1

ตอนท ๑

กรอบแนวคดการจดกจกรรมลดเวลาเรยนเพมเวลาร

“... การจดการศกษาตองเปนไปเพอพฒนาคนไทยใหเปนมนษยทสมบรณ ทงรางกาย จตใจ สตปญญา ความร และคณธรรม มจรยธรรม และวฒนธรรม ในการดำารงชวต สามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข ...”

การจดกจกรรม ลดเวลาเรยน“ เพมเวลาร เปนการสงเสรมการ”ดำาเนนการใชหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ ใหมประสทธภาพยงขน เปนการเนนยำาการจดการเรยนรโดยยดผเรยนเปนสำาคญ มงพฒนาผเรยนอยางรอบดานใหสามารถดำารงชวตในสงคมยคศตวรรษท ๒๑ ไดอยางมความสข

การดำาเนนการจดกจกรรม ลดเวลาเรยน“ เพมเวลาร อาศยกรอบ”แนวคดเกยวกบการจดการศกษาหลายประการ ไดแก ปฏญญาสากลวาดวยการจดการศกษาของ UNESCO มาตรฐานการศกษาชาต หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ แนวคดทฤษฎการเรยนร

ผเกยวของในการดำาเนนการจดกจกรรม ลดเวลาเรยน“ เพมเวลาร ”จำาเปนตองมความร ความเขาใจ และเหนความเชอมโยงสมพนธของสาระสำาคญของเรองตางๆ ตามกรอบแนวคดในแผนภาพ

2

3

ร

HAND HEART

ปฏญญาสากลวาดวยการจดการศกษาของ UNESCO Learning to know Learning to do Learning to live together Learning to be

มาตรฐานการศกษาชาต

มาตรฐานท 1คณลกษณะของคน

ไทยทพงประสงค

มาตรฐานท 2แนวการจดการศกษา

มาตรฐานท 3

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช

2551

8 กลมสาระการเรยนร

67 มาตรฐานการคน มปญญา(เกง)

คนด มความสข

สมรรถนะ 5

คณลกษณะอนพง

ทฤษฏการเรยนรของบลม(Bloom’s Taxonomy of

หลกองค 4 การจดการศกษา 1. ดานพทธศกษา 2. ดาน

กรอบแนวคดการจดกจกรรม ลดเวลาเรยน เพมเวลาร“ ”

การจดกจกรรมลดเวลาเรยนเพมเวลาร หมายถง การปรบการเรยนเปลยนการสอนของคร โดยลดเวลาสอนดวยการบรรยายทเนนความจำาใหนอยลง แตเพมเวลาและโอกาสใหผเรยนได

แนวคดทฤษฎการเรยนร

กจกรรมลดเวลาเรยนเพมเวลาร

HEA HEART

HAND

HEALTHH

Active Learning

การจดกจกรรมการเรยนรทเนนบทบาทและการมสวนรวม

4

ปฏญญาวาดวยการจดการศกษาของ UNESCO และการจดการศกษาในศตวรรษท 21

การศกษาจะตองมการพฒนาผเรยนอยางรอบดาน คอ การพฒนาผเรยนใหครอบคลมในหลายมต ทงในดานรางกาย จตใจ สตปญญา สงคมและอารมณ องคการยเนสโกไดกำาหนดแนวทางการจดการศกษาทเหมาะสมสำาหรบครสตศตวรรษท 21 โดยเสนอจตสดมภการศกษา (Four Pillars of Education) ประกอบดวยเสาหลกการศกษา 4 ประการ ไดแก

Learning to know: หมายถง การเรยนเพอรทกสงทกอยาง อนจะเปนประโยชนตอไป ไดแก

การแสวงหาใหไดมาซงความรทตองการ การตอยอดความรทมอยและรวมทงการสรางความรขนใหม

การเรยนเพอรจงหมายถงการเรยนเพอเตรยมเครองมอสำาหรบการศกษาตอเนองตลอดชวต เชน คนไทยตองเรยนภาษาไทยใหอานออกเขยนไดเพอจะไดเรยนตอในระดบทสงขนไป หรอการเรยนดานภาษาสากล การเรยนคอมพวเตอร เพอเปนเครองมอในการคนควาหาความร เปนตน เสาหลกการศกษาประการแรกน ยงรวมถงการเตรยมความพรอมดานจตใจผเรยน ใหมความพรอมเพอการศกษาตอ ไดแก การเรยนการสอนทเกดความสนก อยากเรยน

5

รกทจะเรยนร มความสขในการเรยนและการแสวงหาความร และการมสขภาพจตทด Learning to do: หมายถงการเรยนเพอการปฏบตหรอลงมอทำา ซงอาจนำาไปสการประกอบอาชพจากความรทไดศกษามารวมทงการปฏบตเพอสรางประโยชนใหสงคม

