![Page 1: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/1.jpg)
समि ःसमि ःसमि ःसमि ः
(का स कलनम्)
राधाव लभः ि पाठीराधाव लभः ि पाठीराधाव लभः ि पाठीराधाव लभः ि पाठी
काशकः दवेवाणी प रषद ्
नवदहेली
![Page 2: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/2.jpg)
समि�टः
2
थमं सं करणम्, 2014
सवSिधकाराः रचिय यधीनाः
Samaṣṭiḥ - collection of original Sanskrit Poems with Hindi translation by
Radhavallabh Tripathi. I Edition 2014, published by Devvani Parishad, 6,
Vani Vihar, New Delhi. © Radhavallabh Tripathi
![Page 3: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/3.jpg)
समि�टः
3
अनु मःअनु मःअनु मःअनु मः
कथनम् 1. समि ः 2. श दाल कारः 3. आकाशः 4. ध र ी 5. बीजािन 6. श बूकाः 7. शनैः शनैः 8. वाध यम् 9. ती ारसः 10. मालवी 11. भवन य छदौ वा टका 12. देवदीपावली 13. तर थले नगरे 14. देह यां मे ोयान े15. वटत ः 16. ना रकेलम् 17. अधोगमनम् 18. अिन ा 19. सं कृत य अगाध ेसरिस 20. को कलः 21. पि डत य आधुिनक य च संवादः 22. मु ता ितः
![Page 4: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/4.jpg)
समि�टः
4
23. न खल ुत ा यं 24. वयम् 25. चायपानकाले 26. हमेबग िहमपातः 27. आतप य कोटयः 28. ुही 29. नवा नाियका 30. नूतनवषम गलम्
���
![Page 5: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/5.jpg)
समि�टः
5
कथनम्कथनम्कथनम्कथनम् स धानम् (1989), गीतधीवरम् (1996), लहरीदशकम ् (1986, 2003),
स लवः (2000), संसरणम् (2009) इित पूव कािशतानां का स हानां मे समि ः मम ष ं का स कलनम्। स धानम् इित थमे मदीये का स ह े 1988-
.-वष यावद ्िवरिचताः किवताः स किलताः, प मे संसरणम् इ या ये च 2001तः 2009तमं वष यावद ् णीताः किवताः। अ यां सम ौ 2010तम य वष य प ात्
णीतािन का ा येव सि त। िवगतेषु चतुषु वषषु मया सं कृते यः उप यासाः – अिभनवशुकसा रका, अ य , ता डवम् चेित सं ाः िवरिचताः। सं कृते णीताना ंकथािनकानामिप स कलनं ि मतरेखेित ना ा कािशतम्। का रचना तु कादािच कतयैव समजायत। क तु व पोS िप यावान ् का रािश रह समावेिशत तावता मम भावबोधे अिभ ि कारे िच तनसरणौ च स ातािन प रवतनािन त तं वैिव यं च सुधीिभः गवेषकै बो धंु श यिमित म ये। अ सा ितकसािह येन मदीयरचनाधारायाः संवादः सिवशेषं प रल येत।
सम ौ स किलताः सवाः श किवताः म कृतेनैव िह दीभाषा-नुवादने संयु ाः ाक ं ा ुव तीित सिवशेषं तु यािम। इतः पूव मम एक- प ाश सं कृतकिवतानां िह दीभाषानुवादस हः चतुर इित शीषका-ि वतः सािह याकादे या 2006- .-वष कािशतः, ततः ाक् त प ा िविभ ासु पि कास ुमदीयकिवतानां िह दी-प ाबी-गुजराती-आ ली-भाषानुवादाः काशं याताः, याि त म च। लहरीदशक य ि तीये सं करणे दशानामिप लहरीका ानां िह दीग ानुवादो
योिजतः। अ य स ह य मूलका ािन तेषां मदपु ा अनुवादा सं कृतिह दीसािह ययोः पार प रकतां गुिणतां िवधा य तीित म य।े
दवेवाणीप रष वतकानां सं कृतसेवा ितनां कृितनां प ी- महाकिव -रमाका तशु लवयाणामनु हणे समि ः काशमायाित, तान् ित हा दक कृतवे दतां िव ापयािम। आचाय भागीरिथः न दः सम ःे मु तमातृकासंशोधने मह साहा यं
दधात्, सोSिप सवथा मम ध यवादानां पा म्। इयं समि ः समेषां सुिधयां ीितपा ं या द याशासे।
राधाव लभः
![Page 6: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/6.jpg)
समि�टः
6
समि ःसमि ःसमि ःसमि ः
कित कित वीचयः पर परं ह ताहि त घ ताः कित आवताः आ ेिडताः कित िववता िविन मताः समेषामेतेषां सम ा कदािच िचत् िवरिचतः - बु बुद एकः।
बु बुद य जीवनमेव कयत ्वीचीनामावतानां िववतानां सम ौ बु बुदो बुभूषित पर त ुभवित वा न भवित वा भव यिप य द, णाय ित ित ित ित च एतैः सवः धा रतः अथ फुटित लीयत ेच। कदािचत् िचत् एवमिप भवित यत् एक मै णाय ि थते बु बुदे िनमेषमा ं वकरैः पश छुरण ंिवध े रिवः तेन णाध िवर यत ेबु बुदा तः स वण छिव इ धनुः।
काल य अज ोऽयं वहित महानदः अि मन् कै कैः संयोगैः
![Page 7: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/7.jpg)
समि�टः
7
िविन मतः णं समुि थतः बु बुद एकोऽहम्। एक य मादशृ य बु बुद य जनये कित धाराधराः वृ ाः कित कित धाराः यि दताः
बु बुद य कयती मा ा?
णभ गरंु तदीयं जीवनम्। परमेकि मन् ण ेमिय ित ित मय ते स ा देवाः।
तेषां ि मत य स वण छिवष ुप दत ेममा तः णभ गरंु जीवनम् पुनरेक मै णाय
पर त ु णोSयं
क पसह ाद ्िविश यते ।
���
![Page 8: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/8.jpg)
समि�टः
8
श दाश दाश दाश दाल कारःल कारःल कारःल कारः
आ श दिनः ेणीम् ा ोिम तं गवा ं
य मादन त ंिवलोकयािम। दीपकाः सारयि त आलोकं कि दरूम्
श ददीपका िवधृता अिधमानसदेहल िव ोतयि त अ त व ं बिह व ं शनैः शनै तषेां ुितः सरित -
अिभतः, प रतः, िनकषा, ब दरूम्
आभूषणािन िवभूषयि त कायम् श दा अल काराय त ेये यो लभत ेसंसारः सं कारम्।
���
![Page 9: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/9.jpg)
समि�टः
9
आआआआकाशःकाशःकाशःकाशः
क कुयादयमाकाशः?
