Download - ХААИС, БНМС-ийн багш, доктор Б.Итгэл
ХААИС, БНМС-ийн багш, доктор Б.Итгэл
АРЬС, ШИРЭН ТҮҮХИЙ ЭД БЭЛТГЭЛ
Àðüñ, øèðýí ò¿¿õèé ýä áýëòãýëèéí òóõàé îéëãîëò
- ò¿¿õèé ýä áýëòãýë ãýæ þó âý?- óëñûí áýëòãýëèéí ñèñòåì
1921-1990 –ò¿¿õèé ýä áýëòãýëèéí 8 ñèñòåì 1990-2011- ò¿¿õèé ýä áýëòãýëèéí ñèñòåì çàäàðñàí 2011 îí
Арьс, ширний бүтэц
Төрөл бүрийн малын
арьсны
бүтэц
Арьс, ширийг судлах аргууд
Ò¿¿õèé ýä áýëòãýëèéí ÷àíàð
Á¿òýýãäýõ¿¿íèéã çîðèóëàëòààð íü àøèãëàõàä òîäîðõîé õýðýãöýý õàíãàõ øèíæ ÷àíàðûí
öîãöîëáîðûã á¿òýýãäýõ¿¿íèé ÷àíàð ãýõ áóþó á¿òýýãäýõ¿¿íä áàéæ áîëîõ á¿õ øèíæ ÷àíàð
áèø, õàðèí òîäîðõîé çîðèóëàëòûí äàãóó õýðýãöýýã õàíãàõàä øèéäâýðëýõ ¿¿ðýãòýé
øèíæ ÷àíàð õàìààðна.
Ò¿¿õèé ýäийг õ¿ëýýí àâàõ áîðëóóëàõ ¿íäñýí ñòàíäàðò
• Стандарт хэмжил з¿йн тºвийн 2001 оны 11-д¿гээр сарын 29-ны ºдрийн 71-д¿гээр тогтоолоор батлаñàí MNS60-2001 БОЛОВСРУУЛААГҮЙ АРЬС, ШИР ñòàíäàðòûã 2002 оны 01-д¿гээр сарын 01 ºдрººс эхлэн ìºðäëºãº áîëãîí àæèëëàæ áàéíà.
MNS60-2001 БОЛОВСРУУЛААГҮЙ АРЬС, ШИР
• Ñòàíäàðòàíä çààñíààð ìал, амьтныг нядласны дараа ºвчиж, хуулж авсан шинэ болон чанарын хамгаалалт хийсэн, ¿стэй ба ¿ñã¿é арьс ширэн ò¿¿õèé эдийг áîëîâñðóóëààã¿é àðüñ шир гэнэ.
• MNS 3121:2001 ãýìòëèéí стандартад заасан ямар нэг ãýìòýëã¿é талбайн хэсгийг áîëîâñðóóëààã¿é арьс ширний ашигтай талбай гэõ áà àрьс ширний нийт талбайгаас гэмтэлтэй талбайг хасах замаар ашигтай талбайг тодорхойлно.
MNS60-2001 БОЛОВСРУУЛААГҮЙ АРЬС, ШИР
• 1. Гарал ¿¿сэлээр нь : • 2. Чанарын хамгаалалт хийсэн
байдлаар нь:• Жингээр нь: • Талбайн хэмжээгээр нь: • ¯сний уртаар нь:• Гэмтэлийн байдлаар нь:
Боловсруулааг¿й арьс ширэн т¿¿хий эдийн чанар
Òºðºë
Æèí /êã/ Òàëáàé /äì2/¯ñíèé óðò
/ñì/
Áàãà õ¿ðòýë
Õºíãºí äóíä Õ¿íäæèæè
ãäóíä òîì
¯ñ ã¿éöýý
ã¿é õ¿ðòýë
¯ñ ã¿éöñý
í õ¿ðòýë
Áîä
¯õýð 88.1-15
15.1-20
20.1 - - - - -
Àäóó - 8 õ¿ðòýë
8.1-12
12.1 - - - - -
Òýìýý 1010.1-
1717.1-
2424.1 - - - - -
Áîã Õîíü - - - - 40-55
55.1-85
85.1 2.5 2.6
ßìàà - - - - 40-5555.1-
8585.1 - -
Ãýìòëèéí áàéäëààð àíãèëàõ íü:
Зэрэг Ашигтай талбайн эзлэх хувь
Ãýìòýëã¿é А 71-ээс дээш
Бага гэмтэлтэй В 51-70
Дунд гэмтэлтэй С 31-50
Их гэмтэлтэй D 30- õ¿ðòýë
Àðüñ, øèðýí ò¿¿õèé ýäèéí æèíã òîäîðõîéëîõ àðãà
• Áîäûí øèð :
×анарын хамгаалалт хийсэн бодын ширийг нойтон хºðãºñºн арьсны жинд øèëæ¿¿ëýí тооцохдоо :
õºëä¿¿ арьсанд 1.05,
давсалсан нойтон арьсанд 1.15,
давсалж хатаасан арьсанд 2.0,
энгийн хатаасан арьсанд 2,5, итгэлц¿¿рийг хэрэглэнэ.
