documento de traballo€¦ · web viewm6.2. bibliografía e prensa económica: cinco días,...

I.E.S. DAVIÑA REI MANUAL DE RECURSOSProgramación didáctica Md75010101b

(Ciclos LOE) Rev. 7 Data: 13/12/11 Páx. 1/10

1. Identificación da programación Centro educativo

Código Centro Concello Ano académico

27007247 IES “FCO. DAVIÑA REY” Monforte (Lugo) 2012-2013

Ciclo formativo

Código dafamilia

profesionalFamilia profesional Código do

ciclo formativo Ciclo formativo Grao Réxime

09Electricidade e

electrónica CMELE01 Instalacións eléctricas e automáticas Medio Ordinario

Módulo profesional e unidades formativas de menor duración (*)

CódigoMP/UF Nome Curso Sesións

semanaisHorasanuais

Sesiónsanuais

MP 0242 Empresa e iniciativa emprendedora 2 3 53 64

(*) No caso de que o módulo profesional estea organizado en unidades formativas de menor duración.

Profesorado responsable

Elaboración Amador Quiroga Olmo

Impartición Amador Quiroga Olmo

MD75010101b

Programación didáctica (LOE)Anexo XIII. Modelo de programación de módulos profesionais. Orde do 12 de xullo de 2011

Páx. 1 de 67

ÍndiceRexenerar co cursor no índice e premendo F9 (actualizar campos)

1. Identificación da programación 1Centro educativo 1Ciclo formativo 1Módulo profesional e unidades formativas de menor duración (*) 1Profesorado responsable 1

2. Concreción do currículo en relación á súa adecuación ás características do ámbito produtivo5

3. Relación de unidades didácticas que a integran, que contribuirán ao desenvolvemento do mó-dulo profesional, xunto coa secuencia e o tempo asignado para o desenvolvemento de cada unha 14

4. Unidades didácticas 15

4.1 Unidade didáctica 1. Título: Iniciativa emprendedora 154.1.a Identificación da unidade didáctica 154.1.b Resultados de aprendizaxe do currículo que se tratan 154.1.c Obxectivos específicos da unidade didáctica 154.1.d Criterios de avaliación que se aplicarán para a verificación da consecución dos obxectivos por parte do

alumnado 164.1.e Contidos 164.1.f Actividades de ensino e aprendizaxe, e de avaliación, con xustificación de para que e de como se realizarán,

así como os materiais e os recursos necesarios para a súa realización e, de ser o caso, os instrumentos de avaliación 18

4.2 Unidade didáctica 2. Título: A empresa e o seu contorno. 224.2.a Identificación da unidade didáctica 224.2.b Resultados de aprendizaxe do currículo que se tratan 224.2.c Obxectivos específicos da unidade didáctica 224.2.d Criterios de avaliación que se aplicarán para a verificación da consecución dos obxectivos por parte do



4.3 Unidade didáctica 3. Título: Organización da empresa e análise do mercado 304.3.a Identificación da unidade didáctica 304.3.b Resultados de aprendizaxe do currículo que se tratan 304.3.c Obxectivos específicos da unidade didáctica 304.3.d Criterios de avaliación que se aplicarán para a verificación da consecución dos obxectivos por parte do



4.4 Unidade didáctica 4. Título: A forma xurídica da empresa. 344.4.a Identificación da unidade didáctica 344.4.b Resultados de aprendizaxe do currículo que se tratan 344.4.c Obxectivos específicos da unidade didáctica 34

MD75010101b Programación didáctica (LOE) Páx. 2 de 67

4.4.d Criterios de avaliación que se aplicarán para a verificación da consecución dos obxectivos por parte do alumnado 34

4.4.e Contidos 354.4.f Actividades de ensino e aprendizaxe, e de avaliación, con xustificación de para que e de como se realizarán,


4.5 Unidade didáctica 5. Título: Trámites administrativos para a constitución da empresa.39

4.5.a Identificación da unidade didáctica 394.5.b Resultados de aprendizaxe do currículo que se tratan 394.5.c Obxectivos específicos da unidade didáctica 394.5.d Criterios de avaliación que se aplicarán para a verificación da consecución dos obxectivos por parte do



4.6 Unidade didáctica 6. Título: A contabilidade na empresa. 444.6.a Identificación da unidade didáctica 444.6.b Resultados de aprendizaxe do currículo que se tratan 444.6.c Obxectivos específicos da unidade didáctica 444.6.d Criterios de avaliación que se aplicarán para a verificación da consecución dos obxectivos por parte do



4.7 Unidade didáctica 7. Título: A viabilidade económica e financeira do proxecto empre-sarial. 484.7.a Identificación da unidade didáctica 484.7.b Resultados de aprendizaxe do currículo que se tratan 484.7.c Obxectivos específicos da unidade didáctica 484.7.d Criterios de avaliación que se aplicarán para a verificación da consecución dos obxectivos por parte do



4.8 Unidade didáctica 8. Título: A fiscalizade na empresa 524.8.a Identificación da unidade didáctica 524.8.b Resultados de aprendizaxe do currículo que se tratan 524.8.c Obxectivos específicos da unidade didáctica 524.8.d Criterios de avaliación que se aplicarán para a verificación da consecución dos obxectivos por parte do



4.9 Unidade didáctica 9. Título: A xestión administrativa na empresa. 564.9.a Identificación da unidade didáctica 564.9.b Resultados de aprendizaxe do currículo que se tratan 564.9.c Obxectivos específicos da unidade didáctica 56


4.9.d Criterios de avaliación que se aplicarán para a verificación da consecución dos obxectivos por parte do alumnado 56

4.9.e Contidos 564.9.f Actividades de ensino e aprendizaxe, e de avaliación, con xustificación de para que e de como se realizarán,


5. Mínimos esixibles para alcanzar a avaliación positiva e os criterios de cualificación 60

5.1 Mínimos esixibles para alcanzar a avaliación positiva. 605.2 Procedementos de avaliación 615.3 Instrumentos de avaliación 625.4 Criterios de cualificación 63

6. Procedemento para a recuperación das partes non superadas 65

6.1 Procedemento para definir as actividades de recuperación 656.2 Procedemento para definir a proba de avaliación extraordinaria para o alumnado con

perda de dereito a avaliación continua 66

7. Procedemento sobre o seguimento da programación e a avaliación da propia práctica docente66

8. Medidas de atención á diversidade 67

8.1 Procedemento para a realización da avaliación inicial 678.2 Medidas de reforzo educativo para o alumnado que non responda globalmente aos

obxectivos programados 70

9. Aspectos transversais 70

9.1 Programación da educación en valores 709.2 Actividades complementarias e extraescolares 72


2. Concreción do currículo en relación á súa adecuación ás características do ámbito produtivo2.1. DESCRCRICIÓN DO CENTRO FORMATIVO.O I.E.S. “Francisco Daviña Rey” atópase no casco urbano de Monforte de Lemos, delimitado polo Paseo do Malecón e póla rúa Doutor Casares tendo, nesta última, a entrada principal no número 63-67.O complexo consta de dous edificios separados: o ximnasio e o edificio principal. O edificio principal presenta asemade dous ámbitos moi diferenciados, un de proxección mais vertical e outro de proxección máis horizontal. O primeiro ámbito, que ten tres plantas e soto, conten os servizos xerais do centro e a maior parte das aulas normais. O segundo ámbito, dunha sola planta está ocupado esencialmente por aulas taller.O espazo restante complétano unha franxa axardinada na parte frontal que da a rúa Doutor Casares e un pequeno patio asimétrico resultante do peche do recinto entre as dúas estruturas de edificación fundamentais. A natureza do edificio reflicte a súa historia e tamén o carácter polivalente do ensino que nel se imparte, que abrangue dende a ensinanza secundaria obrigatoria (ESO) ata os bacharelatos e a formación profesional inicial, tanto en ciclos de grao medio como de grao superior. Perante o presente curso académico no I.E.S. “Fco. Daviña Rey” desenvólvense as seguintes ensinanzas:

ESO: Impártense os catro cursos deste nivel. Bacharelato: Impártense este nivel nas modalidades de

– Humanidades e Ciencias Sociais.– Ciencias e Tecnoloxía

Formación Profesional Inicial:– Ciclos formativos de grao medio:

- Atención sociosanitaria- Electromecánica de vehículos- Instalacións eléctricas e automáticas- Instalacións de telecomunicación.- Coidados auxiliares de enfermería.

– Ciclo formativo de grao superior:- Sistemas de telecomunicación e informáticos.

Programas de Cualificación profesional inicial (PCPI) Cursos da Aula Mentor.

2.2. DELIMITACIÓN E DATOS DA ZONA DE INFLUENCIA (Z.I.).O centro I.E.S. “Fco. Daviña Rey”, está situado en Monforte de Lemos (Lugo), cabeceira da comarca Terra de Lemos, que engloba os concellos de O Saviñao, Pantón, Sober, A Pobra de Brollón, Bóveda e Monforte de Lemos, aos que sirve de referencia nas ensinanzas de formación profesional. Mais no relativo a estas ensinanzas, o I.E.S. “Fco. Daviña Rey” tamén ten influencia, aínda que menor, nos veciños concellos de Chantada, Quiroga, Ribas do Sil, O Incio e Sarria, polo que poderíamos dicir que abarca unha ampla zona do sur da provincia de Lugo. Sen embargo, escolleremos como zona de influencia (ZI) do noso I.E.S., no relativo as ensinanzas de formación profesional, o territorio dos seis municipios que forman a comarca Terra de Lemos.A zona a que nos referimos abarca unha extensión de 940,48 km2 onde, no ano 2008, se concentraban 33.786 habitantes, con una densidade media de 35,92 hab/km2. Tratase dunha zona pouco poboada e tan so un municipio achégase aos 20.000 habitantes (Monforte de Lemos) mentres que polo contrario alcanzan amplas superficies.O elemento aglutinante dos concellos citados anteriormente son os ríos Sil e Miño cos seus vales, polos que se estende unha paisaxe sociocultural e histórica que lle aporta coherencia como zona común.A citada zoa de influencia (ZI) ten, en xeral, un clima de marcado carácter húmido e continental e, pese a súa pantalla pluviométrica que supoñen os sistemas montañosos, as precipitacións superan os 1.200 mm anuais. Sen embargo, estas condicións climáticas modifícanse no fondo dos vales onde se establece unha transición a unha variante do mediterráneo continentalizado que goza dunha condición máis benigna reflectido nunhas menores precipitacións (entre 900 e 700 l/m2); máis insolación e, sobre todo, a inexistencias de xeadas, sendo isto o que marca a gran diferenza coas zonas lindeiras, xa que posibilita o cultivo da vide e a presenza de oliveiras, erbedeiros e incluso laranxeiras. En canto a vexetación, abundan as especies autóctonas, como castaños e carballos, e nas áreas máis elevadas, a matagueira.A vertebración territorial da ZI organízase no contorno dun concello, Monforte de Lemos, que concentra o 57,9% dos habitantes dos seis concellos da comarca de Terra de Lemos, converténdose este no principal centro funcional de todo o amplo espazo da ZI.A nivel municipal observase o innegable atractivo que exercen as capitalidades municipais para os seus habitantes e que se fai máis visible no caso de Monforte de Lemos, coa que os resto dos municipios manteñen importantes vinculacións, xa que as súas respectivas capitalidades non lle ofrecen os servizos especializados que eles demandan.As capitalidades dos concellos de Terra de Lemos suman o 42% da poboación da ZI, do que Monforte case acada o 33,2%, repartíndose o restante 8,8% entre as outras capitalidades, facendo patente o papel aglutinador da capitalidade de Monforte de Lemos.Resumindo, a ZI presenta os seguintes valores en distintas variables:

a) En canto á densidade da poboación, a ZI acada uns valores reducidos, inferiores aos que ten a súa

provincia (36,07 hab/km2) xa de por si baixos en comparación coa densidade da Comunidade Autónoma galega que practicamente triplica os seus valores con unha densidade media de 94,13 hab/km 2. Esta situación de atonía demográfica constatase ó analizar a evolución que mantén a ZI entre 1999-2008 onde non chega a acadar o valor 1, reflexo da regresión demográfica que ven padecendo e que debuxa un perfil regresivo que se foi acentuando sobre todo dende mediados do século XX e ao que se incorporou o municipio de Monforte de Lemos que, na década dos 70 e 80 mantiña un crecemento positivo.

b) Dentro da ZI o peso da poboación agraria mantense en valores elevados a pesar do forte descenso que se experimentou na década dos 90. Así nos inicios do século XXI, dos seis municipios que conforman a ZI, cinco superaban o 30% de ocupados agrarios. Esta situación explica que a porcentaxe de poboación ocupada agraria da ZI (21,4%) triplique a que ten Galicia e nos fala da posición especializada na ZI neste tipo de actividade orientada á gandería.

c) A renda media da ZI (11.536€) mantén uns valores baixos que se sitúan por debaixo das medias da súa provincia (13.272€), de Galicia (12.929€) e, por suposto, de España (14.192€), xa que ningún dos seus municipios superan ditas medias.

d) En canto ao tempo medio de viaxe, esta variable na ZI alcanza un valor moderado, xa que sobre o territorio estableceuse unha densa rede viaria que facilita o acceso entre os núcleos rurais e urbanos nun tempo medio de viaxe de 30 minutos, pero condicionado pola súa topografía.

e) A distribución da súa poboación polo territorio fálanos dun poboamento disperso onde o 52,48% da poboación da ZI vive en entidades singulares distintas ao núcleo. Na vertebración do territorio tamén hai que ter en conta a pendente media (17,6%), estando os valores condicionados pola altitude que alcanzan os rebordes montañosos que rodean a ZI.

2.3. CARACTERÍSTICAS DO ÁMBITO PRODUTIVO DA Z.I.

2.3.1. Indicadores económicos: PIB e RENDAO nivel de renda que presenta a ZI no 2006 é moi contrastado e o seu valor está bastante afastado da renda da provincia de Lugo (13.929€) e incluso de Galicia a pesar de ser máis reducida (12.929€). A nivel municipal, tan solo Monforte de Lemos alcanza unha renda dispoñible por habitante (11.830€) superior á media da ZI, mentres que no extremo oposto a renda municipal mais baixa tena Sober con 10.556€ . Se establecemos a renda per capita de España con valor 100, comprobase que ningún municipio supera ese valor e tan solo os municipios de Monforte (83) e Pantón (81) superan o índice 80, quedándose o resto dos municipios entre o índice 70-80.O PIB presenta unha situación tamén moi contrastada. Na comarca de Terra de Lemos ningún municipio alcanza o PIB autonómico (19.762€) e ni tan sequera o da súa provincia (19.383€), sendo o de Monforte de Lemos o máis alto (17.538€) e o máis baixo o de Sober (10.936€).Se establecemos o valor de Galicia como base 100, Monforte de Lemos sitúase o primeiro con tan só 89 puntos.

2.3.2. O mercado de traballo.A ZI presentaba en 2007 un tecido empresarial formado por 2.263 empresas e que supoñen que o conxunto da ZI presente un nivel de industrialización bastante baixo, cun peso importante do sector agrario e en maior medida do sector servizos xerando todo elo un tecido empresarial reducido. Sen embargo fronte a esta atonía empresarial existe una excepción, Monforte de Lemos, pois a súa situación nun nodo de comunicacións e con unha elevada accesibilidade, convérteno no centro terciario e de mercado por excelencia, e, ademais, a súa área de influencia supera o ámbito da súa propia comarca.O 56,7% das empresas da comarca Terra de Lemos localízanse en Monforte de Lemos, onde a fabricación de maquinaria local, a industria do calzado e derivados lácteos, xunto coas prestacións de servizos, son as súas actividades más significativas. Xa moi arredado atópase o municipio de O Saviñao co 9,3% das empresas da ZI onde o viño ten o papel protagonista. O resto dos municipios teñen unha participación practicamente testemuñal.O perfil da poboación ocupada segundo a situación profesional revela un notable peso de actividades por conta propia (actividades profesionais e empresariais) e, sobre todo, de autónomos agrarios. Así, os empresarios abarcan o 37,3% dos ocupados sobre os cales destaca o papel protagonista que adquiren os autónomos (28,6% do total de ocupados).En canto á situación dos traballadores na ZI, os asalariados agrupan o 60,1% dos ocupados, e dentro deles os traballadores indefinidos supoñen o 38,5% dos ocupados, co 50,1% localizados en Monforte de Lemos.Obsérvase, pois que na Terra de Lemos dáse un predominio claro dos asalariados ocupados, na súa maior parte no sector terciario, sobre os empresarios, a maioría destes autónomos e, ademais, a nivel municipal, Monforte de Lemos desempeña un papel reitor con un nivel elevado de asalariados.As características estruturais da dinámica demográfica da ZI condicionan o seu mercado de traballo, pois comparte a tendencia de desaceleración do crecemento que experimenta neste senso a súa provincia e, en menor medida, a Comunidade Autónoma galega e que se trasladou ás persoas en idade de traballar. Así, o mercado de traballo na ZI experimentou transformacións moi significativas nas últimas décadas do século XX e que definen a súa estrutura actual:

As variables básicas do mercado de traballo actual tenden a unha evolución paralela cos niveles medios galegos: unha taxa de actividade sensiblemente inferior á media galega (máis de oito puntos); unha taxa de paro igualmente máis baixa con referencia ó total autonómico e unha porcentaxe de ocupación tamén máis baixo que a media galega.

En decembro de 2009 a taxa de paro da ZI era do 11,65%, con un volume total de parados 2.224 persoas. En gran medida esta situación ven provocada polo comportamento do sector servizos que aglutina a maior porcentaxe (53,8%) de desempregados en dito ano. É de resaltar “o bo comportamento” seguido polo emprego industrial, que mantén un crecemento continuado na segunda quincena dos años 90 e os nove primeiros anos do século XXI, permitindo que a súa taxa de paro se estabilizase entorno ao 11% de media. O sector primario

mantén valores de paro rexistrado por debaixo do 5%. No mesmo ano 2009, a provincia de Lugo tiña unha taxa de paro 9,29% (dous puntos por debaixo que a da ZI),

mentres que a de a provincia de A Coruña era do 11,63% (similar a da ZI), a da provincia de Ourense era do 10,30% (pouco mais dun punto por abaixo da ZI), a da provincia de Pontevedra era do 15,54% (catro puntos por enriba da ZI) e a do estado español era do 18,01% (mais de sete puntos enriba da ZI).

2.3.3. Os sectores económicosO tecido propiamente empresarial da ZI está formado segundo datos do 2009 por un total de 2.263 empresas, das cales un 19,3% concéntranse na industria, un 16,9% na construción e un 72,7% no sector terciario. Tratase dunha zona con un compoñente fundamentalmente agrario, no que a gandería, agricultura e aproveitamento dos recursos forestais constitúen a base da súa economía. A actividade industrial centrase no subsector agroalimentario, ó que hai que engadir a produción hidroeléctrica e a potencialidade turística cómo actividades que contribúen a súa diversificación económica.O carácter urbano de Monforte convérteo nun importante centro comercial e de servizos públicos e persoais, cun ámbito de influencia que en ocasións excede os límites comarcais, constituíndo o principal núcleo de poboación e económico do sur da provincia. Os restantes municipios da ZI teñen un carácter mais rural e basean a súa economía preferentemente nas actividades agropecuarias, entre as que destaca a viticultura, a partir da que se elabora o famoso e recoñecido viño con Denominación de Orixe Ribeira Sacra.Se tomamos como referencia a provincia, remarcase con mais intensidade a especialización primaria da Zona, pois aínda sendo Lugo unha provincia agraria, os municipios que conforman a ZI acadan unha especialización agrícolagandeira moi definida, presentándose como unha función especializada na maior parte de seus municipios, mentres que as restantes funciones presentan unha posición moi secundaria dentro da provincia, a excepción de Monforte de Lemos.a) Sector primario .

Os cambios más significativos operados neste sector durante a última década do século XX ata hoxe, céntranse nas condicións produtivas e pódense concretar en dous: por unha parte un importante axuste demográfico e por outro, as fortes deficiencias estruturais. Como anteriormente se referiu, a redución da poboación ocupada no sector primario entre1991 y 2001 superou amplamente o 25% (cunha importante aceleración do descenso na década dos 90), aínda que supón un ritmo de baixada inferior ó rexistrado no conxunto de España e da propia Comunidade Autónoma, provocando todo elo a existencia na actualidade dunha elevada mano de obra agraria.Por outra banda, no campo persisten unha serie de deficiencias estruturais que afectan especialmente á base estrutural das explotacións: reducida dimensión das explotacións, cunha pequena superficie media por parcela. Sen embargo, a especialización gandeira da ZI determinou unha tendencia á concentración da propiedade cun predominio das parcelas grandes e regulares, aínda que nalgunhas áreas se manteñen as praderías máis naturais intercaladas por masas forestais, determinando unha estrutura de parcelas grandes pero irregulares.Simultaneamente a esa redución da man de obra agraria, a produción intensiva de cultivos forraxeiros fixo aumentar as técnicas de cultivos mediante unha maior mecanización destas labores. Así, prodúcese unha expansión notable do parque de maquinaria iniciado a finais dos anos 80 e comezos dos 90, e que se continúa na actualidade.Dentro do sector primario da ZI destacan con especial importancia as seguintes actividades económicas:

O viñedo . É un dos cultivos que adquiriu nos últimos anos unha gran relevancia favorecido polo microclima da ribeira do Miño e do Sil. Preferentemente elabóranse vinos tintos e, dentro das distintas variedades, o mencía alcanza unha maior produción abarcando o 68,3% do total da súa produción.

A explotación forestal . O chan forestal abarca máis da metade da superficie da ZI (52%), aínda que experimentou entre 2000-2008 un decrecemento dun 5,3% no total da súa superficie. O 60% da superficie forestal esta arborizada (sobre todo caducifolias autóctonas e o pino), Do resto da superficie forestal, o 26,9% está dedicado a matagueira (13,3%) e a matagueira arborizada. A propiedade forestal en Galicia caracterizase polo seu carácter privado, así das 2.039.572 ha de superficie forestal, 1.994.418 ha son montes privados. O obxectivo non debe ser exclusivamente mellorar a explotación forestal e a da biomasa, senón tamén compatibilizar cos usos do aproveitamento gandeiro (mediante proxectos silvopastorais), producir setas, castañas ou outro tipo de froitos do bosque e potenciar zonas recreativas e rutas de sendeirismo que afonden no coñecemento do noso contorno, á parte de programas de educación ambiental dirixidos aos máis pequenos.

A gandería . A actividade gandeira da ZI desenvolvese a partir dun elevado número de pequenas e medianas explotacións orientadas ao ganado bovino de produción láctea e, en menor medida, cárnica, cun elevado grado de modernización. A elo hai que engadir algunhas granxas de gando porcino y avícola.Hoxe en día as explotacións gandeiras de bovino de orientación láctea constitúen a súa principal sinal de identidade e gran parte da agricultura está orientada cara a ela, propiciando a extensión de pastos, plantas forraxeiras e millo para a súa alimentación. Entre 1997-2007 a cabana de gando vacún da ZI moveuse entorno a las 36.000 cabezas que representan o 8,25% das reses da provincia luguesa (a máis gandeira de toda Galicia) e o 4% da galega.En canto ao ganado porcino a cabana que ten a ZI abarca o 10% da cabana porcina da provincia; en este cómputo global hai que diferenciar entre reses reprodutoras, de escasa representación e as de cebo, que abarcan el 90% de toda a cabana porcina e que entre 1997-2007 experimentou un crecemento no seu número de máis dun terzo. Dentro do sector agropecuario destaca unha cooperativa pola súa significación produtiva e a súa implantación no territorio. A Cooperativa Lemos, integrada por máis de 500 socios que mantén a súa base tradicional nos seis municipios da ZI (comarca de Terra de Lemos) e no de O Incio. Pero nos

últimos tempos está sumando algúns socios novos do norte da provincia de Ourense. A cooperativa monfortina mantén a relación de negocio habitual entre as súas dúas principais actividades, a leite e a carne. A primeira representa o 75% do volume de negocio e a segunda o 25% restante.A Cooperativa Lemos facturou no 2008 arredor de catorce millóns de euros, un millón máis ca en 2007. A entidade agropecuaria de Monforte opera en dúas liñas de forma decisiva. Ademais da leite, que ocupa a primeira (75% do negocio), cada ano é de maior relevancia o nivel das transaccións en carne. A cooperativa xestiona 70.000 litros de leite ao día, mentres que na sección de carne, atende 1.000 cabezas de recría e 1.800 entre becerros e vacas, con 1.200 xatos amparados pola denominación Tenreira Galega.

b) Sector secundario O tecido industrial da ZI ascendeu no ano 2009 a 603 empresas, que representan máis do 15% das que existen na provincia de Lugo. Dentro dese cómputo global de empresas encadradas no sector secundario, tan só 228 teñen un carácter propiamente industrial, mentres que as 375 restantes son empresas do ramo da construción.A distribución espacial por municipios das actividades propiamente industriais e do seu emprego, reflexa unha clara concentración en Monforte de Lemos, xa que engloba ao 59% das empresas, mentres entre os restantes municipios algúns alcanzan porcentaxes moi baixos inferiores ao 5% (Bóveda e A Pobra de Brollón) reflexo da súa atonía industrial; Pantón, O Saviñao e Sober manteñen unha situación intermedia con unha densidade empresarial moderada abarcando entre un 5 e un 15% de empresas sobre o total da ZI.Dentro do tecido empresarial da ZI, de xeito xeneralizado constatase o predominio das pequenas empresas, o que limita a súa capacidade de inversión. Corroborando esta afirmación, contabilízanse tan só dúas empresas con 30 o máis empregados, entre 30 e 20 traballadores aparece unha, mentres que entre 20 e 10 empregos aparecen sete empresas, quedando o resto das empresas industriais por debaixo dos 10 empregados.A actividade industrial está pouco desenvolvida, garda un forte contido artesanal e na maioría dos casos está moi relacionada coa gandería e a agricultura ecolóxica que pode constituír unha potencialidade futura.O perfil produtivo concretase claramente si procedemos á desagregación das empresas por ramas de actividade onde, exceptuando a rama da construción, a máis importante segundo o número de empresas é a industria manufactureira con 323 empresas, entre as que ocupan un lugar preferente as industrias agro alimentarias derivadas da súa especialización agrogandeira, con un papel destacado das bodegas. Ademais, a gandería especializada facilitou o establecemento dunha industria derivada (matadoiros, fabricación de produtos lácteos, fabricación de pensos para alimentación de gando). Un segundo lugar ocúpano os talleres de carpintería metálica que se engloban dentro do epígrafe de “metalurxia e fabricación de produtos metálicos”, seguido das empresas do calzado e, máis afastado, o ramo téxtil ou da madeira. Estas citadas ramas de actividade supoñen o 94,4% das empresas industriais da ZI, o que define un tecido empresarial reducido e ligado en gran medida a produtos agroindustriais de carácter local. O sector do calzado conta con unha longa tradición na ZI e durante largo tempo este territorio identificábase pola súa tradicional industria do calzado que, hoxe en día agrupase na Asociación de Fabricantes, desde a que se dinamiza o sector abrindo novas liñas de produción, participando en feiras, abrindo novos mercados, etc. Calzados Losal e Curtidos Galaicos son empresas representativas deste ramo e que, para sobrevivir, especializáronse en produtos específicos e de calidade.A industria da madeira engroba tanto serradoiros como fábricas de mobles e ataúdes, aínda que nos últimos anos está en franca regresión e cerraron moitas empresas do ramo. As cooperativas téxtiles, pequenas empresas de carpintería metálica e fabricación de cadros eléctricos ou a extracción de materiais de construción complementan o sector industrial.Como apoio a este desenvolvemento empresarial, a ZI conta con parques empresariais operativos nos municipios de Bóveda, Monforte de Lemos e O Saviñao, que supoñen de 400.000 metros cadrados de chan empresarial. Sen embargo neste sentido o proxecto de infraestrutura empresarial que, polo seu propio peso, converteuse na esperanza de futuro da ZI é o Porto Seco de Monforte. Tratase dun centro loxístico de distribución de mercancías, que posibilitará a instalación en Monforte de importantes empresas dedicadas á distribución de diverso tipo de materiais ou produtos manufacturados (cóntase xa cun compromiso dunha forte empresa, Pacadar, de prefabricados de obra civil cun centenar de empregos directos) que, a súa vez, potenciarán a actividade na estación de ferrocarril facilitando deste xeito o asentamento industrial e a creación de emprego. Disporá dunha superficie total de 307.053 metros cadrados repartidos en equipamentos, aparcamentos, rede viaria, zonas verdes e plataforma intermodal. A superficie lucrativa constará de 173.086 metros cadrados, de xeito que abarcará unha parcela para descarga de mercancía e áreas de parcelas pequenas, medianas e grandes.Outras actividades económicas do sector secundario a destacar na nosa ZI son:

Construción . No 2009 a ZI aglutinaba o 11,35% das empresas (375) construtoras que supoñen o 9,4% das que existen na provincia de Lugo e o 1,4% das galegas. Na súa maioría trátase de empresas de reducido tamaño, que raramente alcanzan a decena de traballadores, e que nunha ampla maioría son eventuais. A nivel municipal, Monforte de Lemos ten un carácter protagonista, xa que concentra case as tres cuartas partes das mesmas.En canto á poboación ocupada neste subsector, experimentou entre 1991 y 2001 un leve decrecemento (próximo al 3%), xa que nas décadas anteriores había coñecido un notable auxe apoiado na expansión urbanística que experimentou sobre todo o núcleo de Monforte de Lemos apoiado no retorno de emigrantes. Pero a partir de 2007 e ata o ano 2010 a actividade do subsector da construción sufriu un forte retroceso, acadando no último ano citado (2010) unha taxa de paro do 17,89%.