वायु रव स वातुं न श ोित,
अि रव द धुं न भवित न जलिमवा मानं धारासु िवभ ु म् न मा इव मत ेभारं िनव ढुम् वायौ वरीव त पशः अ ौ लसित पम् जले आ वा ते रसः पृिथ ां रमते ग धः
परं कमि त आकाश?े
कमिप ना ती यत एव तदीयमि त वम्। सोऽिप ई सित पशाय सोऽिप पृहयते पाय सोऽिप तात यते उ णतायै सोऽिप कामयते रसाय गधत ेग धाय स घटे घटे िवशित मठं मठं िवशित तथािप नाि त त य यिभ ा पि डताः वदि त घटाकाशो वा यात ्मठाकाशो वा यात् आकाशः केवलमाकाश एव।
![Page 10: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/10.jpg)
समि�टः
10
अ कषानां सौधसंहतीनां का तारे स स मी ब मीित िपनि एन ंसंहितः सौधानाम् भीषयित एन ंधूमः उ ारनिलकानाम् आ मनः आकाशं मागयते आकाशः अिप नाम यात ्
आकाश य कृते कुतोऽिप अवकाशः?
क कुयादयमाकाशो वराकः?
���
![Page 11: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/11.jpg)
समि�टः
11
ध र ीध र ीध र ीध र ी
क कुया दयं ध र ी?
अ य सागर य क कुयादेषा?
काममयं गभीरो िवशालः ध र याः बृह रो महाकृितः पर त ुअ याः कृत ेत ुसवथा िशशुरेव अयं अ या चरणे लुठित म फैनरािशिभ वहसित म साऽिप एनं ड त ंिवलो य कथं मु दता बभौ कवय आ ः सागररशना ध र ी वरीव त अ माकम्।
िचत् िचत् कुसृितत त तनुत े म सागरः उप र लहरीणां करौ साय एनां पृ ु ंउि ित म कदािचत ्तथा वेऽिप सा अ य डां िवलो य र यित म सोऽिप अ या पशमवा य हषाितरेकात रीनृ यित
िचत् िचत् अयं दु साहसमिप कु त े म
ध र याः पु ान ्नािवकान् स िनम यित,
ध र ी िवष णा िवलोकयित पोतान् लयं यातान्। पर त ुतदानीमिप एवं त ुनाभूत ्यदयं सागरः ददुा त दानव इव शृ गान् ती णीकुव ेनां िनिगिलतु ंधावेत ्
![Page 12: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/12.jpg)
समि�टः
12
अयं त ुअसं तुतः सागरः अदृ पूवमनया अ य सागर य एतादशृं िवकराल ं पम् अ य सागर य क कुया दयं ध र ी?
���
![Page 13: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/13.jpg)
समि�टः
13
बीजािनबीजािनबीजािनबीजािन
कािनिचद ्बीजािन कुशूलकोणे िश ािन उ काय ते म - कमथ न वयं ि ाः कि मि त ्केदारे
कि द मान् वह ते उ थापयेद ्अ मानिप उ छा य उ छा य वपेत् े े
वयमिप अ कुरायामह,े प लवायामह,े प ायामहे,
वयमिप श यिनवह ेआ मानं िव करामः भवाम पुनरिप बीजमेव। तेषां व ाः दवा व ाियताः।
क रचये ि ािन कािनिचद ्बीजािन त ैव उि ली ाय त े म यावत् ते प येयुः कमिप व म् ताव गरपािलकाया क रवाहनं ता यु खाय िननाय।
कािनिच ा यिप आसन् बीजािन येषां बीज वमेवाप तं
योगशालासु िनव यतां गतािन व यािन तािन -
![Page 14: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/14.jpg)
समि�टः
14
बीजाियतुं का ते1 म। क ठना भवित बीजभावापि ः ततोऽ यिधकतरं क ठन ंबीज या कुरीभवनं क ठनैव पुनर कुर य शाखासु प लवेषु िव तृितः वा छित येकं बीजं
अ कुराियतुं, प लवाियतु,ं शाखाियतुम् श याियतु ं
समेषां बीजानां कामा तु न फलि त। अथ तेषां बीजानां क यात् -
यािन मनसः कोण ेि ािन अित न?्
���
1 आ मनेपद योगे युतसं कृितः, त ु न का े िवजयं कृ णेितवददोषा पदम्।
![Page 15: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/15.jpg)
समि�टः
15
श बकूाःश बकूाःश बकूाःश बकूाः
श बूकाः मो वयम्
शुि र माकं कायः,
कायेऽि मन् लीनाः िवकटस कटस घाते वकाये वयम तल यामह े
मरणाद ्िवकरणादा मानं र तः। शुि का य तरं िव मानाः वयमपारे सागरग वरे चरामः मु ाः धारयामः जानीमो वयं यदा कायं वीयं य वा या यामः
तदा शुि का िविच य ने यि त मानवाः गवेषमाणा वेि ल यि त मु ा तेष ुताः शु यः सि त अ माकं शवाः। श खा अिप अ माकमेव देहाः य वैनान् देहान्
यदा यदा महा याणं कुमः आदाय शु का अ माकं कायाः आ फा य आ मा य फू कृ य फू कृ य ग लौ िव ताय िननादयि त तान् मानवाः येषु वयं न भवामः।
![Page 16: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/16.jpg)
समि�टः
16
शनैः शनःैशनैः शनःैशनैः शनःैशनैः शनःै
जीवनसरस तीरे िनपीतोऽ िलना रसः।। याऽऽसीद ्बलवती तृ णा सा वै जीणा शनैः शनैः।
सौ दय य लस छायाऽवतीणा मम मानसे। मानसे च यथा स याऽवतरेत ्सा शनैः शनैः।
आका ाम दरां पी वा कृतं ब गतागतम्। ीबता कि वदान सा ीणा ीणा शनैः शनैः।
भाता रजनी म ये तम ा ध ंिनवतते।। अव याय य रािजः सा स क णा शनैः शनैः।
झ झा म थरतां यायात् समु वसेत् भ नः। मनोरथ य व गैषा मया कृ ा शनैः शनैः।
वरयाऽवरया क यात् क वा याद ्ब धावनैः। शैिथ य य िच त वी मिय क णा शनैः शनैः।।
आ थायाः ेपण धृ वा स क प योडुप ेि थतः। दु तरा जीवननदी मया तीणा शनैः शनैः।।
यथा सपः विनम कं जीण य वा नवं वहते्। िह वा जीण वमा मीयं नवं जाये शनैः शनैः।
���
![Page 17: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/17.jpg)
समि�टः
17
