คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 1
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
1.Gastro-intestinal system
1.1.Antacid and other drugs for dyspepsia
Carminative mixture
กลไกการออกฤทธ มาจากสารส าคญในสตรต ารบยาทมฤทธกระตนขบลม ท าใหมการหลงน าลายเพมขน เพมการ
เคลอนตวของกระเพาะอาหาร - ล าไสใหดขน
ขอบงใชยาขบลมแกทองอด ทองเฟอ ชวยลดแกสในกระเพาะอาหาร โดยมสวนประกอบของ Capsicum
tincture, Compound cardamom tincture, Strong ginger tincture และ Camphor สตรต ารบจะเปน
ลกษณะยาน าชนดรบประทาน แตไมนยมใชกบเดกดวยเหตผลจากอาการขางเคยงและรสชาตของยา
ขนาดและวธใช
ผใหญ: รบประทานครงละ 15 - 30 มลลลตรวนละ 3 - 4 ครง
เดก: ไมควรใชยาน แตอยางไรกตามขนกบดลพนจของแพทยผรกษาเปนกรณไป
ผลขางเคยงจากการใชยา
ระคายเคองในทางเดนอาหาร ท าใหมเหงอออกมาก หนาแดง แสบรอนกลางอก ระคายเคองในชองปาก การ
รบประทานยานมากเกนไปอาจสงผลกระทบถงการท างานของตบและของไต มภาวะหายใจล าบากหรอกระตนให
เกดภาวะชกได
ขอควรระวงในการใช
1. หามใชกบผทแพยาน
2. หามปรบขนาดรบประทานดวยตนเอง
3. หามใชยานกบสตรตงครรภ สตรทอยในภาวะใหนมบตร และเดก โดยไมมค าสงจากแพทยผรกษา
4. หลกเลยงการใชยานตอเนองเปนระยะเวลานานๆ
5. หากพบอาการผดปกตหลงใชยานเชน อดอดหายใจไมออก/หายใจล าบาก หรอมผนคนขนตามรางกาย ให
หยดการใชยานแลวรบไปพบแพทย/ไปโรงพยาบาลทนท/ฉกเฉน
รปแบบยา ยาน าส าหรบรบประทาน
ปฎกรยาระหวางยา
เกดปฏกรยาระหวางยากบยาตานการแขงตวของเลอด ยารกษาโรคเบาหวาน และยารกษาโรคความดนโลหตสง
ดวยสามารถรบกวนการออกฤทธของยารกษาโรคตางๆเหลานนจนท าใหประสทธภาพของยาเหลานนอาจผดปกต
ไปจากเดม หากไมมความจ าเปนใดๆควรหลกเลยงการใชยารวมกน
การเกบรกษายา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 2
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ภายใตอณหภม 15 – 30 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยาในภาชนะทปดมดชด ปองกนแสงแดด ความรอน
ความชน และเกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง
Simethicone
กลไกการออกฤทธ ตวยาจะไปลดแรงตงผว (Tension) ของแกสในระบบทางเดนอาหาร ท าใหฟองแกส
เหลานนถกขบออกจากทางเดนอาหารไดเรวขน
ขอบงใช
1. รกษาและบรรเทาอาการทองอด อนมสาเหตจากมแกสในชองทางเดนอาหารมากเกนไป
2. บรรเทาอาการจกเสยดทองจากภาวะอาหารไมยอย
3. บรรเทาอาการจกเสยดทองเนองจากมแกสหลงการผาตดกระเพาะหรอล าไส
4. ใชกบผปวยกอนท าการตรวจอลตราซาวดในชองทอง
ขนาดและวธใช
ผใหญ: รบประทานโดยเคยวกอนกลนครงละ 1 – 2 เมด วนละ 3 - 4 ครงหลงอาหารและกอนนอน
เดก: อายมากกวา 3 – 6 ขวบ รบประทานครงละ 40 มลลกรม ทก 6 - 8 ชวโมง พรอมอาหาร
เดกทารก - อาย 3 ขวบ รบประทานครงละ 20 มลลกรม ทก 6 - 8 ชวโมง พรอมอาหาร
ผลขางเคยงจากการใชยา
หลงรบประทานแลว มอาการแพ เชน ผนคน การหายใจตดขด/หายใจล าบาก ใหรบน าผปวยสงแพทย/ไป
โรงพยาบาลเพอท าการรกษาทนท
ขอควรระวงในการใช
1. หามใชยานกบผทแพไซเมทโคน
2. ระวงการใชยากบหญงตงครรภ
รปแบบยา ยาเมดความแรงขนาด 80 mg/เมด
ยาน าความแรงขนาด 40 mg/0.6 ml ขนาดบรรจ 15 ml
ปฎกรยาระหวางยา
การใชยาไซเมทโคนรวมกบยารกษาภาวะไทรอยดฮอรโมนต า (ภาวะขาดไทรอยดฮอรโมน) ยานสามารถรบกวน
การดดซมของยาทรกษาโรคไทรอยดได เชน Levothyroxine หากมความจ าเปนตองใชรวมกน ควรเวนระยะเวลา
รบประทานยาใหหางกนประมาณ 4 ชวโมงเปนอยางต า
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 3
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
การเกบรกษายา
ภายใตอณหภม 15 – 30 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยาในภาชนะทปดมดชด ปองกนแสงแดด ความรอน
ความชน และเกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง
Alumina&magnesium suspension
กลไกการออกฤทธ
ออกฤทธตานกรดทหลงออกมาแลวเทานน ท าใหฤทธของกรดทหลงออกมาเบาบาง และมความเปนกลางเพมขน
จนชวยลดอาการปวดทองจากกรดทหลงออกมามากได
ขอบงใชเพอบรรเทาอาการจกเสยด ทองขน ทองเฟอ และปวดทองเนองจากมกรดมากในกระเพาะอาหาร มแผล
ในกระเพาะอาหารและล าไสยานเหมาะส าหรบเปนยาเดยว หรอ ยาชนดอนทใชในการรกษาโรคแผลในกระเพาะ
อาหารและล าไสสวนตน หรอบรรเทาอาหารปวดทองเนองจากสาเหตดงกลาว
ขนาดและวธใชเพอรกษาแผลในกระเพาะอาหารและล าไสเลกสวนตน
ผใหญ : ขนาด 30 มลลลตรตอครงใหกน 3-6 ชวโมงหรอ 1-3 ชวโมงหลงอาหาร และกอนนอน ตอเนองกน
นาน 4-6 สปดาห
เดก : ขนาด 5-15 มลลลตรตอครงใหทก 3-6 ชวโมง หรอ 1-3 ชวโมง หลงอาหารและกอนนอน ตอเนองกน
นาน 4-6 สปดาห
ผลขางเคยงจากการใชยา
อาจท าใหเกดทองผกหรอทองเสยกได ขนอยกบปรมาณเกลอของอลมเนยมและแมกนเซยมทอยในสวนประกอบ
ของยาลดกรดแตละชนด แตอาการดงกลาวมกไมรนแรงสามารถหายเองได
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผทแพยาน
2. ระวงการใชในหญงตงครรภ หรอหญงทอยในภาวะใหนมบตร
3. ระวงการใชในผปวยดวย โรคไต เชน นวในไต
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 4
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
4. ไมควรใชยากบผทมภาวะฟอสเฟตในกระแสเลอดต า
รปแบบยายาน าแขวนตะกอน
ปฎกรยาระหวางยา
ยานเกดปฏกรยากบยาไดหลายชนด เชน ยาปฏชวนะ Tetracycline Ciprofloxacin , ยาบ ารงเลอด Ferrous
Sulfate ยารกษาโรคหวใจ Digoxin ยารกษาวณโรค Isoniazid โดยหากจ าเปนตองใชยาดงกลาว ใหรบประทาน
ยาลดกรดในระยะเวลาทหางกบยาอนประมาณ 2 ชวโมง
Pregnancy risk category
ความปลอดภยของยานในสตรมครรภ เกลออะลมเนยม (ประเภท C) เกลอแมกนเซยม (ประเภท B)
การเกบรกษา
ควรเกบยาลดกรดชนดน าแขวนตะกอน โดยเกบยาในอณหภมหอง พนแสงแดด และเกบยาใหพนมอเดก
1.2 Antispasmodics and other drugs altering gut motility
Domperidone
กลไกการออกฤทธ กระตนใหหลอดอาหาร กระเพาะอาหาร และล าไสเลก มการบบและเคลอนตวไดมากขน ท า
ใหมการขบเคลอนของอาหารทรบประทานเขาไปผานกระเพาะอาหารและล าไสเลกไดอยางปกต
ขอบงใช
1. รกษาอาการคลนไส อาเจยน
2. ปรบสภาพการท างานของชองทางเดนอาหารในผปวยดวยโรคพารกนสน (Parkinson’s disease)
3. รกษาภาวะอาการไมสบายทองหลงรบประทานอาหาร เชน ทองอด ทองเฟอ แนนทอง (อาหารไมยอย)
ขนาดและวธใช
ผใหญ: รบประทานครงละ 10 มลลกรม วนละ 3 ครง กอนอาหารเปนเวลา 15 - 30 นาท ซงส าหรบผใหญขนาด
รบประทานยาสงสดไมเกน 80มลลกรมตอวน
เดก: อายมากกวา 1 ขวบ รบประทานครงละ ¼ ชอนชาตอน าหนกตว 5 กโลกรม วนละ 3 ครง กอนอาหาร
เปนเวลา 15 - 30 นาท
ผลขางเคยงจากการใชยา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 5
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
การเตนของหวใจผดปกต วงเวยนศรษะ หนาและคอเกดอาการบวม เปนลม การหายใจตดขด/หายใจล าบาก ปาก
แหง มผนคนหรอลมพษ เปนตะครวททองหรอทขา เจบหนา อก มน านมไหล รสกสบสน ประจ าเดอนผดปกต ใน
ผชายอาจพบวามหนาอกโต (มเตานม) อาจ มอาการชกซงพบไดในเดก งวงนอน ปวดศรษะ ตบ อกเสบขอควร
ระวงในการใชยา
1. หามใชยานกบผทมภาวะเลอดออกในทางเดนอาหาร หรอผทมภาวะชองทางเดนอาหารอดตน
2. ไมควรใชยานกบหญงทอยในภาวะใหนมบตร ดวยยานสามารถขบออกโดยผานทางน านมของมารดา
3. ระวงการใชยานกบหญงตงครรภ
4. ระวงการใชยานกบผมประวตมะเรงเตานม เพราะอาจท าใหโรครนแรงขนได
5. ระวงมการใชยานกบผปวยดวย โรคตบ โรคไต เพราะอาจสงผลตอการก าจดยาออกจากรางกาย
รปแบบยา ยาเมดความแรงขนาด 10 mg/เมด
ยาน าความแรงขนาด 1mg/ml ขนาดบรรจ 60ml
ปฎกรยาระหวางยา
การใชยาดอมเพอรโดนรวมกบยาตานเชอราบางตว สามารถท าใหระดบยาดอมเพอรโดนในกระแสเลอดเพมสงขน
อาจสงผลใหผปวยไดรบผลขางเคยงของยามากยงขน เชน Itraconazole และ Ketoconazole การใชยาดอมเพ
อรโดนรวมกบยาตานเชอแบคทเรยบางกลม สามารถท าใหระดบยาดอมเพอรโดนในกระแสเลอดเพมสงขน อาจ
สงผลใหผปวยไดรบผลขางเคยงของยามากยงขน เชน Erythromycin หรอ ยาปฏชวนะในกลม Macrolide
การเกบรกษายา อณหภม 15 - 30 องศาเซลเซยส ภาชนะทปดมดชด เกบในททพน แสงและความชน
Hyoscine –N-butyl bromide
กลไกการออกฤทธ
ตวยาจะเขาไปแขงขนและยบยงการท างานของตวรบ (Receptor) ทชอวา มาสคารนก (Mascarinic receptors)
ท าใหเกดผลแสดงออกทระบบ ประสาทสวนกลางและระบบประสาทสวนปลาย สงผลใหกลามเนอเรยบของ
อวยวะภายในเกดการคลายตว ลดการเคลอนตวของกระเพาะอาหารและล าไส
ขอบงใชรกษาอาการปวดเกรงของทางเดนอาหารและทางเดนปสสาวะ
ขนาดและวธใช
ผใหญ: รบประทานครงละ 20 มลลกรม วนละ 4 ครง
เดก : เดกอาย 6 - 12 ป รบประทานครงละ 10 มลลกรม วนละ 3 ครง
เดกอายต ากวา 6 ป การใชยาตองอยในการดแลของแพทย
ผลขางเคยงจากการใชยา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 6
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
อาการหนาแดง ความดนโลหตต า หวใจเตนเรว หวใจเตนผดจงหวะ วงเวยน งวงนอน ออนเพลย ปวดศรษะ
ความจ าเสอม ผวแหง ผวหนงขนผน แพแสงแดด ทองผก คลนไสอาเจยน ปสสาวะไมออก มานตาขยาย ปวด
กระบอกตา กลามเนอออนแรง บวมน า น ามกไหล แนนจมก ซม การหายใจลมเหลว อาจจนถงขนโคมา
อาการไดรบยาเกนขนาด
ผปวยทรบประทานยานเกนขนาด จะมอาการมานตาขยาย หวใจเตนเรว ความดนโลหตสง เกดภาวะกดประสาท
สวนกลาง (เชน ซม) ระบบการไหลเวยนโลหตลมเหลว (เขน ตวเขยว) คาการตรวจคลนไฟฟาหวใจ (ECG:
Electrocardiography) ผดปกต การหายใจลมเหลว (เชน หาย ใจเรว เบา หายใจล าบาก) หากพบอาการขางตน
ตองรบสงตวผปวยไปโรงพยาบาลเพอท าหตถการทางการแพทย เชน การใหออกซเจนกบผปวย ลดไขดวยน าแขง
หรอแอลกอฮอล (Alcohol sponges) ซงหากมอาการหนกและรนแรง แพทยจะให ยา Physostigmine (ยา
กระตนระบบประ สาทชนดหนง) ขนาด 1 - 2 มลลกรม โดยฉดใตผวหนงหรอฉดเขาเสนเลอดอยางชาๆ อาจใหยา
ซ าอกครงหลง 2 ชวโมงจากการใหยาครงแรก
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชยานกบผปวยในโรคตอหน ผปวยทอยในภาวะเลอดออกแบบเฉยบพลน ผปวยในโรคกลามเนอ
ออนแรง ผปวยทมภาวะหวใจเตนเรว หวใจเตนผดจงหวะ
2. ระวงการใชยานกบหญงตงครรภและหญงทอยในภาวะใหนมบตร
3. ระวงการใชยานกบผสงอายและเดกโดยเฉพาะเดกเลก
4. ระวงการใชยานกบผปวย โรคตบ โรคไต ผปวยปสสาวะไมออก ผปวยทมแผลในล าไส ผปวยดวยโรค
หลอดเลอด
รปแบบยารปแบบยาฉด ขนาด 20 มลลกรม/มลลลตร
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบเครองดมทมแอลกอฮอล จะสงผลใหผปวยมอาการ งวงนอน ออนเพลย ซม
2. รวมกบกลมยาทออกฤทธกดประสาทสวนกลาง (เชน ยาคลายเครยด ยานอนหลบ) จะสงผลใหเกด
อาการกลอม/กดประสาทไดมากขน ควรตองเพมความระวงหากตองใชรวมกน
3. รวมกบยากลมตานสารสอประสาท Acetylcholinesterase inhibitors เชน Donepezil,
Galantamine, Rivastigmine, และ Tacrine สามารถท าใหฤทธการรกษาของ ยาเหลานลดลงไปได
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 7
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
การเกบรกษายา
ภายใตอณหภม 30 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยาใหพนแสง แดดและความชน ไมควรเกบยาในหองน า และ
เกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง
Drotraverine
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 8
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
กลไกการออกฤทธ
ยบยงเอนไซม phosphodiesterase 4 (PDE-4) ซงเปนเอนไซมทเปลยน cyclic adenosine monophosphate
(cAMP) ใหเปน AMP สงผลใหสาร cAMP ในเซลลเพมขนซงไปยบยง myosin light chain kinase ท าให
กลามเนอเรยบไมหดตว
ขอบงใช
1. บรรเทาอาการปวดเกรงในชองทอง อาการปวดทองและทองอดในผปวยโรคล าไสแปรปรวนรวมทง
อาการปวดเกรงทเกยวกบความผดปกตของทอน าด นวในน าดและถงน าดอกเสบ
2. บรรเทาอาการปวดเกรงในกระเพาะปสสาวะอกเสบ
3. บรรเทาอาการปวดประจ าเดอนรกษาอาการปวดเกรงของทางเดนอาหาร
ขนาดและวธใชยา
ผใหญ : รบประทาน 40-80 มลลกรม/วน วนละ 3 ครง
ผลขางเคยงจากการใชยา
ความดนต า ปวดศรษะ เวยนศรษะแบบหมน สวนอาการคลนไสพบไดนอยมาก
ขอควรระวงการใชยา
1. ผทแพยา drotaverine
2. ผทเปนโรค porphyria ซงเปนโรคเลอดชนดหนง
3. ตบ ไตและหวใจท างานบกพรองอยางรนแรง
รปแบบยา รปแบบยาเมดขนาด 40มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา -
การเกบรกษายา
อณหภมหอง บรรจในภาชนะทปดมดชด พนแสงแดดและความชน และเกบยาใหพนมอเดก
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 9
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
1.3 Ulcer-healing drugs and drugs used in variceal bleeding
Omeprazole
กลไกการออกฤทธ
ออกฤทธยบยงเอนไซมทเรยกวา Hydrogen-potassium Adenosinetriphosphatase ท าใหลดการหลงกรดใน
กระเพาะอาหาร จงท าใหอาการกรดไหลยอน และแผลทเกดในกระเพาะอาหาร - ล าไสดขน
ขอบงใช
1. ใชรกษาอาการกรดไหลยอน
2. รกษาแผลในกระเพาะอาหารและล าไส
ขนาดและวธใชยา
ยาแคปซลขนาด 20 มลลกรม
ผใหญ
1. แผลในล าไส รบประทานครงละ 20 มลลกรม วนละครงกอนอาหารเปนเวลา 2 - 4 สปดาห ส าหรบแผล
ในล าไสเรอรง รบประทานครงละ 40 มลลกรม วนละครงกอนอาหาร
2. แผลในกระเพาะอาหาร รบประทานครงละ 20 มลลกรม วนละครงกอนอาหารเปนเวลา 4 - 8 สปดาห
3. แผลในกระเพาะอาหารเรอรง รบประทานครงละ 40 มลลกรม วนละครงกอนอาหาร
4. กรดไหลยอน รบประทาน 20 มลลกรม วนละครงกอนอาหาร เปนเวลา 4 – 8 สปดาห และเมอปองกน
การกลบมาเปนใหมใหรบประทาน ครงละ 10 มลลกรม และเพมเปน 20 - 40 มลลกรมวนละครง
เดก การรบประทานยา ตองแพทยเปนผสงเทานน
ผลขางเคยงจากการใชยา
ปวดศรษะ ทอง เสย ทองผก ปวดทอง คลนไส อาเจยน ทองอด อาจพบผนคนไดบาง วงเวยน ปรมาณ
เอนไซมในตบเพมขน (ตบอกเสบ)
ขอควรระวงการใชยา
1. หามใชยากบผทแพยาโอเมพราโซล
2. หามใชยากบหญงตงครรภและหญงทอยภาวะใหนมบตร
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 10
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
3. ระวงการใชยากบผปวยดวยโรคตบ
4. ระวงการใชยาในเดกเลกและผสงอาย
รปแบบยายาแคปซลขนาด 20 มลลกรม
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยาคลายความวตกกงวล (ยาครายเครยด) จะสงผลตอการท างานของเอนไซมในตบ และท าให
ระดบยาคลายความวตกกงวลมระยะเวลาอยในรางกายไดนานขน ท าใหอาการขางเคยง (ผลขางเคยง)
ตางๆ ของยาคลายความวตกกงวลแสดงผลกระทบตอราง กายไดมากมายตามมา เชน งวงนอนมาก
หายใจตดขด/หายใจล าบาก ยาคลายความวตกกงวลดงกลาว เชน Alprazolam, Diazepam
2. รวมกบยาตานการแขงตวของเลอด สามารถเพมความเสยงของการตกเลอดหรอเลอดออกงาย (ถงแม
จะพบไดนอยรายกตาม) รวมไปถง อาการบวม คลนไส ปวดศรษะ วงเวยน ออนเพลย ควรตองให
แพทยเปนผปรบขนาดการรบประทานของยาใหเหมาะสมกบรางกายของผปวย ยาตานการแขงตวของ
เลอดดงกลาว เชน Dicumarol, Warfarin
3. รวมกบยาวตามนรวมทมเหลกเปนองคประกอบ เพอบ ารงเลอดหรอรกษาอาการโลหตจาง สามารถท า
ใหการดดซมของธาตเหลกลดนอยลง จนสงผลใหการบ ารงเลอดดอยประสทธภาพลง ควรตองปรบ
ระยะเวลาของการรบประทานไมใหตรงกน ทงน แพทย เภสชกร จะเปนผแนะน าวธรบประทานท
ถกตอง
4. รวมกบยาลดไขมนบางกลม อาจกอใหเกดความเสยหายตอตบหรอท าใหเกดการท าลายตวเองของ
กลามเนอลาย (Rhabdomyolysis) ยาลดไขมนดงกลาว เชน Simivastatin, Atovastatin
การเกบรกษายา
สามารถเกบยาโอเมพราโซล ในอณหภมหอง บรรจในภาชนะทปดมดชด พนแสงแดดและความชน และเกบยาให
พนมอเดก
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 11
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
Ranitidine
กลไกการออกฤทธ
มกลไกการออกฤทธทผนงของกระเพาะอาหาร โดยจะแขงขนและปองกนไม ใหสารฮสตามน ( Histamine) เขาจบ
กบตวรบ (Receptor) ทเรยกวา Histamine H2 receptors อกทงยงปองกนไมให Histamine ไปกระตนการหลง
กรดของกระเพาะอาหาร ดวยกลไกดง กลาว อาการของโรคจะคอยๆหายและดขนเปนล าดบ
ขอบงใช
1. รกษาแผลในกระเพาะอาหารและล าไส
2. รกษาและบรรเทาอาการกรดไหลยอน
3. รกษาภาวะกรดหลงออกมามากเกนไป เชน โรค Zollinger - Ellison syndrome
4. ใชควบคกบยาแกปวดกลมเอนเสด (NSAIDs) เพอปองกนการเกดแผลในกระเพาะอา หาร
5. ใชเปนยารวมกบยาอนในการก าจดเชอแบคทเรย H.pylori ทอยในกระเพาะอาหาร
6. ปองกนภาวะกรดในกระเพาะอาหารส าลกเขาสหลอดลมกอนการผาตด (Acid - aspira tion
pneumonia)
7. รกษาภาวะเลอดออกในกระเพาะ
ขนาดและวธใชยา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 12
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ก.ขนาดรบประทานของยาแรนทดน ส าหรบผใหญและเดกทมอายตงแต 12 ปขนไป คอ
1. ส าหรบแผลในกระเพาะ - ล าไสชนดเฉยบพลน: รบประทานครงละ 150 มลลกรมเชา -เยน หรอ
รบประทานครงละ 300 มลลกรมวนละครง กอนนอน เปนเวลาตดตอกน 4 สปดาห หากตองรบประทานนานกวา
น ใหลดขนาดรบประทานเปน 150 มลลกรมวนละครง กอนนอน
2. ส าหรบปองกนการเกดแผลในกระเพาะอาหารเมอใชรวมกบยาแกปวดกลม NSAIDs: รบประทานครงละ
150 มลลกรม วนละ 2 ครง เชา - เยน หรอรบประทานครงละ 300 มลลกรมครงเดยวกอนนอน เปนเวลา
ตดตอกน 8 - 12 สปดาห
3. ส าหรบรกษาแผลในล าไสทมการตดเชอ H.pylori รวมดวย: รบประทานครงละ 300 มลลกรมวนละครง
กอนนอน หรอรบประทานครงละ 150 มลลกรม วนละ 2 ครง กรณโรคน จ าเปนตองใชยาแรนทดนรวมกบตวยา
อนๆเชน ยาปฏชวนะ ทงนขนกบดลพนจของแพทย
4. ส าหรบรกษาอาการกรดไหลยอน: รบประทานครงละ 150 มลลกรมวนละ 2 ครง เชา - เยน หรอ
รบประทานครงละ 300 มลลกรมวนละครง กอนนอน เปนเวลา 8 - 12 สปดาห หากอาการโรคมความรนแรงมาก
อาจตองรบประทานเปนครงละ 150 มลลกรมวนละ 4 ครง เปนเวลา 12 สปดาหขนไป
5. ส าหรบโรค Zollinger - Ellison syndrome: รบประทานครงละ 150 มลลกรมวนละ 3 ครง ขนาด
รบประทานอาจปรบสงไดถง 6 กรม/วน สามารถรบประทานยากอนหรอหลงอาหารกได
ข.ขนาดรบประทานของยาแรนทดนในเดกทอายต ากวา 12 ป
จะขนกบน าหนกตวเดก และอายของเดก ซงการใชยาตองอยในดลพนจของแพทยเทานน
ผลขางเคยงจากการใชยา
ลมพษ มไข หลอดลมหดเกรงท าใหหายใจล าบาก ความดนโลหตต า เจบหนาอก เปนตน
ขอควรระวงการใชยา
1. หามใชยานกบผทแพยาแรนทดน
2. ระวงการใชยานกบผปวยโรคมะเรงในระบบทางเดนอาหาร ผปวยดวยโรคไต
3. ระวงการใชยานกบผทมประวตแพแสงแดด หญงตงครรภ หญงทอยในภาวะใหนมบตร รวมถงเดก
ทารก จนกระทงผสงอาย
รปแบบยา รปแบบยาเมด ขนาดความแรง 150 มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 13
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
1. กบยาบางตวทรกษาโรคเอชไอว อาจท าใหการดดซมของยารกษาโรคเอชไอวลดลง สงผลตอ
ประสทธผลของการรกษา หากตองใชยารวมกนควรตองปรบขนาดการรบประทานใหเหมาะสมโดย
แพทยผรกษากอน ยารกษาโรคเอชไอวดงกลาว เชน Atazana vir
2. รวมกบยาบางตวทรกษาโรคไวรสตบอกเสบ - บ เชน Adefovir สา มารถกอใหเกดผลขางเคยงจากยา
ทง 2 เพมมากขน ควรตองปรบขนาดการรบประทานใหเหมาะ สมโดยแพทยเชนกน
3. รวมกบยาขยายหลอดลม เชน Aminophylline, Theophylline อาจเกดผลขางเคยงของ
Aminophylline และ Theophylline เพมมากขน เชน คลนไส อาเจยน นอนไมหลบ ใจสน อาจม
อาการชกรวมดวย จงควรหลกเลยงการใชยารวมกนหรอตองปรบขนาดการรบ ประทานของยาให
เหมาะสมโดยแพทยเชนกน
4. รวมกบยาตานการแขงตวของเลอด เชน Warfarin สามารถท าใหเกดอาการตกเลอดได หากพบอาการ
ตกเลอด อาเจยน ปสสาวะเปนเลอด และ/หรออจจาระเปนเลอด ปวดศรษะ วงเวยน ควรตองรบพบ
แพทย/ไปโรงพยาบาลเพอการรกษา และเพอปรบขนาดการรบประทานของยาทงค
การเกบรกษายา
สามารถเกบยาแรนทดนภายใตอณหภมหอง เกบยาในภาชนะทปดมดชด พนแสงแดดและความชน ไมเกบยาใน
หองน า และเกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง
1.4 Drug used in acute diarrhea
Oral rehydration salt powder : ORS
กลไกการออกฤทธ
ชดเชยเกลอโซเดยม เกลอโพแทสเซยมทสญเสยไปกบอาการทองเสยใหกบรางกาย และคอยๆสรางสมดลของเกลอ
แรในรางกายใหกลบมาเปนปกต อกทงยงมน าตาลกลโคสทชวยใหพลงงานกบรางกาย ชวยใหผปวยมก าลง (ไดรบ
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 14
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
พลงงาน) และคอยๆฟนสภาพใหรางกายมแรง จากกลไกดงกลาวจงชวยปองกนมใหผปวยเกดภาวะชอกเนองจาก
การขาดน าและขาดเกลอแร
ขอบงใช
1. รกษาโรคทองรวง/ทองเสยเฉยบพลน
2. รกษาและบรรเทาอาการของผปวยดวย แผลไหมหรอแผลไฟไหม ขนาดใหญทเปนสาเหตใหรางกาย
สญเสยน าจากทางบาดแผล
ขนาดและวธใชยา
จากเอกสารก ากบยา โออารเอส ตองละลายน าสะอาดตามสดสวนทก าหนดกอนการรบประทาน
ผใหญ : ละลายโออารเอสในน าดมทสะอาด สามารถจบดมครงละ 200 - 400 มลลลตร และดมไดในปรมาณ
ตามทมการสญเสยน าทางอจจาระ จนกระทงอาการทองเสยทเลาและดขน
เดก : อางองตามหลกขององคการอนามยโลกและองคการยนเซฟสามารถค านวณขนาดรบประทานของเดก
เลก ไดดงน
1. ส าหรบทองเสยระดบต าๆ: มกมอาการปสสาวะนอยลงและมอาการกระหายน ารวมดวย ค านวณการ
รบประทาน 10 มลลลตร/น าหนกตว 1 กโลกรม/ชวโมง
2. ส าหรบทองเสยระดบกลาง: มอาการปสสาวะนอย กระหายน า เซองซม กระพงแกมแหง ค านวณการ
รบประทาน 15 - 20 มลลลตร/น าหนกตว 1 กโลกรม/ชวโมง สามารถใหเดกรบประทานไดมากเทาท
เดก/ผปวยรองขอ
3. ส าหรบทองเสยระดบรนแรง: มอาการปสสาวะนอย กระหายน า เซองซม กระพงแกมแหง หายใจหอบ
และถ งวงนอนมาก ตองใหน าเกลอทางหลอดเลอดและเปนไปตามหตถการทางการแพทยทถกตอง
4. กรณทเดกอายต ากวา 2 เดอน ขนาดการใชรบประทานของโออารเอสควรตองขอค าปรกษาจากแพทย
ผรกษา
ผลขางเคยงจากการใชยา
1. เกดภาวะแพแสงแดดในบรเวณหนาอก ผวหนงอกเสบ และหลอดอาหารอกเสบ
2. ส าหรบอาการขางเคยงอนๆทสามารถพบได : เชน คลนไส ผมรวง ปวดทอง
3. ผลขางเคยงในระดบทตองท าหตถการเพอชวยชวต: เชน เกดภาวะกดการท างานของไขกระดก (มเมด
เลอดต า) มภาวะเกลอโพแทสเซยม หรอเกลอโซเดยม หรอทง 2 ชนด สงเกนระดบมาตรฐานของ
รางกาย (อาการทพบ เชน ออนเพลย กระหายน า กระสบกระสาย ปากแหง วงเวยน อาเจยน กลามเนอ
ออนแรง กลามเนอกระตก หวใจเตนชา หวใจเตนผดจงหวะ) ภาวะแพอยางรนแรงชนดทเรยกวา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 15
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
Neutropenic fever (มไขจากภาวะเมดเลอดขาวต า ซงมกเกดจากรางกายตดเชอ) ซงหากพบ
ผลขางเคยงในลกษณะนตองหยดการใชโออารเอสอยางตอเนอง และรบพบแพทย/ไปโรงพยาบาลทนท
อาการไดรบยาเกนขนาด
พบอาการอาเจยนอยางรนแรง มภาวะเกลอโพแทสเซยมและเกลอโซเดยมในรางกายสงเกนปกต ทองเสย เกด
ภาวะกดการท างานของไขกระดก เกดภาวะอกเสบในเยอบทางเดนอาหาร
ขอควรระวงการใชยา
1. หามใชกบผทมประวตแพโออารเอส
2. หามใชกบผทอยในภาวะอาเจยนอยางรนแรง
3. หามใชกบผปวยทรางกายอยในภาวะสญเสยน า/ภาวะขาดน าอยางรนแรง (Severe de hydration)
4. หามใชกบผปวยดวยไตท างานผดปกต
5. ระวงการใชโออารเอสในผปวยดวยโรคเกาต ผปวยดวยโรคตบ
6. ระวงการใชโออารเอสกบหญงตงครรภและหญงทอยในภาวะใหนมบตร
รปแบบยารปแบบชนดผงเพอละลายน า บรรจซองขนาด 4.2และ6.99กรม/ซอง
ปฎกรยาระหวางยา
ยงไมพบปฏกรยาระหวางยาของการใชโออารเอสกบยาอน
การเกบรกษา
สามารถเกบโออารเอสทอณหภมหอง เกบยาในภาชนะทปดมดชด พนแสงแดดและความชน และเกบยาใหพนมอ
เดกและสตวเลยง
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 16
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
1.5 Laxatives
Bisacodyl
กลไกการออกฤทธ
กระตนใหผนงล าไสใหญบบตวท าใหอจจาระเคลอนตวจนท าใหเกดการขบถายในทสด
ขอบงใชยาระบายแกทองผก
ขนาดและวธใชการรบประทานยาบซาโคดลมขนาดแตกตางกนขนอยกบลกษณะอาการปวย เพศ อาย
ผใหญ : ขนาดสงสดทรบประทานแกทองผกไมควรเกน 10 มลลกรมกอนนอน (วนละครงเดยว)
เดก : ขนาดรบประทานควรเปนการแนะน าจากแพทย
ผลขางเคยงจากการใชยา
ท าใหไมสบายในชองทอง, ปวดเกรง ชองทอง
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชยานในสตรมครรภเพราะอาจสงผลขางเคยงตอทารกในครรภ
2. หามใชยานกบผปวยทเปนโรคล าไสอกเสบเพราะอาจท าใหอาการของโรครนแรงขนได
3. หามใชกบผทแพยาน
รปแบบยายาเมดเคลอบน าตาล ขนาด 5 มลลกรม
ปฎกรยาระหวางยา
1. เมอกนรวมกบยาลดกรดจะท าใหยาบซาโคดลแตกตวในกระเพาะอาหารอยางรวดเรวและ ท าใหเกดการ
ระคายเคอง กลมยาลดกรดเชน อลมเนยมไฮดรอกไซด (Aluminium hydroxide), แมกนเซยม
คารบอเนต (Magne sium carbonate)
2. รวมกบยาขบปสสาวะจะเสรมฤทธการสญเสยเกลอแรของรางกาย ท าใหออน เพลย ปากแหง กระหาย
น า กลามเนอไมมแรง เปนตะครว ปสสาวะลดลง ความดนโลหตต า ใจสน กรณเชนนควรเปลยนเปนยา
ระบายชนดทเพมมวลของอจจาระแทน
การเกบรกษายา
สามารถเกบยาบซาโคดลไดในอณหภมหอง เกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง เกบยาใหพนแสงแดด ในทแหง
และไมควรเกบยาในรถยนต
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 17
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
Magnesium hydroxide ( MOM )
กลไกการออกฤทธ
ชวยเพมปรมาณของน าในล าไสจนเกดการกระตนใหล าไสบบตวและขบถายอจจาระได
ขอบงใช
ยาระบายแกทองผกและยาลดกรด โดยมขนาดการรบประทานทแตกตางกน เมอใชเปนยาลดกรด ขนาด
รบประทานจะต ากวาเมอใชเปนยาแกทองผก
ขนาดและวธใช การรบประทานยาแมกนเซยมไฮดรอกไซดมขนาดแตกตางกน ขนอยกบลกษณะอาการปวย เพศ
และอาย ดงนนเพอความถกตองและเหมาะสม ควรใหแพทยเปนผพจารณาสงจายขนาดรบประทานในผปวยแตละ
คน
ผใหญ: ขนาดสงสดทรบประทานแกทองผกไมควรเกน 4.8 กรม/วน
เดก: ควรเปนค าแนะน าจากแพทย
ผลขางเคยงจากการใชยา
ระคายเคองในทางเดนอาหาร ทองเสย เปนตะครวททอง และอาจเกดภาวะเปนพษจากเกลอแมกนเซยม (กดการ
ท างานของระบบประสาทจงงวงซม ความดนโลหตต า กลามเนอออนแรง หวใจเตนผดปกต คลนไส และอาเจยน)
ขอควรระวงในการใชยา
1. ระวงการใชยาในผปวยทพงผาตดล าไส โดยเฉพาะการผาตดล าไสใหญ จากผลขางเคยงของยาทอาจ
ท าใหเกดทองเสยจงอาจสงผลตอแผลตดตอล าไสได จงควรปรกษาแพทยกอนใชยานเสมอ
2. อาจกอใหเสยสมดลของเกลอแรในรางกายจากการทองเสย
3. หลกเลยงการใชในหญงมครรภเพราะอาจสงผลถงความพการของทารกในครรภได
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 18
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
4. หลกเลยงการใชในผปวยโรคไต เพราะแมกนเซยมก าจดออกจากรางกายทางไต จงอาจกระตนใหไต
วายได
รปแบบยา
ยาน าแขวนตะกอน ขนาด 8 กรมใน 100 มลลลตร
ปฎกรยาระหวางยา
1. เมอกนรวมกบยาปฏชวนะบางกลมจะลดการดดซมของยาปฏชวนะกลมนน ท าใหฤทธในการฆาเชอ
แบคทเรยลดลง ยาปฏชวนะดงกลาวเชน เตตราไซคลน (Tetracycline) คลอเตตราไซคลน
(Chlortetracycline) และดอกซไซคลน (Doxycycline)
2. กนรวมกบยาบ ารงรางกายทมธาตเหลกเปนสวนประกอบ จะเกดการยบยงการดดซมธาตเหลก ยาทม
องคประกอบของธาตเหลกเชน เฟอรรสซลเฟท (Ferrous sulphate) เฟอรไรฟอสเฟท (Ferri
phosphas) เฟอรรส ซคซเนท (Ferrous succinate) และ เฟอรรสออกซาเลท (Ferrous oxalate)
การเกบรกษายา
เกบทอณหภมหองได แตควรใหพนแสงแดดและความรอน และเกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง
2. Cardiovascular system
2.1. Diuretics
Furosemide
กลไกการออกฤทธ
ยบยงการดดกลบของเกลอโซเดยม และ เกลอคลอไรดจากปสสาวะกลบสรางกาย นอกจากนยงเพมปรมาณการ
ขบออกทางปสสาวะของเกลอโปแตสเซยมและสารแอมโมเนยออกจากรางกาย ดวยกลไกดงกลาวจงท าใหเกดการ
ขบปสสาวะเพมขน
ขอบงใชขบปสสาวะ ลดความดนโลหต ลดอาการบวมน าของรางกาย
ขนาดและวธใช
ผใหญ: รบประทาน 1–2เมด/วน ปรมาณสงสดทรบประทานไมควรเกน 1 กรม/วน สามารถรบประทานกอน
หรอหลงอาหารกได การปรบขนาดการรบประทานหรอการใหยาฉด ขนอยกบแพทยผท าการรกษา
เทานน
เดก : ขนาดการใชยาขนกบดลพนจของแพทยผใหการรกษา
ผลขางเคยงจากการใชยา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 19
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
อาจท าใหรสกไมสบายในระบบทางเดนอาหาร กอใหเกดความดนโลหตต า การมองเหนภาพไมชดเจน วงเวยน
และปวดศรษะ
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชยาในหญงตงครรภ (สวนในหญงใหนมบตร ตองขนกบค าแนะน าของแพทย เพราะยาผานออกมา
ในน านมได)
2. ผปวยทอยในภาวะรางกายขาดเกลอแร และผทมโรคตบระยะรนแรง
3. ระวงการใชยากบผปวยโรคไต โรคตอมลกหมากโต
4. ควรระวงการใชยากบผทอยในภาวะจ ากดน าและเกลอแร
รปแบบยายาฉดขนาด 10 มลลกรม/มลลลตร
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยาแกปวด สามารถท าใหเกดพษและกอใหเกดความเสยหายกบไตได ยาแกปวดดงกลาว เชน