Enerxía . A enerxía ten unha importancia estratéxica como factor de desenvolvemento, de competitividade económica e, en definitiva, de mellora da calidade de vida. Unha mención especial hai que facer á industria hidroeléctrica, pois o sur de Lugo alberga dous dos embalses máis importantes de

Galicia: Belesar e Os Peares (O Saviñao e Pantón), que cunha potencia instalada de 384 MW convértea nun espazo exportador de enerxía eléctrica. Mais as enerxías renovables erixíronse como unha das alternativas más viables para satisfacer a demanda enerxética primaria, e a mellor opción para a conservación do medio ambiente, xa que quedan cubertas as necesidades enerxéticas sen ter que utilizar recursos naturais esgotables. Estas enerxías renovables, cada vez máis, desempeñan un papel de maior relevancia dentro das fontes de abastecemento enerxético, xa que a necesidade de reducir a dependencia enerxética exterior e a redución dos gases causantes do efecto invernadoiro provocou que a Comunidade Europea apostara por estas enerxías, ás que se sumou Galicia en 1995 establecendo unha regularización do sector da enerxía eólica a través do Decreto 205/95, que establecía a figura do Plan Eólico Estratéxico. Ase mesmo, estas enerxías constitúen un importante viveiro de emprego, tanto con empregos directos (mantemento dos parques) como indirectos, xa que pouco a pouco en Galicia se está creando unha infraestrutura técnica suficiente para desenvolver proxectos, en especial en enerxía eólica, ou para exportar compoñentes a outros países.Actualmente, un elevado porcentaxe da electricidade producida en Galicia procede de enerxías renovables autóctonas e se prevé un aumento significativo tanto da potencia como da produción sobre todo dentro da enerxía eólica, mentres que as expectativas de crecemento en recursos hidráulicos son máis reducidas.

Denominación de Orixe (D.O.)Ribeira Sacra . A produción vitivinícola da ZI englobase dentro desta D.O. que abarca 14 municipios situados ao largo das ribeiras do Miño e do Sil, que se agrupan en cinco subzonas diferenciadas: Amandi, Chantada, Quiroga-Bibei, Ribeiras do Miño, na provincia de Lugo, e na de Ourense, a subzona de Ribeiras do Sil.Se ben a Ribeira Sacra no seu conxunto abarca unha superficie de 2.500 hectáreas, no Consello Regulador tan solo están inscritos 1.255 ha e dentro de elas, por municipios, é de resaltar o papel preponderante que alcanzan os municipios de Sober (189,3 has), Pantón (184,9 ha), e O Saviñao (148,9 ha).que abarcan o 54,6% da superficie de viñedo de toda a ZI acollida á D.O. Este sector vitivinícola, xa tradicional neste espazo, experimentou un forte auxe derivado da modernización das bodegas, co emprego da nova tecnoloxía, o que, unido ao saber ancestral no manexo dos caldos, da como resultado un produto final de excelente calidade. A creación da Denominación, que co seu Consello Regulador vela por esta calidade, contribúe tamén a mellorar a produción e a súa comercialización. Todo o traballo de selección de uvas e a busca da calidade conseguiu que moitos dos seus caldos se alcen con numerosos galardóns nos distintos concursos nacionais e internacionais aos que se presentan. Así, no 2010 varias marcas da D.O. aparecían na apreciada lista Parker.

Cerámica . A olería de Gundivós como toda a olería tradicional ten a súa orixe na realización de cerámica con fins prácticos para os habitantes da súa comarca. Aquí as vasillas eran para o seu uso nos fogares para a cocina, bodega, …, e como consecuencia de estar nunha zona vinícola especializáronse en vasillas para o viño polo que recorreron á impermeabilización con pez que ademais lle daba un sabor especial as bebidas, aínda que non pode ser utilizado con líquidos quentes nin sustancias alcohólicas fortes xa que se disolvería. Actualmente a cerámica de Gundivós é moi apreciada con fins decorativos aínda que sigue conservando as formas das vasillas que se facían tradicionalmente e escurecendo o exterior das pezas baixo o efecto do fogo, estean o non impermeabilizadas con pez. Hoxe en día está en fase de revitalización e se manteñen operativos catro artesáns que se dedican á realización de cacharros, que se vende agora incluso nas mellores tendas de decoración de toda España e tamén se vende nas casas dos propios oleiros.

Queixo Tetilla . A zona de produción de leite para a elaboración de "Queixo Tetilla" comprende todo o territorio da Comunidade Autónoma de Galicia e dentro deste territorio os elaboradores de "Queixo Te-tilla" utilizarán sempre leite procedente das razas Frisona, Pardo Alpina e Rubia Galega, alimentadas segundo prácticas tradicionais. Ase mesmo, toda a leite empregada na elaboración procede exclusivamente de ganderías establecidas na zona de produción e controladas polo Consello Regulador. Así, Celega (Central Leiteira Galega) en O Saviñao mantén a súa produción nesta D.O.Unha das empresas significativas deste sector é Queserías Prado, SL, radicada no polígono industrial de Monforte de Lemos, que é unha das dez principais empresas do sector lácteo que operan na Comunidade Autónoma galega. Conta con unha capacidade de recollida diaria de leite de 100.000 litros que entregan os gandeiros de diferentes zonas de Galicia para producir diferentes tipos de queixo que abarcan desde o de barra hasta o galego, pasando polo queixo tetilla da D.O.

c) Sector terciario O terciario é o sector económico que experimentou un maior crecemento económico e agrupa a maior porcentaxe de empresas da ZI (72,7%), entre as que destacan as dedicadas ao comercio (1.026 empresas), inmobiliarias (401 empresas), hostalería (363) e transporte (226 empresas). O sector servizos mantén un comportamento moi positivo sobre todo nos últimos vinte anos en que crece por encima da media da economía galega neste sector, o que supuxo un aumento importante do seu grado de terciarización, sendo as ramas de hostalería e restauración, servizos a empresas e, sobre todo, a do comercio polo miúdo as que rexistran un incremento maior. Emprega máis da metade da poboación ocupada da ZI, acadando en 2009 o 52,8%, sendo Monforte de Lemos co 69,1% de ocupados neste sector o municipio cun maior índice de terciarización da ZI.Tratase de empresas de carácter familiar que abastecen a un mercado local ou comarcal e que adoptan unha localización preferente en núcleos urbanos, sendo o municipio de Monforte o que concentra o maior número de empresas, confirmando así o seu carácter de centro comarcal de servizos. En canto a Monforte, co 47,6% das empresas terciarias, constitúe un centro comercial e, sobre todo, de servizos de toda a ZI, destacando os servizos públicos. A importancia do comercio no seu núcleo urbano débese tanto a

súa diversificación como á existencia dun importante comercio polo miúdo debido á alta centralizade que posúe. En canto aos servizos públicos, a súa importancia ven dada polo rango que adquire a capital en todo o sur de Lugo, contando con oficinas da Axencia Tributaria Estatal, da Seguridade Social, Servizo Galego de Colocación, Notarías, Rexistro da propiedade,… Así mesmo, dispón dun Hospital comarcal que atende a Area de Saúde de Monforte con unha extensión de 1.835 Km2 (18,62% da superficie de Lugo e o 6,2% de Galicia), que atende a 11 municipios cunha poboación aproximada de 65.000 habitantes mediante 450 profesionais, 140 camas, 5 quirófanos e 25 salas de consulta externa.Nun segundo nivel, superando a centena de empresas terciarias, sitúase O Saviñao (7,8% de empresas terciarias). O resto dos municipios concentran nas súas cabeceiras municipais dotacións propias do seu rango e do límite que lle impón a súa poboación.As actividades económicas más importantes da nosa ZI correspondentes ao sector terciario serían:

Comercio . As empresas dedicadas al comercio (1.026) abarcan el 42,4% do tecido empresarial terciario da ZI, das cales un 47,6% localízanse en Monforte, remarcándose una vez máis o carácter centralista que exerce esta capitalidade sobre o resto dos municipios da ZI.O nivel de equipamentos comerciais nesta ZI extráese do análise do IAE referente aos anos 1998-2008 e que nos ofrece unha visión das dimensións e características que alcanza a actividade comercial. En Monforte dita actividade apoiase nun comercio polo miúdo tradicional moi importante que abarca o 65,9% das actividades polo miúdo das de a súa comarca, pero sobre todo nun comercio almacenista (46,1% de las actividades almacenistas do Sur de Lugo en 2008) que da servizo a unha área que supera os límites da propia ZI e que cubre actividades de alimentación na súa maioría, pero tamén está relacionado con produtos para a actividade agraria.Na cidade de Monforte acaeceron, de uns anos a esta parte, unha serie de acontecementos que afectaron a algúns dos principais referentes económicos a nivel comarcal. A perda de importancia como nodo ferroviario, a crise do sector lácteo e da industria do calzado, en definitiva, a perda do tradicional carácter ruralagrario das comarcas do interior de Galicia, afectou profundamente á vida económica local e, por suposto, tamén ao tecido comercial da comarca de Terra de Lemos. Con este escenario negativo de fondo, un grupo de comerciantes, conscientes dos procesos que foron modificando os hábitos e as demandas de consumo da poboación galega en xeral, empezaron a traballar nun proxecto capaz de frear o declive do comercio local. Con este propósito, a principios do ano 2002, constituíuse en Comisión Xestora para poñer en marcha entre os comerciantes pequenos e medianos un Centro Comercial Urbano, para promover a renovación do comercio en Monforte, ao que se asociaron máis de 110 establecementos. O Centro Comercial Urbano representa unha zona de compras cada vez más atractiva, rendible e de fácil e cómodo acceso, con dotación de aparcamentos, uso de peóns, campañas de promoción e de animación dos comerciantes, que se agrupan baixo unha xerencia única, cun criterio de unidade e imaxe común propia permanente.A renovación urbana da cidade, a recuperación e progresiva posta en valor do seu rico patrimonio cultural, o novo equipamento hoteleiro e a remodelación do centro, parecen recomendar e, incluso, esixen aproveitar a oportunidade de transformar o pequeno comercio nun verdadeiro Centro Comercial Urbano, capaz de ofrecer a rede de servizos avanzados que demandan os novos consumidores e que o pequeno comerciante apenas pode ofrecer de modo independente.A apertura do Parador Nacional marcou un novo horizonte comercial na vila. Nesta mesma liña de decidida renovación, o proxecto ferroviario de creación dun Porto Seco e a mellora das comunicacións con Lugo e Santiago, contribuirán, sen dubida á consolidación dun novo escenario económico, que incrementará a capacidade de atracción comercial.

Inmobiliarias . As empresas inmobiliarias supoñen o 16,6% do tecido empresarial da ZI e das cales o 80,7% se localizan en Monforte . Esta situación propiciouse porque é no núcleo urbano deste municipio onde os inmigrantes investiron os seus aforros en vivendas propiciando un boom inmobiliario, que actualmente se desinchou ao estallar a burbulla inmobiliaria de 2008 e que dura actualmente.

Hostalería turismo . O turismo é outra actividade económica que está experimentando tamén un crecente auxe, coa apertura de novas infraestruturas de aloxamento, favorecido sen dúbida pola diversidade de atractivos turísticos cos que conta a ZI e que conseguen o seu máximo expoñente na denominada Ribeira Sacra, una ampla área que comprende as ribeiras do río Sil e do Miño, entre o sur da provincia de Lugo e o norte da provincia de Ourense; tratase dunha zona especialmente coñecida polos seus tesouros naturais e biolóxicos, constituíndo un vastísimo ecosistema de gran variedade e riqueza, ao que se une unha das maiores concentracións de mosteiros medievais de Europa.A gran diversidade de flora e fauna, ofrece un espectáculo natural incomparable, con posibilidades infinitas para os amantes do contacto directo coa natureza. As augas dos ríos que debuxan estas ribeiras tan engaiolantes, gozan de excelentes condicións para a pesca e deportes de aventura. Ademais, a riqueza monumental e artística mesturase cunha contorna paisaxística inigualable.A hostalería concentra o 15% das empresas terciarias da ZI, dentro das cales Monforte de Lemos alcanza un maior protagonismo concentrando o 41,3% das mesmas.Ase mesmo, a ZI conta cun concello declarado de interese turístico: Monforte de Lemos. O municipio de Monforte de Lemos constitúe un punto de referencia turística, gastronómica, cultural e de ocio na “Ribeira Sacra” lucense, e esta posición vese reforzada polas novas formas de turismo rural e a apertura do Parador de Turismo.O segundo lugar, en cuanto ao número de empresas, ocúpao O Saviñao co 8,5% das empresas de hostalería da ZI, xa que esta rama de actividade está en auxe debido á aceptación crecente do turismo rural e a promoción que se está a facer da zona pola súa beleza natural.Xeneralizando pódese dicir que se trata de pequenas empresas, atomizadas, xa que na súa maioría

nútrese de bares, restaurantes de carácter familiar e reducido persoal. Sen embargo nos últimos años coñeceuse unha modernización do sector coa introdución de aloxamento hoteleiro de maior calidade (como por exemplo o Parador Nacional) que leva parello uns servizos complementarios de maior nivel e especialización. En canto á infraestrutura de aloxamentos a mediados dos anos oitenta a ZI dispoñía dunha oferta hoteleira simbólica: un hotel de menos de tres estrelas e catro hostais de menos de tres estrelas, localizados todos eles en Monforte. Co cambio de século a oferta vaise ampliando e diversificando ao igual que na súa provincia e así, a ZI pasa a concentrar o 15% dos establecementos hoteleiros e o 11% das prazas hoteleiras da provincia de Lugo. En 2007 a ZI rexistra 18 establecementos hoteleiros e 315 prazas. En el 2009 a oferta hoteleira consolidase e os establecementos hoteleiros xa superan a trintena e as pazas achéganse as 600 no seu conxunto. Entre os establecementos de maior categoría destacan dous pola súa singularidade e categoría. Por un lado está o Parador Nacional de Turismo de Monforte situado no Conxunto Monumental de San Vicente do Pino formado pola Torre de Homenaxe, o Mosteiro de San Vicente do Pino e o Palacio dos Condes de Lemos, incluíndo estes dous últimos as instalacións do Parador. Tras a súa restauración converteuse agora nun Hotel con 50 habitacións, distribuídas ó redor do claustro central e nun edificio anexo denominado "Casa do Monte forte", con capacidade total para 100 prazas.O outro referente hoteleiro de calidade na ZI esta ligado ao turismo termal, de larga tradición ao largo dos seus ríos. Tratase do Hotel Golf Balneario Augas Santas, inaugurado en 2006.Ademais o viño converteuse nun estímulo para o auxe do turismo, pois o seu cultivo fomenta o coidado dunha paisaxe non repetible que, doutro xeito habería desaparecido e, ase mesmo, atrae unha gran afluencia turística, fomentando a súa vez o crecemento da oferta hoteleira da Z.I.O turismo rural é unha peza estratéxica para fixar poboación e favorecer o desenvolvemento turístico da ZI. A súa oferta hoteleira creceu de maneira significativa no século XXI, xa que en 1994 tan solo se contabilizaba un establecemento en O Saviñao con 10 prazas. Sen embargo no 2009 contabilízanse 22 establecementos que ofrecen 219 prazas. Dentro desta oferta sobresaen as seis casas que se inclúen dentro do grupo A (pazo, rectoral e casa grande) que se reparten entre os municipios de Pantón, Sober, e O Saviñao.Sen embargo a estacionalidade é un dos problemas do sector, centrándose as reservas practicamente en verán e datas sinaladas. A aposta pola calidade, como estratexia para poder competir con destinos emerxentes que se introducen no mercado turístico de forma vertixinosa, faise cada día máis necesaria. Os destinos turísticos han de ofrecer maior calidade e diferenciación a través do servizo, co obxecto de ser líderes e atraer a máis turistas.

2.4. CONCRECIÓN DO CURRÍCULO-ÁMBITO PRODUTIVO.

Nos tres sectores económicos da ZI analizados anteriormente, fanse necesarios profesionais de prestacións de servizos a outras empresas ou familias cas seguintes características: montar e manter infraestruturas de telecomunicación en edificios, instalacións eléctricas de baixa tensión, máquinas eléctricas e sistemas automatizados, conforme a normativa, a regulamentación e os protocolos de calidade, seguridade e riscos laborais, asegurando a súa funcionalidade e o respecto polo medio, que é a competencia xeral que lle proporciona o titulo Técnico en Instalacións eléctricas e automáticas establecido polo Real Decreto 177/2008, do 8 de febreiro, e que se identifica polos seguintes elementos:

–Denominación: instalacións eléctricas e automáticas.–Nivel: formación profesional de grao medio.–Duración: 2.000 horas.–Familia profesional: electricidade e electrónica.–Referente europeo: CINE–3 (Clasificación Internacional Normalizada da Educación).

Segundo o Decreto 20/2010, de 25 de febreiro, polo que se establece o currículo do ciclo formativo de grao medio correspondente ao título citado, este titulado exercerá a súa actividade en pequenas e medianas empresas, nomeadamente privadas, por conta propia ou allea, dedicadas á montaxe e ao mantemento de infraestruturas de telecomunicación en edificios, máquinas eléctricas, sistemas automatizados, instalación eléctricas de baixa tensión e sistemas domóticos, tanto por conta propia como por conta allea, polo que encaixa perfectamente coa tipoloxía do tecido empresarial da ZI tamén descrita no apartado anterior.

É dicir, que tanto a descrición da actividade do titulado como a dos postos de traballo a ocupar (basicamente Instalador/ora mantedor/ora electricista, Electricista de construción, Electricista industrial, Electricista de mantemento, Instalador/ora mantedor/ora de sistemas domóticos, Instalador/ora mantedor/ora de antenas, Instalador/ora de telecomunicacións en edificios de vivendas, Instalador/ora mantedor/ora de equipamentos e instalacións de telefonía, Montador de instalacións de enerxía solar fotovoltaica) correspondese ca tipoloxía de empresas e das actividades económicas máis importantes dos sectores, sobre todo, secundario e terciario, da nosa Zona de Influencia.

O conxunto de análises e estudios realizados co fin de explorar ou predicir o futuro do sector de instalacións eléctricas e automáticas no que se vai a mover o titulado que tratamos de formar, deron lugar as seguintes conclusións:

a) Neste sector previse un forte crecemento na demanda de instalacións automatizadas, tanto domóticas como industriais, instalacións solares fotovoltaicas e de infraestruturas de telecomunicacións en edificios de vivendas e do sector terciario. Sen embargo, a demanda mantense estable nas instalacións electrotécnicas.

b) A adaptación aos cambios de normas e regulamentos está a supor unha evolución cara a sistemas integrados de xestión de calidade e seguridade, e é previsible a incorporación de protocolos derivados da normativa de xestión de residuos eléctricos.

c) O desenvolvemento de novas tecnoloxías está a facer posible o cambio de materiais e equipamentos para lograr unha maior eficiencia enerxética e seguridade eléctrica, de previsible implantación obrigatoria nos próximos anos.

d) As empresas en que exerce a súa actividade tenden a delegar funcións e responsabilidades no persoal con esta titulación. Obsérvase a preferencia por un perfil polivalente cun alto grao de autonomía, e con capacidade para a toma de decisións, para o traballo en equipo e para a coordinación con persoal instalador doutros sectores.

e) As estruturas organizativas tenden a configurarse sobre a base de decisións descentralizadas e equipos participativos de xestión, potenciando a autonomía e a capacidade de decisión.

f) As características do mercado de traballo, a mobilidade laboral e a apertura económica obrigan a formar profesionais polivalentes, capaces de adaptarse ás novas situacións socioeconómicas, laborais e organizativas do sector.

Esta última conclusión tennos que poñer en alerta o feito de que o análise do entorno produtivo no que se vai a mover este profesional non vai a ter uns límites xeográficos limitados a ZI do noso centro formativo. Mais ven, eses límites van a ser moi flexibles, abarcando non solo a toda a provincia de Lugo, se non toda Galicia, toda España e, incluso, Europa, estando suxeito o profesional de referencia á mobilidade xeográfica.

A globalización económica e o desenvolvemento das tecnoloxías da información e da comunicación (TIC) produciron cambios importantes que teñen fortes repercusións sociais. A terciarización da economía e o aumento dos niveis de consumo, xunto coa extensión de novas formas de pobreza, dan lugar a novas realidades sociais. O paso de unha sociedade industrial a unha sociedade do coñecemento pon en primeiro plano a necesidade de dispoñer dunha formación cada vez máis versátil e flexible.

Os cambios habidos nos últimos tempos no mercado de traballo, os retos que supón o incremento dos movementos migratorios por todo o Planeta, esixen que o sistema educativo da formación profesional inicial contribúa a dar ao alumnado as ferramentas necesarias para enfrontar este novo mundo globalizado.

A Lei orgánica de educación recoñece como un dos seus principios inspiradores o compromiso decidido cos obxectivos educativos suscitados pola Unión Europea para os próximos anos. Entre eles, destaca a pretensión de que a educación contribúa ao desenvolvemento de unha economía baseada no coñecemento, máis competitiva e dinámica, capaz de lograr un crecemento económico sustentado, acompañado dunha mellora cuantitativa e cualitativa do emprego e dunha maior cohesión social. Así mesmo, recoñece como máis necesario que nunca que a educación prepare os mozos e mozas para un mundo cada vez máis cambiante, onde as tecnoloxías e as ciencias evolucionan a gran velocidade e que a educación facilite o tránsito da etapa da formación ao mundo do traballo e viceversa, nun proceso de aprendizaxe permanente.

Consciente do déficit emprendedor que padecemos, a Unión Europea vén promovendo o seu fomento instando os estados membros a crear as condicións para que poidan prosperar as iniciativas e as actividades emprendedoras.Así, a partir do Consello de Lisboa de marzo de 2000 recoñeceuse a necesidade do fomento das iniciativas emprendedoras desde o ámbito educativo, así como a necesidade de crear políticas de educación e de formación que fomenten a cultura emprendedora e innovadora como motor da innovación, da competitividade, da creación de emprego e do crecemento económico. Esta é unha das premisas sobre as que descansa o Libro verde sobre o espírito empresarial en Europa (2003) da Comisión Europea, e sobre o que pivota o Plan de acción a favor do espírito empresarial, marco estratéxico do impulso ao tecido empresarial na Unión Europea. O fomento do espírito emprendedor é recoñecido como unha competencia clave para enfrontar os cambios sociais e económicos que derivan da sociedade do coñecemento.

Neste contexto, a LOE, inclúe entre os fins do sistema educativo o desenvolvemento da capacidade dos alumnos para desenvolver a creatividade, a iniciativa persoal e o espírito emprendedor, a capacitación para o exercicio de actividades profesionais así como para a participación activa na vida económica. Así nace nos ciclos formativos de formación profesional inicial o módulo de Empresa e iniciativa emprendedora e, concretamente, as competencias profesionais, persoais e sociais do título de Técnico en Instalacións eléctricas e automáticas, que permite acadar este modulo son:

a) Cumprir cos obxectivos da produción, colaborando co equipo de traballo e actuando conforme os principios de responsabilidade e tolerancia.

a) Crear e xestionar unha pequena empresa, realizando un estudo de viabilidade de produtos, de planificación da produción e de comercialización.

b) Participar na vida económica, social e cultural cunha actitude crítica e responsable.