การเรยนเพอทำาไดคอ ความสามารถในการนำาความรมาปฏบตใหบรรลผลตามความมงหวง การเรยนเพอใหทำาไดกคอการเรยนเพอใชความรในการทำางาน การประกอบอาชพ ซงเปนผลของการเรยน ทมงเนนการปฏบต ตองพฒนาคนใหมความสามารถหลากหลาย สามารถทำางานไดหลายอยางโดยอาศยเครองจกรลดกำาลงแรงกาย และอาศยคอมพวเตอรลดกำาลงสมองในการคด รวมทงความสามารถในการทำางานรวมกบผอนไดอยางมความสข เพอเสรมสรางการทำางานเปนทมใหเขมแขง นนกคอทกษะดานมนษยสมพนธ (People Skills) ของผเรยน และความสามารถในการบรหารจดการ มคณธรรมภายในจตใจ เชน ความรบผดชอบ ความซอสตย การตรงตอเวลา เปนตน Learning to live together: หมายถงการเรยนรเพอการดำาเนนชวตอยรวมกบผอนไดอยางมความสขทงการดำาเนนชวตในการเรยน ครอบครว สงคม และการทำางาน การเรยนรเพอทจะอยรวมกบผอนเปนการใชความรความสามารถเพอสงคมสวนรวม ในประการทสามนเปนการศกษาทมงเนนใหผเรยนใชความรความสามารถในการทำาประโยชนแกผอน เปนการดำารงชวตอยางมคณภาพดวยการสรางสรรคประโยชนใหแกสงคม นนกคอการเรยนรเพอการอยรวมกนฉนทญาตมตร และใชเปนเครองมอสำาคญในการสลายความรนแรงและความขดแยงในสงคม ดวยการหนหนาเจรจาและเหนอกเหนใจซงกนและกน มความรความเขาใจในมตทแตกตางกนในดานชาตพนธ ศาสนา และความเปนอย Learning to be: หมายถงการเรยนรเพอใหรจกตวเองอยางถองแท รถงศกยภาพ ความถนด ความสนใจ ของตนเอง สามารถใชความรความสามารถของตนเองใหเกด

6

ประโยชนตอสงคม เลอกแนวทางการพฒนาตนเองตามศกยภาพ วางแผนการเรยนตอ การประกอบอาชพทสอดคลองกบศกยภาพตนเองได

การพฒนาคนใหเปนมนษยทสมบรณ กลาวคอเมอผเรยนจบการศกษาไปแลวเขาจะตองเปนอะไรทมากกวาเครองจกรในโรงงาน มากกวาความเปนแรงงานราคาถก และมากกวาความเปนทรพยากรมนษยหรอสตวเศรษฐกจ นนกคอการศกษาตองไมกดคนใหตำาลงมคาเพยงทรพยากรหรอเครองจกรชนหนง แตตองพฒนาคนใหเปนมนษยทสมบรณเตมตามศกยภาพในทกมต

สาระสำาคญของสเสาหลกของการศกษาเสาหลกการศกษาสองประการแรกเปนการศกษาเพอใหผเรยนเกงใน

ภาคทฤษฎและภาคปฏบต เปนการจดการศกษาเพอพฒนาใหผเรยนมทกษะและความสามารถในการคดวเคราะห แกปญหา ศกษาคนควา แสวงหาความรไดดวยกระบวนการหรอวธการของตนเอง และรจกตวเองเพมมากขน ในขณะเดยวกน เสาหลกของการจดการศกษาสองประการหลงกพฒนาใหผเรยน มความรความเขาใจ และยอมรบวถ การดำารงชวต ความเชอ และแนวคดทแตกตางกนของมวลมนษยชาต มทกษะและความสามารถในการปรบตว สามารถทำางาน และดำารงชวตอยรวมกนอยางรเทาทน มความสข สงบ สนต และเพยงพอ เปนพลโลกหรอพลเมองโลกทม คณภาพและมประสทธภาพ

ดวยเหตนจงจำาเปนอยางยงทแตละประเทศจะตองเตรยมคนรนใหมทมทกษะและความสามารถใน การปรบตวใหมคณลกษณะสำาคญในการดำารงชวตในโลกยคศตวรรษท 21 ไดอยางรเทาทน สงบ สนต มความสข มคณภาพชวตทด เหมาะสม เพยงพอ การจดหลกสตรการเรยนการสอนตองมความเปนพลวต กาวทนกบสงตางๆ ทเปลยนแปลง การจดการศกษาสำาหรบคนยคใหมจงควรคำานงถงบรบททสำาคญในโลกการใหการศกษาสำาหรบศตวรรษท 21 ตองเปลยนแปลงทศนะ

7

(perspectives) จากกระบวนทศนแบบดงเดม (tradition paradigm) ไปสกระบวนทศนใหม (new paradigm) ทใหโลกของผเรยนและโลกความเปนจรงเปนศนยกลางของกระบวนการเรยนร เปนการเรยนรทไปไกลกวาการไดรบความรแบบงาย ๆ ทผเรยนเปนฝายรบจากครผสอนแตเพยงอยางเดยว ไปสการจดกจกรรมการเรยนรทเนนใหผเรยนไดเรยนรจากการลงมอปฏบต มสวนรวมในกจกรรมการเรยนการสอน พฒนาทกษะในการคดวเคราะห คดสรางสรรค แกปญหา ทกษะการสอสาร ความยดหยน การจงใจตนเอง และความตระหนกในสภาพแวดลอม และเหนออนใด คอ ความสามารถใชความรอยางสรางสรรค ซงเปนทกษะทสำาคญจำาเปนสำาหรบการเปนผเรยนในศตวรรษท 21

มาตรฐานการศกษาของชาต มทงหมด 3 มาตรฐานดงน มาตรฐานท๑ คณลกษณะของคนไทยทพงประสงค ทงในฐานะ

พลเมองไทยและพลเมองโลก คนไทยเปนคนเกง คนด และมสข เปาหมายของการจดการศกษาอยทการพฒนาคนไทยทกคนใหเปน