ยากลมเอนเสด (NSAID)
2. รวมกบยาปฏชวนะบางกลม สามารถกอใหเกดความเปนพษกบไต และสญเสยการไดยน วงเวยน ซง
โดยมากมกเกดกบผสงอาย ยาปฏชวนะกลมดงกลาว เชน Amikacin Tobramycin และ Gentamycin
3. รวมกบยาทเพมการเคลอนไหวของกระเพาะและล าไส สามารถท าใหเกดภาวะการเตนของหวใจเตนผด
จงหวะ มอาการเวยนศรษะ เปนลม ยาทเพมการเคลอนไหวของกระเพาะและล าไสดงกลาว เชน
Cisapride
การเกบรกษายาในอณหภมหอง พนแสงแดดและความชน และตองเกบยาใหพนมอเดกเสมอ
Hydrochlorothiazide ( HCTZ )
กลไกการออกฤทธ
ออกฤทธทกรวยไต โดยลดปรมาณเลอดทจะไหลเวยนเขาไต อกทงยงลดการดดกลบของเกลอโซเดยมเขาสรางกาย
ดวยกลไกดงกลาว ยาไฮโดรคลอโรไทอะไซดจงสามารถลดความดนโลหตสงและขบน าออกจากรางกายไดในทสด
ขอบงใช
1. รกษาโรคความดนโลหตสง
2. ลดอาการบวมน าของรางกาย
3. ปองกนภาวะนวในไต
4. รกษาโรคกระดกพรน
5. รกษาภาวะ/โรคเบาจด
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 20
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ขนาดและวธใช
ผใหญ:
1. รกษาความดนโลหตสง: รบประทานเรมตนท 12.5 มลลกรม วนละครงหลงอาหารเชา แลวเพมการ
รบประทานเปน 25 - 100 มลลกรมตอวน โดยแบงรบประทาน
2. ลดอาการบวมของรางกายในภาวะมโรคหวใจลมเหลวรวมดวย: รบประทาน 25 -100 มลลกรมตอวน
หลงอาหารเชา หากอาการดขนอาจจะลดลงเปน 25 - 50 มลลกรมตอวน ในกรณทมอาการรนแรงอาจ
ปรบขนาดในชวงแรกๆไดสงสดถง 200 มลลกรมตอวน
3. รกษาโรคเบาจดทมโรคไตรวมดวย: ขนาดรบประทานเรมตนไดสงถง 100 มลลกรมตอวน
เดก:รกษาโรคเบาจดทมภาวะโรคไตรวมดวยในผปวยเดก ขนาดรบประทานเรมตน1 - 2 มลลกรมตอ
น าหนกตว 1 กโลกรมตอวนโดยแบงรบประทาน และเดกทมอายมากกวา 2 ป สามารถรบประทานยาน
ไดสงถง 3 มลลกรมตอน าหนกตว 1 กโลกรมตอวน
ผลขางเคยงจากการใชยา
ท าใหรางกายเสยสมดลของเกลอแร, รสกระคายเคองในทางเดนอาหาร, เบออาหาร, ปวดหว/ปวดศรษะ, วงเวยน,
ความดนโลหตต า, ปากแหง กระหายน า, ทองเสย, ทองผก, ตวซด, ตบออนอกเสบ, และอาจมอาการของโรคเกาต
ก าเรบ
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชยานกบผปวยแพยาไฮโดรคลอโรไทอะไซดและแพยาซลโฟนาไมด
2. หามใชยานกบผปสสาวะไมออก
3. หามใชยานในผทมภาวะตบ – ไตบกพรองอยางรนแรง
4. หามใชยานในผปวยดวยโรคตอมไรทอทชอ Addison's disease
5. หามใชยานในหญงตงครรภ หญงทอยในภาวะใหนมบตร
6. ระวงการใชยานกบผทก าลงควบคมเกลอแรของรางกายและในผสงอาย
รปแบบยา ยาเมดขนาดความแรง 25มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยารกษาอาการทางจตประสาท อาจท าใหยารกษาอาการทางจตมระดบปรมาณในกระแสเลอด
สงขน อาจท าใหเกดภาวะทองเสย อาเจยน งวงนอน สน กระหายน า ยารกษาอาการทางจตดงกลาว เชน
Lithium
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 21
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
2. รวมกบยารกษาหวใจเตนผดจงหวะ อาจเพมความเสยงตางๆเชน หวใจเตนผดจงหวะมากขน วงเวยน
เปนลม ออนเพลย สบสน งวงนอน ปวดกลามเนอ เปนตะครว ซงภายหลงรบประทานยา ถามอาการ
ดงกลาวควรตองพาผปวยไปพบแพทย/ไปโรงพยาบาลโดยเรว ยารกษาหวใจเตนผดจงหวะดงกลาว เชน
Amidarone
3. รวมกบเครองดมทมแอลกอฮอล อาจท าใหเกดภาวะปวดหว/ปวดศรษะ วงเวยน เปนลม จงหาม
รบประทานรวมกน
4. อาจท าใหเกดภาวะของเกลอโซเดยมในเลอดต า (Hyponatraemia ) เมอใชรวมกบยาบ าบดรกษาโรค
ลมชก เชน Carbamazepine
5. อาจเพมความเสยงของความเปนพษตอรางกายเมอใชยาไฮโดรคลอโรไทอะไซดรวมกบยารก ษาโรคเกาต
และยาปฏชวนะบางตว เชน Allopurinol และ Tetracycline ตามล าดบ
การเกบรกษายา
อณหภมหอง บรรจยาในภาชนะทปดมดชด เกบในททพนแสงสวาง แสงแดด หลกเลยงความรอนและความชน
และเกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 22
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
Amiloride+Hydrochlorothiazide ( HCTZ )
กลไกการออกฤทธ
ตวยาจะออกฤทธผานทางไต โดยเพมการขบน าและเกลอโซเดยมออกจากกระแสเลอด แตลดการขบออกของเกลอ
โพแทสเซยม
ขอบงใช
1. เปนยาขบปสสาวะเพอลดอาการบวมน าของรางกาย (Oedema)
2. รกษาโรคทองมาน (Ascites)
3. ใชรกษาโรคความดนโลหตสง (Hypertension)
4. รกษาโรคหวใจลมเหลว (Congestive Heart Failure)
ขนาดและวธใช
ผใหญ :
1. อาการบวมน า (Oedema):ขนาดรบประทานเรมตนท 5 มลลกรม/วน ขนาดรบประทานเพอคงระดบ
การรกษาอยในชวง 5 - 10 มลลกรม/วน
2. โรคทองมาน (Ascites): ขนาดรบประทานเรมตนท 5 มลลกรม/วน ขนาดรบประทานเพอคงระดบการ
รกษาอยในชวง 5 - 10 มลลกรม/วน
3. โรคหวใจลมเหลว (Congestive Heart Failure): ขนาดรบประทานเรมตนท 5 มลลกรม/วน ขนาด
รบประทานเพอคงระดบการรกษาอยในชวง 5 - 10 มลลกรม/วน
4. ความดนโลหตสง (Hypertension:ขนาดรบประทานเรมตนท 5 มลลกรม/วน ขนาดรบประทานเพอคง
ระดบการรกษาอยในชวง 5 - 10 มลลกรม/วน
เดก:ทวไปค านวณขนาดการใชยากบเดกโดยใชเกณฑน าหนกตวเดกเชน น าหนกตวประมาณ 6 - 20
กโลกรมรบประทาน 0.625 มลลกรม/น าหนกตว 1 กโลกรม/วน อยางไรกตามแพทยจะเปนผพจารณา
ขนาดการใชยาในเดกตามความเหมาะสมกบอาการโรค อาย และน าหนกตวของเดกเปนกรณๆไป
ผลขางเคยงจากการใชยา
มภาวะเกลอโพแทสเซยมในรางกายสงเกนปกต มภาวะเกลอโซเดยมในรางกายต ากวาปกต ระคายเคองในระบบ
ทางเดนอาหาร หวกระหายน า วงเวยน ผนคน ออนเพลย กลามเนอเปนตะครว ปวดศรษะ ความดนโลหตต า
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผทแพยาน
2. หามใชยานกบผทมภาวะเกลอโพแทสเซยมในรางกายสง (ตรวจพบจากการตรวจเลอด)
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 23
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
3. ควรเฝาระวงปรมาณเกลอแรตางๆในเลอด โดยตองควบคมใหอยในภาวะปกต
4. ระวงการใชยากบสตรตงครรภ สตรทอยในภาวะใหนมบตร รวมถงผสงอาย
5. ระวงการใชยานกบผปวยโรคเบาหวานและตองหยดการใชยาอยางนอย 3 วนกอนเขารบการตรวจ
ปรมาณน าตาลในเลอด (Glucose – tolerance tests) เนองจากยานจะมผลใหน าตาลในเลอดสง
ผดปกตได
รปแบบยา ยาเมดชนดผสมรวมกบยาขบปสสาวะตวอนคอ Amiloride HCl 5 มลลกรม + Hydrochlo
rothiazide 50 มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยาทเพมประมาณเกลอโพแทสเซยมในรางกายเชน ยา Potassium chloride, ยาขบปสสาวะ
ชนดทไมขบเกลอโพแทสเซยมทนอกเหนอจากยาอะมโลไรด (เชน ยา Spironolactone), ยากลม ACE
inhibitors, ยากลม Angiotensin II receptor antagonists สามารถกอใหเกดภาวะโพแทสเซยมใน
รางกายสงเกนปกตได จงควรหลกเลยงการใชยาอะมโลไรดรวมกบยากลมดงกลาว
2. รวมกบยาแกปวดกลมเอนเสด (NSAIDs), ยา Cyclosporin และยาลดความดนโลหตบางตว (เชน ยาใน
กลมยา ACE inhibitors) อาจเพมความเสยงท าใหเปนพษกบไต หากไมมความจ าเปนใดๆควรเลยงการ
ใชยาเหลานรวมกน
3. รวมกบยากลมไทอะไซด (Thiazides) หรอ Chlorpropamide (ยารกษาเบาหวานชนด 2) สามารถท า
ใหเกดภาวะเกลอโซเดยมในรางกายต าอยางรนแรง จงควรหลกเลยงการใชยากลมดงกลาวรวมกน
4. รวมกบยา Carbenoxolone (ยารกษาแผลเปบตค) อาจท าใหฤทธในการสมานแผลของ
Carbenoxolone ดอยประสทธภาพลง จงควรหลกเลยงการใชยานรวมกน
การเกบรกษายา
ทเยนหรอในชวงอณหภม 15 - 30 องศาเซลเซยส (Celsius) หามเกบยาในชองแชแขงของตเยน เกบยาในภาชนะ
ทปดมดชด พนแสงแดดและความชน ไมควรเกบยาในหองน า และเกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 24
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
2.2 Anti-arrhythmic drugs
Atropine sulphate inj
กลไกการออกฤทธ
โดยตวยาจะตานการท างานของสารเคมกลมคลอลเนอจกทสงผลตอการท างานของกลามเนอตางๆ
(Anticholinergic agent) ท าใหเกดการปดกนของหนวยเซลลทคอยตอบสนองตอสารเคมกลมนทมอยในอวยวะ
ตางๆของรางกาย เชน หวใจ ล าไสเลก กลามเนอ หลอดลม ตา ตอมมทอ บางครงกเกดการกระตนตอสมองได
เชนกนนอกจากนยาอะโทรปนยงออกฤทธรกษาภาวะหวใจเตนชาใหคลคลายไปในทางทดขน ทงยงชวยลดภาวะ
หวใจหยดเตน ชวยท าใหหลอดลมคลายตว ขยายรมานตา และลดสารคดหลงตางๆของรางกายอกดวย
ขอบงใช
1. ลดเสมหะ และบรรเทาอาการปวดเกรง/ปวดบบในระบบทางเดนอาหาร
2. ปองกนการเกดสารคดหลงในหลอดลมกอนการใชยาสลบ
3. ใชตานพษของสาร Organophosphate ทมในยาฆาแมลง
4. บ าบดอาการหวใจเตนชา
5. ลดภาวะอกเสบในลกตา
ขนาดและวธใช
ก . บรรเทาอาการปวดเกรง/ปวดบบในระบบทางเดนอาหาร:
ผใหญ: รบประทาน 0.4 - 0.6 มลลกรม ทกๆ 4 - 6 ชวโมง
เดก:แพทยจะใชน าหนกตวในการค านวณ ขนาดรบประทาน ขนาดการบรหารชนดยาฉด และยาหยอดตา
ข. ปองกนการเกดสารคดหลงในหลอดลมกอนใชยาสลบ:โดยฉดยาเขากลามหรอผวหนง 30 - 60 นาท
กอนใหยาสลบ
ผใหญ: ฉดเขากลามเนอหรอผวหนง 300 - 600 ไมโครกรม กอนวางยาสลบ 30 - 60 นาท
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 25
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
เดก:น าหนกตวมากกวา 20 กโลกรม ฉด 300 - 600 ไมโครกรม
น าหนกตว 12 - 16 กโลกรม ฉด 300 ไมโครกรม
น าหนกตว 7 - 9 กโลกรม ฉด 200 ไมโครกรม
น าหนกตวมากกวา 3 กโลกรม ฉด 100 ไมโครกรม
ค. ส าหรบตานพษของสาร Organophosphate:
ผใหญ: ฉดเขาเสนเลอดหรอเขากลามเนอ 2 มลลกรม ทกๆ 10 - 30 นาท จนอาการดขน ในกรณทมอาการ
รนแรงอาจเพมความถของการใหยาเปนทกๆ 5 นาท
เดก: ฉด 20 ไมโครกรม/น าหนกตว 1 กโลกรม ทกๆ 5 - 10 นาท
ง. ส าหรบภาวะหวใจเตนชา (Bradycardia):
ผใหญ: ฉดเขาเสนเลอด 500 ไมโครกรม ทกๆ 3 - 5 นาท จนครบ 3 มลลกรม ขนาดสงสดของการใหยาไมเกน
0.04 มลลกรม/น าหนกตว 1 กโลกรม
เดก: เนองจากภาวะนพบนอยในเดก ขนาดยาจงขนกบดลพนจของแพทย
จ. รกษาภาวะตาอกเสบ:
ผใหญ: หยอดตา 1 - 2 หยด โดยใชยาทเขมขน 0.5 - 1% วนละ 4 ครง
เดก: หยอดตา 1 - 2 หยด ของยาทมความเขมขน 0.5%
ผลขางเคยงจากการใชยา
ปากแหง ทองผก ผวแหง หวใจเตนเรว ชพจรเตนผดปกต มานตาขยาย ตากลวแสง เพมความดนในลกตา รสก
สบสน กระวนกระวาย ประสาทหลอน หายใจล าบาก
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชยานกบผปวยโรคตอหน ผปวยโรคทางเดนหายใจแบบเรอรง ผปวยโรคหวใจลมเหลว ผปวยตอม
ลกหมากโต
2. ระวงการใชยานในผสงอาย เดก ทารก และหญงตงครรภ
รปแบบยา รปแบบยาฉด ขนาด 0.6 มลลกรม/มลลลตร
ปฎกรยาระหวางยา
การใชยาอะโทรปนรวมกบยาตานอาการซมเศรา เชน Amitriptyline, ยาตานสารฮสตามน เชน
Diphenhydramine, และยารกษาโรคหวใจเตนผดจงหวะ เชน Quinidine สามารถเพมฤทธของการตานสารคลอ
ลเนอจก (Anticholinergic effect) หากไมมความจ าเปน ควรหลกเลยงการใชยารวมกน
การเกบรกษายา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 26
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
อณหภมระหวาง 15 - 30 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยาใหพน แสงแดดและความชน เกบยาใหพนมอเดกและ
สตวเลยง และไมควรเกบยาในหองน า
Lidocain inj
ขอบงใช ใชเปนยาชาเฉพาะท
ขนาดและวธใช
ขนาดทสงสดแตละครง ไมควรใชยาทมตวยาเกนกวา 200 มลลกรม (ในน าหนกตว 70 กโลกรม) โดยฉด
SC หรอ IM
ผลขางเคยงจากการใชยา
อาจมอาการมนงง ตาพรามว ออนเพลย ชกและหมดสตได ท าใหความดนต า กดการเตนของหวใจ ท าใหหวใจเตน
ชา และหยดท างานได
ขอควรระวงในการใชยา
1. ในรายทผปวยเดกออนเพลยมาก ไดรบอาหารไมเพยงพอ หรอผสงอาย ควรลดขนาดของยาใหต าลง
2. ในกรณทผปวยเปนสตรก าลงตงครรภ ไมควรใชขนาดสง เพราะอาจเปนอนตรายตอทารกในครรภ
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 27
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
3. หามฉดเขาหลอดเลอดด าของผปวย ซงมตบหยอนสมรรถภาพ ทงน เพราะตบเปนอวยวะส าคญในการ
ก าจดสารพษของยาน
4. ไมควรใหยานแกผปวยทเปนโรค Heart Block หรอโรคทเกยวกบความผดปกตในการน าผานกระแส
ประสาทภายในหวใจ หรอในรายทหวใจเตนชากวาปกต หวใจวาย หรอความดนโลหตต าลง
รปแบบยา ยาฉด ในน ายา 1 มลลลตร ประกอบดวยตวยา Lidocaine HCL 10 มลลกรม
ปฎกรยาระหวางยา -
การเกบรกษายา
อณหภมระหวาง 15 - 30 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยาใหพน แสงแดดและความชน เกบยาใหพนมอเดกและ
สตวเลยง และไมควรเกบยาในหองน า
2.3 Beta-adrenoceptot blocking drugs
Propanolol
กลไกการออกฤทธ
ตวยาจะยบยงการท างานของ B1 และ B2 receptors (ตวรบ/Receptor ในกลามเนอหวใจ ทมหนาทชวยใหหวใจ
ท างานไดปกต) ท าใหลดอตราการเตนของหวใจ และยงสงผลใหความดนโลหตลดต าลง ตลอดจนถงลดความ
ตองการออกซเจนของกลามเนอหวใจ
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 28
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ขอบงใช
1. ใชรกษาความดนโลหตสง
2. ภาวะเจบหนาอกเนองจากการขาดเลอด
3. ภาวะหวใจเตนเรวผดจงหวะ
4. ชวยควบคมอาการสนหรอภาวะหวใจเตนผดจงหวะอนมสาเหตจากโรควตกกงวล โรคไทรอยดฮอรโมน
สง (โรคตอมไทรอยดเปนพษ)
5. รกษาโรคหวใจทมกลามเนอหวใจหนา
6. ปองกนโรคไมเกรน
ขนาดและวธใช
ก. รกษาความดนโลหตสง:
ผใหญ: รบประทานเรมตนท 40 - 80 มลลกรม วนละ 2 ครง เชา - เยน และสามารถปรบขนาดรบประทานเปน
160 - 320 มลลกรมตอวน หรอถาใชยาในรปแบบออกฤทธนาน (Extended release tablet)
รบประทานเรมตนท 80 มลลกรม วนละครง แลวปรบขนาดรบประ ทานเปน 120 - 160 มลลกรม วน
ละครง ขนาดสงสดของการรบประทานตองไมเกน 640 มลล กรมตอวน
เดก: ค านวณจากน าหนกตว เรมตนรบประทาน 1 มลลกรม/น าหนกตว 1 กโลกรม โดยการแบงรบประทาน
อาจเพมขนาดรบประทานเปน 2 - 4 มลลกรม/น าหนกตว 1 กโลกรม โดยแบงรบประทานวนละ 2 ครง
เชา - เยน
ข. รกษาภาวะหวใจขาดเลอด/โรคกลามเนอหวใจตาย (Myocardial infarction):
ผใหญ: รบประทานครงละ 40 มลลกรม วนละ 4 ครง เปนเวลา 2 - 3 วน เพมการรบประทานเปน 80 มลลกรม
วนละ 2 ครง เชา - เยน และสามารถสลบและปรบเปลยนการรบประทานเปน 180 - 240 มลลกรม/วน
โดยแบงรบประทาน
เดก: ภาวะนไมคอยพบในเดก จงไมมค าแนะน าทวไปในการใชยานในเดก
ค. รกษาภาวะหวใจเตนผดจงหวะ (Cardiac arrhythmias):
ผใหญ: รบประทานครงละ 30 - 160 มลลกรม/วน โดยแบงรบประทาน
เดก: รบประทานครงละ 250 - 500 ไมโครกรม/น าหนกตว 1 กโลกรมวนละ 3 - 4 ครง
ง. ปองกนโรคไมเกรน (Prophylaxis of migraine):
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 29
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ผใหญ: ขนาดรบประทานครงละ 40 มลลกรม วนละ 2 - 3 ครง จากนนเพมขนาดรบประทานเปน 160
มลลกรม/วน และสามารถเพมขนาดรบประทานเปน 240 มลลกรม/วนถาจ าเปน ควรหยดการใชยา
หากการรกษาไมดขนภายใน 4 - 6 สปดาห (ควรปรกษาแพทยทใหการรกษากอน)
เดก: การใชยาขนกบน าหนกตวของเดก อาย และดลพนจของแพทย
จ. รกษาอาการเจบหนาอก (Angina pectoris):
ผใหญ: รบประทานครงละ 40 มลลกรม วนละ 2 – 3 ครง อาจเพมขนาดรบประทานเปน 120 – 240 มลลกรม/
วน หรอในผปวยบางรายตองไดรบยาถง 320 มลลกรม/วน ส าหรบยาโพรพาโนลอลในรปแบบทออก
ฤทธนาน(Extended release) สามารถใหผปวยรบประทานได 80 มลลกรม วนละครง และอาจเพม
ขนาดรบประทานได ภายใน 3 – 7 วน โดยปรบเปน 160 มลลกรม วนละครง ขนาดสงสดของการ
รบประทานยาชนดทออกฤทธนานไมเกน 320 มลลกรม/วน
เดก: อาการนไมคอยพบในเดก จงไมมค าแนะน าทวไปในการใชยานในเดก
ฉ. รกษาโรคหวใจทมกลามเนอหนา (Hypertrophic cardiomyopthy):
ผใหญ: รบประทานครงละ 10 - 40 มลลกรม วนละ 3 - 4 ครง
เดก: โรคนไมคอยพบในเดก จงไมมค าแนะน าทวไปในการใชยานในเดก
ช. การรกษาอาการหวใจเตนเรวในผปวยไทรอยดฮอรโมนสง:
ผใหญ: รบประทานครงละ 10 - 40 มลลกรม วนละ 3 - 4 ครง
เดก: ขนาดยาขนกบอาย น าหนกตวของเดก และดลพนจของแพทย
ซ. สนบสนนการรกษาในผปวยโรควตกกงวล:
ผใหญ: รบประทานครงละ 40 มลลกรม วนละครง อาจเพมเวลารบประทานเปนวนละ 2 – 3 ครง หากจ าเปน
เดก: โรคนไมคอยพบในเดก จงไมมค าแนะน าทวไปในการใชยานในเดก
ผลขางเคยงจากการใชยา
ผปวยอาจจะรสกเยนตามแขนขา นอนไมหลบ ออนเพลย วงเวยน คลนไสอาเจยน ทองผก รสกไมสบาย
ในกระเพาะอาหาร รสกหงดหงด สบสน ซมเศรา จตหลอน/ประสาทหลอน อาจพบอาการขางเคยงทรนแรงได
เชน หวใจลมเหลว หวใจหยดเตน และหลอดลมหดเกรงตวท าใหหายใจล าบาก
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชยานกบผปวยดวยภาวะหวใจเตนชา (Sinus brady cardia) ผปวยทอยในภาวะชอกดวยอาการ
โรคหวใจก าเรบ ผปวยโรคถงลมโปงพอง
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 30
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
2. หามใชยานกบผปวยทอยในภาวะน าตาลในเลอดต า ผทอยในภาวะมเลอดออกอยางรนแรง ผทมภาวะ
ความเปนกรดในรางกายสง ผปวยดวยหลอดเลอดแดงในระยะรนแรง และผปวยทมภาวะหวใจเตน
ผดปกตระดบรนแรง (2nd or 3rd degree heart block)
3. หามใชยากบหญงตงครรภในไตรมาสท 2 และ 3
4. ระวงการใชยากบผปวยทมประวตภาวะหวใจลมเหลว ผปวยทมโรคเกยวกบหลอดเลอดด า ผปวย
โรคเบาหวาน ผปวยทมภาวะตบ – ไตท างานผดปกต
5. โพรพราโนลอลสามารถเพมความเสยงของอาการหวใจเตนชา และมภาวะความดนโลหตต า (หนามด
วงเวยน ไดงาย) หากพบอาการดงกลาวควรตองปรกษาแพทย/ไปโรงพยาบาลโดยเรว
6. ส าหรบผปวยสงอาย แนะน าใหใชโพรพราโนลอลในรปแบบทออกฤทธนาน (Sustained -release
preparations) ดวยตวยาจะคอยๆออกฤทธเหมาะตอรางกายของผสงอาย อกทงชวยปองกนการลม
รบประทานยาในมอถดไป
รปแบบยา รปแบบยาเมด ขนาด 10 และ 40 มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบเครองดมทมแอลกอฮอล สามารถกอใหเกดภาวะความดนโลหตต า โดยอาจพบอาการปวดศรษะ
วงเวยน เปนลม ชพจรเตนผดปกต หากเกดอาการดงกลาวตองรบสงตวผปวยไปพบแพทย/ไป
โรงพยาบาลโดยเรว ดงนนหามรบประทานยาโพรพราโนลอลรวมกบเครองดมทมแอลกอฮอล
2. รวมกบกลมยาวตามนผสมแรธาตบ ารงรางกาย อาจท าใหฤทธในการรกษาของโพรพราโนลอลดอย
ประสทธภาพลงไป หากมความจ าเปนตองใชยารวมกน ควรปรบเวลาในการรบประทานใหหางกนอยาง
นอย 2 ชวโมงขนไป
3. รวมกบอาหาร จะท าใหการดดซมยาโพรพราโนลอลเขาสรางกายดขนและสงผลตอการออกฤทธในการ
รกษา และควรรบประทานายาในเวลาเดยวกนในแตละวน นอกจากมค าสงเปลยนแปลงจากแพทย
4. รวมกบยาขยายหลอดลม เชน Aminophylline จะสงผลใหฤทธในการรกษาของโพรพราโนลอลดอยลง
ไป อกทงท าใหฤทธของ Aminophylline เพมมากขน โดยพบอาการ เชน คลนไส อาเจยน นอนไมหลบ
สน ชพจรเตนผดจงหวะ เปนตน หากจ าเปนตองใชยารวมกน แพทยจะเปนผปรบขนาดและระยะเวลาใน
การรบประทาน
5. รวมกบยารกษาโรคตดเชอเอชไอว เชน Atazanavir อาจเพมความเสยงทผปวยจะมอาการหวใจเตนผด
จงหวะ วงเวยน เปนลม ควรตองปรกษาแพทยเพอปรบขนาดยาและแนวทางการรกษาใหสอดคลองกบ
อาการของผปวย
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 31
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
6. รวมกบยาลดความดนโลหต เชน Verapamil อาจท าใหผปวยไดรบผลขางเคยงของยามากยงขน เชน ม
อาการออนแรง ปวดศรษะ เปนลม บวม น าหนกเพม หายใจตดขด/หายใจล าบาก เจบหนาอก ชพจรเตน
ผดจงหวะ หากจ าเปนตองใชยาทง 2 ตวรวมกน แพทยจะเปนผปรบขนาดการรบประทานใหสอดคลอง
และเหมาะสมกบผปวยเปนรายบคคล
การเกบรกษายา
ทอณหภม 20 - 25 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยาใหพน แสงแดดและความชน เกบยาใหพนมอเดกและสตว
เลยง และไมควรเกบยาในหองน า
Metoprolol
กลไกการออกฤทธ
ตวยาจะออกฤทธลดอตราการเตนของหวใจลดการบบตว ลดปรมาณเลอดทออกจากหวใจ จากกลไกโดยรวมท
กลาวมาจงท าใหความดนโลหตลดลง
ขอบงใช
1. รกษาความดนโลหตสง
2. รกษาภาวะหวใจหองลางเตนเรวผดปกต (Ventricular tachycardia)
3. รกษาอาการเจบหนาอกดวยภาวะหวใจขาดเลอด (Angina)
4. รกษาโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน (Acute myocardial infarction)
5. ปองกนการเกดไมเกรน (Migraine)
ขนาดและวธใช
ก. รกษาความดนโลหตสง:
ผใหญ: ขนาดยาเมอเรมตนรบประทาน 50 - 100 มลลกรม/วนเพยงครงเดยว หรอแบงรบประทานวนละ 2 ครง
(ทก 12 ชวโมง) แตหากเปนยาชนดทคอยๆปลดปลอยตวยา (Extended-release) รบประทาน 25 –
100 มลลกรมวนละครง ทงนขนาดยาทคงระดบการรกษารบประทาน 100 - 200 มลลกรม/วน
ข. ส าหรบปองกนไมเกรน:
ผใหญ: รบประทาน 100 - 200 มลลกรม/วน หรอแบงรบประทานวนละ 2 ครง (ทก 12 ชวโมง
ผลขางเคยงจากการใชยา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 32
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
เกดขนไดเมอผปวยไดรบยาเมโทโพรลอลในขนาดสงๆ โดยอาจจะมอาการตอไปนเชน วงเวยน งวงนอน ออนแรง
ทองเสย ฝนราย นอนไมหลบ ซมเศรา ตาพรา เลอดไปเลยงตามปลายมอ-ปลายเทาลดลง (รสกเยนและ/หรอชา)
สวนอาการขางเคยงทรนแรงทพบไดคอ ภาวะหวใจเตนชาจนเปนเหตใหเปนลมในทสด นอกจากนอาจพบอาการ
ตวเขยว นวมอ-นวเทาซด มอ-เทาบวม สมรรถภาพทางเพศดอยลงไป ผมรวง อารมณเปลยนแปลงเรว หายใจ
ตดขด/หายใจล าบาก ไอ กระหายน า เจบคอ มไข ตาเหลอง/ตวเหลอง ปวดทอง คลนไส บางครงยงอาจพบอาการ
คลายแพยาโดยมผนคนขนตามตว
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชในผทแพยาน
2. หามใชยานกบผปวยกลมตอไปนเชน โรคหวใจเตนผดจงหวะ (Sick sinus syndrome), ภาวะหวใจ
ลมเหลว (Decompensated heart failure), มความผดปกตในระบบการไหลเวยนโลหตทรนแรง
(Severe peripheral arterial circulatory disorders), ผปวยทอยในภาวะชอกดวยโรคหวใจ, ผปวย
โรคหด, ผปวยทมระดบความดนโลหตตวบน (Systolic blood pressure) ต ากวา 100 มลลเมตรปรอท
, ผทมภาวะเลอดเปนกรด (เชน ในผปวยโรคเบาหวานหรอโรคหดทควบคมโรคไมได)
3. หามใชยานกบหญงตงครรภและในหญงใหนมบตร
4. หามปรบขนาดรบประทานหรอหยดการใชยานดวยตนเองโดยมไดปรกษาแพทย
5. ระวงการใชยานกบผปวยหวใจลมเหลวชนด Compensated heart failure, ผปวยดวยโรคหลอดลมหด
เกรงตว/หายใจล าบาก, ผปวยโรคตบ, ผปวยทมภาวะหวใจเตนชา, และผปวยทเคยมประวตดวยโรค
กลามเนอออนแรง
6. หลกเลยงการใชยานรวมกบยาชาดวยอาจเกดภาวะกดการท างานของหวใจ
7. ระหวางการใชยานตองระวงเรองการขบขยวดยานพาหนะหรอการท างานเกยวกบเครอง จกรกลเพราะ
ยามผลใหงวงซมได
รปแบบยา ยาเมด ขนาด 100 มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยา Reserpine (ยาลดความดนโลหต) และยาในกลม MAOIs จะท าใหฤทธของยาเมโทโพรลอล
เพมมากขน หากจ าเปนตองใชยารวมกนแพทยจะปรบขนาดรบประทานใหเหมาะสมเปนรายบคคลไป
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 33
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
2. รวมกบยาลดกรดทมเกลออะลมเนยม (Aluminium, เชน ยาAluminium hydroxide) หรอเกลอ
แมกนเซยม (เชน ยา Magnesium hydroxide)จะท าใหการดดซมยาเมโทโพรลอลมากยงขน จงควร
เลยงการรบประทานรวมกนหรอปรบเวลาของการรบประทานไมใหตรงกน
3. รวมกบยาบางตวอาจท าใหความเขมขนของยาเมโทโพรลอลในเลอดเพมสงขน หากไมมความจ าเปนใดๆ
ควรหลกเลยงการรบประทานยารวมกน ยากลมดงกลาว เชน Bupropion, Cimetidine,
Diphenhydramine, Fluoxetine, Hydroxycholoquine, Paroxe tine, Quinidine, Ritonavir
4. รวมกบกลมยาชา/ยาสลบอาจเกดความเสยงของภาวะความดนโลหตต าและหวใจลมเหลวจงควรเลยง
การใชยารวมกน
การเกบรกษายา
ทอณหภม 15 - 30 องศาเซลเซยส (Celsius) หามเกบยาในชองแชแขงของตเยน เกบยาในภาชนะทปดมดชด พน
แสงแดด ความรอนและความชน ไมเกบยาในหองน า และเกบยาใหพนมอเดกและสตวเลย
2.4 Drugs affecting the renin-angiotensin system
Enalapril
กลไกการออกฤทธ
ตวยาจะยบยงการท างานของ Angiotensincon verting enzyme (เอนไซมควบคมการบบตวของหลอดเลอด
แดง) สงผลใหรางกายไมสามารถเปลยนสารตงตนทควบคมการบบตวของหลอดเลอดแดง (Angiotensin I) ไปเปน
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 34
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
สาร Angiotensin II ทควบคมการบบตวของหลอดเลอดแดงได ดวยกลไกนจงลดภาวะการหดตว/บบตวของ
หลอดเลอดแดง และสงผลใหลดความดนโลหต
ขอบงใช
1. รกษาโรคความดนโลหตสง โดยจะใชเปนยาเดยวหรอใชรวมกบยาขบปสสาวะกลมไทอะ ไซด (Thiazide
- type diuretics)
2. รกษาโรคหวใจลมเหลว แพทยมกจะใชรวมกบยาขบปสสาวะ และยาในกลมดจตลลส (Digitalis: ยา
ควบคมการเตนของหวใจเชน Digoxin
ขนาดและวธใช
ผใหญ :
1. ส าหรบความดนโลหตสงขนาดรบประทานเรมตนท 5 มลลกรม วนละครง
ขนาดรบประทานทวไปอยในชวง 10 - 40 มลลกรม วนละครง หรอแบงรบประทานวนละ 2 ครง
หากการควบคมความดนโลหตไมดขน อาจใชยาขบปสสาวะรวมกบอนาลาพรล
2. ส าหรบโรคหวใจลมเหลวขนาดรบประทานเรมตนท 2.5 มลลกรมขนาดรบประทานทวไปอยในชวง
2.5 - 20 มลลกรม โดยแบงรบประทานวนละ 2 ครงขนาดรบประทานสงสดไมเกน 40 มลลกรม/วน
โดยแบงรบประทาน
ผลขางเคยงจากการใชยา
อาการวงเวยนขณะ นงหรอนอนเมอใชยาในชวงแรก อาจหลกเลยงอาการวงเวยนในระยะเรมตนโดยรบประทาน
ยาในชวงเวลากอนนอน นอกจากนยงพบอาการไอแหงๆและมกท าใหผปวยเขาใจผดคดวาเปนโรคหวดหรอมโรค
อนแทรกซอน หากอาการไอไมดขน ควรขอค าแนะน าจากแพทยชวยเปลยนยานอกจากน อาการขางเคยงอนๆท
อาจพบไดจากยาอนาลาพรล เชน อาการผนคน คลนไส ปวดศรษะ รสกเหนอยลา ส าหรบอาการขางเคยง
บางอยาง หากเกดขนแลวจะท าใหเกดความเสยงและมอนตรายตอผปวยอยางมาก อาท มอ ขา หนา และปากม
อาการบวม หายใจล าบาก เจบหนาอก หวใจเตนเรว หรอหวใจเตนผดจงหวะ ซงหากพบอาการดงกลาว ใหรบน า
ตวผปวยไปพบแพทย/ไปโรงพยาบาลทนท
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชยานกบผปวยแพยาอนาลาพรล
2. หามใชยานกบหญงตงครรภเพราะยานอาจสงผลใหทารกเกดความพการแตก าเนดได และกบหญงทอยใน
ภาวะใหนมบตรเพราะยานผานเขาสน านมได
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 35
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
3. หลกเลยงอาหารเคมหรอเครองดมทมแอลกอฮอลเนองจากจะสงผลใหการออกฤทธของอนาลาพรลนอย
ลง
4. หากมอาการวงเวยนหลงรบประทานยาน ควรหลกเลยงการขบรถยนตหรองานทตองปฏบต เกยวกบ
เครองจกร
รปแบบยา ยาเมดขนาดความแรง 5 และ 20 มลลกรม/ เมด
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยาขบปสสาวะบางตวอาจกอใหเกดภาวะความดนโลหตต า โดยอาจพบอาการ หวใจเตนชา
วงเวยน เปนลม หรอปวดศรษะ หากมอาการดงกลาวควรตอง ปรบขนาดใหเหมาะสม ยาขบปสสาวะ
ดงกลาว เชน Hydrochlorothiazide
2. รวมกบยารกษาโรคเกาต อาจเพมความเสยงของอาการแพยาอยางรนแรง หากพบเหนอาการ หนา ปาก
ลนบวม มผนคน มไข ปวดกลามเนอ ออนแรง ใหหยดยา แลวรบไปพบแพทย/ไปโรงพยาบาล ยารกษา
โรคเกาตดงกลาว เชน Allopurinol
3. รวมกบยาแกปวดกลมเอนเสด (NSAIDs: Non steroidal antiinflam matory drugs) สามารถสงผล
ตอฤทธในการลดความดนโลหตของอนาลาพรล อกทงมความเสยงของการเกดอนตรายกบไตมากขน จง
ควรหลกเลยงการใชยารวมกน ยาแกปวดกลม NSAIDs ดง กลาว เชน Fenoprofen, Ibuprofen,
Naproxen
การเกบรกษายา
ในทเยนหรอในชวงอณหภม 15 - 30 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยาในภาชนะทปดมดชด พนแสงสวาง แสงแดด
และความชน ไมเกบยาในหองน า และเกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 36
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
2.5 Calcium –channel blocker
Amlodipine
กลไกการออกฤทธ
ออกฤทธท าใหเสนเลอดทไปเลยงบรเวณหวใจ และเสนเลอดฝอยขยาย ตว จงสงผลใหความดนโลหตลดลง
นอกจากนยงเพมปรมาณออกซเจนทไปเลยงบรเวณกลาม เนอหวใจ จงท าใหหวใจท างานไดดขน
ขอบงใช
ใชรกษาความดนโลหตสง โรคกลามเนอหวใจขาดเลอด (โรคหลอดเลอดหวใจ) และอาการเจบหนาอกเนองจาก
หลอดเลอดทไปเลยงหวใจตบตน
ขนาดและวธใช
ผใหญ: รบประทาน 5 – 10 มลลกรม วนละ 1 ครง สามารถรบประทานกอนหรอหลงอาหารกได
เดก :ขนกบดลพนจของแพทยเทานน
ผลขางเคยงจากการใชยา
อาจพบอาการปลายมอ ปลายเทาบวม (Peripheral edema) ปวดศรษะ อาหารไมยอย คลนไส วงเวยน
ออนเพลย นอนไมหลบ ซมเศรา หวใจเตนเรวอาการขางเคยง/ผลขางเคยงทพบได แตพบไดนอย ไดแก ตวเหลอง
ตบอกเสบ น าตาลในเลอดสง อาการสน และกลมอาการผดปกตทเกดกบผวหนงและเยอเมอกทเรยกวา Steven -
Johnson Syndrome
ขอควรระวงในการใชยา
1. ระมดระวงการใชยากบผปวย โรคตบ โรคหวใจลมเหลว
2. ระวงการใชยากบสตรตงครรภ (อาจท าใหทารกเสยชวตในครรภได) และสตรทก าลงใหนมบตร
รปแบบยา ยาเมดขนาดความแรง 10 มลลกรม
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยาลดไขมนบางตว สามารถกอใหเกดความเสยหายกบตบและไต เพราะยาแอมโลดปนสามารถ
เพมระดบยาลดไขมนบางกลมในกระแสเลอดได อาทเชน ยา Simvastatin
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 37
