dan rijstmelk. Je kunt ook een glaasje sojamelk nemen. Voor
alle moeders is het advies: geef uw kind uw moedermelk, het kind heeft
er recht op om de beste weerstand op te bouwen. Melkproducten zoals
yoghurt, kwark en kaas gebruik dat niet of zeer incidenteel maximaal 1
keer per twee weken als je gezond bent. Heb je problemen met je ge-
zondheid dan is het advies laat melk- en melkproducten achterwege.
54
Zuurdesembrood, daar zit net iets meer in
‘Brood daar zit wat’ in is de slagzin van de reclame makers voor brood.
Toch als ik een keer brood koop bij de gewone bakker heb ik altijd het
idee dat het speciaal gemaakt is voor mensen zonder gebit. Ik krijg ge-
lijk op mijn netvlies een oma van negentig jaar die, helaas voor haar,
niet meer kan kauwen. Het is zacht, slap, je hoeft bijna niet te kauwen
en het geeft een weinig verzadigend gevoel, waardoor je zo een half
brood opeet. Als je dit brood dagelijks eet is het voor je darmen ook
geen uitdaging om nu eens lekker en gezond aan de slag te gaan. Het
gevolg is dat je darmen lui worden en hoe ouder je wordt hoe lastiger
het voor de darmen wordt om zijn functie goed te blijven uitvoeren.
Het eten van dagelijks brood dient dus een beetje topsport voor de
darmen te zijn. Je kunt het vergelijken met fitness. Als je dat een tijdje
doet dan worden je spieren sterker en functioneren dan langer en beter.
Ook voor je kauwfunctie is het goed om juist brood te kiezen waarbij
je het kauwen goed dient uit te oefenen.
Wat is de meerwaarde van zuurdesembrood zult u zich afvragen.
Zuurdesembrood is steviger, bevat veel meer vezels, is voedzamer, je
dient goed te kauwen en je darmen worden aan het werk gezet. Zuur-
desembrood wordt gemaakt op basis van desem in plaats van gist. De
tarwekorrel bevat natuurlijke fermenten die blootgesteld aan een be-
paalde temperatuur en vochtigheidsomstandigheden in werking treden
en het deeg doen rijzen. De langzame en voortdurende fermentatie van
natuurdesem zorgt voor een natuurlijke afbraak en voor de voorverte-
ring van de eiwitten die het ontstaan geven van aminozuren.
Daardoor is het brood ook langer te bewaren en verbetert de smaak
zelfs na een dag. Het beste is te kiezen voor volkoren. Zuurdesem
heeft het grote voordeel ten opzichtige van gistbrood dat het de opna-
me van calcium, zink en magnesium niet belemmert. In volkoren gist-
brood zitten namelijk veel phytaten die de opname calcium, zink en
magnesium sterk verminderen. Aangezien tekorten van calcium, zink
55
en magnesium problemen kunnen geven is het raadzaam te kiezen voor
zuurdesembrood.
Er is een scala aan goed zuurdesembrood verkrijgbaar. Elke natuur-
voedingswinkel heeft wel meer dan tien soorten. Van alle soorten gra-
nen worden er zuurdesembroden gemaakt. Het beste is te beginnen
met gebuild omdat dit veel minder zwaar is dan volkoren. Zuurdesem-
brood blijft veel langer goed dan normaal brood. Om het weer zachter
te maken na een paar dagen stoom ik het meestal even maar aangezien
ik dol ben op zuurdesembrood is het meestal snel op en niet nodig.
Zuurdesembrood kun je ook zelf maken maar aangezien het voor
velen al een opgave is om elke dag thuis te koken raad ik u aan om in
een natuurvoedingswinkel zuurdesembrood te kopen. Er is ook zuur-
desembrood te koop bij normale bakkers. Dit kunt u beter niet gaan
proeven omdat het niet de kwaliteit heeft van het zuurdesembrood in
de natuurvoedingwinkel. U zou in een klap genezen zijn van het eten
van zuurdesembrood en dat is duidelijk niet mijn bedoeling!
Speltbrood zuurdesem van het Vlaams Broodhuys
56
Kuzu, het lijkt op coke maar de uitwerking is anders
Toen een vriend een tijdje in Amsterdam was en wel een gezonde tas
met voedingsmiddelen kon gebruiken om zijn conditie te verbeteren
was kuzu het product waar ik aan twijfelde. Kuzu paste goed in mijn
advies voor hem, dus dat was het probleem niet. Ik vroeg me echter af
of hij wel veilig door de douane zou komen en niet in een Thaise ge-
vangenis zou belanden. Kuzu lijkt namelijk sprekend op coke, alleen je
snuift het niet en de uitwerking is totaal anders. Gelukkig is het goed
gegaan bij de douane.
Kuzu is een zetmeel afkomstig van de wortel van de kuzuplant met
de naam pueraria salvatica. In de keuken wordt het net als maïzena ge-
bruikt als bindmiddel voor soepen, sauzen en desserts. Als je groenten
en tofu smakelijk wilt maken is het lekker om wat kuzu erop te strooien
voordat je het gaat bakken. Het effect is dat de groenten en tofu goed
bruin en knapperig worden.