Ademais a formación do módulo Empresa e iniciativa emprendedora contribúe a acadar os seguintes obxectivos xerais:

a) Recoñecer os seus dereitos e deberes como axente activo na sociedade, analizando o marco legal que regula as condicións sociais e laborais para participar na cidadanía democrática.

b) Recoñecer as oportunidades de negocio, identificando e analizando demandas do mercado, para crear e

xestionar unha pequena empresa.Estas capacidades e obxectivos xerais acadaranse mediante os seguintes resultados de aprendizaxe do alumno:

a) Desenvolve o seu espírito emprendedor identificando as capacidades asociadas a el e definindo ideas emprendedoras caracterizadas pola innovación e a creatividade.

b) Decide a oportunidade de creación dunha pequena empresa para o desenvolvemento da idea emprendedora, tras a análise da relación entre a empresa e o contorno, do proceso produtivo, da organización dos recursos humanos e dos valores culturais e éticos.

c) Selecciona a forma xurídica tendo en conta as implicacións legais asociadas e o proceso para a súa constitución e posta en marcha.

d) Realiza actividades de xestión administrativa e financeira básica dunha pequena ou mediana empresa, identifica as principais obrigas contables e fiscais, e formaliza a documentación.

A programación didáctica do módulo Empresa e iniciativa emprendedora realizarase tendo en conta, por una banda, o descrito no ámbito produtivo do nosa zona de Influencia (ZI) e ao que se adapta o currículo do ciclo formativo, e por outra banda as competencias profesionais, persoais e sociais e os obxectivos, mais os resultados de aprendizaxe nos que está implicado o módulo referido.

3. Relación de unidades didácticas que a integran, que contribuirán ao desenvolvemento do módulo profesional, xunto coa secuencia e o tempo asignado para o desenvolvemento de cada unha

Resultados de aprendizaxe (*)

UD Título Descrición Duración(sesións)MP

RA1 RA2 RA3 RA4

0 Presentación do móduloExplicación xeral dos contidos, dos obxectivos, da metodoloxía, dos mínimos exixibles e dos criterios de cualificación do módulo

1

x 1 Iniciativa emprendedoraUD destinada a valorar a iniciativa e innovación emprendedora como fonte de creación de emprego e benestar social.

6

x 2 A empresa e o seu contorno UD para analizar as funcións básicas da empresa, o seu entorno e a cultura empresarial 7

x 3 Organización da empresa e análise do mercado

UD na que se determina a estrutura de unhaempresa e como se xestionan os recursos e estuda o mercado, a oferta e a demanda, para establecer as políticas de prezo, produto, promoción e distribución concernentes ao proxecto empresarial.

7

x 4 A forma xurídica da empresaUD na que se analiza os distintos tipos deempresas e a elección da forma xurídica damesma.

7

x 5 Trámites administrativos para a constitución da empresa

UD na que se describen os trámites necesariospara a posta en marcha da empresa 7

x 6 A contabilidade na empresaUD na que estuda a xestión contable básicacumprimentando documentación contablehabitual.

8

x 7 A viabilidade económica e financeira do proxecto empresarial

UD na que se analiza os datos dunha ideaempresarial, determinando a súas posibilidadesde éxito estudando o financiamento, a inversióne os presupostos.

7

x 8 A fiscalizade na empresa UD na que se estuda que impostos deben pagar as empresas e o calendario fiscal das mesmas. 7

x 9 A xestión administrativa na empresaUD na que estuda a xestión administrativa básica, cumprimentando a documentación comercial habitual (compravenda e contratos).

7

TOTAL 64

(*) Só no caso de módulos profesionais ao abeiro da LOE

4. Unidades didácticas

4.1 Unidade didáctica 1. Título: Iniciativa emprendedora

4.1.a Identificación da unidade didáctica

Nº Título da UD Duración

1 INICIATIVA EMPRENDEDORA 6

4.1.b Resultados de aprendizaxe do currículo que se tratan

Resultados de aprendizaxe do currículo (*) Completo (S/N)

RA1. Desenvolve o seu espírito emprendedor identificando as capacidades asociadas a el e definindo ideas emprendedoras caracterizadas pola innovación e a creatividade. S

(*) No caso de módulos profesionais ao abeiro da LOXSE, capacidades terminais elementais

4.1.c Obxectivos específicos da unidade didáctica

Obxectivos específicos Act Título das actividades Duración(sesións)

Relacionar esta UD cas UDs do módulo e co sector produtivo, para que se valore a importancia dos coñecementos a adquirir, xerando interese na aprendizaxe dos contidos.

0 Presentación da UD. 0,20

Recoñecer a importancia da innovación como fonte do progreso no benestar das persoas. 1 Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema:

Innovación e desenvolvemento económico 0,60

Delimitar o concepto de cultura emprendedora para recoñecer o seu papel imprescindible na creación de emprego e a xeración de benestar social.

2 Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: A cultura emprendedora 0,60

Valorar na súa xusta medida a importancia da iniciativa, a creatividade, a formación e a colaboración co obxecto de recoñecer a súa influencia no éxito na creación de novas empresas do sector.

3Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: Factores claves das persoas emprendedoras na actividade do sector.

0,60

Analizar as características das actividades emprendedoras no sector das instalacións eléctricas e automáticas 4

Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: A actuación das persoas emprendedoras no sector

0,60

Valorar e calibrar a presenza do risco nas actividades emprendedoras co obxecto de recoñecer que sempre existe un factor aleatorio no éxito dos emprendedores.

5Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: O risco como factor inherente á actividade emprendedora.

0,60

Recoñecer o papel da iniciativa emprendedora no traballo por conta propia dentro do sector para ser consciente da necesidade de iniciativa en todo tipo de traballos.

6 Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: Valoración do traballo por conta propia 0,60

Identificar as fontes das ideas emprendedoras e saber valoralas para tomar a decisión sobre a elección dunha delas para levar a cabo un proxecto empresarial

7 Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: As ideas emprendedoras 0,60

Recoñecer a importancia que ten a elaboración dun proxecto empresarial, tanto a nivel interno como externo, e analizar a súa composición

8 Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: Estrutura do proxecto empresarial 0,60

Avaliar o proceso de ensinanzaaprendizaxe tendo en conta os criterios de avaliación. 9 Avaliación. 1

4.1.d Criterios de avaliación que se aplicarán para a verificación da consecución dos obxectivos por parte do alumnado

Criterios de avaliación Instrumentos de avaliación

Mínimos esixibles (S/N)

Peso nacualificación

CA1.1. Identificouse o concepto de innovación e a súa relación co progreso da sociedade e o aumento no benestar dos individuos.

Técnicas de probas (Probas de composición, ensaio e destreza, Probas

S 1/8




obxectivas), Revisión das tarefas dos alumnos e Técnicas de observación (٭)

CA1.2. Analizouse o concepto de cultura emprendedora e a súa importancia como dinamizador do mercado laboral e fonte de benestar social.

Ídem. N 1/8

CA1.3. Valorouse a importancia da iniciativa individual, a creatividade, a formación, a responsabilidade e a colaboración como requisitos indispensables para ter éxito na actividade emprendedora.

Ídem. N 1/8

CA1.4. Analizáronse as características das actividades emprendedoras no sector das instalacións eléctricas e automáticas. Ídem. N 1/8

CA1.5. Valorouse o concepto de risco como elemento inevitable de toda actividade emprendedora. Ídem. S 1/8

CA1.6. Valoráronse ideas emprendedoras caracterizadas pola innovación, pola creatividade e pola súa factibilidade. Ídem. N 1/8

CA1.7. Decidiuse a partir das ideas emprendedoras unha determinada idea de negocio do ámbito das instalacións eléctricas e automáticas, que ha servir de punto de partida para a elaboración do proxecto empresarial.

Ídem. S 1/8

CA1.8. Analizouse a estrutura dun proxecto empresarial e valorouse a súa importancia como paso previo á creación dunha pequena empresa. Ídem. S 1/8

.Ver definicións ao respecto nos apartados 5.2. e 5.3 (٭)

4.1.e Contidos

Contidos

Presentación da UD. 01: INICIATIVA EMPRENDEDORALectura de un dos artigos de Fernando Trías de Bés: “Necesitase un motivo para emprender?” ou “Un emprendedor nace ou se fai?”Páxinas web habituais: http://www.crearempresas.com, http://www.emprendedores.es, http://www.bicgalicia.es, www.fuentesestadisticas.comhttp://www.emprendedorestv.es, http://www.ideasenmarcha.com, http://www.videosdeemprendedores.blogpot.com

CA1.1. BC1.1. Innovación e desenvolvemento económico.

Principais características da innovación na actividade de instalacións eléctricas e automáticas (materiais, tecnoloxía, organización da produción, etc.).Concepto de innovación

Innovación e cambioProdutos creativosCómo se manifesta o pensamento produtivo e innovador? Innovación e creatividadeNiveles de cambio en innovación

Bases da creatividade: O coñecemento e a informaciónInvestigación, desenvolvemento e innovaciónMetodoloxías para estimular as solucións creativasInnovación empresarialInnovación e desenvolvemento económico.Organismos e institucións que apoian á innovaciónInfluencia das TIC na innovación empresarialCaracterísticas da innovación no sector:

Innovacións nos materiais,Innovacións na tecnoloxía.Innovacións na organización da produción.Innovacións na comercialización

CA1.2. BC1.2. Cultura emprendedora na Unión Europea, en España e en Galicia.

Iniciativa e cultura emprendedoraA ética dos emprendedoresO espírito emprendedorCaracterísticas da cultura emprendedora en Galicia, España e Europa.

CA1.3. BC1.3. Factores clave das persoas emprendedoras: iniciativa, creatividade, formación, responsabilidade e colaboración.

O emprendedorCaracterísticas do emprendedor:

ProfesionaisPersoais

http://www.videosdeemprendedores.blogpot.com/

http://www.ideasenmarcha.com/

http://www.emprendedorestv.es/

http://www.fuentesestadisticas.com/

http://www.bicgalicia.es/

http://www.emprendedores.es/

http://www.crearempresas.com/

Contidos

O perfil do emprendedorA formación dos emprendedores

CA1.4. BC1.4. Actuación das persoas emprendedoras no sector das instalacións eléctricas e automáticas

Actividades emprendedoras no sectorCaracterísticas da innovación e da creatividade no sectorA actuación dos emprendedores.

CA1.5. BC1.5. O risco como factor inherente á actividade emprendedora.

A toma de decisións nas actividades emprendedorasFase do proceso de decisiónsAmbientes de decisión: certeza, risco e incertezaMedo ao fracasoA información, o risco e a incerteza.Risco e personalidade

CA1.6. BC1.6. Valoración do traballo por conta propia como fonte de realización persoal e social.

Motivación para emprenderRealización persoal e socialVantaxes do traballo por conta propia. Inconvenientes do traballo por conta propia Exemplos de ideas emprendedoras innovadoras, creativas e factibles.

CA1.7. BC1.7. Ideas emprendedoras: fontes de ideas, maduración e avaliación destas.

A idea empresarialA xeración de ideas. Selección da idea

Madurar unha idea Madurar para reformular.

La valoración da idea (interese do mercado, grado de innovación, factores empresariais, grado de desenvolvemento dunha idea, custe de desenvolvemento, competencia, protección industrial, factores de influencia do entorno, dispoñibilidade de recursos, outras metodoloxías)Elección dunha idea de negocio para elaborar o proxecto empresarial.

CA1.8. BC1.8. Proxecto empresarial: importancia e utilidade, estrutura e aplicación no ámbito das instalacións eléctricas e

automáticas.A importancia e a utilidade dun proxecto de empresarial.O contido do proxecto empresarialA estrutura do proxecto empresarial.Outras consideracións: O estilo do proxecto e recomendacións para elaboralo.Normas de presentación, tanto en soporte informático como en papel impreso.

4.1.f Actividades de ensino e aprendizaxe, e de avaliación, con xustificación de para que e de como se realizarán, así como os materiais e os recursos necesarios para a súa realización e, de ser o caso, os instrumentos de avaliación

Que e para que Como Con que Con que se valora Duración(sesións)Actividade (título e descrición) Profesorado (en termos de tarefas) Alumnado (tarefas) Resultados ou produtos Recursos Instrumentos de avaliación

A0. Presentación da UD.Presentación da UD indicando os obxectivos, contidos e actividades que se desenvolverán e a temporalización establecida.

Tp0.1 Presentación da UD por parte do profesor; os seus obxectivos, os contidos e os tipos de actividades que se desenvolverán, situando esta UD no módulo. Como elemento motivador e utilizando internet mostrarase algunha innovación para motivar ao alumnado

Ta0.1. Recibir e analizar a información da presentación proporcionada polo profesor.

Ra01. Compresión da presentación M0.1.Libro de texto Empresa e iniciativa emprendedora, Editorial edebé,2010 (LT).M0.2.Bibliografía e prensa económica: Cinco días, Expansión, Nova+ e Revista EmprendedoresM0.3.Material para tomar notas. M0.4. Ordenador con conexión a internet para alumno e profesor.M0.5.Canón de proxección.

IA0.1.Revisión das tarefas dos alumnosIA0.2.Técnicas de observación

0,20

A1. Innovación e desenvolvemento económicoTratase de identificar o concepto de innovación e a súa relación co progreso da sociedade e o aumento no benestar dos individuos.

Tp1.1 Motivar o debate o redor da actividadeTp1.2 Explicar contidos da actividade, Tp1.3 Propoñer cuestións e supostos prácticos sobre a actividade e comprobar e corrixir as respostas dos alumnosTp1.4 Remotivar o debate Tp1.5 Proposta de visita a sitios Web relacionados con tarefa encomendada

Ta1.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta1.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade, contrastándoa coa do LT (libro de texto).Ta1.3 Realizar as cuestións e supostos prácticos propostos polo profesor e corrixir as súas respostas.Ta1.4. Participar na reapertura do debate.Ta1.5. Visitar os sitios web propostos e realizar a tarefa encomendada.

Ra1.1. Realización e participación nun debate.Ra1.2. Comprender e coñecer oscontidos da actividadeRa1.3. Cuestións e supostos prácticos resoltos, comprendidos e arquivados en soporte informático ou en soporte papel.Ra1.4. Participación na reapertura do debate.Ra1.5. Obtención da información web, realización e arquivo da tarefa encomendada

M1.1.Libro de texto (LT).M1.2. Bibliografía e prensa económica: Cinco días, Expansión, Nova+ e Revista Emprendedores.M1.3.Material para tomar notas. M1.4. Ordenador con conexión a internet para alumno e profesor M1.5.Canón de proxección.

IA1.1.Probas de composición e ensaio IA1.2.Probas de destreza.IA1.3.Probas obxectivas IA1.4.Revisión das tarefas dos alumnos.IA1.5.Técnicas de observación 0,60

A2.A Cultura emprendedoraPretendese analizar o concepto de cultura emprendedora e da súa importancia como dinamizador do mercado laboral e fonte de benestar social.

Tp2.1 Motivar o debate o redor da actividadeTp2.2 Explicar contidos da actividade, Tp2.3 Propoñer cuestións e supostos prácticos sobre a actividade e comprobar e corrixir as respostas dos alumnosTp2.4 Remotivar o debate.Tp2.5 Proposta de visita a sitios Web relacionados con tarefa encomendada

Ta2.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta2.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade, contrastándoa coa do LT.Ta2.3 Realizar as cuestións e supostos prácticos propostos polo profesor e corrixir as súas respostas.Ta2.4. Participar na reapertura do debate. Ta2.5. Visitar os sitios web propostos e realizar a tarefa encomendada.

Ra2.1. Realización e participación nun debate.Ra2.2. Comprender e coñecer oscontidos da actividadeRa2.3. Cuestións e supostos prácticos resoltos, comprendidos e arquivados en soporte informático ou en soporte papel.Ra2.4. Participación na reapertura do debate.Ra2.5. Obtención da información web, realización e arquivo da tarefa encomendada.

M2.1.Libro de texto (LT).M2.2. Bibliografía e prensa económica: Cinco días, Expansión, Nova+ e Revista Emprendedores.M2.3.Material para tomar notas. M2.4. Ordenador con conexión a internet para alumno e profesor M2.5.Canón de proxección.


A3. Factores claves das persoas emprendedoras na actividade do sector.Trátase de valorar a importancia da iniciativa individual, a creatividade, a formación, a

Tp3.1 Motivar o debate o redor da actividadeTp3.2 Explicar contidos da actividade, Tp3.3 Propoñer cuestións e supostos prácticos sobre a actividade e comprobar e corrixir as respostas dos

Ta3.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta3.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade, contrastándoa coa do LT.

Ra3.1. Realización e participación nun debate.Ra3.2. Comprender e coñecer oscontidos da actividadeRa3.3. Cuestións e supostos prácticos

M3.1.Libro de texto (LT).M3.2. Bibliografía e prensa económica: Cinco días, Expansión, Nova+ e Revista Emprendedores

IA3.1.Probas de composición e ensaio IA3.2.Probas de destreza.IA3.3.Probas obxectivas IA3.4.Revisión das tarefas dos

0,60


responsabilidade e a colaboración como requisitos indispensables para ter éxito na actividade emprendedora.

alumnosTp3.4 Remotivar o debate.Tp3.5 Proposta de visita a sitios Web relacionados con tarefa encomendada

Ta3.3 Realizar e arquivar as cuestións e supostos prácticos propostos polo profesor e corrixir as súas respostasTa3.4 Participar na reapertura do debate. Ta3.5. Visitar os sitios web propostos e realizar a tarefa encomendada.

resoltos, comprendidos e arquivados en soporte informático ou en soporte papel.Ra3.4. Participación na reapertura do debate.Ra3.5. Obtención da información web, realización e arquivo da tarefa encomendada.

M3.3.Material para tomar notas. M3.4. Ordenador con conexión a internet para alumno e profesor M3.5.Canón de proxección.

alumnos.IA3.5.Técnicas de observación

A4. A actuación das persoas emprendedoras no sector.Preténdese coñecer as características das actividades emprendedoras no sector das instalacións eléctricas e automáticas.


Ta4.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta4.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade, contrastándoa coa do LT.Ta4.3 Realizar e arquivar as cuestións e supostos prácticos propostos polo profesor e corrixir as súas respostas.Ta4.4. Participar na reapertura do debateTa4.5. Visitar os sitios web propostos e realizar a tarefa encomendada.


M4.1.Libro de texto (LT).M4.2. Bibliografía e prensa económica: Cinco días, Expansión, Nova+ e Revista EmprendedoresM4.3.Material para tomar notas. M4.4. Ordenador con conexión a internet para alumno e profesor M4.5.Canón de proxección.


A5. O risco como factor inherente á actividade emprendedora.Quérese inculcar a idea de que o risco é un elemento inevitable de toda actividade emprendedora.


Ta5.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta5.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade, contrastándoa coa do LT.Ta5.3 Realizar e arquivar as cuestións e supostos prácticos propostos polo profesor e corrixir as súas respostas.Ta5.4. Participar na reapertura do debate.Ta5.5. Visitar os sitios web propostos e realizar a tarefa encomendada.




A6. Valoración do traballo por conta propia.Pretendese valorar a importancia do traballo por conta propia como fonte de realización persoal e social


Ta6.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta6.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade, contrastándoa coa do LT.Ta6.3 Realizar e arquivar as cuestións e supostos prácticos propostos polo profesor e corrixir as súas respostas.Ta6.4. Participar na reapertura do debate Ta6.5. Visitar os sitios web propostos e realizar a tarefa encomendada.


M6.1.Libro de texto (LT).M6.2. Bibliografía e prensa económica: Cinco días, Expansión, Nova+ e Revista Emprendedores M6.3.Material para tomar notas. M6.4. Ordenador con conexión a internet para alumno e profesor M6.5.Canón de proxección.



A7. As ideas emprendedorasTratase de coñecer as fontes das ideas emprendedoras e seleccionar a adecuada para a realización do plan de empresa.

Tp7.1 Motivar o debate o redor da actividadeTp7.2 Explicar contidos da actividade, Tp7.3 Propoñer cuestións e supostos prácticos sobre a actividade e comprobar e corrixir as respostas dos alumnos, propoñendo a elección dunha idea de plan de empresaTp7.4 Remotivar o debate.Tp7.5 Proposta de visita a sitios Web relacionados con tarefa encomendada

Ta7.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta7.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade, contrastándoa coa do LT.Ta7.3 Realizar e arquivar as cuestións e supostos prácticos propostos polo profesor e corrixir as súas respostas; elixir unha idea para o plan de empresaTa7.4. Participar na reapertura do debate.Ta7.5. Visitar os sitios web propostos e realizar a tarefa encomendada.

Ra7.1. Realización e participación nun debate.Ra7.2. Comprender e coñecer oscontidos da actividadeRa7.3. Cuestións e supostos prácticos resoltos, comprendidos e arquivados en soporte informático ou en soporte papel. Arquivar a idea de plan de empresa para retomar mais adiante.Ra7.4. Participación na reapertura do debate.Ra7.5. Obtención da información web, realización e arquivo da tarefa encomendada



A8. Estrutura do proxecto empresarial.Quérese que o alumnado coñeza a estrutura dun proxecto empresarial e que valore a súa importancia como paso previo á creación dunha pequena empresa.


Ta8.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta8.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade, contrastándoa coa do LT.Ta8.3 Realizar e arquivar as cuestións e supostos prácticos propostos polo profesor e corrixir as súas respostas.Ta8.4. Participar na reapertura do debateTa8.5. Visitar os sitios web propostos e realizar a tarefa encomendada.




A9. Avaliación.Proba escrita de avaliación da UD.1

Tp9.1. Propoñer proba escrita, que consta dunha parte conceptual e de unha parte de procedementos, para que a realice o alumnado

Ta9.1. Realización da proba escrita que consta dunha parte conceptual e de unha parte de procedementos.

Ra9.1. Proba escrita cumprimentada. M9.1.Fotocopias do exame e papel en branco, M9.2.Bolígrafo de tinta azul ou negraM9.3 Calculadora non programable.

IA9.1.Probas de composición e ensaio IA9.2.Probas de destreza.IA9.3.Probas obxectivas IA9.4.Revisión das tarefas dos alumnos.IA9.5.Técnicas de observación

1

TOTAL 6

4.2 Unidade didáctica 2. Título: A empresa e o seu contorno.



2 A EMPRESA E O SEU CONTORNO. 7



RA2. Decide a oportunidade de creación dunha pequena empresa para o desenvolvemento da idea emprendedora, tras a análise da relación entre a empresa e o contorno, do proceso produtivo, da organización dos recursos humanos e dos valores culturais e éticos.

N




Relacionar esta UD coas UDs do módulo e co sector produtivo, para que se valore a importancia dos coñecementos previos vistos na UD anterior, xerando interese na aprendizaxe de novos contidos.


Coñecer e valorar a importancia das empresas, sobre todo a das pequenas e medianas empresas (PEMES) no tecido empresarial galego

1 Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: A empresa como sistema 0,60

Examinar o impacto ambiental que producen as actividade empresarial e xustificar a necesidade de introducir criterios de sustentabilidade nos principios de actuación das empresas.

2 Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: A responsabilidade social da empresa 0,60

Coñecer e analizar os principais compoñentes do contorno xeral que rodea a empresa e, en especial, nos aspectos tecnolóxico, económico, social, ambiental, demográfico e cultural.

3 Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: O contorno xeral da empresa 0,60

Analizar e coñecer os principais compoñentes do contorno específico que rodea a empresa, como as relacións coa clientela, con provedores, coas administracións públicas, coas entidades financeiras e coa competencia

4 Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema:O contorno específico da empresa 0,60

Estimar a importancia que teñen os elementos do contorno xeral e especifico da empresa na decisión sobre a localización da mesma 5 Explicar, debater e facer exercicios sobre o

tema:A localización da empresa 0,60

Comprender a importancia que ten a responsabilidade social das empresas como un elemento de estratexia empresarial para posicionarse no mercado con unha vantaxe comparativa

6Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: Postura estratéxica da empresa coa responsabilidade social

0,50

Tomar conciencia da importancia do balance social dunha empresa, describindo os custos sociais e os beneficios sociais en que incorren ao realizar as súas actividades

7Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: O balance social da empresa 0,60

Identificar e valorar nas actividades empresariais prácticas que incorporen valores éticos e sociais. 8 Explicar, debater e facer exercicios sobre o

tema:A ética empresarial.0,50

Coñecer os obxectivos que perseguen as empresas e analizar os valores éticos e sociais que os soportan. 9 Explicar, debater e facer exercicios sobre o

tema: Os obxectivos empresariais0,60

Distinguir a cultura empresarial e a imaxe corporativa dunha PEME do sector para valorar a súa importancia na consecución dos obxectivos empresariais.

10Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: A cultura empresarial, e comunicación e imaxe corporativas.

0,60

Avaliar o proceso de ensinanzaaprendizaxe tendo en conta os criterios de avaliación. 11 Avaliación. 1





CA2.1. Valorouse a importancia das pequenas e medianas empresas no tecido empresarial galego.

Técnicas de probas (Probas de composición, ensaio e destreza, Probas obxectivas), Revisión das tarefas dos alumnos e Técnicas de observación (٭)

S 1/10

CA2.2. Analizouse o impacto ambiental da actividade empresarial e a necesidade de introducir criterios de sustentabilidade nos principios de actuación das empresas

Ídem. S 1/10

CA2.3. Identificáronse os principais compoñentes do contorno xeral que rodea a empresa e, en especial, nos aspectos tecnolóxico, económico, social, ambiental, demográfico e cultural.

Ídem. S 1/10

CA2.4. Apreciouse a influencia na actividade empresarial das relacións coa clientela, con provedores, coas administracións públicas, coas entidades financeiras e coa competencia como principais integrantes do contorno específico.

Ídem. S 1/10

CA2.5. Determináronse os elementos do contorno xeral e específico dunha pequena ou mediana empresa de instalacións eléctricas e automáticas en función da súa posible localización.

Ídem. S 1/10

CA2.6. Analizouse o fenómeno da responsabilidade social das empresas e a súa importancia como un elemento da estratexia empresarial.

Ídem. N 1/10

CA2.7. Valorouse a importancia do balance social dunha empresa relacionada coas telecomunicacións e describíronse os principais custos sociais en que incorren estas empresas, así como os beneficios sociais que producen.

Ídem. N 1/10

CA2.8. Identificáronse, en empresas de instalacións eléctricas e automáticas, prácticas que incorporen valores éticos e sociais. Ídem. N 1/10

CA2.9. Definíronse os obxectivos empresariais incorporando valores éticos e sociais. Ídem. N 1/10

CA2.10. Analizáronse os conceptos de cultura empresarial, e de comunicación e imaxe corporativas, así como a súa relación cos obxectivos empresariais.