คนเกง คนด และมความสข โดยมการพฒนาทเหมาะสมกบชวงวย พฒนาคนตามธรรมชาตและเตมศกยภาพ ตรงตามความตองการ ทงในดานสขภาพรางกายและจตใจ สตปญญา ความรและทกษะ คณธรรมและจตสำานกทพงประสงค และอยในสงคมไดอยางปกตสข

8

ตวบงช ๑. กำาลงกาย กำาลงใจทสมบรณ

๑.๑ คนไทยมสขภาพกายและจตทด มพฒนาการดานรางกาย จตใจ สตปญญา เจรญเตบโต อยางสมบรณตามเกณฑการพฒนาในแตละชวงวย

๒. ความรและทกษะทจำาเปนและเพยงพอในการดำารงชวตและการพฒนาสงคม

๒.๑ คนไทยไดเรยนรเตมตามศกยภาพของตนเอง ๒.๒ คนไทยมงานทำา และนำาความรไปใชในการสรางงานและสรางประโยชนใหสงคม

๓. มทกษะการเรยนรและการปรบตว ๓.๑ คนไทยสามารถเรยนรไดดวยตนเอง รกการเรยนร รทนโลกรวมทงมความสามารถในการใชแหลงความรและสอตาง ๆ เพอพฒนาตนเองและสงคม

3.2 คนไทยสามารถปรบตวได มมนษยสมพนธด และทำางานรวมกบผอนไดเปนอยางด

๔. มทกษะทางสงคม ๔.๑ คนไทยเขาใจและเคารพในธรรมชาต สงแวดลอมและสงคม มทกษะและความสามารถท จำาเปนตอการดำาเนนชวตในสงคมอยางมความสข ๔.๒ คนไทยมความรบผดชอบ เขาใจ ยอมรบและตระหนกในคณคาของวฒนธรรมทแตกตางกนสามารถแกปญหาในฐานะสมาชกของสงคมไทยและสงคมโลก โดยสนตวธ

๕. มคณธรรม จตสาธารณะ และจตสานกในความเปนพลเมองไทยและพลโลก

๕.๑ คนไทยดำาเนนชวตโดยกายสจรต วจสจรต และมโนสจรต ๕.๒ คนไทยมความรบผดชอบทางศลธรรมและสงคม มจตสำานก ในเกยรตภมของความเปน คนไทย มความภมใจในชนชาตไทย รกแผนดนไทย และปฏบตตนตามระบอบประชาธปไตย เปน

9

สมาชกทด เปนอาสาสมครเพอชมชนและสงคมในฐานะพลเมองไทยและพลโลก

มาตรฐานท ๒ แนวการจดการศกษา จดการเรยนรทมงพฒนาผเรยนเปนสำาคญและการบรหารโดยใชสถานศกษาเปนฐาน

การจดกระบวนการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำาคญ ผเรยนเหนแบบอยางทด ไดฝกการคด ไดเรยนร จากประสบการณตรงทหลากหลายตรงตามความตองการ และมความสขในการเรยนร คร คณาจารยรจกผเรยนเปนรายบคคล เตรยมการสอนและใชสอทผสมผสานความรสากลกบภมปญญาไทย จดบรรยากาศเออตอการเรยนร จดหาและพฒนาแหลงการเรยนรทหลากหลาย และพฒนาความคดของผเรยนอยางเปนระบบและสรางสรรค

ความสำาเรจของการจดกระบวนการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำาคญขนอยกบ ปจจยดานบคคลเชน

ผเรยน คร คณาจารย ผบรหาร ผปกครอง และปจจยดานการบรหารไดแก หลกการบรหารจดการและหลกธรรมมาภบาล

ตวบงช ๑. การจดหลกสตรการเรยนรและสภาพแวดลอมทสงเสรมใหผ

เรยนไดพฒนาตามธรรมชาตและเตมตามศกยภาพ ๑.๑ มการจดหลกสตรทหลากหลายตามความเหมาะสม ความ

ตองการและศกยภาพของกลมผเรยนทกระบบ ๑.๒ ผเรยนมโอกาส/สามารถเขาถงหลกสตรตางๆ ทจดไวอยางทว

ถง ๑.๓ องคกรทใหบรการทางการศกษามสภาพแวดลอมทเออตอการ

เรยนร มอาคารสถานท มการสงเสรมสขภาพอนามยและความปลอดภย ๑.๔ มการพฒนานวตกรรมการจดการเรยนร สอเพอการเรยนร

และการใหบรการเทคโนโลยสารสนเทศทกรปแบบทเออตอการเรยนรดวยตนเอง และการเรยนรแบบมสวนรวม

10

๒. มการพฒนาผบรหาร คร คณาจารยและบคลากรทางการศกษาอยางเปนระบบและมคณภาพ

๒.๑ ผบรหาร คร คณาจารย และบคลากรทางการศกษาไดรบการพฒนาอยางเปนระบบ ตอเนอง เพอสรางความเขมแขงทางวชาการและวชาชพ

๒.๒ ผบรหาร คร คณาจารยและบคลากรทางการศกษามคณธรรม มความพงพอใจในการทำางาน และผกพนกบงาน มอตราการออกจากงานและอตราความผดทางวนยลดลง

๒.๓ มแนวโนมในการรวมตวจดตงองคกรอสระเพอสรางเกณฑมาตรฐานเฉพาะกลม และตดตามการดำาเนนงานของบคลากรและสถานศกษา ตลอดจนการสงสมองคความรทหลากหลาย