Toch wil ik u nog veel liever kennis laten maken met kuzu vanwege
het krachtige medicinale effect. Kuzu is het middel om te gebruiken bij
een zure conditie waar de gehele westerse mensheid last van heeft. In
Nederland is het bij uitstek geschikt omdat wij, door zoveel zuivel te
nuttigen, tamelijk verzuurd zijn.
Wij Nederlanders kunnen daarom ook zo heerlijk zeuren over het
weer en zo meer. De grootste oorzaak van ziekten ligt in het feit dat
het lichaam verzuurd is. Er is een te lage pH-waarde in je bloed en li-
chaam. Dat is ongezond omdat het ziekten in de hand werkt. Bij elk
consult is het dan ook een standaardadvies, drie maanden umekuzu
papje op medicinale basis.
Het papje kun je het beste in de ochtend eten en dan het ontbijt
overslaan. Het is gemakkelijk te bereiden; je neemt twee koffie maatle-
pels kuzu, twee kopjes water, een halve umeboshi en dat meng je fijn
samen. Je doet dat in een pannetje en je klopt het voorzichtig terwijl je
het kookt. Als het doorschijnend is zonder klontjes, zet je de vlam laag
57
en voeg je er een halve theelepel sojasaus en een theelepel verse gem-
bersap aan toe. Je eet dat papje zo heet mogelijk op. Van belang is om
het als ontbijt te gebruiken, je maag en darmen zijn dan leeg en zullen
het papje met blijdschap ontvangen. Om niet te verzuren is het van
belang om plantaardig te eten met veel groene groenten.
Kuzu kun je het beste standaard in huis hebben omdat je het papje
vooral kunt gebruiken als je iets verkeerds hebt gegeten, bij een begin-
nende griep of verkoudheid, bij hoofdpijn, een onpasselijke maag,
darmpijn of een gebrek aan eetlust. Neem dan drie keer per dag een
umekuzupapje, eet matig en plantaardig.
Kuzu is onmisbaar als je ver gaat reizen. Maar neem altijd kuzu mee in een goede
verpakking met een ingrediëntendeclaratie of een productbeschrijving welke te
vinden is op www.limafood.com.
58
Noedels en deegwaren
Deegwaren zijn heerlijk, er zijn zoveel verschillende soorten en zijn
beter verteerbaar dan meel in gebakken vorm. Wij zouden meer deeg-
waren dienen te eten en gebakken meel meer achterwege te laten. In de
macrobiotische keuken zijn noedels en deegwaren onmisbaar. De grote
kracht van macrobiotische noedels en deegwaren is dat deze van volko-
ren granen zijn gemaakt. Net als het verschil tussen witte en bruine rijst
waarbij witte rijst geen vezels maar wel snelle suikers bevatten en brui-
ne rijst veel vezels en geen snelle suikers bevatten zijn deze verschillen
ook bij gangbare noedels en deegwaren en macrobiotische noedels en
deegwaren. Je kunt de gangbare noedels en deegwaren beter niet ge-
bruiken. De macrobiotische noedels zijn een feest om te eten. Alle
noedels worden geïmporteerd uit Japan, zijn vrij chemische conserve-
ringsmiddelen, kunstmatige ingrediënten en eieren. De Japanse noedels
zijn dan ook van een uitzonderlijke kwaliteit en kun je regelmatig eten
naast volle granen.
Er zijn drie soorten noedels (spaghetti) die ik met u wil bespreken.
Soba is een noedel waarbij het percentage de hoeveelheid boekweit-
meel aangeeft (40% soba bevat 40% boekweit en 60% volkoren tar-
wemeel). Er zijn ook soba met hogere percentages maar die zijn erg
kostbaar. Soba noedels zijn prettig om te eten bij heel koud weer of
zwaar lichamelijke activiteit. De tweede soort heeft de naam udon. De-
ze Japanse spaghetti is gemaakt van volkoren tarwemeel met een zeer
klein percentage ongebleekt wit meel. Udon is breder en dikker dan
soba en minder energierijk. Daardoor is udon meer geschikt om te eten
tijdens de zomer. De derde soort heeft de naam somen, een zeer dunne
Japanse spaghetti, de helft van de dikte van de udon. De somen is ge-
maakt van volkoren tarwemeel. Naast de noedels zijn er veel Japanse
deegwaren gemaakt van volkoren tarwemeel met vele vormen zoals
schelpjes, spiraaltjes en macaroni. Noedels zijn heerlijk in de soep, je
kunt dan het beste kiezen voor somen. Je kunt noedels en pasta net zo
59
gebruiken als granen gekookt bij de maaltijd. Noedels zijn zeer handig
als je snel een maaltijd op tafel wilt zetten en daarom ook een recept bij
deze bijdrage.
Recept voor noedels Je snijdt wortel, venkel, broccoli, prei en een stukje tofu fijn. De wok op het vuur met sesamolie en je bakt even de groenten en de tofu. Je brengt een pannetje water aan de kook. Aan de groenten voeg je wat water toe en een beetje zeezout. Je laat het een paar minuten opstaan. Ondertussen snijd je peterselie fijn. De noodles drie minuten koken en deze giet je af en voeg je toe aan de groenten en de tofu. Even een minuut voorzichtig omkeren, wat citroensap en de peterselie toevoegen. Binnen een handomdraai heb je een voedzame maaltijd op je bord.
