ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | τελικές προτάσεις
τελικές προτάσεις
Τελικές προτάσεις είναι οι δευτερεύουσες εκείνες επιρρηματικές προτάσεις που εκφράζουν το τελικό αίτιο, δηλαδή το σκοπό μιας ενέργειας, συνήθως του ρήματος που βρίσκεται στην πρόταση εξάρτησης.
𐃢
☞ Α] ΕΞΑΡΤΩΝΤΑΙ ΑΠΟ : Ρήματα ποικίλης σημασίας και κυρίως από ρήματα που φανερώνουν σκόπιμη ενέργεια (κίνηση, σκοπό, προετοιμασία, προσπάθεια, προτροπή, προσταγή, μέριμνα, σκέψη κ.α.)
𐃣
☞ Β] ΔΕΧΟΝΤΑΙ ΑΡΝΗΣΗ :
επειδή είναι προτάσεις επιθυμίας
𐃩
☞ Γ] ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ ΜΕ :
τους τελικούς συνδέσμους : (= εκεί, όπου, για να)
(=πως) (= έτσι)
(=πολύ σπάνια)
Σημείωση: Η εισαγωγή της τελική πρότασης με το οφείλεται σε εσφαλμένη χρήση του συνδέσμου κατά τους Πτολεμαϊκούς χρόνους. Το σφάλμα αυτό που διαπιστώθηκε κατά τους πρώτους χριστιανι-κούς αιώνες ονομάστηκε αλαβανδιακός σολοικισμός (από την πόλη Αλάβανδα της Μικράς Ασίας).
𐃠
☞ Δ] ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ ΜΕ : Τις εγκλίσεις των προτάσεων επιθυμίας :
ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | τελικές προτάσεις
1
Υποτακτική:
όταν εξαρτώνται από ρήματα αρκτικού χρόνου (και ευκτική ή οριστική αορίστου με σημα-σία ενεστώτα) και εκφράζουν την επιθυμία του υποκειμένου για την επίτευξη κάποιου σκο-
πού. Η υποτακτική αναφέρεται στο μέλλον.
.
(ΞΕΝΟΦΩΝ, Γ’,2,§3) Ο βασιλιάς εκλέγεται όχι μόνο για να φροντίζει καλά τον εαυτό του, αλλά για να ευημερούν
εξαιτίας του και όσοι τον εξέλεξαν.
2
Οριστική μέλλοντα:
ύστερα από αρκτικό χρόνο. Δηλώνει το προσδοκώμενο, αφού αναφέρεται στο μέλλοντα, όπως και η υποτακτική. Συνήθως, η δ/α τελική πρόταση στην περίπτωση αυτή εισάγεται με τους συνδέσμους .
(ΠΛΑΤΩΝ, , 317d) Γιατί λοιπόν, είπα εγώ, δεν καλέσαμε και τον Πρόδικο και τον Ιππία και τους δικούς τους,
για να μας ακούσουν;
3
Οριστική ιστορικού χρόνου:
(κυρίως παρατατικού και αορίστου). Η έγκλιση αυτή χρησιμοποιείται για να εκφράσει σκο-πό απραγματοποίητο. Σ’ αυτή τη περίπτωση, η πρόταση εξάρτησης εκφράζει ευχή ανεκ-πλήρωτη και εισάγεται με τους συνδέσμους και (σπάνια με το ).
(ΔΕΙΝΑΡΧΟΣ, , §10) Έπρεπε να ζουν αυτοί, για να είχαμε απαλλαγεί από αυτόν τον δημαγωγό.
4
Ευκτική:
(πάρα πολύ σπάνια). Χρησιμοποιείται είτε ① όταν έχουμε έλξη από προηγούμενη ευκτική είτε ② όταν δηλώνεται απλή σκέψη ή υποκειμενική γνώμη και αβέβαιη επιθυμία του λέγο-ντος. ①
(ΞΕΝΟΦΩΝ, , Β’, 4,2) Ο βασιλιάς θα κάνει τα πάντα να μας καταστρέψει, για να φοβηθούν και οι άλλοι Έλληνες
να εκστρατεύσουν κατά του μεγάλου βασιλιά.
② (ΞΕΝΟΦΩΝ, , Β’,4,4)
Ίσως λοιπόν ή κάπου σκάβει τάφρο ή υψώνει τείχος, για να είναι αδιάβατος ο δρόμος.
ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | τελικές προτάσεις
5
Ευκτική πλαγίου λόγου:
όταν το ρήμα εξάρτησης βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο ①. Υπάρχει όμως η πιθανότητα το ρήμα εξάρτησης να βρίσκεται σε ιστορικό, αλλά να μην έχουμε ευκτική του πλαγίου λόγου αλλά υποτακτική ή οριστική μέλλοντα ②. Αυτό γίνεται, όταν επιθυμούμε να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στο σκοπό, αφού υπάρχει ο κίνδυνος να αποδυναμωθεί ο σκοπός από την αοριστία του πλάγιου λόγου.