Õ =Ò ê
Õ- íü íîéòîí àðüñíû æèí, êã
Ò-÷àíàðûí õàìãààëàëò õèéñýí àðüñíû æèí, êã
Ê- øèëæ¿¿ëýõ èòãýëö¿¿ð
MNS 2908:2001 стандартын дагуу ЖИН ХӨНГӨРӨЛТ òîäîðõîéëох стандарт
• Ìýäðýõ¿éí ýðõòíèé àðãààð òîäîðõîéëîõ àðãà íü àðüñ øèðýí ò¿¿õèé ýäèéã áàðèõ áà í¿äýýð àæèãëàõ çàìààð æèí õºíãºðºëòèéã òîäîðõîéëîõîä îðøèíî.
• Ëàáîðàòîðèéí àðãà íü íîéòîí äàâñàëãààíû àðãààð ÷àíàð õàìãààëñàí àðüñ, øèðýí ò¿¿õèé ýäýä àãóóëàãäàõ ÷èéãëýãýýð æèí õºíãºðºëòèéã òîäîðõîéëîõîä îðøèíî.
Ëàáîðàòîðèéí øèíæèëãýýíä çîðèóëæ àâàõ äýýæíèé òîîã òîäîðõîéëîõ àðãà
X1 = 0.3 n
Õ1- øèíæèëãýýíä çîðèóëæ àâàõ àðüñíû òîî, øèðõýãýýð
n- õýñýãò áàéãàà íèéò àðüñíû òîî, øèðõýãýýð
Àðüñ, øèð òóñ á¿ðèéí õýýë, õ¿ç¿¿, ºãçºãíººñ (çóðàã 1) 2:1 ñì õýìæýýãýýð 6-9ã ñîðüöûã àâàõ áà íèéò òàëáàéãààð æèãä áèø õàòñàí àðüñ, øèðíèé æèí õºíãºðºëòèéã òîäîðõîéëîõûí òóëä íýã ñîðüöûã íýìýëò áîëãîí àâíà.
Àðüñíû òàëáàé òîäîðõîéëîõ àðãà
Áîãèéí àðüñ - MNS 2369:2001 ìºðäºíº.
1-ð àðãà. Ìåòðèéí àðãà 2-ð àðãà Äì-èéí øèðýýíèé àðãà
èõ õýìæýýãýýð ¿ð÷èéëãýæ õºë人ñºí áóþó õàòààñàí àðüñíû òàëáàéí õýìæýý
Ä/ä Àðüñíû òºðºë
×àíàð õàìãààëàëò õèéãäñýí
áàéäàë
Õºë人ñºíÝíãèéí
õàòààñàí
1 Õîíèíû ã¿éöýò õàãàñ
¿ñòýé 39.0 19.0
2 Õîíèíû õàëöã¿é ¿ñòýé
àðüñ 34.0 19.0
3 ßìààíû àðüñ (çýýð, ãºðººñ,
ÿíãèð)37.0 17.0
Àðüñàíä õèéñýí ÷àíàð õàìãààëàëòûí àðãààñ øàëòãààëæ àðüñíû òàëáàé ººð÷ëºãääºã
Àðüñíû
¿ç¿¿ëýëò¿¿ä
Íîéòîí
àðüñ
Õºëä¿¿
àðüñ
Íîéòîí
äàâñòàé
Äàâñòà
é
õàòààñ
àí
Ýíãèéí
õàòààñ
àí
Àðüñíû òàëáàé, % 100 100 100 94 90
Àðüñíû òàëáàéã
íîéòîí ¿åèéí
òàëáàéä
øèëæ¿¿ëýõ
èòãýëö¿¿ð
1.0 1.0 1.0 1.06 1.11
Ò¿¿õèé ýäèéí õàäãàëàëò
• Арьс ширийг MNS 213:2001 стандартын дагуу баглаж, хаяглаж, хадгалж, тээвэрлэнэ.
Çóðàã 3. Àðüñûã à/ íýã øèðõýãýýð ýâõýõ àðãà
á/ íýã áà õýä õýäýí àðüñûã áàãëàñàí áàéäàë
Àãóóëàõàä òàâèãäàõ øààðäëàãà
• Õàíà • Øàë• Òààç• Õààëãà
Õóðààëòûí âàíäàí
• Богийн арьсанд 3-5м урт, 3-5м өргөн 15-20см өндөр (шалнаас xөндийрсөн)
• Бодын ширэнд 4-6м урт, 4-6м өргөн мөн шалнаас 15-20см өндөрт дээш xөндийрсөн тавиур ашиглана.
• Xурааx арьсны төрөл шинж чанар, агуулаxын багтаамжаас xамаарч: -
Àðüñ, øèð õóðààõ àðãóóä:
-õîðîîëîí õóðààõ, -xормогчийн арга, -xослолûí арга
Хураалттай арьсанд гадна талд нь тэмдэг (пайз) зүүнэ. Үүнд:
-тухайн арьс, ширний нэр төрөл
-чанарын дугаар зэрэг,
-чанарын хамгаалалтын арга,
-хураалттай арьсны тоо ширхэг,
-хураасан он сар өдөр
-хураасан ажилчны хувийн дугаар, овог нэр
Анхаарал тавьсанд баярлалаа.