๓. มการบรหารจดการทใชสถานศกษาเปนฐาน ๓.๑ องคกร ชมชน มสวนรวมในการพฒนาการจดการเรยนรตาม

สภาพทองถน บคลากร ทงในและนอกสถานศกษา สภาพปญหาและความตองการทแทจรงของผเรยน

๓.๒ ผรบบรการ/ผเกยวของทกกลมมความพงพอใจตอการจดบรการทางการศกษาของสถานศกษา

๓.๓ มการกาหนดระบบประกนคณภาพภายในเปนสวนหนงของกระบวนการบรหารการศกษา เพอนำาไปสการพฒนาคณภาพ และสามารถรองรบการประเมนคณภาพภายนอกได

มาตรฐานท ๓ แนวการสรางสงคมแหงการเรยนร / สงคมแหงความร

การเรยนร ความร นวตกรรม สอ และเทคโนโลย เปนปจจยสาคญของการพฒนาสสงคมแหงความร การสงเสรมและสรางกลไกเพอใหคนไทยทกคนมโอกาสและทางเลอกทจะเขาถงปจจยและเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต ดวยรปแบบและวธการทหลากหลายโดยการไดรบความรวมมอจากทกภาคสวนของสงคม จะนำามาซงการพฒนาคณภาพ ประสทธภาพ

11

และขดความสามารถของคนไทย ในการพฒนาประเทศ รวมทงการเพมศกยภาพการแขงขนของประเทศ ตวบงช

๑. การบรการวชาการและสรางความรวมมอระหวางสถานศกษากบชมชนใหเปนสงคมแหง การเรยนร/สงคมแหงความร

๑.๑ สถานศกษาควรรวมมอกบบคลากรและองคกรในชมชนทเกยวของทกฝาย ทกระดบ รวมจดปจจยและกระบวนการเรยนรภายในชมชน และใหบรการทางวชาการทเปนประโยชนแกการพฒนาคนในชมชน เพอใหสงคมไทยเปนสงคมแหงภมปญญา และคนไทยมการเรยนรตลอดชวต

๑.๒ ชมชนซงเปนทตงขององคกรทใหบรการทางการศกษามสถานภาพเปนสงคมแหงการเรยนร/สงคมแหงความร มความปลอดภย ลดความขดแยง มสนตสข และมการพฒนากาวหนาอยางตอเนอง

๒. การศกษาวจย สรางเสรม สนบสนนแหลงการเรยนร และกลไกการเรยนร

๒.๑ มการศกษาวจย สำารวจ จดหา และจดตงแหลงการเรยนรตลอดชวตทกรปแบบ

๒.๒ ระดมทรพยากร (บคลากร งบประมาณ อาคารสถานท สงอำานวยความสะดวก ภมปญญาและอนๆ) และความรวมมอจากภายในและภายนอกสถานศกษาในการสรางกลไกการเรยนรทกประเภท เพอใหคนไทยสามารถเขาถงแหลงการเรยนร และสามารถเรยนรตลอดชวตไดจรง

๒.๓ สงเสรมการศกษาวจยเพอสรางองคความรใหมเพอการพฒนาประเทศ

๓. การสรางและการจดการความรในทกระดบทกมตของสงคม ๓.๑ ครอบครว ชมชน องคกรทกระดบ และองคกรทจดการศกษา

มการสรางและใชความร มการแลกเปลยนเรยนรจนกลายเปนวฒนธรรมแหงการเรยนร

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานและการจดการเรยนร

12

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 มงพฒนาเยาวชนของชาตเขาสโลกในยคศตวรรษท 21 จงกำาหนดใหผเรยนเรยนรผาน ๘ กลมสาระการเรยนร ไดแก ภาษาไทยคณตศาสตร วทยาศาสตร สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม สขศกษาและพลศกษา ศลปะ การงานอาชพและเทคโนโลย และภาษาตางประเทศ รวมทงกจกรรมพฒนาผเรยน

ในแตละกลมสาระการเรยนรไดกำาหนดมาตรฐานการเรยนรเปนเปาหมายสำาคญของการพฒนาคณภาพผเรยน มาตรฐานการเรยนรระบ สงทผเรยนพงร (ดานความร) สงทผเรยนพงปฏบตได (ดานทกษะ) คณธรรมจรยธรรม และคานยมทพงประสงค (ดานคณลกษณะ) เมอจบการศกษาขนพนฐาน

นอกจากนมาตรฐานการเรยนรยงเปนกลไกสำาคญในการขบเคลอนพฒนาการศกษาทงระบบ เพราะมาตรฐานการเรยนรจะสะทอนใหทราบวาตองการอะไร จะสอนอยางไร และประเมนอยางไร ทชวยสะทอนภาพการจดการศกษาวาสามารถพฒนาผเรยนใหมคณภาพตามทมาตรฐานการเรยนรกำาหนดเพยงใด

การพฒนาผเรยนตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ทมงเนนพฒนาผเรยนใหมคณภาพตามมาตรฐานทกำาหนด ชวยใหผเรยนเกดสมรรถนะสำาคญและคณลกษณะอนพงประสงค

สมรรถนะสำาคญของผเรยนหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 มง

พฒนาใหผเรยนเกดสมรรถนะสำาคญ 5 ประการ ดงน1. ความสามารถในการสอสาร เปนความสามารถในการรบและสง