वाध यम्वाध यम्वाध यम्वाध यम्
जरद मा पृिथवी कृणोतु । अथववेद े(12.21) मया सह वाध यम गीकु
सव कृ ंइतोS े भािव -- बायरनकवेः2
कायं ा य तीिभविलिभः सह समतलतां याि त यदा िच तािवतानवलयाः
जीवन य ाघातानाम्,
यदा पचेिलमैः ेितमानं भजि ः कैशैः साध मा यते मनसः कालु यस तितः म दायमाने नयनयो य ितिष यदा अ त ुषोरालोके उ मीिलता भवेत ्
ण छिवः तेषां थानपरीवतानाम् - ये पृ त उि झताः यदा यवभासेरन् आस ािन थानािन यदा अि ल ीभवेत् यद ्भिव यगभ िनिहतम् सव तत्।
2 Grow old along with me
the best is yet to be
--Byron
![Page 18: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/18.jpg)
समि�टः
18
यदा क न िशिथलःै म दैः पद पेैः चलेद ्आजीवनं सि त य तपसः
स पदं करे धृ वा तदा िव ेयम् - वृ ः ख वयं जातः
अिभशापो नाि त वाध यं सहजल यमिप नैव वरीव त वाध यम् िवगतेऽ यायुिष वाध यम ा य ित ि त बहवः।
ऋषयो मुनयो ािननः कामयमाना पहय तो वाध यं
यापयि त जीवनम् कामं पि डताः कितपये पु ण ति त ि त िववणतां गत ंिम या यौवनम्।
अहो दभुा यं देवानां य े वृ ाः भिवतुमश ाः स पृहम् अवलोकयि त
ुलोकात् म यलोक य तान ्वृ ान ्येषां दबुलेष ुअंसेष ुि यमाणा आ त े
![Page 19: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/19.jpg)
समि�टः
19
इयं धरा।
य ाणाम् अलकाया अितशेरत ेअ माकम् इयं पृिथवी य यां वाध यभावापि ः अ ािप स भावना वतते।
अप ािन फलािन प य त े यजि त वृ तं वं
यौवनवृ तं य वा मधुरतरं जायत ेजीवनफल ं वाध ये वीये पयवसाने।
वृ यौ ेमृ युः अधरे लसित चामृतम् उभयोम ये ि मतरेखा त य जीवनम्।
यावान् वृ ो भवित नरः तावानेव िशशूयित मृ युमातेव तमेित तम के धृ वा िजि मषित कु नयिस माम्? - बालाियतो वृ ो मृ युमातरं पृ छित अन त य महा ोतस तटे िशला त ेअवि थतो मृ युः
![Page 20: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/20.jpg)
समि�टः
20
तेन प रहसित -- अिप नाम िनपातयािम अधः अिप नाम िनपातयािन? इित वृ ंपृ छन्। अिप नाम जानाित मृ युः यत् त य भुजब धनात् त: स वृ ः अधो िनपतन ् यि मन् अन तग वरे िनम ेत्, स खलु अमृतसागरः? मृ यंु स मुखं दृ वा वृ ः मयते मृ यु तं परुः िचत ्गु ः िचत ् क टत छिलत ंनृ यित त य नतन ंदश दश वृ ः मयत।े
अिप नाम एतदीय य ि मत य सम ाम ितमां भ तां धृ वा
वृ ो�यं संि थतः यात् --
तासां व यैव स ततीनां सम ं या तं बलात ्वृ ा मं ापियतमु काय ते? अिप नाम तदीया इमाः स ततयः अवग छेयुः यत् वृ य गेह ेवतन ं नाि त तासां कृत ेअिभशापः अिपतु अमृतस भृतानाम् आिशषां वषा आ ते?
���
![Page 21: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/21.jpg)
समि�टः
21
ती ारसःती ारसःती ारसःती ारसः
आराि सुखेन शियतम् िवि छ माने तमिस िन ा भ ा। एक मै णाय ती माण आसं कदािचि ा पुनमामुपसपत्... भ मा ायां िन ायां दरूादेका कनः काक य
काकार टतं ुतम्,
कयत् कोमलो
मृदलुो नादोS यम्... काक य काकारवः
अयम् उषिस तथा म दं कूजित य वन् िशशियषुः शतेाम् िजजाग रषु जागत ुयथा काचन माता भाते जागरणाय िशशुमा वयित, यथा िपतर आ वयि त उ थानाय।
अ त ुचायिनमाणमिप अन यथैव जातम्
चमसः,
येन चायप ािण पातयािम
थाने िमिलतः,
शकरािप अ यूनानित र ा
![Page 22: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/22.jpg)
समि�टः
22
तावती एव शकरा, तावदेव दु धं यावत् ित दनं भवित क तु चायं िविश य अ वदत।
बिहवतते सघन तषुारः वाहनं समयेन नागिम यित मां िवमानप नं ापियतु ंइित मन आश कते म। परमा िस यिप म मनः - िवमानो यना यिप िवलि बतािन यु रित।
दरिवल बेन टै सीयानमागतम्,
अहमिच तयम् - सघनतुषारे वाहनं कथं चालियतुं श यित चालकः ब िन वाहनािन माग एव अव ािन सघनतुषारे वाहनं चालियतुमसमथाः चालकाः राजमागपा वाहनािन वािन वािन थापिय वा तेषु सु यि त म अह ंिवल बेन चलन्
समयेन िवमानप नं ा ः,
अ तः िव ः िवमानािन तु समयेनैव चलि त म।
िवल बः जातः, कि त ् ती ा करणीयाS भूत्
कामं िवल बेन िवमाने तु उपिव ः समयेन गामुकं िवमान ंकि द ्िवल बनैव
![Page 23: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/23.jpg)
समि�टः
23
ाित त्।
इदान सु थोऽि म कामं िवल बेनैव धीमम बु ौ समेता मनाग् िवल बो जातः
कि त् ती ा करणीयाऽभूत्,
अि मन् िवल बे अ यां च ती ायां रसो वसित म स तु िश यत ेइदानीमिप।
���
![Page 24: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/24.jpg)
समि�टः
24
मालवीमालवीमालवीमालवी
सेवािनवृ ेः सोपानसरिणम् अवरोहतः ध र पृशतः म चरणौ वान थसं यासयोः स धौ अवि थत य मम मनसो नैकािन आवरणािन ु टतािन।
तदा सू शा करभा य य
पृथुलकाय थम् अधः अव क ा
का काशपु तक य पृ तो –
यि मन् कि म िप कोणे िनलीना मम अनवधानताया एकि मन् ण ेपरावृ ा अक मात् -
ा ा मां मालवी।
यथा ौ वधे जात े कवेः शोकः