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
2. รวมกบยาแกปวด/ลดไขบางตว สามารถกอใหเกดภาวะความดนโลหตสงได จงตองใหแพทยเปนผปรบ
ขนาดการรบประทานเพอลดผลเสยดงกลาว ยาแกปวดลดไขดงกลาว เชน ยา Aspirin, ยา Ibuprofen
3. การใชยากลมสเตยรอยดบางชนด สามารถลดผลการท างานของยาแอมโลดปนและสง ผลใหความดน
โลหตลดลงได ยากลมสเตยรอยดดงกลาว เชน Methylprednisolone (ยาเพรดนโซโลน)
4. รวมกบยาปฏชวนะบางกลม สามารถเพมระดบของยาแอมโลดปนในกระแสเลอด จนสงผลท าใหม
อาการขางเคยงเพมขน เชน ความดนโลหตต าอยางมาก หวใจเตนผดจงหวะ มอาการคงของน าใน
รางกาย (อาการบวมทวตว) ตบบวม จนกระทงหวใจลมเหลว ยาปฏชวนะดงกลาว เชน
Clarithromycin
การเกบรกษายา
อณหภมหอง ควรเกบใหพนแสงแดดและความชน และตองเกบยาใหพนมอเดกเสมอ
2.6 Sympathomimatic
Epinephrine ( Adrenaline )
กลไกการออกฤทธ
กลไกการออกฤทธทตวรบชอ แอดรเนอจก ทงแอลฟาและเบตา (Alpha and Beta adrenergic receptors;
ตวรบทท า งานเกยวของกบระบบประสาทอตโนมต) สงผลใหเกดการคลายตวของกลามเนอเรยบทหลอดลม ,
กระตนการท างานของหวใจ, รวมถงท าใหหลอดเลอดบรเวณกลามเนอลายคลายตวส าหรบการใชอะดรนาลนผสม
ในยาชา จะท าใหลดการดดซมยาชาจากบรเวณอวยวะทใชยาชานน ท าใหยาชาออกฤทธไดนานและม
ประสทธภาพของการออกฤทธไดดขนกลไกการออกฤทธ
ขอบงใช
1. ใชเปนยาชวยกชวตกรณหวใจหยดท างานฉกเฉน
2. ใชรกษาโรคหด (Asthma) ชวงมอาการรนแรง
3. ใชรกษาอาการแพอยางรนแรง (Anaphylactic shock หรอ Anaphylaxis)
4. ใชรกษาภาวะมความดนสงในลกตา (Ocular hypertension เชน ในโรคตอหน, สายตาสนมากๆ,
โรคเบาหวาน, ในผสงอาย)
5. ใชรกษาอาการตอหนประเภท Open-angle glaucoma
6. เปนยาผสมรวมกบยาชาเชน ยา Lidocaine
ขนาดและวธใช
ก. ส าหรบภาวะหวใจหยดเตน/ลมเหลว (Advanced cardiac life support)
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 38
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ผใหญ: ใหเจอจางยาขนาด 1 มลลกรม/มลลลตรกบน าเกลอ Sodium chloride 0.9% จ านวน 9 มลลลตร จะได
สารละลาย 10 มลลลตร ฉดเขาหลอดเลอดด า 10 มลลลตร หากจ าเปนอาจตองใหยาซ าทกๆ 2 - 3 นาท
เดก: ขนาดเรมตนโดยใหยาเขาหลอดเลอดด า 10 ไมโครกรม/น าหนกตว 1 กโลกรม อาจใหซ าทกๆ 2 - 3 นาท
(ตองเจอจางยาเหมอนของผใหญ)
ข. ส าหรบอาการแพขนรนแรง (Anaphylactic shock/Anaphylaxis):
ผใหญ: ใหเจอจางยาขนาด 1 มลลกรม/มลลลตรกบน าเกลอ Sodium chloride 0.9% จ านวน 9 มลลลตร จะได
สารละลาย 10 มลลลตร ฉดเขาหลอดเลอดด า 5 มลลลตร โดยฉดในอตราชาๆขนาด 100 ไมโครกรม/นาท และ
หยดการใหยาเมออาการดขน
เดก: ขนาดเรมตนโดยใหยาเขาหลอดเลอดด า 10 ไมโครกรม/น าหนกตว 1 กโลกรม หากเดกมน าหนกตวมากกวา
30 กโลกรม ใหใชยาขนาด 300 ไมโครกรม (ตองเจอจางยาเหมอนของผใหญ)
ค.ส าหรบโรคหด (Asthma) ทอาการรนแรง:
ผใหญ: ฉดเขากลามเนอหรอใตผวหนง 300 - 500 ไมโครกรม
เดก: ฉดเขากลามเนอหรอใตผวหนงขนาด 10 ไมโครกรม/น าหนกตว 1 กโลกรม ขนาดสงสดในเดกไมควรเกน
500 ไมโครกรม
ผลขางเคยงจากการใชยา
ท าใหรสกไมสบายในกระเพาะอาหารและล าไส ปสสาวะขด อาหารไมยอย น าตาลในเลอดสงเพมขน
เหงอออกมาก น าลายออกมาก ออนเพลย มอาการตวสน เกลอโพแทสเซยมในเลอดต า (อาการออน เพลย
กลามเนอเปนตะครว หวใจเตนผดปกต) ตาพรามว ตากลวแสง ตวบวม
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผทแพยาน
2. หามใชยานกบผทอยในภาวะความดนโลหตสง
3. หามใชรกษาตอหนประเภท Angle-closure glaucoma
4. หามใชกบผทมภาวะหวใจเตนผดจงหวะหรอหวใจเตนเรว
5. หามใชรวมกบยาชาและฉดเขาบรเวณนวมอ นวเทา ห จมก และอวยวะเพศ
6. ระวงการใชยานในผปวยโรคหลอดเลอดหวใจ ผปวยดวยไทรอยดฮอรโมนสง (ตอมไทรอยดเปนพษ)
ผปวยโรคเบาหวาน ผปวยโรคพารกนสน
7. ระวงการใชยาในสตรตงครรภ สตรทอยในภาวะใหนมบตร และผสงอาย การใหยาในผปวยกลมนตอง
ไดรบค าสงจากแพทยเทานน
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 39
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
รปแบบยา ยาฉดขนาดความแรง 1 : 1000
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยากลม TCAs อาจกระตนท าใหเกดภาวะความดนโลหตสงและหวใจเตนผดจงหวะ ควรเลยงการ
ใชรวมกน หรอแพทยปรบขนาดการใชยาใหเหมาะสมกบคนไขเปนรายบคคลไป
2. รวมกบยา Methyldopa, Guanethidine, อาจเปนเหตใหเกดความดนโลหตสง การใชยารวมกนตองเฝา
ระวงความดนโลหตใหเปนปกตเสมอ หรอแพทยปรบขนาดการใชยาใหเหมาะสมกบคนไขเปนกรณไป
3. รวมกบยาลดน าตาลในเลอด (ยารกษาโรคเบาหวาน) เชน Alogliptin และ Metformin อาจท าให
ประสทธภาพของยาลดน าตาลในเลอดดอยลงไป หากจ าเปนตองใชรวมกน แพทยจะปรบขนาดการใชยา
ใหเหมาะสมเปนกรณไป
การเกบรกษายา
ภายใตอณหภม 25 องศาเซลเซยส (Celsius) หามเกบยาในชองแชแขงของตเยน เกบยาในภาชนะทปดมดชด พน
แสงแดดและความชน เกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง
2.7 Antiplatelet drug
Aspirin
กลไกการออกฤทธ
ยบยงเอนไซม ชอ Cyclooxygenase ซงเปนเอนไซมทท าใหเกดการสงเคราะหสาร Prostaglandin และ
Thromboxane ทเกยวของกบการอกเสบของเนอเยอในรางกาย กระบวนการดงกลาวจะสงผลใหการอกเสบและ
อาการไขของรางกายลดลง นอกจากนยงสงผลยบยงการรวมตวของเกลดเลอด จงชวยยบยงการอดตนของหลอด
เลอดได
ขอบงใช
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 40
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ใชเปนยาแกปวด ลดไข ปจจบนไดถกน ามาใชเปนยาปองกนการจบตวของเกลดเลอด เพอลดภาวะอดตนของ
หลอดเลอดทไปเลยงสมองและหวใจ (โรคหลอดเลอดสมอง และโรคหลอดเลอดหวใจ)
ขนาดและวธใช
แอสไพรน ในขนาดรบประทานส าหรบการปองกนภาวะหวใจลมเหลว และภาวะอดตนของหลอดเลอด แพทยจะ
สงจายยาในขนาดทเหมาะสมกบคนไขแตละรายไป โดยปกตมกจะได รบค าสงแพทยใหรบประทานยา 1 เมดตอ
วน
ผลขางเคยงจากการใชยา
สามารถท าใหเกดอาการ คลนไส รสกไมสบายในระบบทางเดนอาหาร เลอดออกในทางเดนอาหาร เกดภาวะกรด
ไหลยอน อาหารไมยอย เบออาหาร
ขอควรระวงในการใชยา
หามใชยาฯ กบหญงตงครรภและหญงทอยในภาวะใหนมบตร เพราะอาจสงผลใหเกดภา วะเลอดออกในทารกได
หามใชยากบเดกทารก
1. หามใชยากบผทปวยทเปนแผลในกระเพาะอาหารและล าไส
2. หามใชยากบผทเปนโรคไขเลอดออก หรอผปวยทอยในภาวะตกเลอด
3. ระวงการใชยาในผปวยโรคไตชนดไตวายเรอรง (Chronic Renal Insufficiency)
4. ระวงการใชยากบผปวยดวยโรคตบ
5. ระวงการใชยากบผทมภาวะเกลดเลอดต า
6. การใชยาในเดกตองไดรบค าแนะน าจากแพทยเทานน
รปแบบยา ยาเมดขนาดความแรง 81 และ 300 มลลกรม
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยาทใชดดซบพษในกระเพาะ ล าไส อาจท าใหการดดซมของยาแอสไพรนเขาสรางกายลดนอยลง
ยาดงกลาว เชน Activated Charcoal
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 41
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
2. รวมกบยาทมฤทธเปนดาง จะท าใหการดดซมยาแอสไพรนลดลง จงควรหลกเลยงการใชยารวมกน ยาทม
ฤทธเปนดางดงกลาว เชน กลมยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
3. รวมกบ ยาตานการอกเสบบางกลมกสามารถลดการดดซมของยาแอสไพรนไดเชนเดยวกน ยาดงกลาว
เชน ยากลมสเตยรอยด (Corticosteroids)
การเกบรกษายา
อณหภมหอง พนจากแสงแดดและความชน และตองเกบยาใหพนมอเดก
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 42
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
2.8 Lipid-regulating drugs
Gemfibrozil
กลไกการออกฤทธ
ตวยาจะออกฤทธยบยงกระบวนการไลโปไลซส (Lipolysis: ขบวนการสลายไขมนทท าใหเกดภาวะไขมนในเลอด
สง) และยบยงการสะสมไขมนในตบ นอกจากน ยงยบยงการหลงไขมน VLDL จากตบอกดวย
ขอบงใช
1. รกษาภาวะ/โรคไขมนในเลอดสง (Hyperlipidacmias)
2. ลดความเสยงของการเปนโรคหลอดเลอดหวใจ ดวยมน าหนกตวเกน/โรคอวน และมไขมนในเลอดสงกวา
ปกต
ขนาดและวธใช
ผใหญ: รบประทานครงละ 600 มลลกรม วนละ 2 ครง กอนอาหารครงชวโมงเปนอยางต า เชา - เยน ขนาด
รบประทานสงสดไมเกน 1.5 กรม/วน
เดก: การใชยานในเดก มขอจ ากดการใชมาก การใชยานในเดกจงอยในดลพนจของแพทยเปนรายๆไป
ผลขางเคยงจากการใชยา
รสกไมสบายในกระเพาะอาหาร ปวดทอง วงเวยน งวงนอน ปวดตามขอและกลามเนอ ความ รสกทางเพศลดลง ม
อาการคลายเปนโรคหวด นอกจากนยงสามารถพบอาการขางเคยงในระดบทรนแรง เชน ปวดเสยดทกระเพาะ
อาหาร ตวเหลอง ตาเหลอง การมองเหนภาพไมชดเจน ปวดแสบขณะถายปสสาวะ ปวดกลามเนอพรอมมอาการ
ตงของกลามเนอ มไข ปสสาวะมสคล า หายใจสนหรอเตนระรว ขาดสมาธ มจดแดงขนตามรางกาย ซงหากพบ
อาการขางเคยงเชนน ควรตองรบไปพบแพทย/ไปโรงพยาบาลโดยทนท
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชยานกบผทแพยาเจมไฟโบรซล
2. หามใชยานกบผปวยโรคตบ ผปวยโรคไตท างานผดปกตขนรนแรง
3. การใชยานตอเนองเปนเวลานาน ตองคอยควบคมระดบไขมนในเลอดไมใหต ากวาเกณฑปกต อกทงตอง
คอยตรวจสอบการท างานของตบวาผดปกตหรอไม
4. ระวงการใชยานกบสตรตงครรภและสตรทอยในภาวะใหนมบตร
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 43
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
5. ระหวางการใชยาเจมไฟโบรซล ควรตองตรวจสอบระบบเลอดวามความผดปกตหรอไม เชน ภาวะโลหต
จาง
รปแบบยา ยาเมด ขนาดความแรง 600มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยาลดไขมนบางตว เชน กลม Simvastatin สามารถกอใหเกดพยาธสภาพทางกลามเนอหรอเกด
สภาวะกลามเนอลายถกท าลาย จงหามใชยาทงครวมกน
2. รวมกบยาตานการแขงตวของเลอด เชน Warfarin สามารถกอใหเกดภาวะเลอดออกงาย เพอความ
ปลอดภยของคนไข แพทยจะเปนผปรบลดขนาดของยาตานการแขงตวของเลอด
3. รวมกบยารกษาโรคเกาต เชน Colchicine อาจกอใหเกดความเสยงของพยาธสภาพของกลามเนอไป
จนถงขนกลามเนอลายถกท าลาย การใชยาทง 2 ตวนรวมกนควรตองเฝาระวงอยางใกลชด หากเกด
อาการผดปกตอยางไร ตองรบปรกษาแพทย/ไปโรงพยาบาลทนท
4. รวมกบยารกษาโรคเบาหวานชนด 2 เชน Repaglinide สามารถกอใหเกดภาวะน าตาลในเลอดต าอยาง
รนแรง จงหามใชยาทงครวมกน
การเกบรกษายา
อณหภมระหวาง 20 - 25 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยา ใหพนแสงแดดและความชน เกบยาใหพนมอเดกและ
สตวเลยง และไมควรเกบยาในหองน า
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 44
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
Simvastatin
กลไกการออกฤทธ
หลงจากทยาซมวาสแตตนถกเปลยนโครงสรางทอวยวะตบ และไดสารอนพนธทจะไปออกฤทธยบยงเอนไซม
HMG-CoA Reductase เปนเหตใหสาร HMG-CoA (สารตงตนของCholesterol) ไมสามารถเปลยนไปเปน
Mevalonic acid (สาระส าคญทใชในกระบวนการสง เคราะหทางชวเคมของรางกาย) ดวยกลไกทกลาวมา ท าให
ไขมน Cholesterol ทกชนดยอย (Total cholesterol), LDL-Cholesterol, และ Triglyceride ลดลง และเพม
ระดบของ HDL-Cholesterol ซงเปนไขมนตวทมประโยชนตอรางกาย
ขอบงใช
1. ชวยลดระดบไขมนในหลอดเลอด เชน Low density lipoprotein (LDL), คอเลสเตอ รอล
(Cholesterol), และไตรกลเซไรด (Triglyceride)
2. ชวยเพมปรมาณไขมนตวทเปนประโยชนตอรางกาย เชน High density lipoprotein (HDL)
3. ปองกนโรคหลอดเลอดหวใจ (Coronary heart disease) เชน ภาวะหวใจขาดเลอด(โรคกลามเนอหวใจ
ตาย) ภาวะเจบหนาอก
ขนาดและวธใช
ผใหญ:
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 45
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
1. ขนาดรบประทานทวไปอยในชวง 5 – 80 มลลกรม วนละครง โดยรบประทานในชวงเยน ขนาดสงสดใน
การรบประทานไมเกน 80 มลลกรมตอวน
2. ส าหรบปองกนโรคหลอดเลอดหวใจ: รบประทาน 40 มลลกรม วนละครง
3. ส าหรบภาวะ LDL-Cholesterol สง: รบประทาน 40 มลลกรม วนละครง
4. ส าหรบภาวะคอเลสเตอรอลสงไมมากไปจนถงระดบปานกลาง (Mild to moderate
cholesterolemia): รบประทานเรมตนท 10 มลลกรม วนละครง
5. ส าหรบภาวะคอเลสเตอรอลสงในเดกอาย 10 – 17 ป (Heterozygous Familial hyper
cholesterolemia Children): รบประทานเรมตนท 10 มลลกรม วนละครง ทงนส าหรบเดกหาม
รบประทานเกน 40 มลลกรมตอวน
ผลขางเคยงจากการใชยา
ปวดทอง ทอง ผก ทองอด ปวดศรษะ คลนไส อาเจยน ทองเสย ผนคน วงเวยน เปนตะครว ตบออนอกเสบ ปลาย
ประสาทอกเสบ นอนไมหลบ ซมเศรา
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผแพยาซมวาสแตตน
2. หามใชยานกบผปวยดวยโรคตบขนรนแรง หรอภาวะตบท างานผดปกต
3. หามใชยานกบหญงตงครรภ และหญงทอยในภาวะใหนมบตร
4. หามใชยานในเดกทารก
5. ระวงการใชยานกบผปวยทมประวตตดสรา หรอผทเคยปวยดวยโรคตบ
รปแบบยา ยาเมด ขนาดความแรง 20มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยาตานวณโรคบางตว สามารถลดประสทธผลในการรกษาของซมวาสแตตน จงท าใหระดบไขมน
ในเลอดยงคงสงอย ยารกษาวณโรคดงกลาว เชน Rifampin
2. รวมกบยารกษาวณโรคทชอวา Isoniazid สามารถสงผลกระ ทบตอระบบประสาท เชน มอาการชา ปวด
แสบปวดรอน หรอเสยวบรเวณมอและเทา
3. รวมกบยาปฏชวนะทผสมยาลดกรดบางตว อาจท าใหระดบซมวาสแตตนในกระแสเลอดเพมขน และ
กอใหเกดผลขางเคยงทรนแรงได อาทเชน สรางความเสยหายตออวยวะตบ , เกดภาวะกลามเนอลาย
อกเสบรนแรง นอกจากน สามารถตรวจพบภาวะไตมการท า งานผดปกต หรอมไข หนาวสน ปวดตามขอ
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 46
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
บวมตามรางกาย ผนคน ปสสาวะมสคล า ยาปฏชวนะกบยาลดกรดดงกลาว เชน Clarithromycin และ
Lansoprazole ตามล าดบ
4. รวมกบยาลดความดนโลหตบางกลม สามารถเพมระดบซมวาสแตตนในกระแสเลอด ท าใหไดรบ
ผลขางเคยงตดตามมา เชน กลามเนอลายอกเสบรนแรง ภาวะตบ-ไตเสยหาย ปวดกลามเนอ ผนคน เบอ
อาหาร ออนเพลย คลนไส อาเจยน ปสสาวะมสคล า ตวเหลอง ตาเหลอง ยาลดความดนโลหตดงกลาว
เชน Amlodipine, Diltiazem, Verapamil เปน ตน
5. รวมกบยาตานเชอรา จะท าใหระดบของยาซมวาสแตตนในกระแสเลอดสงขน และสงผลขางเคยงของยา
ยาตานเชอรา เชน Clotrimazole, Ketoconazole, Miconazole
6. ยากดภมคมกนตานทานโรค เชน Cyclosporine
7. ยารกษาเอชไอว (HIV) เชน Amprenavir, Atazanavir, Tipranavir
การเกบรกษายา
อณหภมระหวาง 20 - 25 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยา ใหพนแสงแดดและความชน เกบยาใหพนมอเดกและ
สตวเลยง และไมควรเกบยาในหองน า
3.Respiratory system
3.1 Bronchodilator
Salbutamol
กลไกการออกฤทธ
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 47
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ตวยาจะกระตนตวรบในระดบเซลลของผนงหลอดลมทเรยกวา เบตา-2 รเซฟเตอร (Beta- 2 receptor) ท าให
หลอดลมคลายตว
ขอบงใช
1. รกษาอาการหลอดลมหดเกรง/หดตวแบบเฉยบพลน
2. บรรเทาอาการหอบหดแบบเฉยบพลนในระดบรนแรง
ขนาดและวธใช
ก. ส าหรบหลอดลมหดเกรงแบบเฉยบพลน: ขนาดการใชแบบยารบประทาน:
ผใหญ: รบประทาน 2 - 4 มลลกรม (อาจเพมไดถง 8 มลลกรม) วนละ 3 - 4 ครง หากเปนยาชนดออกฤทธเนน
นาน รบประทาน 8 มลลกรม เชา - เยน
เดก: อาย 1 เดอน - 2 ป: รบประทาน 100 ไมโครกรม/น าหนกตว 1 กโลกรม (อาจเพมสงสดไดถง 2
มลลกรม)
อาย 2 - 6 ป: รบประทาน 1 - 2 มลลกรมวนละ 3 - 4 ครง
อายมากกวา 6 ป: รบประทาน 2 มลลกรมวนละ 3 - 4 ครง
ผสงอาย: รบประทานเรมตน 2 มลลกรมวนละ 3 - 4 ครง
ข. ส าหรบหลอดลมหดเกรงแบบเฉยบพลน: ขนาดการใชแบบยาพน:
ผใหญ: พน 100 หรอ 200 ไมโครกรม (พน 1 - 2 ครง) วนละ 3 - 4 ครง
เดกทกอายและผสงอาย: ขนกบดลพนจของแพทย
ค. ส าหรบหลอดลมหดเกรงตวระดบรนแรง: ขนาดการใชแบบยาพนชนดฝอยละออง
ผใหญ: ใชขนาด 2.5 - 5 มลลกรม อาจพนซ าไดถง 4 ครง/วน โดยใชอตรา 1 - 2 มลลกรม/ชวโมง
เดก: อายมากกวา 18 เดอน: ใชขนาด 2.5 - 5 มลลกรม อาจพนซ าไดถง 4 ครง/วน โดยใชอตรา 1 - 2
มลลกรม/ชวโมง
อายต ากวา 18 เดอน : ขนาดการใชยาขนกบดลพนจของแพทย
ผลขางเคยงจากการใชยา
เกดอาการมอสน หวใจเตนเรว ชพจรผดปกต เปนตะครว ปวดศรษะ ลมพษ และความดนโลหตต า
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผทแพยาซาลบทามอล
2. หามใชยานกบผทมการตดเชอในระบบทางเดนปสสาวะ
3. หามใชยานกบผปวยทอยในภาวะตกเลอด
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 48
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
4. หามใชยานกบผปวยดวยโรคหวใจ
5. ระมดระวงการใชยานในหญงตงครรภ
6. ยานขบออกมากบน านมของมารดาได แตไมทราบปรมาณทแนนอน การจะใชยากบหญงทอยในภาวะให
นมบตร จงตองอยภายใตการดแลของแพทยเทานน
7. ระวงการใชยานกบผปวยดวยภาวะหวใจเตนผดจงหวะ ผปวยไทรอยดฮอรโมนต า (ภาวะขาดไทรอยด
ฮอรโมน) ผปวยโรคความดนโลหตสง ผปวยเบาหวาน
รปแบบยา
1. ยาเมดขนาดความแรง 2 มลลกรม/เมด
2. ยาพนขนาด 100 ไมโครกรม/โดส (Dose, ปรมาณยาทใชตอครง)
3. ยาพนชนดสารละลาย ขนาดความเขมขน 0.1% และ 0.5% น าหนก/ปรมาตร
4. ยาชนดน าเชอมขนาด 2 มลลกรม/5 มลลลตร
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยาขบปสสาวะ ยากลมคอรตโคสเตยรอยด (Corticosteroid) อาจท าใหเกดภาวะเกลอ
โพแทสเซยมในรางกายต า หากไมมความจ าเปนควรหลกเลยงการใชรวมกน
2. รวมกบยา Co-trimoxazole อาจท าใหการดดซมของยา Co-trimo xazole มากขน เกดความเสยงท
ผปวยจะไดรบผลขางเคยงเพมจากเดม หากจ าเปนตองใชรวมกน อาจปรบขนาดรบประทานตามความ
เหมาะสมเปนรายบคคลไป
3. รวมกบยารกษาโรคหวใจ เชน Digoxin อาจท าใหความเขมขนของ Digoxin ในกระแสเลอดลดต าลง จน
สงผลตอการรกษา จงควรหลกเลยงการใชยารวมกน
การเกบรกษายา
ควรเกบยาซาลบทามอลชนดรบประทานทอณหภมระหวาง 20 - 25 องศาเซลเซยส (Celsius), ส าหรบชนดพน
และพนฝอยละออง เกบทอณหภมระหวาง 2 - 25 องศาเซลเซยส, และควรเกบยาเหลานใหพนมอเดกและสตว
เลยง และไมควรเกบยาในหองน า
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 49
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
Theophylline
กลไกการออกฤทธ
ยบยงการท างานของสาร Phospho diesterase สงผลใหเกดการเพมของ cAMP (Cyclic adenosine
monophosphate, สารใชในกระบวนการท างานของกลามเนอ) ในระดบเซลล และสงผลใหเกดการคลายตวของ
กลามเนอหลอดลมในทสด นอกจากนทโอฟลลนยงกระตนใหเกดการขบปสสาวะ กระตนการท างานของสมองและ
หวใจ และท าใหกรดหลงในกระเพาะอาหาร
ขอบงใช
1. รกษาอาการหอบหด
2. รกษาโรคถงลมโปงพอง
ขนาดและวธใช
ผใหญ : เรมตนรบประทาน 400 – 600 มลลกรมตอวน จากนนปรบขนาดรบ ประทานเปน 600 – 1000
มลลกรมตอวน
เดก: อาย 12 – 16 ป เรมตนรบประทาน 400 มลลกรมตอวน จากนนปรบขนาดรบประ ทานเปน 600 –
800 มลลกรมตอวน
อาย 6 – 12 ป รบประทาน 200 – 400 มลลกรมตอวน จากนนปรบขนาดรบประทานเปน 400 – 600
มลลกรมตอวน (อาย 9 – 12 ป ) และปรบการรบประทานเปน 400 มลลกรมตอวน (อาย 6 – 9 ป )
ผทมอายตงแต 55 ปขนไป
เรมตนรบประทาน 200 – 400 มลลกรมตอวน จากนนปรบขนาดรบประทานเปน 400 – 600 มลลกรม
ตอวน
ผลขางเคยงจากการใชยา
คลนไส อาเจยน เบออาหาร นอนไมหลบ ปวดศรษะ มอสน/ตวสน และหวใจเตนเรวผดปกต
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผปวยดวยแผลในกระเพาะอาหาร
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 50
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
2. หามใชกบผปวยดวยโรคตบขนรนแรง โรคลมชก อาการหวใจเตนผดจงหวะ
3. หามใชกบผปวยไทรอยดเปนพษ
4. หามใชกบผปวยทแพทโอฟลลน
5. หามใชกบเดกอายต ากวา 6 เดอน
6. ระวงการใชยาในผปวยดวยโรคไต หญงตงครรภ เดก และผสงอาย
รปแบบยา ยาเมดแบบออกฤทธนาน ขนาด 200 มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยาแกปวดบางประเภท อาจมความเสยงทจะท าใหเกดอาการชก โดยเฉพาะการน ามาใชกบผทเคย
มประวตดวยโรคลมชก ผทตดเหลา ผสงอาย ผทเคยไดรบบาดเจบทสมอง หรอผทปวยเปนเนองอกสมอง
ยาแกปวดดงกลาว เชน Tramadol
2. รวมกบยาลดความดนโลหตบางกลม สามารถลดประสทธภาพในการควบคมความดนโลหตของยาลด
ความดนโลหตใหดอยประสทธภาพลงไป พรอมกบมอาการตางๆเหลานตามมาเชน คลนไส อาเจยน
นอนไมหลบ มอ/ตวสน หายใจตดขด/หายใจล าบาก เปนตน ยาลดความดนโลหตทกลาวถง เชน
Acebutolol, Atenolol, Esmolol, Metoprolol และ Nadolol เปนตน
3. รวมกบยาตานแบคทเรย (ยาปฏชวนะ) บางประเภทสามารถท าใหปรมาณยาทโอฟลลนในกระแสเลอดม
ระดบสงขน จนอาจกอใหเกดอาการขางเคยงของทโอฟลลนตามมา เชน คลนไส อาเจยน ทองเสย ปวด
ศรษะ นอนไมหลบ ชก ใจสน ยาตานแบคทเรยดงกลาว เชน Cyprofloxacin, Enoxacin
4. รวมกบการดมเครองดมทมสวนผสมของกาเฟอน สามารถกระตนใหเกดผลขางเคยงของทโอฟลลน
ตดตามมาเชน คลนไส อาเจยน นอนไมหลบ มอาการมอ/ตวสน เปนตน จงควรหลกเลยงการใชยาทโอ
ฟลลนรวมกบการดมหรอรบประทานอาหารทมกาเฟอนเปนสวนผสม
การเกบรกษายา
อณหภมระหวาง 20 - 25 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยา ใหพนแสงแดดและความชน เกบยาใหพนมอเดกและ
สตวเลยง และไมควรเกบยาในหองน า
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 51
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
3.2 Antihistamines
Chlorpheniramine
กลไกการออกฤทธ
ยาคลอเฟนรามน ปองกนรางกายไมใหตอบสนองกบสารกอภมแพทเขามากระตนภายในรางกาย
ขอบงใช
ใชรกษาอาการแพจากผนคน ลมพษ อาการแพน ามกไหล จาม คดจมกจากโรคหวด รกษาอาการคนระคายเคองใน
บรเวณดวงตา และในกรณใสเฝอกรกษาโรคกระดก
ขนาดและวธใช
ผใหญ: รบประทาน 4 มลลกรม ทก 4 – 6 ชวโมงขนาดสงสดทรบประทานไมควรเกน 24 มลลกรม/วน
เดก: อาย 6 – 12 ปรบประทาน 2 มลลกรม ทก 4 – 6 ชวโมงขนาดสงสดทรบประทานไมควรเกน 12
มลลกรม/วน
อาย 2 – 5 ปรบประทาน 1 มลลกรม ทก 4 – 6 ชวโมงขนาดสงสดทรบประทานไมควรเกน 4
มลลกรม/วน
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 52
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ผลขางเคยงจากการใชยา
เกดอาการงวงนอน ปาก-คอ-จมกแหง คลนไส อาเจยน เบออาหาร ทองผก ปวดศรษะ ถายปสสาวะล าบาก การ
มองเหนไมชดเจน/ตามว
ขอควรระวงในการใชยา
หลกเลยงการท างานกบเครองจกรหรอการขบขยวดยานพาหนะ เพราะยานมฤทธท าใหรสกงวงนอน
ระวงการใชยากบผทแพยาชนดน
รปแบบยา
1. ยาฉด ขนาด 10 มลลกรม/มลลลตร
2. ยาน าเชอม ขนาด 2 มลลกรบ/5 มลลลตร
3. ยาเมด ขนาด 4 มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยาแกปวดทมฤทธเสพตด อาจกอใหเกดอาการวงเวยนศรษะอยางรนแรง มอาการงวงนอนมากขน
รสกสบสน การควบคมสตไดไมดเหมอนปกต ยาแกปวดดงกลาว เชน Propoxyphene
2. รวมกบยากลมทใหเกลอแรโพแทสเซยม (ชนดรบประทาน) กบรางกาย อาจกอใหเกดภาวะระคายเคอง
ในระบบทางเดนอาหาร หรอท าใหเกดอาการปวดทองรนแรง วงเวยนศรษะ คลนไส อาเจยน ทอาจม
เลอดปนออกมา หรออจจาระมสคล าด า ยากลมโพแทสเซยมดงกลาว เชน โปแตสเซยมคลอไรด
3. รวมกบเครองดมทมแอลกอฮอล จะท าใหเกดอาการวงเวยนศรษะ และงวงนอนมากขน นอกจากนอาจ
ท าใหสญเสยการควบคมสตสมปชญญะได
การเกบรกษายาอณหภมระหวาง 20 - 25 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยา ใหพนแสงแดดและความชน เกบยา
ใหพนมอเดกและสตวเลยง และไมควรเกบยาในหองน า
Cetirizine
กลไกการออกฤทธ
เมอยาเขาสรางกาย ยาจะถกเปลยนโครงสรางเปนสารทมชอวา Hydroxyzine ซงเปนสารตานฮสตามน
(Histamine) ชนดหนง Hydroxyzine จะไปตานสารฮสตามนทกระตนใหเกดอาการแพ โดยเขาไปจบกบตวรบ
(Receptor) ทเรยกวา Selective Inhibi tion Of Peripheral H1 Receptor จงท าใหกลไกทกอใหเกดการแพ
ทเลาลง
ขอบงใช
รกษาอาการแพตางๆ เชน ผนคน ลมพษเรอรง รกษาอาการแพจากการเปนโรคหวด คดจมก
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 53
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ขนาดและวธใช
ผใหญ: รบประทาน 5 – 10 มลลกรม วนละ 1 ครง
เดก: อาย 6-11 ป รบประทาน 5-10 มลลกรมวนละครง
อาย 2-5 ป รบประทาน 2.5 มลลกรม วนละครง และสามารถปรบขนาดรบประทานไดสงสดไมเกน 5
มลลกรม วนละครง หรอแบงเปน 2.5 มลลกรมวนละ 2 ครงกได
ผสงอายตงแต 77 ปขนไป : ควรรบประทาน 5 มลลกรม วนละ 1 ครง
ผลขางเคยงจากการใชยา
สามารถกอใหเกดการหดเกรงของหลอดลมท าใหการหายใจล าบาก มอาการบวมของใบหนา รมฝปาก ลน และคอ
ปากแหง หวใจ เตนผดจงหวะ รสกสบสน บางคนอาจมอาการนอนไมหลบ ปสสาวะนอยกวาปกต ซงผลขางเคยงท
พบไดนอย เชน วงเวยนศรษะ
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบหญงทอยในภาวะใหนมบตร
2. หามใชกบเดกทารกแรกเกด
3. ระวงการใชยากบหญงตงครรภ
4. ระวงการใชยากบผทมการท างานของตบหรอไตผดปกต โดยอาจตองปรบขนาดการรบ ประทานเพอ
ความปลอดภยของคนไข
5. ควรหลกเลยงการท างานกบเครองจกรหรอการขบขยวดยานพาหนะ เพราะยาอาจกอใหเกดอาการงวง
นอนได
รปแบบยา ยาเมดขนาด 10 มลลกรม
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบเครองดมทมแอลกอฮอล สามารถสงผลใหการควบคมสต และการควบคมรางกาย ดอย
ประสทธภาพลงไป จงควรหลกเลยงการใชรวมกน
2. รวมกบยากลมตางๆดงตอไปน สามารถกอใหเกดอาการงวงนอนมากยงขน หากไมจ าเปนควรหลกเลยง
การใชรวมกน ยากลมทอางถง เชน กลมยารกษาอาการแพตางๆ ยาแกปวดทเปนกลมยาเสพตดใหโทษ
กลมยานอนหลบ กลมยาคลายกลามเนอ กลมยาแกโรคลม ชก กลมยาคลายความวตกกงวล/ยาคลาย
เครยด กลมยารกษาอาการซมเศรา
การเกบรกษายา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 54
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
อณหภมระหวาง 20 - 25 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยา ใหพนแสงแดดและความชน เกบยาใหพนมอเดกและ
สตวเลยง และไมควรเกบยาในหองน า
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 55
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
3.3 Cough preparations
Dextrometrophan
กลไกการออกฤทธ
โดยกดศนยควบคมการไอในสมอง ซงอยในสวนของกานสมองทเรยกวา Medulla oblongata
ขอบงใช
ใชรกษาอาการไอโดยเฉพาะการไอแหงๆ (ไอไมมเสมหะ) ยาน ไมสามารถใชรกษาอาการไอจากการสบบหร ไอจาก
โรคหด หรอไอจากถงลมโปงพอง
ขนาดและวธใช
ผใหญ : ขนาดรบประทานสงสดส าหรบผใหญไมเกน 120 มลลกรม/วน
เดก : ไมควรใชในเดกอายนอยกวา 4 ป การใชยาควรเปนการแนะน าจากแพทย
ผลขางเคยงจากการใชยา
อาจเกดอาการหายใจล าบาก ใบหนาบวม ลน/รมฝปากบวม ถาเกดอาการขางตน ตองหยดใชยาทนทและรบพบ
แพทย โดยเฉพาะเมอมอาการทางการหายใจ ควรพบแพทยเปนการฉกเฉนอาจมอาการ กงวล หงดหงด สบสน
ประสาทหลอน ซงควรหยดใชยา และรบพบแพทยเชน กน
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชยาเดกซโทรเมทอรแฟนในหญงตงครรภ ดวยตวยาอาจผานรกและมผลตอทารกในครรภได
2. ระวงการใชยาเดกซโทรเมทอรแฟนในหญงทตองใหนมบตร เนองจากยาสามารถผานมาทางน านม
3. ไมควรใชยานในเดกอายต ากวา 4 ป
4. ยาเดกซโทรเมทอรแฟนถกสลายในตบ และขบออกทางไต จงควรระมดระวงการใชยาในผปวยทเปน โรค
ตบ โรคไต เพราะจะเพมโอกาสเกดผลไมพงประสงคของยาสงมากขนจนเกดอนตรายได
รปแบบยา ยาเมด ขนาด 15 มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยารกษาอาการทางจตประสาทบางชนด อาจท าใหปรมาณยาเดกซโทรเมทอรแฟนในกระแสเลอด
สงขน จงกอใหเกดผลไมพงประสงคจากยาเดกซโทรเมทอรแฟนมากขน กลมยารกษาอาการทางจต
ประสาท เชน ไทโอไรดาซน (Thiori dazine)
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 56
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
2. รวมกบยารกษาอาการซมเศราบางชนด อาจท าใหเกดกลมอาการทเรยกวา ซโรโทนนซนโดรม
(Serotonin Syndrome) โดยมอาการหวใจ เตนเรว เหงอออกมาก มานตาขยาย อณหภมรางกายสง
ผดปกตอาจถง 40 องศาเซลเซยส/Celsius (อณหภมปกตของรางกายคอ 37 องศาเซลเซยส) ความดน
โลหตสง เปนตน กลมยารกษาอาการซมเศรา เชน ไอโซคารบอกซาซด (Isocarboxazid) ฟนลซน
(Phenelzine)
การเกบรกษายา
อณหภมระหวาง 20 - 25 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยา ใหพนแสงแดดและความชน เกบยาใหพนมอเดกและ
สตวเลยง และไมควรเกบยาในหองน า
Glyceryl guaiacolate
กลไกการออกฤทธ
การกระตนขบสารคดหลงออกมาจากหลอดลม และท าใหเสมหะออนตวไมขนเหนยว จงงายในการขบออกจาก
หลอดลม ล าคอ และโพรงจมก กลไกอกชนดคอชวยขบเสมหะ โดยหลงจากไดรบยาไกวเฟนซน ขนกวดหรอขน
เซลล (Cilia) ซงเปนสวนหนงของเซลลทอทางเดนหายใจจะพดโบกไดดขน และสามารถพดโบกเอาสงแปลก
ปลอม/เสมหะออกจากทอทางเดนหายใจไดดขน
ขอบงใช
บรรเทาอาการไอจากหวดและไอมเสมหะ
ขนาดและวธใช