Ídem. N 1/10

.Ver definicións ao respecto nos apartados 5.2 . e 5.3 (٭)

Contidos

Contidos

Presentación da UD. 02: A EMPRESA E O SEU CONTORNO.Lectura do artigo da Fundación Banesto: “De oportunidades e necesidades”Páxinas web habituais: http://www.crearempresas.com, http://www.emprendedores.es, http://www.bicgalicia.es, www.fuentesestadisticas.comhttp://www.emprendedorestv.es, http://www.ideasenmarcha.com, http://www.videosdeemprendedore.blogpot.com

CA2.1. BC2.1. A empresa como sistema: concepto, funcións e clasificacións.

Concepto de empresa: clásico e como sistema. Características da empresa como sistema.Funcións da empresaElementos da empresaClasificación das empresas:

Segundo o sector de actividadeSegundo a súa función básica.Segundo o tamaño.Segundo a forma xurídica

As PEMES (pequenas e medianas empresas):CaracterísticasVantaxes e inconvenientes

O tecido empresarial galego: Características

CA2.2.

http://www.videosdeemprendedore.blogpot.com/







Contidos

BC2.6. Responsabilidade social da empresa e compromiso co desenvolvemento sustentable. (Primeiro enfoque)A produción e os problemas ambientais.

Esgotamento de recursosExistencia de custes sociais

Produción e recursos.Recursos renovablesRecursos non renovablesOs problemas asociados ao esgotamento de recursos (Destrución dos bosques, falta de auga en determinadas zonas, degradación do chan cultivable, perda de recursos pesqueiros, …)Externalidades negativas derivadas da produciónExternalidades negativas provocadas polo consumoPrincipais problemas derivados da contaminación (choiva ácida, contaminación das augas, efecto invernadoiro, contaminación nuclear, o furado da capa de ozono, contaminación do aire, residuos, perda da biodiversidade, grandes accidentes Seveso, Chemobil, Boliden en Doñana, Prestige).

Desenvolvemento sostible. A produción limpa.Medidas lexislativas. Leis duras e leis suaves.O reciclase e o tratamento de residuos.Negocios relacionados co medio ambiente

CA2.3. BC2.2. Análise do contorno xeral dunha pequena ou mediana empresa de instalacións eléctricas e automáticas: aspectos

tecnolóxico, económico, social, ambiental, demográfico e cultural.O sistema empresarial. Subsistemas da empresaO entorno xeral dunha empresaCompoñentes do entorno xeral:

EconómicosTecnolóxicosPolítico-legaisDemográficosSocioculturaisMedioambientais

Aplicación a unha PEME do sector

CA2.4. BC2.3. Análise do contorno específico dunha pequena ou mediana empresa de instalacións eléctricas e automáticas:

clientes, provedores, administracións públicas, entidades financeiras e competencia.O entorno especifico dunha empresaCompoñentes do entorno específico:

ProvedoresClientesCompetidoresEntidades financeirasAdministracións públicasMercado laboralComunidade

Aplicación a unha PEME do sector

CA2.5. BC2.4. Localización da empresa.

Concepto de localización.A localización máis favorable.Variables que inflúen na localización de empresas: contorno xeral e específico.Caso de empresas comerciais, industriais e de servizos.Aplicación a unha empresa do sector.

CA2.6. BC2.6. Responsabilidade social da empresa e compromiso co desenvolvemento sustentable. (Segundo enfoque)

A responsabilidade medioambiental.A responsabilidade social das empresas. ImplantaciónA estratexia empresarial. Tipos de estratexias.Postura estratéxica da empresa coa responsabilidade social

CA2.7. BC2.6. Responsabilidade social da empresa e compromiso co desenvolvemento sustentable. (Terceiro enfoque)

Custes sociais e beneficios sociais causados polas empresasO balance social da empresaVariables internas e externas do balance socialAplicación a unha PEME do sector.

CA2.8. A ética empresarial.Exemplos valores éticos e sociais de distintas empresas

CA2.9.Obxectivos empresariais:

Obxectivos económicosObxectivos técnicosObxectivos sociais

Ética e obxectivos empresariais.

CA2.10.BC2.7. Cultura empresarial, e comunicación e imaxe corporativas.

Concepto de cultura empresarialElementos da cultura empresarial: misión, valores e políticas.

Contidos

Comunicación e imaxe corporativa:ConceptosCreación e transmisión da imaxeDifusión e campañas publicitarias

4.2.e Actividades de ensino e aprendizaxe, e de avaliación, con xustificación de para que e de como se realizarán, así como os materiais e os recursos necesarios para a súa realización e, de ser o caso, os instrumentos de avaliación

Que e para que Como Con que Como e con que se valora Duración(sesións)Actividade (título e descrición) Profesorado (en termos de tarefas) Alumnado (tarefas) Resultados ou produtos Recursos Instrumentos de avaliación


Tp0.1 Presentación da UD por parte do profesor; os seus obxectivos, os contidos e os tipos de actividades que se desenvolverán, situando esta UD no módulo. Como elemento motivador e utilizando a prensa ou internet, mostrarase a influencia dun factor do entorno na empresa para motivar ao alumnado


Ra01. Compresión da presentación M0.1.Libro de texto (LT).M0.2. Bibliografía e prensa económica: Cinco días, Expansión, Nova+ e Revista EmprendedoresM0.3.Material para tomar notas. M0.4. Ordenador con conexión a internet para alumno e profesor M0.5.Canón de proxección.

IA0.1.Revisión das tarefas dos alumnosIA0.2.Técnicas de observación

0,20

A1. A empresa como sistema.Pretendese coñecer e valorar a importancia das empresas, sobre todo a das pequenas e medianas empresas (PEMES) no tecido empresarial galego.






A2. A responsabilidade social da empresa.Intentase analizar o impacto ambiental que produce a actividade empresarial e xustificar a necesidade de introducir criterios de sustentabilidade nos principios de actuación das empresas.


Ta2.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta2.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade, contrastándoa coa do LT.Ta2.3 Realizar as cuestións e supostos prácticos propostos polo profesor e corrixir as súas respostas.Ta2.4. Participar na reapertura do debate. Ta2.5. Visitar os sitios web propostos e realizar a tarefa encomendada.




A3. O contorno xeral da empresa.Trátase de coñecer os principais compoñentes do contorno xeral que rodea a empresa e, en especial, nos aspectos tecnolóxico, económico, social, ambiental, demográfico e cultural.

Tp3.1 Motivar o debate o redor da actividadeTp3.2 Explicar contidos da actividade, Tp3.3 Propoñer cuestións e supostos prácticos sobre a actividade e comprobar e corrixir as respostas dos alumnosTp3.4 Remotivar o debate.

Ta3.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta3.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade, contrastándoa coa do LT.Ta3.3 Realizar e arquivar as cuestións e supostos prácticos propostos polo profesor e corrixir as súas respostas

Ra3.1. Realización e participación nun debate.Ra3.2. Comprender e coñecer oscontidos da actividadeRa3.3. Cuestións e supostos prácticos resoltos, comprendidos e arquivados en soporte informático ou en soporte papel.

M3.1.Libro de texto (LT).M3.2. Bibliografía e prensa económica: Cinco días, Expansión, Nova+ e Revista EmprendedoresM3.3.Material para tomar notas. M3.4. Ordenador con conexión a internet para alumno e profesor


0,60


Tp3.5 Proposta de visita a sitios Web relacionados con tarefa encomendada

Ta3.4 Participar na reapertura do debate. Ta3.5. Visitar os sitios web propostos e realizar a tarefa encomendada.

Ra3.4. Participación na reapertura do debate.Ra3.5. Obtención da información web, realización e arquivo da tarefa encomendada.

M3.5.Canón de proxección.

A4. O contorno específico da empresa.Pretendese coñecer os principais compoñentes do contorno específico que rodea a empresa, como as relacións coa clientela, con provedores, coas administracións públicas, coas entidades financeiras e coa competencia


Ta4.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta4.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade, contrastándoa coa do LT.Ta4.3 Realizar e arquivar as cuestións e supostos prácticos propostos polo profesor e corrixir as súas respostasTa4.4 Participar na reapertura do debate. Ta4.5. Visitar os sitios web propostos e realizar a tarefa encomendada.




A5. A localización da empresa.Quérese valorar a importancia que teñen os elementos do contorno xeral e especifico da empresa na decisión sobre a localización da mesma






A6. Postura estratéxica da empresa coa responsabilidade social.Intentase darlle importancia que ten a responsabilidade social das empresas como un elemento de estratexia empresarial para posicionarse no mercado con unha vantaxe comparativa






A7. O balance social da empresa.Pretendese valorar a importancia

Tp7.1 Motivar o debate o redor da actividadeTp7.2 Explicar contidos da actividade,

Ta7.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta7.2 Recibir a información sobre os

Ra7.1. Realización e participación nun debate.Ra7.2. Comprender e coñecer os

M7.1.Libro de texto (LT).M7.2. Bibliografía e prensa económica: Cinco días,

IA7.1.Probas de composición e ensaio IA7.2.Probas de destreza.

0,60


do balance social dunha empresa, describindo os custos sociais e os beneficios sociais en que incorren ao realizar as súas actividades

Tp7.3 Propoñer cuestións e supostos prácticos sobre a actividade e comprobar e corrixir as respostas dos alumnosTp7.4 Remotivar o debate.Tp7.5 Proposta de visita a sitios Web relacionados con tarefa encomendada

contidos da actividade, contrastándoa coa do LT.Ta7.3 Realizar e arquivar as cuestións e supostos prácticos propostos polo profesor e corrixir as súas respostasTa7.4 Participar na reapertura do debate. Ta7.5. Visitar os sitios web propostos e realizar a tarefa encomendada.

contidos da actividadeRa7.3. Cuestións e supostos prácticos resoltos, comprendidos e arquivados en soporte informático ou en soporte papel.Ra7.4. Participación na reapertura do debate.Ra7.5. Obtención da información web, realización e arquivo da tarefa encomendada.

Expansión, Nova+ e Revista EmprendedoresM7.3.Material para tomar notas. M7.4. Ordenador con conexión a internet para alumno e profesor M7.5.Canón de proxección.

IA7.3.Probas obxectivas IA7.4.Revisión das tarefas dos alumnos.IA7.5.Técnicas de observación

A8. A ética empresarial.Quérese identificar e valorar nas actividades empresariais prácticas que incorporen valores éticos e sociais.






A9. Os obxectivos empresariaisIntentase coñecer os obxectivos que perseguen as empresas e analizar os valores éticos e sociais que os soportan.






A10. A cultura empresarial, e comunicación e imaxe corporativas.Pretendese coñecer os conceptos de cultura empresarial e a imaxe corporativa dunha PEME do sector para valorar a súa importancia na consecución dos obxectivos empresariais.


Ta10.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta10.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade, contrastándoa coa do LT.Ta10.3 Realizar e arquivar as cuestións e supostos prácticos propostos polo profesor e corrixir as súas respostasTa10.4 Participar na reapertura do debate. Ta10.5. Visitar os sitios web

Ra10.1. Realización e participación nun debate.Ra10.2. Comprender e coñecer oscontidos da actividadeRa10.3. Cuestións e supostos prácticos resoltos, comprendidos e arquivados en soporte informático ou en soporte papel.Ra10.4. Participación na reapertura do debate.Ra10.5. Obtención da información web, realización e arquivo da tarefa



0,60


propostos e realizar a tarefa encomendada.

encomendada.

A11. Avaliación.Proba escrita de avaliación da UD.2

Tp11.1. Propoñer proba escrita, que consta dunha parte conceptual e de unha parte de procedementos, para que a realice o alumnado

Ta11.1. Realización da proba escrita que consta dunha parte conceptual e de unha parte de procedementos.

Ra11.1. Proba escrita cumprimentada.

M11.1.Fotocopias do exame e papel en branco, M11.2.Bolígrafo de tinta azul ou negraM11.3 Calculadora non programable.


1

TOTAL 7

4.3 Unidade didáctica 3. Título: Organización da empresa e análise do mercado



3 ORGANIZACIÓN DA EMPRESA E ANÁLISE DO MERCADO 7



RA2. Decide a oportunidade de creación dunha pequena empresa para o desenvolvemento da idea emprendedora, tras a análise da relación entre a empresa e o contorno, do proceso produtivo, da organización dos recursos humanos e dos valores culturais e éticos.

N




Relacionar esta UD coas UDs do módulo e co sector produtivo, para que se valore a importancia dos coñecementos previos vistos nas UDs anteriores, xerando interese na aprendizaxe de novos contidos.


Describir as actividades e os procesos básicos que se realizan nunha empresa, particularizando para unha so sector de instalacións eléctricas e automáticas

1Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema:Actividades e procesos básicos na empresa

0,60

Establecer as relacións de coordinación e dependencia dentro do sistema empresarial e a disposición dos elementos físicos do mesmo.

2 Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema:Organización da empresa e dos recursos 0,90

Analizar o mercado para coñecer o seu funcionamento, identificando as fontes de información para realizar un estudio de mercado e establecer os elementos do marketing mix.

3 Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema:Análise do mercado 1,30

Elaborar parcialmente un plan de empresa tal que inclúa a idea de negocio, a localización, a organización do proceso produtivo e dos recursos necesarios, a responsabilidade social e o plan de márketing.

4 Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema:Inicio do proxecto empresarial 2

Avaliar o proceso de ensinanzaaprendizaxe tendo en conta os criterios de avaliación. 5 Avaliación 2





CA2.11. Describíronse as actividades e os procesos básicos que se realizan nunha empresa de instalacións eléctricas e automáticas, e delimitáronse as relacións de coordinación e dependencia dentro do sistema empresarial.


N 1/2

CA2.12. Elaborouse un plan de empresa que inclúa a idea de negocio, a localización, a organización do proceso produtivo e dos recursos necesarios, a responsabilidade social e o plan de márketing.

Técnicas de probas (Probas de destreza e probas obxectivas), Revisión das tarefas dos alumnos e Técnicas de observación (٭)

S 1/2

.Ver definicións ao respecto nos apartados 5.2 e 5.3 (٭)

4.3.e Contidos

Contidos

Presentación da UD. 03: A EMPRESA E O SEU CONTORNO.Lectura do artigo da Fundación Banesto: “Saber comprar para poder vender”, ouLectura do artigo de Fernando Trías de Bés: O marketing é unicamente para as grandes empresas?Páxinas web habituais: http://www.crearempresas.com, http://www.emprendedores.es, http://www.bicgalicia.es, www.fuentesestadisticas.comhttp://www.emprendedorestv.es, http://www.ideasenmarcha.com, http://www.videosdeemprendedore.blogpot.com

CA2.11.BC2.8. Actividades e procesos básicos na empresa. Organización dos recursos dispoñibles. Externalización de

actividades da empresa.Actividades e procesos básicos na empresa:

Subsistema de aprovisionamentoSubsistema de produciónSubsistema de comercializaciónSubsistema financeiro.Subsistema de recursos humanos.Subsistema de dirección e control.

Organización dos recursos:A organización da empresaRepresentación da estrutura organizativa de la empresa coas relaciones de coordinación e dependencia

Tipos de organigramaA departamentación

Organización dun taller e dos postos de traballo.Organización dos recursos humanos. Os custes salariais.

Externalización («Outsourcing») das actividades empresariais.

CA2.12. BC2.9. Descrición dos elementos e estratexias do plan de produción e do plan de márketing.

O plan de produción:Localización da empresaDimensión da empresaProduto/servizo que comercializará a empresaO aprovisionamento Organización da produción da empresaRecursos produtivos a empregar.Responsabilidade social da empresa

O plan de márketingA comercialización do produto

A función comercial da empresaObxectivos da área comercial da empresa

A relación da empresa co mercadoTipos de mercadoA oferta e a demandaDimensión de mercado e cota de mercadoO comportamento dos consumidoresA segmentación do mercadoO posicionamento do produto

O marketingObxectivos do márketingPrincipios do márketingO plan de marketingA investigación de mercadosEstratexias de marketingOs elementos do marketingMarketing e ética empresarial.

Aplicación á elaboración do proxecto empresarial da localización, da organización e do plan de marketing.Cómo iniciar o plan de empresa?Manexo de unha aplicación informática para elaboración de plans de empresaDescrición da idea de negocio adoptada.Presentación dos promotores do proxecto empresarialPresentación da idea xeral das características básicas da empresaCalendario do plan de empresaReflexo do plan de produción e do plan de marketing.











Tp0.1 Presentación da UD por parte do profesor; os seus obxectivos, os contidos e os tipos de actividades que se desenvolverán, situando esta UD no módulo. Como elemento motivador e utilizando a prensa ou internet, mostrarase a organización dunha empresa para motivar ao alumnado



IA0.1.Revisión das tarefas dos alumnos.IA0.2.Técnicas de observación

0,20

A1. Actividades e procesos básicos na empresa.Describir as actividades e os procesos básicos que se realizan nunha empresa, particularizando para unha so sector de instalacións eléctricas e automáticas

Tp1.1 Motivar o debate o redor da actividadeTp1.2 Explicar contidos da actividade. Tp1.3 Propoñer cuestións e supostos prácticos sobre a actividade e comprobar e corrixir as respostas dos alumnosTp1.4 Remotivar o debate Tp1.5 Proposta de visita a sitios Web relacionados con tarefa encomendada

Ta1.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta1.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade, contrastándoa coa do LT (libro de texto).Ta1.3 Realizar as cuestións e supostos prácticos propostos polo profesor e corrixir as súas respostas.Ta1.4. Participar na reapertura do debate.Ta1.5. Visitar os sitios web propostos e realizar a tarefa encomendada




A2. Organización da empresa e dos recursos.Establecer as relacións de coordinación e dependencia dentro do sistema empresarial e a disposición dos elementos físicos do mesmo.






A3. Análise do mercado.Analizar o mercado para coñecer o seu funcionamento, identificando as fontes de información para realizar un estudio de mercado e establecer os elementos do marketing mix.

Tp3.1 Motivar o debate o redor da actividadeTp3.2 Explicar contidos da actividade, Tp3.3 Propoñer cuestións e supostos prácticos sobre a actividade e comprobar e corrixir as respostas dos alumnosTp3.4 Remotivar o debate

Ta3.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta3.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade, contrastándoa coa do LT (libro de texto).Ta3.3 Realizar as cuestións e supostos prácticos propostos polo profesor e corrixir as súas respostas.

Ra3.1. Realización e participación nun debate.Ra3.2. Comprender e coñecer oscontidos da actividadeRa3.3. Cuestións e supostos prácticos resoltos, comprendidos e arquivados en soporte informático ou en soporte papel.

M3.1.Libro de texto (LT).M3.2. Bibliografía e prensa económica: Cinco días, Expansión, Nova+ e Revista EmprendedoresM3.3.Material para tomar notas. M3.4. Ordenador con conexión a internet para alumno e profesor


1,30


Tp3.5 Proposta de visita a sitios Web relacionados con tarefa encomendada

Ta3.4. Participar na reapertura do debate.Ta3.5. Visitar os sitios web propostos e realizar a tarefa encomendada

Ra3.4. Participación na reapertura do debate.Ra3.5. Obtención da información web, realización e arquivo da tarefa encomendada

M3.5.Canón de proxección.

A4. Inicio do proxecto empresarial.Elaborar parcialmente un plan de empresa tal que inclúa a idea de negocio, a localización, a organización do proceso produtivo e dos recursos necesarios, a responsabilidade social e o plan de márketing. (Fase 1)

Tp4.1 Motivar o debate o redor da actividadeTp4.2 Explicar contidos da actividade e manexo de programa informático para elaborar plans de empresa. Tp4.3 Propoñer a elaboración dun plan de empresa na Fase 1 a partir dunha idea previa (Actividade A7 da UD 1).Tp4.4 Asesorar, guiar e corrixir a realización do plan de empresaTp4.5 Proposta de visita a sitios Web relacionados con tarefa encomendada

Ta4.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta4.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade e manexar o programa informático para a elaborar plans de empresa.Ta4.3 Realizar un plan de empresa na Fase 1 a partires dunha idea previa (Actividades A7 da UD1)Ta4.5. Visitar os sitios web propostos para realizar a tarefa anterior

Ra4.1. Realización e participación nun debate.Ra4.2. Comprender e coñecer oscontidos da actividadeRa4.3. Proxecto realizado nesta Fase 1 e arquivado en soporte informático para posterior retoque finalRa4.3. Obtención da información web, da tarefa anterior.

M4.1.Libro de texto (LT).M4.2. Bibliografía e prensa económica: Cinco días, Expansión, Nova+ e Revista EmprendedoresM4.3.Material para tomar notas. M4.4. Ordenador con conexión a internet para alumno e profesor M4.5.Canón de proxección.M4.6. Programa informático para elaborar plans de empresa

IA4.1.Probas de destreza.IA4.2.Revisión das tarefas dos alumnos.IA4.3.Técnicas de observación

2

A5. Avaliación.Proba escrita e desenvolvemento do proxecto empresarial correspondente á avaliación da UD.3

Tp5.1. Propoñer proba escrita, que consta dunha parte conceptual e de unha parte de procedementos, para que a realice o alumnado (1 sesión)

Tp5.2. Propoñer a realización definitiva da Fase 1 do proxecto empresarial iniciado na actividade A4 desta unidade.

Ta5.1. Realización da proba escrita que consta dunha parte conceptual e de unha parte de procedementos. (1 sesión)Ta5.2. Realización definitiva da Fase 1 do proxecto empresarial iniciado na actividade A4, arquivando dúas copias en soporte informático, unha para o profesor e outra para o alumno/a (1 sesión)

Ra5.1. Proba escrita cumprimentada da Ta5.1Ra5.2. Proxecto empresarial realizado correspondente a Ta5.2, arquivando copias en soporte informático.

M5.1.Fotocopias do exame e papel en branco, M5.2.Bolígrafo de tinta azul ou negraM5.3 Calculadora non programable.M5.4. Programa informático para elaborar plans de empresa

Para Ta5.1: IA5.1.Probas de composición e ensaio IA5.2.Probas de destreza.IA5.3.Probas obxectivas IA5.4.Revisión das tarefas dos alumnos.IA5.5.Técnicas de observaciónPara Ta5.2: IA5.1.Probas de destreza.IA5.2.Revisión das tarefas dos alumnos.IA5.3.Técnicas de observación

2

TOTAL 7

4.4 Unidade didáctica 4. Título: A forma xurídica da empresa.



4 A FORMA XURÍDICA DA EMPRESA 7



RA3. Selecciona a forma xurídica tendo en conta as implicacións legais asociadas e o proceso para a súa constitución e posta en marcha. N





0 Presentación da UD 0,20

Coñecer o concepto de empresario e a figura do empresario no tempo, así como os requisitos que son necesarios para que unha persoa poda realizar unha actividade empresarial

1Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: O empresario. Requisitos para exercer como tal.

0,60

Analizar as distintas formas xurídicas da empresa, detallando as vantaxes e as desvantaxes de cada unha delas.

2Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: Formas xurídicas das empresas.

3,40

Valorar a importancia das empresas de economía social na actividade económica e, en especial no sector das instalacións eléctricas e automáticas.

3Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: As empresas de economía social 0,60

Entender o alcance da responsabilidade legal dos empresarios en función da forma xurídica de empresa elixida.

4Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: A responsabilidade legal do empresario. 0,60

Coñecer a diferenza no tratamento fiscal para cada forma xurídica de empresa e, en virtude del, escoller a forma máis axeitada .

5Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: A fiscalizade e a elección da forma xurídica 0,60

Avaliar o proceso de ensinanzaaprendizaxe tendo en conta os criterios de avaliación.

6 Avaliación 1





CA3.1. Analizouse o concepto de persoa empresaria, así como os requisitos que cómpren para desenvolver a actividade empresarial.


S 1/5

CA3.2. Analizáronse as formas xurídicas da empresa e determinándose as vantaxes e as desvantaxes de cada unha en relación coa súa idea de negocio.

Ídem.S 1/5

CA3.3. Valorouse a importancia das empresas de economía social no sector das instalacións eléctricas e automáticas.

Ídem. N 1/5

CA3.4. Especificouse o grao de responsabilidade legal das persoas propietarias da empresa en función da forma xurídica elixida.

Ídem. S 1/5




CA3.5. Diferenciouse o tratamento fiscal establecido para cada forma xurídica de empresa.

Ídem. N 1/5


4.4.e Contidos

Contidos

Presentación da UD. 04: A FORMA XURÍDICA DA EMPRESALectura do artigo da Revista Emprendedores: “Cómo tramitar o plan xurídicoformal da túa empresa?”Páxinas web habituais: http://www.crearempresas.com, http://www.emprendedores.es, http://www.bicgalicia.es, www.fuentesestadisticas.comhttp://www.emprendedorestv.es, http://www.ideasenmarcha.com, http://www.videosdeemprendedore.blogpot.com

CA3.1. BC2.5. A persoa empresaria. Requisitos para o exercicio da actividade empresarial

Concepto de empresarioVisión histórica da figura do empresario.Requisitos legais e persoais para ser empresario

CA3.2.BC3.1. Formas xurídicas das empresas.

O empresario individualA sociedade civilA comunidade de bensA sociedade colectivaA sociedade comanditariaA sociedade de responsabilidade limitadaA sociedade de responsabilidade limitada nova empresaA sociedade anónimaA sociedade laboralA sociedade cooperativa.Vantaxes e inconvenientes das principais formas xurídicas de empresas.

CA3.3.A economía social: Valoración das sociedades laborais e cooperativasImportancia da economía social en xeral e no sector

CA3.4.BC3.2. A responsabilidade legal do empresario.

Responsabilidade limitadaResponsabilidade ilimitadaResponsabilidade subsidiariaResponsabilidade solidaria.

CA3.5. BC3.3. A fiscalizade da empresa como variable para a elección da forma xurídica.

A fiscalizade da empresario individual.A fiscalizade do empresario constituído como sociedade.











