toplumsal bir gösterge olarak osmanlı devleti'nde kıyafet ve kıyafet poltikaları
TRANSCRIPT
.j
.pE
,oo,o
d
6
u
iL
,f
.t
E z *i E i" * i i 5 P'EE E -E'; :*
= € .v: ! E E
=Et3?i':iixatr:'E,$€E * A; E; FI"?; I: I !{E q*EE cIEE=
)i s -E *i i =
! E E s
RJE H€€t;+EIi'ri ilsY; eFi;*l#Fij*smE U,; ls jE; ; t T : E s E
= € E: A
€ f E t E I +f 1; s I e(; EeEE fi a#€ E:'T'i c *I ,i = = t :,5o: b gi u a 3 A g E E : € E T E
E S',= *;; a,i ! g ? p lB v $T € r '3": 3 g:s i'.i;;
=* !Fsr E Et g"
8#78 sf Ei i3;+ *-z 5c; i+; i+f;ig€ xT= E*E x: fiEi€I FEF.
= a€? i= = so*-a I ei;o
IC5c5=Ei>eaq9
e,cr5-=t-CIlttr
7! utea7=--.:r-EL
-;G, =tl- l&lET
-cE-r<-d<{=.E4tts
-E<trLCE 1-< i+r-l
11- .
-r<,r.r-r IE5gllc11; lllt--4r-E5 r.r-e4,.=>e!
^'.,:,-i =a ilSrz-s; '!'= ii.g-=gE aZ i;i"=24 -VjZ t: E i-: E cs --;-.!.J',ii Eil ;i:E*;Y =?
jE=x?'-:= r= .='9--Zri -{: 3;;E:6 =
c ? . E+ +*Ej ,-a7 ?E;x7s;'!4 jnirrii EZ =+IE;;3 i;E- +iHi/'!' -i9 {a-s;* r E = -v; -i;i EE =i14*Fa€=::.-aAt;ii! =:. ai=ta'"=n;l 7Z=='.=d-c t-i:4i=:-a=-"=:;i-^iI = = - =
E )+ |'t E ".
;;:i;: +:!E jiZ .a<=Jlxi'!E^:'" 4=E_i +a i't; c
=a.:ziazESjiji:;-.-=.-,:@-,=-=vi>fi=i2=i=.2i: -,= - zi'- = = i i?:::+,=,.=1'q=t:'-v>,:J'- Li a > 7.= L 5: !
in-=izlil=;=4Z't<=^Vr;n_.?i--=j'-,:*:i->r!:IiU>i=-J=LL.:E;>=a^i=Yi!5-Efrc
=l;i f EE$€EEsE
E E € gE €i iiE EEiE
J}IE IESEiEISE if#Ei{1 iEiiig?;ili g
i F i i E i I 3 Ej*L;l' E 3 : = = ; i
==i z +E elgi af i €
gl : t ;: E{j!IEZ
Ei ==EI€
i: e e; e =
3i iiii : l€ =iE-
==i;iif IEi i if ,i,i !€;; I i zi=; e;
=1ilttEriiiiiIE;L;;E {E iiif g;izZ=;;Et ;: sgeE e.; E r E si;; iiE:t?
tl
:o
!
E
T
&
=6x
a+trv9t. A.-!