60
Japanse theeën voor elke dag
Thee is afkomstig uit India en kwam met het Boeddhisme naar China
en Japan. Alle thee komt van de theestruik, maar niet alle thee is het-
zelfde. Men kan thee maken van de knoppen, blaadjes, twijgjes of steel-
tjes van de theestruik. Twijgjesthee, gemaakt van de takjes en steeltjes
van de theestruik, is in Japan bekend als bancha of kukicha. Het wordt
op het eind van de zomer of in de herfst geplukt als de cafeïne zich van
nature uit de plant heeft teruggetrokken. Bancha betekent dan ook
“laat groeiende” thee. In tegenstelling tot zwarte of groene thee die
zuur is, is bancha twijgjesthee alkalisch. Verzuring van je bloed is de
belangrijkste oorzaak van ziekten. Daarom is het goed om deze thee als
basis te drinken. Twijgjesthee is goed voor je spijsvertering, dient als
buffer tegen zuren in de maag en heeft vele medicinale toepassingen.
Voor de bereiding van bancha thee neem je een halve liter zuiver
water en een halve eetlepel thee. Als het water kookt draai je het gas
laag en laat je het 1 minuut zachtjes door koken Op hete zomerse da-
gen kun je een halve Japanse pruim (umeboshi) meekoken. Deze com-
binatie zorgt voor een gezonde afkoeling van je lichaam en het voor-
komt het verlies van mineralen door transpiratie. Op deze manier kun
je veel comfortabeler genieten van het mooie zomer weer zonder moe
en uitgeput te raken. Wil je in de avond meer ontspannen zijn dan is
het goed om een halve citroen uit te knijpen en bij de thee te doen. Is
het buiten koud en kan je wel wat warmte gebruiken dan is het goed
om wat gembersap aan de thee toe te voegen.
Wil je ook eens kennismaken met de thee van blaadjes met de naam
hoijcha dan kun je wederom een halve liter zuiver water koken en het
water opgieten en de thee even laten trekken. Er zijn ook producenten
die de twee soorten mengen zodat je met beide kunt kennismaken.
62
Heerlijk gebak en taart
Toen je vroeger in sommige natuurvoedingswinkels een haverkoek
kocht, kon je er iemand mee doodgooien. De koek was zo hard dat het
als een blok in je maag viel en je darmen het niet konden verteren. De
natuurvoedingsbranche was totaal niet ontwikkeld op het gebied van
lekkernijen. De nadruk lag niet op ‘vermaakvoedsel’. Zij hadden gelijk;
maar ik houd toch van een lekker stukje gezonde taart.
Als je in een slechte conditie bent kun je beter incidenteel zo’n lekker gezond fruit-
gebakje eten.
Soms probeerde ik nog wel eens iets lekkers van de normale goed ge-
sorteerde patisserie. Maar het is gewoon te zoet en te vet. Als ik een
bananensoes of chocoladetaart eet dan word ik misselijk, inactief en ik
63
Het recept voor een gezonde appeltaart 5 zurige biologische appels, 300 gram tarwebloem, 5 eetlepels maïsolie, 1 theelepel zeezout, kopje water, een dessertlepel wijnsteenpoeder, 1 eetle-pel rozijnen, 1 sinaasappel, 1 kopje appelsap, 1 eetlepel kanten, 1 eetlepel arrowroot, 1 eetlepel rijststroop, taartbodem 26 cm. en een oven. Alle in-grediënten zijn te koop in een natuurvoedingswinkel. Eerst het droge be-standdeel, tarwebloem, maïsolie, halve theelepel zout, half kopje water, wijnsteenpoeder mengen tot een bal. Speel een beetje met olie en water tot het een zachte bal is van deeg. De bakplaat kwast je in met wat olie en je maakt een mooie deeglaag met een rand. De appels snijd je in reepjes en deze leg je naast elkaar totdat de bodem goed gevuld is. Van het deeg dat over is maak je reepjes en die leg je netjes op de appels. Je prikt met een vork voorzichtig gaatjes in de bodem. Je zet de oven op 150 graden en op 45 minuten. Je schuift de appeltaart in de oven. Na 15 minuten zet je de oven op 170 graden. Dan begin je dan aan het natte bestanddeel, je neemt de appelsap, je raspt de sinaasappel, je perst de sinaasappel en voegt dit samen met de kanten, rijststroop en het overige zout. Dit kook je 10 minuten. Na 10 minuten neem je arrowroot om het geheel te binden. Het beste is de arrowroot eerst te binden met wat water en dan pas toevoegen aan het natte bestanddeel. Als de appeltaart na 45 minuten gebakken is en uit de oven dan giet je het natte bestanddeel over de appeltaart. Je laat de taart even afkoelen en je kunt gaan genieten van een heerlijke gezonde appeltaart.
voel de bloedsuikerspiegel flink stijgen. En als ik het in de namiddag
eet is mijn eetlust voor de avond weg omdat mijn lichaam eerst dient
bij te komen van de suiker en het vet. Gelukkig is er een omslag geko-
men en hebben de natuurvoedingszaken de gezonde patisserie ontdekt.
Maar het lekkerst is natuurlijk om je eigen taarten te bakken.