มขนาดการใชยาไกวเฟนซนทแตกตางกนไป ทงนขนกบอาย ความรนแรง และสภาวะความ เจบปวยของรางกาย
ขนาดสงสดของยาไกวเฟนซนทรบประทานในผใหญตองไมเกน 2.4 กรม/วน โดยแบงรบ ประทานทก 4 ชวโมง
แตในเดกควรตองเปนค าแนะน าจากแพทย
ผลขางเคยงจากการใชยา
คลนไส อาเจยน อาจพบผนคน อา การบวม และเพมโอกาสเกดนวในไตได
ขอควรระวงในการใชยา
1. ระวงการใชยาในหญงตงครรภและหญงทอยในสภาวะใหนมบตร
2. การใชยานกบผทมอาการไอจากการสบบหรมกจะไมคอยไดผล
รปแบบยา ยาเมดขนาด 100 มลลกรม/เมด
ยาน าใน ขนาด 100 มลลกรม/5 มลลลตร (1 ชอนชา)
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 57
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ปฎกรยาระหวางยา
ไมพบวายาไกวเฟนซนมปฏกรยารวมกบยาอน
การเกบรกษายา
อณหภมระหวาง 20 - 25 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยา ใหพนแสงแดดและความชน เกบยาใหพนมอเดก
และสตวเลยง และไมควรเกบยาในหองน า
Brow mixture ( M.tussis)
กลไกการออกฤทธ
สารสกดจากฝน(camphorated opium tincture)มฤทธระงบการไอและชะเอมทมฤทธขบเสมหะและชวยท าให
ชมคอ
ขอบงใช
ใชเปนยาบรรเทาอาการไอ ชวยขบเสมหะ และท าใหชมคอ โดยมขอบงใชส าหรบรกษาอาการไอระคายคอ ไอแหง
ๆ ทไมมเสมหะ เชน อาการไอจากการระคายคอ การแพฝน แพควนบหรหรอควนไอเสยรถยนต แพอากาศ ไอจาก
หวด วณโรคระยะแรก หรอจากการใชยาบางประเภท เชน ยาลดความดนโลหตอนาลาพรล (Enalapril)
ขนาดและวธใช
ผใหญ : ใหรบประทานยาแกไอน าด าครงละ 1-2 ชอนชา (5-10 มลลลตร) วนละ 3-4 ครง
เดก : อาย 6-12 ป ใหรบประทานยาแกไอน าด าครงละ ½-1 ชอนชา (2.5-5 มลลลตร) วนละ 3-4 ครง
ผลขางเคยงจากการใชยา
ยานถาใชในขนาดปกตมกไมคอยพบผลขางเคยง แตผลขางเคยงทอาจพบไดกคอ อาการทองผก นอกจากนยงอาจ
ท าใหมอาการมนงง ปวดศรษะ งวงซม คลนไส อาเจยน มอาการแพยา (มผนคน) หรอกดการหายใจได
ขอควรระวงในการใชยา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 58
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
1. ควรระมดระวงการใชยานในผทไอมเสลดเหนยวหรอไอจากโรคของทางเดนหายใจสวนลาง เชน ปอด
อกเสบ หลอดลมอกเสบ เพราะตวยาจะท าใหเสลดเหนยว โรคหายชา หรอเกดการอดกนของทางเดน
หายใจ และอาจท าใหปอดแฟบเปนอนตรายได
2. อาจท าใหงวงซม ไมควรกนยานรวมกบเครองดม อาหารหรอยาทม Alcohol ผสมอยและไมควรขบข
ยานยนตหรอท างานเกยวกบเครองจกร
3. ควรใชดวยความระมดระวงกบผสงอาย ผทมตอมลกหมากโต ผปวยทตอมหมวกไตหรอตอมไทรอยด
หยอนสมรรถภาพ
4. ควรใชดวยความระมดระวง เมอใชยานรวมกบยาทมฤทธตอระบบประสาทสวนกลาง เชน ยากลม
Phenothiazine (ยารกษาโรคจต) เชน Chlorpromazine,Thioridazine,Fluphenazine ยากลม
Barbiturates เชน Phenobarbital (ยากนชก) Secobarbital (ยาเสพตดใหโทษ ,เหลาแหง)
Amobarbital (ยานอนหลบ) ยากลม Benzodiazepines (ยาคลายกงวล ยานอนหลบ) เชน
Diazepam ,Lorazepam,Midazolam,Triazolam,Alprazolam ยากลม Monoamine Oxidase
Inhibitors (ยารกษาโรคซมเศรา) เชน Isocarboxazid,Phenelazine,Tranylcypromine ยากลม
Tricyclic Antidepreessants (ยารกษาโรคซมเศรา) เชน Amitriptyline ,Imipramine,Nortriptyline
5. หามใชในเดกอายต ากวา 6 ป และระวงการใชในเดก
6. ไมควรสงใหจบเวลาไอ เพราะจะท าใหไดรบยาเกนขนาดไดงาย
7. หามใชในหญงตงครรภ เพราะอาจเปนอนตรายตอทารกในครรภ
8. หามใชในผปวยทมอาการหายใจล าบาก
รปแบบยา ยาน า ขนาด 60มลลลตร
ปฎกรยาระหวางยา
เมอใชยานรวมกบยาทมฤทธตอระบบประสาทสวนกลาง เชน ยากลม Phenothiazine ,ยากลม
Barbiturates ,ยากลม Benzodiazepines ,ยากลม Monoamine Oxidase Inhibitors และ ยากลม Tricyclic
Antidepreessants จะมการเสรมฤทธกนท าใหกดระบบประสาทและระบบทางเดนหายใจได
การเกบรกษายา
อณหภมระหวาง 20 - 25 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยา ใหพนแสงแดดและความชน เกบยาใหพนมอเดกและ
สตวเลยง และไมควรเกบยาในหองน า
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 59
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
3.4 Other respiratory preparation
Aromatic ammonia spirit
กลไกการออกฤทธ
ตวยาจะกระตนอวยวะในระบบทางเดนหายใจ โดยออกฤทธท าใหเกดการระคายเคองตอตวรบทอยในโพรงจมก
หลอดอาหาร ตลอดจนสวนฐานของกระเพาะอาหาร สงผลใหกระตนการหายใจและท าใหอาการของผทจะเปนลม
หรออยระหวางเปนลมมอาการดขน
ขอบงใช ปองกนและบรรเทาอาการเปนลม
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 60
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ขนาดและวธใช
ผใหญ: ใชส าลชบแอมโมเนยสปรตเพยงเบาบาง กะระยะหางจากจมกผปวยประมาณ 4 นว หรอ 10 เซนตเมตร
คอยๆใหไอระเหยจากส าลกระจายเขาสลมหายใจของผทเปนลม ใหดมยานจนกระทงผปวยคอยฟนตว
เดก: ขนาดการใชยากบเดกขนอยกบแพทยเปนผตดสนใจโดยพจารณาเปนกรณไป
ผลขางเคยงจากการใชยา
มอาการไอ ทองเสย อดอด/หายใจล าบาก ปวดศรษะ และมอาการอาเจยน
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผทแพยาน
2. หามใหยานเขาตา ปาก จมก ดวยจะมอาการแสบคนและระคายเคอง
3. กรณยานหกรดเสอผาทสวมใส ใหถอดเสอผาออก แลวลางผวทมการสมผสกบแอมโมเนยสปรตดวยน า
สะอาดจ านวนมาก และไมจ าเปนตองทาผวทสมผสยานดวยขผงยาใดๆ แตหากยงมอาการแสบระคาย
เคองใหรบไปพบแพทย/ไปโรงพยาบาลโดยเรว
รปแบบยา ยาน าสารละลายชนดสดดมบรรจขวด ขนาด 450 มลลลตร
ปฎกรยาระหวางยา
ดวยยาแอมโมเนยสปรตเปนยาใชภายนอกชนดสดดม ไมใชยากน จงยงไมมรายงานปฏกรยาระหวางยากบยากน
ชนดใด
การเกบรกษายา
ภายใตอณหภมหองทเยน หามเกบยาในตเยน ไมเกบยาใน หองน าหรอรถยนต เกบยาในภาชนะทปดมดชด พน
แสงแดด ความรอนและความชน และเกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง
4. Central nervous system
4.1 Hypnotic and anxiolytics
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 61
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
Diazepam
กลไกการออกฤทธ
โดยจะซมผานเขาไปในสมอง และออกฤทธขดขวางการท างานของสารเคมทเปนสารสอประสาททเรยกวา GABA
(Gamma amino butyric acid) ดวยกลไกดงกลาว สงผลใหสมองตอบสนองตออาการโรคไปในทศทางทดขน
ขอบงใช
1. ใชรกษาภาวะเครยด หรออาการวตกกงวล
2. ชวยใหกลามเนอคลายตว ลดอาการชกเกรง
ขนาดและวธใช
ผใหญ: รบประทาน 4 – 40 มลลกรมตอวน โดยแบงรบประทาน 3 – 4 ครง/วน
เดก: รบประทาน 0.12 – 0.8 มลลกรมตอน าหนกตว 1 กโลกรม โดยแบงรบประทาน 3 – 4 ครง/วน
ผลขางเคยงจากการใชยา
ท าใหมอาการงวงนอน จตใจไมปกต ความจ าเสอม การมองเหนไมชดเจน อาจพบอาการปสสาวะตดขด กดการ
หายใจ/การหายใจผดปกต และความดนโลหตต า
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชยากบหญงมครรภ (เพราะอาจท าใหทารกพการแตก าเนดได) และหญงทอยในภาวะใหนมบตร
(เพราะยาจะปนมาในน านม สงผลใหเดกนอนหลบ งวง ซมตลอดเวลา)
2. หามใชยากบผปวยดวยโรคตอหน เพราะอาการโรคตอหนอาจรนแรงขนได
3. หามใชยากบผปวยดวยโรคจตทอยในระยะรนแรง
4. ระวงการใชยากบ ผสงอาย เดกแรกคลอด ผปวยดวยโรคกลามเนอออนแรงเอมจ(Myasthenia Gravis)
เพราะผลขางเคยงจากยาอาจสงขน
5. ระวงการใชยากบผทปวยดวยโรคหวใจ ผทมภาวะบกพรองในระบบทางเดนหายใจ เพราะอาจท าให
อาการของโรคเหลานรนแรงขน
6. หลกเลยงการใชยากบผปวยดวยโรคตบและโรคไต เพราะผลขางเคยงจากยาจะสงขน
รปแบบยา ยาเมดขนาดความแรง 2 และ 5 มลลกรม
ยาฉดขนาดความแรง 10 มลลกรม ตอ 2 มลลลตร
ปฎกรยาระหวางยา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 62
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
1. การรบประทานไดอะซแพมรวมกบยาบรรเทาปวด ในกลมโอปออยด (ฝน) สามารถกอใหเกด
ผลขางเคยงตามมา เชน งวงนอนและวงเวยนศรษะมากขน ยาบรรเทาปวดดงกลาว เชน Codeine,
Fentanyl, และ Tramadol เปนตน
2. รวมกบยาแกแพหรอยาแกหวด สามารถกอใหเกดผลขางเคยง เชน งวงนอน วงเวยนศรษะ ยาแกแพ
ดงกลาว เชน Brompheniramine, Chlorpheniramine, Cetirizine
3. รวมกบยาลดความดนโลหต สามารถสงผลใหความดนโลหตลดลงไดมากขน มอาการปวดศรษะ
วงเวยน และเปนลม ได ยาลดความดนโลหตดงกลาว เชน Atenolol , Nadolol
4. รวมกบยาทกระตนใหอยากอาหาร สามารถกอใหเกด อาการงวงนอน วง เวยนศรษะ ยาทใชกระตนให
อยากอาหาร ดงกลาว เชน Cyproheptadine
การเกบรกษายา
อณหภมระหวาง 20 - 25 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยา ใหพนแสงแดดและความชน เกบยาใหพนมอเดกและ
สตวเลยง และไมควรเกบยาในหองน า
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 63
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
4.2 Drugs used in nausea and vertigo
Domperidone ( ดหวขอ 1.2 )
Dimenhydrinate
กลไกการออกฤทธ
ออกฤทธตานหรอยบยงสารทมชอวา Histamine ซงมฤทธกระตนอา การแพ เชน อาการเมารถ คลนไส (แตยาน
มกจะสงผลขางเคยงใหมอาการงวงนอน และรสกออนเพลยตามมา)
ขอบงใช
แกอาการเมารถ เมาเรอ (Motion Sickness) ระงบและบรรเทาอาการวงเวยนศรษะ คลนไสอาเจยน
ขนาดและวธใช
ส าหรบปองกนการเมารถเมาเรอในผใหญ ใหรบประทาน 1 – 2 เมดกอนขนรถหรอเรอเปนเวลาครงชวโมงอยางต า
ไมควรรบประทานยาเกน 8 เมด/วน
ผลขางเคยงจากการใชยา
ท าใหรสกงวงนอน วงเวยน ศรษะ การมองเหนผดปกต/ตามว ตาแหง ปากแหง และความดนโลหตต า
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบทารกทคลอดกอนก าหนด
2. หามใชยากบผทเปนโรคหดชนดเฉยบพลน
3. หามใชยากบผทแพยาน
4. ขณะทไดรบยาน ไมควรขบขยานพาหนะ หรอท างานเกยวกบเครองจกร จากผลขางเคยงของยาทท าให
เกดการงวงนอน
รปแบบยา ยาเมด ขนาดความแรง 50 มลลกรม
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 64
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ยาฉด ขนาดความแรง 50 มลลกรมตอยา 1 มลลลตร
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบเครองดมทออกฤทธกดการท างานของประสาทสวน กลางหรอสมอง สามารถกอใหเกด
ผลขางเคยงตางๆเพมขนได เชน อาการวงเวยนศรษะ ขาดการควบคมสต เครองดมทออกฤทธกดการ
ท างานของประสาทสวนกลาง เชน แอลกอฮอล
2. รวมกบยาทออกฤทธกดการท างานของสมอง หรอระบบประสาท สามารถกอใหเกดอาการ วงเวยน
ศรษะ งวงนอน ความสามารถในการควบคมสตสมปชญญะลด ลง ยาดงกลาว เชน Amitriptyline
การเกบรกษายา
อณหภมระหวาง 20 - 25 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยา ใหพนแสงแดดและความชน เกบยาใหพนมอเดกและ
สตวเลยง และไมควรเกบยาในหองน า
4.3 Analgesics and antipyretics
Aspirin ( ดหวขอ 2.7)
Ibuprofen
กลไกการออกฤทธ
ยบยงการท างานของสารไซโคลออกซจเนส (Cyclooxygenase) กลาวงายๆวาเปนสารเคมในรางกายชนดหนงซง
จะไปเปลยนสารเคมบางกลมใหกลายเปนสารโพรสตาแกลนดน (Prostaglandin) โพรสตาแกลนดนเปนตวชกน า
ใหเกดอาการปวด การอกเสบ และกอใหเกดอาการไขของรางกาย นอกจากนนไอบโปรเฟนยงสามารถออกฤทธ
โดยตรงทสมองและบรเวณอวยวะทมอาการปวดได
ขอบงใช
เปนยาแกปวดระดบนอยถงปานกลาง สามารถใชบรรเทาอาการปวดจากขออกเสบ ปวดประจ าเดอน และใชเปน
ยาลดไขได นอกจากนทางการแพทยยงน าไปใชรกษาอาการปวดจากโรคขอบางชนดและบรรเทาอาการปวดศรษะ
ไมเกรน
ขนาดและวธใช
ผใหญ : ขนาดสงสดทรบประทานไมควรเกน 2.4 กรม/วน
ผลขางเคยงจากการใชยา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 65
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
1. การรบประทานขนาดต าๆมผลระคายเคองตอกระเพาะอาหารและล าไสและสามารถท าใหระบบการ
ท างานของกลามเนอหวใจผดปกตได จงไมแนะน าใหใชยากบผปวยทมโรคเกยวกบกระเพาะอาหาร
ล าไส และ/หรอระบบหวใจ
2. การใชยาตวนจะท าใหสภาพรางกายทนตอแสงแดดไดนอยลงเชน เกดอาการปวดแสบรอนเมอออกแดด
นานๆ กลาวคอไวตอแสงแดดเกนกวาปกตทเคยเปน
3. ผลอนไมพงประสงคอนๆของยาไอบโปรเฟนเชน คลนไส ทองเสย เลอดออกในทางเดนอาหาร ปวด
ศรษะ งวงนอน เกดผนคนทางผวหนง และหอบหด
ขอควรระวงในการใชยา
ขอควรระวงในการใชยาไอบโปรเฟนคอ ในผปวยทเปนโรคกระเพาะอาหาร ในผทมประวตหอบหด ในผปวยทเปน
โรคหวใจ ในโรคความดนโลหตสง ในผทมประวตการแพยาแอสไพรน หรอการแพยาในกลมเอนเสดทงหลาย และ
การแพยาไอบโปรเฟน
รปแบบยา ชนดเมด ขนาด 400 มลลกรม
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบเครองดมทผสมแอลกอฮอลจะเพมความเสยงมเลอดออกในกระเพาะอาหารและล าไส
2. รวมกบยาลดความดนโลหตจะท าใหประสทธภาพการลดความดนโลหตลดลง และท าใหไตท างาน
บกพรอง กลมยาลดความดนโลหตเชน อะทโนลอล (Atenolol) โปรปาโนลอล (Propanolol) เมโทร
โปลอล (Metropolol) แคนดซารแทน (Candesartan) โลซารแทน (Losartan) และโอลมซารแทน
(Olmesartan)
3. รวมกบยาตานการแขงตวของเลอดจะเสรมฤทธกนและกอใหเกดภาวะเลอดออกในกระเพาะอาหารได
งาย กลมยาตานการแขงตวของเลอดเชน แอบซไซแมบ (Abciximab) และวอรฟารน (Warfarin
Sodium)
4. รวมกบยารกษาโรคหวใจบางชนดจะท าใหการออกฤทธของยารกษาโรคหวใจมมากขนจนอาจเปนพษ
ตอรางกายได อาจสงผลใหหวใจเตนผดจงหวะ คลนไส อาเจยน การมองเหนภาพไมชดเจน ยารกษา
โรคหวใจเชน ไดจอกซน (Digoxin)
การเกบรกษายา
ยาเมด สามารถเกบไดทอณหภมหอง แตควรเกบใหพนแสงแดดและความชนควรเกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง
เสมอ และไมควรเกบยาในหองน า
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 66
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
Paracetamol
กลไกการออกฤทธ
ออกฤทธโดยจะไปยบยงการสรางสารเคมบางตวในสมองของมนษยทเกยวของกบอาการปวดเชน สารโพรสตา
แกลนดน (Prostaglandin) และจะชกน าใหเกดกลไกการลดอณหภมหรอลดไขของรางกายลง
ขอบงใช
แกปวดระดบนอยไปจนถงระดบปานกลาง แตไมชวยลดการอกเสบของรางกายเชน การอกเสบจาก ถกกระแทก
ฟกช า ใชเปนยาลดไขทงเดกและผใหญ
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 67
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ขนาดและวธใช
ผใหญ : ขนาดยา 10-15 mg / น าหนกตว 1 กโลกรม แบงใหทก 4-6 ชวโมงเวลาปวดหรอมไข ขนาดสงสดท
รบประทานไมควรเกน 4 กรม/ วน
เดก : ขนาดยา 10-15 mg / น าหนกตว 1 กโลกรม แบงใหทก 4-6 ชวโมงเวลาปวดหรอมไข
ผลขางเคยงจากการใชยา
การกนยาพาราเซตามอลเปนเวลานานตดตอกนเกน 5 - 7 วนหรอกนเกนขนาด อาจท าใหเกดพษตอตบ และการ
กนรวมกบแอลกอฮอลสามารถท าใหเกดภาวะตบลมเหลวได
ขอควรระวงในการใชยา
ควรระวงเปนพเศษถาตองใชยาพาราเซตามอลในผปวยทมสภาวะตบท างานผดปกต/โรคตบ และหามใชยากบผท
เคยมการแพยาตวน (รไดจากมอาการผดปกตจากกนยาพาราเซตามอลในครงกอนๆเชน ขนผนคนและ/หรอแนน
หนาอก หายใจไมออก/หายใจล าบาก)
รปแบบยา ชนดเมด 325 มลลกรม และ 500 มลลกรม
ชนดน า 120 มลลกรมใน 1 ชอนชา
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยากดสมองสวนกลางเชน ยากนชก หรอกนพรอมกบเครองดมทผสมแอลกอฮอลจะเสรมฤทธ
ความเปนพษตอตบและมความเสยงท าใหการท างานของตบลดลงยากนชกทมใชในปจจบนเชน ยาอลโล
บารบทอล (Allobarbital) ยาอะไมโลบารบทอล (Amylobarbitone) ยาบารบทอล (Barbital) ยาบว
ทอลบทอล (Butalbital) และยาฟนโตอน (Phenytoin)
2. รวมกบยาตานการแขงตวของเลอดจะท าใหการจบตวของเกลดเลอดลดลงจงอาจลดประสทธภาพของ
ยาตานการแขงตวของเลอดลงได ซงยาตานการแขงตวของเลอดเชน ยาวารฟารน (Warfarin)
การเกบรกษายา
ยาเมด ควรอยในหบหอ (แผงยา) ของบรษทผผลต เกบใหพนแสงแดด ไมควรเกบในททมอณหภมสง ยาน าการ
เกบเหมอนกบยาเมด ควรอยในขวดทปดสนท อยในททมอณหภมไมเกน 25 องศาเซลเซยส/Celsius (ถาท าไดคอ
เกบในตเยนแตไมใชชองแชแขง) และหลงเปดขวดแลว สามารถใชยาตอไดไมเกน 3 เดอน (เมอยายงไมเสอมสภาพ
เชน ส กลน เปลยนไป)
5.Infections
5.1 Antibacterial drugs
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 68
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
Amoxycillin
กลไกการออกฤทธ
ยาไปท าลายผนงเซลของเชอโรคท าใหเชอโรคตาย โดยระดบยาในเลอดทมความเขมขนถงจดทฆาเชอ จะยบยงการ
แพรพนธของเชอโรค ซงตองไดรบยาทถกขนาดและตอเนองเปนระยะเวลาทเพยงพอ
ขอบงใช
รกษาโรคตดเชอแบคทเรยไดหลายโรค เชน การตดเชอในชองปาก คอ ปอด (ปอดอกเสบ/ปอดบวม) หชนกลาง (ห
ตดเชอ/หน าหนวก) หลอดลม (หลอดลมอกเสบ) และ ระบบทางเดนอาหาร (ล าไสอกเสบ)
ขนาดและวธใช ยากน 20-40 มลลกรม/กโลกรม/วน แบงใหทก 8 ชวโมง
ผใหญ : ครงละ 1 เมด ( 500 มลลกรม ) วนละ 3 ครง
เดก: อาย 0-6 เดอน ½-3/4 ชอนชา (ครง-คอน ชอนชา) วนละ 3 ครง
อาย 6 เดอน-1ป ¾-1 ชอนชา (คอน-หนง ชอนชา) วนละ 3 ครง
อาย 1 ป–3 ป 1-2 ชอนชา วนละ 3 ครง
อาย 3 ป-10 ป (250 มลลกรม) วนละ 3 ครง
ผลขางเคยงจากการใชยา
อาจท าใหเกดผนคน ลมพษ หรอมอาการหอบหด หากพบอาการหายใจมเสยงหวด (อาการของหอบหด) หลงใชยา
ควรตองหยดใชยาทนทและรบพบแพทย/ไปโรงพยาบาล
ขอควรระวงในการใชยา
ผทแพยากลมเพนซลลน ผปวยหอบหด ผ ปวยโรคตบโรคไต และหญงมครรภ หญงทใหนมบตร ซงผปวยในกลม
เหลานไมควรซอยารบประ ทานเอง ควรตองไดรบค าแนะน าและใหแพทยเปนผสงจายยาเทานน
รปแบบยา แคปซล ขนาด 250 และ 500 มลลกรม
ชนดผงละลายน า 125มลลกรม/5 มลลลตร
ปฎกรยาระหวางยา
1. การกนรวมกบยารกษาโรคเกาทอาจกอใหเกดผนคนตามรางกายและอาจลกลามถงขนรนแรง ซงยา
รกษาโรคเกาทเชน ยาอลโลพรนอล (Allopurinol)
2. การกนรวมกบยาเมดคมก าเนดจะลดประสทธภาพของการคมก าเนดจงอาจตงครรภได ซงยาเมด
คมก าเนดเชน ยาไดเนสตรอล (Dienestrol) ยาไดอธลสตลเบสทรอล (Diethylstilboestrol) และยา
สตลเบสทรอล (Stilboestrol)
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 69
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
การเกบรกษายาเกบในทแหง ระวงความชน เกบในททพนแสงแดด อณหภมไมควรเกน 25 องศาเซลเซยส ยาผง
ส าหรบเดกทละลายน าแลวจะตองเกบในตเยนเพอชะลอความเสอมของยา แตหามเกบในชองแชแขง ตองเกบยา
ใหพนมอเดกและสตวเลยง และไมควรเกบยาในหองน า
Dicloxacillin
กลไกการออกฤทธ
ตวยาจะยบยงการสรางโปรตนทผนงเซลลของแบคทเรย สงผลใหเกดการท าลายของผนงเซลล จงหยดยงการ
เจรญเตบโตของเซลล /แบคทเรยในทสด
ขอบงใช
อาการตดเชอแบคทเรยท ห คอ จมก ปอด ผว หนง กระดก ขอตอ หรอกระเพาะปสสาวะ
ขนาดและวธใช
ผใหญ: รบประทานครงละ 250 - 500 มลลกรม วนละ 4 ครง
เดก: ใหค านวณตามน าหนกตวของเดก โดยรบประทานครงละ 25 มลลกรม/น าหนกตว 1 กโลกรม วนละ 4
ครง
****ควรรบประทานยานในชวงทองวาง หรอรบประทานกอนอาหารประมาณ 1 ชวโมง หรอรบประทานหลง
อาหารประมาณ 2 ชวโมง
ผลขางเคยงจากการใชยา
ทองเสย คลนไส รสกปนปวนและมแกสในชองทอง ซงอาการขางเคยงดงกลาวจะคอยๆดขนหลงหยดใชยา หาก
ผปวยมอาการทองเสยตองแนะน าใหดมน าเพอชดเชยน าใหกบรางกาย แตถาพบวามเลอดปนมากบอจจาระและ
ปวดทอง ใหรบไปพบแพทย/ไปโรงพยาบาลเพอท าการรกษาโดยทนท
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชยานกบผทแพยาไดคลอกซาซลลน โดยสงเกตอาการหลงรบประทานยาแลวมผนคนขนตาม
ผวหนง หายใจล าบาก และ/หรอ ปากบวม หรอ ตาบวม
2. ควรแจงแพทยกอนการใชยาน หากผปวยมประวตแพยาปฏชวนะ กลม Cephalosporin เชน
Cefaclor, Cefalexin, หรอ Cefuroxime
3. หลกเลยงการใชยานกบผปวยดวยโรคล าไสอกเสบ (Colitis) ผปวยทมไขกระดกท างานต า ผทมภาวะ
เกลอโซเดยมเกนในรางกาย ผปวยโรคทางพนธกรรมทท าใหมสารคดหลงขนผดปกตทเรยกวา โรค
Cystic fibrosis
4. หลกเลยงการรบประทานยานพรอมเครองดมทมแอลกอฮอล
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 70
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
5. การใชยานในเดก หญงตงครรภหรอใหนมบตร ตองเปนค าแนะน าจากแพทยเทานน
รปแบบยา รปแบบยาแคปซลขนาดความแรง 250 มลลกรม/แคปซล
รปแบบยาน าแขวนตะกอนขนาดความแรง 62.5 มลลกรม/5 มลลลตร
ปฎกรยาระหวางยา
1. การรบประทานยาไดคลอกซาซลลนรวมกบยาตานการแขงตวของเลอดอยางเชน Warfarin สามารถท า
ใหประสทธภาพในการรกษาของยาตานการแขงตวของเลอดดงกลาวดอยประสทธภาพลงไป หากม
ความจ าเปนตองใชยารวมกน แพทยจะปรบขนาดการรบประทานยาทงคใหเหมาะสม
2. การรบประทานยาไดคลอกซาซลลนพรอมอาหาร จะท าใหประสทธภาพในการรกษาของยานลดลง จง
ควรหลกเลยงการรบประทานยาพรอมอาหาร
3. การรบประทานยาไดคลอกซาซลลนรวมกบยาเมดคมก าเนดในผปวยหญงบางรายอาจท าใหฤทธของยา
คมก าเนดดอยลงไปและอาจเสยงทจะเกดการตงครรภ ดงนนจงควรตองใชการคมก าเนดวธอนรวมดวย
เชน การใชถงยางอนามย
การเกบรกษายา
สามารถเกบยาไดคลอกซาซลลนระหวางอณหภม 15 - 30 องศาเซลเซยส แตยาน าแขวนตะกอนทผสมน าแลว ให
เกบภายในตเยนภายใตอณหภม 2 - 8 องศาเซลเซยส หามแชในชองแชแขง และหากใชยาน าดงกลาวไมหมด
ภายใน 14 วน ใหทงยานนและหามน ามารบประทานตอ ควรเกบยาทกรปแบบใหพนแสงแดดและความชน ไมควร
เกบยาในหองน า และเกบยาใหพนมอเดก และสตวเลยง
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 71
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
Erythromycin
กลไกการออกฤทธ
กลไกการออกฤทธโดยยบยงการสงเคราะหโปรตนและสารตงตนทางพนธกรรมของเชอแบคทเรย และท าใหเชอ
แบคทเรยหยดการเจรญเตบโต
ขอบงใช
ใชรกษาการตดเชอแบคทเรยในระบบทางเดนหายใจ แผลทผวหนง แผลฝ-หนอง โรคคอตบ โรคไอกรน และโรค
จากการตดเชอแบคทเรยชนดตางๆทเชอโรคไวตอยาตวน
ขนาดและวธใช
ผใหญ : ขนาดสงสดไมเกน 4 กรมตอวน
เดก: ขนาดรบประทานอยท 30-50 มลลกรมตอน าหนกตว 1 กโลกรม การปรบขนาดรบประทานตองให
แพทยผท าการรกษาเทานนเปนผแนะน าและสงจายการใชยานกบผปวย
ผลขางเคยงจากการใชยา
1. เกดอาการทางผวหนง อาจกอใหเกดภาวะผนคนและลมพษ
2. อาจท าใหรสกไมสบายในระบบทางเดนอาหาร เชน มอาการคลนไส อาเจยน
3. สามารถกอใหเกดความเปนพษตอระบบประสาทสวนกลาง เชน วงเวยน ชก หรอ สบสน
4. สามารถกอใหเกดภาวะใจสน และเปนพษตอตบออน
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 72
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชยากบผทแพยาน
2. หามใชยาในผปวยทเปนโรคตบ
3. การใชยานานมากกวา 10 วน มความเสยงตอการเกดภาวะตบอกเสบ
รปแบบยา ยาน าแขวนตะกอนขนาดยา 125 มลลกรม/ 5 มลลลตร
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยาตานการจบตวของเกลดเลอดกอใหเกดความเสยงตอสภาวะเลอดออกงาย ยาตานการจบตว
ของเกลดเลอดทกลาวถง เชน อะซโนคมารอล (Acenocoumarol)
2. รวมกบยารกษาอาการวตกกงวล สามารถท าใหระดบของยาดง กลาวอยในรางกายเปนเวลานานมาก
ขน และน าไปสภาวะ งวงซม ออนเพลย ยารกษาอาการวตกกงวลทกลาวถง เชน อลปราโซแลม
(Alprazolam)
3. รวมกบยาขยายหลอดลม สามารถท าใหระดบของยาอรโทรมย ซนในกระแสเลอดต าลง และสงผลตอ
ประสทธภาพในการรกษา อกทงยงเพมความเปนพษของยาขยายหลอดลมดวย ยาขยายหลอดลมท
กลาวถง เชน ธโอฟลน (Theophylline)
การเกบรกษายา
อณหภมระหวาง 20 - 25 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยา ใหพนแสงแดดและความชน เกบยาใหพนมอเดกและ
สตวเลยง และไมควรเกบยาในหองน า
Norfloxacin
กลไกการออกฤทธ
ออกฤทธยบยงการท างานของสารเคมบางตว เชน สาร DNN Gyrose ซงอยในขบวนการสรางสารพนธกรรมใน
แบคทเรย สงผลใหการขยายและแพรพนธของแบคทเรยลดลง
ขอบงใช
ใชรกษาการตดเชอหนองใน (Gonorrhea) การตดเชอในทางเดนปสสาวะ (โรคตดเชอระบบทางเดนปสสาวะ) และ
รวมไปถงการตดเชอในระบบทาง เดนอาหาร
ขนาดและวธใช
ผใหญ : ส าหรบการตดเชอ หนองใน รบประทานครงเดยว ขนาด 800 มลลกรม
ส าหรบการตดเชอในชองทางเดนปสสาวะ (โรคตดเชอระบบทางเดนปสสาวะ)ชนดเฉยบพลน
รบประทาน 200 มลลกรม เชา–เยนแตหากเปนชนดเรอรง รบประทาน 400 มลลกรม เชา–เยน
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 73
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
การตดเชอในระบบทางเดนอาหารขนาดรบประทาน 400 มลลกรม เชา–เยน
ผลขางเคยงจากการใชยา
อาจท าใหรสกไมสบายในกระ เพาะอาหารและล าไส ปวดศรษะ วงเวยน รสกงวงนอน กลามเนอออนแรง
ผลขางเคยงอนทสามารถเกดขนไดแตพบเปนจ านวนนอย ไดแก อาการชกกระตก แพแสงแดด เมดเลอดขาวและ
เกลดเลอดต า (Leucopenia thrombocytopenia) และกรณทรบประทานยานในขนาดสงๆเปนประ จ า อาจเกด
การตกตะกอนของยาในปสสาวะ เปนปจจยเสยงใหเกดโรคนวในทางเดนปสสาวะได เชน นวในไต
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผทแพยาน หรอผทมประวตแพยากลม Quinolones
2. หามใชยาในเดกทารก
3. หามใชยากบหญงมครรภ หรอหญงทอยในภาวะใหนมบตร
4. ระมดระวงการใชยาในผทม โรคตบ และ/หรอ โรคไต
5. ระวงการใชยากบผทมประวตเปนโรคลมชก หรอผทมประวตบาดเจบทางระบบประสาทสวนกลาง
รปแบบยา ยาเมดเคลอบฟลม (Film-Coated Tab) ขนาดความแรง 400 มลลกรม
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยาลดกรด อาจท าใหการดดซมของยานอรฟลอกซาซนเขาสราง กายไดนอยลง
2. รวมกบยา Probenecid จะไปเพมการขบยานอรฟลอกซาซน ออกจากราง กายไดเรวยงขน
3. รวมกบยาบางชนด เชน ยาตานการแขงตวของเลอด ยาปองกนการชก (เชน Phenytoin) หรอยาขยาย
หลอดลม (เชน Theophylline) สามารถเพมฤทธหรอเพมความแรงของนอรฟลอกซาซนได
การเกบรกษายา
อณหภมระหวาง 20 - 25 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยา ใหพนแสงแดดและความชน เกบยาใหพนมอเดกและ
สตวเลยง และไมควรเกบยาในหองน า
Roxithromycin
กลไกการออกฤทธ
ตวยาจะเขาไปจบกบ 50s Ribosome (สารพนธกรรมชนดหนง) ในแบคทเรย และรบกวนการสงเคราะหโปรตน
ของแบคทเรย ดวยกลไกนจงยบยงการเจรญเตบโตของแบคทเรยในทสด
ขอบงใช
1. รกษาอาการตดเชอท ห คอ จมก
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 74
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
2. รกษาการตดเชอทระบบสบพนธ (ไมรวมโกโนเรย/หนองใน)
3. รกษาการตดเชอทผวหนง
4. ปองกนการตดเชอไขสมองอกเสบ
ขนาดและวธใช
ผใหญ : รบประทานครงละ 150 มลลกรม วนละ 2 ครง เชา – เยน หรอรบประทาน 300 มลลกรมวนละครง
เดก : ทมน าหนก 24 – 40 กโลกรม รบประทานครงละ 100 มลลกรม วนละ 2 ครง เชา – เยน สวนใน
น าหนกอนๆ แพทยจะเปนผแนะน าขนาดยาทเหมาะสม
***ทงนควรรบประทานยารอกซโทรมยซนกอนอาหาร 15 - 30 นาทเปนอยางต า ระยะเวลาในการรบประทานอย
ในชวง 5-10 วนตอเนอง
ผลขางเคยงจากการใชยา
รสกไมสบายในชองทางเดนอาหาร ทองเสย คลนไส อาเจยน ปวดทอง ส าหรบผลขาง เคยงทอาจพบไดนอย เชน
ปวดศรษะ วงเวยนเหมอนบานหมน ผนคน ตบท างานผดปกต (ตบอกเสบ) การดมกลนและการรบรสเปลยนไป
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชยากบผทแพยารอกซโทรมยซน
2. หามใชยานรวมกบยารกษาปวดศรษะไมเกรน Ergotamine และ Dihydroergotamine
3. ระวงการใชยานในหญงตงครรภและหญงทอยในภาวะใหนมบตร
4. ระวงการใชยานกบผปวยดวยโรคตบ
รปแบบยา ยาเมดขนาด 150 มลลกรม
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยาตานการแขงตวของเลอด อาจสงผลใหเกดอาการเลอดออกไดงาย หรอท าใหระยะเวลาของ
เลอดหยดไหลเมอมบาดแผลยาวนานขน ยาตานการแขงตวของเลอดดงกลาว เชน Warfarin
2. รวมกบยาขยายหลอดลม สามารถสงผลใหระดบยาขยายหลอดลมในกระแสเลอดมระดบสงขน ผปวย
อาจไดรบผลขางเคยงของยาขยายหลอดลมตด ตามมา หากมความจ าเปนตองใชยารวมกน สมควรตอง
ปรบเปลยนขนาดและระยะเวลารบประ ทานใหเหมาะสม ยาขยายหลอดลมดงกลาว เชน
Theophylline
3. รวมกบยากลม Ergot Alkaloids (เชน ยารกษาไมเกรน) ถอ เปนขอทตองระมดระวงอยางสง ดวยเคย
มรายงานผลทมการใชยา 2 กลมนรวมกน มความเปน ไปไดทอาจกอใหเกดการตายของเนอเยอ และม
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 75
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
การเสอมสภาพของเซลลตดตามมา ยากลม Ergot Alkaloids ดงกลาว เชน Ergotamine
Dihydroergotamine
4. รวมกบยาตานสารฮสตามน (Histamine) บางตว อาจท าใหระดบยาตานฮสตามนในกระแสเลอดเพม
สงขน สงผลตอระบบหลอดเลอดทไปเลยงหวใจ และเกดภาวะหวใจเตนผดจงหวะตามมา ยาตานฮสตา
มนดงกลาว เชน Terfenadine
การเกบรกษายา
อณหภมระหวาง 20 - 25 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยา ใหพนแสงแดดและความชน เกบยาใหพนมอเดกและ
สตวเลยง และไมควรเกบยาในหองน า
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 76
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
Metronidazole
กลไกการออกฤทธ
ออกฤทธ โดยตวยาจะซมเขาผนงเซลลของแบคทเรย Anaerobic bacteria และผนงเซลลของสตวเซลลเดยวโปร
โตซว จากนนยาจะเขาไปรบกวนการสรางและการสง เคราะหสารทางพนธกรรม (DNA) ของเชอดงกลาว ท าใหไม
สามารถแพรพนธได
ขอบงใช
1. เชอ Trichomonas ทกอโรคโดยเฉพาะในอวยวะเพศ เชน โรคพยาธชองคลอด