ोके फु टतः यात् िचत् ि ािण वा यािन माल ां
प या आलपतो मे व ात ् सहसैव समु तािन
इदान िच तयािम कः स
![Page 25: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/25.jpg)
समि�टः
25
य एवमक मा मालवीम फोरयत् स िवगतेषु षि वषष ु िनलीन आसीत्? अह ं वा य तरमवलोकयािम त य यिभ ायै।
���
![Page 26: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/26.jpg)
समि�टः
26
भवन य छदौ वा टकाभवन य छदौ वा टकाभवन य छदौ वा टकाभवन य छदौ वा टका
अितलघुकं गृहम्,
तदपु र लघु पटलम् जलमिप अ पम् अि मन् अ पीयिस सवि मन् समावेशं यातो अ पीयान् अन तः। समु केषु कर डेषु च पादपा रोिपताः छदौ न दनकानन यावतारः यात् इित त ुदरू एव ि थताऽभूत् कथा।
एते पटलो ानपादपाः सि त अ पने तु यि त अ पने रम त ेअ पने जलेन अ पेन समीरसंसरणेन अ पने सीकरेण स ा भवि त अ पने रम त ेएतान् पयतु े णा एते िशशव इव हसेयुः
िपताः अपे या प यि त
यथा िनगद तः युः - इतः परं कम्?
चन वे लित बोगनवेिलयालता िशर उ म य दरंू प यित अ यमन का च ूत े व ातॄन ्य उ ु गानां व लेपघ टतानां सौधानां काननं सृतम्
![Page 27: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/27.jpg)
समि�टः
27
त स यं का तार आसीत ्ति मन् का तारे मम मातामही आसीत् यदाहम् उ पा इह आनीता तदा िवष णा आसीत ्सा उि छ ेका तारे सा गता यात् एकि मन् आवले वटवृ ः सि पि डतो िनकृ ः वामनतां नीतः क ंसमु छविसित त य क ंवी य अ ये पादपाः मयमाना तमी त े
स सगव ूत े- अरे क प यथ यु मािभमम िवराड् प ंन दृ ंअ मात् समु कात् िन का य कि मां रोपयेत ्-- उ मु ायां भूमौ, तदा अह ंसवतः समु तैमूलःैअिभतः प रतः सरन ्एनं भवनानां का तारमेव वंसयेयम्।
आवलेष ुपादपाः मौन ंि थताः ते कु कारैन र य त ेयथा शासक ये िव ालये गुरोः द डात् भीताः िशशवः सुखासने तू ण ि थताः। गृह वामी िच तयित - एतावता तु एते यो जलं द म् यदा नले य छ द यावदपु र जलं नाग छेत ्ततः क भिवता?
���
![Page 28: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/28.jpg)
समि�टः
28
दवेदीपावलीदवेदीपावलीदवेदीपावलीदवेदीपावली
पु ये का तकपू णमो सव दने का यां समायो यते ग गारोधिस िव नाथिनलये सा देवदीपावली। र ग ु गतर गह तिवधृतैद पैरसं यैः शुभै-
ग गा य करोित श करमहादेव य नीराजनम्।।
दीपानां सरिणः सृता धृता च लहरीह तैः वयं ग गया
नीरेऽ या अवतीणमि त नभसो न च ं न ु कम्?।
आकाशं िवधाय म डपमहो र गं च ग गातटं ला यं ता डवम क िवतनुत ेदेवोऽधनारी रः।।
नीरे च मरीिचिभ वरिचतं सेतुं िचद ्राजत ंदीपानां च त त तथैव प रतो ग गातटे िव तृताम्। स घ ं च गतागतं च सिलले नौकासह ैः कृतं िन यायि त कुतूहलेन च कताः पा था वैदैिशकाः।।
ि ंच ि ंच ि ंच ि ंच ---- केिचद ् ूतपणेन वा म दरया केिच ु िव फोटकै- व ु ीपिवभािवतानिवलसि ि छि िभ ापरे।
अ ये पूजनम गलैः शुभिधयः कुव तु दीपो सवं वा मा यै विहत तु दीपकचय ते िन यदीपो सवाः।।
���
![Page 29: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/29.jpg)
समि�टः
29
तर थल ेनगरेतर थल ेनगरेतर थल ेनगरेतर थल ेनगरे
पा थ, ना तरम् (शा म्) अि त मनाक्
तर थले ामे (गाथास शती- 873)3 शा ाणां श यासु िनिव य का ानां सम तकेषु शियताः जना अ न दृ य त े
तर थले नगरे सव तराियतम्।
तर य उ ानािन तर य ासादाः तरशरीरािण तर य मनांिस
तर इव अह कारः य ग यत ेत तराः
ितमािनमाणाय थािपताः तराणां िनचयाः तराणां ितमाः तराणां समाधयः तराियतािन मनांिस तराियता बुि ः तरिनचये
3 पंथअ, ण ए थ संथरमि थ मणं प थर थले गामे। इित ाकृतमूलम्
![Page 30: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/30.jpg)
समि�टः
30
द ती पृिथवी। पृिथ ाः तनौ
तरान ्ि प तो जनाः। या ध र ी अितिवकटिव तृतपवतिशखरो ु गभूमी हाणां भारेण न ि ल ा त याः कृत ेकथम एकैकः तरो भारायते।
ह ेमातभूमे,
तरै तव कोमला तनुः
त च िव त च नीताS मािभः
एत य पाप य कृत ेमषय नः इित भावनया अपराध मापण तो ं
ये िवरचयेयु त ेकवयोS िप स ित न सि त।
अ माकं त ु तराियताः
श दा अिप । ���
![Page 31: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/31.jpg)
समि�टः
31
दहे यां मे ोयानेदहे यां मे ोयानेदहे यां मे ोयानेदहे यां मे ोयाने –––– दृ यचतु यीदृ यचतु यीदृ यचतु यीदृ यचतु यी
(((( थमदृ यम्थमदृ यम्थमदृ यम्थमदृ यम्)))) (अ य दृ य य जविनकापसारणम् वशशता ाः अवसानकाल ेक याि त्
ितथौ भवित) अह ंकौतुकवशात् िच र नाय एव मे ोयाने िव ः सुिच णं नवीनं यानम् सव रमणीयं नवीनं भ म् िव ि मन् िव े िचदेव ल येत एतादशृी मे ोवाहन व था इित गवमनुभवन ्अह ंसुखेन आसन उपिव ः भूयो भूयो ध यवादान् ाहरािम म मनिस
ीधर वयाय मे ोमानुषाय य य सादात् मे ोयाने उपिव य अनुभवामो वयम् - पे रसे वतामह उत िवयनायाम् इित। अथ च विशरांिस उ ामयामः ....