NFjj
EX3E
;i
',1=7 it;EiFg Ie'ii$i €iiF*gE eg'a
'ii; ;;i;lEi f :EiEii FeE 3lc€3giisi:=i sl=g;Et
=ii;:ji' = Ef
gssiEiy€!?i=.tj tuEfii€
!E?1t;Ei = Es€gf;ggfEi;.==i,i fEEf E€E ;Ei!EEi:
= i5tr+;355gju'
= = : :: !iiiE iEg
I'EII
=
ii$sE:ii +: =;
=z= isEEiEguiii:iEIi E ESgiiif ig!Ei,=;1 +ae € *€* *i*= s aE; .EZ
= €f ii $ i; i i$ * g' :::EFi€;;;€$E *€ EEE+i
= Fg$Fr;s-6HR 3€
E;U€ E:i+ E;E6 9+ + : E 3'o i = qt*+ E= =i!5 E s
Ei; =*E?a;; g
'-r=*-.^^1,!=
.J - ii ? ,^ = t -. c ''
;tii =i
j:t ieEF4iiz:;E?i; ri +i + iIIEE?i;=-aE-Eric!7E1E71 t'!EE=:E:;1;!YEEii,3iE:: E:Eit:Ezif r*-^E{ii E ,F E = ; ?: ! 3.;
Ei T E=trEEE'
EE$eE l;;r:p€;:;tjE*e;Ei€;iio:rF'?x6-''
1E:€+;-eZtia:Fiil€; ?;rE rri;= e= rEt;€:io
i 1: b E i HE: $+si iEE+E EiIBEEi [€€a
',t=*=; q€€ Egl $E EI: ?E E € i'E :?ti5€r r1=iii igEr r ; ;: ai+:;?Eii;ti?lE;i
i=:Z;i€c; i s $E ,+
5E€ li g;= s€; gatEg
E:z: ii;iE?EiiEegiE IaEgEE1it; a
=:zi; t g Etiii gE
aE E ; iiggAi3lfi i1=
I1Z1AIE E i E ilf,t l E }EE ii Bl I i E I
- i=;.2 =,it; i:i ef i; *! ; 3€ e€t i : ; E ; f
+:=nsi E i*j;dn*gE5:A + F9,:"51eEg;F;i ; ;r*is;=;:i:::-;E€ii!E ri jli;;i;;15= +zEE??!:
i:;s;E s;eE;i;!iii:l;=itEEiiF3i =iiEE;i=i;:€g
!
€::iEiiiiEi:itiBi;sg;3s!EErii;^
i::i 1+2i IE!5€ ;f **E f i t€€ :
Ez=:;sgaff gE! gEg{gE!{€ iE
i:i=z a: ;E;€=Ei ;ss r; lg;gg;;=1i
EiiifgE{i1 iiEtIiEEi gi
1ZE;If ii E E iii t =
i! gE
i Ei{i iE
=1:igli iE E
giE g gE t
gg ii gii ; ;
-e * }f n *!j: ; - =* E -i "j, f xia=
9 a -: I a
-: e-l:6\<h
; # " i 3"i fi co::< LxF ! F &**il.='-:trd-*
= -ge=r v>a; 5:i:-9X
9 n E F:1 sE e Er€*
==
"-'.; E:ie=tt-l^"lr * Y-:'j=::,<zi:*!S!='E*iEtE=E
5f : iI:==-;9i:=il'!:_i !* ! r{ Y 9=€ ? j : n5f - E L / Oa i: : =3
5; > '!5is:ii,s-:*2EI"c35:5'i; i +Et 7 I i Ei: Y
=E ;i-* E iJJo.:=v-d
- n - q-o r X >.j_ != .=- r
=:;:.: *-!-a= _.g j t!!= E ! 53::; I ig!=s-*EEi;'r i= es>E=Uio(,5=i
ziil itil ;gI iiiiii iiiggii iggiii ltvt {;t=;as!igii
;iiilliE*ii
N
- =; "ix ;.jr ,.--:=n/
N> \2.,-xN=o-vE'gPs 1+: = N
E+Y:-ez6x."i: - -*Z;dF"E s E
€ < *Eel e <2*i--^!
Y4S-'=-:-=iq.;.:4:6 s !
:=q=
:6--
;j is -*:-Sd
-\Bx-L .'r ca I
=,.:6,9=o
== =;,i:.Ll:-_ >
(i n -,- "'
O
=-l=-:*:=:z:EEF! ; j$j ii'ss€ vVsii+ E-=€':1Ei EzEizi;?i|l iEiE$EEi EEEE;zi {gi5EE *E= i=,1Erq*
E :*ZAE: gg ;'sE t€3 l; i;E€ li: E
E,=: =iE E:EIE+ E€E!?iii! i€ajiE lEi.E= - =-+ ? E E
==:!iEf, ;Es:
=E; E+iEitZ= i€i aE; EEEE;= =i;; ? :-; $EitiE};;+:; Ei:i. u&r Eid
1z=:.jii E!5 f € tr i i9i€F;E Fi iE €€iisg,F?