Tp0.1 Presentación da UD por parte do profesor; os seus obxectivos, os contidos e os tipos de actividades que se desenvolverán, situando esta UD no módulo. Como elemento motivador e utilizando a prensa ou internet, mostrarase a forma xurídica de varias empresas para motivar ao alumnado




0,20

A1. O empresario. Requisitos para exercer como talPretendese coñecer o concepto de empresario e a figura do empresario no tempo, así como os requisitos que son necesarios para que unha persoa poda realizar unha actividade empresarial

Tp1.1 Motivar o debate o redor da actividadeTp1.2 Explicar contidos da actividade. Tp1.3 Propoñer cuestións e supostos prácticos sobre a actividade e comprobar e corrixir as respostas dos alumnosTp1.4 Remotivar o debate Tp1.5 Proposta de visita a sitios Web relacionados coa tarefa encomendada





A2. Formas xurídicas das empresas.Quérese analizar as distintas formas xurídicas da empresa, detallando as vantaxes e as desvantaxes de cada unha delas, para poder tomar una decisión sobre a forma particular mais vantaxosa.

Tp2.1 Motivar o debate o redor da actividadeTp2.2 Explicar contidos da actividade, Tp2.3 Propoñer cuestións e supostos prácticos sobre a actividade e comprobar e corrixir as respostas dos alumnosTp2.4 Remotivar o debate Tp2.5 Proposta de visita a sitios Web relacionados coa tarefa encomendada

Ta2.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta2.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade, contrastándoa coa do LT (libro de texto).Ta2.3 Realizar as cuestións e supostos prácticos propostos polo profesor e corrixir as súas respostas, con casos específicos de SL, SA, SAL, SLL e SCoop.Ta2.4. Participar na reapertura do debate.Ta2.5. Visitar os sitios web propostos e realizar a tarefa encomendada




A3. As empresas de economía socialPreténdese valorar a importancia das empresas de economía social, como as cooperativas e as sociedades laborais, na actividade económica e, en

Tp3.1 Motivar o debate o redor da actividadeTp3.2 Explicar contidos da actividade, Tp3.3 Propoñer cuestións e supostos prácticos sobre a actividade e comprobar e corrixir as respostas dos alumnos

Ta3.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta3.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade, contrastándoa coa do LT (libro de texto).Ta3.3 Realizar as cuestións e supostos prácticos propostos polo

Ra3.1. Realización e participación nun debate.Ra3.2. Comprender e coñecer oscontidos da actividadeRa3.3. Cuestións e supostos prácticos resoltos, comprendidos e arquivados en soporte informático ou en soporte

M3.1.Libro de texto (LT).M3.2. Bibliografía e prensa económica: Cinco días, Expansión, Nova+ e Revista Emprendedores M3.3.Material para tomar notas. M3.4. Ordenador con conexión a


0,60


especial no sector das instalacións eléctricas e automáticas.

Tp3.4 Remotivar o debate Tp3.5 Proposta de visita a sitios Web relacionados coa tarefa encomendada

profesor e corrixir as súas respostas.Ta3.4. Participar na reapertura do debate.Ta3.5. Visitar os sitios web propostos e realizar a tarefa encomendada

papel.Ra3.4. Participación na reapertura do debate.Ra3.5. Obtención da información web, realización e arquivo da tarefa encomendada

internet para alumno e profesor M3.5.Canón de proxección.

A4. A responsabilidade legal do empresario.Coa actividade quérese entender o alcance da responsabilidade legal dos empresarios en función da forma xurídica de empresa elixida.






A5. A fiscalizade e a elección da forma xurídica.Quérese coñecer a diferenza no tratamento fiscal para cada forma xurídica de empresa e, en virtude del, escoller a forma xurídica máis axeitada.






A6. Avaliación.Proba escrita e desenvolvemento do proxecto empresarial correspondente á avaliación da UD.4


Ta6.1. Realización da proba escrita que consta dunha parte conceptual e de unha parte de procedementos. (1 sesión)

Ra6.1. Proba escrita cumprimentada da Ta6.1

M6.1.Fotocopias do exame e papel en branco, M6.2.Bolígrafo de tinta azul ou negraM6.3 Calculadora non programable.


1

TOTAL 7

4.5 Unidade didáctica 5. Título: Trámites administrativos para a constitución da empresa.



5 TRÁMITES ADMINISTRATIVOS PARA A CONSTITUCIÓN DA EMPRESA 7



RA3. Selecciona a forma xurídica tendo en conta as implicacións legais asociadas e o proceso para a súa constitución e posta en marcha. N






Coñecer os trámites esixidos pola lexislación para a constitución e posta en marcha dunha pequena ou mediana empresa en función da súa forma xurídica.

1 Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: Proceso administrativo de constitución e posta en marcha dunha empresa.

1,80

Identificar as vías de asesoramento e xestión administrativa externas á hora de pór en marcha unha pequena ou mediana empresa.

2 Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema:Asesoramento para a elaboración dun proxecto empresarial e para a posta en marcha da empresa.

0,50

Analizar as axudas e subvencións para a creación e posta en marcha de empresas de instalacións eléctricas e automáticas tendo en conta a súa localización.

3 Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema:Axudas e subvencións para a creación dunha empresa

0,50

Incluír no plan de empresa información relativa á elección da forma xurídica, os trámites administrativos, as axudas e as subvencións.

4 Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema:Elaboración do proxecto de empresa: Inclusión da forma xurídica e Tramites administrativos.

2

Avaliar o proceso de ensinanzaaprendizaxe tendo en conta os criterios de avaliación.

5 Avaliación 2





CA3.6. Identificáronse os trámites esixidos pola lexislación para a constitución dunha pequena ou mediana empresa en función da súa forma xurídica.


S 1/4

CA3.7. Identificáronse as vías de asesoramento e xestión administrativa externas á hora de pór en marcha unha pequena ou mediana empresa.

Ídem.N 1/4

CA3.8. Analizáronse as axudas e subvencións para a creación e posta en marcha de empresas de instalacións eléctricas e automáticas tendo en conta a súa localización.

Ídem.N 1/4

CA3.9. Incluíuse no plan de empresa información relativa á elección da forma xurídica, os trámites administrativos, as axudas e as subvencións.

Técnicas de probas (Probas de destreza e probas obxectivas), Revisión das tarefas dos alumnos e Técnicas de observación (٭)

S 1/4





4.5.e Contidos

Contidos

Presentación da UD. 05: TRÁMITES ADMINISTRATIVOS PARA A CONSTITUCIÓN DA EMPRESALectura do artigo da Revista Emprendedores: “Cánto che costa poñer en marcha a túa empresa?”Páxinas web habituais: http://www.crearempresas.com, http://www.emprendedores.es, http://www.bicgalicia.es, www.fuentesestadisticas.comhttp://www.emprendedorestv.es, http://www.ideasenmarcha.com, http://www.videosdeemprendedore.blogpot.com

CA3.6. BC3.4. Proceso administrativo de constitución e posta en marcha dunha empresa.

Adquisición da personalidade:Personalidade física: empresario individual e comunidade de bensPersonalidade xurídica: sociedades mercantís.

Certificación negativa de denominación socialApertura dunha conta bancariaEstatutos da sociedadeSolicitude de cualificación previa do proxecto de estatutosOutorgamento da escritura pública de constituciónPago do imposto de transmisións patrimoniais e actos xurídicos documentadosSolicitude do código de identificación fiscalInscrición nos rexistros (Rexistro Mercantil ou Rexistro xeral de Cooperativas ou Rexistro Administrativo de Sociedades Laborais da Comunidades Autónoma, segundo corresponda).

Trámites de carácter xeral:Trámites no Ministerio de Economía e Facenda

Declaración de alta no IAE.Declaración censual.

Trámites ante o Rexistro MercantilSociedades limitadas: Libro de Rexistro de socios ou de ParticipaciónsSociedades anónimas: Libro de accións ao portador e Libro de accións nominativas.

Trámites ante o Rexistro de Cooperativas: Libro rexistro de socios, Libro rexistro de asociados e Libro rexistro de aportacións de capital.

Trámites no concello:Licenza de actividades e instalacións (ou Licenza de apertura)Licenza de obras.

Tramites no Ministerio de Emprego e Seguridade SocialInscrición da empresa na Seguridade Social.Alta no Réxime Especial de autónomos da Seguridade SocialAlta no Réxime xeral da Seguridade Social dos traballadoresComunicación de apertura do centro de traballo.Adquisición y selado do Libro de visitas e do Libro de matrícula do persoal

CA3.7. BC3.5. Vías de asesoramento para a elaboración dun proxecto empresarial e para a posta en marcha da empresa.

Tramitación medinte portelo únicoAsesoramento do Portelo único empresarial virtualConstitución de empresas por vía telemática (CIRCE)

Portal PYMEOs puntos de asesoramentoO sistema de tramitación telemáticaO documento único electrónico (DUE)

Asesoramento e axudas das Cámaras de comercio e das Confederacións empresariaisAsesoramento do IGAPE. BIC Galicia

CA3.8. BC3.6. Axudas e subvencións para a creación dunha empresa de instalacións eléctricas e automáticas.

Axudas e subvencións da Comunidade Autónoma de Galicia. O IGAPE.Consellerías diversas

Axudas e subvencións do Estado central.Ministerio de EconomíaO IPYME

Axudas e subvencións dos entes locais (Deputacións e concellos)

CA3.9. BC3.7. Plan de empresa: elección da forma xurídica, trámites administrativos, e xestión de axudas e subvencións.

Aplicación á elaboración do proxecto empresarial da elección da forma xurídica. Aplicación á elaboración do proxecto empresarial dos trámites administrativos.Aplicación á elaboración do proxecto empresarial da xestión de axudas e subvencións.











Tp0.1 Presentación da UD por parte do profesor; os seus obxectivos, os contidos e os tipos de actividades que se desenvolverán, situando esta UD no módulo. Como elemento motivador e utilizando a prensa ou internet, mostrarase as axudas establecidas polo IGAPE para constituír unha empresa en Galicia co obxecto de motivar ao alumnado




0,20

A1. Proceso administrativo de constitución e posta en marcha dunha empresa.Coñecer os trámites esixidos pola lexislación para a constitución e posta en marcha dunha pequena ou mediana empresa




M1.1.Libro de texto (LT).M1.2. Bibliografía e prensa económica: Cinco días, Expansión, Nova+ e Revista Emprendedores M1.3.Material para tomar notas. M1.4. Ordenador con conexión a internet para alumno e profesor M1.5.Canón de proxección.


A2. Asesoramento para a elaboración dun proxecto empresarial e para a posta en marcha da empresa.Identificar as vías de asesoramento e de xestión administrativa externas á hora de pór en marcha unha pequena ou mediana empresa.






A3. Axudas e subvencións para a creación dunha empresaAnalizar as axudas e subvencións para a creación e posta en marcha de empresas, particularizando para o caso de empresas de instalacións

Tp3.1 Motivar o debate o redor da actividadeTp3.2 Explicar contidos da actividade, Tp3.3 Propoñer cuestións e supostos prácticos sobre a actividade e comprobar e corrixir as respostas dos alumnos

Ta3.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta3.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade, contrastándoa coa do LT (libro de texto).Ta3.3 Realizar as cuestións e supostos prácticos propostos polo

Ra3.1. Realización e participación nun debate.Ra3.2. Comprender e coñecer oscontidos da actividadeRa3.3. Cuestións e supostos prácticos resoltos, comprendidos e arquivados en soporte informático ou en soporte

M3.1.Libro de texto (LT).M3.2. Bibliografía e prensa económica: Cinco días, Expansión, Nova+ e Revista Emprendedores.M3.3.Material para tomar notas. M3.4. Ordenador con conexión a


0,50


eléctricas e automáticas Tp3.4 Remotivar o debate Tp3.5 Proposta de visita a sitios Web relacionados con tarefa encomendada

profesor e corrixir as súas respostas.Ta3.4. Participar na reapertura do debate.Ta3.5. Visitar os sitios web propostos e realizar a tarefa encomendada

papel.Ra3.4. Participación na reapertura do debate.Ra3.5. Obtención da información web, realización e arquivo da tarefa encomendada

internet para alumno e profesor M3.5.Canón de proxección.

A4. Elaboración do proxecto de empresa: Inclusión da forma xurídica e Tramites administrativosElaborar parcialmente un plan de empresa tal que inclúa información relativa á elección da forma xurídica, os trámites administrativos e as axudas e as subvencións. (Fase 2)

Tp4.1 Motivar o debate o redor da actividadeTp4.2 Explicar contidos da actividade e manexo de programa informático para elaborar plans de empresa. Tp4.3 Propoñer a elaboración dun plan de empresa na Fase 2 a partir dunha idea previa (Actividade A7 da UD 1) e da Fase 1 (UD 3)Tp4.4 Asesorar, guiar e corrixir a realización do plan de empresaTp4.5 Proposta de visita a sitios Web relacionados con tarefa encomendada

Ta4.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta4.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade e manexar o programa informático para a elaborar plans de empresa.Ta4.3 Realizar un plan de empresa na Fase 2 a partires dunha idea previa (Actividades A7 da UD1) e da Fase 1 (UD 3)Ta4.4. Visitar os sitios web propostos para realizar a tarefa anterior

Ra4.1. Realización e participación nun debate.Ra4.2. Comprender e coñecer oscontidos da actividadeRa4.3. Proxecto realizado nesta Fase 2, arquivado en soporte informático para posterior retoque final.Ra4.4. Obtención da información web da tarefa anterior.


IA4.1.Probas de destreza.IA4.2.Revisión das tarefas dos alumnos.IA4.3.Técnicas de observación

2

A5. Avaliación.Proba escrita e desenvolvemento do proxecto empresarial na Fase 2 correspondente á avaliación da UD.5


Tp5.2. Propoñer a realización definitiva da Fase 2 do proxecto empresarial, fase iniciada na actividade A4 desta UD 5. (1 sesión)

Ta5.1. Realización da proba escrita que consta dunha parte conceptual e de unha parte de procedementos. (1 sesión)Ta5.2. Realización definitiva da Fase 2 do proxecto empresarial iniciado na actividade A4 desta UD 5, arquivando dúas copias en soporte informático, unha para o profesor e outra para o alumno/a (1 sesión)

Ra5.1. Proba escrita cumprimentada da Ta5.1Ra5.2. Proxecto empresarial realizado correspondente a Ta5.2, arquivando copias en soporte informático.

M5.1.Fotocopias do exame e papel en branco, M5.2.Bolígrafo de tinta azul ou negraM5.3 Calculadora non programable.M5.4. Programa informático para elaborar plans de empresa

Para Ta5.1: IA5.1.Probas de composición e ensaio IA5.2.Probas de destreza.IA5.3.Probas obxectivas IA5.4.Revisión das tarefas dos alumnos.IA5.5.Técnicas de observaciónPara Ta5.2: IA5.1.Probas de destreza.IA5.2.Revisión das tarefas dos alumnos.IA5.3.Técnicas de observación

2

TOTAL 7

4.6 Unidade didáctica 6. Título: A contabilidade na empresa.



6 A CONTABILIDADE NA EMPRESA. 8



RA4. Realiza actividades de xestión administrativa e financeira básica dunha pequena ou mediana empresa, identifica as principais obrigas contables e fiscais, e formaliza a documentación.

N






Coñecer os conceptos básicos de contabilidade, así como as técnicas de rexistro da información contable: activo, pasivo, patrimonio neto, ingresos, gastos e contas anuais.

1 Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: A contabilidade na empresa 3

Manexar as técnicas básicas de análise da información contable, en especial no referente ao equilibrio da estrutura financeira e á solvencia, á liquidez e á rendibilidade da empresa.

2 Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: Análise da información contable 2,80






CA4.1. Analizáronse os conceptos básicos de contabilidade, así como as técnicas de rexistro da información contable: activo, pasivo, patrimonio neto, ingresos, gastos e contas anuais.


S 1/2

CA4.2. Describíronse as técnicas básicas de análise da información contable, en especial no referente ao equilibrio da estrutura financeira e á solvencia, á liquidez e á rendibilidade da empresa.


N 1/2


4.6.e Contidos

Contidos

Presentación da UD. 06: A CONTABILIDADE NA EMPRESA.

Lectura do artigo de Fernando Trías de Bés: “Qué me pasa, doutor?

Contidos

Páxinas web habituais: http://www.crearempresas.com, http://www.emprendedores.es, http://www.bicgalicia.es, www.fuentesestadisticas.comhttp://www.emprendedorestv.es, http://www.ideasenmarcha.com, http://www.videosdeemprendedore.blogpot.com

CA4.1. BC4.2. Concepto e nocións básicas de contabilidade: activo, pasivo, patrimonio neto, ingresos, gastos e contas anuais.

A contabilidade na empresaFunción da contabilidadeLibros contables obrigatoriosAs contas anuais

O balanceA estrutura do balanceAs contas de amortizaciónA conta de perdas e ganancias. Distintos resultadosA mecánica contable Os asentos contablesO ciclo contable

Exercicios de organización de balancesExercicios de organización da conta de perdas e ganancias

CA4.2. BC4.3. Análise da información contable: equilibrio da estrutura financeira e ratios financeiras de solvencia, liquidez e

rendibilidade da empresa.Análise do balance

Equilibrio da estrutura financeira e fondo de manobraSituacións de equilibrio financeiroPrincipais ratios de equilibrio financeiro (Solvencia, Garantía, Liquidez, Dispoñibilidade)

Análise da Conta de Perdas e gananciasAnálise en valores absolutosAnálise mediante porcentaxesA rendibilidade da empresa (Rendibilidade económica e Rendibilidade financeira).

Exercicios de análise de balancesExercicios de análise de contas de perdas e ganancias.











Tp0.1 Presentación da UD por parte do profesor; os seus obxectivos, os contidos e os tipos de actividades que se desenvolverán, situando esta UD no módulo. Como elemento motivador e utilizando a prensa ou internet, mostrarase o Balance e a Conta de PyG de Telefónica do ano anterior co obxecto de motivar ao alumnado




0,20

A1. A contabilidade na empresaPreténdese coñecer os conceptos básicos de contabilidade, así como as técnicas de rexistro da información contable: activo, pasivo, patrimonio neto, ingresos, gastos e contas anuais.

Tp1.1 Motivar o debate o redor da actividadeTp1.2 Explicar contidos da actividade. Tp1.3 Propoñer cuestións e, a lo menos, dous exercicios prácticos de organización de balances e outros dous de organización da conta de PyG e comprobar e corrixir as respostas dos alumnosTp1.4 Remotivar o debate Tp1.5 Proposta de visita a sitios Web relacionados con tarefa encomendada

Ta1.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta1.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade, contrastándoa coa do LT (libro de texto).Ta1.3 Realizar as cuestións e supostos prácticos de organización de balances e de conta de PyG propostos polo profesor e corrixir as súas respostas.Ta1.4. Participar na reapertura do debate.Ta1.5. Visitar os sitios web propostos e realizar a tarefa encomendada




A2. Análise da información contableQuérese que se saiba manexar as técnicas básicas de análise da información contable, en especial no referente ao equilibrio da estrutura financeira e á solvencia, á liquidez e á rendibilidade da empresa.

Tp2.1 Motivar o debate o redor da actividadeTp2.2 Explicar contidos da actividade, Tp2.3 Propoñer cuestións e, a lo menos, dous exercicios prácticos de análise de balances e outros dous de análise da conta de PyG e comprobar e corrixir as respostas dos alumnosTp2.4 Remotivar o debate Tp2.5 Proposta de visita a sitios Web relacionados con tarefa encomendada

Ta2.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta2.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade, contrastándoa coa do LT (libro de texto).Ta2.3 Realizar as cuestións e supostos prácticos de análise de balances e de conta de PyG propostos polo profesor e corrixir as súas respostas.Ta2.4. Participar na reapertura do debate.Ta2.5. Visitar os sitios web propostos e realizar a tarefa encomendada




A3. Avaliación.Proba escrita correspondente á avaliación da UD.6

Tp3.1. Propoñer a realización de unha proba escrita conceptual para que a realice o alumnado (1 sesión)

Tp3.2. Propoñer a realización de unha proba escrita de procedementos

Ta3.1. Realización da proba escrita conceptual (1 sesión)

Ta3.2. Realización da proba escrita de procedementos (balances e conta de PyG) (1 sesión)

Ra3.1. Proba escrita conceptual cumprimentada da Ta3.1Ra3.2. Proba escrita de procedementos (balances y conta de PyG) cumprimentada da Ta3.2

Para Ta3.1: M3.1.Fotocopias do exame e papel en branco, M3.2.Bolígrafo de tinta azul ou negraM3.3 Calculadora non

Para Ta3.1: IA3.1.Probas de composición e ensaio IA3.2.Probas obxectivas IA3.3.Revisión das tarefas dos alumnos.

2


(balances e conta de PyG) para que a realice o alumnado (1 sesión)

programable.Para Ta3.2: O do apartado anterior mais outro calquera que considere oportuno o alumno/a

IA3.4.Técnicas de observaciónPara Ta3.2: IA3.1.Probas de destreza.IA3.2.Revisión das tarefas dos alumnos.IA3.3.Técnicas de observación

TOTAL 7

4.7 Unidade didáctica 7. Título: A viabilidade económica e financeira do proxecto empresarial.



7 A VIABILIDADE ECONÓMICA E FINANCEIRA DO PROXECTO EMPRESARIAL. 7



RA4. Realiza actividades de xestión administrativa e financeira básica dunha pequena ou mediana empresa, identifica as principais obrigas contables e fiscais, e formaliza a documentación. N






Coñecer as distintas fontes de financiamento as que pode acudir unha pequena ou mediana empresa do sector 1 Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema:

O financiamento e a súas fontes 1

Realizar un estudio de viabilidade económica e financeira dunha PEME do sector para incluílo no plan de empresa. 2

Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: A viabilidade económica e financeira do proxecto empresarial

3,80






CA4.5. Elaborouse o plan financeiro e analizouse a viabilidade económica e financeira do proxecto empresarial.


S 1


4.7.e Contidos

Contidos

Presentación da UD. 07: A VIABILIDADE ECONÓMICA E FINANCEIRA DO PROXECTO EMPRESARIAL.

Lectura do artigo da Revista Emprendedores: “Viable… ou non viable?”


CA4.5. BC4.1. Análise das necesidades de investimento e das fontes de financiamento dunha pequena e dunha mediana empresa

no sector das instalacións eléctricas e automáticas.O financiamento dunha pequena empresa

Concepto de financiamentoO autofinanciamentoO financiamento externo

As ampliacións de capital








Contidos

Axudas e subvenciónsO financiamento co pasivo non corrente

Préstamos bancarios a longo prazoEmisión de obrigaciónsLeasingRenting

O financiamento co pasivo correnteCréditos de provedoresFactoringDesconto de efectosPréstamos e créditos bancarios a curto prazo

A inversiónFactores que inciden na inversiónMétodos de selección de inversións

Métodos estáticos: Pay-back ou prazo de recuperaciónMétodos dinámicos: Valor actual neto (VAN) e Taxa interna de rendibilidade (TIR)

Os presupostos nunha empresa. Tipos

BC4.4. Plan financeiro: estudo da viabilidade económica e financeiraA finalidade do plan financeiro dun proxecto empresarial.Análise do Balance previsional do proxecto empresarial.Análise da Conta de Resultados previsional do proxecto empresarialA previsión de tesourería do proxecto empresarialO limiar de rendibilidade do proxecto empresarialO VAN e a TIR do proxecto empresarial.




Tp0.1 Presentación da UD por parte do profesor; os seus obxectivos, os contidos e os tipos de actividades que se desenvolverán, situando esta UD no módulo. Como elemento motivador e utilizando a prensa ou internet, mostrarase o Plan financeiro dun proxecto empresarial posto en practica co obxecto de motivar ao alumnado




0,20

A1. O financiamento e as súas fontes.Coñecer as distintas fontes de financiamento as que pode acudir unha pequena ou mediana empresa do sector






A2. A viabilidade económica e financeira do proxecto empresarialPreténdese realizar un estudio de viabilidade económica e financeira dunha PEME do sector para incluílo no plan de empresa (Fase 3).

Tp2.1 Motivar o debate o redor da actividadeTp2.2 Explicar contidos da actividade e manexo de programa informático para elaborar plans de empresa.Tp2.3 Propoñer cuestións e supostos prácticos sobre a actividade e comprobar e corrixir as respostas dos alumnos.Tp2.4 Propoñer a elaboración dun plan de empresa na Fase 3 a partir dunha idea previa (Actividade A7 da UD 1), da Fase 1 (Actividade A4 da UD 3) e da Fase 2 (Actividade A4 da UD 5).Tp2.5 Asesorar, guiar e corrixir a realización do plan de empresa.Tp2.6 Proposta de visita a sitios Web relacionados con tarefa encomendada

Ta2.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta2.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade e manexar o programa informático para a elaborar plans de empresa.Ta2.3 Realizar as cuestións e supostos prácticos propostos polo profesor e corrixir as súas respostas.Ta2.4 Realizar un plan de empresa na Fase 3 a partires dunha idea previa (Actividades A7 da UD1), da Fase 1 (Actividade A4 da UD 3) e da Fase 2 (Actividade A4 da UD 5).Ta2.5. Visitar os sitios web propostos para realizar a tarefa anterior

Ra2.1. Realización e participación nun debate.Ra2.2. Comprender e coñecer oscontidos da actividadeRa2.3. Cuestións e supostos prácticos resoltos, comprendidos e arquivados en soporte informático ou en soporte papel.Ra2.4. Proxecto realizado nesta Fase 3, arquivado en soporte informático para posterior retoque final.Ra2.5. Obtención da información web da tarefa encomendada



3,80

A3. Avaliación.Proba escrita e de

Tp3.1. Propoñer proba escrita, que consta dunha parte conceptual e de

Ta3.1. Realización da proba escrita que consta dunha parte conceptual e

Ra3.1. Proba escrita cumprimentada da Ta3.1

M3.1.Fotocopias do exame e papel en branco,

Para Ta3.1: IA3.1.Probas de composición e

2


desenvolvemento do proxecto empresarial na Fase 3, correspondente á avaliación da UD.7

unha parte de procedementos, para que a realice o alumnado (1 sesión)

Tp3.2. Propoñer a realización definitiva da Fase 3 do proxecto empresarial, fase iniciada na actividade A2 desta UD 7. (1 sesión)

de unha parte de procedementos. (1 sesión)Ta3.2. Realización definitiva da Fase 3 do proxecto empresarial iniciado na actividade A2 desta UD 7, arquivando dúas copias en soporte informático, unha para o profesor e outra para o alumno/a (1 sesión)

Ra3.2. Proxecto empresarial realizado correspondente a Ta3.2, arquivando copias en soporte informático.