64
Do-in, zes oefeningen om je organen te onderhouden
Met alleen gezonde voeding kom je niet in de gewenste conditie om je
prettig te voelen. Je lijf in actie brengen is een must voor iedereen of je
nu mager, slank of dik bent. De do-in bestaat uit een serie organen- en
meridianen oefeningen om je energie door je lijf te laten stromen. Doe
deze oefeningen elke dag of minstens drie maal per week. Het is ge-
makkelijk om ze thuis alleen te doen en na een week voel je al het posi-
tieve verschil. Met de zes do-inoefeningen breng je niet alleen je spie-
ren in actie, je activeert ook nog eens je organen waarmee deze meridi-
anen zijn verbonden. Het is juist dit aspect wat deze oefeningen zo
bijzonder maakt. Je versterkt namelijk vanuit je binnenkant tevens je
buitenkant! Gedurende deze zes oefeningen dien je de strekking steeds
op jouw uiterste punt, tijdens twee zo langzaam mogelijke ademhalin-
gen, vast te houden. Hierdoor wordt de energiestroom versneld, dit
resulteert in opheffing van stagnatie en verstoppingen langs de meridi-
anen en spieren.
De eerste weken zul je merken dat je knieën, benen, armen en spie-
ren wat pijn doen of niet in de gewenste positie komen. Het is een
kwestie van oefening en je zult merken dat het steeds beter gaat. Voor-
al getrainde fitness personen zullen merken dat door fitness je spieren
korter worden. Juist daarom is het goed om deze oefeningen te combi-
neren. Naast je welgevormde lijf, wordt je lijf ook nog eens leniger en
flexibeler en activeer je organen en meridianen.
65
Oefening 1: longen en dikke darm Je staat met je voeten iets breder dan schouder-breedte, handen op de rug, handpalmen naar bui-ten en de duimen in elkaar gehaakt. In deze positie strek je de armen naar achteren, buig je het hoofd naar achteren en kijk naar het plafond. Je buigt nu zover mogelijk naar voren en probeert zoveel moge-lijk naar het plafond te blijven kijken. Je wisselt in de beginpositie je ingehaakte duimen af van in de ene en de andere hand en vervolgt de oefening.
Oefening 3: hart en dunne darm Je zit op de grond en je benen zijn opengetrokken, je laat je benen openvallen en legt de voetzolen tegen elkaar. Je houdt met je handen de tenen vast, breng je voeten zover mogelijk tegen je lichaam aan en druk je knieën met je ellebogen naar beneden. Je buigt vervolgens langzaam zover mogelijk naar voren en je probeert met je voorhoofd je duimen te raken. Bij deze oefening geldt ook dat je twee lange ademhalingen herhaalt in de laatste positie.
Oefening 2: milt, pancreas en maag Je gaat in seiza-zit, je benen iets uit elkaar met ge-vouwen handen, strek je handen omhoog en breng ze langzaam over je hoofd. Buig vervolgens je li-chaam verder naar achter totdat je schouders de grond raken. Dit vergt wel wat oefening, de eerste weken even oppassen dat je niet te hard naar ach-teren valt. Nu ga je het lichaam zover mogelijk strekken. Hier wissel je in de beginpositie weer je handen af zodat je andere duim bovenop ligt en dan vervolg je de oefening.
66
Oefening 4: nieren en blaas Je zit op de grond met gestrekte benen en je strekt je voeten verticaal. Je strekt je armen en grijpt je tenen met je vingers. Langzaam buig je het bovenste gedeelte van het lichaam naar voren en je probeert door oefe-ning je knieën te raken met je hoofd. In deze positie adem je tweemaal langzaam diep in en uit. Het kan zijn dat bij deze oefening je ene knie verder naar boven komt dan de andere knie en dat er meer spanning is in je ene dan in je andere onderbeen. De mate van het omhoog komen van je knie en bijgaande pijn in je on-derbeen geeft aan dat aan die zijde een verminderde nierconditie aanwezig is.
Oefening 6: lever en galblaas Je zit bij deze laatste oefening met beide benen gestrekt naar voren en zo wijd mogelijk geopend. Je houdt met de onderkant van je knieën contact met de ondergrond. Met je gestrekte vinger reik je met je beide armen zover mogelijk naar voren en je pakt met twee handen één voet vast. Je ademt dan tweemaal langzaam in en uit. Vervolgens doe je deze oefening ook met je andere been.
Oefening 5: hartgouverneur en drievoudige
verwarmer Je zit in lotushouding, je kruist je armen en houdt met gekruiste armen de knieën naar beneden. Je buigt lang-zaam naar voren zover als je kunt. Met deze oefening stimuleer je ook je centrale gebied van je lichaam en je ruggengraat. Je verwisselt je armen in de beginpositie en je herhaalt de oefening. Ga nu bij jezelf na wat je in je lichaam voelt.
67
Hete gemberkompressen
Tijdens mijn macrobiotische opleidingen was het elke avond voor het
slapen gaan om tien uur hete gemberkompressen op je nierstreek. Een
grote pan met heet gemberwater stond klaar om vele mensen te bedie-
nen. Iedereen lag op de grond en meestal waren er twee mensen die
voor de uitvoering zorgden. Omdat niet iedereen Engels sprak was er
wel eens een misverstand. Je lag dan op de grond en er kwam een hete
gemberkompres op je onderrug. Deze was soms zo heet dat het onver-
draagzaam was en als iemand zomaar snel wegliep voor de volgende
patiënt dan was het soms even jodelen. Er zijn nooit ongelukken ge-
beurd en ik vond het ook wel komisch.