สาร มวฒนธรรมในการใชภาษาถายทอดความคด ความรความเขาใจ ความรสก และทศนะของตนเองเพอแลกเปลยนขอมลขาวสารและประสบการณอนจะเปนประโยชนตอการพฒนาตนเองและสงคม รวมทงการเจรจาตอรองเพอขจดและลดปญหาความขดแยงตางๆ การเลอกรบหรอไมรบขอมลขาวสารดวย

13

หลกเหตผลและความถกตอง ตลอดจนการเลอกใชวธการสอสารทมประสทธภาพโดยคำานงถงผลกระทบทมตอตนเองและสงคม

2. ความสามารถในการคด เปนความสามารถในการคดวเคราะห คดสงเคราะห คดอยางสรางสรรค คดอยางมวจารณญาณ และคดเปนระบบ เพอนำาไปสการสรางองคความรหรอสารสนเทศเพอการตดสนใจเกยวกบตนเองและสงคมไดอยางเหมาะสม

3. ความสามารถในการแกปญหา เปนความสามารถในการแกปญหาและอปสรรคตางๆ ทเผชญไดอยางถกตองเหมาะสมบนพนฐานของหลกเหตผล คณธรรมและขอมลสารสนเทศ เขาใจความสมพนธและการเปลยนแปลงของเหตการณตางๆ ในสงคม แสวงหาความร ประยกตความรมาใชในการปองกนและแกไขปญหา และมการตดสนใจทมประสทธภาพโดยคำานงถงผลกระทบทเกดขนตอตนเอง สงคมและสงแวดลอม

4. ความสามารถในการใชทกษะชวต เปนความสามารถในการนำากระบวนการตางๆ ไปใชในการดำาเนนชวตประจำาวน การเรยนรดวยตนเอง การเรยนรอยางตอเนอง การทำางาน และการอยรวมกนในสงคมดวยการสรางเสรมความสมพนธอนดระหวางบคคล การจดการปญหาและความขดแยงตางๆ อยางเหมาะสม การปรบตวใหทนกบการเปลยนแปลงของสงคมและสภาพแวดลอม และการรจกหลกเลยงพฤตกรรมไมพงประสงคทสงผลกระทบตอตนเองและผอน

5. ความสามารถในการใชเทคโนโลย เปนความสามารถในการเลอกและใชเทคโนโลยดานตาง ๆ และมทกษะกระบวนการทางเทคโนโลยเพอการพฒนาตนเองและสงคมในดานการเรยนร การสอสาร การทำางาน การแกปญหาอยางสรางสรรค ถกตอง เหมาะสม และมคณธรรม

คณลกษณะอนพงประสงคหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ยงมง

พฒนาผเรยนใหมคณลกษณะ อนพงประสงค เพอใหสามารถอยรวมกบผอนในสงคมไดอยางมความสข ในฐานะเปนพลเมอง

14

ไทยและพลโลก ไดแก รกชาต ศาสน กษตรย ซอสตยสจรต มวนย ใฝเรยนร อยอยางพอเพยง มงมนในการทำางาน รกความเปนไทย และมจตสาธารณะ

การจำาแนกจดมงหมายทางการศกษา (Taxonomy of Educational Objectives )

1. ดานพทธพสย (Cognitive Domain) หมายถง การเรยนรทางดาน ความร ความคด การแกปญหา จดเปนพฤตกรรมดานสมองเกยวกบสตปญญา ความคด ความสามารถในการคดเรองราวตางๆ อยางมประสทธภาพ บลม (Benjamin S. Bloom) และคณะไดจดพฤตกรรมทางพทธพสย เปน 6 ระดบ ดงน

1.1 ความร (Knowledge) หมายถง ความสามารถในการทจะจดจำา (Memorization) และระลกได (Recall) เปนความสามารถในการจดจำาแนกประสบการณตางๆ และระลกเรองราวนนๆ ออกมาไดถกตองแมนยำาเกยวกบความรทไดรบไปแลว อนไดแก ความรเกยวกบขอมล

บลม ( Benjamin S. Bloom.1976) นกการศกษาชาวอเมรกน เชอวา การเรยนการสอนทจะประสบ ความสำาเรจและมประสทธภาพนนผสอนจะตองกำาหนดจดมงหมายใหชดเจนแนนอนเพอใหผสอนกำาหนดและจดกจกรรมการเรยนรวมทงวดประเมนผลไดถกตอง บลมไดแบงประเภทของพฤตกรรมโดยอาศยทฤษฎการเรยนรและจตวทยาพนฐานวา มนษยจะเกดการเรยนรใน 3 ดานคอ ดานสต

15

ตาง ๆ ทเจาะจงหรอเปนหลกทว ๆ ไป วธการ กระบวนการตาง ๆ โครงสราง สภาพของสงตาง ๆ และสามารถถายทอดออกมาโดยการพด เขยน หรอกรยาทาทาง แบงประเภทตามลำาดบความซบซอนจากนอยไปหามากเปนความรทไดมาจากความจำา เชน การเรยนรวาอาหารหลกม 5 หม เปนตน

1.2 ความเขาใจ (Comprehension) เปนความสามารถ บงบอก จบใจความสำาคญของเรองราว และสามารถแสดงออกมาในรปของการแปลความ ตความ คาดคะเน ขยายความ หรอ การกระทำาอน ๆ