① (ΠΛΑΤΩΝ, , 22b)
Τους ρωτούσα τι ήθελαν να πουν, για να μαθαίνω ταυτόχρονα και εγώ κάτι από αυτούς.
② (ΛΥΣΙΑΣ, , §4)
Ούτε για τα χρήματα τα έκανα αυτά, για να γίνω πλούσιος από φτωχός.
6
Δυνητική οριστική:
(πολύ σπάνια), όταν δηλώνεται σκοπός που θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί υπό προϋπο-θέσεις, αλλά δεν πραγματοποιήθηκε.
(ΛΥΣΙΑΣ, , § 21)
Θα ήθελα και ο Σίμωνας να έχει την ίδια γνώμη μ’ εμένα, για να καταλαβαίνατε εύκολα τ’ αληθινά και τα δίκαια, αφού μας ακούγατε και τους δυο.
7
Δυνητική ευκτική:
Δυνητική ευκτική (πολύ σπάνια), όταν δηλώνεται ότι η επίτευξη ενός σκοπού είναι δυνατή στο παρόν – μέλλον υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Σ’ αυτή τη περίπτωση η δυνητική ευκτική λειτουργεί ως απόδοση μιας υπόθεσης που είτε υπάρχει είτε εννοείται.
(ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, , Ζ’ §65) Κάλυψαν τις πλώρες με δέρματα, για να μπορεί να γλιστρά η αρπάγη και να μην μπορεί να
γαντζωθεί, όταν θα ριχνόταν.
𐃫
ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | τελικές προτάσεις
☞ Ε] ΧΡΗΣΙΜΕΥΟΥΝ ΩΣ :
1
Επεξήγηση:
σε λεκτικά σύνολα και κυρίως σε εμπρόθετους προσδιορισμούς.
(ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, , Α’ 427) Όλοι έτρεχαν για το θέαμα, για να δουν δηλαδή, την κόρη σου.
2
Επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού:
Σ’ αυτή τη περίπτωση οι τελικές προτάσεις προσδιορίζουν ρηματικά σύνολα που φανερώ-
νουν ενέργεια ή κίνηση.
(ΞΕΝΟΦΩΝ, , Στ’ 6, 28) Και επίτηδες δεν σε ξυπνούσα, για να περνάς όσο γίνεται πιο ευχάριστα.
𐃟
☞ ΣΤ] ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ :
Όταν μια τελική πρόταση εισάγεται με οριστική μέλλοντα, τότε εισάγεται με τον σύνδεσμο . Πολλές φορές μια τελική πρόταση συνοδεύεται από το αοριστολογικό . Σ’ αυτήν την περίπτωση
εκφράζεται σκοπός υπό προϋπόθεση και η πρόταση εισάγεται με τους συνδέσμους ή (ποτέ με τον σύνδεσμο ). Μεταφράζεται : «κατά το δυνατόν, αν είναι δυνατόν, ενδεχομένως, ίσως».
Προσοχή ! Υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες ο σύνδεσμος (= για να) χρησιμοποιείται με την αρχική του επιρρηματική σημασία (= εκεί όπου). Εδώ δηλαδή, ο χρησιμοποιείται ως ανα-φορικό τοπικό επίρρημα και εισάγεται, όχι τελική πρόταση, αλλά αναφορική υποθετική.
𐃹
☞ Ζ] ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ
ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | τελικές προτάσεις
ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | τελικές προτάσεις
Αθηναίος πελταστής, 5ος
αι. π.Χ.
Βασική Βιβλιογραφία Ασωνίτης Ν. – Αναγνωστόπουλος Β., Συντακτικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, εκδόσεις Αναστασάκη, Αθήνα 2000 | Γεωργόπουλος Γ., Αρχαία Ελληνική Σύνταξη, εκδόσεις Σταμούλη, Αθήνα 1998 | Γιαγκόπουλος Α., Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1998 | Γρηγορόπουλος Δ., Η σύνταξη του αρχαίου ελληνικού λόγου, εκδόσεις Έννοια, Αθήνα 2004 | Δελής Τ., Συντακτικό Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 1997 | Λεμπέσης Χ. – Καργάκος Σ., Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 1997 | Liddel H.G. – Scott R., Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης, τόμοι Ι – V, εκδόσεις Ι. Σιδέρη, Αθήνα 2001 | Μπίλλα Π., Μαθήματα σύνταξης της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Σαββάλας, Αθήνα 2000 | Μυτιληναίος Ο., Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2000 | Παπανικολάου Γ. Ν., Λεξικόν των ρημάτων της αττικής πεζογραφίας, εκδόσεις Παπαδήμα, Αθήνα 1994 | Πασχαλίδης Δ., Ασκήσεις Συντακτικού της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1998 | Πελέκης Μ., Λεξικό Ρημάτων της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Σαββάλας, Αθήνα 1999 | Σαμανλής Θ. – Μπιτσιάνης Α., Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 1997
© Θάνος Σταυρόπουλος – φιλόλογος, MSc.