2. การอกเสบและการตดเชอกลมอะมบาทมการตดเชอในตบ
3. ใชปองกนการตดเชอแบคทเรย กลม Anaerobic หลงจากการผาตดชองทอง หรอผา ตดอวยวะใน
ระบบสบพนธ
4. รกษาล าไสอกเสบจากการตดเชอแบคทเรยชนด Clostridium Difficile และเชอสตวเซลลเดยวชนด
Giardia Lamblia
5. รกษาการอกเสบและการตดเชอในชองปากและฟน โดยใชรวมกบยาปฏชวนะชนด Amoxicillin
6. ใชปองกนการตดเชอในแผลผาตดล าไสใหญ หรอการผาตดไสตงอกเสบ
ขนาดและวธใช
ก. ส าหรบการตดเชอ Trichomonas Vaginalis ในระบบอวยวะสบพนธ เชน โรคพยาธชองคลอด
ผใหญ : ขนาดรบประทานสงสดคอ 1,200 มลลกรมตอวน โดยแบงรบประทานวนละ 3 ครง เปนเวลา 7 วน
ข. ส าหรบการตดเชอสตวเซลลเดยวชนดอะมบาในล าไสเลก (Intestinal Amoebiasis)
ผใหญ: ขนาดรบประทานสงสดไมเกน 2,400 มลลกรมตอวน แบงรบประทานวนละ 3 ครง
เดก: อาย 7-10 ป รบประทานสงสดไมเกน 1,200 มลลกรมตอวน โดยแบงรบประทานวนละ 3 ครง
อาย 3-7 ป รบประทานสงสดไมเกน 800 มลลกรมตอวน โดยแบงรบประทานวนละ 4 ครง
อาย 1-3 ป รบประทานสงสดไมเกน 600 มลลกรมตอวน โดยแบงรบประทานวนละ 3 ครง
ค. ส าหรบการตดเชออะมบาทตบ
ผใหญ : ขนาดรบประทานสงสดไมเกน 1,200 มลลกรมตอวน โดยแบงรบประทานวนละ 3 ครง
*** การรบประทานยานควรรบประทานพรอมหรอหลงอาหารเพอลดการระคายเคองของกระเพาะและล าไส
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 77
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ผลขางเคยงจากการใชยา
กอใหเกดการระคายเคองในระบบทางเดนอาหาร อาจเกดลมพษและมผนคนตามรางกาย รสกงวงและวงเวยน
ปวดศรษะ ปสสาวะมสเขมและคล า
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผทแพยาเมโทรนดาโซล (เชน ขนผน หรอ มปญหาทางการหายใจ เชน แนนหนาอก)
หากมความจ าเปนตองใชยาเมโทรนดาโซลมากกวา 10 วน ควรตองตรวจและควบคมความผดปกตของ
ระบบเลอด/ระบบโลหตวทยา เชน ตรวจซบซ
2. ไมควรใชยานกบผปวยทเปนโรคเกยวกบระบบสมอง รวมไปถงโรคทเกยวกบระบบประ สาทสวนปลาย
ระบบประสาทสวนกลาง และ ผทมโรคตบ
3. ระวงการใชยากบผทตองท างานกบเครองจกร หรอตองขบขยวดยานพาหนะดวย เพราะยาอาจท าใหม
อาการ งวงนอน หรอวงเวยนศรษะ
4. ระวงการใชยาในหญงตงครรภ และหญงทอยในภาวะใหนมบตร ถงแมยาเมโทรนดาโซล ไมกอใหเกด
ความพการของตวออนในครรภของสตวทดลอง แตยานมผลตอระบบเลอด ตอตบ และตอระบบทางเดน
อาหาร ซงอาจสงผลกระทบไมทางตรงกทางออมตอทารกไดเชนเดยวกน
รปแบบยา ยาเมดขนาด 200 มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบเครองดมทมแอลกอฮอล จะท าใหมอาการ คลนไส อาเจยน ใจสน มการหายใจผดปกต
2. รวมกบยาตานการจบตวของเกลดเลอด อาจสงผลใหเกดภาวะเลอดออกไดงาย หรอภาวะเลอดหยดไหล
ชา ยาตานการจบตวของเกรดเลอดดงกลาว เชน ยา Warfarin
3. รวมกบยาทใชปองกนหรอรกษาอาการชก (เชน ในโรคลมชก) อาจท าใหระบบเผาผลาญในรางกาย หรอ
ขบวนการทางเคมทไปเปลยนแปลงโครงสรางของยาเมโทรนดาโซล และสงผลตอการออกฤทธ รวมไปถง
ระดบยาในกระแสเลอดทลดลง ยาทใชรกษาอาการชกดงกลาว เชน Phenobarb
4. รวมกบยาบางกลม อาจท าใหระดบยาดงกลาวมปรมาณในกระแสเลอดสงมากขน ยากลมดงกลาว เชน
ยาทางจตเวชบางชนด เชน ยา Lithiumยากดภมคมกนตานทานโรค เชน Cyclosporinยาเคมบ าบด
บางชนด เชน 5-FU และ Busulfan
การเกบรกษายา
ภายใตอณหภม 25 องศาเซลเซยส หรอเกบตามภายใตขอก าหนดของบรษทยา (อานในฉลากยา) เกบใหพน
แสงแดด ความ ชน และตองเกบยาใหพนมอเดกเสมอ
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 78
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
Co-trimoxazole
กลไกการออกฤทธ
กลไกการออกฤทธ โดยยบยงการสรางโปรตนในกลมเชอโรคทเปนอนตรายตอรางกาย ไมวาจะเปนแบคทเรย เชอ
รา และโปรโตซว โดย Sulfamethoxazole จะรบกวนกระบวนการสงเคราะหสาร Dihydrofolate สวน
Trimethoprim จะรบกวนกระบวนการสงเคราะหสาร Tetrahydrofolic acid ดวยกระบวนการดงกลาว จงท าให
กลมเชอโรคหยดการเจรญเตบโตและตายในทสด
ขอบงใช
ใชรกษาอาการตดเชอของระบบทางเดนหายใจ ตดเชอในระบบทางเดนอาหาร ตดเชอในระบบทางเดนปสสาวะ
รกษาการตดเชอในกระแสโลหต
ขนาดและวธใช
ผใหญ: รบประทานครงละ 2 เมด หลงอาหารเชา - เยน ควรรบประทานพรอมน าดมทสะอาด 2 แกวเปนอยาง
ต า หากตองใชยาเปนเวลานานใหลดขนาดรบประทานเหลอครงละ 1 เมดหลงอาหารเชา - เยน
เดก:อาย 6 - 12 ป รบประทานครงละ 10 มลลลตร หลงอาหารเชา - เยน
ผลขางเคยงจากการใชยา
ระคายเคองตอระบบทางเดนอาหาร เกดภาวะกระเพาะอาหารอกเสบ ผนคนตามผวหนง การไดยนบกพรอง ม
ภาวะ Stevens-Johnson syndrome นอกจากนยงกอใหเกดผลตอระบบเลอด/ระบบโลหตวทยาโดยกอใหเกด
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 79
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ภาวะโลหตจาง เมดเลอดขาวต า (Leukopenia) Neutropenia (เมดเลอดขาวชนด Neutrophil ต า) เกลดเลอด
ต า (Thrombocytopenia) เกดภาวะเกลอโพแทสเซยมในกระแสเลอดมระดบสงเกนมาตรฐาน (เชน หวใจเตนผด
จงหวะ) น าตาลในเลอดต า (เชน วงเวยน จะเปนลม กระสบกระสาย ) เกดอาการทางสมอง (เชน วงเวยน ปวด
ศรษะ ชก) และ/หรอการท างานของระบบขบถายปสสาวะผด ปกต (เชน ปสสาวะขน ปสสาวะเปนเลอด )
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชยากบผทแพยาโค-ไตรมอกซาโซล
2. หามใชยากบผทมภาวะตบ – ไตท างานผดปกต
3. หามใชยากบเดกทารกแรกคลอด
4. หามใชยารวมกบยา Dofetilide (ยารกษาโรคหวใจทมการเตนของหวใจผดปกต)
5. หามใชยากบหญงตงครรภและหญงทอยในภาวะใหนมบตร นอกจากมค าสงแพทยเทานน
6. ระวงการใชยากบผปวยภาวะขาดเอนไซมจซกพด ผทรางกายขาดโฟเลต (Folic acid/Folate) ผทม
ประวตโรคหด และผปวยภาวะขาดไทรอยดฮอรโมน
รปแบบยา ยาเมด ประกอบดวย Trimethoprim 80 มลลกรม/เมด และ Sulfamethoxazole 400
มลลกรม/เมด
ยาน าแขวนตะกอน ประกอบดวย Trimethoprim 40 มลลกรม/5 มลลลตร และ Sulfame
thoxazole 200 มลลกรม/5 มลลลตร
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยาขบปสสาวะกลมไทอะไซด (Thiazide diuretics เชน Hydrochlorothiazide) สามารถ
กอใหเกดภาวะเกลดเลอดต า (Thrombocytopenia) จงควรเลยงการใชยารวมกน
2. รวมกบยาตานการจบตวของเกลดเลอด เชน Warfarin อาจเกดความเสยงท าใหมอาการเลอดออกงาย
เพมขน อกทงสงผลเสยตอการท างานของอวยวะ ตบ - ไตของผปวย หากตองใชยารวมกนควรตองปรบ
ขนาดรบประทานของยา warfarin โดยแพทยผรกษา
3. รวมกบยากนชก เชน Phenytoin มความเสยงทจะเกดอาการขางเคยง เชน เสยการทรงตว/เซ สน
ออนเพลย คลนไส อาเจยน เปนลม หากตองใชยารวมกน สมควรตองปรบขนาดการรบประทานของ
Phenytoin
4. รวมกบยารกษาอาการหวใจเตนผดจงหวะ เชน Dofetilide สามารถเกดอาการหวใจเตนผดจงหวะ
แนนหนาอก ตาพรามว คลนไส จงถอเปนขอหามใชยารวมกน
การเกบรกษายา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 80
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
อณหภมหอง เกบยาในภาชนะทปดมดชดพนแสงแดดและความชน เกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง และไมควร
เกบยาในหองน า
5.2 Antifungal drug
Griseofulvin
กลไกการออกฤทธ
ตวยาจะยบยงการแบงเซลลของเชอราในระยะทเรยกวาเมตะเฟส (Metaphase) ยานยงเขาไปรวมกบเคราตน
(Keratin) ทผวหนงของผปวย ท าใหผวหนงบรเวณทสมผสกบเชอรามความคงทนและตอตานการตดเชอราได
ขอบงใช
รกษาการตดเชอราทผม ผวหนง เลบมอ เลบเทา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 81
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ขนาดและวธใช
ก. การตดเชอราทผมและผวหนง
ผใหญ : รบประทาน 0.5 - 1 กรม/วนเปนเวลา 2 - 8 สปดาห สามารถแบงรบประทานหรอจะรบประทานเพยง
ครงเดยวกได
ข. การตดเชอราทเลบมอ
ผใหญ: รบประทาน 0.5 - 1 กรม/วนเปนเวลา 6 เดอน
ค. การตดเชอราทเลบเทา
ผใหญ: รบประทาน 0.5 - 1 กรม/วนเปนเวลา 12 เดอนหรอมากกวานน
ผลขางเคยงจากการใชยา
ระคายเคองตอระบบทางเดนอาหาร วงเวยน สบสน ปวดศรษะ ซมเศรา ออนเพลย นอนไมหลบ ปลายประสาท
อกเสบ (โรคเสนประสาท) แพแสงแดด ผนคน ลมพษ อาจพบโปรตนออกมากบปสสาวะ พบไดจากการตรวจ
ปสสาวะ
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผทแพยากรซโอฟลวน
2. หามใชยานกบหญงตงครรภ
3. หามใชยานกบผปวยโรคตบ ผปวยโรคเอสแอลอ
4. ระวงการใชยานกบหญงทอยในภาวะใหนมบตร
5. ระหวางการใชยานควรระวงเรองการขบขยวดยานพาหนะหรอการท างานทเกยวกบเครองจกร ทงน
เนองจากผลขางเคยงของยา เชน สบสน วงเวยน ออนเพลยจากนอนไมหลบ
6. หลกเลยงการโดนแสงแดดหรอแสงจากหลอดไฟฟา
7. ระหวางการรกษาดวยกรซโอฟลวน ควรเฝาระวงเรองการท างานของไต ของตบ โดยควรมการ
ตรวจสอบผลเลอดเปนระยะๆ
รปแบบยา ยาเมดขนาด 500 มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา
1. กบยารกษาโรคลมชก เชน Phenobarbital จะท าใหลดการดดซมของยารกษาโรคลมชกจากระบบ
ทางเดนอาหาร หากมความจ าเปนตองใชยารวมกน ควรปรบขนาดรบประทานเปนกรณๆไป
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 82
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
2. กบยาเมดคมก าเนด เชน Estradiol และ Norethindrone/Norethis terone acetate อาจท าให
ระดบความเขมขนของยาคมก าเนดในกระแสเลอดลดต าลง และอาจสงผลใหมเลอดออกหรอเสยงกบ
การตงครรภได จงควรหลกเลยงการใชยารวมกน
3. กบยาแกปวด ยาลดไข เชน Paracetamol จะท าใหเพมความเปนพษกบตบ หากไมมความจ าเปนใดๆ
ควรหลกเลยงการใชยารวมกน
4. รวมกบเครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอล จะท าใหมอาการหนาแดง หวใจเตนเรว จงควรหลกเลยง
และหามการใชยารวมกบแอลกอฮอล
การเกบรกษายา
อณหภม 15 - 30 องศาเซยลเซยส (Celsius) เกบยาในภาชนะทปดมดชด พนแสงแดด ความรอน และความชน
เกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง และไมควรเกบยาในหองน า
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 83
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
5.3 Anthelmintics
Albendazole
กลไกการออกฤทธ
ตวยาจะออกฤทธยบยงการเชอมตอโปรตนทวบลน (Tubulin: โปรตนส าคญทใชในการท างานของเซลลของพยาธ)
ในตวพยาธ อกทงปดกนการดดซมน าตาลกลโคส ท าใหพยาธขาดพลงงานในการด ารงชวตและตายลง
ขอบงใช
เปนยาส าหรบฆา/ถายพยาธ ไดแก พยาธปากขอ พยาธตวกลม (เชน พยาธไสเดอน) พยาธตวแบน (เชน พยาธตด
หม พยาธตดวว) พยาธแสมา พยาธเสนดาย/พยาธเขมหมด พยาธใบไมตบ
ขนาดและวธใช
ก. ส าหรบฆาพยาธตวตด (Echinococosis)
ผใหญ : น าหนกมากกวา 60 กโลกรม: รบประทาน 400 มลลกรม วนละ 2 ครง เชา - เยน เปนเวลา 28 วน
น าหนกตวนอยกวา 60 กโลกรม รบประทาน 15 มลลกรม/น าหนกตว 1 กโลกรม/วน โดยแบง
รบประทาน 2 ครง โดยขนาดรบประทานสงสดไมเกน 800 มลลกรม/วน
เดก: ขนาดรบประทานขนกบอายและน าหนกตวของเดก ซงตองอยในดลพนจของแพทย เทานน
ข. ส าหรบพยาธตดหมในระบบประสาท (Neurodysticercosis):
ผใหญ: น าหนกมากกวา 60 กโลกรม: รบประทาน 400 มลลกรม วนละ 2 ครง เชา - เยน เปนเวลา 8 – 30
วน
น าหนกตวนอยกวา 60 กโลกรม รบประทาน 15 มลลกรม/น าหนกตว 1 กโลกรม/วน โดยแบง
รบประทาน 2 ครง โดยขนาดรบประทานสงสดไมเกน 800 มลลกรม/วน
เดก: ขนาดรบประทานขนกบอายและน าหนกตวของเดก ซงตองอยในดลพนจของแพทย เทานน
ค. ส าหรบฆาพยาธเขมหมด (Enterobiasis):
ผใหญ: รบประทาน 400 มลลกรม ครงเดยว
เดก: อายมากกวา 2 ป: รบประทาน 400 มลลกรม ครงเดยว
อาย 1 - 2 ป: รบประทาน 200 มลลกรม ครงเดยว
ง. ส าหรบฆาพยาธไสเดอน (Ascariasis):
ผใหญ: รบประทาน 400 มลลกรม ครงเดยว
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 84
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
เดก: อายมากกวา 2 ป: รบประทาน 400 มลลกรม ครงเดยว
อาย 1 - 2 ป: รบประทาน 200 มลลกรม ครงเดยว
จ. ส าหรบฆาพยาธปากขอ (Hookworm infections):
ผใหญ: รบประทาน 400 มลลกรม ครงเดยว
เดก: อายมากกวา 2 ป: รบประทาน 400 มลลกรม ครงเดยว
อาย 1 - 2 ป: รบประทาน 200 มลลกรม ครงเดยว
ฉ. ส าหรบฆาพยาธเสนดาย (Strongyloidiasis):
ผใหญ: รบประทาน 400 มลลกรม วนละครงหรอแบงรบประทานเชา -เยน เปนเวลา 3 วน หากจ าเปน แพทย
อาจใหยาซ าไดอก หลงจากรบประทานยาไปแลว 3 สปดาห ควรรบประทานยาพรอมอาหาร
เดก: ขนาดทรบประทาน ขนกบน าหนกตวของเดกและตองอยในค าสงแพทยเทานน
ผลขางเคยงจากการใชยา
รสกไมสบาย ในระบบทางเดนอาหาร คลนไส ปวดศรษะ วงเวยน ผนคน ตบอกเสบ ปากแหง อาการขางเคยง ขน
รนแรง ไดแก การกดการท างานของไขกระดก
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชยานในหญงตงครรภและหญงทอยในภาวะใหนมบตร
2. หามใชยานกบเดกทารก
3. หามใชยานกบผแพยาอลเบนดาโซล
4. หามใชยานในผปวยทตบท างานผดปกต
5. ระหวางการใชยาน ควรตองคอยตรวจความผดปกตของระบบเลอด และการท างานของตบควบคกนไป
6. ระวงมใหเกดการตงครรภในเพศหญงหลงหยดใชยาเปนเวลาไมนอยกวา 1 เดอน
รปแบบยา รปแบบยาเมด ขนาดความแรง 200 มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยาลดกรด เชน Cimetidine สามารถท าใหระดบยา อลเบน ดาโซนดอยประสทธภาพลง หากไม
จ าเปนไมควรใชยารวมกน
2. รวมกบยากลมสเตยรอยด เชน Dexamethazone สามารถเพมระดบ ความเขมขนของอลเบนดาโซลใน
เลอดได จงควรเลยงการใชยารวมกน
การเกบรกษายา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 85
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
อณหภมระหวาง 20 - 25 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยาในภาชนะทปดมดชด พนแสงแดดและความชน เกบยา
ใหพนมอเดกและสตวเลยง และไมควรเกบยาในหองน า
Mebendazole
กลไกการออกฤทธ
ออกฤทธโดยตวยาจะท าลายการสรางทอล าเลยงอาหารภายในล า ไสของหนอนพยาธ ท าใหปดกนการดดกลน
สารอาหารอนๆ เชน น าตาลกลโคลส (Glucose) สงผลใหพยาธขาดสารอาหารและตายในทสด
ขอบงใช
ส าหรบฆา/ถายพยาธไสเดอน พยาธแสมา พยาธเขมหมด พยาธเสนดาย พยาธปากขอ โดยสามารถออกฤทธฆา
พยาธหลายชนดไดภายในเวลาเดยวกน
ขนาดและวธใช
ก. ผใหญและเดกทอายเกน 2 ปขนไป
1. ส าหรบฆาพยาธตวกลม (บางครงอาจไดยนชอวา พยาธหอยโขง (Angiostrongylo sis): รบประทานครง
ละ 100 มลลกรม วนละ 2 ครงเชา - เยน เปนเวลา 5 วน
2. ส าหรบฆาพยาธไสเดอน (Ascariasis): รบประทานครงละ 100 มลลกรม วนละครงเชา - เยน เปนเวลา
3 วน
3. ส าหรบฆาพยาธปากขอ (Hookworm infection): รบประทานครงละ 100 มลลกรม วน ละ 2 ครงเชา
- เยน เปนเวลา 3 วน
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 86
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
4. ส าหรบฆาพยาธแสมา (Whipworm infection): รบประทานครงละ 1 มลลกรม วนละ 2 ครงเชา -
เยน เปนเวลา 3 วน
5. ส าหรบฆาพยาธเขมหมด (Pinworm infection): รบประทานครงแรก 100 มลลกรมครง เดยว จากนน
อก 2 สปดาหรบประทาน 100 มลลกรมอก 1 ครง
ข. ในเดก: ในเดกเลก การใชยาตองเปนค าแนะน าจากแพทยเทานน
ผลขางเคยงจากการใชยา
1. ผลตอระบบทางเดนอาหาร: อาจมอาการ คลนไส อาเจยน ปวดทอง ทองเสย
2. ผลตอการท างานของตบ: หากใชยาตอเนองเปนระยะเวลานานๆ สามารถกอใหเกดภาวะตบอกเสบชนด
Granulomatous hepatitis
3. ผลตอระบบเลอด/ระบบโลหตวทยา: อาจเกดภาวะโลหตจาง
4. ผลตอผวหนง: อาจ มอาการผนคน ลมพษ
5. ผลตอระบบระบบประสาท: สามารถพบอาการออนแรง และงวงนอน อาจมอาการชกเกดขนไดแตพบ
นอยราย
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผแพยามเบนดาโซล
2. หามใชยากบเดกทมอายต ากวา 2 ป
3. หามใชกบหญงตงครรภและหญงทอยในภาวะใหนมบตร
4. ควรตองเฝาระวงระบบเลอดและตรวจสอบระบบการท างานของตบกบผปวยทใชยานในขนาดสงๆ
รปแบบยา รปแบบยาน า ขนาดความแรง 100 มลลกรม/ 5 มลลลตร
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยาตานเชอแบคทเรย/ยาปฏชวนะบางตว อาจกอใหเกดอา การของโรค Stevens-Johnson
syndrome ซงมอาการผนคนเกดในบรเวณฝามอ ฝาเทา ในปาก ยาตานเชอแบคทเรยทกลาวถง เชน
Metronidazole
2. รวมกบยากนชกบางตว สามารถท าใหระดบยามเบนดาโซลทถกดด ซมเขาสกระแสเลอดลดต าลง ยากน
ชกดงกลาว เชน Carbamazepine และ Phenytoin
การเกบรกษายา
ทอณหภมระหวาง 15 - 30 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยาในภาชนะทปดมดชด พนแสงสวาง แสงแดด และ
ความชน ไมเกบยาในหองน า และเกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 87
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
5.4 Antiseptics
Povidone iodine
กลไกการออกฤทธ
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 88
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ตวยาจะปลดปลอยสารไอโอดนเขาสตวเชอโรคโดยการแทรกซมผานผนงเซลล จากนนจะเกดการรบกวนการ
ท างานของเอนไซมทใชสรางโปรตนเพอการแบงตวของเซลลของเชอโรค สงผลท าใหเชอโรคหยดการแบงเซลลไม
สามารถแพรพนธไดและตายลงในทสด
ขอบงใช
1. ปองกนและยบยงการตดเชอบรเวณบาดแผลเชน แผลจากของมคม แผลไหม แผลถลอก
2. ใชปองกนการตดเชอของบาดแผลจากการผาตด
ขนาดและวธใช
ผใหญและเดก: ทายาในบรเวณบาดแผลโดยใชปรมาณและความถของการทายาตามค าแนะน าในเอกสารก ากบ
ยาหรอตามค าสงแพทย/พยาบาล
ผลขางเคยงจากการใชยา
ระคายเคองตอผวหนงทสมผสยา อาจมผนคนไดบางในผวหนงทสมผสยานกรณทายานแลวมอาการแพยานเชน
รสกอดอด/หายใจไมออก/หายใจล าบาก ตวบวม ใหหยดการใชยานทนทและรบน าตวผปวยมาพบแพทย/มา
โรงพยาบาลโดยเรวทนท/ฉกเฉน
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผทแพยานหรอแพสวนประกอบในสตรต ารบยาโพวโดน-ไอโอดน
2. หามรบประทานรวมถงหามมใหยานเขาตา
3. หามใชยานกบเดกทคลอดกอนก าหนดหรอเดกแรกเกดทมน าหนกตวนอยกวา 1.5 กโลกรม ดวย
ไอโอดนในตวยาอาจซมเขารางกายเดกจนกออนตรายตอเดกไดเชน มไข ขนผน ชก
4. การใชยานกบสตรตงครรภ สตรทอยในภาวะใหนมบตร และเดกเลก ควรตองอยภายใตการก ากบดแล
ของแพทย
5. ระวงการใชยานกบแผลฉกขาดระดบลกถงชนเนอเยอใตผวหนงรวมถงแผลไหมในระดบรนแรง
6. หากใชยานไปสกระยะหนง (ประมาณ 2 - 3 วน) แลวบาดแผลไมดขนหรอบาดแผลเลวลง ควรรบ
กลบมาพบแพทย/มาโรงพยาบาลเพอแพทยจะไดประเมนการรกษาเพมเตม
7. มาโรงพยาบาลตามแพทยนดเสมอเพอแพทยตดตามการหายของบาดแผล
รปแบบยา สารละลายขนาดความเขมขน 10%
ปฎกรยาระหวางยา -
การเกบรกษายา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 89
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
อณหภม 20 - 25 องศาเซลเซยส (Celsius) ไมเกบยา ในชองแชแขงของตเยน เกบยาในภาชนะทปดมดชด พน
แสงแดด ความรอนและความชน เกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง และไมเกบยาในหองน าหรอรถยนต
Rubbling alcohol
กลไกการออกฤทธ
กลไกการออกฤทธโดยตวยาจะท าลายหรอสรางความเสยหายตอสารพนธกรรมในตวเชอโรค ท าใหเชอโรคตางๆ
หยดการเจรญเตบโต หยดการแพรพนธและตายลงในทสด
ขอบงใช
1. เชดบรเวณรอบบาดแผลเพอปองกนการตดเชอ
2. เชดท าความสะอาดและฆาเชอบรเวณผวหนงกอนท าหตถการทางการแพทยเชน ฉดยา เจาะเลอด
3. ใชส าหรบฆาเชออปกรณทางการแพทยบางอยางเชน เครองมอท าแผล
ขนาดและวธใช
ผใหญและเดกอายตงแต 2 เดอนขนไป: ใชน ายาปรมาณเลกนอยเชดทาผวหนงหรอทาผวหนงรอบแผล (ไมทาลง
ในแผล) และทงไวใหแหงกอนท าหตถการตางๆเชน ฉดยาหรอท าแผล
เดกอายต ากวา 2 เดอน: หามใชน ายานถาไมมค าสงจากแพทยผรกษาเพราะอาจเกดการระคายเคองรนแรงตอผว
ทารกวยนทสมผสกบน ายาน
ผลขางเคยงจากการใชยา
ปวดแสบเมอสมผสกบตวบาดแผลโดยตรง, ท าใหผวหนงทสมผสตวน ายาฯเกดภาวะผวแหง หรอเกดผนคน (ผน
ระคายสมผส) ขนมาได
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชในผแพยา/แพน ายาน
2. หามรบประทานน ายานโดยเดดขาด
3. หามใหน ายานเขาตาหรอใชหยอดห
4. หามเทราดน ายานบนแผลสดโดยตรง ใหใชวธเชดรอบบาดแผลบนผวหนงทปกต
5. หามใชกบทารกทอายต ากวา 2 เดอน
6. ระวงการใชกบสตรตงครรภ สตรทอยในภาวะใหนมบตร เดก และผสงอาย โดยการใชควรมค าสงหรอขอ
ก ากบการใชอยางเหมาะสมจากแพทย
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 90
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
7. หลกเลยงการเกบน ายานในททมเปลวไฟหรอประกายไฟรวมถงในททมอณหภมสงเพราะน ายานสามารถ
ตดไฟ/ลกไหมได
8. ปดภาชนะบรรจแอลกอฮอล 70% ใหแนนมดชดหลงเปดใชงานทกครง
รปแบบยา สารละลายขนาดความเขมขน 70%
ปฎกรยาระหวางยา -
การเกบรกษายา
ภายใตอณหภมหองทเยน ไมเกบยานในชองแชแขงของตเยน ไมเกบในหองน าหรอในรถยนต เกบยาในภาชนะท
ปดมดชด พนแสงแดด ความรอนและความชน และเกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง
6. Endocrine system
6.1 Drug used in diabetes
Glibenclamide
กลไกการออกฤทธ
ตวยาจะกระตน เบตา - เซลล (Beta cell) ในตบออนใหเพมการหลงสารอนซลน ซงเปนฮอรโมนทท าใหรางกายใช
น าตาลในกระแสเลอดไดดขน นอกจากนยงชวยใหรางกายดดน าตาลกลโคส (Glucose) จากกระแสเลอดเขาไป
เกบทตบ และท าใหกลามเนอลายใชน าตาลไดมากยงขน
ขอบงใช ใชบ าบดรกษาโรคเบาหวานชนดท 2 (Type 2 diabetes)
ขนาดและวธใช
ขนาดยาเมอเรมตนใหรบประทานวนละครงๆละ 2.5 มลลกรม จากนนใหเพมปรมาณอก 2.5 มลลกรมในวนถดมา
อก 3 - 5 วนสามารถปรบขนาดการรบประทานเฉลยเปน 15 มลลกรม/วน ขนาดรบประทานสงสดตอครงตองไม
เกน 10 มลลกรม
ผลขางเคยงจากการใชยา
ภาวะน าตาลในเลอดต ากวาปกต, ระคายเคองในระบบทางเดนอาหาร, กดการท างานของไขกระ ดก, อาการแพยา
อยางรนแรง เชน เปนผนขนทงตว หรอมอาการบวมทใบหนา ล าคอ ลน วงเวยน และหายใจล าบาก
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชยานกบผปวยโรคเบาหวานชนดท 1 (Type I DM) หรอผทอยในภาวะโคมาดวยโรคเบาหวาน
2. หามใชยานกบผปวยโรคไตระยะรนแรงและผปวยโรคตบ
3. ระวงการใชยานกบหญงตงครรภและหญงทอยในภาวะใหนมบตร
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 91
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
4. ระวงการใชยานกบผทมประวตแพยาปฏชวนะ กลม Sulfonamides
รปแบบยา รปแบบยาเมด ขนาด 5 มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบเครองดมทมแอลกอฮอลสามารถสงผลใหเกดภาวะน าตาลในเลอดต าไดมากขน จงควรหลกเลยง
การรบประทานยานรวมกบเครองดมทมแอลกอฮอล
2. รวมกบยาบางตว เชน B-blockers, Bezafibrate, Biguanides, Chloramphenical, Clofibrate,
Coumarin, Monoamine oxidase inhibitors (MAOIs), Sali sylates, Tetracyclines สามารถ
สงผลใหเกดภาวะน าตาลในเลอดต า
3. รวมกบยาบางตว เชน กลมยาแกทองผก , Corticosteriods, Nicotinic acid, Estrogen,
Phenothiazine, Saluretics, และไทรอยดฮอรโมน สามารถลดประสทธภาพในการรกษาของไกลเบน
คลาไมด และท าใหระดบน าตาลในเลอดสงขน หากมความจ าเปนตองใชรวมกนควรตองปรบขนาด
รบประทานใหเหมาะสม
การเกบรกษายาอณหภม 25-30 องศาเซลเซยส เกบยาใหพนแสงแดดและความชน
Glipizide
กลไกการออกฤทธ
ตวยาจะกระตน เบตา - เซลล (Beta cell) ในตบออนใหเพมการหลงสารอนซลน ซงเปนฮอรโมนทท าใหรางกายใช
น าตาลในกระแสเลอดไดดขน นอกจากนยงชวยใหรางกายดดน าตาลกลโคส (Glucose) จากกระแสเลอดเขาไป
เกบทตบ และท าใหกลามเนอลายใชน าตาลไดมากยงขน
ขอบงใช
ยานใชรกษาโรคเบาหวานประเภท 2 (ไมตองใชอนซลน) ซงไมสามารถควบคมไดดวยอาหาร ยานลดน าตาลใน
เลอดโดยกระตนตบออนใหหลงอนซลน และชวยใหรางกายใชอนซลนอยางมประสทธภาพ
ขนาดและวธใช
ผใหญ :โดยทวไปรบประทานวนละครง กอนอาหารเชาครงชวโมงขนาดเรมตน 5 มก ตอวนปรบยาครงละ
2.5-5 มก ตอวน ระยะเวลาปรบยาประมาณ 7-14 วนหากไมไดผลอาจจะแบงใหวนละ 2 ครงหากได
ยาตงแต 15 มก ขนไปควรจะแบงใหขนาดยาแตละวนไมเกน 40 มก
ส าหรบผสงอายหรอมโรคตบใหขนาดวนละ 2.5 มก ตอวน
ผลขางเคยงจากการใชยา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 92
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ยานอาจท าใหเกดภาวะน าตาลต า (hypoglycemia) คอมอาการกระสงกระสาย สบสน ไมมสมาธ
หงดหงดงาย อารมณหรอพฤตกรรมเปลยนแปลงไปอยางทนททนใด รสกหว ซด คลนไส เหนอยลา เหงอออก ปวด
ศรษะ ใจสน ปากชา เสยวแปลบทบรเวณปลายนว ตวสน กลามเนอออนแรง มองภาพไมชด รสกหนาว หาวบอย
หวใจเตนเรว หายใจตน วงเวยน หมดสต ชก หรอมเสมหะมาก ผนลมพษ ผนคน อาการคน ปสสาวะเปนสน าตาล
หรอสเขม ไข หนาวสน เจบคอ เลอดออกหรอมรอยฟกช าผดปกต ผวแพแดดหรอไวตอแดดมากผดปกต อจจาระส
ซด ผว หรอตามสเหลอง
ขอควรระวงในการใชยา
1. ควรแจงแพทยและเภสชกรวา ก าลงใชยาอะไรอยบาง ทงสมนไพร และวตามน
2. ตงครรภหรออยในระยะใหนมบตร
3. มโรคหวใจ โรคตบ โรคไต โรคตอมไทรอยด
4. หากเกดตงครรภในระหวางใชยา ใหหยดยา และพบแพทยทนท
รปแบบยา ยาเมดขนาด 5 มลลกรม
ปฎกรยาระหวางยา
ยาทใหรวมแลวท าใหลดระดบยา Glipizide : B-blocker , thiazide diuretic
ยาทใหรวมแลวท าใหเพมระดบยา Glipizide : H2 antagonist , cimetidine , fluconazole , gemfibrozil ,
ketoconazole , NSAIDs , digoxin , MAOIs
การเกบรกษายา
ภายใตอณหภม 25-30องศาเซลเซยส เกบยาใหพนแสงแดดและความชน ไมควรเกบยาในหองน า และเกบยาให
พนมอเดกและสตวเลยง
Metformin
กลไกการออกฤทธ
ยงไมทราบกลไกการออกฤทธทแนชด แตพบวาการใชยาเมทฟอรมนชวยท าใหการดดซม น าตาลจากทางเดน
อาหารลดลง ลดการสรางน าตาลกลโคสของรางกาย และชวยใหฮอรโมนอน ซลนในรางกายท างานโดยเรงการเผา
ผลาญน าตาลไดดยงขน
ขอบงใช
รกษาโรคเบาหวานชนด 2 ชวยท าใหน าตาลในกระแสเลอดลดลง นอกจากนยงใชเปนยาทางเลอกในการรกษากลม
อาการรงไขท างานผดปกต (Polycystic Ovarian Syndrome: กลมอา การพซโอเอส) ซงมอาการประจ าเดอนมา
ไมปกตขาดๆหายๆ มกพบในผทมน าหนกของรางกาย มากหรอในคนอวน
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 93
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ขนาดและวธใช
1. ส าหรบการรกษาโรคเบาหวานชนด 2 ขนาดสงสดทรบประทานในผใหญไมควรเกน 2.25 กรม/วน
ขนาดสงสดทรบประทานในเดกไมควรเกน 2 กรม/วน
2. ส าหรบการรกษากลมอาการรงไขท างานผดปกต (Polycystic Ovarian Syndrome)ขนาดสงสดท
รบประทานในผใหญไมควรเกน 1.5 - 1.7 กรม/วน
ผลขางเคยงจากการใชยา
ใจสน คลนไส อาเจยน ทอง เสย น าหนกตวลด หนาวสน ภาวะน าตาลในเลอดต า ผนคน ภาวะขาดวตามนบ 12
ปวดศรษะ ทองอด อาหารไมยอย
ขอควรระวงในการใชยา
1. ระวงการใชยานกบผทมภาวะตบ-ไตผดปกตเพราะอาจกอใหเกดภาวะขาดน าและเกดการตดเชอใน
รางกายตามมา
2. ระวงการใชยานกบผทมภาวะหวใจลมเหลว ผปวยดวยพษสราทงชนดเรอรงและเฉยบพลน ผปวยโรค
ไทรอยด ตองไดรบการปรบขนาดการรบประทานยาอยางถกตอง
3. ระวงการใชยากบหญงทอยในภาวะตงครรภและภาวะใหนมบตร ถงแมยาเมทฟอรมนจะจดเปนยา
รกษาโรคในหมวด Category B กตาม (กลาวคอ ยาเมทฟอรมนมการศกษากบตวออน ทอยในครรภ
ของสตวทดลอง พบวาไมกอใหเกดความผดปกต หรอเกดความเสยงกบตวออนในครรภของ
สตวทดลอง แตไมมการศกษาการใชยากบมนษย และยงไมมการยนยนรบรองความผด ปกตของทารก
ในครรภในระยะ 3 เดอนแรก: ดชนความปลอดภยการใชยาในหญงตงครรภ)
4. หามใชในผแพยาน
รปแบบยา ชนดเมด ขนาด 500 มลลกรม
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบสราจะกอใหเกดภาวะเปนกรดในรางกาย (Lactic Acidosis) และเกดภาวะน าตาลในเลอดต า
จงควรหลกเลยงการรบประทานรวมกน
2. รวมกบยารกษาโรคหวใจบางกลม อาจกอใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสง จงควรหลกเลยงการใชยา
รวมกน กลมยารกษาโรคหวใจดงกลาวเชน อะซบโทลอล (Acebuto lol)
3. รวมกบไทรอยดฮอรโมนอาจกอใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสง หากตองใชยารวมกนควรตองไดรบการ
ตรวจสอบระดบน าตาลในเลอดอยางใกลชด และปรบขนาดรบประทานของไทรอยดฮอรโมน
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 94
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
4. รวมกบยาลดกรดบางชนดอาจจะยบยงการขบถายยาเมทฟอรมนออกจากรางกายโดยทางไต ท าให
ระดบยาเมทฟอรมนในเลอดสงขนและสงผลตอการรกษาระดบน าตาลในเลอดตามมา ตวอยางยาลด
กรดเชน ไซเมทดน (Cimetidine)
การเกบรกษายา
อณหภม 25-30 องศาเซลเซยส เกบยาใหพนแสงแดดและความชน ไมควรเกบยาในหองน า และเกบยาใหพนมอ
เดกและสตวเลยง
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 95
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
6.2 Thyroid and antithyroid drugs
Propylthiouracil
กลไกการออกฤทธ
1. ยาพทยจะออกฤทธยงยงการท างานของเอนไซมในตอมไทรอยดชนด Thyroperoxidase มผลชะลอ