1.3 การนำาความรไปใช (Application) เปนความสามารถในการนำาหลกการ กฎเกณฑและวธดำาเนนการตางๆของเรองทไดรมา นำาไปใชแกปญหาในสถานการณใหมได สามารถนำาวสด วธการ ทฤษฏ แนวคด มาใชในสถานการณทแตกตางจากทไดเรยนรมา เชน เรยนทำาอาหารมาแลวสามารถประกอบอาหารไดหลายอยางโดยใชความรทมอย สามารถรวาอาหารปรมาณแคไหนตองใสนำาปลาเทาใด เปนตน

1.4 การวเคราะห (Analysis) เปนความสามารถในการแยกแยะเรองราวทสมบรณใหกระจายออกเปนสวนยอยๆ ไดอยางชดเจน สามารถแยก จำาแนกองคประกอบทสลบซบซอนออกเปนสวน ๆ ใหเหนความสมพนธระหวางสวนยอยตาง ๆ เชน เรยนทำาอาหารมาแลว เมอมาพบกบอาหารทปรงเสรจแลว สามารถวเคราะหไดวาประกอบดวยอะไรบาง วธปรงอยางไร ใชไฟเบา หรอไฟแรง เปนตน

1.5 การสงเคราะห (Synthesis) ความสามารถในการรวบรวม หรอนำาองคประกอบหรอสวนตาง ๆ เขามารวมกน เพอใหเหนภาพพจนโดยสมบรณ เปนกระบวนการพจารณาแตละสวนยอย ๆ แลวจดรวมกนเปนหมวดหม ใหเกดเรองใหมหรอสงใหม สามารถสรางหลกการ กฎเกณฑขนเพออธบายสงตาง ๆ ได เปนความสามารถในการผสมผสานสวนยอยเขาเปนเรองราวเดยวกนโดยปรบปรงของเกาใหดขนและมคณภาพสงขน เชน สรปเหตผลตามหลกตรรกวทยา การคดสตรสำาหรบหาจำานวนทเปนอนกรม เปนตน 1.6 การประเมนคา (Evaluation) เปนความสามารถใน

16

การวนจฉยหรอตดสนกระทำาสงหนงสงใดลงไป การประเมนเกยวของกบการใชเกณฑคอ มาตรฐานในการวดทกำาหนดไว สามารถตดสน ตราคาคณภาพของสงตาง ๆ โดยมเกณฑหรอมาตรฐานเปนเครองตดสน เชน การตดสนกฬา ตดสนคด หรอประเมนวาสงนนด ไมด ถกตองหรอไม โดยประมวลจากความรทงหมดทม

ในการปรบเปลยนระดบพฤตกรรมและคำาศพททใช นนยงคง 6 ระดบเหมอนเดมแตเปลยนชอทมลกษณะเปนคำานามไปเปนคำากรยาและสลบทกนระหวางระดบท 5 กบ 6 ดงตาราง

ระดบและชอเดม ระดบและชอทปรบเปลยน1. ความร (Knowledge)

1. จำา (Remember)

2. ความเขาใจ (Comprehension)

2. เขาใจ (Understand)

3. การนำาไปใช (Application)

3. ประยกตใช (Apply)

4. การวเคราะห 4. วเคราะห (Analyze)

แอนเดอรสนและแครทโวทล (Anderson & Krathwohl) ไดปรบปรงการจำาแนกจดมงหมายทางการศกษาใหมเพอใหงายตอการนำาไปใช และนำาเสนอแนวคดไวในหนงสอเรอง “A Taxonomy for Learning, Teaching and Assessing: A Revision of

17

(Analysis) 5. การสงเคราะห (Synthesis)

5. ประเมนคา (Evaluate)

6. การประเมนคา (Evaluation)

6. สรางสรรค (Create)

1.1 จำา (Remember) หมายถงความสามารถในการดงเอาความรทมอยในหนวยความจำาระยะยาวออกมา แบงประเภทยอยได 2 ลกษณะคอ 1.1.1 จำาได (Recognizing) 1.1.2 ระลกได (Recalling)

1.2 เขาใจ (Understand) หมายถงความสามารถในการกำาหนดความหมายของคำาพดตวอกษรและ

การสอสารจากสอตางๆ ทเปนผลมาจากการสอน แบงประเภทยอยได 7 ลกษณะคอ 1.2.1 ตความ (Interpreting) 1.2.2 ยกตวอยาง (Exemplifying) 1.2.3 จำาแนกประเภท (Classifying) 1.2.4 สรป (Summarizing) 1.2.5 อนมาน (Inferring) 1.2.6 เปรยบเทยบ (Comparing)

1.2.7 อธบาย (Explaining) 1.3 ประยกตใช (Apply) หมายถงความสามารถในการดำาเนน

การหรอใชระเบยบวธการภายใตสถานการณทกำาหนดให แบงประเภทยอยได 2 ลกษณะคอ

1.3.1 ดำาเนนงาน (Executing) 1.3.2 ใชเปนเครองมอ (Implementing)

1.4 วเคราะห (Analyze) หมายถงความสามารถในการแยกสวนประกอบของสงตางๆ และคนหาความสมพนธระหวางสวนประกอบ ความ

18

สมพนธระหวางของสวนประกอบกบโครงสรางรวมหรอสวนประกอบเฉพาะ แบงประเภทยอยได 3 ลกษณะคอ

1.4.1 บอกความแตกตาง (Differentiating) 1.4.2 จดโครงสราง (Organizing) 1.4.3 ระบคณลกษณะ (Attributing)

1.5 ประเมนคา (Evaluate) หมายถงความสามารถในการตดสนใจโดยอาศยเกณฑหรอมาตรฐาน แบงประเภทยอยได 2 ลกษณะคอ 1.5.1 ตรวจสอบ (Checking) 1.5.2 วพากษวจารณ (Critiquing)