Hete gemberkompressen is een simpele en effectieve behandeling om
je bloedcirculatie en lichaamsvloeistoffen te stimuleren. Stagnaties
worden hierdoor opgelost. De combinatie van hitte welke diep door-
dringt in je lichaam en het oplossend vermogen van gember maakt dit
tot een groot succes.
68
Voor thuisgebruik raad ik mensen aan om in bepaalde gevallen hete
gemberkompressen te leggen. Om te beginnen leg je hete gemberkom-
pressen op je nierstreek, het geeft een goede doorbloeding van je nie-
ren, het ontspant, geeft je vertrouwen, het is heerlijk voor een goede
nachtrust en als je niergruis hebt, dan wordt het via je urine afgevoerd.
Het is voor mannen ook heel goed voor een betere seksuele energie.
Als je dit een aantal keren geoefend hebt dan kun je het ook op andere
plaatsen toepassen. Als je nogal eens vet eet of alcohol drinkt, dan raad
ik mensen aan om hete gemberkompressen op de leverstreek te leggen
en natuurlijk voorzichtig te zijn met vet en alcohol.
Heb je stijve spieren of pijnlijke gewrichten, dan kun je gerust hete
gemberkompressen leggen. Het zal de pijn snel verlichten. Ook bij
krampen bijvoorbeeld in je darmen werken hete gemberkompressen
zeer prettig. Bij astma is het ook een aanrader om hete gemberkom-
pressen te leggen.
Een aantal regels voor de thuisgebruiker
Bij baby’s en zeer oude mensen beslist geen gemberkompressen leggen.
Bij zwangere vrouwen nooit op de onderbuik leggen. Heb je flinke
koorts, dan ook geen gebruik maken van hete gemberkompressen. Heb
je een infectie aan je appendix? Dan geen gemberkompressen, het
wordt alleen maar erger. Voor mensen die misschien het idee hebben
om hete gemberkompressen lang te gebruiken bij tumoren, niet doen,
niet meer dan drie minuten. Ook op je hoofd is het verboden om hete
gemberkompressen te leggen. Hete gemberkompressen op de lever
dien je nooit na negen uur uit te voeren omdat je dan niet meer goed
kunt slapen. De huid op je leverstreek is gevoeliger dan op je onderrug
dus voorzichtigheid is geboden.
69
Schil de gemberwortel voor het raspen.
Zo leg je gemberkompressen Voor het maken van hete gemberkompressen neem je eerst een flinke pan
met water. Je verwarmt het tot aan de kook. Je neemt 50 gram gewassen
verse gember en raspt dit. Je doet dit in een groot thee-ei en laat het net als
thee een paar minuten trekken. Je neemt een kleine handdoek en een grote
handdoek. Je vouwt de kleine handdoek zo op dat je beide uiteinden in je
handen hebt. Je dompelt het in het gemberwater zonder je handen te ver-
branden. Je wringt de handdoek uit door te draaien. De handdoek leg je
voorzichtig uitgevouwen op de nierstreek en je controleert of de persoon
het niet te heet vindt.
De grote handdoek leg je er bovenop zodat het lekker heet blijft. Je laat dit
drie minuten liggen en je herhaalt de gehele handeling daarna opnieuw. Dit
doe je vijfmaal. Als de huid goed rood is dan is de behandeling geslaagd.
Daarna wissel je om, nu mag jij lekker op je buik gaan liggen en de hete
gemberkompressen op je nierstreek ontvangen. Zoals al gezegd oefen dit in
een paar weken een aantal keren voordat je andere gedeelten van het li-
chaam gaat behandelen!
Het gemberwater kun je na het leggen niet meer gebruiken om effectief te
behandelen. Je kunt het nog wel eenmaal de volgende ochtend gebruiken.
Je verwarmt het weer op en je schrobt met een washandje je hele lijf. Dit
geeft een heerlijke doorbloeding van je huid en voert afstoffen af.
70
Ideaal gezond in de praktijk
Met alle informatie in Ideaal Gezond is het ten eerst goed om de poster
“Het ideale eetpatroon voor gezondheid” een zichtbare plaats in uw
keuken te geven. Maak de poster u eigen zodat u weet wat u het beste
kunt eten en drinken.
De grootte van de groepen geeft de verhoudingen weer in welke hoe-
veelheden uw het beste kunt eten en drinken uit de groepen. Uit de
groep VOLKOREN GRANEN EN GRAANPRODUCTEN zal vaker iets gekozen worden
dan uit de groep LOKAAL FRUIT. Uit de groep LICHT GEZOUTEN PICKLES zal
minder vaak gekozen worden dan uit de groep RONDE GROENTEN. Dit is
een basis advies bij gezondheid, bij ziekten is het ook zinvol om een
persoonlijk consult te nemen want dan krijgt u een specifiek advies met
andere verhoudingen. Toch kunt u ook bij ziekte wel beginnen aan dit
basis advies omdat u hiermee al een aantal gezonde stappen zet.
Doe uw inkopen bij een natuurwinkel, biologische markt of koop de
biologische producten bij de supermarkt. Is dat te kostbaar voor u,
koop dan uw groenten, fruit, zaden, bonen, noten en vis op de gewone
markt.