การเปลยนแปลงเกลอไอโอไดร (Iodide) ไปเปนธาตไอโอดน ซงเปนผลใหการสงเคราะหไทรอยด
ฮอรโมนชนด ท 4 (T4) ลดลง
2. ยบยงการท างานของเอนไซมในตอมไทรอยดชนด 5-deiodinase ท าใหไทรอยดฮอรโมน ท4(T4) ไม
สามารถเปลยนไปเปน ท3(T3) เปนเหตใหใหไทรอยดฮอรโมน ท3(T3) ลดต าลง
ขอบงใช
รกษาภาวะไทรอยดสรางฮอรโมนมเกน(ตอมไทรอยดเปนพษ)กอนการใชสารกมมนตรงส(น าแรรงสไอโอดน ,Radio-
iodine) หรอกอนใชการผาตดตอมไทรอยดเปนการรกษา
ขนาดและวธใช
ผใหญ: เรมตนรบประทานครงละ 100 มลลกรม วนละ 3 ครง หางกนทก 8 ชวโมง รวม 300 มลลกรม/วน
ขนาดทใชคงระดบการรกษาคอ 100-150 มลลกรม วนละ 3 ครง
เดก : อายตงแต 6 ปขนไป: รบประทานยา 50 มลลกรม วนละ1 ครง
อายต ากวา 6 ป: การใชยานใหอยในดลพนจของแพทยผรกษาเปนกรณๆไป
ผลขางเคยงจากการใชยา
1. ผลตอระบบทางเดนอาหาร: เชน คลนไส อาเจยน รสกไมสบายในกระเพาะอาหาร
2. ผลตอระบบภมคมกน: เชน เกดภาวะ Lupus-like syndrome(ผลขางเคยงจากยาทท าใหเกดกลม
อาการทคลายโรคลปส)
3. ผลตอระบบประสาท: เชน ความรสกสมผสเพยน การรบรสชาตอาหารเปลยนไป ปวดศรษะ งวงนอน
วงเวยน เสนประสาทอกเสบ อาการชานวมอ-นวเทา ชาใบหนา
4. ผลตอตา: เชน ตาแดง น าตามาก เยอตาอกเสบ
5. ผลตอระบบทางเดนหายใจ: เชน ปอดอกเสบชนด Interstitial pneumonitis
6. ผลตอกลามเนอ: เชน ปวดขอ ปวดกลามเนอ ปวดหลง
7. ผลตอตบ: การท างานของตบผดปกต/ตบอกเสบ ตบวาย
8. ผลตอผวหนง: เชน เกดผนคน ลมพษ Stevens Johnson syndrome
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 96
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
9. ผลตอระบบเลอด: เชน เกดภาวะเมดเลอดขาวต า (Agranulocytosis) Eosinophilia(เมดเลอดขาว
ชนดEosinophil ในเลอดสง) Thrombocytopenia (เกลดเลอดต า)
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผทแพยาน
2. หามใชยานกบสตรตงครรภ สตรทอยในภาวะใหนมบตร และเดก โดยไมมค าสงจากแพทย
3. หามปรบขนาดรบประทานดวยตนเอง การลดหรอเพมขนาดรบประทานตลอดจนถงขนหยดการใชยาน
ควรตองเปนไปตามค าสงแพทย
4. ระหวางการใชยานตองคอยตรวจสอบผลเลอดตามแพทยสง วามอาการของโลหตจาง หรอมความ
ผดปกตในระบบเลอดของผปวยหรอไม
5. ระวงการใชยานกบผปวยดวย โรคตบ โรคทมความผดปกตในระบบเลอด เชน โลหตจาง เกลดเลอด
ท างานผดปกต เปนตน
6. หากพบอาการแพยาน เชน เกดผนคน หายใจไมออก/หายใจล าบาก ตวบวม ใหหยดการใชยาน แลวรบ
มาพบแพทย/มาโรงพยาบาล ทนท/ฉกเฉนโดยเรว
7. ยากลมนอาจท าใหรสก สบสน ความจ าแยลง เมอมอาการดงกลาวจนกระทบตอการใชชวตประจ าวน
ควรมาปรกษาแพทย/มาโรงพยาบาล เพอแพทยพจารณาปรบแนวทางการรกษา
8. มาพบแพทย/มาโรงพยาบาลตามนดหมายทกครงเพอรบการตรวจรางกาย และการตรวจเลอด
รปแบบยา ยาเมดขนาด 50 มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยา Leflunomide, Teriflunomide อาจสงผลกระทบตอการท างานของตบ/ ตบอกเสบ หากไม
มความจ าเปนใดๆ ควรหลกเลยงการใชยารวมกน
2. รวมกบยา Deferiprone (ยาลดธาตเหลกในเลอด), Fluphenazine(ยารกษาทางจตเวช) อาจสงผล
กระทบตอการท างานของไขกระดก ท าใหปรมาณเมดเลอดขาวในเลอดลดต าลงสงผลตอระบบภมคมกน
ของรางกายจนเกดการตดเชอไดงาย เพอปองกนภาวะดงกลาว ควรหลกเลยงการใชยารวมกน
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 97
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
3. รวมกบยาตานการแขงตวของเลอด เชน Warfarin อาจท าใหมภาวะเลอดออกไดงายขน หากมความ
จ าเปนตองใชยารวมกน แพทยจะปรบขนาด ใหการใชยาใหเหมาะสมเปนรายบคคลไป
4. รวมกบยารกษาโรคความดนโลหตสง เชนยา Propranolol สามารถน ามาซงอาการชพจรเตนผดจงหวะ
หายใจตดขด/หายใจล าบาก วงเวยน ออนแรง เปนลม หากมความจ าเปนตองใชยารวมกน แพทยจะ
ปรบขนาดรบประทานใหเหมาะสมกบผปวยเปนรายบคคลไป
การเกบรกษายา
อณหภม 15-30 องศาเซลเซยส(Celsius) หามเกบยาในชองแชแขงของตเยน เกบยาในภาชนะทปดมดชด พน
แสงแดด ความรอนและความชน เกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง และไมเกบยาในหองน าหรอในรถยนต
6.3 Corticosteroids
Dexamethasone
กลไกการออกฤทธ
ยบยงการเพมปรมาณผดปกตของเมดเลอดขาว (Leuko cytes) ในบรเวณทมการอกเสบ อกทงมกลไกท าให
ของเหลวถกดดกลบคนเขาในหลอดเลอด เปนเหตใหลดอาการบวมของรางกาย และกดการตอบสนองของรางกาย
ตอระบบภมคมกนตาน ทานโรค
ขอบงใช
1. บรรเทาอาการอกเสบตางๆทเกดกบรางกาย
2. รกษาโรคขอรมาตอยด อาการหอบหด
3. รกษาและปองกนภาวะอกเสบของตาอนมสาเหตจากการตดเชอแบคทเรยหรอหลงผาตดตอกระจก
4. บรรเทาอาการบวมของจอตา/จอประสาทตา อนมสาเหตจากเสนเลอดด าใหญทไปหลอเลยงตบตน
5. รกษาอาการอกเสบของห (หตดเชอ) อนมสาเหตจากการตดเชอแบคทเรย
6. รกษาและบรรเทาแผลในปาก ชองคอ โดยใชในรปแบบของยาพน
7. ลดภาวะสมองบวมในผปวยดวยเนองอกสมอง มะเรงสมอง
ขนาดและวธใช
ผใหญ: รกษาหอบหดและรกษาอาการอกเสบตางๆของรางกาย:
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 98
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ยาฉด วนละ 4-20 มก. เขากลามเนอหรอหลอดเลอดด าแบงใหทก 6-12 ชวโมง
เดก : ขนาด 0.08-0.3 มลลกรม/น าหนกตว 1 กโลกรม/วนเขากลามเนอหรอหลอดเลอดด าแบงใหทก
6-12 ชวโมง
ผลขางเคยงจากการใชยา
เกดสว นอนไมหลบ วงเวยนศรษะ รบประทานอาหารมากขน น าหนกเพม เบออาหาร ผว หนงบางลง ซมเศรา
ความดนโลหตสง มความเสยงของการตดเชอมากขน ความดนในลกตาเพมขน อาเจยน คลนไส จตใจสบสน ปวด
ศรษะ ปสสาวะนอยลง บวม ใบหนา ตามนวมอและขา กรณทใชยาเปนเวลานานๆอาจเกดตอกระจก
นอกจากน หากหยดยาเดกซาเมทาโซนกะทนหน อาจมอาการถอนยา อาทเชน ความดนโลหตต า เปนไข ปวด
กลามเนอ ปวดขอ ผนคนตามผวหนง น าหนกลด จมกอกเสบ และทราย แรงทสดคอ เสยชวต
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชยานกบผปวยทยงไมทราบสาเหตของการตดเชอ
2. หามใชยานกบผทแพยาเดกซาเมทาโซน
3. หามใชยานกบผทมการตดเชอราในอวยวะตางๆของรางกาย เพราะจะท าใหเชอรารนแรงขน
4. หามใชยานกบผปวยทเชอมาลาเรยขนสมอง เพราะอาจท าใหโรครนแรงขน
5. หามใชยานกบผทอยในชวงใหวคซน เชน วคซนปองกนฝดาษหรอไขทรพษ เพราะจะท าใหเชอทใชผลต
วคซนรนแรงขน หรอประสทธภาพของวคซนดอยลง
รปแบบยา ยาฉดขนาด 4 มลลกรม/มลลลตร
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยาปฏชวนะบางกลม สามารถเพมความเสยงเกดภาวะเสนเอนอกเสบโดยเฉพาะกบผปวยทม
อายมากกวา 60 ปขนไป ยาปฏชวนะดงกลาว เชน Ciprofloxa cin, Ofloxacin, Trovafloxacin
2. รวมกบชยาปฏชวนะบางตว เชน Rifampin จะท าใหประสทธภาพในการรกษาของยาเดกซาเมทาโซน
ลดลงไป หากมความจ าเปนตองใชรวมกน อาจตองปรบขนาดรบประทานของยาทงค
3. รวมกบยาแกปวดบางตว อาจท าใหเกดภาวะเลอดออกในกระเพาะอาหาร - ล าไส (ภาวะเลอดออกใน
ทางเดนอาหาร) มอาการปวดทอง วงเวยนศรษะ ปวดศรษะ อจจาระมสด าเหมอนยางมะตอย (จากม
เลอดออกในทางเดนอาหาร) จงควรหลกเลยงหรอใหรบประทานยาแกปวดหลงอาหาร ยาแกปวด
ดงกลาว เชน Ibuprofen
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 99
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
4. รวมกบยาลดการเกาะตวของเกลดเลอด สามารถท าใหประสทธภาพของยาลดการเกาะตวของเกลด
เลอดดอยลงไป ควรหลกเลยงการใชรวมกนหรอตองปรบขนาดของการรบประทานยาทงค ยาลดการ
เกาะตวของเกลดเลอด เชน Aspirin
การเกบรกษายา
ภายใตอณหภม 25 องศาเซลเซยส (Celsius) บรรจในภาชนะทปดมดชด พนแสงแดดและความชน และเกบยาให
พนมอเดกและสตวเลยง
7.Obstetrics , Gynaecology and urinary tract disorder
7.1 Treatment of vaginal and vulval condition
Clotrimazole vaginal suppository
กลไกการออกฤทธ
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 100
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ออกฤทธทผนงเซลของเชอรา ท าใหการล าเลยงสารอาหารของเชอราบกพรอง จงสงผลใหเชอราหยดการ
เจรญเตบโตในทสด
ขอบงใช รกษาโรคเชอราในชองปากและเชอราทางชองคลอด
ขนาดและวธใช
ขนาดของยาโคลไตรมาโซล ทรบประทานในผใหญส าหรบการรกษาโรคเชอราในชองปากถกออกแบบใหเปนยาอม
ทมขนาดความแรง 10 มลลกรมตอเมด อม 5 ครงตอวน โดยอมตอเนองไมเกน 14 วน สวน ยาเหนบชองคลอด ก
เชนเดยวกน ถงแมจะมผลขางเคยงนอยกวายาชนดรบประทาน แตกอนใชตองไดรบค าแนะน าจากแพทย หรอ
เภสชกรเทานน
ผลขางเคยงจากการใชยา
ในรปแบบยาอม อาจท าใหรสกไมสบายในระบบทางเดนอาหาร รวมไปถงในการขบถาย อาจเกดปสสาวะตดขด
เกดภาวะซมเศรา อกทงอาจท าใหเกดตบอกเสบได
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชยาชนดอมในหญงมครรภ
2. เพมความระมดระวงการใชยากบเดกทมอายต ากวา 3 ขวบดวยอาจเกดการระคายเคองตอผวหนง
3. หามใชยากบผทแพยาน
รปแบบยา รปแบบยาเมด จะเปนชนดยาอมและยาเหนบชองคลอด
ปฎกรยาระหวางยา
ยาชนดอมรวมกบยารกษาโรคไมเกรน สามารถท าใหหลอดเลอดหดตวเปนเวลานานมากขนและอาจน าไปสภาวะ
ความดนโลหตสงตามมา ยารกษาโรคไมเกรน ทกลาวถง เชน เออรโกตามน (Ergotamine)
การเกบรกษายา
ภายใตอณหภมทต ากวา 30 องศาเซลเซยส
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 101
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
7.2 Contraceptive
Ethinylestradiol + levonorgestrel ( 0.03 mg+0.15 mg)
กลไกการออกฤทธ
ยบยงการตกไขในรอบเดอนของผหญง ท าใหเยอบโพรงมดลกหนาตวขนและยากตอการฝงตวของไข นอกจากนยง
ท าใหบรเวณปากมดลกมสารคดหลงลกษณะเหนยวขนจงท าใหตวอสจเขาไปผสมกบไขไดยาก
ขอบงใช
1. ใชเปนยาคมก าเนดและปองกนการตงครรภ
2. ใชเปนยาเมดคมก าเนดฉกเฉนในกรณทการคมก าเนดเดมเกดขอผดพลาด เชน ถงยางอนามยรวหรอฉก
ขาดในขณะทมเพศสมพนธ หรอกรณถกขมขน
ขนาดและวธใช
การรบประทานยาเมดคมก าเนดจะมวธรบประทานทแตกตางกนไป ทงนขนกบวตถประสงคของผใช ขนาด และ
ปรมาณฮอรโมนทประกอบอยในเมดยาปกตสามารถรบประทานกอนหรอหลงอาหารกได ทส าคญตองไดรบ
ค าแนะน าและวธรบประทานทถกตองจากแพทยหรอเภสชกร เพอเพมความมนใจในการคมก าเนด ผบรโภคควร
อานขอแนะน าและรายละเอยดปลกยอยไดจากเอกสารก ากบยา การรบประทานยาผดวธหรอผดขนาด นอกจาก
จะไมไดรบประสทธผลของการคมก าเนดและการรกษาแลว ยงอาจไดรบผลอนไมพงประสงคตามมา กรณทใชยาล
โวนอรเจสเตรลส าหรบคมก าเนดฉกเฉนไมควรใชเกน 2 ครง/เดอน
ผลขางเคยงจากการใชยา
มเลอดออกทางชองคลอดกะปรดกะปรอย คลนไส อาเจยน ปวดศรษะ เวยนศรษะ คดเตานม ซมเศรา อาจเกดฝา
ผมรวง มอาการบวมน า โรคความดนโลหตสง และมภาวะเกลดเลอดต า
ขอควรระวงในการใชยา
รปแบบยา ชนดเมดประกอบดวยEthinylestradiol + levonorgestrel ( 0.03 mg+0.15 mg)
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยาตานฮอรโมนบางชนดจะกระตนการท างานของตบ และกอใหเกดภาวะลโวนอรเจสเตรลใน
เลอดต า ดงนนตองปรบปรมาณการรบประทานของเพมขนเพอใหไดประสทธภาพในการคมก าเนด ยา
ตานฮอรโมนดงกลาวเชน ยาอะมโนกลเททไมด (Aminoglutethimide)
2. รวมกบยาทกดภมคมกนตานทานของรางกายพบวา จะท าใหความเขมขนของยาดงกลาวเพมขน
นอกจากนยงกอใหเกดความเปนพษตอตบไดดวยยากดภมคมกนตานทานของรางกายเชน ไซโคลสปอ
รน (Ciclosporin)
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 102
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
การเกบรกษายา
ภายใตอณหภม 25 เซลเซยส (Celsius) เลยงการเกบในทชน ไมควรเกบยาทหมดอายควรทงท าลาย และเกบยาให
พนมอเดกและสตวเลยง และไมควรเกบยาในหองน า
Medroxyprogesterone
กลไกการออกฤทธ
ตวยาจะปองกนการปฏสนธระหวางตวอสจกบไขของสตรเพศโดยจะยบยงการหลงฮอรโมนจากตอมใตสมองทมชอ
วา Gonadotropin (ฮอรโมนเกยวของกบการมประจ าเดอนและการตกไข) สงผลท าใหไมมการตกไข อกทงเกด
การปดกนการท างานของฮอรโมน LH (Luteinizing hormone, ฮอรโมนอกชนดทเกยวของกบการตกไข) จาก
ตอมใตสมองเชนกนจงสงผลตอการเปลยนแปลงทปากมดลก ท าใหเกดมสารคดหลงมลกษณะเหนยวขน ท าใหอสจ
ผานเขาในโพรงมดลกไดยากเปนเหตไมใหมการปฏสนธเกดขนนอกจากนยงชวยเรองสมดลของฮอรโมนในรางกาย
สตร เกดการท างานของมดลกอยางเหมาะสมโดยชวยใหเยอบโพรงมดลกเจรญอยางพอดสงผลใหมเลอด
ประจ าเดอนเปนปกต
ขอบงใช
1. ใชเปนยาคมก าเนด
2. รกษาภาวะขาดประจ าเดอนหรอเลอดประจ าเดอนมาผดปกต
3. บ าบดอาการหลงหมดประจ าเดอน
4. บ าบดโรคเยอบโพรงมดลกเจรญผดท
5. บ าบดโรคมะเรงไตและมะเรงเยอบโพรงมดลก
ขนาดและวธใช
ก. ส าหรบบ าบดอาการขาดประจ าเดอน:
ผใหญ: รบประทาน 5 - 10 มลลกรมวนละครงเปนเวลา 5 - 10 วน ประจ าเดอนจะมาภายหลงใชยาวน
สดทายไปแลวประมาณ 3 - 7 วน
เดก:ยงไมมขอมลทแนชดถงประสทธผลและผลขางเคยงของยานในเดกกลมวยนดวยเปนวยทมกยงไมม
ประจ าเดอน ดงนนการใชยานในเดกกลมวยนจงอยในดลพนจของแพทยผรกษาเปนกรณๆไป
ข. ส าหรบอาการเลอดประจ าเดอนมาผดปกต:
ผใหญ: รบประทาน 5 - 10 มลลกรมวนละครงโดยเรมรบประทานในวนท 16 ของรอบเดอนเปนเวลาตอเนอง
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 103
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
10 วน หรอเรมรบประทานในวนท 21 ของรอบเดอนเปนเวลาตอเนอง 5 วน จากนนประจ าเดอนจะมา
ภายใน 3 - 7 วนหลงการใชยาเมดสดทาย
เดก: ยงไมมขอมลทแนชดถงประสทธผลและผลขางเคยงของยานในเดกกลมวยนดวยเปนวยทมกยงไมม
ประจ าเดอน ดงนนการใชยานในเดกกลมวยนจงอยในดลพนจของแพทยผรกษาเปนกรณๆไป
ค. ส าหรบยาคมก าเนด
ผใหญ :เรมตงแตวนแรกของประจ าเดอนหรอภายใน 5 วนแรกของการมประจ าเดอน และตองกลบไปฉดทก 2
เดอน หรอ 3 เดอน ชนดฉด 1 ครง ปองกนการตงครรภได 2 เดอน และ 3 เดอน
ผลขางเคยงจากการใชยา
ปวดทอง ประจ าเดอนมาผดปกต วตกกงวล ตาพรา หนาวสน อจจาระมสคล า ไอ ปสสาวะมสเขมมาก ปสสาวะ
นอยลง ทองเสย วงเวยน เปนลม มไข ปวดศรษะ อาการผนคน และคลนไส
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผแพยาน
2. หามใชยานกบสตรตงครรภดวยสามารถกอความผดปกตกบทารกในครรภได
3. หามใชยานกบสตรทอยในภาวะใหนมบตรดวยยากลมนสามารถซมผานเขาน านมมารดา และสงผลตอ
ทารกได
4. หามใชกบผทมโรคประจ าตวเชน ความดนโลหตสง ผปวยโรคลมชก ผปวยโรคหด ผปวยไมเกรน ผปวย
โรคไต โรคเบาหวาน
รปแบบยา ยาฉด ขนาด 50 มลลกรม/มลลลตร หรอ 150 มลลกรม/3 มลลลตร
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยา Tranexamic acid ดวยเสยงตอภาวะเลอดจบตวเปนกอน/เปนลมเลอดตดตามมา
2. รวมกบยา Ivacaftor (ยารกษาโรค Cystic fibrosis, โรคทางพนธกรรมทพบไดนอยมากทสารคด
หลงจากเยอเมอกจะเหนยวขนมาก) อาจท าใหระดบยาเมดรอกซโปรเจสเตอโรนในกระแสเลอดเพม
มากขนและสงผลใหไดรบอาการขางเคยงตางๆจากยาเมดรอกซโปรเจสเตอโรน
3. รวมกบยา Metformin อาจท าใหมระดบน าตาลในเลอดเพมผดปกต กรณตองใชยารวมกนแพทยจะ
ปรบขนาดรบประทานใหเหมาะสมเปนรายบคคลไป
การเกบรกษายา
เกบยาในภาชนะทปดมดชด พนแสงแดด ความรอนและความชน และเกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 104
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
Lynestrenol
กลไกการออกฤทธ
ท าใหเยอบโพรงมดลกมการแบงตวและหนามากขน และยบยงการหลงฮอรโมนโกนาโดโทรปน (Gonadotropin,
ฮอรโมนชนดหนงจากตอมใตสมอง มหนาทควบคมการท างานของรงไข) รวมถงชะลอการตกไขในเพศหญง ทาง
คลนกไดน ายาไลเนสทรนอลมาบ าบดรกษาภาวะพรองฮอรโมนโปรเจสเตอโรนตามธรรมชาตของรางกาย และใช
เปนยาเมดคมก าเนดโดยมรปแบบยาแผนปจจบนเปนยาชนดรบประทาน
ขอบงใช
1. เปนยาเมดคมก าเนด ใชปองกนการตงครรภ
2. รกษาภาวะประจ าเดอน ผดปกต เชน ประจ าเดอนมามากหรอมานอยผดปกต
ขนาดและวธใช
ก.ส าหรบการคมก าเนด:
ผใหญ: รบประทาน 0.5 มลลกรม วนละ 1 ครง โดยเรมรบประทานในวนท 2 – 5 ของการมประจ าเดอน กรณ
ทตองใชรวมกบยาฮอรโมนเพศหญงชนดอน อยางเชน Estrogen แพทยจะปรบขนาดรบประทานของ
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 105
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ยาไลเนสทรนอลขนมาเปน 0.75 – 2.5 มลลกรม/วน
ข.ส าหรบภาวะประจ าเดอนผดปกต (Menstrual disorders):
ผใหญ: รบประทานวนละ 5 – 10 มลลกรม หรอตามค าสงแพทยผรกษา
ผลขางเคยงจากการใชยา
1. ผลตอระบบทางเดนอาหาร: เชน รสกไมสบายในชองทอง รบประทานอาหารไดมากขน/น าหนกตวเพม
คลนไส ทองเสย
2. ผลตอผวหนง: เชน เกดผนคน ลมพษ ผวแพแสงแดดไดงาย
3. ผลตอสภาพจตใจ: เชน เกดภาวะซมเศรา
4. ผลตอระบบประสาท: เชน ปวดศรษะ เปนไมเกรน
5. ผลตอระบบสบพนธ: เชน ประจ าเดอนมาผดปกต อารมณทางเพศนอยลง
6. อนๆ: เชน เกดภาวะเตานมโต เจบเตานม คดตงเตานม ตวบวม
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผแพยาน
2. หามใชกบ สตรตงครรภ สตรทอยในภาวะใหนมบตร และเดก
3. หามปรบขนาดรบประทานโดยไมไดขอค าปรกษาจากแพทย
4. หามใชยานกบผปวย มะเรงเตานม มะเรงตบ ผทมประจ าเดอนมาผดปกตโดย ไมทราบสาเหต
5. ระวงการใชยานกบผปวยทมโรคประจ าตว เชน เบาหวาน ไมเกรน โรคความดนโลหตสง ผทเปนหลอด
เลอดขอด ผปวยดวยโรคลมชก ผปวยโรคไต เปนตน
6. ควรรบประทานยานตรงเวลา สม าเสมอ การหลงลมรบประทานยาน หรอขาดความตอเนองในการใช
ยาน อาจเสยงตอภาวะตงครรภตามมาได
7. เพอใหงายและปองกนการลมรบประทานยา ผบรโภคสามารถใชสญลกษณบนแผงยาเปนแนวทางใน
การรบประทาน
8. เพอประสทธภาพในการคมก าเนด ในชวง 7 วนทเรมตนรบประทานยานแผงแรก ควรใชการคมก าเนด
วธอนรวมดวย เชน การใชถงยางอนามยชาย
9. การรบประทานยานเกนขนาดในแตละครง สามารถสงผลใหเกดเลอดออกผดปกตจากชองคลอด
เลกนอย รวมถงมอาการคลนไสอาเจยนตามมา
10. ผบรโภค/ผปวย ควรตองหมนตรวจความผดปกตทอาจเกดขนกบรางกาย เชน มกอนทเตานม มความ
ดนโลหตสง ซงหากพบความผดปกต ตองรบมาพบแพทย/มาโรงพยาบาล ไมตองรอถงวนนด
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 106
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
รปแบบยา ยาเมดชนดรบประทาน ขนาด 0.5 มลลกรม/เมด (500 ไมโครกรม/เมด)
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบ ยาตานชก, ยา Barbiturate, Rifampicin, ยาถานกมมนต, และยาระบาย/ยาแกทองผกชนด
ตางๆ เพราะกลมยา เหลาน สามารถท าใหประสทธภาพการคมก าเนดของยาไลเนสทรนอลลดลง และ
อาจเกดภาวะเลอดออกผดปกตทางชองคลอดตามมา
2. รวมกบยา เบตา บลอกเกอร (Beta blockers) และยา Cyclosporine อาจท าใหการออกฤทธของ ยา
เบตา บลอกเกอรและยา Cyclosporine เพมมากขน และอาจท าใหผปวยไดรบผลขางเคยงตางๆของ
ยา เบตา บลอกเกอรและยา Cyclosporine สงขนตามมาได หากไมมความจ าเปนใดๆ ควรหลกเลยง
การใชยารวมกน
3. รวมกบยากลม Macrolides สามารถเพมความเสยงตอการเกดพษกบตบ/ ตบอกเสบไดมากขน เพอ
ปองกนภาวะดงกลาว จงควรหลกเลยงการใชยารวมกน
การเกบรกษายา
ภายใตอณหภม 30 องศาเซลเซยส(Celsius) ไมเกบยาในชองแชแขงของตเยน เกบยาในภาชนะทปดมดชด พน
แสงแดด ความรอนและความชน เกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง และไมเกบยาในหองน าหรอในรถยนต
8 Nutrition and blood
8.1 Fluids and electrolytes
Dextrose 5% + sodium chloride 0.45% in 1000 ml ( D-5-S/2)
ขอบงใช
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 107
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
1. ขาดน า (Dehydration) เนองจากทองเดน, อาเจยนรนแรง (เชน กระเพาะล าไสอดตน กอนในสมอง) ,
หอบ (เชน หด ปอดอกเสบ หลอดลมฝอยอกเสบ)
2. ชอก (Shock) เนองจากเสยเลอด เสยน า หรอจากสาเหตอน ๆ ควรใหน าเกลอทม NSS ผสม
3. หมดสต หรอกนขาวและน าไมไดนาน ๆ ควรใหน าเกลอทมเดกซโทรสผสมกบน าเกลอ
4. น าตาลในเลอดต า (Hypoglycemia) เนองจากอดอาหารนาน ๆ, ดมเหลาจด, ใชยารกษาเบาหวานเกน
ขนาด ควรใหน าเกลอทมเดกซโทรสผสม
5. ผปวยทอดอาหารและน ากอนและหลงผาตด ควรใหน าเกลอทมเดกซโทรสผสม
6. ผปวยทตองฉดยาเขาทางหลอดเลอดด า วนละหลาย ๆ ครง เลอกใหน าเกลอชนดใดชนดหนงกได โดยให
ชา ๆ เพยงเพอใหมสายน าเกลอคากบหลอดเลอดด า เพอใหเกดความสะดวกในการฉดยา
ขนาดและวธใช ขนอยกบน าหนกตวและความรนแรงของสภาวะโรค
ผลขางเคยงจากการใชยา
1. ถาเครองใชและน ายาไมสะอาด หรอเทคนคการใหไมถกตอง อาจท าใหเกดการอกเสบ หรอตดเชอ หรอ
ภาษาองกฤษเรยกวา Phlebitis เกดอาการบวม แดง รอนตรงบรเวณทแทงเขม ซงการตดเชอในบรเวณ
น เชอจะสามารถวงสหวใจทางเสนเลอดด าไดโดยตรง และแพรกระจายไปทวรางกายอยางรวดเรว
เกดภาวะทเรยกวา Sepsis ซงมกจะท าใหชอก และเปนอนตรายถงชวต
2. ถามฟองอากาศ เพราะไลอากาศจากสายน าเกลอไมหมด ฟองอากาศจะเขาไปในหลอดเลอดด า
และวงเขาสหวใจ กอนจะถกสงไปอดตนเสนเลอดทปอด อาจเปนอนตรายถงชวต
3. ในผปวยบางรายอาจมการแพน าเกลอ ท าใหมอาการไขและหนาวสนได
4. ถาใหน าเกลอทมความเขมขนของเกลอมากกวาระดบเกลอในเลอดในปรมาณมากเกนไป อาจเปน
อนตรายถงตายได โดยเฉพาะอยางยงในเดกเลกทมระดบเกลอในเลอดต ากวาเดกโต และผใหญ
เนองจากเกลอทมมากเกนไปจะดดน าในรางกายเขาสเสนเลอด ท าใหปรมาตรน าในเสนเลอดมมากกวา
ปกต และเกดภาวะความดนโลหตสงวกฤต ซงกรณนจะไมสามารถเกดไดเลยในน าเกลอแบบดมทางปาก
เพราะวาล าไสจะดดซมเกลอ เฉพาะในสวนทขาดเทานน
5. ถาใหน าเกลอมากหรอเรวเกนไป อาจท าใหตวบวม มน าคงในปอด หรอหวใจวายถงตายได
โดยเฉพาะอยางยงในเดกเลก คนสงอาย คนทเปนโรคหวใจ หรอโรคไตอยกอนแลว
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 108
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชในผปวยทเปนโรคหวใจ โรคไตวาย โรคความดนโลหตสง หรอผทมอาการรางกายบวม ภาวะน า
คงในปอด หรอปอดบวมน า
2. ควรรกษาความสะอาดของอปกรณทใชใหน าเกลอ เพราะหากอปกรณทใชในการใหน าเกลอไมสะอาด
อาจจะท าใหเกดการอกเสบหรอตดเชอได
3. ควรระมดระวงในเรองของฟองอากาศ เพราะหากในสายน าเกลอมฟองอากาศ ฟองอากาศเหลานนกจะ
เขาไปในหลอดเลอดด าและเขาสหวใจซงท าใหเปนอนตรายได
4. ควรเลอกน าเกลอทมความเขมขนของเกลอเทากบความเขมขนของเกลอในเลอด เพราะหากรางกาย
ไดรบเกลอแรทมความเขมขนเกนไปอาจจะท าใหเสยชวตได
5. หากมอาการไขและหนาวสน ใหหยดใหน าเกลอ และรบฉดยาแกแพทนทเพอความปลอดภยคะ
รปแบบยา
สารละลายส าหรบฉดเขาหลอดเลอด ขนาดบรรจ 1000 ml
5%D หมายถงในน าเกลอ มน าตาลชนด Dextrose อย 5% หรอ 50 g/L
N/2 หมายถง มเกลอ (NaCl) อยครงหนงของระดบเกลอในเลอด
ปฎกรยาระหวางยา -
การเกบรกษายา
เกบยาใหพนแสงแดด ความรอนและความชน เกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง และไมเกบยาในหองน าหรอใน
รถยนต
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 109
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
Glucose 50% inj
ขอบงใช
1. ใชในกรณทตองการพลงงานอยางรวดเรว
2. Severe hypoglycemia
3. Acute alcoholic intoxication
ขนาดและวธใช
ผใหญ : 500 มก./กก./ชวโมง The maximum rate ไมควรเกน 800 มก./กก./ชวโมง
เดก : Hypoglycaemia: 1 to 2 มล. (50% w/v diluted 1:1 in WFI) ตอ กก.
ผลขางเคยงจากการใชยา
อาจเกดอาการเจบปวด, ระคายเคองเสนเลอด, หลอดเลอดด าอกเสบ (Trombophlebitis)
ตรงบรเวณทใหยา เกดอาการไมสมดลของน าและเกลอแรในรางกาย บวม โปแตสเซยมในเลอดต า
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชในผปวยทไมถายปสสาวะ (Anuria) เลอดออกในสมอง (IntracranialHemorrhage) เลอดออก
ไขสนหลง (Intraspinal Hemorrhage)
2. การบรหารยาควรใหแบบ IV Infusion อยางชาๆ ผานทางเสนเลอดขนาดใหญ(Central Vein ) ไมควร
ผสมรวมกบ Whole Blood
รปแบบยา ใน 100 มลลลตรของสารละลาย ประกอบดวยตวยา Dextrose 50 กรม
ปฎกรยาระหวางยา -
การเกบรกษายา
เกบยาในภาชนะทปดมดชด พนแสงแดด ความรอนและความชน เกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง และไมเกบยา
ในหองน าหรอในรถยนต
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 110
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
Sodium chloride 0.9% in 1000 ml
กลไกการออกฤทธ
ก.กรณหยดยาเขาหลอดเลอดด า:
มกใชยาสารละลายน าเกลอชนดทเขมขนของSodium chloride 0.9% หรอ 0.45% จะมกลไกการออกฤทธโดย
จะชวยปรบสมดลเกลอแรในรางกายจงสงผลตอการท างานของระบบอวยวะตางๆในรางกายใหกลบมาเปนปกต
ข.กรณทใชเปนยาลางแผล/ยาท าแผล ยาลางจมก ยาหยอดห:
ซงจะใชยาสารละลายน าเกลอชนดทมความเขมขนของ Sodium chloride 0.9% ทางคลนกถอวาความเขมขน
ระดบนจะท าใหเกดแรงตงหรอความดนชนดออสโมซส (Osmosis, ความดนชนดทกอใหเกดการซมผานของสาร
ตางๆผานผนงเซลลหรอผานผนงหลอดเลอด) เทากบในเลอด จงช าระลางบาดแผลไดโดยไมท าใหเกดอาการปวด
แสบ จากกลไกดงกลาวจงสงผลใหเกดฤทธของการรกษาตามสรรพคณ
ค. กรณใชเปนยาระบาย/ยาแกทองผกชนดสวนทวาร:
การสวนทวารดวยยาสารละลายน าเกลอทมความเขมขนของ Sodium chloride 15% จะกระตนใหล าไสใหญ
สวนปลายเกดการบบตวอยางแรงจนมอาการปวดอจจาระและเกดการขบถายอจจาระในทสด
ขอบงใช
1. บ าบดและชดเชยการขาดสมดลของน าและเกลอแรของรางกาย
2. ใชท าละลายหรอเจอจางยาฉดหลายชนดเพอหยดยาเหลานนเขาหลอดเลอดด าอยางชาๆ
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 111
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
3. ใชเปนยาช าระลางบาดแผล/ยาท าแผล ยาลางจมก ยาหยอดห โดยใชสตรต ารบยาทมความเขมขนของ
Sodium chloride 0.9% ซงเรยกยาสารละลายน าเกลอความเขมขนในขนาดนวา Normal saline
(N/S หรอ NS) หรอ Normal saline solution (NSS)
4. ใชสวนทวารหนกชวยเปนยาระบาย/ยาแกทองผกโดยสตรต ารบจะมความเขมขนของ Sodium
chloride อยท 15%
ขนาดและวธใช
ก.กรณบ าบดสมดลน าและเกลอแรของรางกาย:
ผใหญและเดก: การใหยาสารละลายน าเกลอทางหลอดเลอดด าจะตองเปนไปตามค าสงแพทยเทานน ทงนขนกบ
เงอนไขของอาการปวย อาย น าหนกตว รวมถงโรคประจ าตวตางๆของผปวย
ข. กรณใชช าระลางบาดแผล ลางจมก หยอดห หรอสวนทวาร:
ผใหญและเดก: แพทย/พยาบาลจะเปนผแนะน าทงขนาดและวธใชยาสารละลายน าเกลอ ทถกผลตมาเพอช าระ
ลางบาดแผล ลางจมก หยอดห หรอสวนทวารหนก ไดอยางเหมาะสมทสด ผปวยควรใชยา
สารละลายน าเกลอตามค าแนะน าของแพทย/พยาบาลอยางเครงครด
ผลขางเคยงจากการใชยา
ท าใหหวใจเตนเรว หายใจตดขด/แนนหนาอก มไข ผนคน ปวดขอ เปลอกตา/หนงตา-ใบหนา-ปาก-มอ-เทาม
อาการบวม
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผทแพยานหรอแพสวนประกอบในสตรต ารบของยาสารละลายน าเกลอ
2. หามใชกบสตรตงครรภ สตรทอยในภาวะใหนมบตร เดก และผสงอาย โดยไมมค าสงจากแพทย
3. ระวงการใชกบผปวยดวยโรคหวใจลมเหลว ผปวยดวยความดนโลหตสง ผปวยโรคตบโรคไต
4. ระหวางการใชยาสารละลายน าเกลอหากเกดอาการแพยาเชน แนนหนาอก หายใจไมออก/ หายใจ
ล าบาก ตวบวม มผนคน ตองหยดการใหยาสารละลายน าเกลอทนทแลวรบแจงแพทย/พยาบาลโดยเรว
ทนท/ฉกเฉน
รปแบบยา สารละลายส าหรบหยดหรอฉดเขาหลอดเลอดขนาดความเขมขนของ Sodium chloride 0.9%
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยา Lithium อาจสงผลใหประสทธภาพในการรกษาของยา Lithium ดอยลงไป หากจ าเปนตอง
ใชรวมกนแพทยจะปรบขนาดการใชใหเหมาะสมเปนกรณไป
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 112
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
2. รวมกบยารกษาภาวะเกลอโซเดยมในเลอดต าเชน Tolvaptan สามารถสงผลใหระดบเกลอโซเดยมใน
เลอดสงมากเกนไป หากไมมความจ าเปนใดๆ ควรหลกเลยงการใชรวมกน
การเกบรกษายา
เกบยาในภาชนะทปดมดชด พนแสงแดด ความรอนและความชน เกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง และไมเกบยา
ในหองน าหรอในรถยนต
Calcium gluconateinj
กลไกการออกฤทธ
ตวยาจะเขาไปสรางสมดลของเกลอแคลเซยมในกระแสเลอด สงผลใหเสนประสาทกลามเนอโดยเฉพาะ
กลามเนอหวใจท างานไดอยางเปนปกต นอกจากนนรางกายยงน าแคลเซยมไปใชในการเสรมสรางความแขงแรง
ของกระดก และเพอคงสมดลของเกลอแร/แรธาตตางๆในเลอดอกดวย
ขอบงใช
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 113
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
1. ส าหรบบ าบดรกษาผทขาดธาต/เกลอแร แคลเซยม(hypocalcaemia ) เชน ผปวยไตวายเรอรง หรอ
ภาวะCalcium ต าหลงไดรบเลอดหลายครง, ตองการเพมแคลเซยมในพลาสมาทนท เชนneonatal
tetany, เกรง กระตกจากภาวะพรอง parathyroid hormone
2. รกษาภาวะเกลอแรโพแทสเซยมและเกลอแรแมกนเซยมในเลอดสงเกนปกต
3. รกษาภาวะรางกายไดรบยากลม Calcium channel blocker เกนขนาด
ขนาดและวธใช
ก. ในการเพมระดบแคลเซยมอยางฉกเฉน
ผใหญ : 7 - 14 mEq (15 - 30 มล.)ขนาดยาเหลานใหซ าไดทก 1 - 3 วนขนกบการตอบสนอง ของผปวย
เดก :ทารก : < 1 mEq (2.2 มล.)
เดก 1 - 7 mEq (2.2 - 15 มล.)