1.6 สรางสรรค (Create) หมายถงความสามารถในการรวมสวนประกอบตางๆเขาดวยกนดวยรปแบบใหมๆ ทมความเชอมโยงกนอยางมเหตผลหรอทำาใหไดผลตภณฑทเปนตนแบบ แบงประเภทยอยได 3 ลกษณะคอ 1.6.1 สราง (Generating) 1.6.2 วางแผน (Planning) 1.6.3 ผลต (Producing)

พฤตกรรมดานพทธพสย ๖ ระดบดงกลาวแลวนน เรยงลำาดบจากพฤตกรรมทซบซอนนอยไปส ซบซอนมากขน ผสอนสามารถใชคำาถามทงกระตนและตรวจสอบการบรรลการเรยนรแตละระดบ ดงน

ระดบ ความหมาย พฤตกรรม สงทถามถง

ความรความจำา

(Knowledge)

การเรยนรในระดบทผเรยนสามารถตอบไดวาสงทไดเรยนรมามสาระอะไรบาง ตอบไดเนองจากการจดจำาคำาถามมกถามถง

บอก/ รวบรวม/ เลา/ ประมวล/ ช/ จดลำาดบ/ ระบ/ ใหความหมาย/ จำาแนก/ ใหคำานยม/ ทอง/ เลอก

ศพท/ วธการ/ เกณฑ/ หมวดหม/ กระบวนการ/ ระบบ/ รายละเอยด/ ความสมพนธ/ ระเบยบ/ บคคล/ สาเหต/แบบแผน/ เหตการณ/ หลก

19

ขอมล/สาระรายละเอยดของสงทเรยนร ผเรยนแสดงพฤตกรรมวาตนมความร ความเขาใจเรองนนๆ

การ/ทฤษฎ/ โครงสราง/ สถานท/ องคประกอบ/ สญลกษณ/ เวลา/ กฎ/ คณลกษณะ

ความเขาใจ

Comprehension)

การเรยนรในระดบทผเรยนเขาใจในเรองใดเรองหนงในดานความหมายความสมพนธและโครงสรางของสง ทเรยนและสามารถแสดงออกไดดวยพฤตกรรมตางๆ

อธบาย (โดยใชคำาพด)/ เปรยบเทยบ/ แปลความหมาย/ ตความหมาย/ คาดการณคาดคะเน/ สรปยอ/ ทำานาย/ บอกใจความสำาคญ/ กะประมาณ

ศพท/ ความหมาย/ คำานยาม/ สงทเปนนามธรรม/ ผลทจะเกดขน/ ผลกระทบ/ วธการ/ กระบวนการ/ทฤษฎหลกการ/ แบบแผนโครงสราง/ ความสมพนธ/ เหตการณ/สถานการณ

การนำาไปใช(Applicati

on)

การเรยนรในระดบทผเรยนนำาความรไปใชในการหาคำาตอบและแกไขปญหาในสถานการณตางๆ

ประยกต/ปรบปรง/ แกปญหา/ เลอก/ จด/ ทำา/ปฏบต/แสดง/สาธต/ผลต

กฎ/ หลกการ/ ทฤษฎ/ ปรากฏการณ/ สงทเปนนามธรรม/ วธการ/ ปญหากระบวนการ/ ขอสรป/ ขอเทจจรง

การวเคราะห(Analysis)

การเรยนรในระดบทผเรยนคดอยางมวจารณญาณและคดอยางลกซงเนองจากไมสามารถหาขอมลทมอยไดโดยตรงม 2 ลกษณะคอ1. วเคราะหขอมลทมอยเพอใหไดขอสรปและหลกการทสามารถนำาไปใชในสถานการณอนๆได2. วเคราะหขอสรปขออางองหรอหลกการตางๆ เพอหาหลกฐานทสนบสนนหรอปฏเสธ

จำาแนกแยกแยะ/ หาเหตและผล/ หาความสมพนธ/ หาขอสรป/ หาหลกการ/ หาขออางอง/ หาหลกฐาน/ ตรวจสอบ/ จดกลม/ ระบ/ช

ขอมล/ขอความ/เรองราว/เหตการณ/ เหตและผล/องคประกอบ/ความคดเหน/ สมมตฐาน/ขอยต/ความมงหมาย/ รปแบบ/ระบบ/โครงสราง/ วธการ/กระบวนการ

20

ขอความนนการ

สงเคราะห(Synthesi

s)

การเรยนรในระดบทผเรยนสามารถคดประดษฐสงใหม/ ทำานายสถานการณในอนาคต / คดวธแกไขปญหา

เขยนบรรยาย/อธบาย/เลา/บอก/ เรยบเรยง/ สราง/จด/ประดษฐ/แตง/ดดแปลง/ปรบ/แกไข/ ทำาใหม/ออกแบบปฏบต/ คดรเรม/ตงสมมตฐาน/ตงจดมงหมายทำานาย/ แจกแจงรายละเอยด/จดหมวดหมสถานการณวธแกปญหา

ความคด/การศกษาคนควา/แผนงาน/ สมมตฐาน/จดมงหมาย/ ทฤษฎ/หลกการ/โครงสราง/รปแบบ/แบบแผนสวนประกอบ/ความสมพนธ/แผนภาพ/แผนภม/ผงกราฟก

การประเมนคา

(Evaluation)