Ga elke dag een half uur wandelen zodat uw lichaam de komende tijd
in beweging komt om afvalstoffen af te voeren en uw conditie te ver-
beteren. Doe elke dag de do-in oefeningen om uw organen te stimule-
ren.
Eet elke dag minimaal één verse en kleurrijke groente uit de groep RON-
DE GROENTEN, WORTELGROENTEN en GROENE VEZELRIJKE BLADGROENTEN. Eet gere-
geld LOKAAL FRUIT zoals peren, appels, aardbeien. Gebruik elke week mi-
nimaal 2 keer iets uit de groep ZEEGROENTEN. Maak regelmatig een salade
uit de groep VERSE & GEPERSTE salade.
Kies dagelijks bij elke maaltijd een product uit VOLKOREN GRANEN en VOL-
KOREN GRAANPRODUCTEN. Om uw darmen actief en gezond te houden is
71
dat de beste keuze. Gezonde koolhydraten zijn noodzakelijk voor uw
energiebehoeften en uw stofwisseling. U kan tweemaal een broodmaal-
tijd nemen en éénmaal een warme maaltijd. Kies altijd voor zuurde-
sembrood omdat gistbrood de opname van mineralen, die nodig zijn
voor sterke botten, verhindert. Voor broodbeleg kijk voor diverse mo-
gelijkheden in de GROEPEN ZADEN & NOTEN, NATUURLIJKE ZOETMIDDELEN, LOKAAL
FRUIT.
Bij elke warme maaltijd zijn eiwitten van belang, uit de groep BONEN,
ERWTEN EN LINZEN is veel te kiezen. Ik raad u aan om te kiezen voor zachte
tofu, krachtige tempeh, pittige seitan, smaakvolle (verse) bonen. Eet
regelmatig uit de groep VIS & SCHAALDIEREN. Ter aanvulling is het goed om
elke dag iets te eten uit de groep ZADEN & NOTEN.
De meeste mensen zijn verzot op zuivel en vinden het lastig om het te
moeten missen. Zuivel bestaat voornamelijk uit eiwitten en verzadigd
vet. Om gezond te zijn kunt u zuivel het beste achterwege laten. In de
groep NATUURLIJK DRANKEN kunt u kiezen voor sojamelk maar doe dit zeer
beperkt. Om van uw kaasbehoefte af te komen zijn notenpasta’s aan te
bevelen uit de groep NOTEN & ZADEN. Voor gezonde nagerechten en tus-
sendoortjes is er ruim te kiezen uit de groep SNACKS & DESSERT.
Iedereen weet dat alcohol niet gezond is, men probeert bijvoorbeeld
wijn wel als gezond te verklaren om een stofje maar het is gefragmen-
teerd denken. Het totale product is ongezond. Wilt u iets natuurlijks
drinken en zeer gematigd, in de groep NATUURLIJKE DRANKEN is bruine rijst
sake opgenomen. Verder is er veel te kiezen aan goede dranken in deze
groep. Drink voldoende maar ga geen liters koud water drinken, het is
onnodig en slecht voor uw nieren want die raken overbelast. Kies
vooral voor warme dranken met ons klimaat.
Gebruik alleen nog zoetmiddelen uit de groep NATUURLIJKE ZOETMIDDELEN
en fruitproducten uit de groep LOKAAL FRUIT. Stop dus met het eten van
suiker.
Verzadigde vetten zoals boter zijn erg lekker maar ze zetten ook be-
hoorlijk aan. Daarnaast slibben uw bloedvaten dicht door het eten van
verzadigde vetten. Vervang dit door gebruik te maken van onverzadig-
72
de oliën zoals sesamolie en zonnebloemolie. Kijk daarvoor in de groep
AZIJNEN & OLIËN. Voor eventueel op brood kies dan voor een plantaardige
boter.
Maak regelmatig een missoep zoals beschreven in dit boekje. Het is een
bijzonder goede soep voor uw gezondheid.
Om uw gerechten meer kracht en smaak te geven kijk daarvoor in de
groep SMAAKMAKERS. Verwijder normaal zout geheel uit uw keuken en
vervang dit door wit fijn zeezout. Normaal keukenzout (natriumchlori-
de) is erg ongezond voor uw hart- en bloedvaten. Maak regelmatig ge-
bruik van de groep SMAAKMAKERS hij het koken.
De groep CONDIMENTEN zijn producten om uw eten compleet te maken,
sommigen zoals tekka en zeegroenten poeder geven meer kracht en
smaak. Gebruik condimenten regelmatig bij bijvoorbeeld granen en
groenten.
In de groep LICHT GEZOUTEN PICKLES staan verschillende verduurzaamde
groenten die vooral goed zijn voor uw darmen, uw bloedkwaliteit en
algehele gezondheid. Sommige kent u wel zoals olijven, zuurkool en
umeboshi beschreven in dit boekje. Gemberpickle, shiso pickle zijn vrij
bijzonder. In de betere natuurvoedingswinkels kunt u deze kopen. Ga
er zuinig mee om en eet het geregeld. Het zijn bijzondere gezonde pro-
ducten voor uw algehele gezondheid.
Eet zo vaak als mogelijk vers eten, opgewarmd eten is energetisch
dood. Maak indien mogelijk gebruik van koken op gas. Electra koken
en magnetron koken brengt verandering in de moleculestructuur van
het voedsel.