M3.2.Bolígrafo de tinta azul ou negraM3.3 Calculadora non programable.M3.4. Programa informático para elaborar plans de empresa

ensaio IA3.2.Probas de destreza.IA3.3.Probas obxectivas IA3.4.Revisión das tarefas dos alumnos.IA3.5.Técnicas de observaciónPara Ta3.2: IA3.1.Probas de destreza.IA3.2.Revisión das tarefas dos alumnos.IA3.3.Técnicas de observación

TOTAL 7

4.8 Unidade didáctica 8. Título: A fiscalizade na empresa



8 A FISCALIZADE NA EMPRESA 7









Coñecer as obrigas fiscais básicas dunha PEME do sector das instalacións eléctricas e automáticas: declaración censual, IAE, liquidacións trimestrais, resumes anuais, etc.

1 Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: As obrigas fiscais dunha PEME 3,80

Identificar o calendario fiscal dunha PEME, diferenciáronse os tipos de impostos no mesmo (liquidacións trimestrais e liquidacións anuais).

2 Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: O Calendario fiscal 1,00

Avaliar o proceso de ensinanzaaprendizaxe tendo en conta os criterios de avaliación. 3 Avaliación 2,00





CA4.3. Definíronse as obrigas fiscais (declaración censual, IAE, liquidacións trimestrais, resumes anuais, etc.) dunha pequena e dunha mediana empresa relacionadas con instalacións eléctricas e automáticas, e diferenciáronse os tipos de impostos no calendario fiscal (liquidacións trimestrais e liquidacións anuais)

CA4.3.1. Definíronse as obrigas fiscais (declaración censual, IAE, liquidacións trimestrais, resumes anuais, etc.) dunha pequena e dunha mediana empresa relacionadas con instalacións eléctricas e automáticas


S 1/2

CA4.3.2. Diferenciáronse os tipos de impostos no calendario fiscal (liquidacións trimestrais e liquidacións anuais)


N 1/2


4.8.e Contidos

Contidos

Presentación da UD. 08: A FISCALIZADE NA EMPRESALectura do artigo de Fernando Trías de Bés: “Hai que pagar impostos?”Páxinas web habituais: http://www.crearempresas.com, http://www.emprendedores.es, http://www.bicgalicia.es, www.fuentesestadisticas.com





Contidos

http://www.emprendedorestv.es, http://www.ideasenmarcha.com, http://www.videosdeemprendedore.blogpot.com

CA4.3.1.BC4.5. Obrigas fiscais dunha pequena e dunha mediana empresa.

O sistema impositivo ImpostosTaxasContribucións especiais

Elementos do impostoFeito impoñibleSuxeito pasivoBase impoñibleBase liquidableTipo impositivoCota tributaria

Principais tributos que afectan á actividade empresarialTaxas e contribucións especiais (Licencias, Xestión de residuos, Expedición de documentos, etc.).Imposto sobre a renda das persoas físicas (IRPF)

Retencións e ingresos a contaPagos fraccionadosRéximes do IRPF

Estimación directa normalEstimación directa simplificadaEstimación obxectiva

Impresos oficiaisCálculo da cota tributaria

Imposto sobre sociedades (IS)Retención e ingresos a contaPagos fraccionadosCálculo da cota tributaria

Imposto sobre o valor engadido (IVE)IVE soportado e IVE repercutidoRéximes de tributación

Réxime xeralRéxime simplificadoRecargo de equivalencia

Outros impostos (IAE, IBI, ITP e AXD, IVTM)Exemplos de liquidación no IRPF e no IVEExemplos simplificados do IS

CA4.3.2.O calendario fiscalO calendario fiscal dos empresarios individuaisO calendario fiscal das sociedades







Tp0.1 Presentación da UD por parte do profesor; os seus obxectivos, os contidos e os tipos de actividades que se desenvolverán, situando esta UD no módulo. Como elemento motivador e utilizando a prensa ou internet, mostrarase as liquidacións trimestrais de IRPF dunha pequena empresa do sector co obxecto de motivar ao alumnado


Ra01. Compresión da presentación M0.1.Libro de texto (LT).M0.2. Bibliografía e prensa económica: Cinco días, Expansión, Nova+ e Revista EmprendedoresM0.3.Material para tomar notas. M0.4. Ordenador con conexión a internet para alumno e profesor M0.5.Canón de proxección.M0.6. Distintos modelos de impostos obtidos da AET.


0,20

A1. As obrigas fiscais dunha PEMECoñecer as obrigas fiscais básicas dunha PEME do sector das instalacións eléctricas e automáticas: declaración censual, IAE, liquidacións trimestrais, resumes anuais, etc.

Tp1.1 Motivar o debate o redor da actividadeTp1.2 Explicar contidos da actividade e manexo de programas informáticos de axuda da AETTp1.3 Propoñer cuestións e, a lo menos, dous exercicios prácticos de liquidación de EO e ED do IRPF e outros dous de IVE normal e simplificado e comprobar e corrixir as respostas dos alumnosTp1.4 Remotivar o debate Tp1.5 Proposta de visita a sitios Web relacionados con tarefa encomendada

Ta1.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta1.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade, contrastándoa coa do LT (libro de texto) e do manexo das aplicacións da AET.Ta1.3 Realizar as cuestións e supostos prácticos de liquidación de EO e ED do IRPF e de IVE normal e simplificado propostos polo profesor e corrixir as súas respostas.Ta1.4. Participar na reapertura do debate.Ta1.5. Visitar os sitios web propostos e realizar a tarefa encomendada


M1.1.Libro de texto (LT).M1.2. Bibliografía e prensa económica: Cinco días, Expansión, Nova+ e Revista EmprendedoresM1.3.Material para tomar notas. M1.4. Ordenador con conexión a internet para alumno e profesor M1.5.Canón de proxección.M.1.6. Manuais e guías electrónicas do IRPF(ED e EO) da páxina web da AET.M1.7. Modelos e Aplicacións informáticas da AET para realizar as liquidacións de impostos propostas.


3,80

A2. O Calendario fiscalIdentificar o calendario fiscal dunha PEME, diferenciáronse os tipos de impostos no mesmo (liquidacións trimestrais e liquidacións anuais).





IA2.1.Probas de composición e ensaio IA2.2.Probas de destreza.IA2.3.Probas obxectivas IA2.4.Revisión das tarefas dos alumnos.IA2.5.Técnicas de observación 1

A3. Avaliación. Tp3.1. Propoñer a realización de unha Ta3.1. Realización da proba escrita Ra3.1. Proba escrita conceptual Para Ta3.1: Para Ta3.1: 2


Proba escrita correspondente á avaliación da UD.8

proba escrita conceptual para que a realice o alumnado (1 sesión)

Tp3.2. Propoñer a realización de unha proba escrita de procedementos (liquidación de IRPF, IS e IVE) para que a realice o alumnado (1 sesión)

conceptual (1 sesión)

Ta3.2. Realización da proba escrita de procedementos (liquidación de IRPF, IS e IVE) (1 sesión)

cumprimentada da Ta3.1Ra3.2. Proba escrita de procedementos (liquidación de IRPF, IS e IVE) cumprimentada da Ta3.2

M3.1.Fotocopias do exame e papel en branco, M3.2.Bolígrafo de tinta azul ou negraM3.3 Calculadora non programable.Para Ta3.2: O do apartado anterior mais outro calquera que considere oportuno o alumno/a.

IA3.1.Probas de composición e ensaio IA3.2.Probas obxectivas IA3.3.Revisión das tarefas dos alumnos.IA3.4.Técnicas de observaciónPara Ta3.2: IA3.1.Probas de destreza.IA3.2.Revisión das tarefas dos alumnos.IA3.3.Técnicas de observación

TOTAL 7

4.9 Unidade didáctica 9. Título: A xestión administrativa na empresa.



9 A XESTIÓN ADMINISTRATIVA NA EMPRESA. 7









Cumprimentar con precisión e exactitude a documentación básica comercial e contable dunha empresa do sector co obxecto de familiarizarse cos trámites necesarios para a xestión da mesma

1Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: Documentación básica de carácter comercial e contable

3,20

Coñecer como se elaboran os distintos contratos entre dúas persoas ou empresas para dar ou facer algunha cousa ou prestar un servizo.

2 Explicar, debater e facer exercicios sobre o tema: Os contratos mercantís 1,60






CA4.4.Formalizouse con corrección, mediante procesos informáticos, a documentación básica de carácter comercial e contable (notas de pedido, albarás, facturas, recibos, cheques, obrigas de pagamento e letras de cambio) para unha pequena e unha mediana empresa de instalacións eléctricas e automáticas, e describíronse os circuítos que recorre esa documentación na empresa.


S 1


4.9.e Contidos

Contidos

Presentación da UD. 09: A XESTIÓN ADMINISTRATIVA NA EMPRESA.

Lectura do artigo de Fernando Trías de Bés: “Por qué planear un futuro que non se pode prever?”


CA4.4.BC4.6. Ciclo de xestión administrativa nunha empresa de instalacións eléctricas e automáticas: documentos

administrativos e documentos de pagamento.O ciclo da xestión de documentos administrativosDocumentos comerciais e contables de compravenda

O pedido. Requisitos do pedidoO albará. Requisitos do albará








Contidos

As notas de portesOperativa do albará e da nota de portes.A factura. Requisitos da facturaA factura electrónica.Documentos de pago e cobro:

O Cheque. Tipos de cheques.A letra de cambio

Persoas que interveñen nunha letra de cambioOperacións de aval, endoso e protesto.

O reciboComprobacións asociadas aos documentos de compravenda

Para a empresa compradoraPara a empresa vendedora.

Os contratosTipos de contratos mercantís

De compravendaDe prestación de servizosDe subministracións.De seguros

Elementos do contrato de compravenda (Persoais e Materiais)Obrigas do contrato de compravenda

BC4.7. Coidado na elaboración da documentación administrativofinanceira.Necesidade da pulcritude e rigorosidade na documentación administrativofinanceiraCreación de plantiñas para a documentación administrativofinanceiraUso de plantiñas informáticas para a documentación administrativofinanceiraAplicacións informáticas de xestión administrativa




Tp0.1 Presentación da UD por parte do profesor; os seus obxectivos, os contidos e os tipos de actividades que se desenvolverán, situando esta UD no módulo. Como elemento motivador e utilizando a prensa ou internet, mostrarase albarás, facturas e letras de cambio dunha pequena empresa do sector co obxecto de motivar ao alumnado


Ra01. Compresión da presentación M0.1.Libro de texto (LT).M0.2. Bibliografía e prensa económica: Cinco días, Expansión, Nova+ e Revista Emprendedores M0.3.Material para tomar notas. M0.4. Ordenador con conexión a internet para alumno e profesor M0.5.Canón de proxección.M0.6. Distintos modelos de documentos de compravenda


0,20

A1. Documentación básica de carácter comercial e contablePretendese saber cumprimentar con precisión e exactitude a documentación básica comercial e contable dunha empresa do sector co obxecto de familiarizarse cos trámites necesarios para a xestión da mesma

Tp1.1 Motivar o debate o redor da actividadeTp1.2 Explicar contidos da actividade e do manexo dunha aplicación informática de xestiónTp1.3 Propoñer cuestións e exercicios prácticos de confección de notas de pedido, albarás, facturas, recibos, cheques, obrigas de pagamento e letras de cambio e comprobar e corrixir as respostas dos alumnosTp1.4 Remotivar o debate Tp1.5 Proposta de visita a sitios Web relacionados con tarefa encomendada

Ta1.1 Participar no debate aberto polo profesor.Ta1.2 Recibir a información sobre os contidos da actividade, contrastándoa coa do LT (libro de texto), e do manexo dunha aplicación informática de xestión.Ta1.3 Realizar as cuestións e supostos prácticos de confección de notas de pedido, albarás, facturas, recibos, cheques, obrigas de pagamento e letras de cambio propostos polo profesor e corrixir as súas respostas.Ta1.4. Participar na reapertura do debate.Ta1.5. Visitar os sitios web propostos e realizar a tarefa encomendada

Ra1.1. Realización e participación nun debate.Ra1.2. Comprender e coñecer oscontidos da actividade e do manexo da aplicación informática de xestión.Ra1.3. Cuestións e supostos prácticos resoltos, comprendidos e arquivados en soporte informático ou en soporte papel.Ra1.4. Participación na reapertura do debate.Ra1.5. Obtención da información web, realización e arquivo da tarefa encomendada

M1.1.Libro de texto (LT).M1.2. Bibliografía e prensa económica: Cinco días, Expansión, Nova+ e Revista EmprendedoresM1.3.Material para tomar notas. M1.4. Ordenador con conexión a internet para alumno e profesor M1.5.Canón de proxección.M1.6. Aplicacións informáticas de xestión administrativa da empresa


3,20

A2. Os contratos mercantísQuérese coñecer como se elaboran os distintos contratos entre dúas persoas ou empresas para dar ou facer algunha cousa ou prestar un servizo.

Tp2.1 Motivar o debate o redor da actividadeTp2.2 Explicar contidos da actividade.Tp2.3 Propoñer cuestións e supostos prácticos sobre a actividade (elaborar un contrato de compravenda, ou de prestación de servizos, ou de subministracións ou de seguros) e comprobar e corrixir as respostas dos alumnosTp2.4 Remotivar o debate Tp2.5 Proposta de visita a sitios Web relacionados con tarefa encomendada



M2.1.Libro de texto (LT).M2.2. Bibliografía e prensa económica: Cinco días, Expansión, Nova+ e Revista EmprendedoresM2.3.Material para tomar notas. M2.4. Ordenador con conexión a internet para alumno e profesor M2.5.Canón de proxección.M2.6. Distintos modelos de contratos



A3. Avaliación.Proba escrita correspondente á avaliación da UD.9.

Tp3.1. Propoñer a realización de unha proba escrita conceptual para que a realice o alumnado (1 sesión)

Tp3.2. Propoñer a realización de unha proba escrita de procedementos (confección de notas de pedido, albarás, facturas, recibos, cheques, obrigas de pagamento e letras de cambio) para que a realice o alumnado (1 sesión)

Ta3.1. Realización da proba escrita conceptual (1 sesión)

Ta3.2. Realización da proba escrita de procedementos (confección de notas de pedido, albarás, facturas, recibos, cheques, obrigas de pagamento e letras de cambio) (1 sesión)

Ra3.1. Proba escrita conceptual cumprimentada da Ta3.1Ra3.2. Proba escrita de procedementos (confección de notas de pedido, albarás, facturas, recibos, cheques, obrigas de pagamento e letras de cambio) cumprimentada da Ta3.2

Para Ta3.1: M3.1.Fotocopias do exame e papel en branco, M3.2.Bolígrafo de tinta azul ou negraM3.3 Calculadora non programable.Para Ta3.2: O do apartado anterior mais outro calquera que considere oportuno o alumno/a.

Para Ta3.1: IA3.1.Probas de composición e ensaio IA3.2.Probas obxectivas IA3.3.Revisión das tarefas dos alumnos.IA3.4.Técnicas de observaciónPara Ta3.2: IA3.1.Probas de destreza.IA3.2.Revisión das tarefas dos alumnos.IA3.3.Técnicas de observación

2,00

TOTAL 7

5. Mínimos esixibles para alcanzar a avaliación positiva e os criterios de cualificación

5.1 Mínimos esixibles para alcanzar a avaliación positiva.

Loxicamente, para avaliar o proceso de aprendizaxe dos alumnos e alumnas, tomamos como referencia os resultados de aprendizaxe e os criterios de avaliación establecidos para o módulo profesional no Decreto polo que se establece o currículo do ciclo formativo de grao medio correspondente.

Pois ben, os mínimos esixibles para acadar unha avaliación positiva, ordenados por unidades didácticas (UD), e asociados aos correspondentes criterios de avaliación, son os seguintes:

UD1: CA1.1. Identificouse o concepto de innovación e a súa relación co progreso da sociedade e o aumento no benestar dos

individuos. CA1.5. Valorouse o concepto de risco como elemento inevitable de toda actividade emprendedora. CA1.7. Decidiuse a partir das ideas emprendedoras unha determinada idea de negocio do ámbito das instalacións eléctricas e

automáticas, que ha servir de punto de partida para a elaboración do proxecto empresarial. CA1.8. Analizouse a estrutura dun proxecto empresarial e valorouse a súa importancia como paso previo á creación dunha

pequena empresa.

UD2: CA2.1. Valorouse a importancia das pequenas e medianas empresas no tecido empresarial galego. CA2.2. Analizouse o impacto ambiental da actividade empresarial e a necesidade de introducir criterios de sustentabilidade

nos principios de actuación das empresas CA2.3. Identificáronse os principais compoñentes do contorno xeral que rodea a empresa e, en especial, nos aspectos

tecnolóxico, económico, social, ambiental, demográfico e cultural. CA2.4. Apreciouse a influencia na actividade empresarial das relacións coa clientela, con provedores, coas administracións

públicas, coas entidades financeiras e coa competencia como principais integrantes do contorno específico. CA2.5. Determináronse os elementos do contorno xeral e específico dunha pequena ou mediana empresa de instalacións

eléctricas e automáticas en función da súa posible localización.

UD3: CA2.12. Elaborouse un plan de empresa que inclúa a idea de negocio, a localización, a organización do proceso produtivo e

dos recursos necesarios, a responsabilidade social e o plan de márketing.

UD4: CA3.1. Analizouse o concepto de persoa empresaria, así como os requisitos que cómpren para desenvolver a actividade

empresarial. CA3.2. Analizáronse as formas xurídicas da empresa e determinándose as vantaxes e as desvantaxes de cada unha en

relación coa súa idea de negocio. CA3.4. Especificouse o grao de responsabilidade legal das persoas propietarias da empresa en función da forma xurídica

elixida.

UD5: CA3.6. Identificáronse os trámites esixidos pola lexislación para a constitución dunha pequena ou mediana empresa en función

da súa forma xurídica. CA3.9. Incluíuse no plan de empresa información relativa á elección da forma xurídica, os trámites administrativos, as axudas e

as subvencións.

UD6: CA4.1. Analizáronse os conceptos básicos de contabilidade, así como as técnicas de rexistro da información contable: activo,

pasivo, patrimonio neto, ingresos, gastos e contas anuais.

UD7: CA4.5. Elaborouse o plan financeiro e analizouse a viabilidade económica e financeira do proxecto empresarial.

UD8: CA4.3.1. Definíronse as obrigas fiscais (declaración censual, IAE, liquidacións trimestrais, resumes anuais, etc.) dunha

pequena e dunha mediana empresa relacionadas con instalacións eléctricas e automáticas.

UD9: CA4.4.Formalizouse con corrección, mediante procesos informáticos, a documentación básica de carácter comercial e

contable (notas de pedido, albarás, facturas, recibos, cheques, obrigas de pagamento e letras de cambio) para unha pequena e unha mediana empresa de instalacións eléctricas e automáticas, e describíronse os circuítos que recorre esa documentación na empresa.

5.2 Procedementos de avaliación

A avaliación pode caracterizarse como o proceso e o resultado de recollida de información sobre un alumno/a ou un grupo de clase que, en comparación cun referente, ten a finalidade de tomar decisións que afecten ás situacións de ensinanza dese alumno/a ou dese grupo. Estas

decisións baséanse na consecución das previsións realizadas nos obxectivos ou intencións.

Existen variadas formas de realizar a avaliación, e delas empregaremos tres en maior ou menor medida, escollendo as mellores propostas de cada unha delas, sendo estas:

1. Avaliación tradicional. Utilízanse en maior medida exames e probas convencionais para avaliar os alumnos/as; valorase o nivel de aprendizaxe dos alumnos/as tomando como orientación o libro de texto ou outros materiais curriculares.

2. Avaliación de produtos. Refírese á avaliación pola observación e análise dos traballos e cadernos dos alumnos, e os traballos individuais feitos en clase ou na casa.

3. Avaliación criterial. Maniféstase un maior acordo cos postulados da reforma educativa en relación coa avaliación e os criterios que, sobre esta, se fixan no currículo e sinala a maio importancia que ten na súa práctica docente, para valorar o nivel de aprendizaxe de cada un dos seus alumnos/as, os obxectivos ou competencias establecidas na programación, os criterios de avaliación.

En canto os procedementos de avaliación empregados na materia serán:

A) PROCEDEMENTOS INFORMAISa) Técnicas de observación.

A través delas a información obtense da observación da conduta o comportamento que os alumnos/as manifestan espontaneamente. Caracterízanse porque:

Non teñen como obxectivo a obtención do máximo de información, se non coñecer o comportamento natural dos alumnos en situacións espontáneas.

A situación pode ser controlada ou non. Os alumnos non necesariamente teñen conciencia de estar sendo avaliados. Existe o perigo de que quen está sendo observado altere o comportamento para quedar ben.

As técnicas de observación son aplicables en calquera momento da avaliación continua, aínda que encontran a súa maior utilidade na recollida de datos para valorar o dominio de procedementos e o desenvolvemento de actitudes durante o traballo diario dos alumnos na aula.

b) EntrevistasTeñen por obxecto a obtención de información sobre estímulos ou experiencias que poden aportar datos útiles para o coñecemento dunha conduta a través dun proceso de interrogación verbal. Estas técnicas constitúen un recurso que ofrece grandes posibilidades para a recollida de información, sobre todo no caso de alumnos que presentan problemas significativos de aprendizaxe.A súa eficacia depende dunhas mínimas condiciones na súa proposta e desenvolvemento. As características que deben reunir son, entre outras:

Evitar planeala como a única oportunidade para tratar de todo e sabelo todo do alumno. Para elo convén fixar previamente o obxecto da entrevista, non incluíndo nela máis aspectos dos necesarios.

Crear un clima relaxado, evitando os aspectos de solemnidade e todos os elementos que favorezan a idea de celada. Ter presente que pode resultar máis efectivo escoitar con atención os alumnos tratando de entendelos, que falarlles máis do

necesario. Evitar afirmacións ou xuízos de valor prematuros que podan dificultar ou romper a boa comunicación.

Debe planearse a entrevista ou diálogo de forma non directiva, co fin de suscitar a reflexión do alumno e facilitar que comunique os seus desexos, problemas e aspiracións de forma espontánea. En calquera caso haberá que seleccionar o momento adecuado para a realización da entrevista ou diálogo, procurando que non coincida con ningún acontecemento negativo, como poden ser unhas malas cualificacións ou algún conflito de clase.

c) A auto/avaliaciónA auto/avaliación vai permitir coñecer as referencias e valoracións que, sobre o proceso, poden proporcionar os alumnos. Desta forma a información obtida por outros medios poderá enriquecerse coa inclusión de matices novos.O desenvolvemento da auto/avaliación require a elaboración de cuestionarios mediante nos cales se indagará a opinión dos alumnos sobre aspectos como:

A adecuación da programación que se está desenvolvemento. A validez e coherencia do tipo de actividades deseñadas e dos instrumentos ou medios utilizados. A coordinación que se está seguindo con outras áreas. As posibles necesidades de realizar adaptacións curriculares. A revisión dos criterios de avaliación seguidos ata entonces. A revisión dos acordos tomados en reunións ou en sesións de avaliación previas. ….

B) PROCEDEMENTOS FORMAISa) Técnicas de probas.

Son aquelas nas que a información se obtén presentando ó alumno unha serie de tarefas ou cuestións que se consideran representativas da conduta a medir ou valorar. A partir da execución nas tarefas propostas ou das respostas xeradas no proceso da súa realización, infírese a presenza ou ausencia desa conduta nos alumnos. Caracterízanse porque:

Tratan de medir resultados máximos. As condicións de aplicación son estándares. As tarefas son uniformes para todos os alumnos. Os alumnos danse conta de que están sendo examinados. Existen patróns externos que nos permiten realizar as medidas.

Pertencen a este tipo de técnicas os exames e demais probas escritas e orais. En xeral, considéranse especialmente indicados para avaliar as capacidades de:

Recordar contidos relevantes xa traballados. Asociar ou establecer relacións coherentes entre contidos próximos. Expresar opinións persoais ou xuízos de valor sobre cuestiones básicas das materias tratadas. Exercitar a atención, a observación, a memoria, a discriminación de contidos, a curiosidade, o análise reflexivo, etc. Comprobar a facilidade de síntese e de abstracción.

b) Revisión das tarefas dos alumnos.A revisión das tarefas dos alumnos aporta información dunha maneira continuada, a través do análise do caderno de clase, ou dunha forma puntual, a través do análise de monografías, textos escritos, pequenas investigacións ou exercicios - problemas numéricos que periodicamente o profesor propón.Este tipo de técnica é útil para a recollida de información referida fundamentalmente a procedementos e actitudes e, en menor medida e dependendo do tipo de tarefa proposta, sobre conceptos.

5.3 Instrumentos de avaliación

Os instrumentos para a avaliación da aprendizaxe, relacionámolos de acordo ca división do apartado anterior 5.2:

A) Instrumentos para procedementos informais de avaliación1. Para as técnicas de observación

a) Controlar as intervencións orais dos alumnos a través de tarefas específicas, como ler algún parágrafo dun texto para comentalo mais tarde, que aporten valoracións, indicacións ou comentarios sobre os temas que se están a traballar nese intre, que escriban e lean traballos de redacción propia, que recorden e enuncien principios xerais, leis ou datos que resulten relevantes, que manifesten as súas dúbidas ou as dificultades para comprender determinados contidos, etc.

b) Observar o traballo do alumno, individualmente ou en grupo, en diferentes situacións, tales como: no encerado, en equipo, na aula de informática, visitas a centros de interese, etc., e comprobar o seu índice de participación, os seus niveles de razoamento, atención, expresión; as súas habilidades e destrezas; a aplicación ou desenvolvemento que fai dos conceptos; se consulta outras fontes de información; se aporta criterios ou valoracións persoais, etc.Para aproveitar mellor a información que poden aportar estas observacións, usaranse escalas e/ou listas de control nas que se recollerán de unha maneira sistematizada os aspectos observados. As listas de control conteñen unha serie de aspectos a observar, ante os que o profesor sinala a súa presenza ou ausencia durante o desenvolvemento da actividade o tarefa.

2. Para as entrevistas.Empregaranse guións máis ou menos estruturados, preparados cada caso que sexa necesaria a súa utilización, xa que a súa utilización limitarase o caso de alumnos que presentan problemas significativos de aprendizaxe.

3. Para a auto/avaliaciónPara a realización da auto/avaliación que permita coñecer as referencias e valoracións que, sobre o proceso, poden proporcionar os alumnos, empregarase a Ficha para a avaliación do profesor MD75010406i, documento do sistema de calidade do noso centro.