= = E iiE ; E * ; € i $ r E i E ; 5 i j i a is E
g i g E i t g:1=: tEE s? +s ; ;s :E gs ;;a:Er;fE:,=, E ars
= ==E = **iE;igiii;f iE:eEgEt;$ iE E€;f *===2+E*
=ZtEl"; g+;srr;==I;€
=rE;:gi=eeiF; if :
=zzii€ i € ; : € g{E
E 1g 5 giEi! r € s 3x € : r.€r E; i;= i?+ : j a F * = ' € € c E + ! 3 { ? gE ! : E: F t '48
=E= -= : € a u* € -
s; af Sig€ s+s* *Eg* F€i 5gg* .i !
.tr6i
tr/>; T
=6@:l-a
iJJ }
-- a ='rN=
: I"+ *
===a-Eitle!
=r--'* s =Q*-5 .s >
^. d I
== d oJ: >V
-\.-O
=l.l=
n€
==1_E
i* i{E f iEE i BE iit Eiz-s a€ = i s E,*: *s
iz;i*s€;:;i'*!;1i;11i24E*Eililifig= = r'=^ R ('J=
1z',[ tEii€,;i3!: ; :E+t v ?=v:;= E E; € * '?s g ]*; t,it: =Eili="g17|iEi € €l; q I1* -= ?: -U; E
'=EE
t i' E Bt ili t i ;z!l;11E8? 9; : l
glf! E i. iZ E E I e
=:1 i! ; t g i E t € i r i r : ; : E';i;Eliiil : i lzi:,E111i
? 1 I i g i i i EEia1* + z itzilEii i i ?;EII
1
=
.=rz :a e e a ? i E i j Ei11Zz7 ?,11 'lii ZIEJ;Z
i==Ezz'i: ii€;; q
El?*t;iiiElira
=iEEzzn Eii: i; g^
tz{#1Ei itriiS;liie*==zEj iii;;iiE?: € ? EE ;?;S
i* E iiltl*tia=slr;:s{EEii:i2EllBaasFi
i:;i ;E*i ?i€;s':'E'+E !;3i
i1:1 3E iE, iiigi if ilig = ii i i
i1= +i * i$i i giii iit i f€ lgii; iii{1 fEa* E * E ;i ig€gFi
i; iE 5*
' ilir ; i i i I I g
i i i i i i s l i i
g
i i i
:3-* e E€ 5*EiiEy_ie4i,Ar-Hcll*3.:-=-:=;rr_t=^U4 c i E F; -;* E
iE;=alji-5ii: : t:: E i 5-a=-3.'.>x'6:;':r.:o==1"-
= 5i i j; f
iE-:--": Ei *ra u ; i.r - ; i *=*l;=*EE'El.>Fr!974:Eat ! =
- .I i: ===1tt=::!$29^7-;jji:*-
=>:1:Ee*!i-=4-r-. l;>7i!i*i117iteit,azaZZz;;i=-aE-c:i{*6".i++zt=4tr:i2-=rn:1s Y.qz1:-,:EeiiSr:3-ra:j.=7^c
E t i:2 ' i I F E-i3=e:il?ll,==:i1='f,;:'.=6
= i == + = *=
= .:
?tii7=--:!ZEE5:oj-:!^;:d!-A'. ? i = 2 i --!7;2 ia=Z 4+ E'-za==il-'>;cE
i+=3 i9€$ar€EEE iE;FE?gi3gEe ii
=11; ;giii€i:ii iiiil€iEi?li li
:z1i iE E i gE
E iE i' ei E ?Elif
ii iii, E!
,:'trl?lEii;iig#Eg!iEta1;liii1=zi=!i
I i ! i i g
; i i i i i i i i i I i ; i l'z
9 i c i a-d- = >.!- j
: E E ; +=c'Fit-..s{-! A ,= c, c. .,
; f: rE j *-Eirt: iets*if Frt *:€=*
=,E: E 6 iis
=iZ!6 -s g
=€ 5st* t
--):PI.jE:+;E* Vf = - i=: {l€ Eie * F.=?= o-:l<
;=ar E i i=U-O-= s;;';A Ii:5!;: 3,5:i,€r ;vl
NYilx=?.FEb:i.E= SE ?-*+4>i=,u- ! xE 3:N tr ! - oo 6J:UlE ; l.E E = f;:i E==i-i24i:e=*c. >-; !.-:9r;iF r ! 5 E 5€ g
x ,r * * f re =HtE=,qH5-+
r@
i1=;=u *,
€fE€f Egif f Fi==
:r ie * F 3Eij
-= ! a - (( g
! tti
if i $
g
i igiil ff i i fi iii i I iff ii i
;i:EiIiiii,iiit\;
=;; iizi: li=
=:: iisi; j
=i?i igltiEiilz
i+uT;
=:iii=i; =?ig;:Z= i:=l\;lzeiEi;zi:tHAzEzz.=isi*E
d
1lii i i il iiiiii ig iiii € iiig
1'=iiii i 1{ iiii iiii;riisiilti:
l€l s ; ; ! E;il gg
?i iiigi i
==zi::ilt3i; B{if € $It:r aEi3 N
d
19}j
=; :^N
6dvi
tr 6N
= ;pc gv
L- I so!o.!i=r\d
.l'7 - =trJO q
>{ - -i
o aO 4+
I O O=iT r -toii.9--
y'62<:Lt=
t-2;4,E; x
= 6'E <
i=: =.==€'r,€
**t;qgEi3i:€€.lXt iE €iE H:i?=ii\*
?ig g € liEE I i i i;ilsiE ; i ; EiE gi+= i f i I E
1! 1; i;j:?t r*i! ti:;*;!gi;E! ;i +i;tiii=E'iu:; l tltE giii
E i i ti 3fli E iai iff $iiii=EE iiE i i ?iE iii 1i gi EItgE E iE ?rE Ej'=; € s *
l: ;iiiEiii EFj3Ff iEsi g:E EiliE €tEE33!=:;* RIE *v '=tlit5Ri 5,g E It;ti r; =ilEi
i=ij I gt +s ; * = * i* € E H *= * E 3 i ! a: gi
E rt3ii
.j F i.E j i; ,i'=-3 :'nia; pN_dd--,,t,\iN.=3iari
=^>-A t,= = = ia.. =+eu=^
.i!: =".4e;J:i !e -v;-<i7---an!i:.i 6aFi
.__-=aL;!
=,8,i i *:;?
!< !:J a a =>" _ = ! - x._!;=a f ::=
=]i:"^E: is=sy la* 1g+:*3 --^-:Fc-E = i5::.t-=3:-,:N=.:-9:..=+.:=-iC-.i-'"'.;a=;*.3 \ *-5j-i_j i!j==2=e=?,= '- = i q ! ! I
=;€:;ijri=>'-JY",.t?#Ae_?'^!.Ees-=i;.i,'.=?=Z;=,=!<E!?sEzA*t!:.vsi,az \'8:-i 3=
o6.!i(v:!5:"8=z € 5A.! _ , ts47=,i j1r_-EEE5--*,="'----3E.!
=8" =:;<.iixYX!<:€9E
,;i€ii$$F$$iiiiiiiiiiii iiE
* '-
;,isF$ Fii rE i iiF!; ii liai giggiii
ii: iisiiggilisisiiiilii igig gii
ldn6oG.:th,=n-$ov
5E
dS
Ed
dO
=xSd
:>3i
oE!e
tr>'c o?
N
?+rE:a*Etg Etg*:?iEg;€Es€ i:5Es;?j
1:z=ilii gi i € F'is;BE
g; E ii' fg3fii i
!::i ifEfii giii iiii;ggii$i iiiiiiivi=3 lsfIif F5;sr:r s;iij€iEi E€lIt rri:=;5€ at *€o s! 3;5t l€ =Ftf€€; = *5E;E*s;si;is{€gEHii lFiEgj€=
5,; 5* H =
9E{iiEi
li:SE€i*I€g= i:fifi5Figifi€
=
iiigigE
t g > !:. F 6*e5u ?, t +'f5E= qE +E3 = t,5 ir !-s :a E;d':iJ{ ! - J <>--=-==oyeiJ-
= 1 S ,aj * a
=.7) e€ E,Y= A'u -
" 6 E
-!Tei ;C ,c:. 11 E= :5-! ln # > - iui>'.-j*i7 {- i<'?L=a E= -,tsL { i
=..:?':*z -.E u&'= >.? i^;. 'cot+.lE 1= Ez&= = G i +=- i. - trj - U F 'n= t.- >.:'i2-; -= a:^22==--?EF39d9; ;E4a -y
'. 1Z & E:?6 9j. dti+:?:,= ca::J;_ L 3 L-y !,2 2 E E 1:j-i:7.:\' cd: i. j 7 i ;
= = *
-'*:-aa,;EEha:=J;=esi€!-. 1r'=/.-!7>,-="a:-rliis< 9 ! ; -t 7 :; - E=-iN-.-;il=!-=-!?<.!1:-ira=-1:--x=' = {-+V ; E * - S
=i'ad.rav:-<
? i i i E E a t € I = 1.=,EEE]i
Ev..iZEi i : ; s
i 1 I E lig
gEE i i* ii*Tz:iiiE i i iEaiiiiEliilfuE g;iii lzli iliiiila3 : i i
g i i
g g
t i I i ! a EiiEtii,{z* g I r ; r
: : : 1 i E
=ie iE iE
g' z{i'+z=zl*i
-i i ?
iri =EE:
i!g!!II; EtE:'iliEiII!ii
: N qi '=u-:>4or I:,: i;l 04>| :1 "x g
'' = -
d
a=.==.4N '
= ! .,
'u 6iF .}.ae
a r dz a=
=-F-xEJ =dd ;
.a ? 8E ?za=..2
===dag tr l.Z, o:d:d>= -:z EO,G't E,?i fi: rEi": i
-=-;s-Fdo"=6> o -: o *Yd=_s|:-YEO9oo;_-N)i.I> ,o'i'a=tr,E_ui__-L4 *o*H€rc 7 ",
!.Y a Fa C; o tr i*a 'o - ) < ><E 6=-6 -'ioc HIE:,!.Eoi ii; jt I-?HEE*E:T2_?iEEE*; i J 1€ + t gc e- h c E.: HE-!t*ssx>-*! 9lX j s
"EE:e;:€i:5i:R.3=g;N
=:=i:g;t€ciEia{Eii:€j ii iiE6! il
1.2'; iigi giiI gii iij i E'E i ii igs3
ilziiili E il$Et i
gflE i€E E
gggiii
lf ii i gil ggifgiiiigl; ii: i i agig
til- is ' i* is figiiE i ;E *iE € = r**iE
d'd
E
d
d
N
d.d
6
!
N
x
71=!iig$ r-r*t+ae l€iit;iiEgiEgil- i
?z:{Aig iIiiilEliiElEiiiiiEE[iii1
i{zegBE* ali
gi€g3:igi:l iEIElEl
giE s^:o'i-g=3P
z}zi i iil iii iili;SIE iliIl E it i
gE l Ei
ui=1.; *s€ a EillA€iiA z1?i EEi:ssne; ag[E
lc *osE9 :-ssaEg 5o6: EN .E ^.s! n r=?iPu A = €.y *.-E ! Ui U tr N
E;S t; 5:=!:iJ30E;::E d +sF !:35"=tr54!9X**ro5;56i.F:;!xaP;oE?;=E f :.-Y* E :j E FF:r !:d2;:5ii.'i€F-: t ! c I Is g?: E FE€:fiEE=o5g3*,:;E*<-rE $s+:.=o ! s> FE*iE 3sE:-!gij E E i I? E3_?.E:5h>o-'=trJ;+a"^Q==!Jn
fr * * i.* ; E:Ji.;+io.c;5:s E i E ! * *El.-E'--la_
*T;'7'3Ex=^A*iYEEfE'E.U6TAEE
ili: iigfggiggfis
ggg5i-r --s*l
ii
,1i i sg iigf gii
g
sggfrgii ig fi'
s
ii:s F f 53 l i
g$ iffFj iiF g; g
i j g g
;g /i ;
'\CN
168 Eeden Sosyolorisl
Kimi bireysel ayncahk taleplerinden roplumun Musltiman o$e-lerinin kryafet kanunlanna uyulmasr hususunda sert denilebile-cek tepki gosterdiklerinin soylemek sanrnm yanhg olmayacaktrr.Devletin doktor, rercuman gibi hizmetleri mukabilinde ay'cahkverdigi kigilere ata binmeleri, kurk giyebilmeleri gibi ayncahklannuygulanmasr srrasrnda kimsenin mudahale etmemesini istemesrkonunun Onemini ortaya koymasr bakrmrndan ehemmiyetle deger-lendirilmelidir.
Kadrn kryaletlerinin duzenlenmesi igin grkanlan fermanlar LaleDevri'nden itibaren Gayrimuslimler igin qrka.lan fermanlardan goksonra baglamrs ve Musluman kadrnlan hedef almrgtrr. FermanlardaMrisluman kadrnrn sokakta fena kryafetle geziyor olmasr vurgu-su yaprlmaktadrr. Fena ktyafet rantml baqlangrgta ince kumaqlar-dan, aqrk renkli, yakasr uzun feraceler seklinde tezahur etmekteolup, daha sonra buna aynr dzelliklerin kefere kryafetine benzeme-si de eklenmigtir. Onernle uzerinde durulan konulardan bir dige-ri ise, kadrn kryaletlerinin israfa neden oldu$udur. Hatta bu duru-mun kimi zaman ailenin gelirini sadece kryafete, yani suse harcan-masr ile sonuglandrfr ve aile iqi huzursuzlufia zemin hazrrladr$r iize-rinde durulmaktadrr.
Hasrh kelam kryafet bir toplumu olugturan bireylerin mensupoldu$u srnrfi, dini ve cinsiyeti ifade etmesi bakrmrndan her dOnem vehemen her devlette ehemmiyet verilen bir konu olmugtur. OsmanhDevleti de bu dururndan ari degildir. Baglangrgta dini sebeplerle fark-h dine mensup kigilerin kendi gelenekleri qerqevesinde giyinmeleriiqin fermanlar qrka'lml$tlr. Devlet, sonraki donemlerde ise, yukarr-da uzerinde durmaya qahgtr$rmrz qegitli nedenlerle kadrnla'n krya-fetini bir nizama sokmaya Qah$mrgrrr. Ashnda osmanh Devleti'ninkryafete bakrg agrsrnda toplumu olugturan her kesimrn kendisine artkryafetleri eskiden oldu$u gibi giymesini saflamak vardrr. Bu bakrgagrsr Gayrimuslimler igin gegerli oldu$u kadar, kadrn, esnaf, askerizumreler iqin de gegerlidir. Temel anlayrg, toplumu olugruran birey-Ierin mensup oldukla', din, srnrf igerisindeki yerlerini bilmek uze-rine kurulmu5tur.
Strongila, Yosef Nasi, Aharon de Segura, Mo5e Hamongok etkin olmu5lar, hatrn sayrlrr servet edinmi5lerdirCanaati'nin Tarihi (1453-1566). s. 195-21 1
gibi kigilerdir. Ekonomik olarakMinrra Rozen, istanbul Yahudi
1flro
YI
P!
Ay
1. Hnr$
Son donemdeki birtal
kesiminde qahgan kad
hala devam etmektedir
de yaygrnla$tlgr gorull
bagortulu kadtnlann P
rindeki etkisini sorgu
yasaktan etkilenmig Ielde edilmiqtir. Eldeki
ve psikolojik aqrdan
ortaya koymugtur. Bu
kadtnlann, yasak ned
oranla daha duguk e1
yuksek oranda issizlil
* Bu ara5trrma, 2007'de lTiirhiy e'nin O rtnln G e rce Ei
* n Dr., UniversitY of Essex C**n British lnstitute (Ankara)
BA$0nTlJSU
rylrlrlJllllllrlllllllllll r ll r rL, :r;!rirlisi<1ii!*iirr,ilrt,