Roken is een flink probleem in de wereld. Jaarlijks sterven veel mensen
aan de gevolgen van roken in combinatie met een ongezonde eet- en
leefstijl. Uw longen en lichaam vergiftigen door roken en is dan ook erg
ongezond. Ook als je macrobiotisch eet en leeft is roken zeer ongezond
en doet geheel afbreuk aan je gezonde eetwijze. Stop dus met het ro-
ken, in de basiszorg van uw ziektekosten verzekering kunt u gebruik
maken van een traject “Stoppen met Roken” inclusief medicatie om te
73
ondersteunen. Kijk daarvoor op de website van uw ziektekostenverze-
kering.
Vrij altijd veilig omdat medicijnen voor behandeling van geslachtsziek-
ten een aanslag zijn op uw lijf.
Als u drugs gebruikt van joint tot cocaïne maak daar korte metten mee
en zoek hulp via uw huisarts. Veel afkickprogramma’s worden gedekt
door de basisverzekering.
Drank is een onderschat probleem in de samenleving. Het is gewoon
geworden dat mensen elke dag bijvoorbeeld wijn drinken bij het eten
of een borrel hier en daar. Alcohol is onder andere niet gezond voor je
lever. Stop met het drinken van alcohol is het beste advies. Ben je ver-
slaafd aan drank neem dan contact op met huisarts.
Probeer zo weinig mogelijk achter de pc te verblijven. Maak regelmatig
stand- en/of boswandelingen vanwege de zuivere lucht. Laat uw auto
en scooter zoveel als mogelijk staan en pak de fiets of ga lopend.
Kies voor jezelf een sport uit en doe dat in een gezonde mate. Sport-
school, zwemmen, yoga, tennis, hockey zijn aan te raden.
Kies voor natuurlijke stoffen en duurzame kleding en maak gebruik
van natuurlijke producten voor je lichaamsverzorging.
Wees aardig voor uw omgeving. Groet de mensen in uw directe omge-
ving en verras uw vrienden geregeld met een leuke belangstellende
kaart.
Leef de dromen van uw leven, neem voldoende rust en slaap in een
ruimte met frisse lucht.
Ga realistisch om met alles wat er in dit boekje staat. Met elke gezonde
eet- en leefwijze is het van belang om de basis goed toe te passen. U zal
merken bij de praktische uitvoering dat u ook voor dilemma’s komt te
staan. Deze treden meestal op in het sociale verkeer, uit eten met
vrienden, eten en drinken op uw werk en vakantie, een feestje hier en
daar. Ga daar als u gezond bent niet krampachtig mee om, geef gerust
soms toe want anders maakt u het voor uzelf zo lastig dat u op de lan-
74
gere termijn de gezonde thuisbasis ook kwijtraakt. Als u chronisch ziek
bent of net een ernstige ziekte hebt gehad, dan is het een ander verhaal.
Als u ziekteverschijnselen heeft dan gaat u eerst naar uw huisarts. Bij
acute levensbedreigende ziekten, volg de adviezen van uw arts of speci-
alist op. Voor een holistische reguliere huisarts kunt u kijken of u een
Antroposofische huisarts in uw buurt heeft op www. nvaa.nl. Start
daarnaast direct met een medicinale macrobiotische eet- en leefwijze
specifiek voor uw constitutie, conditie en ziekte.
Ik wens u veel succes, plezier en gezondheid toe op uw weg naar Ideaal
Gezond.
75
Woordenlijst boekje Ideaal Gezond
Amasake Een zoete romige crème, gemaakt van zoete gefermen-
teerde rijst. Amasake als basis voor toetjes.
Arame Een dunne draadachtige zeegroente met milde smaak.
Arrowroot Een zetmeel, dat gewonnen wordt uit de wortel van de
Indiase plant Marantha Arundinacea. Te gebruiken voor
sausen en als omhulsel bij het frituren van tofu.
Adukiboon Een donkerrode Japanse boon.
Banchathee De twijgjes, steeltjes en blaadjes van theestruiken. Heer-
lijke thee voor dagelijks gebruik.
Blancheren Kort koken in ruim water.
Miso Een gefermenteerd product van sojabonen, bruine rijst
en zeezout. Er zijn verschillende soorten zoals van witte
rijst en gerst. Misosoep is wel de bekendste toepassing
maar je kunt het ook gebruiken bij het koken van groen-
ten, witte rijst miso is dan wel erg smakelijk.
Daikon Een lange witte radijs, een heerlijke groente met veel
mogelijkheden.
Dashi Japanse bouillon gemaakt met kombu.
Dulse Een paars rood zeewier, smakelijk in salades en soepen.
Gomasio Een kondiment gemaakt van sesamzaad en zeezout. Je
roostert het sesamzaad licht en aan het eind voeg je zee-
zout toe. De verhouding 20 delen sesamzaad en een
deel zeezout. Na het roosteren maak je het geheel fijn in
een suribachi. Heerlijk op rijst, noedels en pasta’s.
Hiziki Een dik draadachtige zeegroente met pittige smaak.
Lotuswortel Wortels van de waterlelie met een bruine schil, zijn wit-
achtig, met holten en in de meeste Chinese voedings-
winkels te koop.
Mirin Een zoete kookwijn van zoete rijst. Een aanrader om
standaard in huis te hebben.