B) Instrumentos para procedementos formais de avaliación4. Para as técnicas de probas.

a) Probas de composición, ensaio e destreza.As probas de composición e ensaio están encamiñadas a pedir os alumnos que organicen, seleccionen e expresen as ideas esenciais dos temas tratados. Son adecuadas para realizar análise, comentarios e xuízos críticos sobre preguntas explicativas ou de desenvolvemento, textos ou calquera outro documento, visitas a exposicións e empresas, saídas culturais, asistencia a conferencias, charlas - coloquio, etc. Desde o punto de vista da intervención docente ofrecen moitas vantaxes pola diversidade de facetas que permiten avaliar no alumno: a lóxica das súas reflexións, a capacidade comprensiva e expresiva, o grao de coñecemento sobre a materia tratada, os procedementos seguidos nos seus análises, se chega a extraer unhas conclusións coherentes, etc.As probas de destrezas ou habilidades estarán constituídas por exercicios prácticos, tanto numéricos como teóricos, que poden constar de varios apartados, nalgún dos cales se pode pedir unha interpretación e valoración relativa os cálculos efectuados ou métodos empregados para a resolución do problema, valorándose especialmente a capacidade de análise e/ou de relacionar.

b) Probas obxectivas.Caracterízanse por ser breves no seu enunciado e na resposta que se demanda. Teñen, sen embargo, o inconveniente de que as respostas consideradas correctas están previamente determinadas. O uso destas probas centrarase preferentemente na recollida da información que podan aportar, antes que no rigor ou control de obxectividade da proba en se mesma. Con este criterio poden ser válidas a maioría das que actualmente están en uso, tales como:

Preguntas de resposta corta: En elas o alumno debe aportar unha información moi concreta e específica que poderá resumirse en unha frase, un dato, unha palabra, un signo, unha fórmula, etc., evidentemente referidos a cuestións de certa relevancia.

Preguntas de texto incompleto: As respostas quedan intercaladas no texto que se lles presenta ós alumnos (que deberá ser un enunciado verdadeiro ó que lle falten algunhas palabras). Son particularmente adecuadas para valorar o recordo de feitos, o dominio dunha terminoloxía exacta, o coñecemento de principios básicos, etc.

Preguntas de correspondencia ou emparellamento: Consisten en presentar dúas listas (A e B) con palabras ou frases breves dispostas verticalmente para que os alumnos establezan as relacións que consideren adecuadas entre cada palabra da columna A coa correspondente da B. Incluirase en cada ítem un número desigual de elementos entre as columnas A e B para evitar que se establezan relacións por eliminación. Están indicadas para tarefas de memorización, discriminación e coñecemento de feitos concretos.

Preguntas de opción múltiple: Constan dun tronco ou base no que se fundamenta o problema, e un número indeterminado de respostas opcionais das cales unha é a correcta e as demais son “distraccións”. Son recomendables para valorar tarefas de comprensión, aplicación, discriminación de significados, etc.

Preguntas de verdadeiro - falso: Son moi coñecidas e habituais. Poden ser útiles para medir a capacidade de distinción entre feitos e opinións, ou para mellorar a exactitude nas observacións.

5. Para revisión das tarefas dos alumnos:a) Análise de monografías, textos escritos, exercicios prácticos e pequenas investigacións.

Este tipo de tarefas ten como finalidade afondar nalgún coñecemento ou destreza específica, favorecer a adquisición de determinados procedementos e desenvolver actitudes relacionadas co rigor, o gusto pola orde e a presentación correcta, etc.É necesario establecer uns criterios previos de valoración, informar ó alumno/a dos aspectos que se terán en conta e sistematizar a recollida de información por medio de fichas, escalas ou probas das tarefas.

b) Análise do caderno de clase ou similarO caderno de clase (ou similar) do alumno é un instrumento de recollida de información útil para a avaliación continua, pois reflexa o traballo diario que realiza o alumno. A través del pódese comprobar:

Se o alumno toma apuntes correctamente. O seu nivel de comprensión, de abstracción e que ideas selecciona. O seu nivel de expresión escrita, a claridade e propiedade das súas expresións. A ortografía, a caligrafía, a composición de frases, etc. As deducións que fai da información aportada, se entendeu o contido esencial, se chega a ordenar e diferenciar os

apartados diferenciables en eses contidos. Se inclúe reflexións ou comentarios propios. Se amplía a información sobre os temas traballados consultando outras fontes. Si realiza esquemas, resumes, subliñados, etc. O coidado ou dedicación que emprega en levar ó día o seu su caderno, etc.

É necesario establecer uns criterios previos de valoración, informar ó alumno/a dos aspectos que se terán en conta e sistematizar a recollida de información por medio de fichas ou escalas, e aproveitar o momento de devolvelos cadernos para indicar cales son os aspectos que leva ben, nos que está mellorando e os que máis necesita traballar ou coidar.

5.4 Criterios de cualificación

A información para levar a cabo a avaliación da aprendizaxe virá dada por os seguintes instrumentos xa citados: Formais (Probas de composición, ensaio e destreza, Probas obxectivas e Revisión de tarefas) e Informais (Técnicas de observación, Entrevistas e Auto/avaliación)

Os instrumentos formais aplicarémolos do seguinte xeito:

Traballos (T), que englobarán Probas de composición, ensaio e destreza a realizar na casa ou centro formativo, Probas obxectivas a realizar na casa ou centro formativo, Revisión de tarefas e o Comentario da lectura dun libro proposto polo profesor na primeira avaliación, cada un co mesmo peso, que se puntuarán na escala de 0 a 10, e que contarán na cualificación das avaliacións do seguinte xeito:

Primeira e segunda avaliación: 20% da nota da avaliación.

Exames (E), que agrupan Probas de composición, ensaio e destreza a realizar nun exame e Probas obxectivas a realizar nun exame. Cualificaranse na escala de 0 a 10, e contarán na cualificación da avaliación do seguinte xeito: Primeira e segunda avaliación: 40% da nota da avaliación.

A realización dun proxecto empresarial (P), con pertenza tamén o grupo de Probas de composición, ensaio e destreza, consistente en plasmar nun documento as principais ideas de un plan de negocio a escoller polo alumno/a. Dito documento (o proxecto empresarial) ten que realizarse e presentarse por escrito, en prazo e forma, de xeito obrigatorio e defenderse de forma oral . O proxecto empresarial (P) cualificarase na escala de 0 a 10, e contará na cualificación da avaliación do seguinte xeito: Primeira e segunda avaliación: 40%. O proxecto empresarial, a lo menos, deberá incluír: a) Os obxectivos da empresa e a súa estrutura organizativa, b) Xustificación da localización da empresa, c) Análise da normativa legal aplicable, d) Plan de inversións, e) Plan financeiro, f) Plan de comercialización, g) Rendibilidade do proxecto.O/A alumno/a que non presente por escrito ou non defenda oralmente o proxecto empresarial suspenderá a materia.

Na avaliación dos traballos (T) , exames (E) e proxecto empresarial (P), utilizaranse os criterios conceptuais, que pesarán o 50%, e procedimentais ou habilidades, que pesarán o outro 50%.

Os exames (E), orais ou escritos, terán, salvo excepcións puntuais, unha parte “teórica” (Probas de composición e ensaio e Probas obxectivas) e unha parte práctica, normalmente, supostos ou problemas numéricos ou teóricos (Probas de destreza). Por cada unidade didáctica (UD) realizarase un exame, polo tanto durante o curso realizaranse nove exames. Habitualmente, cada exame das mencionadas constará de:

a) Preguntas de Probas obxectivas ou de tipo conceptual, algunha das cales, ou todas, pode ser de tipo test, de textos mutilados, verdadeiro-falso, etc., co obxectivo de comprobalos conceptos.

b) Pregunta ou preguntas de Probas de composición e ensaio, ou de tipo explicativo, análise e comentario, co obxectivo de comprobalos conceptos organizados.As partes a) e b) pesarán o 50% na cualificación do exame.

c) Preguntas de Probas de destreza ou tipo práctico (problemas numérico/teóricos), co obxectivo e comprobalos procedementos ou habilidades.A parte c) pesará o 50% na cualificación do exame.Por razóns de extensión, as partes a) e b) pódense realizar nunha sesión lectiva distinta da parte c), pero o conxunto das tres formarán unha unidade homoxénea, é dicir, un exame.

As preguntas das Probas obxectivas ou cortas, que non sexan tipo test o textos mutilados, deben contestarse concreta e brevemente (de 1 a 5 lígneas escritas). Valorarase a precisión e o rigor con que se definan os conceptos.

Nas preguntas das Probas de composición e ensaio ou de tipo explicativo valorarase a coherencia e a orde nas exposicións así como a corrección na expresión e na utilización da linguaxe científica. Asómesmo, terase en conta as capacidades de síntese e de distinción entre o principal e o accesorio. A valoración graduarase atendendo a claridade expositiva e a utilización axeitada dos conceptos fundamentais.

Os exercicios prácticos das Probas de destreza poden constar de varios apartados, nalgún dos cales se pode pedir una interpretación e valoración relativa os cálculos efectuados ou métodos empregados para a resolución do problema, valorándose especialmente a capacidade de análise e/ou de relacionar. Sempre que proceda, valorarase positivamente a correcta utilización das representacións gráficas así como a interpretación das mesmas. Na valoración de cada un dos apartados nos que se pida efectuar un cálculo, terase en conta non só o resultado puntual senón tamén a corrección (coherencia) do planeamento. (O planeamento correcto puntuará o 50%).

Os instrumentos informais (Técnicas de observación, Entrevistas e Auto/avaliación) utilizaranse para cualificar as actitudes. Nas escalas ou listas de control utilizadas para valorar a cualificación non se terá en conta a asistencia a clase nin o comportamento. A razón é que o ser a asistencia a clase por parte do alumnado un deber, non se premiará o seu cumprimento na cualificación do alumnado; ase mesmo, tampouco penalizará na cualificación o incumprimento de dito deber, xa que a penalización de este feito está recollida de outro xeito, e de forma cerrada, en normas legais de ámbito superior e non sería lícito penalizar un mesmo feito dúas veces. O mesmo razoamento aplícase o comportamento.

Por outro lado, a cualificación obtida nos instrumentos informais, como logo veremos, servirá para corrixir as cualificacións das avaliacións parciais e final con valores comprendidos entre –1 e +1, outorgados polo profesor de acordo cos datos das escalas ou listas de control utilizadas cando se leven a cabo actividades na aula que, aínda que sendo subxectiva, non é arbitraria.

A duración académica do módulo de Empresa e iniciativa emprendedora é, practicamente, dun curso semestral en período ordinario, ao impartirse no segundo ano do ciclo formativo, xa que no último trimestre de dito ano o alumnado incorporase as empresa para realizar a FCT.Polo tanto, no curso realizaranse dúas avaliacións parciais: unha a mediados de decembro e a segunda a finais de marzo. Por esta razón faremos referencia a dúas avaliacións parciais no curso académico.

Os posibles casos de cualificación resolveranse do seguinte xeito:

a) Caso de avaliacións parciaisA cualificación da primeira e segunda avaliación virá dada pola expresión NA = 0,40E + 0,40P + 0,20T, onde NA é a cualificación sobre 10 obtida na avaliación; E é a cualificación sobre 10 da media dos exames realizados na avaliación; P é a puntuación sobre 10 acadada na avaliación polo proxecto empresarial, e T é a puntuación media sobre 10 acadada nunha avaliación polos traballos.O existir dúas avaliacións parciais, primeira e segunda, haberán dúas cualificacións provisionais, unha por avaliación, do tipo

NA1 = 0,40E1 + 0,20T1 + 0,40P1

NA2 = 0,40E2 + 0,20T2 + 0,40P2

Para aprobar unha avaliación parcial provisional ten que ser NA1 ≥ 5; NA2 ≥ 5, que, no caso de que se cumpra, pasará de provisional a definitiva.Para cada avaliación provisional suspensa establecese a súa correspondente recuperación, que se celebrarán fora das sesións lectivas.Para obter a cualificación de recuperación, NR , aplicarase a expresión NR = 0,40ER + 0,20T + 0,40P, onde ER corresponde á cualificación sobre 10 do exame de recuperación, que comprenderá tódalas unidades didácticas da correspondente avaliación; P é a puntuación sobre 10 acadada na avaliación polo proxecto empresarial, que pode ser modificado polo alumno para mellorar a súa cualificación, e T é a puntuación media sobre 10 acadada nunha avaliación polos traballos.O longo do curso haberá dúas posibles recuperacións con cualificación NR1 e NR2. Entenderase aprobada a recuperación si NR1 ≥ 5; NR2 ≥ 5, cualificación que pasaría a definitiva da avaliación parcialPara o alumnado non presentado a unha recuperación, a cualificación da avaliación parcial provisional pasará a ser definitiva.Realizada a recuperación dunha avaliación parcial, a cualificación definitiva da mesma será sempre a obtida na recuperación.Se un alumno non presenta e defende o proxecto empresarial, en tempo e forma, suspenderá a materia.Unha vez calculada a cualificación das avaliacións aplicarase a corrección correspondente aos instrumentos informais comprendida entre –1

e +1, ámbolos dous inclusive.Chamaremos N1 e N2 as cualificacións definitivas das respectivas avaliacións parciais.

b) Caso de avaliación final ordinariaA cualificación definitiva da avaliación final ordinaria, NF1, virá dada por NF1 = (N1+ N2)/2, salvo nos casos de non presentalo proxecto. Para aprobar debe ser NF1 ≥ 5.

c) Caso de avaliación final extraordinaria.Neste caso a cualificación sería NF2 = 0,40Ex + 0,20T + 0,40P, onde Ex corresponde á cualificación sobre 10 obtida no exame ou proba da convocatoria extraordinaria, co contido das unidades didácticas que correspondan, T é a puntuación media sobre 10 acadada polos traballos no período lectivo extraordinario, e P é a puntuación sobre 10 acadada polo proxecto empresarial entregado no período lectivo extraordinario e defendido oralmente. Para aprobar é necesario que NF2 ≥ 5. Se un alumno non presenta ou non defende o proxecto empresarial, en tempo e forma, suspenderá a materia.

d) Caso de avaliación final ordinaria ou extraordinaria para o alumnado con perdida do dereito de avaliación continua e alumnos libres.A cualificación obterase da expresión NF3 = 0,60ET + 0,40P, onde ET corresponde á cualificación sobre 10 obtida no exame específico de todas as unidades didácticas do módulo, e P é a puntuación sobre 10 acadada polo proxecto empresarial de unha idea de negocio a escoller polo alumno/a, que obrigatoriamente se ten que presentar por escrito e defender oralmente na data da proba do exame específico. Para aprobar é necesario que NF3 ≥ 5. Se un alumno non presenta por escrito ou non defende oralmente o proxecto empresarial, en tempo e forma, suspenderá a materia.

e) Caso de alumnado repetidor.Loxicamente, o alumnado repetidor que se matricule na materia, terá que cursala de novo.

f) Caso de non presentarse a un exame ou proba ou non presenta en prazo ningún traballoSe un alumno/a nunha avaliación non presenta ningún traballo no prazo establecido para elo, obterá como cualificación nos mesmos a mínima, é dicir, 1 (un), polo que na expresión de cálculo de cualificación da avaliación, NA, introducirase T = 1.Se un alumno/a nunha avaliación non se presenta o exame obterá como cualificación no mesmo un, polo que a expresión de cálculo de cualificación da avaliación, NA , introducirase E = 1.Se un alumno/a nunha avaliación non se presenta a un exame e tampouco presenta ningún traballo, loxicamente non puntuará por E nin por T, polo que obtería a cualificación mínima (1), salvo no caso de enfermidade, ou outro extraordinario a valorar e ter en conta, se procede, polo profesor/a, que, de selo caso, buscará unha data para facela proba e obter unha cualificación

g) Faltas de ortografíaAs faltas de ortografía nun exame, actividade, traballo ou proxecto supoñen a resta de 0,5 puntos por cada unha, aínda que nunca servirán para baixa-la nota do exame, actividade, traballo ou proxecto por debaixo do límite do aprobado (5 puntos).

h) Tratamento dos decimaisO cálculo das cualificacións realizarase sempre con dous decimais, que se arrastrarán en tódalas operacións implicadas, axustando as milésimas ás centésimas mais próximas por defecto ou por exceso, salvo no caso de que equidistaran de dúas centésimas consecutivas no cal se aplicará a superior.Sen embargo, na atribución dunha cualificación a unha avaliación ou recuperación do tipo que sexa, sempre se fará mediante un número enteiro, para o cal o decimal resultante do cálculo descrito no paragrafo anterior axustarase ó enteiro mais próximo por defecto ou exceso; se equidistara de dous enteiros consecutivos, aplicarase o superior.

6. Procedemento para a recuperación das partes non superadas

6.1 Procedemento para definir as actividades de recuperación

A presente programación corresponde ó módulo de Empresa e iniciativa emprendedora, que se imparte no segundo curso dos ciclos formativos LOE. Neste segundo curso existen dous períodos ordinarios diferenciados, o primeiro (primeiro e segundo trimestres), con formación no centro educativo, e un segundo (o terceiro trimestre) con formación no centro de traballo (FCT). Polo tanto, de forma xeral, poden darse os dous seguintes casos:

A) ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN NOS DOUS PRIMEIROS TRIMESTRES .

Ao alumnado que teña que recuperar partes do módulo non superadas, daráselle as orientacións e apoios necesarios para que as supere. As actividades de recuperación ao longo do curso levaranse a cabo do seguinte xeito:

a) Como elemento básico de ditas actividades durante todo o curso, utilizarase a titoría presencial semanal de unha hora de duración. Nas titorías atenderanse aspectos como os seguintes:

A resolución de dubidas particulares. Aínda que a maioría das dubidas e consultas de procedemento se intenten resolver na mesma clase, naqueles casos nos que non é posible a presenza ou a explicación requira un tempo importante o alumnado debe vir á titoría presencial.

A revisión de guións que deben orientar a realización de traballos: problemas numéricos e teóricos, exposicións orais, debates, ... Esta actividade, na que o profesor enriquece e reorienta os guións que presentan os estudantes, suxire fontes documentais, propón novas perspectivas, etc., resulta especialmente produtiva cando non se impón e se realiza a petición dos alumnos.

A revisión dos apuntes e outros traballos que realicen os estudantes. A atención personalizada aos problemas que xurdan aos estudantes relacionados co módulo: estratexias de aprendizaxe,

realización de traballos, problemas de asistencia...b) Na titoría entregarase material de traballo específico para o alumnado que precise realizar a recuperación dunha parte do módulo

(exercicios teóricos, problemas, desenvolvemento de temas de actualidade, guións e mapas conceptuais das unidades didácticas, etc.), para devolver resolto ao profesor.

c) Realizarase o comentario e análise do traballo encomendado e resolución de dúbidas na hora seguinte de titoría semanal.d) Aproveitando que tódolos estudantes dispoñen dunha dirección de correo electrónico, a titoría presencial pode complementarse con

titorías telemáticas, ampliando as oportunidades de asesoramento, sobre todo en temas puntuais, tendo en conta que o uso da titoría telemática non debe substituír á titoría presencial ou os períodos lectivos normais (salvo o tratamento de situacións que non podan esperar á seguinte reunión presencial de titoría ou os horarios habituais de clase ).

e) No apartado 5.4. Criterios de avaliación exponse o procedemento para asinar a cualificación das actividades de recuperación. Recordamos que existirán dúas cualificacións para a primeira e segunda avaliación que virán dadas pola expresión NA = 0,40E + 0,40P

+ 0,20T, onde NA é a cualificación sobre 10 obtida na avaliación; E é a cualificación sobre 10 na media dos exames realizados na avaliación; P é a puntuación sobre 10 acadada na avaliación polo proxecto empresarial, e T é a puntuación media sobre 10 acadada nunha avaliación polos traballos. O existir dúas avaliacións parciais, primeira e segunda, haberán dúas cualificacións provisionais, unha por avaliación, do tipo

NA1 = 0,40E1 + 0,20T1 + 0,40P1NA2 = 0,40E2 + 0,20T2 + 0,40P2

Para aprobar unha avaliación parcial provisional ten que ser NA1 ≥ 5; NA2 ≥ 5, que, no caso de que se cumpra, pasará de provisional a definitiva.

Para cada avaliación provisional suspensa establecese a súa correspondente recuperación. Para obter a cualificación de recuperación, NR , aplicarase a expresión NR = 0,40ER + 0,20T + 0,40P, onde ER corresponde á cualificación sobre 10 do exame de recuperación, que comprenderá tódalas unidades didácticas da correspondente avaliación; P é a puntuación sobre 10 acadada na avaliación polo proxecto empresarial, que pode ser modificado polo alumno para mellorar a súa cualificación, e T é a puntuación media sobre 10 acadada nunha avaliación polos traballos.

O longo do curso haberá dúas posibles recuperacións con cualificación NR1 e NR2. Entenderase aprobada a recuperación si NR1 ≥ 5; NR2 ≥ 5, cualificación que pasaría a definitiva da avaliación parcialPara o alumnado non presentado a unha recuperación, a cualificación da avaliación parcial provisional pasará a ser definitiva.Realizada a recuperación dunha avaliación parcial, a cualificación definitiva da mesma será sempre a obtida na recuperación.Se un alumno non presenta e defende o proxecto empresarial, en tempo e forma, suspenderá a materia.Unha vez calculada a cualificación das avaliacións aplicarase a corrección correspondente aos instrumentos informais comprendida entre –1 e +1, ámbolos dous inclusive.

Chamaremos N1 e N2 as cualificacións definitivas das respectivas avaliacións parciais.Con estes valores obtense a cualificación definitiva da avaliación final ordinaria, NF1, dada por NF1 = (N1+ N2)/2, salvo nos casos de non presentalo proxecto. Para aprobar debe ser NF1 ≥ 5.

B) ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN NO TERCEIRO TRIMESTRE.

O alumnado de segundo curso que non poida acceder á FCT no período ordinario por ter módulos pendentes poderá recuperalos neste mesmo período. Para este fin, o equipo docente asignaralle unha serie de actividades de recuperación para os módulos non superados, con indicación expresa da data final en que serán avaliados.

Un dos documentos do proceso de avaliación é o informe de avaliación individualizado, que será elaborado polo titor ou a titora en colabo-ración co resto do equipo docente, e nel consignarase a información que resulte necesaria para a continuidade do proceso de aprendizaxe do alumno ou da alumna. Neste informe de avaliación incluirase, de ser o caso, as cualificacións parciais ou valoracións de aprendizaxe outorgadas ata ese momento ao alumno ou á alumna, as medidas tomadas de reforzo educativo ou de flexibilización na duración das ensinanzas, as validacións ou exencións concedidas, as actividades propostas para a recuperación de módulos, e cantos outros aspectos de índole educativa se consideren salientables (artigos 38 e 39 da Orde do 12 de xullo de 2011).

Se un alumno/a non superara o módulo de Empresa e iniciativa emprendedora nas avaliacións parciais de módulos do segundo curso (previa a FCT no período ordinario), o profesor do módulo proporcionara a información suficiente a plasmar no informe de avaliación individualizado, sobre os resultados de aprendizaxe non alcanzados polos alumnos e as alumnas, para que se teña en conta na súa posterior aprendizaxe.

Por outra banda as actividades concretas de recuperación dependerán dos resultados de aprendizaxe acadados por cada alumno/a en concreto, pero a filosofía de aplicación será a plasmada no apartado A) deste epígrafe 6.1, criterios de avaliación incluídos.

6.2 Procedemento para definir a proba de avaliación extraordinaria para o alumnado con perda de dereito a avaliación continua

Segundo o artigo 25 da Orde do 12 de xullo de 2011, a avaliación realizarase ao longo de todo o proceso formativo do alumnado, polo que ten un carácter continuo. Por este motivo, nas modalidades de ensino presencial cumprirá a asistencia do alumnado ás actividades programadas para os distintos módulos profesionais do ciclo formativo.

O número de faltas que implica a perda do dereito á avaliación continua nun determinado módulo será do 10 % respecto da súa duración total. Para os efectos de determinación da perda do dereito á avaliación continua, o profesorado valorará as circunstancias persoais e laborais do alumno ou a alumna na xustificación desas faltas, cuxa aceptación será acorde co establecido no correspondente regulamento de réxime interior do centro.

O alumnado que perdese o dereito á avaliación continua co cal, por razóns de inasistencia reiterada, non sexa posible utilizar os instrumentos de avaliación previstos inicialmente para cada módulo profesional, terá dereito a realizar unha proba extraordinaria de avaliación previa á avaliación final de módulos correspondente.

O procedemento concreto para definir a proba de avaliación extraordinaria para o alumnado con perda de dereito de avaliación continua xa se tratou no apartado 5.4 Criterios de cualificación. Sen embargo, recordamos que a cualificación deste alumnado obterase da expresión NF3 = 0,60ET

+ 0,40P, onde ET corresponde á cualificación sobre 10 obtida no exame específico de todas as unidades didácticas do módulo, coas mesmas características que os do alumnado ordinario, P é a puntuación sobre 10 acadada polo proxecto empresarial de unha idea de negocio a escoller polo alumno/a, que obrigatoriamente se ten que presentar por escrito e defender oralmente na data da proba do exame específico, co mesmo contido que o do alumnado ordinario. Para aprobar é necesario que NF3 ≥ 5.Se un alumno non presenta por escrito ou non defende oralmente o proxecto empresarial, en tempo e forma, suspenderá a materia.

7. Procedemento sobre o seguimento da programación e a avaliación da propia práctica docente

O profesorado debe avaliar os procesos de ensino e a súa propia práctica docente en relación co logro dos obxectivos educativos do currículo. Esta avaliación terá tamén un carácter continuo e formativo e incluirá referencias a aspectos tales como a organización da aula, o aproveitamento dos recursos do centro e as relacións interpersoais e a propia convivencia no centro.

Algúns dos instrumentos para avaliar o proceso de ensinanza son:

Cuestionarios a pais ou nais e alumnos e alumnas.

Entrevistas ou debates con pais ou nais e alumnos e alumnas. Observacións realizadas por unha persoa externa. Resultados do proceso de ensino aprendizaxe do alumnado.

A presente programación avaliarase mediante o procedemento establecido polo control do sistema de calidade establecido no centro. Dito control realizase basicamente por medio do cumprimento dos seguintes documentos:

Ficha para a avaliación do profesor MD75010406i, que é unha autoavaliación dos alumnos da materia sobre as actividades docente realizadas polo profesor

Actividades de aula desenvolvidas MD 75010406h, que recolle a información sistemática sobre as actividades docentes realizadas polo profesor e emitida polo mesmo, para realizar un autocontrol de ditas actividades.

Ficha de presentación do grupo MD75010406e, no que se recolle para cada avaliación, entre outros aspectos, o progreso no desenvolvemento da programación, debendo ser analizada a súa posible non conformidade en xuntanza de departamento para adoptar as medidas oportunas.