การเรยนรในระดบทผเรยนตองใชการตดสนคณคาโดยตองมการตงเกณฑในการประเมนและแสดงความเหนในเรองนนๆ ได

วพากษวจารณ/ตดสน/ตคาสรป/ประเมนคา/ เปรยบเทยบ/จดอนดบ/กำาหนดเกณฑ/กำาหนดมาตรฐาน/ ตดสนใจ/แสดงความคดเหน/ใหเหตผล/บอกหลกฐาน

ขอมล/ขอเทจจรง/การกระทำา/ความคดเหน/ ความถกตอง/ความแมนยำา/ มาตรฐาน/เกณฑ/หลกการ/ทฤษฎ/ คณภาพ/ประสทธภาพ/ ความเชอมนความคลาดเคลอน/อคต/ วธการประโยชน/คานยม

การใชคำาถามตามระดบจดมงหมายทางดานพทธพสยของบลม (เรยบเรยงจาก ทศนา แขมมณ, ๒๕๔๕)

2. ดานจตพสย (Affective Domain) พฤตกรรมดานจตใจเปนคานยม ความรสก ความซาบซง ทศนคต

ความเชอ ความสนใจและคณธรรม พฤตกรรมดานนอาจไมเกดขนทนท ดงนน การจดกจกรรมการเรยนการสอนโดยจดสภาพแวดลอมทเหมาะสม และสอดแทรกสงทดงามอยตลอดเวลา จะทำาใหพฤตกรรมของผเรยน

21

เปลยนไปในแนวทางทพงประสงคได ประกอบดวยพฤตกรรม 5 ระดบ ไดแก

2.1 การรบร(Receiving/Attending)เปนความรสกทเกดขนตอปรากฏการณ หรอสงเราอยางใดอยางหนงซงเปนไปในลกษณะของการแปลความหมายของสงเรานนวาคออะไร แลวจะแสดงออกมาในรปของความรสกทเกดขน

2.2 การตอบสนอง (Responding) เปนการกระทำาทแสดงออกมาในรปของความเตมใจ ยนยอม และพอใจตอสงเรานน ซงเปนการตอบสนองทเกดจากการเลอกสรรแลว 2.3 การเกดคานยม (Valuing) การเลอกปฏบตในสงทเปนทยอมรบกนในสงคม การยอมรบนบถอในคณคานน ๆ หรอปฏบตตามในเรองใดเรองหนง จนกลายเปนความเชอ แลวจงเกดทศนคตทดในสงนน

2.4 การจดระบบ (Organizing) การสรางแนวคด จดระบบของคานยมทเกดขนโดยอาศยความสมพนธ ถาเขากนไดกจะยดถอตอไปแตถาขดกนอาจไมยอมรบ อาจจะยอมรบคานยมใหมโดยยกเลกคานยมเกา

2.5 บคลกภาพ (Characterizing) การนำาคานยมทยดถอมาแสดงพฤตกรรมทเปนนสยประจำาตว ใหประพฤตปฏบตแตสงทถกตองดงาม พฤตกรรมดานนจะเกยวกบความรสกและจตใจ ซงจะเรมจากการไดรบรจากสงแวดลอม แลวจงเกดปฏกรยาโตตอบ ขยายกลายเปนความรสกดานตางๆ จนกลายเปนคานยม และยงพฒนาตอไปเปนความคด อดมคต

22

ซงจะเปนการควบคมทศทางพฤตกรรมของคน คนจะรดรชวอยางไรนนกเปนผลของพฤตกรรมดานน

3. ดานทกษะพสย (Psychomotor Domain) พฤตกรรมดานทกษะพสย เปนพฤตกรรมทบงถงความสามารถ

ในการปฏบตงานไดอยางคลองแคลวชำานชำานาญ ซงแสดงออกมาไดโดยตรง โดยมเวลาและคณภาพของงานเปนตวชระดบของทกษะประกอบดวย 5 ขน ดงน (ปรบปรงโดย R. H. Dave)

3.1 การรบร เลยนแบบ ทำาตาม (Imitation) เปนการใหผเรยนไดรบรหลกการปฏบตทถกตอง หรอ เปนการเลอกหาตวแบบทสนใจ

3.2 การทำาเอง/การปรบใหเหมาะสม (Manipulation) เปนพฤตกรรมทผเรยนพยายามฝกตามแบบทตนสนใจและพยายามทำาซำา เพอทจะใหเกดทกษะตามแบบทตนสนใจใหได หรอ สามารถปฏบตงานไดตามขอแนะนำา

23

3.3 การหาความถกตอง (Precision) พฤตกรรมสามารถปฏบตไดดวยตนเอง โดยไมตองอาศยเครองชแนะ เมอไดกระทำาซำาแลวกพยายามหาความถกตองในการปฏบต

3.4 การทำาอยางตอเนอง (Articulation) หลงจากตดสนใจเลอกรปแบบทเปนของตวเองจะกระทำาตามรปแบบนนอยางตอเนอง จนปฏบตงานทยงยากซบซอนไดอยางรวดเรว ถกตอง คลองแคลวการทผเรยนเกดทกษะได ตองอาศยการฝกฝนและกระทำาอยางสมำาเสมอ

3.5 การทำาไดอยางเปนธรรมชาต (Naturalization) พฤตกรรมทไดจากการฝกอยางตอเนองจนสามารถปฏบต ไดคลองแคลววองไวโดยอตโนมต เปนไปอยางธรรมชาตซงถอเปนความสามารถของการปฏบตในระดบสง