76
Mu-thee Een versterkende en verwarmende macrobiotische thee
uit verschillenden kruiden waaronder ginseng.
Natto Gekookte sojabonen gemengd met goede enzymen, na
een vierentwintig uur fermentatie ontstaat er een kleve-
rig gerecht. Zeer goed voor je spijsvertering. Advies:
meng het met wat mosterd, appeldiksap en fijne rauwe
bosui.
Natto miso Een kruidig kondiment, gemaakt van kort gefermen-
teerde sojabonen, graan, gember en kombu. Erg goed
voor de seksuele potentie van mannen. Elke dag 1 eet-
lepel bij de warme maaltijd gedurende twee weken.
Daarna om de dag 1 eetlepel.
Nishime Een lange, langzame kookstijl waarbij bijvoorbeeld
groenten met weinig water zacht wordt gekookt. Kom-
bu, groene pompoen, uien met een beetje water en mi-
rin is een heerlijke combinatie. Voor het opdienen fijne
bosui toevoegen. Het is een versterkend gerecht.
Nori Dunne vellen gedroogd zeewier. Iedereen kent wel sus-
hi, het omhulsel dat is nori.
Rijststroop Een zoetstof gemaakt van rijst met kiemen. Als je suiker
gebruikt is dit de beste vervanger.
Sake Een wijn van rijst gemaakt. Erg lekker als je het eerst
warm maakt.
Shitake Een paddenstoel, oorspronkelijk uit Japan. Het beste te
gebruiken voor het maken van een bouillon.
Suribachi Een kom om voedsel mee fijn te maken. Zelf gebruik ik
het voor het maken van gomasio.
Zeezout Zout uit de zee verkregen, deze is ongeraffineerd met
een hoog gehalte aan mineralen.
77
Woordenlijst poster Het Ideale Eetpatroon voor Gezondheid
Chapati Platte broodjes.
Granolia Mengsel van haver, noten en rijststroop.
Ponzusaus Citrussojasaus
Bokchoyu Aziatische kleine paksoi.
Pakchoyu Langwerpige groene kool met bladeren en spierwitte
bladstelen.
Amarant Een graan als graanvervanger in een glutenvrij dieet.
Sorghum Een graan in vele soorten, het belangrijkste voedsel ge-
was in Afrika.
Teff Een liefdesgras oorspronkelijk uit Ethiopië, het graan
bevat veel goede koolhydraten.
Jinenjosoba Een noodle van boekweit met krachtige Japanse worte-
len met de naam jinenjo.
Naan Een luchtig plat broodje van tarwemeel, het lijkt meer
op pizza.
Puri Een luchtig gefrituurd broodje wat dikwijls in een Indi-
aas restaurant wordt geserveerd.
Parantha Een plat brood meetstal in de vorm van een pannen-
koek uit de Indiase keuken.
Dumpling Lapjes deeg in halve maan gevouwen met een vulling,
gekookt of gefrituurd.
Dosa Een Zuid Indiase delicatesse gemaakt van rijst en zwarte
bonen.
Fu Gedroogde tarwegluten, een soort seitan maar dan ge-
roosterd, gestoomd en gedroogd.
Du Puy Kleine donkergroene linzen uit het Franse Le Puy-en-
Velay, voor fijnproevers.
Sugar snaps Verse peulvruchten, net zoals peultjes en spercibonen.
78
Yuba In gedroogde vorm, het vel dat zich ontwikkelt bij het
maken van sojamelk.
Okara Een pulp van soja die overblijft na het maken van
tofu.
Konnyaku Een plant uit het geslacht Amorphophallus die van na-
ture voorkomt in de warme streken, bijvoorbeeld in Ja-
pan, het is een zetmeelrijke wortel.
Hickory Een witte bitternoot komt van oorsprong voor in het
oosten van de VS en het zuidoosten van Canada. De
noten zijn een echte lekkernij.
79
Internetadressen
www.themacrobioticway.nl
www.ohsawamacrobiotics.com
www.kushiinstitute.org
www.nutritionstudies.org
www.institutomacrobiotico.com
www.owc.be
www.amberwaves.org
www.macrobiotics.nl
www.terrasana.nl
www.limafood.com
www.muso-intl.com
www.biologischemarkten.info
www.weleda.nl
Terwijl vele mensen in het westen ziek worden door een ongezonde eet-
en leefwijze geeft dit debuut boekje Ideaal Gezond u een gezonde en
smakelijke basis waar u direct mee aan de slag kunt. Het zijn macrobioti-
sche eet- en leefadviezen die geen hype zijn maar al 60 jaar internationaal
aan de top staan van de beste eet- en leefwijzen. De macrobiotische eet-
en leefwijze staat garant voor het drastisch verkleinen van welvaartziekten
en uw lichaam slank te maken en te houden. Op de bijgeleverde poster
Het Ideale Eetpatroon Voor Gezondheid staat een overzicht met alle voe-
dingsmiddelen die je gezondheid bevorderen.
De schrijver Vincent Gerdsen (1964) is een bachelor in Toegepaste Huis-
houdwetenschappen Wageningen en is na zijn studie zich gaan specialise-
ren in de macrobiotische eet- en leefwijze. Internationaal zijn er al vele
duizenden mensen geholpen met een macrobiotische eet- en leefwijze om
van hun “chronische ziekten” af te komen.