Recollida de datos para a xunta de avaliación MD75010401, que recolle as conformidades/non conformidades e as actuacións derivadas das non conformidades referentes ó alumnado (suspensos e asistencia) e cumprimento da programación.

Acta de xunta de avaliación MD75010601, que recolle os resultados do proceso de ensino – aprendizaxe do alumnado, cos datos aportados nas sesións de avaliación en relación as cualificacións e faltas de asistencia do alumnado, coas medidas correctoras a adoptar en caso de non conformidade. Ademais recolle os datos de cumprimento da programación trasladando as non conformidades desta última a unha xuntanza de departamento, para analizar as causas e adoptar as medidas correctoras precisas.

Memoria fin de curso 75010102b, na que, entre outros temas, trátase da porcentaxe da programación impartida, a realización de modificacións na mesma e as propostas de mellora para o seguinte curso académico.

Ademais, en reunión de departamento, o longo do curso, realizarase o seguimento e control da avaliación, tomando as medidas oportunas se é o caso.

8. Medidas de atención á diversidade

8.1 Procedemento para a realización da avaliación inicial

A Orde da Consellería de Educación e O.U. do 12 de xullo de 2011, pola que se regulan o desenvolvemento, a avaliación e a acreditación académica do alumnado das ensinanzas de formación profesional inicial, no artigo 28, referente a avaliación inicial, establece que ao comezo das actividades do curso académico, o equipo docente realizará unha sesión de avaliación inicial do alumnado, que terá por obxecto coñecer as características e a formación previa de cada alumno e de cada alumna, así como as súas capacidades. Así mesmo, deberá servir para orientar e situar o alumnado en relación co perfil profesional correspondente.

A verdadeira avaliación esixe o coñecemento en detalle do alumno, protagonista principal do proceso, co propósito de adecuar a actividade do docente (métodos, técnicas, motivación), o deseño pedagóxico (obxectivos, actividades, sistema de ensino), o nivel de esixencia e mesmo o proxecto educativo a cada persoa como consecuencia da súa individualidade.

O proceso de Ensino Aprendizaxe require da avaliación diagnóstica para a realización de prognósticos que permitan unha actuación preventiva e que faciliten os xuízos de valor de referencia personalizada. A actuación preventiva está ligada aos prognósticos sobre a actuación futura dos alumnos.

Os fins ou propósitos da avaliación diagnóstica ou inicial son:

Establecer o nivel real do alumno antes de iniciar unha etapa do proceso de ensino - aprendizaxe dependendo da súa historia académica.

Identificar aprendizaxes previas que marcan o punto de partida para a nova aprendizaxe. Detectar carencias, lagoas ou erros que poidan dificultar o logro dos obxectivos expostos. Deseñar actividades con remedios orientadas á nivelación das aprendizaxes. Detectar obxectivos que xa foron dominados, a fin de evitar a súa repetición. Outorgar elementos que permitan expor obxectivamente axustes ou modificacións no programa. Establecer metas razoables a fin de emitir xuízos de valor sobre os logros escolares e con todo iso adecuar o tratamento pedagóxico ás

características e peculiaridades dos alumnos. A avaliación educacional baixo esta mirada é entendida como unha instancia dentro e confundida co proceso curricular, que permite

obter información sobre as aprendizaxes logradas e tomar decisións para continuar. A finalidade da avaliación é, por tanto, o melloramento dos resultados educativos.

As principais características da avaliación diagnóstica son:

Non debe levar cualificación, xa que se perde a función diagnóstica da avaliación. A cualificación tenderá a penalizar aos estudantes, cando o que en realidade se busca é que dean contan do que manexan ó inicio dunha nova aprendizaxe. Solo é posible cualificar un estado de avance cando xa se levou a cabo un proceso de ensinanza – aprendizaxe.

Non ten por qué ser unha proba, pode ser unha actividade programada. O importante é que se teña clara a pauta de avaliación porque sen ela non se poderá sistematizar a información obtida.

Pode ser individual ou grupal, dependendo de se queremos ter unha visión global ou particular dos alumnos. Non solo é información para o profesor. Como toda avaliación debe ser devolta os alumnos e alumnas con observacións para que podan

darse conta do seu estado inicial ante os novos coñecementos e dese xeito participar activamente no proceso.

As diferentes fases do proceso de avaliación inicial, que de seguido se detallan, deben cumprirse sempre e de maneira secuencial:

0. Identificar obxectivos do programa de estudio a avaliar: Para calquera instancia de avaliación é indispensable que o docente teña claro o aprendizaxe desexado, é dicir os obxectivos e metas que se espera lograr ó finalizar o programa.

1. Selección do instrumento: O paso seguinte será decidir qué instrumento se empregará para a recollida de información: probas escritas, interrogacións orais, pautas de observación, cuestionarios, preguntas, entrevistas, etc. e, se é necesario, a axuda de especialistas.

2. Obtención da información: Supón a aplicación dos instrumentos seleccionados en ambientes regulados.3. Rexistro e análise da información: Unha vez aplicado o instrumento aos estudantes realizarase a análise dos resultados que mostrará os

logros alcanzados, ase como tamén as deficiencias e errores que o desempeño dos alumnos presenta en función dos obxectivos do proceso ensino - aprendizaxe. O rexistro da información debe aclarar os logros en cada un dos obxectivos avaliados para decidir sobre as aprendizaxes que necesitan ser reforzados, así como a detección de posibles causas de errores, isto tanto por grupo como por alumno.

4. Toma de decisións: Consiste en formular xuízos, tomar decisións, resumir e dar a coñecer a avaliación. Tamén debese facer un establecemento de estratexias para a superación de fallas e erros e súa correspondente reforzo.

Segundo a citada Orde do 12 de xullo de 2011, na sesión de avaliación inicial, o profesor ou a profesora que se encarguen da titoría do grupo de alumnos dará a información dispoñible sobre as características xerais do grupo ou sobre as circunstancias especificamente académicas ou persoais, con incidencia educativa, de cantos alumnos e alumnas o compoñan. Esta información poderá proceder, entre outras:

Dos informes individualizados de avaliación da etapa anteriormente cursada, de ser o caso. Dos estudos académicos ou das ensinanzas de formación profesional inicial ou para o emprego previamente realizados. Do alumnado matriculado sen titulación académica de acceso. Dos informes ou ditames específicos do alumnado discapacitado ou con necesidades educativas especiais que poida haber no grupo. Da experiencia profesional previa. Da matrícula condicional do alumnado estranxeiro. Da observación do alumnado e as actividades realizadas nas primeiras semanas do curso.

O tratado na sesión de avaliación inicial e os acordos que adopte o equipo docente nela recolleranse nunha acta, da cal se entregará copia na xefatura de estudos, incluíndo especialmente aqueles que teñan que ver con aspectos de flexibilización na duración das ensinanzas. Esta avaliación inicial en ningún caso comportará cualificación para o alumnado.

A

avaliación inicial para alumnos de primeiro e segundo curso de ciclos formativos de FP é aconsellable celebrala na primeira quincena de outubro (aproximadamente 20 días despois do comezo do curso), o que permitirá pescudar o grao de desenvolvemento dos diferentes hábitos de traballo dos alumnos de ámbolos dous cursos; e, igualmente, canto fai referencia á súa conduta, tanto no seu comportamento persoal como nas súas relacións cos demais.

Para valorar estes aspectos no módulo de Empresa e iniciativa emprendedora, preséntanse a continuación uns indicadores, agrupados en cinco grandes ámbitos en función dos tipos de obxectivos educativos. Non será necesario utilizalos todos, solo utilizaremos aqueles que consideremos oportunos en cada situación.Destes cinco grandes ámbitos de indicadores, establecemos de seguido o procedemento para formular o obxectivo que se vai a avaliar: concretado cun verbo o indicador da capacidade que se esixe ó alumno/a, completase co contido pertinente en forma de complemento directo:

Destes cinco grandes ámbitos de indicadores, establecemos de seguido o procedemento para formular o obxectivo que se vai a avaliar: concretado cun verbo o indicador da capacidade que se esixe ó alumno/a, completase co contido pertinente en forma de complemento directo:

1. Recoñecemento: Consiste no recordo dos datos, métodos e xeneralizacións que figuran no guión - sumario dun tema. É indispensable para iniciar o estudio dunha materia e/ou acceder ás capacidades posteriores.

Utilizar correctamente os termos propios dun tema. Recoñecer os feitos que atinxen ó tema. Identificar convencionalismos. Describir correctamente as clasificacións propias do tema. Mencionar os métodos ou procedementos científicos. Enunciar criterios propios do tema. Definir conceptos. Enunciar principios e teorías. Enumerar <...>. Formular <...>.

Obxectivos Procedementos(habilidades, estratexias, destrezas)

1. Recoñecemento(contidos conceptuaiscapacidades cognoscitivas)

1. Recoñecer e identificar aspectos e variables relacionadas cun proceso determinado.2. Definir conceptos. 3. Enunciar principios, teoremas, acontecementos.

2. Comprensión(contidos conceptuaiscapacidades cognoscitivas)

1. Debuxar unha gráfica, un mapa...; elaborar un resume, un esquema. 2. Interpretar contidos a partir dun mapa, un gráfico... 3. Distinguir as ideas principais das accesorias nun texto. 4. Expresar un contido nun linguaxe diferente ó que se empregou na súa elaboración: oral, escrito,

plástico, simbólico...

3. Aplicación(contidos procedementais, capacidades cognoscitivas)

1. Relacionar conceptos concretos con outros conceptos, feitos... 2. Resolver problemas; responder a preguntas sobre un texto (análise e interpretación de textos de

diferente natureza e estrutura). 3. Empregar o vocabulario adecuado. 4. Recoñecer e/ou utilizar a xeneralización, de forma que poida identificarse aquel principio que se aplica

na resolución dun problema. 5. Transformar un enunciado para que sexa recoñecido e poida ser aplicado a unha situación concreta.

4. Análise(contidos procedementais, capacidades cognoscitivas)

1. Contrastar a nosa realidade en marcos ou contextos máis amplos. 2. Analizar os factores que interveñen en criterios ou enfoques diversos: espacial, temporal, político,

relixioso, económico... 3. Distinguir personaxes, ideas, valores..., a partir dun criterio e/ou textos dados. 4. Contrastar os diversos compoñentes da comunicación.

5. Síntese(contidos procedementais, capacidades cognoscitivas)

1. Deseñar ou producir un plan ou proxecto sobre unha situación hipotética. 2. Elaborar relacións abstractas capaces de acoller a conxuntos particulares (é dicir: a partir de feitos

concretos, elaborar unha teoría abstracta ou xeral). 3. Descubrir as razóns polas que se chegou a unha conclusión determinada.

Nomear <…>. Recordar <…>.

2. Comprensión: Quen comprendeu unha información, un contido científico, será capaz de expresalo doutro xeito sen falsealo (tradución), ou reagrupar doutro modo os elementos recibidos (interpretación), ou facer deducións sinxelas a partir dunha información dada (extrapolación e interpolación).

Expresar coas propias palabras. Poñer exemplos de <...>. Facer un resumen de <...>. Interpretar un mapa ou esquema mudo de <...>. Debuxar un esquema de <...>. Facer un cadro sinóptico de <...>. Debuxar unha gráfica a partir de datos recibidos. Presentar unha idea en forma gráfica, ou ó contrario. Cambiar <...>. Diferenciar <...>. Distinguir <...>. Explicar <...>. Reordenar <...>. Representar <...>.

3. Aplicación: É o uso adecuado de xeneralizacións, conceptos, regras, normas, principios e outras abstraccións a situacións concretas. É a resolución de casos.

Aplicar un principio a casos concretos. Resolver problemas. Calcular <...>. Confeccionar <...>. Desenvolver <...>. Empregar <...>. Escoller <...>. Organizar <...>. Realizar <...>. Relacionar <...>. Transformar <...>. Utilizar <...>.

4. Análise: É a fragmentación dunha mensaxe nos seus elementos ou partes importantes, co fin de identificar os supostos implícitos, poñer de releve a xerarquización das súas ideas e facer más explícitas as relaciones entre eles; todo co obxecto de dar maior claridade ó mensaxe.

Analizar os factores que interveñen en <...>. Contrastar <...>. Comentar <...>. Comparar <...>. Deducir <...>. Diferenciar <...>. Discriminar <...>. Distinguir <...>. Separar <...>.

5. Síntese: É poñer xuntos, e de forma nova e coherente, elementos que poden ser tanto dos que o alumno recibiu como dos que il mesmo intúe ou postula. Ase, o alumno elaborará unha exposición global dun tema cun enfoque novo, e avanzando máis alá do que estritamente recibiu. Inclúe todo o que supón creatividade.

Redactar un ensaio. Xustificar a necesidade de <...>. Descubrir as razóns polas que <...>. Elaborar unha crítica sobre <...>. Relacionar unha cosa con outra. Pescudar o posible orixe ou o posible efecto de <...>. Elaborar un proxecto sobre unha situación hipotética. Contar <...>. Descubrir <...>. Deseñar <...>. Documentar <...>. Escribir <...>. Modificar <...>. Planear <...>. Producir <...>. Relatar <...>.

8.2 Medidas de reforzo educativo para o alumnado que non responda globalmente aos obxectivos programados

Coñecedores da diversidade de alumnado que accede aos Ciclos Formativos, a programación de aula está pensada para que o profesor poida traballala de distintas formas, segundo as necesidades do momento e do grupo clase:

a) Seguindo a estrutura que se propón no libro adoptado como texto, indo de menos a mais dificultade nos conceptos.

b) A partir dos supostos prácticos resoltos do propio libro de texto, nos que se expoñen e resolven situacións emprendedoras e empresariais próximas as reais, reflexionar sobre a necesidade de ter unha base de coñecementos (conceptuais, procedimentais e actitudinais) para poder actuar de forma adecuada na contorno emprendedor para o que se está formando o alumno/a.

Ademais, as actividades que se propoñen no libro están pautadas de menor a maior dificultade, o cal permite seleccionar os máis adecuados ao

nivel do alumnado e aos intereses deste.A diferenciación de actividades en cuestións (de carácter máis teórico) e supostos (de carácter práctico) pode axudar ao profesor/á flexibilizar o traballo na aula segundo a motivación e as necesidades do alumnado.

Por outra banda, ao alumnado que teña dificultades, daráselle as orientacións e apoios necesarios para que as supere. As actividades de reforzo e afondamento o longo do curso levaranse a cabo do seguinte xeito:

a) Como elemento básico das actividades de reforzo e afondamento durante todo o curso, utilizarase a titoría presencial semanal de unha hora de duración. Nas titorías atenderanse aspectos como os seguintes:

A resolución de dubidas particulares. Aínda que a maioría das dubidas e consultas de procedemento se intenten resolver na mesma clase, naqueles casos nos que non é posible a presenza ou a explicación requira un tempo importante o alumnado debe vir á titoría presencial.

A revisión de guións que deben orientar a realización de traballos: problemas numéricos e teóricos, exposicións orais, debates, ... Esta actividade, na que o profesor enriquece e reorienta os guións que presentan os estudantes, suxire fontes documentais, propón novas perspectivas, etc., resulta especialmente produtiva cando non se impón e se realiza a petición dos alumnos.

A revisión dos apuntes e outros traballos que realicen os estudantes. A atención personalizada aos problemas que xurdan aos estudantes relacionados co módulo: estratexias de

aprendizaxe, realización de traballos, problemas de asistencia...

b) Na titoría entregarase material de traballo específico para o alumnado que precise reforzo e afondamento (exercicios teóricos, problemas, desenvolvemento de temas de actualidade, guións e mapas conceptuais das unidades didácticas, etc.), para devolver resolto ao profesor.

c) Realizarase o comentario e análise do traballo encomendado e resolución de dúbidas na hora seguinte de titoría semanal.

d) O alumnado que non supere o módulo na avaliación previa a FCT (finais do segundo trimestre), seguirá asistindo a clase no terceiro trimestre ata a finalización do curso, facendo fincapé nas partes do módulo que deron causa a non superación do mesmo.

e) Os alumnos/as co módulo pendente na avaliación final previa a FCT con período lectivo ordinario semestral realizará unha proba extraordinaria a finais de xuño, onde a cualificación virá dada pola expresión NF = 0,40E + 0,40P + 0,20T, sendo NF a cualificación final sobre 10 obtida; E é a cualificación sobre 10 obtida no exame da proba extraordinaria final, P a puntuación do proxecto presentado por escrito e defendido oralmente, e T a puntuación media sobre 10 acadada polos traballos do período lectivo extraordinario.

f) Aproveitando que tódolos estudantes dispoñen dunha dirección de correo electrónico, a titoría presencial pode complementarse con titorías telemáticas, ampliando as oportunidades de asesoramento, sobre todo en temas puntuais, tendo en conta que o uso da titoría telemática non debe substituír á titoría presencial ou os períodos lectivos normais (salvo o tratamento de situacións que non podan esperar á seguinte reunión presencial de titoría ou os horarios habituais de clase ).

As titorías poden ser individuais ou grupais, pero en calquera caso serán: Flexibles, axustándose as circunstancias de cada alumno/a e as características dos cursos. Oportunas, respondendo con rapidez as peticións e necesidades dos estudantes. Permanentes, durante todo el curso Motivadoras para os alumnos, de xeito que vexan a súa utilidade e as use. Respectuosas, coas capacidades, valores e sentimentos dos alumnos.

9. Aspectos transversais

9.1 Programación da educación en valores

Nunha concepción integral da formación, a educación social e a educación moral son fundamentais para procurar que os alumnos adquiran comportamentos responsables na sociedade, sempre con un respecto as ideas e as crenzas dos demais.

O carácter integral do currículo implica tamén a necesidade de incluír elementos educativos básicos (educación en valores ou ensinanzas transversais) nas diferentes áreas, tales como a Educación moral e cívica, a Educación para a paz, a Educación para a saúde, a Educación para a igualdade entre os sexos, a Educación ambiental, a Educación do consumidor e a Educación vial; que non están limitados a ningunha área concreta, sino que afectan os diferentes ámbitos da vida.

A incorporación de educación en valores (ou ensinanzas transversais) no módulo de Empresa e iniciativa emprendedora supón que se lles vai a dar un tratamento sistemático, planificado e pedagoxicamente graduado como a tódolos demais contidos. Consecuentemente, incluímolos no proxecto curricular, delimitando o seu alcance e tomando decisións en torno a seu tratamento, orientación e sentido.

A continuación, expoñemos a interpretación que cabe facer dalgunhas das ensinanzas ou educación en valores en Empresa e iniciativa emprendedora:

EDUCACIÓN AMBIENTAL.

Obxectivos 1. Tomar conciencia da importancia de respectar as normas urbanísticas e medioambientais e os seus respectivos efectos, na

procura da localización e desenvolvemento da empresa. 2. Reflexionar sobre o impacto medioambiental causado polo desenvolvemento tecnolóxico e proferir solucións que o atenúen. 3. Desenvolver actitudes críticas ante as intervencións empresariais no ámbito medioambiental. 4. Adoptar actitudes persoais responsábeis na defensa medioambiental, así como na corresponsabilidade empresarial.

Inserción e aplicación 1. Na localización e implantación da empresa. 2. Na formalización da documentación administrativa, fiscal e mercantil. 3. Na xestión comercial.

Enfoque metodolóxico 1. Debates sobre a necesidade de estabelecer e respectar as normas urbanísticas e medioambientais para a instalación e

implantación da empresa. 2. Análise crítico das normas medioambientais na documentación e licencias de apertura de establecementos e de obras. 3. Expresión dos criterios propios sobre protección ambiental nun diálogo cos personaxes dunha posíbel situación laboral.

Proposta de avaliación 1. Observación e valoración das ideas expresadas nos debates sobre a necesidade de estabelecer e respectar as normas

urbanísticas e medioambientais para a instalación e implantación da empresa. 2. Valorar como se desenvolve a análise crítico das normas urbanísticas e medioambientais. 3. Captar o sentido das mensaxes mediante a comprensión das ideas expresadas e das relacións que se estabelecen entre

elas.

EDUCACIÓN MORAL E CÍVICA

Obxectivos 1. Desenvolver criterios de actuación que favorezan trocos responsábeis e comportamentos de respecto, honestidade e xustiza

no posto de traballo. 2. Identificar e valorar proxectos de empresas que favorezan principios éticos de solidariedade e xustiza no seu contexto

socioeconómico ou en outros ámbitos. 3. Concienciarse da importancia da propia liberdade e corresponsabilidade e comprometerse a través de accións co proxecto

empresarial.

Inserción e aplicación 1. Na elaboración do proxecto empresarial. 2. Na elaboración dos documentos mercantís, contables... 3. Na xestión comercial.

Enfoque metodolóxico 1. Mediante a técnica do role-playing simular no aula situacións nas que os alumnos teñan que reflexionar, valorar, argumentar

e tomar decisións sobre a aplicación dos criterios de actuación que favorezan trocos responsábeis e comportamentos de respecto, honestidade e xustiza no posto de traballo.

2. Resolver dilemas morais que pechen conflitos éticos de solidariedade e xustiza nun contexto laboral, e posicionarse a través de criterios de argumentación claros e precisos.

3. Análise das propias pautas de actuación ante situacións de traballo en grupo nas que a colaboración determina o éxito ou o fracaso.

4. Desenvolver exercicios de cooperación nos que sexa necesario un compromiso para levar adiante un proxecto.

Proposta de avaliación 1. Propoñer ao grupo/clase cuestións como: Cres que é bo axudar aos parceiros a resolver un problema laboral? Expresa a túa

opinión en como che pode beneficiar a t i e aos teus parceiros o manter unha actitude de cooperación e compromiso para levar a cabo un proxecto empresarial; anotar as respostas e abrir un coloquio que permita reflexionar sobre as distintas posturas.

2. Valorar o comportamento do alumno/a na resolución dos dilemas morais propostos, en situacións de aula e no desenvolvemento de exercicios persoais e/ou de grupo.

EDUCACIÓN PARA A IGUALDADE ENTRE SEXOS

Obxectivos 1. Desenvolver actitudes críticas e suxerir trocos fronte a aquelas manifestacións sexistas que podan xerarse no entorno

laboral. 2. Participar e colaborar cos parceiros, sen manter ningún tipo de discriminación por razón de sexo, ideoloxía, condición social

ou calquera outra causa. 3. Adoptar actitudes non sexistas tanto nos comportamentos como nos trocos sociais do ámbito laboral, co fin de favorecer a

igualdade de oportunidades de ambos sexos. 4. Identificar e desenvolver un espírito crítico fronte a aquelas actitudes empresariais que na cultura da empresa denoten formas

de discriminación.

Inserción e aplicación 1. Na elaboración do proxecto empresarial. 2. Na elaboración e formalización da documentación administrativa. 3. Na xestión do persoal. 4. Na xestión comercial.

Enfoque metodolóxico 1. Resolver situacións que supoñan un conflito ou dilema moral, nas que se teña que reflexionar, aceitar, valorar, argumentar e

actuar mantendo unha actitude de respecto e tolerancia ante a diversidade social. 2. Redacción de textos autobiográficos que poñan de manifesto algunha vivencia de discriminación social, e posterior reflexión e

comentario en grupo. 3. Proferir exercicios de autoestima nos que o suxeito recebe mensaxes positivas respecto á súa persoa.

Proposta de avaliación 1. Observar e valorar o comportamento do alumno/a en situacións de aula. 2. Estudo de dilemas morais e debates nos que se avaliará a consecución dos obxectivos propostos. 3. Valoración das ideas expresadas no desenvolvemento dos exercicios persoais ou de grupo.

9.2 Actividades complementarias e extraescolares

No módulo de Empresa e iniciativa emprendedora, ó final de cada unidade didáctica vaise a propoñer un apartado específico denominado "Dossier", a levar nunha carpeta informática, no que se presentan xeitos de actualidade relacionados cos contidos desenvolvidos na unidade didáctica correspondente, para realizar as actividades de investigación de campo propostas e recollida de información, que requiren un longo período de tempo, co obxecto de achegar a realidade empresarial, laboral, social e tecnolóxica ao alumno/a para que reflexione sobre esta.

Por outro lado, realizarase a actividade extraescolar virtual que denominamos "Na rede", consistente en navegar por Internet nas páxinas web relacionadas co mundo empresarial, co obxectivo de descubrir a actualidade dos contidos de cada unidade de traballo. Sobre estas páxinas web visitadas realizaranse preguntas ao alumnado ou traballos concretos. Esta actividade extraescolar poderá realizarse con medios persoais do alumno ou no aula do grupo.

Como en cursos anteriores, tense previsto, a proposta da Cámara de Comercio de Lugo e organizado polo departamentos de Economía e FOL,desenvolver no IES “Fco. Daviña Rey” un programa de Xornadas de difusión e sensibilización para o autoemprego nas escolas , dirixido ao alumnado de secundaria, bacharelato e formación profesional, coa finalidade de fomentar o espírito emprendedor, pero nas presentes datas aínda non se pode concretar o programa de actividades a desenvolver.

Ademais, durante o curso escolar celebraranse as seguintes conmemoracións:

25 de novembro de 2012: Día Internacional contra a Violencia de Xénero.

Do 1 ao 11 de decembro de 2012: conmemoración da Constitución e do Estatuto de autonomía de Galicia.

10 de decembro de 2012: Día da Declaración Universal dos Dereitos Humanos.

30 de xaneiro de 2013: Día da Paz.

8 de marzo de 2013: Día Internacional da Muller Traballadora.

15 de marzo de 2013: Día Mundial dos Dereitos do Consumidor.

Do 11 ao 15 de marzo de 2013: Semana da Prensa. Un día desta semana traballarase na aula con xornais.

Entre o 12 e o 30 de abril de 2013: Día do Libro.

7 de abril de 2013: Día Mundial da Saúde.

9 de maio de 2013: Día de Europa.

Do 9 ao 17 de maio de 2013: Semana das Letras Galegas.

5 de xuño de 2013: Día Mundial do Ambiente.

Cando algunha das datas a que se refiren os puntos anteriores sexa sábado, domingo, festividade local ou estea incluída nalgún dos períodos de vacacións escolares, a correspondente conmemoración celebrarase o día lectivo inmediatamente anterior ou posterior. Por outra banda, como o curso en período ordinario remata a finais de marzo, as conmemoracións con datas de celebración posteriores tratarán de adiantarse para intres relacionados coas materias transversais de educación en valores.

documento de traballo€¦ · web viewm6.2. bibliografía e prensa económica: cinco días,...

Documents