((((ि तीय ंदृ यम्ि तीय ंदृ यम्ि तीय ंदृ यम्ि तीय ंदृ यम्)))) (अ य दृ य य जविनकापसारणम् एक वशशता ाः थमे दशके क याि त्
ितथौ भवित ) मे ोयाने सव सुखावहम्
गमनागमनं पूवतोSिधकं,
तथािप जनस मद नाि त।
![Page 32: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/32.jpg)
समि�टः
32
देह याः प रपु ाः व था युवानः युव य आसनेषु उपिव ाः
िव ेमिय व र नाग रके य आरि त आसने उपिव ः क न युवा सादरमु थाय उपिवश व कल इ युदीय म ं आसन ंददौ। अह ंसुखेनोपिव ः।
((((ततृीय ंदृ यम्ततृीय ंदृ यम्ततृीय ंदृ यम्ततृीय ंदृ यम्)))) अ य दृ य य जविनकापसारणम् एक वशशता ाः ि तीये दशके क याि त ्
ितथौ भवित) अिततरां जनस मदस कुल ेिवघ मानेषु अंसेषु
िव ोS हम्
मे ोयाने। युवानः चलदरूवाणीषु संस ाः आसनािन वाय ीकृ य उपिव ाः व र नाग रकाणां कृते आरि त ेआसन ेउपिव ंयुवानमहमपे या प यािम स मिय उपे या व रतां दृ िनपा य चलदरूवा यां मुखं िनम यित अह ंवीतराग इव ित ािम....
((((चतथु दृ यम्चतथु दृ यम्चतथु दृ यम्चतथु दृ यम्)))) (अ य दृ य य जविनकापसारण ंभिव य काले एक वशशता ाः तृतीये दशके
क याि त् ितथौ भिव यित)
![Page 33: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/33.jpg)
समि�टः
33
ायः वेशावसरो नाि त मादशृ य वृ य कृत ेतथािप ग त ंत ुवतत एव कथि त् िवघ मानेष ुअंसेष ु थिगतः े रतः एत ततो नीतः िवनीतः
अह ंयानख डके िव एव चलदरूवा यामास ाः युवानः मां दृ वा हसि त तेषु एक आह अरे अयं वृ एतावतािप जीवित कयत् कालमयं भारभूति त ते.्..
���
![Page 34: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/34.jpg)
समि�टः
34
वटत ःवटत ःवटत ःवटत ः
राजमाग य पा वटत रयमेकाक ित ित पूव बहवो वृ ा आसन ्अिभतः प रतो िनकषा एनम् सघनं प रवाय संि थताः तदीया ब धुजना इव
एकैकश ते तं िवहाय गताः राजमाग य िव तारयोजनायाः या वयनकाले दृ तने तेषां वब धुजनानां िनघृणो वधः।
द तरं िनधाय।
नगरेSि मन् इितहासिवशारदो मम िम ं क न िनवसित
स एत य वटतरोरैित िम थ ंिवशदयित - वटत रयं पुरा सह शीषा सह ा ः सह चरणः सह बा ः पु ष इव बभूव सह ं जनानां कृत ेसभागारं व छ व छायायामयं रचयित म,
कदािचद ् ामीणाः अ य छायायाम् उपिव य ज पि त पर परं, कथाः कथयि त चचर वा गायि त अयं च शृणतुे, ज पानां कथानां गीतानां च वणलोभेन देवा अिप िचदवतीय अ य शाखासु िनलीनाि त ि त म
![Page 35: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/35.jpg)
समि�टः
35
दरूाद ूय त फेरवाणां घू काररवाः भ लूकानां थू कार वनयः मयूराणामाकुलाः केकाः को कलानां काकलयः उलूकानां घू काराः अथवा पवतानां व ांिस िवदारय तः गजानां ची काराः सहानां गजन वनयो वा व तुत त ेपि णः पशवः
ामजनानां कथासु ओिमित कथनं कुवि त म अथवा तषेां गान ेमृद गमाजनािभः म ीरिशि तैवा स ग त समाचरि त म।
अथ कदािचत् कि महान ्गायकः राजसभाया अकारणािव कृतवैरदा णैः खलै नवािसत इहाग य मु त िव ा तः अ यैव वटतरो छायायामुपिव य भैरवरागमगायत ्तदानीम य शाखासु
सह ं वीणाः ादभूुताः,
वट ायं राग य स गतौ ताः सह वीणा वादयन् दशसह शाखाबा न् क पयन् आ दोिलतो बभूव
![Page 36: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/36.jpg)
समि�टः
36
अ भुतं दृ यिमदमवलोकियतु ंुलोकाद त र ं यावदागता देवाः
पु पािण वषि त म। उषिस अहमेतेन मागण िच मणाय यािम वटत मेनं धूिलधूसरं िन व णं च िवलोकयािम। त विप मृितभवित इित केचन स ित म य त ेअिप नाम मरन् याद ्वटत रयम् पूव प रतः सृतानां वृ ाणां..... वब धूनाम्? पूवमेनं कलचु कृितिभः गु यतां िवहगानाम्? तेषां ापदानां ये अ य प रसरे अनदन?् त य गायक य वा यदीयगानस गतौ अनेन वीणासह ं वा दतम्?