ข. บ าบดอาการ hypocalcemic
ผใหญ: 4.5 - 16 mEq/ครง จนกวาอาการจะดขน
เดก: แรกเกดวนละ 2.4 mEq/กก. โดยแบงใหหลายครง
เดก 0.5 - 0.7 mEq/กก. วนละ 3 - 4 ครง หรอจนกระทงสามารถควบคมอาการได
ค. รกษาภาวะโปแตสเซยมในเลอดสง และมอาการพษตอหวใจรวมดวย
ผใหญ : ใชขนาด 2.25 - 14 mEq ควรตรวจคลนไฟฟาหวใจรวมดวยถาจ าเปนอาจใหซ าไดหลงจากฉดไปแลว
1 - 2 นาท
ง. แกพษของแมกนเซยม
ผใหญ : เรมดวยขนาด 7 mEq ครงตอไปขนกบอาการของผปวยในผใหญอาจฉดเขากลามเนอดวยขนาด 2-5
mEqเมอไมสามารถใหทางหลอดเลอดด า
ผลขางเคยงจากการใชยา
มภาวะคลนไส อาเจยน เบออาหาร ทองผก ปากแหง กระหายน า ปสสาวะมาก รสกปน ปวนในกระเพาะอาหาร
หวใจเตนชาหรอหวใจเตนผดจงหวะ ความดนโลหตต า
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผทแพยาน
2. หามฉดยาแคลเซยมกลโคเนตเขากลามเนอหรอฉดเขาใตผวหนง
3. หามใชยานกบผปวยทมภาวะหวใจเตนผดจงหวะในระหวางท าการกชพดวยเครองทเรยก วา CPR
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 114
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
( Cardiopulmonary resuscitation)
4. หามใชกบผทมภาวะเกลอแคลเซยมในรางกายสง
5. หามใชยานกบผทไดรบพษจากยา Digoxin
6. ระวงการใชยานกบผปวยโรคตบ โรคไต โรคหวใจ ผทเคยมประวตเปนนวในไต (Renal calculi)
7. ระวงการใหยาแคลเซยมกลโคเนตแบบฉดเขาหลอดเลอดอาจกอใหเกดอาการหลอด เลอดขยายตว ความ
ดนโลหตต า หวใจเตนชา หวใจเตนผดจงหวะ จนถงขนหวใจหยดเตน
รปแบบยา ยาฉด ขนาด 4.5 มลลอคววาเลนท/10 มลลลตร
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยา Digoxin อาจท าใหเกดอาการหวใจเตนผดจงหวะ แนนหนาอก ตาพรา คลนไส และเปนลมชก
หากจ าเปนตองใชยารวมกนแพทยจะปรบขนาดรบ ประทานใหเหมาะสมเปนกรณไป
2. รวมกบยาปฏชวนะ Ceftriaxone ดวยยาทง 2 จะท าใหเกดตะกอนผลกในกระแสเลอด ในปอด หรอใน
ไต โดยเฉพาะกบเดกทารก
3. รวมกบยา Hydrochlorothiazide อาจท าใหระดบความเขม ขนของแคลเซยมกลโคเนตในกระแสเลอด
เพมสงขนจนเปนผลใหมอาการขางเคยงตามมา หากจ าเปนตองใชยารวมกนแพทยจะปรบขนาดการใชยา
ใหเหมาะสมเปนรายบคคลไป
4. รวมกบยา Amlodipine อาจท าใหประสทธภาพการรกษาของยา Amlodipine ดอยลงไป หาก
จ าเปนตองใชยารวมกนแพทยจะปรบขนาดการใชยาใหเหมาะสมเปนรายบคคลไป
การเกบรกษายา
ภายในอณหภมหองทเยน ไมเกบยาในหองน าหรอในรถยนต เกบยาในภาชนะทปดมดชด พนแสงแดด ความรอน
และความชน และเกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 115
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
Sodium bicarbonate inj
กลไกการออกฤทธ
ขอบงใช
1. รกษาภาวะหวใจหยดเตน
2. รกษาภาวะโพแทสเซยมสง
3. รกษาภาวะ Metabolic acidosis
ขนาดและวธใช
ผใหญ : Cardiac Arrest: เรม 1mEq/kg/dose IV x1 MD : 0.5 mEq/kg/dose q10min PRN
Cardiac Arrest เนองจาก Hyperkalemia: 50 mEq IV ฉดนานกวา 5 นาท
Metabolic Acidosis: 2-5 mEq/kg IV infusion over 4-8 hr
การผสมยา
Direct IV: ผใหญ; ไมจ าเปนตองเตรยม จะใชความเขมขน 1 mEq/ml
Continuous infusion: ผใหญ; ตองเจอจางใน NSS, D5/NSS โดยมความเขมขนสงสด 0.5 mEq/ml
หลงจากเจอจางแลวควรใชภายใน 24 ชวโมง
การตดตาม
1. เมอฉดยาใน 5 นาทแรกตองดแลอยางใกลชด
2. วด Vital sign ภายใน 5 นาทแรกหลงฉด โดยวดทก 15 นาท 2 ครง จากนนทก 30 นาท จนครบ 1
ชวโมง
3. รายงานแพทยเมอ SBP < 90 mmHg RR < 14 ครง/นาท
4. ตดตามอาการระคายเคองหรอเกด Chemical burn หลอดเลอด
5. การตดตามผลการรกษา : คา lab อยในชวงปกต ตามแพทยสง ไดแก Serum electrolyte, Urine pH,
ABG
ผลขางเคยงจากการใชยา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 116
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
กอใหเกดภาวะความเปนดางสงตอรางกาย (Alkalosis: อาการเชน สบสน คลน ไสอาเจยน วงเวยน ใจสน)
อารมณแปรปรวน หายใจหอบถ ชกเกรง กลามเนอออนแรง หวใจเตนผดจงหวะ เกดภาวะเกลอโซเดยมเกน/สงใน
รางกาย (อาการ เชน ออนเพลย กระสบกระสาย ชก) มภาวะแคลเซยมในรางกาย/ในเลอดต า (อาการ เชน เปน
ตะครว กลามเนอกระตก หวใจเตนผด ปกต) ปวดทอง และทองอด
ขอควรระวงในการใชยา
1. เกบยาทอณหภมหอง หลงผสมยามความคงตวอยได 24 ชวโมง
2. เกบยาทอณหภมหอง (ระหวาง 20 และ 25 องศาเซลเซยส
3. การใหอยางรวดเรว (10 ml/min) อาจท าให hypernatremia, CSF pressure ลดลงและอาจเกด
intracranial hemorrhage
4. ยาไมเขากน กบ Amphotericin B, Amino acid ,Amiodarone, Astropine, Calcium gluconate,
Ciprofloxcin, Dopamine
5. ในการใหยาซ าควรใหในขนาดนอยๆเพอหลกเลยงการเกดภาวะ overdose และ ภาวะ metabolic
alkalosis
6. การใหยาในขนาดมากเกนไปจะท าใหเกดภาวะ hypokalemia และ อาจท าใหผปวยเกดภาวะ
arrhythmia
รปแบบยา ยาฉดขนาดความแรง Sodium bicarbonate 7.5% inj (50 ml)
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยาตอไปน จะเพมความเปนพษหรอผลขาง เคยงของยาดงกลาวไดมาก กลมยาเหลานน เชน
Amphetamines, Ephedrine, Pseudoephe drine, Flecainide, Quinidine, และ Quinine
2. รวมกบยารกษาโรคจตประสาท เชน Lithium จะท าใหฤทธในการรกษาของ Lithium ลดต าลง
เนองจากยาเมดโซเดยมไบคารบอเนตไปเพมการก าจด Lithium ออกจากรางกาย
3. รวมกบยารกษาโรคเบาหวานบางตว เชน Chlorpropa mide สามารถลดฤทธในการรกษาของยารกษา
โรคเบาหวาน ดวยโซเดยมไบคารบอเนตไปเพมการก าจด Chlorpropamide ออกจากรางกาย
4. รวมกบยารกษาการตดเชอเอชไอวบางตว เชน Dolutegravir อาจลดการดดซมของยาทใชรกษาเอชไอว
ดงกลาว หากมความจ าเปนตองรบประ ทานรวมกน ใหรบประทาน Dolutegravir กอนยาเมดโซเดยมไบ
คารบอเนตเปนเวลาประมาณ 2 ชวโมง หรอรบประทานหลงยาเมดโซเดยมไบคารบอเนตเปนเวลา
ประมาณ 6 ชวโมง
การเกบรกษายา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 117
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ภายใตอณหภมไมเกน 30 องศาเซลเซยส (Celsius) เกบยาใหพนแสงแดดและความชน ไมเกบยาในหองน า และ
เกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง
8.2 Vitamins
Folic acid
กลไกการออกฤทธ
กรดโฟลกมความจ าเปนตอกระบวนการเผาผลาญพลงงานในระบบตางๆของรางกาย เชน การสงเคราะหสารตางๆ
ทเปนกระบวนการส าคญของการสรางเมดเลอดแดง เชน เพยวรน (Purine) และ ไพรมดน (Pyrimidine) อกทงยง
สนบสนนการ สรางเมดเลอดขาวและเกลดเลอดในผปวยทมภาวะโลหตจางจากการขาดโฟเลตอกดวย
ขอบงใช
1. รกษาภาวะโลหตจาง ประเภท Megaloblastic anemia อนมสาเหตจากการขาดโฟเลต
2. เสรมสรางและปองกนการขาดโฟเลตในหญงตงครรภ ทารก และเดก
ขนาดและวธใช
ก.ส าหรบภาวะโลหตจาง ประเภท Megaloblastic anemia :
ผใหญ : รบประทาน 1 มลลกรมวนละครง อาจรบประทานจนกระทงภาวะโลหตจางดขนหรอจนกวาเปนปกต
ข.ส าหรบภาวะรางกายขาดกรดโฟลก:
ผใหญ :รบประทาน 400 - 800 ไมโครกรม วนละครง
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 118
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
เดก : ในเดกทารก รบประทาน 0.1 มลลกรม วนละครง
อายต ากวา 4 ป รบประทานไดถง 0.3 มลลกรม วนละครง
อาย 4 ปขนไป รบประทาน 0.4 มลลกรม วนละครง
ค.ส าหรบการเสรมวตามนในเดก:
เดก : เดกอาย 1 -3 ป รบประทานครงละ 150 ไมโครกรม วนละครง
เดกอาย 4 - 8 ป รบประทานครงละ 200 ไมโครกรม วนละครง
เดกอาย 9 - 13 ป รบประทานครงละ 300 ไมโครกรม วนละครง
เดกอาย 14 ปขนไป รบประทานครงละ 400 ไมโครกรม วนละครง
ผลขางเคยงจากการใชยา
มไข ออนเพลย ผนคน หาย ใจล าบาก แนนหนาอก ใหรบพาผปวยสงแพทย/ไปโรงพยาบาลทนท
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชวตามนนกบผปวยแพกรดโฟลก
2. หามใชกรดโฟลกกบผปวยดวยโรค/ภาวะโลหตจางทยงไมทราบประเภท ดวยการรบประ ทานขนาด 1
มลลกรม/วน สามารถบดบงอาการของโรคโลหตจางดงกลาว และยงท าใหผปวยไมปลอดภยจากอาการ
โรคโลหตจางทแอบแฝงอย
3. การใชกรดโฟลกในลกษณะของอาหารเสรมปรมาณสง กบหญงตงครรภ อาจเกดความเสยงเปนมะเรงเตา
นม20 - 30% และมรายงานเพมเตมวา อาจกอ ใหเกดความเสยงตอการเปนโรคหดในเดก 26%
นอกจากน ยงอาจกอใหเกดความเสยงของมะ เรงตอมลกหมากในผชายดวยเชนกน ในทมของผวจยได
เสนอใหรบประทานพชผกใบเขยวซงม โฟเลตจากธรรมชาต กลบจะชวยตานโรคมะเรงใหกบผบรโภค
และใชเปนทางเลอกเพอทดแทน การรบประทานกรดโฟลกชนดสงเคราะห
รปแบบยา ยาเมดขนาดความแรง 5 มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา
1. กบยารกษาโรคลมชก อาจสงผลใหระดบของยารกษาโรคลมชกทอย ในกระแสเลอดลดต าลง อาจตอง
ปรบขนาดรบประทานใหเหมาะสม ยารกษาโรคลมชกดงกลาว เชน Phenobarbital, Phenytoin
2. กบยาชวยยอยอาหาร อาจท าใหการดดซมของกรดโฟลกลดลง จง ควรหลกเลยงการรบประทานยาท
เวลาใกลเคยงกน ยาชวยยอยอาหารดงกลาว เชน Pancrelipase
การเกบรกษายา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 119
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ทอณหภมหอง เกบในภาชนะทปดมดชด พนแสงสวาง แสงแดด และความชน ไมเกบยาในหองน า และเกบยาให
พนมอเดกและสตวเลยง
Ferrous fumarate
กลไกการออกฤทธ
โดยตวยาจะเขารวมตวกบฮโมโกลบนในเซลลเมดเลอดแดง สงผลใหการท างานของเมดเลอดแดงเปนไปอยาง
ปกต และท าหนาทล าเลยงออกซ เจนไปเลยงเซลลสวนตางๆของรางกายได
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 120
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ขอบงใช ใชรกษาและปองกนภาวะขาดธาตเหลกของรางกาย
ขนาดและวธใช
ผใหญ : รบประทานไดถง 600 มลลกรม/วน ทงนขนกบดลพนจของแพทยผรกษา ควรรบประทานยาเมอทองวาง
หากรสกระคายเคองกระเพาะอาหารหลงรบประทาน สามารถรบประทานยานพรอมอาหารได
เดก : การใชยานในเดกตองเปนไปตามค าสงแพทยผรกษาเทานน เพราะขนาดยาจะขนกบ สาเหต ความรนแรง
ของอาการ และน าหนกตวของเดก
ผลขางเคยงจากการใชยา
มเลอด ออกปนมากบอจจาระ/อจจาระเปนเลอด ทองผกหรอไมกทองเสย คลนไสอาเจยน แสบรอนกลางอก เบอ
อาหาร ปสสาวะมสคล า ผปวยบางรายอาจพบอาการแพยา โดยมอาการผนคนตามตว หายใจไมออก/แนน
หนาอก/หายใจล าบาก ปากบวม หนาบวม เปนตน
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผแพยาน
2. หามใชยานกบผปวยโรคแผลในกระเพาะอาหาร ผปวยโรคแผลในล าไสใหญ ผปวยทมภาวะล าไสอกเสบ
ผทมภาวะธาตเหลกในรางกายเกน ผปวยดวยโรคโลหตจางอนมสาเหตจากเมดเลอดแดงแตก
3. หามปรบขนาดรบประทานดวยตนเอง
4. ระวงการรบประทานยาอนซงมธาตเหลกเปนสวนประกอบรวมกบเฟอรสฟมาเรต
5. ระวงการแพสทเปนสวนผสมในสตรต ารบยาน
6. การใชยานในเดก สตรตงครรภ สตรทอยในภาวะใหนมบตร ตองเปนไปตามค าสงแพทยเทานน
รปแบบยา ยาเมดชนดรบประทาน ขนาด 200 มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา
1. กบยา Calcium carbonate, Aluminium hydroxide, อาจท าใหประสทธผลการรกษาของยาเฟอรสฟ
มาเรตลดลง หากจ าเปนตองใชยารวมกนควรรบประ ทานยาหางกนอยางนอย 2 ชวโมงเปนอยางต า
2. กบยา Doxycycline, Tetracycline จะเกดการรวมตวของยาในระบบทางเดนอาหารและลดการดดซม
จนท าใหประสทธภาพการรกษาของยาเฟอรสฟมา เรตลดลง หากจ าเปนตองใชรวมกนควรรบประทาน
ยาหางกน 3 ชวโมงเปนอยางต า
3. กบยา Methyldopa จะเกดการรบกวนการดดซมของ Methyldopa จนสงผลกระทบตอการรกษาของ
ยา Methldopa
4. รวมกบ Vitamin E จะรบกวนการดดซมเฟอรสฟมาเรตจนสงผลตอการรกษาของยาเฟอรสฟมาเรต
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 121
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
การเกบรกษายาอณหภมหองทเยนภาชนะทปดมดชด พนแสงแดด ความรอนและความชน
Triferdine
กลไกการออกฤทธ
หญงตงครรภมความจ าเปนตองไดรบไอโอดนเสรม เนองจากความตองการไอโอดนเพมขนอยางมาก ดวยเหตผล
3 ประการไดแก
1.รางกายตองผลต Thyroxine (T4) เพมขนประมาณ 50% เพอรกษาระดบฮอรโมนไธรอยดใหอยในชวงปกตและ
สงฮอรโมนไธรอยดไปยงทารก
2.ทารกตองการไอโอดนในการผลตฮอรโมนไธรอยด โดยเฉพาะในระยะทายของการตงครรภ
3.หญงตงครรภมการก าจดไอโอดนทางไตเพมขน
ไอโอดนมความส าคญตอพฒนาการของทารกในครรภแตละชวงดงน3
ชวงไตรมาสแรก เปนชวงททารกก าลงสรางอวยวะ สมองเปนอวยวะหนงทเจรญมากในชวงน และจ าเปนตองใช
ไอโอดนในการเสรมสรางสมอง ซงไดรบจากมารดาผานสายรก และทารกในชวงนยงไมสามารถสรางฮอรโมนไธ
รอยดเองได จงจ าเปนตองไดรบฮอรโมนไธรอยดจากมารดาดวย
ชวงไตรมาสท 2-3 ยงจ าเปนตองรบไอโอดนจากมารดาผานสายรก แตฮอรโมนไธรอยดทจะไดรบจากแมนนจะ
นอยลง เนองจากสามารถสรางฮอรโมนไธรอยดบางสวนไดเอง
ขอบงใช
การควบคมและปองกนโรคขาดสารไอโอดนในหญงตงครรภ ซงจะมผลเสยตอระบบประสาทและสมองของทารก
เนองจากฮอรโมนของตอมไธรอยดมความจ าเปนตอการเสรมสรางระบบประสาทในระหวางอยในครรภและหลง
คลอด การขาดฮอรโมนไธรอยดในชวงดงกลาวจะท าใหทารกมพฒนาการทางสมองชาและระบบประสาทมความ
ผดปกต ทงนอยกบเวลาและความรนแรงของการขาดฮอรโมนของตอมไธรอยด ภาวะขาดไอโอดนรนแรงในเดกจะ
เรยกวา Cretinism เดกจะมลกษณะหนาเออ ลนคบปาก ตวบวม สมองชา
ขนาดและวธใช หญงมครรภ : วนละ 1 เมด หลงอาหารเชาตลอดการตงครรภและขณะเลยงลกดวยนมแม
ผลขางเคยงจากการใชยา
ผนแดง ปวดทอง อาเจยน หายใจไมสะดวก (ควรหยดยา) และปรกษาแพทย ผทมความผดปกตของตอมไธรอยด
ปรกษาแพทยกอนใชยาน
ขอควรระวงในการใชยา
1. ในการใหยา Triferdine นนไมควรใหเกน 1 เมดตอวน เนองจากถาใหมากไปอาจท าใหไดรบปรมาณ
iodine มากเกนความจ าเปนสงผลใหเกดปญหาความผดปกตของไธรอยดฮอรโมนได การใหยา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 122
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
Triferdine ควบคกบยาเสรมธาตเหลกอน ๆ เชน FBC หรอ Obimin AZ ควรตองพจารณาปรมาณ
Iodine ทผปวยจะไดรบทกครงวาเกนกวาปรมาณทแนะน าหรอไม ในเบองตน หากใหคกบ FBC ไมม
ปญหา แตถาใหพรอม Obimin AZ ซงใน Obimin AZ 1 เมดจะม Iodine 0.2 mg จงอาจตอง
พจารณาเปนกรณไป การให Iodine เสรมตามท RDA ก าหนดยอมเปนผลดตอผปวย การตดสนวา
Iodine มากเกนไปหรอไมจ าเปนตองด upper limit ทหญงมครรภสามารถบรโภคไดตอวนวาอยท
ระดบใด ดงตอไปน
RDA for Pregnancy (Iodine) 14–18 years 220 µg/day of iodine 19–30 years 220µg/day of iodine 31–50 years 220 µg/day of iodine
UL of Iodine for Pregnancy 14–18 years 900 µg/day of iodine 19–50 years 1,100 µg/day of iodine
UL of Iodine for Lactation 14–18 years 900 µg/day of iodine 19–50 years 1,100 µg/day of iodine
2. หากเกดอาการผนแดง ปวดทอง อาเจยน หายใจไมสะดวกใหหยดยาและปรกษาแพทย
3. หามใชในผทแพ iodine, เหลก และกรดโฟลก หรอสวนประกอบของยาน
4. อาจท าใหทองผก ทองเสย อจจาระสด า และจกแนน
รปแบบยา Triferdine 150 เปนยาเมดผสมประกอบดวย Ferrous fumarate 185 mg( Ferrous
fumarate 60.81 elemental iron ) + 0Iodine 0.15 mg+Folic acid 0.4mg
การเกบรกษายา
อณหภมหอง เกบในภาชนะทปดมดชด พนแสงสวาง แสงแดด และความชน ไมเกบยาในหองน า และเกบยาใหพน
มอเดกและสตวเลยง
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 123
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
Vitamin Bco
กลไกการออกฤทธ
กลไกการออกฤทธของยาวตามนบรวมซงคอการกลาวถงหนาทของวตามนบแตละชนดในวตามนบรวมดงนเชน
วตามนบ 1 และบ 2: ชวยท าใหรางกายเปลยนสารอาหารไปเปนพลงงาน
วตามนบ 1 ยงท าใหการท างานของระบบประสาทมประสทธภาพ
สวนวตามนบ 2 ชวยในการมองเหน
วตามนบ 3: ชวยควบคมระดบไขมนในรางกายใหเปนปกตโดยเพมระดบ HDL cholesterol และชวยควบคมไมให
LDL cholesterol และ Triglycerides สงเกนปกต
วตามนบ 5: ชวยควบคมภาวะอารมณเครยดและความวตกกงวล เสรมสรางกระดกใหแขงแรง
วตามนบ 6: ชวยใหรางกายเปลยนสารอาหารไปเปนพลงงาน ชวยใหรางกายสรางภมคมกนตานทานโรคไดเปน
อยางด การใชกบสตรตงครรภและสตรทอยในภาวะใหนมบตรจะชวยสงผานไปถงทารกและท าใหการพฒนาสมอง
ของทารกเปนไปอยางปกต
วตามนบ 7: บ ารงเสนผมปองกนไมใหผมรวง บ ารงเลบ ชวยปองกนอาการซมเศราไดบาง
วตามนบ 9: ชวยบ ารงเมดเลอดแดงใหสมบรณแขงแรง การใชในหญงตงครรภชวยปองกนไมใหทารกแรกคลอด
ขาดวตามนชนดน
วตามนบ 12: ชวยควบคมการท างานของระบบประสาทใหเปนปกต และชวยสรางเมดเลอดแดงใหเจรญอยางเปน
ปกตและแขงแรง
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 124
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ขอบงใช เพอบ าบดและรกษาอาการขาดวตามนบ
ขนาดและวธใช
ดวยยาวตามนบรวมมหลายสตรต ารบในทองตลาดยาบานเรา ปรมาณวตามนบทเปนสวน ประกอบกแตกตางกน
ออกไป ดงนนการรบประทานยาวตามนบรวมจะขนอยกบดลยพนจของแพทยทจะคดเลอกสตรต ารบยาทมใน
สถานพยาบาลและใหเหมาะสมกบผปวยมากทสด โดยปกตแพทยอาจสงจาย 1 - 3 เมด/แคปซล/วนทงนขนกบ
อาการของผปวยเปนส าคญสามารถรบประทานยานกอนหรอพรอมอาหารกได
ผลขางเคยงจากการใชยา
ขนอยกบปรมาณสวนผสมของวตามนบแตละชนดซงอาจกอใหเกดอาการขางเคยงไดแตกตางกน ทงนอาจกลาว
ถงอาการขางเคยงของวตามนบรวมอยางกวางๆดงนเชน ปวดทอง พบอาการทองเสยไดบาง อจจาระมสคล า มผน
คน หลอดลมเกรงตว/หายใจล าบาก ปสสาวะมสเหลอง เกดภาวะหลอดเลอดสวนปลาย (สวนแขน ขา) อดตน
(อาการเชน มอ-เทาเยน อาจเขยวคล า ปวด)
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผทแพยาหรอแพสวนประกอบของยาวตามนบรวม
2. หามปรบขนาดรบประทานดวยตนเอง
3. หามใชยาทมสภาพลกษณะเปลยนแปลงไปจากเดม
4. หามใชยานนานเกนค าสงแพทย
5. การเกบวตามนบรวมชนดฉดในตเยนอาจท าใหสของผลตภณฑคล าลงโดยเฉพาะสตรต ารบทม
Riboflavin (B 2) เปนองคประกอบ แตไมไดกอใหเกดอนตรายกบผปวยแตอยางใด และยงใชได
ตามปกต
รปแบบยา ยาเมดชนดรบประทานทประกอบดวยวตามนบชนดตางๆเชน Vit B1 5 มลลกรม + Vit B6 2
มลลกรม + Vit B12 20 ไมโครกรม+Vit B2 2 มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา
1. สตรต ารบวตามนบรวมทม Folic acid เปนองคประกอบรวมกบยา Fluorouracil (ยาเคมบ าบด) อาจ
น ามาซงผลขางเคยงทรนแรงเชน เกดภาวะโลหตจาง มภาวะเลอดออกงาย ตดเชอไดงาย เสนประสาท
ถกท าลาย มอาการคลนไส อาเจยน มไข หนาวสน มเลอดปนมากบอจจาระ ปวดตามรางกาย
ออนเพลย วงเวยนและเปนลม หากจ าเปนตองใชยารวมกนแพทยจะปรบขนาดการใชยาใหเหมาะสม
เปนกรณไป
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 125
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
2. การใชวตามนบรวมรวมกบยา Calcitriol จะตองควบคมระดบเกลอแคลเซยมและปรมาณฟอสเฟต
(Phosphate) ในกระแสเลอดใหอยในระดบทเหมาะสม กรณเกดภาวะแคลเซยมในเลอดสงอาจสงเกต
ไดจากอาการออนเพลย ปวดศรษะ คลนไส อาเจยน ปากแหง ทองผก การรบรสชาตเปลยนไป
ปสสาวะตอนกลางคนบอย มอาการคนตามผวหนง และเบออาหาร หากจ าเปนตองใชยารวมกนแพทย
จะปรบขนาดรบประทานใหเหมาะสมเปนรายบคคล
การเกบรกษายา
ควรเกบยาวตามนบรวมภายใตอณหภม 25 องศาเซลเซยส (Celsius) ไมเกบยาในชองแชแขงของตเยน เกบยาใน
ภาชนะทปดมดชด พนแสงแดด ความรอนและความชน เกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง และไมเกบยาในหองน า
หรอในรถยนต
Calcium Carbonate
กลไกการออกฤทธ
หลงรบประทาน ตวยาจะไปท าปฏกรยากบกรดในกระเพาะอาหาร จนมฤทธเปนกลาง และเกดเปนสารประกอบ
แคลเซยมคลอไรด (Calcium chloride) ซงละลายน าไดด จงถกดดซมเขาสกระแสเลอด เกลอแคลเซยม
คารบอเนตเองยงกอใหเกดการกระตนใหกระเพาะอาหารหลงกรดออกมาไดเชนเดยวกน ผบรโภคจงมกไดรบ
ค าแนะน าวาควรรบประทานยาพรอมอาหาร หรอหลงอาหาร
ขอบงใช
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 126
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
1. ใชเปนยาลดกรด บรรเทาอาการกรดไหลยอน และอาหารไมยอย
2. ใชเปนยาบ ารงกระดก (ปองกนโรคกระดกพรน) เสรมสรางระดบแคลเซยมในกระแสเลอด
ขนาดและวธใช
ก. รกษากรณกระดกพรน:
ผใหญ: รบประทาน 2,500 –7,500มลลกรม/วนหลงอาหารโดยแบงรบประทาน 2 - 4 ครง/วน
ข. รกษาภาวะแคลเซยมในเลอดต า:
ผใหญ : รบประทาน 900 – 2,500 มลลกรม/วน หลงอาหารโดยแบงรบประทาน 2 - 4 ครง/วน
ค. รกษาภาวะอาการปวด จกแนนลนป ดวยสาเหตอาหารไมยอย (Dyspepsia):
ผใหญ: รบประทาน 300 – 7,980 มลลกรม/วน หลงอาหารโดยแบงรบประทาน 2 – 4ครง/วน ขนาด
รบประทานสงสดของอาการอาหารไมยอย อยในชวง 5,500 –7,980 มลลกรม/วน ไมควรใชยา
ตดตอกนนานเกน 2 สปดาห เวนแตจะมค าสงจากแพทย
ง. รกษาแผลในกระเพาะอาหาร-ล าไส:
ผใหญ: รบประทาน 1,250 - 3,750 มลลกรม/วนหลงอาหารโดยแบงรบประทาน 2 - 4 ครง/วน ทงนการใชยา
ส าหรบรกษาแผลในกระเพาะอาหารและล าไส หากใชยาตด ตอกนนานเกนไปอาจกระตนกระเพาะ
อาหารใหหลงกรดออกมามากหรอทเรยกวา Acid rebound จง ตองใชยานตามค าแนะน าของแพทย
หมายเหต:
จะเหนวาขนาดการใชยาแคลเซยมคารบอเนตมขอบขายทกวาง เหมาะกบผปวยแตละคนซงมอาการและความ
รนแรงของโรคทแตกตางกน ดงนนการใชยาตองอยภายใตการดแลของแพทยเทานน
การใชยาแคลเซยมคารบอเนตในเดก ตองอยในการแนะน าของแพทยเทานน
ผลขางเคยงจากการใชยา
ทองผก ผนคน แนนอดอดทอง หายใจไมสะดวก อาจพบอาการบวมทปาก รมฝปาก ใบหนา และลน รสกสบสน
อารมณหงดหงด ปสสาวะมาก เบออาหาร คลนไส อาเจยน และออนเพลย
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชยานกบผทแพแคลเซยมคารบอเนต
2. หามใชยานกบผทมภาวะเกลอฟอสเฟต (Phosphate) ในกระแสเลอดต า (Hypophos phatemia:
อาการ เชน สบสน กลามเนอออนแรง)
3. หามใชยานกบผปวยโรคไต หรอมการท างานของไตผดปกต
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 127
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
4. ระวงการใชยานกบผปวยในกลมตอไปน เชน ผปวยทมภาวะรางกายสญเสยน า (ภาวะขาดน า), ผปวยท
มภาวะตอมพาราไทรอยดท างานมากเกนไป , ผปวยทมภาวะเลอดออกในกระ เพาะอาหาร - ล าไส
(ภาวะเลอดออกในทางเดนอาหาร), และผปวยทมภาวะทางเดนอาหารอดตน (ล าไสอดตน)
5. ระวงการใชยานกบผทเปนนวในไต หรอผทมภาวะทองผกเปนประจ า
6. ระวงการใชยานในผปวยทมภาวะแคลเซยมในกระแสเลอดสง (Hypercalcemia: อาการ เชน สบสน
คลนไส อาเจยน)
รปแบบยา รปแบบยาเมด ขนาดความแรง 1500 มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบวตามนทมธาตเหลกเปนองคประกอบ ควรเวนระยะเวลาการรบประทานยาหางกน 2 ชวโมง
เปนอยางต า ดวยแคลเซยมคารบอเนตจะลดประ สทธภาพในการรกษาของยาวตามนดงกลาว
2. รวมกบยาปฏชวนะบางตว จะท าใหประสทธภาพในการตอ ตานแบคทเรยของยาปฏชวนะลดต าลง
หากมความจ าเปนตองรบประทานรวมกนควรหลกเลยงและเวนระยะเวลาใหหางกน 2 - 3 ชวโมง ยา
ปฏชวนะดงกลาว เชน Doxycycline และ Tetra cycline
3. รวมกบยาปองกนโรคหวใจ อาจสงผลใหกลไกการท างานของยาปองกนโรคหวใจดอยประสทธภาพลง
ไป หากมความจ าเปนตองรบประทานรวมกน อาจตองปรบขนาดการรบประทานของยาทง 2 กลมน
ยาปองกนโรคหวใจดงกลาว เชน Aspirin
4. รวมกบยารกษาความดนโลหตสง จะท าใหประสทธภาพในการลดความดนโลหตดอยลงไป ตองท าการ
ปรบขนาดรบประทานของยาทง 2 กลม ยารกษา ความดนโลหตสง เชน Atenolol, Felodipine
Timolol
การเกบรกษายา
ทอณหภมหอง บรรจในภาชนะทปดมดชด พนแสง แดดและความชน และเกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 128
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
Vitamin B6
กลไกการออกฤทธ
ยาไพรดอกซนเปนวตามนทละลายน าได ชวยท าใหรางกายเผาผลาญสารอาหารเชน คารโบไฮเดรต ไขมน โปรตน
เพอน าไปใชกบรางกาย นอกจากนยงเปนสวนประกอบส าคญในกระบวนการสรางเมดเลอดและสรางสารกาบา
(GABA) ในสมอง รวมถงท าใหรางกายน าแหลงพลงงานของรางกายทเรยกวา ไกลโคเจน (Glycogen) ซงมสะสม
อยในตบและในกลามเนอออกมาใชไดอยางเหมาะสม
ขอบงใช
1. ใชบ าบดอาการคลนไส-อาเจยนในระหวางตงครรภ
2. ลดความเสยงของการเกดโรคหวใจ
3. บ าบดอาการจอตาเสอม
4. ลดอาการซมเศรา ภาวะโลหตจาง
5. ปองกนโรคนวในไต
ขนาดและวธใช
ก. ส าหรบบ าบดอาการขาดวตามนบ 6:
ผใหญ: รบประทาน 2.5 - 25 มลลกรม/วน เปนเวลา 3 สปดาห จากนนแพทยอาจปรบลดขนาดรบประทานลง
มาเปน 1.5 - 2.5 มลลกรม/วน
ข. ส าหรบอาการขาดวตามนบ 6 ในสตรทใชยาเมดคมก าเนด:
ผใหญ: รบประทาน 25 - 30 มลลกรม/วน
ค. ส าหรบบ าบดอาการปวดประจ าเดอนของสตร:
ผใหญ: รบประทาน 50 - 100 มลลกรม/วน
ง. ส าหรบบ าบดอาการคลนไสในสตรตงครรภ:
ผใหญ: รบประทาน 10 - 25 มลลกรมวนละ 3 - 4 ครง
จ.ส าหรบบ าบดอาการโลหตจาง:
ผใหญ: เรมตนรบประทาน 200 - 600 มลลกรม/วน เมออาการดขนแพทยอาจปรบลดขนาดรบประทานเปน
30 - 50 มลลกรม/วน
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 129
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ฉ. ส าหรบบ าบดปองกนรกษานวในไต:
ผใหญ: รบประทานครงละ 25 - 500 มลลกรม/วน
ช. ส าหรบบ าบดอาการจอตาเสอม:
ผใหญ: รบประทาน 50 มลลกรม/วนโดยรบประทานรวมกบวตามนบ 12 - 1,000 ไมโครกรม และกรดโฟลก
2,500 ไมโครกรม
ผลขางเคยงจากการใชยา
มอาการคลนไส อาเจยน ปวดทอง เบออาหาร ปวดศรษะ งวงนอนทงนการใชวตามนบ 6 ไปนานๆอาจท าใหเกด
ความเสยหายตอสมองและตอเสนประสาทได และการศกษายงพบวาเดกทารกแรกเกดทไดรบไพรดอกซนโดยผาน
ไปกบน านมของมารดาเปนปรมาณมาก อาจท าใหทารกมอาการชกได ดงนนจงมค าแนะน าใหสตรทเลยงลกดวย
น านมมารดาไมควรรบไพรดอกซนเกน 2 มลลกรม/วน
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผทแพยาน
2. การใชยานกบผปวยตองเปนไปตามค าสงแพทย โดยเฉพาะอยางยงในสตรตงครรภ สตรทอยในภาวะให
นมบตร เดก และผสงอาย
3. ระหวางการใชยานแลวเกดอาการแพยาเชน มอาการบวมตามใบหนา-มอ-เทา อดอด/หายใจไมออก/
หายใจล าบาก มลมพษ-ผนคนขนเตมตว ใหหยดการใชยาน แลวรบน าตวผปวยสงโรงพยาบาลโดยเรว
ทนท/ฉกเฉน
4. หามปรบขนาดการรบประทานดวยตนเอง
5. หามใชยาทมสภาพเปลยนแปลงไปจากเดม
รปแบบยา ยาเมดชนดรบประทาน ขนาด 10 มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา
1. กบยา Phenobarbital อาจท าใหประสทธภาพและการออกฤทธของ Phenobarbital ดอยลงไป หาก
ไมมความจ าเปนใดๆควรหลกเลยงการใชยารวมกน
2. หลกเลยงการใชยาไพรดอกซนรวมกบยา Isoniazid ดวยการใชยารวมกนจะท าใหผปวยไดรบ
ผลขางเคยงของยาทง 2 ชนดมากยงขน
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 130
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
3. รวมกบยา Levodopa จะท าใหรางกายท าลายยา Levodopa มากยงขนจนสงผลตอฤทธของการ
รกษา หากจ าเปนตองใชยารวมกนแพทยจะปรบขนาดรบประทานใหเหมาะ สมเปนรายบคคลไป
การเกบรกษายา
อณหภมหองทเยน ไมเกบยาในชองแชแขงของตเยน ไมเกบยาในหองน าหรอในรถยนต เกบยาในภาชนะทปด
มดชด พนแสงแดด ความรอนและความชน และเกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง
Vitamin c
กลไกการออกฤทธ
ตวยาจะออกฤทธตอรางกายโดยชวยในกระบวนการสงเคราะหคอลลาเจน (Collagen) รวมถงชวยสนบสนนการ
สรางองคประกอบตางๆของเซลลในรางกาย
ขอบงใช
1. บ าบดอาการขาดวตามนซของรางกาย
2. รกษาโรคลกปดลกเปด/เลอดออกตามไรฟน
3. ชวยเพมสภาวะเปนกรดใหกบน าปสสาวะในการรกษาโรคกระเพาะปสสาวะอกเสบบางสาเหต
ขนาดและวธใช
ก. ส าหรบอาการขาดวตามนซ:
ผใหญ: รบประทานหรอฉดเขากลามเนอหรอฉดเขาหลอดเลอดด าหรอฉดเขาผวหนง ขนาด 50 - 200
มลลกรม/วน
เดก: รบประทานหรอฉดเขากลามเนอหรอฉดเขาหลอดเลอดด าหรอฉดเขาผวหนง ขนาด 35 - 100 มลลกรม/
วน
ข. ส าหรบรกษาอาการเลอดออกตามไรฟน/โรคลกปดลกเปด:
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 131
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ผใหญ: รบประทานหรอฉดเขากลามเนอหรอฉดเขาหลอดเลอดด าหรอฉดเขาผวหนงขนาด 100 - 250 มลลกรม
วนละ 1 - 2 ครงตอวนเปนเวลา 2 สปดาหเปนอยางต า
เดก:รบประทานหรอฉดเขากลามเนอหรอฉดเขาหลอดเลอดด าหรอฉดเขาผวหนงขนาด 100 - 300 มลลกรม
หรอตามค าสงแพทย เปนเวลา 2 สปดาหเปนอยางต า
ผลขางเคยงจากการใชยา
มอาการทองเสย วงเวยน เปนลม หนาแดง ปวดศรษะ ปสสาวะบอย คลนไส อาเจยน เปนตะ ครวททอง การอม
วตามนซชนดรบประทานสามารถท าลายเคลอบฟนได บางกรณกบผทไดรบวตามนซเปนปรมาณมากจะท าใหม
อาการปวดหลงชวงลาง
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผแพยาน
2. หามใชยานกบสตรตงครรภ สตรทอยในภาวะใหนมบตร และเดก โดยไมไดมค าสงจากแพทย
3. หามปรบขนาดรบประทานดวยตนเอง
4. การใชวตามนซชนดฉดควรตองไดรบค าสงจากแพทย ผบรโภคไมควรซอหาและน ามาฉดดวยตนเอง
รปแบบยา ยาเมดชนดรบประทาน ขนาด 100 มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยา Dextroamphetamine อาจท าใหฤทธในการรกษาของ Dextro amphetamine ดอย
ประสทธภาพลงไป กรณทจ าเปนตองใชยารวมกนแพทยจะปรบขนาดการใชยาใหเหมาะสมเปนกรณไป
2. รวมกบยา Deferoxamine (ยาขบธาตเหลก) อาจกอใหเกดปญหากบหวใจและมภาวะตอกระจก กรณท
ตองใชยารวมกนควรเวนระยะเวลาหลงการใช Deferoxamine ไปแลวประมาณ 1 เดอน
3. รวมกบยารกษาโรคมะเรงเชน Bortezomib อาจท าใหประสทธภาพของ Bortezomib ดอยลงไป หาก
ไมมความจ าเปนใดๆ ควรหลกเลยงการใชยารวมกน
การเกบรกษายา
อณหภมหองทเยน ไมเกบยาในชองแชแขงของตเยน เกบยาในภาชนะทปดมดชด พนแสงแดด ความรอนและ
ความชน เกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง และไม เกบยาในหองน าหรอในรถยนต
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 132
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
Multivitamin
กลไกการออกฤทธ
