2
Opbouw presentatie
• De economische context mondiaal, Eurozone en Nederland
• Woningnieuwbouwproductie tot en met 2020
• Utiliteitsnieuwbouwproductie tot en met 2020
4
Ontwikkelingen wereldeconomie
• De voor Nederland relevante wereldhandel groeit, met een door het CPB verwacht
percentage van 1,5% dit jaar tot 3,75% in 2014
• Groeiniveau China blijft ongewijzigd hoog, ca 7,5% dit jaar. De economie in de VS groeit in
2013 naar verwachting met 2%, om in 2014 door te groeien naar 2,5%.
• Voorzichtig groei in de Eurozone
Afgelopen vier maanden stijgende productiviteit in de eurozone (obv inkoopmanagersindex)
Spanje uit de recessie en Portugal en Ierland kunnen binnenkort naar verwachting de kapitaalmarkt
op.
Duitsland is en blijft de motor van de Europese economie. Dit jaar zal de economie groeien met
0,5% en in 2014 bedraagt de geprognosticeerde groei 1,7%.
Consumentenvertrouwen [saldi]
6
Consumentenvertrouwen november - 18
Bron; CBS Statline , juni 2013
Bron; CBS Statline, november 2013
8
Andere indicatoren
• Afnemende stijging werkloosheid; Werkloosheid in september 8,5%, 674.000 mensen
• Producentenvertrouwen in november ligt gestegen van -0.5 naar -0,4. Met name het
oordeel over de toekomstige productie is de afgelopen maanden sterk gestegen.
Werkloosheid als % van de beroepsbevolking Producentenvertrouwen (saldi)
10
Nederland - economische groei
Bron; CBS Statline, november 2013
Prognose BBP 2013; -1,25 en voor 2014; +0,5
12
Omzetontwikkeling bouwnijverheid
Bron; CBS Statline , november 2013
Afname productie in september 9,5%
Situatie• Banken terughoudend met betrekking tot hypotheekverstrekking met name als gevolg van de
eisen van Basel 3.
• Vertrouwen in de woningmarkt neemt toe; Eigen Huis Marktindicator afgelopen 10 maanden gestegen, van 51 in december 2012 tot 81 in november. Ook de WoonKennis Woonbarometer afgelopen maand sterk gestegen, van 6 naar 28
• Afvlakkende daling huizenprijzen. Nog steeds een daling tov van vorig jaar, maar maand op maand stabilisatie.
14
Belangrijkste hervormingen
Huurmarkt• Maximale huurverhoging hoger dan inflatie
• De voorwaarden verkoop corporatiewoningen aan beleggers wordt versoepeld
• Verhuurdersheffing, oplopend naar € 1,7 miljard in 2017
Koopmarkt• Hypotheken moeten voor 100% annuïtair worden afgelost binnen 30 jaar. Hierop geldt
hypotheekrenteaftrek
• Vanaf 2014 jaarlijkse afname van de renteafrek met 0,5%
• De rijksbijdrage aan de starterslening is verhoogd van € 20 miljoen naar € 50 miljoen (ongeveer 11.000 leningen).
16
Nationale Hypotheekinstelling
• Tijdens Prinsjesdag heeft het kabinet besloten om samen met de pensioenfondsen en verzekeraars te verkennen of het mogelijk is om een Nationale Hypotheekinstelling op te richten. Het idee is dat pensioenfondsen en verzekeraars voor enkele tientallen miljarden aan hypotheken met NHG overnemen van banken.
• Overheid staat garant, wat een groot risico kan betekenen op de lange termijn en de vraag is of de overheid deze garantie zal en durft af te geven.
• Daarnaast is het de vraag of dit volgens Brussel geen ongeoorloofde staatssteun is
17
Transacties bestaande woningen[aantallen naar type]
19Bron: CBS StatLine/bewerking BouwKennis, oktober 2013
Vergunningverlening woningnieuwbouw - huur
21
Bron: CBS StatLine/bewerking BouwKennis, oktober 2013
Aantal verleende vergunningen huurwoningen
15.484 vergunningen verleend in 2012Verwachting 2013: 14.000
Vergunningverlening woningnieuwbouw - koop
22
Bron: CBS StatLine/bewerking BouwKennis, oktober 2013
Aantal verleende vergunningen koopwoningen
21.886 vergunningen verleend in 2012Verwachting 2013: 16.000
Vooruitzichten nieuwbouwproductie
24
Prognose nieuwbouw t/m 2020 2016 – 55.000 2017 – 61.800 2018 – 63.500 2019 – 60.000 2020 – 56.000
Gereedmeldingen Vergunningverlening totaal
Vergunningverlening koop
Vergunningverlening huur
2006 72.382 96.447 72.53023.917
2007 80.193 87.918 64.17523.743
2008 78.882 87.198 63.45723.741
2009 74.000** 72.646 46.69525.951
2010 64.000** 61.028 41.63119.397
2011 57.703 55.804 38.12317.681
2012 48.000*** 37.370 21.88615.484
2013 40.000* 30.000* 16.000*14.000*
2014 35.000* 40.000* 21.000*19.000*
2015 40.000* 48.000* 25.000*23.000*
*
*Prognose**Herberekening BouwKennis***Berekening BouwKennis
27
Utiliteitsnieuwbouwproductie - sector
Bouwproductie per sector, 2013-2015, in mln Euro’s, prijzen 2012
28
Utiliteitsnieuwbouwproductie - gebouwtype
Bouwproductie in vloeroppervlak, 2010-2015, per gebouwsoort (m2 BVO)
*Prognose
Vooruitzichten utiliteitsbouwproductie - 2020
29
Groei met name door toename verbouw en groot onderhoud
Totale utiliteitsbouwproductie (in mln. euro’s, ecl BTW, prijzen 2011)
Bron: BouwKennis Bouwproductie in Detail, maart 2013
Conclusie economie
• De belangrijkste handelspartners buiten Europa, Amerika en China, vertonen een positieve economische ontwikkeling. Ook de bedrijvigheid in de eurozone neemt voorzichtig toe .
• Binnen de eurozone is Duitsland de belangrijkste handelspartner en de economie groeit sterk
• Nederland officieel uit de recessie maar herstel is broos. Met name gebaseerd op de export.
• Een andere belangrijke peiler voor economische groei, de binnenlandse consumptie, draagt negatief bij aan het BBP. Dalende koopkracht, laag vertrouwen en spaargedrag zijn hieraan debet.
• Belangrijk voor een structurele economische groei is het consumentenvertrouwen. Dat is na het dieptepunt van ruim -44 in februari gestegen tot -18 in oktober.
•
30
Conclusie woningbouwproductie en prognoses
• De betaalbaarheid van huizen is hoog; prijzen met ruim 20% gedaald, de hypotheekrente is laag en de daling in de huizenprijzen heeft de bodem bereikt.
• Bovendien is er nu voor 2014 een duidelijk overheidsbeleid. Darnaast is de verhuisgeneigdheid groot
• Dit in combinatie met een toenemend vertrouwen heeft de afgelopen maanden geleid tot een toename in het aantal verkopen van bestaande koopwoningen.
• Een toename van het aantal verhuizingen heeft als spin off dat de nieuwbouwproductie in de loop van 2014 op gang komt wat in de gereedmeldingen in 2015 tot uiting komt. Het aantal verleende bouwvergunningen is echter laag
• Het dieptepunt wordt bereikt in 2014 met 35.000 gereedgemelde woningen. In 2015 is dit aantal 40.000 waarna het in de jaren daarna zal stabiliseren op aantallen rond de 60.000.
•
31
Conclusie utiliteitsbouwproductie en prognoses
• De daling van de nieuwbouwproductie neemt af tot nog een lichte daling in 2014. Vanaf 2015 neemt de productie weer toe
• Met name de bouw van nieuwe kantoren is laag en neemt nog af. De afname in de nieuwbouwproductie in de andere gebouwtypen is minder groot
• Kansen liggen met name op het gebied van renovatie. Bij een afnemende nieuwbouwproductie stijgt de renovatiemarkt. Met name voor scholen is deze stijging sterk. Voor kantoren liggen de kansen op het verduurzamen van de bestaande voorraad en herbestemming van panden tot appartementen of studentenhuisvesting
• Kortom, in lijn met de woningmarkt neemt de productie in 2015 weer licht toe
32