ताः कथा येन इितहासिवदा िम ेण किथताः स एव स ित कथावशेषतां यातः।
अ कदािचत् परुा गहनः का तारः यात ् स ित का टका तारः सरीस त स ित अ फेरवा रवान् न कुवि त, भ लूकानां थू कृतयो न सरि त, न ूय ते मयूराणाम् आकुलाः केका वनयः
को कलानां काक यः वणSे मृतं न िनिष ि त,
उलूकानां घू कारा त ुिवि छ ा िवलायं िवलीनाः, पवतानां व ांिस िवदारय तो
![Page 37: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/37.jpg)
समि�टः
37
न गु ि त गजानां ची काराः, सहानां गजन वनयो वा तेषां थाने सायरन वराः वाहनानाम् इि ननादाः कणकुहरं िवदारयि त।
अधुना नाि त कािप आशा यदेनं वटवृ ं प रतः मु धाः पादपिशशवो
हिस यि त,
कल कलां क र यि त
पु पािण;
मिय य ते कसलयाः। कयान् कालो जातः
यदनेन पु पािण न दृ ािन स वयं पु पाियतः यात ्इित त ुआशैव दरुाशा वतते। पु पाणां त ुकथैव दरेू आ ताम् इदान नवप लवस भारा अिप नैति मन ्रोहि त पुराणजीणािन प ािण अ य सि त य िप तथािवधा येव।
न केवलम् वटवृ िममं प रतः सृत ंगहनं वनं िवलु म्, ता वन ाम टका अिप लोप ंयाताः या यः समे य
![Page 38: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/38.jpg)
समि�टः
38
ामीणा ज पि त म पर परं, कथाः कथयि त म चचर वा गायि त म।
गता त ेपि णः ये अ य सह शाखासु सायं समे य वीयैः कलचु कृितिभः
सह त ीव णा इह झ कारयि त म। तेषां िनतरां दीनानां तपि वनामेव काम यिमदमासीत् यदयं वटवृ ः कवद तीवृ ः कदािचत् स ातः। इदान ताः कवद योऽिप शु कप ाणीव िनपितताः तासां ममर विनरिप न ूयते स ित। स ित कवद तीरिहतः एकाक ित ित अयं वटवृ ः।
एकदा क न नतेा वटत मेनं िनकषा च वरे सामूिहकसभायां समागतः भाषणं कृतवान ्अरे प य त ुएनं वटवृ ं प रतो न कमिप रोहित यतो यं त ुशोषकः केवलमा मन एव पोषकः एतादशृानां वटवृ ाणां नाशः करणीयः प य त ु कयत् थानमनने वृथापु ने हि ततम्
![Page 39: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/39.jpg)
समि�टः
39
अि मन् थान ेअ माकं ि यनेतुः ीमतः शीकामुरामहोदय य ितमा यात!्
वटत मूकः िख सव शणृुत ेइित मे तीयाय।
नेता त ुभाषण ंकृ वा मि म डल य उपवेशनमा तवान् वटत ं िनकृ य त य थान े शीकामुरामहोदय य ितमा था येित तावः त अ गीकृतः, अथ अपरे एनं तावं न सेिहरे ते उ यायालये यािचकां ददःु
ितमा थापना थिगता भवि वित। उ यायालयेन च थगनादेशोऽदीयत।
अथ भाते वृ प े शीकामुरामहोदय य ितमा थापन थगनवाता मया प ठता अन तरं च ात मणाय िविनगतः मया दृ ंवटवृ ो िवहसित।
���
![Page 40: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/40.jpg)
समि�टः
40
ना रकेलना रकेलना रकेलना रकेलम्मम््म्
एकोऽसौ बभूव नैकिवटपो यो ना रकेल मुः कािच े फल सूितरनघा देवालयेऽ या पता। ह ता तिमयं तथैव च गता देव सादाियता यु ाऽ यािप च म गल ेप रणये स कायकायऽथवा।। त तूनामपरा दीघतितभी र यूते गुि फता साऽ ौ वलित द हिवषा व या तथैवे धनैः। देशाद ्देशमथािप रािशिवतता यानै पोतै तथा नीताऽ या गता लोपमियते येवं न जानीमह।े। िप ाऽ या कल िनदयं च कृपणै तैल य िनयासन ेनीताऽ धे तमसीव र यविनताधि म लजालेऽपतत्। िन ूता वपरा िवलासम दरािनः योतनाथ पनु- भ यं वाद ुबभूव काऽिप सरसा व या च ले ाियता।। तृ णातरपरा पनु िनतरां घम च शु काधरैः कािच छीतरस पाणकिवधौ वेदाि तै ुि बता। भु ा चाथ ितर कृताऽिप ब शः सव तथोपेि ता
ि ा पितता पुनः िचदहो वीथीषु शेतेऽ यथा।।
���
![Page 41: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/41.jpg)
समि�टः
41
अअअअधोगमनम्धोगमनम्धोगमनम्धोगमनम्
भरतेन पा ठताः शतं िश याः क यिच वथ काल य
ा यधमकं िश पकं कतुमारेिभरे। िश पकं तत ्ऋषीणां गकरण ंदरुाचारं ा यधम व तत ंिन ु रं चा तुत ंचाभवत्। अरे अरे अ माकमयमुपहासः अ मािभः तप त ंत यायं िवपाकः - इित िनगद तो भीमरोष कि पता:। ऊचु तान ्भरतान् ु ा िनदह त इवा यो मुनयः-- अिप नाम यु िमदम् अ माकमेतादशृं िवड बनम्? एत सहामह ेयूयं ा या भिव यथ िवना होमैः शू ाचारा भिव यथ अपा े याः कुि सता भिव यथ।। एत छु वा वचन ंमुनीनां िवष णा भरतपु ा िपतरं समुपि थता:
ो व त तम् - अहो नािशता वयं वया अनेन ना दोषणे शू ाियता वयम् भरत आह --
![Page 42: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/42.jpg)
समि�टः
42
अरे मु धाः! नायं शापः अयं ना य सम ते उव तले सार य अवसरः त यादेशेन नटा िहमालयादधो याताः एवमुव तले ना ंिश यै: समवता रतम्। भरतानां च वंशोऽयं भिव यं च व ततम्।।4
���
4 ना शा य अि तमम् अ यायमनुसरित किवतेयम्। अि तमे ेप ना शा देवो धृते।
![Page 43: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/43.jpg)
समि�टः
43
अिन ाअिन ाअिन ाअिन ा
अिन ा मां भृश ंबाधत े म पूतनेव मां ोडे धृ वा सा िवषा ं तन ं य यित म मुखे सा म ः थल ंरचयित य य िनरवधौ िव तारे िपपािसतोऽह ंधावािम कुलटेव कुवचनैमा कवल ंकवल ंसा िनिगलित म तदानीम्। इदानीमिन या अह ंिवहरािम सा िवहस ती मिय रमत े िन ा दरंू ि थता प यित। कूल कषोऽह ंनदः िन ा च अिन ा च उभे त ौ आ लावयन् वहािम पृहयत उभे त ौ
मया सह वाहाय।
���
![Page 44: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/44.jpg)
समि�टः
44
सं कृत यसं कृत यसं कृत यसं कृत य अगाध ेसरिसअगाध ेसरिसअगाध ेसरिसअगाध ेसरिस
सं कृतम् अगाधो दः अह ंत क न लघुम यः यदा कदािचत् उ म य तु डं जलतलात ्उ मु म् आकाशम् अिप िवलोकयािम।
सं कृत य अगाधाद मात् सरोवरात ्सृताः न ः ब ो िवलीनाः सरोवर तु इदानीमिप यथापूवमवि थतः।
सं कृत य अगाध ेसरिस अव ः वाहः
िचद ्उि ते शीण दगु धः केचन अ य सरोवर य तटे ि थताः गणयि त शा िववतान ्केचन मापयि त अ य गहनताम् केचन उ ानं मुखं कृ वा अनवलो य सरोवरं
![Page 45: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/45.jpg)
समि�टः
45
सरोवरिवषये कुवि त वचनम्।
अपरे ल ाः मु तगवेषण े
ीस यनारायणकथावाचने तानसौ दगु धो न ितभाित।
���
![Page 46: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/46.jpg)
समि�टः
46
को कलःको कलःको कलःको कलः
एषु दनेष ु
को कलो ाकुलो वरीव त,
कदा कु कारः कत इित स न जानाित पूवः सू रिभः कृताः सवा व था अनेन हतकेन स ित िवपयासं नीताः यदा वस त य कमिप नामावशेषो न यात ्तदा अयं कूजित ती णं कूजित कणकुहरं िवदारये दित कूजित अ य प मः खिलतः धैवते िनषादे च िनप य िव वराियत इ यिप नायमवध े
न केवलमेतावदेव,
अितवस ते कालेिप दु ोऽयं कूजित अिप नाम गत य वस त य
गायित शोकगीितम्?
यात् एत य वरे कदािच माधयुम् भवेयुः पुराऽ य काकलीगाने िवशेषाः इदान तु एत य तान ेसि त उ ाना अिभयोगाः
ितभाि त उ ासाः क न पृ छेदेनम्
![Page 47: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/47.jpg)
समि�टः
47
कमथ कूजिस एवं ि थत ेयदा ि थतय तव वशाितगाः? इयमपरैव िवड बना - यत् समायाते वस त ेयदा अनने कूिजत ंतदा अयम् अधोमुखः
तगा ः त य आ य शाखायां तू णीम् उपिव ः।
���
![Page 48: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/48.jpg)
समि�टः
48
पि डत य आपि डत य आपि डत य आपि डत य आधिुनकधिुनकधिुनकधिुनक य च य च य च य च सवंादःसवंादःसवंादःसवंादः
पि डत ं ित पि डत ं ित पि डत ं ित पि डत ं ित आधिुनकः आधिुनकः आधिुनकः आधिुनकः पीतं पािणिनशा ं ाितशा यमिप तथा िनगीण वै। पि डतपु गव वद रे े णो जानािस क नु ाकरणम्।। सृि रह यं ातं त यु य तथवै सुच चताः। वेदा तं क ठ थीकृतवानिस च सम मेव। ननु जानीष े यायं सां यं तथा च मतािन सवा यिप। अिप तां वा जानीषे सीदित गृिहणी गृह ेतव या ।।
पि डत यो रम्पि डत यो रम्पि डत यो रम्पि डत यो रम ्मा वह गवमखव रे रे आधुिनक पि डत म य। र वं ननु िनजलघट इव तु िनना से मुखेन।।
उ छंृखलता खलता खलु ते खल िनसगतः सु िथता। ेह ंमु वा खलतां ितल इव पीडनवशात ् यािस।
मम गृिहणीिवषये यद ्य ा त ा वया ब िनग दतम् । अिप प यिस िनजदारान् शीलिवदारणपरान ्न ुसदा। संसारो यः प रतो मािमह सुतरां च स तत ंसरित। शा दशृा त ंस यक् प यन् िवशदं चरा यभयः।। उपने ं य े े ध से त मात ्कथ ंनु श ु याः।
ु ंस यं त वं माजय नयने नन ु थमं वम्।
![Page 49: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/49.jpg)
समि�टः
49
मु ता ितःमु ता ितःमु ता ितःमु ता ितः5555
क क क करणीयम खलु नः संसारिच ताकुलैः क कत िवमूढतां खलु गतै तवैा जनैः सा तम्।
लोक यो रण ंतथा न खल ुनो ूढो भरो वतत े स तु ा रचयाम शूकरवरा मु ता त प वले।। क त य मरणेन यः कृतयुगे चासी ु नः पूवजः
येनेयं धरणी रसातलगता सू ाियता चो धृता। रा ये प कसमाकुले वयमहो तु डं िनवे य वकं स तु ा रचयाम शूकरवरा मु ता त प वले।। आकाशः फु टतः पतदेथ धरापृ ेधरा सागरे
म े ा, िवलयं या तु िवपलुाः सव स र सागराः।
क नि छ मनेन कालकवल ंयायात् सम तं जगत ् िव धं रचयाम शूकरवरा मु ता त प वले।।
���
5 कािलदास य “िव धं यतां वराहतितिभमु ता ितः प वले” इित प ौ म मटेन िविहत े
“िव धं रचय तु शूकरवरा मु ता त प वले” इित संशोधन य अि तमपद ये सम यापू तः।
![Page 50: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/50.jpg)
समि�टः
50
न खल ुत ा यन खल ुत ा यन खल ुत ा यन खल ुत ा यम्मम््म्6666
ासो यो वरयातृिभः ब कृतः कोलाहलाड बरैः
यत् स बि धिभरथगृ ुिभरहो या ञा कृता श बरैः । याम तनयां तवािप सधम कारं च यद ्भािषतं थानावसरे च तैन खलु त ा यं वधूब धुिभः।।
उ खात ितरो यमाणलितकातु या वधून यत ेआत काकुिलतं मनो ब भयं चा या भृशं िल पित। आश का दये तथा ब िवधा ल ैतदीये पुन- त मातुः क ण ंवचो- न खल ुत ा यं वधूब धुिभः।।
र ती िनजगौरवेण सहजं साऽ मानमेवा मना जीवेत् त िचरं गृह े व सुर यैषा िह नो जीिवतम्। उ वैतावदतः परं य द वचो िज वां िचद ् वा पशृ-े
त ं वमनो, परं न खलु त ा यं वधूब धुिभः।। ।।
���
6 कािलदास य अिभ ानशाकु तले क वो े ः सम यापू तः।
![Page 51: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/51.jpg)
समि�टः
51
वयम्वयम्वयम्वयम्
आ ापालनमा न िवभवा नो ते वयं क कराः ये नृ यि त िनरथकं तव कृते नो ते वयं क राः। ये कूदि त च रि तुं तव मनो न मो वयं वानराः ये जीवि त सदैव मानसिहतं राजन् वयं ते नराः।।
���
![Page 52: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/52.jpg)
समि�टः
52
चायपानकालेचायपानकालेचायपानकालेचायपानकाले
पायं पायिममं कषायमधुरं चायं मु ूिषतैः व छ दं ितचूषकं नवनवः स ायते वै रसः।
अि मन् वै ितिबि बता तु चषके ते ो ताः पवता- ायो ानहरीितमा स सघन ोपप यकािव तृतः।।
आसामेषु च िस मेषु च तथा वै दा जिल गेऽथवा धृ वा पृ कर डकं तुतरं स ालय या करम्। िच व या िविहतः मः खलु तया यः प ला ा गु ः त या येष न ुिमि तोि त चषके ग धः कषायः ि यः।।
���
![Page 53: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/53.jpg)
समि�टः
53
हमेबग िहमपातःहमेबग िहमपातःहमेबग िहमपातःहमेबग िहमपातः
आ ातराराि िहम य वषा स ायतेऽि मन् ननु हमेबग। आलि बतं त भसो ध र यावत् िसतं काि तमयं िवतानम्।।
तारैरन तैः िवभासमानैः क वषित ोम च र रािशम्।
द ं धरायै प रधानमाहो यो ामयैवा ब िभदकूुलैः।।
एते नभ तो िहमरािशपु ा पति त शु ा छछ व दधानाः। आकाशिप ापकिप यमाना तूल य लेशा इव स तरि त।।
कास छ व सागरफेनरा श य कृ य श ख य तथैव काि तम्।
िहम य शोभा िवतता धरायां त धा यथा काऽिप च दु धकु या।।
मागषु र यासु च वाहनेषु वीथीषु प ासु िवम मानः राराजते राजत पराशी राशीकृत ा यसायमाणः।।
शाखासु शाखासु तथा मुाणां िहम य पु पािण यथो तािन। संि पणा यथ धारयि त िवलि बमु ाफलहारशोभाम्।।
![Page 54: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/54.jpg)
समि�टः
54
अ लानमालाः िसतप कजानां मागषु चाल करणाय द ाः। धारा सुधाया िवतता धरायां धाव यपूरैः िपदधाित ने म्।
वणागमो वणिवपयय वण िवकार तथा णाशः।
अ य सव िवलो यत ेवै,
िहम य वण त ुसदैव शु ः।।
���
![Page 55: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/55.jpg)
समि�टः
55
आतप य कोटयःआतप य कोटयःआतप य कोटयःआतप य कोटयः
आतप य भवि त नानाकोटयः कवो ण आतपः पाटलपु पाभ आतपः आ आतपः ती ण आतपः गा संवाहको मृदरुातपः
आतप य भवि त नानावणाः व मम आतपः
ह र ाभ आतपः ह रत आतपः
अि थ छेदकं शीत ंसहमान य द र य काये उ णतामाधातुं सघनतुषारकु झ टकां िभ वा बिहराग तुम् आकुल आतपः...
���
![Page 56: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/56.jpg)
समि�टः
56
हुीहुीहुीहुी
न सि त िन बा थवटादयो महातरवः देवदा णाम कथैव का प रतो दरंू यावत् द द मानो घमः म िनिगलि व सवम्। सुरसैव मुखं ादाय सरता म णा आ त ेच इयमेका कनी यु य ती
ुही।
���
![Page 57: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/57.jpg)
समि�टः
57
नवा नाियकानवा नाियकानवा नाियकानवा नाियका
न सा िनवणयित वक यं पं दपण ेिचरम् उपभोगिच नािन नख तािन द त तािन िवलोकय ती। उपने ं धृ वा दैनि द याम कयित रजक य देयम्, दु ध य देयम्
िन यं पू णमाया काश न िन सरित त या वदनात ् सा रसव यां सततं कम ा अ तगतम धकारं िनर यित वयं वक यम् सा स ा रणी दीपिशखा नाि त वरमालां धृ वा यं यं यैत ु स स िववणभावं यातु सा रा ैः पयायं समा य वयमेव िववणमुखी िन सरित क माि द ्आ वानके ात ् तया साकमिप त घटेत य य वातािभः पू रतािन भवि त दैनि दनवाताप ािण इ याश कमाना मनोदीपे योित वलित च तदीये कमिप तत्।
���
![Page 58: (का Þस Qकलनम्) - Radhavallabhradhavallabh.co.in/book_pdf/samashti_sanskrit.pdfसम ट 2 थम स करणम , 2014 सव wS धक र रच य æयध](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062415/5fe903af43db97340a4bcb5c/html5/thumbnails/58.jpg)
समि�टः
58
नतूनवषम गलम्नतूनवषम गलम्नतूनवषम गलम्नतूनवषम गलम्
िनग छं पयाSवन वदनः संव सरः ा नः
द सन् दायमुवाच िख मनसा चाग तुकं व सरम्। ऊढो यो मनुज य पापिनचयै ल ो भृशं दवुहो
भारोS यं नन ुव स व सर तव क धे समारो यते।।
द भोिल खरैः खरैनृपशुिभः ू रै तथा दा ण-ै ह य ते च बला कृताः ित दनं क या तथा चाबलाः।।
ाि ः िवलु यतSे गलितका मातुहठाि घृण ं
येन ापदस कुलेयमवनी स ायते सवथा।।
एनां र च मानय वजननी त य य ल ां तथा शूलारोपणमेव तान ्गमय ये लु टि त शीलं ि याम्। इ थं वृ जनेन खेदसिहतं बालो यथा बोिधतः
सोS यं नूतनव सरोS विनता ेमाय स ायताम्।।
���