1. ชวยตอตานสารอนมลอสระทคอยท าลายหรอกอใหเกดความเสอมตอเซลลของรางกายชน ธาตทองแดง ,
สงกะส, แมงกานส, เซเลเนยม, กลตาไทโอน, วตามนซและอ, ฟลาโวนอยด (Flavonoid), แคโรทนอยด
(Carotenoid)
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 133
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
2. ชวยในการสงเคราะหและซอมแซมสารพนธกรรมดเอนเอ (DNA) เชน โฟเลต, วตามนบ 6, บ12
นอกจากนโฟเลตและวตามนบยงชวยสนบสนนการท างานของสมองใหมประสทธภาพมากขน
3. กระตนใหภมคมกนตานทานโรคของรางกายท างานไดอยางมประสทธภาพเชน วตามนเอ , วตามนอ,
วตามนซ, สงกะส และแคลเซยม
4. ชวยยบยงตานทานการอกเสบของรางกายเชน วตามนอ, วตามนเอ และสงกะส
5. ปองกนการเกดภาวะขอกระดกเสอมหรอฟนฟกระดกทไดรบความเสยหายเชน วตามนซ และ ด
6. ชวยควบคมความดนโลหตใหเปนปกตเชน แมกนเซยม และแคลเซยม
7. ท างานรวมและเปนสวนประกอบของเอนไซมทใชในกระบวนการเผาผลาญพลงงานของราง กายเชน
วตามนบ1, บ2, บ3, กรดแพนโทเทนก (Pantothenic acid), ไบโอตน (Biotin), วตามนบ6
ขอบงใช
1. ใชชดเชยการขาดวตามนของรางกายของผสงอาย
2. ใชเปนยารวมรกษาโรคเรอรงตางๆ
3. สนบสนนและชวยเพมความตานทานโรคใหกบรางกาย
4. ชะลอความเสอมของอวยวะตามรางกายเชน ผวพรรณ
5. เปนสวนประกอบในอาหารเสรมทใชรบประทานเพอลดน าหนก
6. เสรมสรางสมรรถภาพการท างานของรางกายและสมอง
ขนาดและวธใช
ผใหญ : รบประทานครงละ 1 เมด หลงอาหารวนละ 3 เวลา
เดก: อายต ากวา 6 ป รบประทานครงละ 1 ชอนชา วนละ 1 ครง
เดกอาย 6-12 ป รบประทานครงละ 1 – 2 ชอนชา วนละ 1 ครง
ผลขางเคยงจากการใชยา
วตามนรวมสามารถกอใหเกดอาการขางเคยงไดเชนเดยวกบยาตางๆอาทเชน มอาการวงเวยน บวมตามรางกาย
ทองเสยออนๆ หดบหากมอาการแพยานมกพบผนคน อดอด/หายใจไมออก/หายใจล าบาก ปาก-ลน-ใบหนา-คอม
อาการบวม เปนตน ซงหากพบเหนอาการดงกลาวหลงใชยานควรตองรบน าตวผปวยไปพบแพทย/ไปโรงพยาบาล
เพอท าการบ าบดรกษาโดยเรวทสด
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 134
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผทแพยาหรอแพสวนประกอบในวตามนรวม
2. หามใชวตามนรวมทมองคประกอบของธาตเหลกกบผทมแผลในกระเพาะอาหาร , ผปวยทมภาวะเมด
เลอดแดงแตก, ผปวยโลหตจางชนด Megaloblastic anemia
3. หามปรบขนาดการรบประทานยานดวยตนเอง
4. หามใชวตามนรวมนานเกนจากค าสงแพทย ดวยมวตามนบางกลมทจะสะสมในชนไขมนของรางกายจน
กอใหเกดอนตรายได
5. ระวงการใชยาวตามนรวมกบเดก ผสงอาย สตรตงครรภ และสตรทอยในภาวะใหนมบตร การจะใชยากบ
ผปวยกลมนจะตองอยในดลยพนจของแพทยผรกษาเทานน
6. การใชวตามนรวมทมวตามนซเปนสวนประกอบกบผปวยโรคเบาหวาน อาจท าใหน าตาลในเลอดมระดบ
ปรมาณทผดปกต
รปแบบยา ยารบประทานประเภทเมดและยาผงทตองละลายน ากอนรบประทาน
ปฎกรยาระหวางยา
1. การรบประทานวตามนรวมซงมกรดโฟลกเปนองคประกอบรวมกบยา Fluorouracil (ยาเคมบ าบด) อาจ
ท าใหผลขางเคยงจากยา Fluorouracil มเพมมากยงขน โดยจะพบอาการโล หตจาง มภาวะเลอดออก
งาย เกดการตดเชอตามมา เสนประสาทถกท าลาย คลนไส อาเจยน ทองเสย ผวหนงซด ออนเพลย
วงเวยน เปนลม อจจาระมสคล า ปวดตามรางกาย และอาจมไข หนาวสน หากจ าเปนตองใชยารวมกน
แพทยจะปรบขนาดการใชใหเหมาะสมกบผปวยเปนกรณไป
2. การรบประทานยา Dicumarol หรอ Warfarin รวมกบวตามนรวมทมวตามนเคเปนองค ประกอบอาจ
ท าใหลดฤทธการรกษาของ Dicumarol หรอ Warfarin จงควรหลกเลยงการใชยารวมกน
3. การใชยา Bortezomib รวมกบวตามนรวมทมวตามนซเปนองคประกอบอาจท าใหฤทธยบยงการ
เจรญเตบโตเซลลมะเรงของยา Bortezomib ลดนอยลง จงควรหลกเลยงการใชยาทง 2 กลมรวมกน
4. การใชยา Paricalcitol/ยาใชรกษาโรคตอมพาราไทรอยดท างานเกนปกตรวมกบวตามนรวมจะตองม
การควบคมระดบแคลเซยมและฟอสฟอรสในเลอดใหอยในระดบปกตเสมอ หากพบอาการออนเพลย
ปวดศรษะ คลนไส อาเจยน ปากแหง ควรตองรบไปพบแพทย/ไปโรงพยาบาล ทนท หรอถาจ าเปนตอง
ใชยาทง 2 กลมรวมกนแพทยจะปรบขนาดการใชใหเหมาะสมเปนราย บคคลไป
การเกบรกษายา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 135
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ภายใตอณหภมหองทเยน หามเกบยาในชองแชแขงของตเยน เกบยาในภาชนะทปดมดชด พนแสงแดด ความรอน
และความชน เกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง และไมเกบยาในหองน าหรอในรถยนต
9.Musculoskeletal and joint disease
9.1 Drug used in rheumatic disease and gout
Aspirin ( อานในหวขอ 2.7 )
Ibuprofen ( อานในหวขอ 4.3 )
Diclofenac
กลไกการออกฤทธ
ยาจะไปยบยงขบวนการสรางสารเคมทชอ โพรสตาแกลนดน (Prostaglandin) ซงเปนสารเคมทท าใหรางกาย
เกดอาการปวด
ขอบงใช
เปนยาตานการอกเสบ (ยาในกลมเอนเสด) ใชลดและบรรเทาอาการปวด เชน ปวดขอ กระดก หรอการปวดชนด
เฉยบพลนดวยสาเหตถกกระแทกและสามารถลดอาการปวดประจ าเดอน ปวดฟน ใชเปนยาลดอาการปวดจากนว
ในไตและนวในถงน าด ในหลายประเทศ (รวมทงในประเทศเรา) พฒนาเปนยาทาในรปของเจล (Gel) ซงใชทา
บรรเทาอาการปวดกลามเนอหลงเลนกฬาหรอจากการท างานหนก นอกจากนยงชวยลดอาการไขไดดวย
ขนาดและวธใช
ผใหญ : - ใชเพอรกษาโรคขอเสอม โดยใหใชยาขนาด 50 มลลกรม ในปรมาณ 100-150 มลลกรม ตอวน หรอ
2-3 เมดตอวน โดยแบงรบประทาน 2-3 ครงในหนงวน
- ใชเพอรกษาอาการขอสนหลงอกเสบเรอรง โดยใชยาขนาด 25 มลลกรม ในปรมาณ 100-125
มลลกรม ตอวน หรอ 4-5 เมดตอวน โดยแบงรบประทาน 4-5 ครงในหนงวน
- ใชเพอรกษาโรคเกาตระยะทอกเสบเฉยบพลน โดยใหใชครงแรกทมอาการในปรมาณ 75-100
มลลกรม และใชอกซ าทกๆ 6-8 ชวโมง ในปรมาณ 50 มลลกรม จนกวาอาการจะทเลา
- ใชเพอรกษาโรคปวดขอรมาตอยด โดยใหยาขนาด 50 มลลกรม ในปรมาณ 150-200 มลลกรม ตอ
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 136
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
วน แบงใช 2-4 ครง ตอวน
-ใชเพอบรรเทาอาการปวดประจ าเดอน หรอ อาการปวดไมเกรน โดยใหใชในปรมาณ 50 มลลกรม ตอ
ครง และใชซ าไดแตไมควรเกน 3 ครง ตอวน
-ใชเพอบรรเทาอาการปวดนวทอไต ดวยการฉดยาเขากลามเนอโดยตรง โดยใหท าการฉดครงละ 1
หลอด (หลอดละ 75 มลลกรม) เทานน
ผลขางเคยงจากการใชยา
ตวยามฤทธระคายเคองตอระบบทางเดนอาหาร แพทยมกจะใหยาลดกรดเชน แรนทดน (Ranitidine) หรอ โอมป
ราโซล (Omeprazole) รบประทานกอนนอนเพอปองกนการเกดแผลในกระเพาะอาหารอาการอนๆทอาจพบได
เชน ปวดศรษะ เวยนหว ผนคน สภาวะตบอกเสบ ไตลมเหลวเฉยบพลน และการกดการสรางไขกระดก
ขอควรระวงในการใชยา
1. ระวงการใชยากบผทเคยแพยา (การแพยา) ไดโคลฟแนค
2. ผทมประวตโรคภมแพอาจเกดอาการโรคภมแพก าเรบเมอใช
3. หามใชกบหญงมครรภเพราะอาจมผลตอทารกในครรภจนถงแทงได
4. ระวงการใชยาในผทมแผลในกระเพาะอาหารและล าไสเพราะเสยงกบสภาวะเลอดออก
5. หามใชในผปวยโรคหวใจหรอผทไดรบการผาตดหวใจมาใหมๆดวยเหตผลดงกลาวแลว
รปแบบยา ยาเมดขนาด 25 มลลกรม
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบเครองดมทผสมแอลกอฮอลจะเพมความเสยงมเลอดออกในกระเพาะอาหารและล าไส
2. รวมกบยาลดความดนโลหตจะท าใหประสทธภาพการลดความดนโลหตนอยลง กลมยาลดความดนโลหต
เชน อะทโนลอล (Atenolol) โปรปาโนลอล (Propanolol) เมโทรโปลอล(Metropolol) แคนดซารแทน
(Candesartan) โลซารแทน (Losartan) และโอลมซารแทน(Olmesartan)
3. รวมกบยาตานการแขงตวของเลอดจะเสรมฤทธกน และกอใหเกดภาวะเลอดออกในกระเพาะอาหารได
งาย กลมยาตานการแขงตวของเลอดเชน แอบซไซแมบ (Abciximab) และ วอรฟารน (Warfarin
Sodium)
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 137
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
4. รวมกบยารกษาโรคหวใจจะท าใหการออกฤทธของยารกษาโรคหวใจมมากขนจนอาจเปนพษตอรางกาย
ได อาจสงผลใหหวใจเตนผดจงหวะ คลนไส อาเจยน การมองเหนภาพไมชดเจน ตวอยางยารกษา
โรคหวใจเชน ไดจอกซน (Digoxin)
5. รวมกบยารกษาอาการทางจตเวชอาจเพมผลไมพงประสงคของยาทางจตเวชใหสงขนเชน ยากลมลเธยม
(Lithium Sulphate)
การเกบรกษายา
ควรเกบใหพนแสงแดด ไมควรเกบในททมอณหภมสง หามเกบยาในชองแชแขงของตเยน ควรเกบยาใหพนมอเดก
และสตวเลยง
Allopurinal
กลไกการออกฤทธ
ยบยงเอนไซมทชอ Xanthine Oxidase ไมใหสามารถท างานได ดวยกลไกนสงผลใหสารเคม 3 ตวในรางกายท
เกยวของกบโปรตน คอ Oxypurines, Hypoxanthine, และ Xanthine ไมถกเปลยนไปเปนกรดยรก ซงเปน
สาเหตของโรคเกาท
ขอบงใช
1. ใชรกษาโรคเกาท
2. ใชรกษาภาวะทรางกายมกรดยรคสง
3. ใชรกษาและปองกนนวในไตทมสาเหตจากกรดยรก
ขนาดและวธใช
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 138
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ผใหญ: รบประทาน 100–200 มลลกรม วนละ 2–3 ครง ยานควรรบประทานพรอมอาหารเพอลดอาการระคาย
เคองในกระเพาะ-ล าไส ขนาดรบประทานรวมถงระยะเวลาทตองรบประ ทานยา ขนอยกบดลยพนจ
ของแพทยผท าการรกษาเทานน
เดก : ขนาดยาน ขนกบดลพนจของแพทยผใหการรกษาเดก
ผลขางเคยงจากการใชยา
เกดอาการของ Steven Johnson Syndrome อาการผนคนทางผวหนง รวมไปถงมภาวะตบอกเสบ ไตอกเสบ
และรสกระคายเคองในระบบทางเดนอาหาร
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชยากบผปวยดวยโรคเกาตชนดเฉยบพลน
2. หามใชยากบหญงตงครรภและหญงทอยในภาวะใหนมบตร
3. ระวงการใชยากบผปวยดวยโรคตบ – ไต
รปแบบยา ยาเมดขนาด 100 มลลกรม
ปฎกรยาระหวางยา
1. รวมกบยาตานการจบตวของเกลดเลอด สามารถสงผลใหเกดผลขางเคยง เชน มภาวะตกเลอดหรอ
เลอดออกไดงาย ยาตานการจบตวของเกลดเลอด เชน Acenocoumarol, Anisindione,
Dicoumarol
2. รวมกบยาลดความดนโลหตบางกลม อาจกอใหเกดอาการแพอยางรนแรงหรอเกดภาวะ Steven
Johnson Syndrome ยาลดความดนดงกลาว เชน Enalapril, Cap topril
3. รวมกบยาตานมะเรงบางตว จะท าใหระดบของยาตานมะเรงในกระ แสเลอดเพมมากขน ซงจะสงผล
ทางดานอาการผลขางเคยงจากยาเคมบ าบดมากยงขน ยาตานมะเรงดงกลาว เชน Mercaptopurine
การเกบรกษายา
อณหภมหอง และตองเกบใหพนแสงแดดและความชน รวมถงตองเกบยาใหพนมอเดก
Colchicine
กลไกการออกฤทธ
ลดการอกเสบทเกดจากผลกของกรดยรคทเกาะตวกบเนอเยอตางๆของรางกาย อกทงยงลดการท าลายขอกระดก
จากเมดเลอดขาว (Leu cocytes) ทเกดจากการอกเสบจากผลกกรดยรค นอกจากนโคลชซนยงยบยงการผลตกรด
แลคตก (Lactic acid) ของเมดเลอดขาวทมผลรบกวนการเกาะตวของผลกยรคกบเนอเยอของ รางกาย
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 139
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ขอบงใช ใชรกษาและปองกนโรคเกาตชนดเฉยบพลน
ขนาดและวธใช
ก. เมอมอาการปวดจากโรคเกาต:
ผใหญ: รบประทานครงแรก 2 เมด จากนนลดขนาดรบประทานเปน 1 เมดทกๆ 1 - 2 ชวโมง จน กระทง
อาการปวดจากเกาตบรรเทาลง และหามรบประทานยาเกน 6 กรม/วน
ข. ขนาดรบประทานทใชปองกนโรคเกาตก าเรบ:
ผใหญ: รบประทานครงละ 1 เมด วนละ 3 ครง
ค. หมายเหต:
ควรรบประทานยาโคลชซนหลงอาหาร เพอลดอาการระคายเคองไมสบายในชองทางเดนอาหาร
ในทางปฏบต แพทยอาจปรบเปลยนขนาดการรบประทานของยานเพอความเหมาะสมกบรางกายของผปวยแตละ
ราย อาจจะดวยเหตผลของผลขางเคยงทเกดขนมากกบผปวย และ/หรอ รวมไปถงการตอบสนองของการรกษาตอ
ยาตวนการใชยาตวนในเดก ตองเปนค าสงการใชจากแพทยเทานน
ผลขางเคยงจากการใชยา
คลนไส อาเจยน ปวดทอง ในบางคนอาจมอาการทองเสย เลอดออกในกระเพาะอา หารหรอในล าไส (เลอดออกใน
ทางเดนอาหาร) มผนคนตามผวหนง ตบและไตมอาการผดปกต หรอท างานบกพรอง หรอพบความผดปกตใน
ระบบเลอด/ระบบโลหตวทยา อาการขางเคยงทพบ ไดนอย ไดแก ผมรวง มอาการกลามเนอออนแรง
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชยานกบผทแพยาโคลชซน
2. หามใชยานกบผปวยดวยโรคแผลในกระเพาะอาหาร - ล าไส ผปวยดวยโรคตบหรอโรคไต
3. หามใชยานกบผทเปนโรคหวใจ หรอมการท างานของหวใจผดปกต และผทมความผดปกตในระบบ
เลอด/ระบบโลหตวทยาของรางกาย
4. หามใชยากบหญงตงครรภ เพราะอาจท าใหทารกพการแตก าเนด และ/หรอแทงบตรได
5. หามใชยาโคลชซนระงบอาการปวดทมไดมสาเหตมาจากโรคเกาต
6. ระวงการใชยานในหญงทก าลงใหนมบตร ดวยยานสามารถผานออกมากบน านมมารดาได
7. ระวงการใชยานในผสงอาย เพราะผลขางเคยงจากยาอาจสงขน
รปแบบยา ยาเมดขนาดความแรง 0.6 มลลกรม/เมด
ปฎกรยาระหวางยา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 140
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
1. รวมกบยาลดไขมนในเลอด อาจกอใหเกดอาการกลามเนอออนแรง หรอกอใหเกดโรคไต ถงแมอาการ
ทง 2 อยางจะพบไดนอยกตาม แตควรตองเฝาระวง หากม ความผดปกตดงกลาวเกดขน ตองหยดการ
ใชยานทนท ยาลดไขมนทกลาวถง เชน Atovastatin Lovastatin และ Simvastatin
2. รวมกบยาปฏชวนะบางตว อาจพบอาการกลามเนอออนแรง ความผด ปกตของเมดเลอด , ของระบบ
ประสาท, รวมไปถงตบและไต ยาปฏชวนะดงกลาว เชน Claritho mycin และ Erythromycin เปน
ตน หากมความจ าเปนตองใชยาทง 2 กลมรวมกน อาจตองปรบ ลดขนาดรบประทานของยาโคลชซน
3. รวมกบยารกษาอาการหวใจเตนผดจงหวะ อาจท าใหระดบยาโคลชซน ในกระแสเลอดเพมสงขนจน
กอใหเกดผลขางเคยงตางๆตามมา ยารกษาอาการหวใจเตนผดจงหวะ เชน Verapamil
การเกบรกษายา
อณหภมหองบรรจในภาชนะทปดมดชด พนแสงแดดและความชน และเกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 141
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
10.Eye and oral cavity
10.1 Eye
Hista-oph
กลไกการออกฤทธ
Antazoline จะออกฤทธตอตานสารฮสตามน (Histamine) ทกระตนใหเกดอาการแพอาการระคายเคองภายใน
ตาส าหรบตวยา Tetrahydrozoline จะท าใหหลอดเลอดฝอยภายในตาหดตวลงท าใหลดอาการ บวม แดง
ขอบงใช ลดและบรรเทาอาการแพ ระคายเคอง อาการบวมแดงในบรเวณตา
ขนาดและวธใช
ผใหญ: หยอดตาครงละ 1 - 2 หยดวนละ 4 - 6 ครงหลงเปดใชยาแลวควรเกบยาภายในตเยนและใชตอไดไม
เกน 1 เดอน
เดก: ยงไมมขอมลชดเจนในการใชยานในเดก ดงนนการใชยานในเดกตองเปนค าสงจากแพทยเทานน
ผลขางเคยงจากการใชยา
อาการตาระคายเคอง การมองภาพไมชดเจน
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผทแพยาหรอสวนประกอบของสตรต ารบน
2. หามใชยานกบผปวยทเปน ตอหน ประเภท Narrow-angle glaucoma
3. ขณะหยอดยาหยอดตานหามมใหปลายหลอดยาสมผสกบนวมอ เปลอกตา/หนงตา ลกตา เพอหลกเลยง
การปนเปอนของเชอโรคตางๆ
4. หามใชยานกบเดกทารก และการใชยานในเดกตองไดรบค าสงยนยนจากแพทยผรกษาเทานน
5. การใชยานกบสตรตงครรภและสตรทอยในภาวะใหนมบตร ควรไดรบค ายนยนจากแพทยผรกษาโดย
พจารณาเปนกรณๆไป
6. หยดใชยานเมออาการดขน ไมแนะน าใหใชยานเปนเวลานานเกนไป ระยะเวลาของการใชยานควร
เปนไปตามค าแนะน าของแพทย/จกษแพทย
รปแบบยา ยาหยอดตา ขนาดบรรจ 10 มลลลตร /ขวด
ปฎกรยาระหวางยา -
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 142
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
การเกบรกษายา
อณหภมหองทเยน หามเกบในชองแชแขงของตเยน เกบยาในภาชนะทปดมดชด พนแสงแดด ความรอนและ
ความชน เกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง และไมเกบยาในหองน าหรอในรถยนต
Chloramphenical eye drop
กลไกการออกฤทธ
คลอแรมเฟนคอล จะยบยงการสงเคราะหสารโปรตนทเปนตวตงตนของสารพนธกรรมในแบคทเรย หรอท
เรยกวา ไรโบโซม(Ribosome) นอกจากน ตวยานยงปองกนการเชอมโยงสารโปรตนทมการสงเคราะหไวแลว จง
ท าใหแบคทเรยไมสามารถเจรญเตบโต และตายลงในทสด
ขอบงใช รกษาตาอกเสบจากการตดเชอแบคทเรย เชน เยอตาอกเสบ
ขนาดและวธใช
ผใหญ: หยอดตาขางทตดเชอแบคทเรย ครงละ 2 หยดทกๆ 3 ชวโมง เปนเวลา 48 ชวโมง กรณใชยานแลว 48
ชวโมง อาการไมดขน ใหผปวยกลบมาพบแพทย/มาโรงพยาบาล เพอใหแพทยไดประเมนการรกษาอก
ครงหามใชยาหยอดตาคลอแรมเฟนคอลตดตอกนเกน 5 วน
เดก : อายตงแต 2 ปขนไป: ขนาดการใชยาของเดกในวยน ใหเปนไปตามค าสงแพทย
อายต ากวา 2 ป: หามใชยานกบเดกทมอายต ากวา 2 ป
ผลขางเคยงจากการใชยา
ตาพราหลงการใชยา และผปวยบางรายอาจรสกแสบคนตาไดบางส าหรบผลขางเคยงตอระบบเลอด หรอตอการกด
การท างานไขกระดกจากการใชยานจะพบไดนอย
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผทมประวตแพยาคลอแรมเฟนคอล
2. หามหยอดตาขณะใสคอนแทคเลนส
3. หามปรบขนาดการหยอดตาหรอใชยานนานเกน 5 วน
4. หามใชยานกบสตรตงครรภ สตรทอยในภาวะใหนมบตร โดยไมมค าสงจากแพทย
5. หามรบประทาน กรณกลนยานเขาปาก ใหรบน าผปวยมาโรงพยาบาล เพอใหแพทยท าการบ าบดรกษา
6. แจงแพทยทกครงวามการใชยาหยอดตา ยาปายตา ชนดอนอยกอนหรอไม
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 143
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
7. หลกเลยงการขบขยวดยานพาหนะ การควบคมเครองจกร ขณะเกดตาพราจากการ หยอดตา ดวยจะ
เกดอบตเหตไดงาย
8. ปฏบตตามค าแนะน าของแพทย พยาบาล เภสชกร อยางเครงครด
รปแบบยา ยาหยอดตาขนาดความเขมขน 0.5%
ปฎกรยาระหวางยา -
การเกบรกษายา
ภายใตอณหภม 2-8 องศาเซลเซยส(Celsius) หามเกบยาในชองแชแขงของตเยน หามเกบยาในหองน าหรอใน
รถยนต เกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง และเกบยาในภาชนะทปดมดชด พนแสงแดด ความรอนและความชน
10.2 Oral cavity
Triamcinolone oral paste
กลไกการออกฤทธ
Triamcinolone จะออกฤทธกระตนการท างานของสารโปรตนชนดหนงทชอวา Lipocortins ท าใหเกดการ
ควบคมการสงเคราะหสารทเปนสอกลางของการอกเสบ เชนสาร Prostaglandins และ Leukotrienes
ขอบงใช บ าบดและบรรเทาอาการอกเสบของแผลในปากชนดทไมมการตดเชอไวรส เชอรา หรอ แบคทเรย
ขนาดและวธใช
ผใหญ: บบยาจากซองหรอจากหลอดใหมระยะความยาวยาประมาณ 1/4 นว ปายชองปากบรเวณทเปนแผล
วนละ 1 ครง กอนนอน หรอปายยาบอยตามค าสงแพทย กรณทตองปายยาวนละ 2 – 3 ครง ใหปายยา
หลงจากรบประทานอาหารแลว
เดก: การใชยานกบเดกควรตองเปนไปตามค าสงแพทยผรกษาเทานน
ผลขางเคยงจากการใชยา
อาจท าใหรสกแสบคนในบรเวณทปายยาน และการใชยานในปรมาณมาก หรอใชตอเนองยาวนาน ยานอาจถกดด
ซมเขารางกายไดมาก จนอาจสงผลตอการท างานของระบบอวยวะตางๆ หรอระบบการเผาผลาญพลงงานของ
รางกายได เชน ท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสง หรอมน าตาลปนมากบปสสาวะ(ในภาวะปกต จะไมมน าตาลปน
มาในปสสาวะ) เปนตน นอกจากนน การใชยานตอเนองยาวนานในเดก โดยเฉพาะในเดกเลก ยานอาจชะลอการ
เจรญเตบโตของเดกได
ขอควรระวงในการใชยา
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 144
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
1. หามใชกบผทแพยาน
2. หามใชกบสตรตงครรภ สตรทอยในภาวะใหนมบตร และเดก โดยไมมค าสงจากแพทย
3. หามปรบขนาดการใชยาดวยตนเอง
4. หามใชยาน ปายตา หรอปายผวหนงภายนอก
5. หามใชยานนานตดตอกนเกนค าสงแพทย
6. หามใชยานกบแผลในปากทมการตด เชอรา เชอแบคทเรย หรอเชอไวรส
รปแบบยา ยาชนดใชปายรอยโรค/เพส (Paste) ทมความเขมขนของยา Triamcinolone acetonide 0.1%
ปฎกรยาระหวางยา -
การเกบรกษายา
อณหภม 15 - 25 องศาเซลเซยส(Celsius) หามเกบยาในชองแชแขงของตเยน เกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง
เกบยาในภาชนะทปดมดชด พนแสงแดด ความรอนและความชน และไมเกบยาในหองน าหรอรถยนต
11.Skin
Clotrimazole cream
กลไกการออกฤทธ
ยาโคลไตรมาโซล ออกฤทธทผนงเซลของเชอรา ท าใหการล าเลยงสารอาหารของเชอราบกพรอง จงสงผลใหเชอ
ราหยดการเจรญเตบโตในทสด
ขอบงใช รกษาโรคเชอราทางผวหนง
ขนาดและวธใช
ใชทาบรเวณเชอราเชาเยนหลงอาบน า นวดตวยาเบาๆ บรเวณผนหลงทายา ลางมอทกครงทายาเปนเวลา 2-4
สปดาห จนรอยโรคหาย
ผลขางเคยงจากการใชยา อาจกอใหเกดภาวะผนคน และระคายเคองผวหนงได
ขอควรระวงในการใชยา
หลกเลยงการทายาทตาหรอบรเวณตา เพราะอาจกอใหตาเกดการระคายเคองไดเพมความระมดระวงการใชยากบ
เดกทมอายต ากวา 3 ขวบเพราะอาจเกดการระคายเคองตอผวหนง
รปแบบยา ยาครมทาผวหนง
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 145
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
ปฎกรยาระหวางยา -
การเกบรกษายาภายใตอณหภมทต ากวา 30 องศาเซลเซยส
Benzyl benzoate emultion
กลไกการออกฤทธ
ยาเบนซลเบนโซเอตมคณสมบต/กลไกการออกฤทธเปนยาฆาแมลง จงสามารถน ามาประ ยกตใชกบปรสตกลม
หดและเหาได
ขอบงใช เพอรกษาอาการตดเชอหด เหา
ขนาดและวธใช
ก. ส าหรบรกษาหด:
ผใหญ: ใชทาบรเวณทตดเชอหด 1 ครง หากอาการตดหดรนแรงอาจใชตอครงท 2 หลงการใชครงแรกไปแลว
24 ชวโมงและเวนเวลาไปอก 5 วนแลวใชทาอก 1 ครง
เดกโต: ใชโลชนผสมน าเทาตวแลวทาบรเวณทตดหดเพยงครงเดยว
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 146
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
เดกเลก: ยงไมมขอมลแนชดในผลขางเคยงของยานในเดกกลมอายน
ข. ส าหรบรกษาเหา:
ผใหญ: ใชทาศรษะและผม 1 ครงเทานน หากอาการตดเหารนแรงอาจใชตอครงท 2 หรอ 3 โดยเวนระยะเวลา
ของการใชแตละครงหางกนประมาณ 24 ชวโมง
เดกโต: ผสมน าเทาตวแลวทาศรษะและผมเพยงครงเดยว
เดกเลก: ยงไมมขอมลแนชดในผลขางเคยงของยานในเดกกลมอายน
ผลขางเคยงจากการใชยา
เกดการระคายเคองตอผวหนง/หนงศรษะทสมผสยา จงอาจท าใหมอาการแสบคนในบรเวณททายา
แตหากมอาการขางเคยงอนทคอนขางรนแรงเชน ภาวะหวใจเตนผดจงหวะ ความดนโลหตต า ปวดศรษะมาก ชก
ตาพรา วงเวยน รสกรอนหรอไมกหนาวผดปกต รสกสบสน ซงหากเกดอาการทรนแรงเชนนแนะน าใหรบน าตว
ผปวยสงแพทย/สงโรงพยาบาลโดยเรว
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามใชกบผทแพยาเบนซลเบนโซเอต
2. หามทายานบรเวณรอบตา โพรงจมก ปาก
3. หามทาบรเวณทมแผลเปดหรอแผลฉกขาด
4. ระวงการใชยานกบสตรตงครรภ สตรทอยในภาวะใหนมบตร เดก และผสงอาย
5. ลางมอกอนและหลงใชยานทกครง
รปแบบยา โลชนขนาดความเขมขน 25%
ปฎกรยาระหวางยา
ไมควรใชยาเบนซลเบนโซเอตทารวมกบยาทาหรอยารบประทานตวอนดวยอาจกอใหเกดอาการแพยาหรออาจ
เกดปฏกรยาระหวางยาได ดงนนการจะใชรวมกบยาใดๆควรตองปรกษาแพทยหรอเภสชกรกอนเสมอ
การเกบรกษายา
อณหภมหองทเยน เกบในภาชนะทปดมดชด พนแสงแดด ความรอนและความชน
Triamcinolone cream
กลไกการออกฤทธ
ออกฤทธโดยการชะลอการท างานของเมดเลอดขาว และลดการซมผานทางหลอดเลอดฝอยของสารตางๆ จงสงผล
ใหลดภาวะการอกเสบไดในทสด
ขอบงใช
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 147
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
เพอบ าบดรกษาอาการแพทางผวหนง เชน ผวหนงอกเสบสะเกดเงนดางขาวผนแพผวหนง (Atopic Dermatitis)
และ เซบเดม (Seborrheic dermatitis)
ขนาดและวธใช
กอนและหลงทายาควรลางมอใหสะอาด ปองกนยาไปเปอนบรเวณอนหรอผอนยานไมควรใชตอเนองเปนเวลานาน
เพราะท าใหเกดผลขางเคยงตางๆ ไดผนผวหนงโดยทวไปมกดขนในเวลาสองสปดาห มกไมจ าเปนตองใชตอเนอง
เกนหนงเดอนเวนแตเปนโรคเรอรง เชน สะเกดเงนจงควรใชตามค าสงแพทย
ผลขางเคยงจากการใชยา
ท าใหผวหนงบรเวณทไดรบยามสภาพทบางกวาปกต จงตดเชอไดงาย เปนแผลงาย และเกดการแพตอสารตางๆได
งาย
ขอควรระวงในการใชยา
1. ระวงการใชยานกบหญงตงครรภ หญงทอยในภาวะใหนมบตร เพราะจะเกดอนตรายตอทารกได และ
ในผปวยทมภาวะหวใจลมเหลว ผทปวยเปนโรคตอหน ผปวยทมภาวะไทรอยดฮอรโมนต า (ภาวะขาด
ไทรอยดฮอรโมน) เพราะจะท าใหอาการของโรครนแรงขนได
2. เฝาระวงการใชยานกบทารกและเดกอยางใกลชด ดวยยานสงผลตอการเจรญเตบโตของทารกและของ
เดกได
รปแบบยา ยาครมทาผวหนง
ปฎกรยาระหวางยา -
การเกบรกษายาภายใตอณหภมทต ากวา 30 องศาเซลเซยส
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 148
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
Silveral cream
กลไกการออกฤทธ
เปนยาในกลมซลโฟนาไมด (sulfonamides) หรอซลฟา (sulfas) ทสงเคราะหจากปฏกรยาทางเคมระหวางซล
เวอรไนเทรต (silver nitrate) และซลฟาไดอาซน (sulfadiazine) ออกฤทธตอเยอหมเซลล
(cell membrane)และผนงเซลล(cell wall) ของเชอโรค
ขอบงใช
ใชส าหรบปองกนและรกษาการตดเชอทผวหนง เชน แผลไฟไหมน า รอนลวก หรอใชรวมกบ
ยาอนในการปองกนและรกษาการตดเชอในแผลไฟไหมระดบสองและสาม
ขนาดและวธใช
ทาผวหนงบรเวณทเปน (ความหนา 3-5 มม.) วนละ 1-2 ครงส าหรบแผลทถกไฟไหม ควรใชครมทก 24 ชวโมง
ผลขางเคยงจากการใชยา
1. อาการไมพงประสงคทรนแรง เชน พษตอระบบเลอด พษตอตบและไต อาจเกดขนไดหากใชยาทาแผล
ทมขนาดใหญ หรอทาในบรเวณกวาง การดดซมยาเขาสรางกายจะเพมมากขน โดยเฉพาะอยางยงเมอใชยา
ตดตอกนเปนระยะเวลานาน หรอใชเมอผวหนงบาดแผลบรเวณกวาง อาการไมพงประสงคเหลานอาจจะเกดไดจง
ควรใชดวยความระมดระวงในผทมการท า งานของตบ และ/หรอไตบกพรอง
2. การใชยานอาจท า ใหเกดปฏกรยาการแพรนแรง เชน การตายแยกสลายของหนงก าพรา (epidermal
necrolysis), ผวหนงอกเสบหลดลอกเปนแผน (exfoliativedermatitis) กลมอาการสตเวนสจอหนสน (Stevens-
Johnson syndrome), การแพทเหมอนกบการแพเซรม (serum sickness), กลามเนอหวใจอกเสบจากการแพ
(allergic myocarditis)ซงเกดไดทงการใชยาซลโฟนาไมด (sulfonamides) เดยว ๆ หรอยาสตรผสม
ขอควรระวงในการใชยา
1. ผปวยโรคหอบหด หรอแพยากลม Sulphonamide
2. หามใชในผปวยทารกแรกเกด และหญงมครรภใกลคลอด
3. ระวงการใชในผปวยโรคตบ โรคไต ผปวย G6PD
รปแบบยา ยาครมทาผวหนงความเขมขน 1% Silver sulfadiazine บรรจหลอดละ 25กรม
ปฎกรยาระหวางยา -
การเกบรกษายาภายใตอณหภมทต ากวา 30 องศาเซลเซยส
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 149
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
Calaminelotion
กลไกการออกฤทธ
ตวยาส าคญในคาลาไมนโลชน คอ Zinc oxide ซงมฤทธฝาด ลดอาการอกเสบทางผวหนง และชวยสมานผว (ท า
ใหแผลจากการคนตดกน) ไดระดบหนง อกทงยงชวยปกปองผวหนงจากแสงยว (UV light) ซงดวยกลไกเหลานจง
ท าใหคาลาไมนมฤทธทางการรกษาบรรเทาอาการจากผนคนตางๆ
ขอบงใช
ใชเปนยาบรรเทาอาการคน มฤทธเปนยาฝาดสมานและปองกนผว ใชบรรเทาอาการเจบปวดทเกดจากผวหนงแพ
แดดหรอแพพชพษ ทาแกผด ผนคน และโรคผวหนงตางๆ บางชนด ลมพษผนแพ
ขนาดและวธใช
คาลาไมนโลชนเปนยาใชภายนอก ใชทายาในบรเวณทมอาการแพผนคน วนละ 3-4 ครง
ผลขางเคยงจากการใชยา
คาลาไมนโลชนเปนยาทาภายนอกรางกาย จงไมคอยพบผลไมพงประสงค (ผลขางเคยง)ตอระบบตางๆในรางกาย
โดยตรง หากพบวาหลงการทายาแลวมอาการผนขนมากกวาเดม ระคาย เคองบรเวณททายามากขน หรอมอาการ
ปวดแสบรอน ควรตองรบลางยาออกดวยน าสะอาด และไป พบแพทย/ไปโรงพยาบาล เพอตรวจหาสาเหตและ
รกษาอาการแพทเกดขน
ขอควรระวงในการใชยา
1. หามเผลอรบประทาน
2. หามใชทาบรเวณรอบตาหรอทาลกตา
รปแบบยา ยาน าแขวนตะกอน ทเปนกลมยาใชภายนอก โดยมขนาดบรรจตงแต 60ซซ
ปฎกรยาระหวางยา -
การเกบรกษายา
ในอณหภมหอง บรรจในภาชนะทปดมดชด พนแสงแดด และ เกบยาใหพนมอเดกและสตวเลยง
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 150
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
11.Immunological products
Tetanus vaccine Injection
ขอบงใชเปนวคซนปองกนบาดทะยก
ขนาดและวธใช ฉดเขากลามเนอ ครงละ 0.5 มลลลตรภมคมกนจะเกดภายใน 2 สปดาหหลงจากการฉดวคซน
เขมแรก และเมอฉดครบตามก าหนดจะมภมคมกนสงกวาระดบทถอวาปองกนโรคได
เดก: อายนอยกวา 7 ป จะใหวคซนปองกนโรคบาดทะยกในรปของวคซนDTP เวนแตไมสามารถรบวคซนไอ
กรนได จะใหเปน DT แทน และเดกทไดรบการฉดวคซน DTP DT ครบถวนตามก าหนดขางตน ควรรบ
วคซน dT เมออาย 12-16 ป จากนนกระตนดวย dT ทก 10 ป
ส าหรบเดกอาย 7 ปขนหากไมเคยไดวคซน DTP จะใหวคซน dT แทน
ผใหญ :
1.ส าหรบหญงมครรภ ใหเพอปองกนการเกดโรคบาดทะยกในเดกแรกเกด ไดแนะน าใหฉดวคซนปองกนโรค
บาดทะยกในหญงมครรภทกราย โดยแนะน าใหใชวคซน dT แทนวคซนบาดทะยกเดยวเพอใหมภมคมกน
ตอคอตบดวยดงตอไปน
หากหญงมครรภไมเคยไดรบวคซนปองกนโรคมากอนเลย ควรให 3 เขม(0, 1-2 , 6 เดอน) หากฉดไมทน
ระหวางตงครรภ ใหฉดหลงคลอด
หากหญงมครรภเคยรบวคซนปองกนโรคบาดทะยกมากอนแลว 1 เขม ในระหวางตงครรภควรใหเพยง 2
เขม หางกนอยางนอย 6 เดอน
หากหญงมครรภ เคยรบวคซนมาแลว 2 เขม ในระหวางตงครรภควรฉดเพยงเขมเดยวโดยเขม 2 หางจาก
เขม 3 อยางนอย 6 เดอน
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 151
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง
หากหญงมครรภ เคยรบวคซนนครบชด (3 เขม) มาแลว และไมเกน 5 ป ไมตองรบวคซนนอก แตถาหาก
เกน 5 ป ใหฉดกระตนเพยง 1 เขม
หากหญงมครรภไมสามารถใหประวตไดชดเจน ใหถอวาไมเคยไดรบวคซนนมากอนใหเรมตนฉดวคซนน
ใหม 3 เขม
2.ส าหรบผทมบาดแผล
หากผปวยเคยไดรบวคซนนหรอวคซนรวม DTP หรอ dT มาครบชดแลว ภายในระยะเวลาไมเกน 5 ป ไม
ตองฉดซ าอกแตถาหากรบครบชดมาแลวเกน 5 ป ใหฉดกระตนเพยง 1 เขม
หากผปวยไมเคยไดรบวคซนนหรอวคซนรวมทมวคซนบาดทะยกมากอนหรอรบแตไมครบชด หรอไม
ทราบประวตการฉดทแนนอน ใหเรมฉดวคซนนใหม จนครบชด
ในกรณทผปวยมบาดแผลฉกรรจหรอสกปรกหรอแพทยสงสยวาตดเชอบาดทะยกควรฉด Antitoxin รวม
ดวย โดยฉดคนละขางกบวคซน
ส าหรบผตดเชอเอชไอวหรอผทมภมคมกนบกพรองอนๆ ตองฉด antitoxinรวมดวยเสมอ
ผลขางเคยงจากการใชยา
ผนแดงบรเวณผวหนง อาจมอาการปวดเฉพาะทได
ขอควรระวงในการใชยา
หากเคยไดรบวคซนมากอนตองระวงการรบวคซนซ าและไดรบวคซนมากเกนไปซงจะท าใหเกด Arthus Reaction
ได
รปแบบยา ใน 0.5 กรม ประกอบดวย 10 Lf. ของ Purified Tetanus Toxoid, Single Dose 0.5 ml
ปฎกรยาระหวางยา -
การเกบรกษายาภายใตอณหภมทต ากวา 30 องศาเซลเซยส
คมอการใชยาส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 152
กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลปากพะยน อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง