Międzynarodowe

krakowskieStudia

Ryszard Zięba

ROZWOJ EUROPEISKIEJ POIITYKI BEZPIECZEŃSTWAI OBROI{Y: IMPLIKACJE DtA POLSKI

Koncepcja EPBiO

Koncepcja polityki obronnej Unii Europejskiej, określanej nazwąEuropejska Poli-tykaBezpieczeństrvai Obrony (ang. European Secuńty andDefence Policy-ESDP)została zawarta w kilku dokumentach przyjętych przez Radę Europejską w latach1999ł004, Można je pogrupować w tzy kategorie:1 ) dokumenty wstępnie formułująoe,2) dokumenty precyzuj ące,3) dokumenty składające się na całościowąstrategię bezpieczenstwa UEl,

Polska jako kandydat do UE nie uczeshiczyław wypracowywaniu koncepcjiEPBiO. Nie jest jednak tajemnicą że proklamowanieprzezUnię nowej polityki wy-wołało zastzężeniawarszawy, które powodowane były przede wszystkim obawami,czy EPBiO nie osłabi NATO i obecności wojskowej USAw Europie.ZastrzężeńatebyĘ publiczrrie wyrżane w grudniu 1999 r. i w następnych miesiącach2.

Całościowa strategia be4pieczenstwa UE została wypracowana po wejściuw życie Traktatu z Nicei (l lutego 2003 r.). Zańera jązatwierdzony 12 grudnia2003 r- przez Radę Europejską dokument pt. A Secure Europe in a Better World:

l Szerzej zob.: R. Zięba, Europejska PoliĘka Bezpieczenstwa i 0brony, Warszawa 2005, s.37_57;J. Ęoworth, SecarĘ and Defence Policy in the Eułopean Ulion, Basing§toke 200?, s. 33-60; I. Słomczyń-ska, Europejska PoliĘka Bezpieczenstwa i Obrony,Lllblin 2007, s. 166-17l.

' R. Zięba, Polska wobec polityki bezpieczenslwa i obrony IJnii Europejskiej,,frzegląd Europejski"2004,nr2,s.7inast.

2l4 RYSZARD ZIĘBA

European security strategl, potocznie nazywany Europejską sfategią Be zpieczeń-stwa - ESB),

W Europejskiej Strategii Bezpieczeństwanta\azło się uzasadnienie prowadze-niaprzez Unię Europejskąwłasnej polityki bezpieczeństwa i obrony. Jest nim stwier-dzenie, żelJniajest oczywistym globalnym graczęm i powinna być gotowa dzielićodpowiedzialność za globalne bezpieczeństwo i budowanie lepszego świata3.

strategia formułuje cele strategicane unii Europejskiej, które oscyĘą wo-kół ochrony jej bezpieczeństwa i promowanie jej wartości. wśród sftategicmychcelów Unii Europejskiej strategia bezpieczeństwa wymienia także:

- budowanie przez Unię bezpieczeństwa w swoim sąsiedztwie,- umacnianie społeczrości międzynarodowej, wspieranie właściwego funkcjonowa-nia instytucji międzynarodowych i opartego na prawie porządku międzynarodowego.

zadeklarowano, żebezpieczeństwo i pomyślność Europy w coraz większymstęniu zależą od efektywnego systemu wielostronnego, a (IE jest przywią.zanado utrzymania i rozwoju prawa międzynarodowego, zaś fundamentem sto§unkówmiędzynarodowych jest Karta Narod ów Zjednoczonych.

Generalnie naleĘ zauwablć, że Europejska Strategia Bezpieczeństwa sta-nowi całościowy dokument uzasadniający pofizeby i wskazujący pokźne możli-wości działania uE narzecz umacniania bezpieczeństwa międzynarodowego. cojest charakterystyczne dla tego dokumentu, podkreśla on potrzebę stosowania róż-norodnych instrumentów oddziaĘwania, zarówno o charakterze wojskowym, jaki cywilnym, a także mocno akcentuje opieranie dzińań uE na prawie międzyna-rodowym i efektywnym multilateralizmie. Jest to niewąĘliwie charakterystycznaróżnica w porównaniu z NAIo i unilateralnie prowadzonąpoliĘką zagrańcmąadministracji prezydenta George'a W. Busha.

wnioski dla polski

Włączanie się Polski w realizowanie Ę strategii wydaje się korzystrre młłaszczaw kontekście mocno w ostaftrich latach akcentowanego atlantyckiego, czy raczejpro-amerykańskiego kursu jej poliĘki zagranicmeji be4pieczeństwa. ponadto EuropejskaStrategia Beąieczeństwa daje szansę nowym kajom człoŃowskim angażowania sięw regionach pozaeuropejskich jako uczesttik operacji reagowania Ęzysowego alboprzy nawiąrywaniu partnerskiej wspóĘracy na rzeczbezpieczeństwa z innymi pod-miotami. Europejska strategia Bezpieczeństwa w dalszym ciągu zachowuje swojąak-tualność i niezasadne byłoby podejmowanie obecnie dyskusji w sprawie jej rewizji, cozapowiedziń w Sejmie minister spraw zagranicznych RP R. Sikorski w maju 2008 r.a

3 From Copenhagen to Brussels. Eutopean Defettce: Core Documents. compiled by A. Missiroli,,,Chaillot Paper" 2003, Vol. 4, No. 67 , s. 324-333. Na temat analizy shategii zob.: S.

-B i s c op , The Eułopean

Sec.lril.v Stralegl: A Global Agendafor a Positive Poweą Aldershot 2005.ł lnJbrmacja ministra spraw zagranicznych nl. polityki zagranicznej W w 2008 roku,www.msz.gov.pV

ROZWOJ EUROPEJSKIEJ POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA I OBRONY,.. 215

Przemawiaj ą za Ęm następujące afgumenty:1) rzetelnie analizuje zagrożenia dlabezpieczeństwa międzynarodowego iwymla-nia dla polityki beąpieczeństwa UE oraz proponuje adekwatne do nich środki i me-tody prowadzenia polityki bezpieczeństwa. szczególną wartość posiada mocno ak-centowana potrzeba efektywnego multilateralizrrru i działania w zgodzie z prawemmiędzynarodow)rm,2) jest dokumentem pisanym z uwzględnieniem perspektywy rozszerzenia tIE,3) pci okesie ,,rozchwiana" śpowodowanym odrzuceniem projektu Traktatu konsty-turyjnego, uzgodnienie nowego dokumentu strategicznego mogłoby okazaćsię trud-niejsze niż strategii z2003 r. przypornnijmy,że tamten dokument powstał w czasiefali optymizmu wywołanej podjęciem przezllE operacji zarządzanialcryzysowegoi uzgodnieni ern wezkonwent Europejski projektu Traktatu konstytucyjnego,4) obecnie, kiedy reforrna UE zostńaograniczona do ram, jakie wy%Bczapodpisanyale jeszcze nieprzyjęty ostatecznie przez panstwa człoŃowskie, Traktat zLizbony,lepiej pozostawić ESB w wersji zż003 r.,5) trudno arrieniać stategię bezpieczeństwa UE w sytuacji, gdy od 1999 r.nie doko-nano adaptacji Koncepcji Sfrategiczrrej NATO. Skoro uznajemy w Polsce, że NAIOjest podstawową instytucjąbezpieczeństwa ilropejskiego, to właśnie ona powinnanajpierw zostać poddana przeglądowi i rewizji, a nie EsB, która jest dokumentemFogramowym UE - uważanej w Polsce za dodatkową komplementarnąz NAToins§rtucj ę bezpieczeństwa.

Budowanie zdolności wojskowych i cywitnych

Zdolności wojskowe

początkowo w unii Europejskiej sądzono, że dla skutecmego prowadzenia operacjireagowania Ęzysowego potzebne będąpokazne wojskowe siły szybkiego reago-wania, które nie miĄ stanowić armii europejskiej, a jedynie konglomerat @oot offorces) formacji narodowych. Ich budowanie oparto na dobrowolnym wnoszeniuwkładów przez pństwa człoŃowskie unii i panstwa śtowarzyszone (bottom-upapproach). Pń twa członkowskie UE (z wyjątkiem Danii, klóra nie uczestniczyw EPBio) orazhajekandydujące do Unii, juz w listopadzie 200l r. zadeklarowĄudział w sumie ponad 100 tys. żohtierzy, około 400 samolotów bojowych i 100okrętów wojennych.

wklad polskipolska, angazując się w budowanie sił wojskowych NATo, powstrzymywała się od wno-

szenia wkładu marizecz tworzenia unijnych sił szybkiego reagowania, przearaczolych do prowa_dzenia oPeracji petersberskich. Na pierwszej konferencji planistycznel'w nrukseli, p-oświęcónej tejwłaŚnie sPrawie, w listopadzie 2000 r. zadek]arowała, że weźmie udział w tworzeniu przez Unii

Informacja,Mini.*,Sp.u*,ru tml V 2008, s. 15,

216 RYSZARDZIĘBA

Europejską sił zbrojnych, jednakzastrzegla, że nie będzie się to wiąpało z dodatkowymi kosztami

w stoluntu do zobowiązń podjętych już w NATO. Minister obrony narodowej RP Eronisław Ko-

nrorowski zgłosił na rzecz Europejskiego celu operacyjnego/zasadniczego,,brygadę ramową'', nie

precyzującjednak, ilu żoŁnierzy miałby liczyć polski kontyngent. Podkreśliłjednak, że proponowa-

na urygada_to jednostka, która już zostńa zgłoszona do operacji w ramach NATO, zasttzeg} teŻ, iŻ

przed każdąunijnąoperacjąwojskowąPolska zdecyduje, czy weźmie w niej udział. o podtrzymy_

wańuprzezrząd polski niechętnego stanowiska wobec nowej polityki Unii świadczyła wypowiedŹ

wspomnianego Ńnistr" obrony, który stwierdził,,skoro mleko się już rozlało", a idea europejskich

sił zbrojnych robi szybkie po§tępŁ to Polska ,,musi zapewnić sobie w tej koncepcji odpowiednie

miejsce-":. Dopiero na trzeciej konferencji planistycznej, w maju 2003 r., Polska wYra:znie zadę-

klarowała oddanie do dyspozycji UE łącarie 1500 żohrierzy do prowadzenia misji petersberskich.

Wkład ten obejmuje: a) tzw. brygadę ramową o zmnĘszonym stanie osobowym (w sile dwóch

batalionów), aie z pełną strukturą dowodzenia, umożliwiającą dołączenie do innych jednostek;

b) lotniczą grupę pószukiwawczo_ratowniczą c) samolot transportowy; d) dwa trałowce; e) okręt

ratownicz/f! Śekcję Zandarmerii Wojskowej6. Trudno ocenić ten udział Polski, nie tyle ze względu

najego ograniczony charakter, ile z uwagi na fakt, że zgłoszołlabrygada ramowa była równoczeŚ-

nie zadeklarowana na potrzeby NATO.

Wszystkie te deklaracje pozostały jędnak na papierz ę, z$asza1ę na potrzeby

EPBiO siĘ cechowały więc liczne brakt(shortfalls) i niedobory (deficiencies/defi-

cirs), które uniemożliwiĄ ich efęktywne wy§yłanie w rejony kryzysów.

W maju 2003 t. zakoiczono prace nad zaakceptowanym na posiedzeniu

Rady Europejskiej w Góteborgu (15_16 czerwca2001 r.) mechanizrnem planowa-

nia i przeglądu sił na potrzeĘ reagowania kryzysowego Unii. Minisfrowie obrony

przy,jęli wówczas dokument zaĘrtuł owary Definicja mechanizmu ronnloju zdolnoŚci

ibronnych UE (Defining the EU Capabilities Development Mechanism - CDM),w którym szczęgółowo określili zdania w tym zakresie orazichpowi€anie z NATO.

Dla polski istotne było to, że ów mechanizm zapowiadał dobrowolny charakter zobowiąpań

krajów członkowskich, zgłaszających siĘ.na potrzeby EPBiO oraz harmonŻację procesów rozwo-

iu idolności w UE i NATO. odpowiadało to ogólnym założeniom polskiej polityki bezpieczeństwa,

podkreślającym falł, że Polska jako członek obu struktur międzynarodowych jest zainteresowa-

na ich komplementamością, Budowanie zdolności reagowania kryzysowego przezUB wPłYwało

jednak hamująco na realizację natowskich programów Inicjatywy Zdolności Obronnych (Defence

Capabilities Initiative - DCI) i Praskiego Zobowięania naRzecz ZdolnoŚci Obronnych (Prague

Capabilities Comłnitment - PCC)?. W tej sytuacji wią,zanie przez Polskę nadziei z fuŃcjonowa-

niąn utworzonej w czerwcu 2000 r. Grupy NATO-IJE do Spraw Rozwoju ZdolnoŚci ObronnYch

(EU_NAT) Capability Group) okazało się oczekiwaniem zbyt wygórowanym, gdyż Grupa ta nie

zdołała wyjść poza wlmianę informacji między obiema organizacjami na temat podejmowanYch

i realizowanych inicjafi.

5 lJdział bez enuzjazma,,,Rzeczpospolita", 22 Xl ż000.ó A. Szydłows ki, Rozwój Europejskiej Polityki Bezpieczenstwa i Obrony l998-2a04, Wrocław 2004,

s. 30.7 DCI została wysunięta na szczycie NATO w Waszyngtonie w kwietniu 1999 r. Miała na celu zwięk-

szenie zdolności Sojuszu do prowadzenia o.peracji Wl out of area. Natomiast PCC stanowiło kolejną inicjat/-

wę, przyjęąna szczycie NATO w Pradze w listopadzie 2002 r.

RoZWoJEURoPEJSKIEJPOLITYKI BEZPIECZEŃSTWAI oBRoNY.., 2l7

wypehrianie ilościowych i jakościowych braków i niedoborów następowa-ło powoli, a po pierwszych operacjach ,,zarządzaniakryzysowego'' (w Macedoniii Kongu)okazało się, że dla ich skutecznego prowadzenia nie sąpopzebne wielkiesĘ lecz dobrze wyszkolone,bardzo mobilne jednostki wojskowe. W trakcie trwa-jących od jesieni ?002 r. prac nad żw. Koncepcją Szybkiej odpowiedzi Militarnej,w kwiefiriu 2004 r. zdecydowano się na tworzenie ,,grup bojowych''. Przyjęto, ńjednostki tego Ępu mająIiczyć do 1500 żołnierzy i być zdolne do przerantu w re-jon koŃiktu najpózrriej w ciągu 15 dni.

W rezultacie na cztltarlej konferencji planistycznej (22listopada ż004 r,)rozpoczęto prace nad planowaniem strategicznym i przykładowymi scenariuszamiw tym zakresie; minisfiowie obrony postanowili plzygotować tworzone ,,grupybojowe" tak, aby osiągnęły juz w 2005 r. wsĘną zdolnośó operacyjną a pefotłzdolność do działania w 2007 r.; uzgodnili też zasady rozlokowywania posiada-nych sił (GIobaI Appłoach to Employability). ostafiria inicjatywa ma na celu bar-dziej efekrywne wykorzystywanie dostępnych zasobów, mechanizmów i propozy-cji w zakresie trąnsporfu strategicznego, kluczowego elementu realizacji KonóepcjiSzybkiej Odpowiedzi Militarnej.

Dalsze prace byĘ prowadzone przezutwotzone w maju 2003 r. grupy pro-jektowe (które zastąplĘ działające od lutego 2002 r, panele óksperckie). Ń .iągu2003 r. łącanie powstało ich 15. Miały one również nieformalny charakteą a wy-niki ich prac musiĄ być akceptowane na odpowiednio wyżsrym szczeblu przezprzedstawicieli pństw człoŃowskich EU,

Postęp był jednak zbyt powolny. W zwiąpku z Ęm, w czerwcu 2004 r.zdecydowano się na przyjęcie nowego celu operacyjnego/zasadniczego 2010i skoncenftowano się na tworzeniu Europejskiej Agencji obrony, która róąoczę-ła działalność 12|ipca2004 r. Jako główne zadańe agencja pnejęła obowiązekprowadzenia prac nad generowaniem nowych zdolności reagowania kryzysowego.w sprawachAgencji i w innych organach do spraw EpBio, polska mogłajuż, jakonowy członek UE, oficjalnie zabierać głos.

Udzial Polski w ECAPw pierwszych latach realizowania przyjętego w grudniu 200l r- przez Radę Europejską

w Laeken Planu działania na rzecz Europejskich Zdolności Obronnych(European-CapoiińpiAction Pląn - ECAP), udział Polski był ograniczony ze względu ou f"i.t, że niebyła jesz,cze cńon-kiem Unii Europejskiej. Ponadto Warszawa koncenhowala się wówczas na iniegiacji z NATo.Pomimo tego, już w lutym 2003 r. Potska wytazlłazainteiesowanie planowanymi g-p-*i projek-towYmi ECAP. Wcześniejsze wątpliwości Warszawy w sprawie udziału w Einio-rostały -ńiu-ne Po ogłoszeniv PrzezUE Dertnicji mechanizmu rozwoju zdolności obrołmych. Polska zabiegałao uczestrictwo w 7 gruPach Projektowych ECAP oraz uzyskanie stafusu obserwatora w pozostĄch.Było to wńne, szczególnie w przypadkach tych programów które odpowiadĄ priorytitom rzido-wego Programu rozwoju Sił ZbĘnych kP w latąch 2003-2008. Warszawa cńciała tez wychoózićnaprzeciw wymaganiom stawianym jej przez Sojusz Północnoatlantycki. W latach 2003-zodz polskauczestnicąyła w różnym stopniu w pracach 8 grup projektowych n-cer dotyczących następującychzdolnoŚci: taŃowania w powiełzu; strategicarigó hanspoftu powietrznego i morstiegó; óuióoyprzed bronią mź§owego rńęnia; sił specjalnych; poszukiwania na polu walL i ratowni ctwa: zabęz-

218 RYSZARD ZIĘBA

pieczenia medycznego; dowództrr operacyjnych8. Generalnie udział Polski należy ocenic pozytyw-nie w pracach grup projektowych ECAP. Wynikał on z dĘelia do pozyskania nowych zdolnościoraz zapoznania się z rozwiązaniami stosowanymi przez inne kraje UE, które można byłoby za-adoptować dla potrzeb jej sił zbĄnych. Ważne było talrźe nawiązanie kontaktów ułatwiającychwspołpracę wojskową z kluczowymi partnerami z UE i uzyskanie z nimi interoperacyjności, DlaPolski istotne maczelie ma zdobywanie doświadczeń i uzupełnianie niedoborów własnych siłzbrojnych, które mają służryć takżę porzebom Sojuszu Północnoatlantyckiego.

Polska wobec Europejskiej Agencji Obrony

W stanowisku Polski wobec Europejskiej Agencji Obrony należry wskazać dwa

charakterystyczle etapy. Pierwszy, gdy Polska nie była jeszcze członkiem UE,z dystansem obserwowała starania o powołanie agencji do spraw rozwoju zdolno-ści obronnych, badań, zamówień i uzbrojenia; zainteresowana była tym, aby był to

organ o charakterze międzyrządowym, podobnie jak cĄ drugi filarUE. Warszawa

krytycznie oceniała niechęć starych krajów UE do włączania państw kandydują-

cych do prac nad tworzeniem agencji.

Drugi etap, po powstaniu EDA, Polska włączyła się w praoe tego organu.

Aktywność ta była motylvowana przede wszystkim polityczną wolą uczestricze-nia w pracach tego waźnego organu UE i wpływania na jego decyzje o rozwojuzdolności reagowania kryzysowego, w tym czuwania nad tym, aby była utrzymanapehra zgodność z analogicznym procesem (PCC) w ramach NATO,

Warszawa zńiega takze o objęcie wspóĘracą w zakresie uzbĄenia rów-nież nowych krajów człoŃowskich. Minister spraw zagraniczrychAdam Rotfeldprzestrzegń,że: ,,nie do zaakceptowania byłoby utrwalenie podziafu pństw euro-

pejskich z jednej strony na producentów i dostawców sprzętu i uzbrojenia wojsko-wego, a z drugiej najego nabylvców"9.

Ważnyrn argumentem na rzecz aktywnego udziafu Polski w EDAwydaje się uananie szans

i możliwości, które otwierają się dla polskiego rynku zbrojeniowego i Sił Zbrojnych RP. Polskaangażując się w prace badawczo-rozwojowe Agencji może włączać własne jednostki badawczo--rozwojowe we wspólne projekty unijne,

Trzebajednak najpierw uporządkować i wzmocnió caĘ polski system badń naukowych.Dopiero takie działanie może otworzyć drogę do partnerskiej wspóĘracy i przepĘwu do Polskiśrodków finansowych oraz nowocze§nych technologii. O wiele trudniejsze wydaje się rozwija-nie sprzeda:ży polskich produktów zbrojeniowych na rynku europejskim. Jednak jest to możliwe,arldztał w pracach EDAmoże temu sprzyjać.

Polscy decydenci powinni zatem mieć na uwadze przytoczone wyźej argumenty, gdy będązajmować stanowisko wobec konkretnych inicjatyw realizowanych w ramach Agencji, Natomiastdodatkouych techniczno-wojskowych i procedwalnych informacji dostarczać mogą jej przedsta-

8 ,,Ocena stanu realżacji Procesu Rozwoju Unijnyclr Zdolności Obronnych", przygotowanaprzezZxpołdo spraw uczestnictwa Polski w Procesie Rozwoju Unijnych Zdolności Obronnych, Warszawa, 8 Vl 2007, s. 5.

' Konferenęja ,,Przemysł zbĄeniowy a Europejska Agencja Obrony - szanse i wyzwania dla firm środ-kowoeuropejskich", Warszawa, 28V 20M, www.msz,gov.pl l28,mala,2004r.,-,Konferencja,Przemysl,zbrojeniowy,a,Europejska,Agencja,Obrony,-,szanse,i,wyzwania,dIa,fiml,srodkowoeuropejskich.,99.html.

ROZWOJEUROPEJSKIEJPOLITYKIBEZPIECZEŃSTWAIOBRONY... 2I9

wiciele uczestniczący w pracach wszystkich sześciu Zintegrowanych Zespołów Rozwoju orazw licznych wybranych zespołach projektowych.

Polska angażuje się w następujące kierunki prac EDA:l) Wzmacnianie europejskiego rynku zbrojeniowego. Na zlecenie Rady Zarządza-jącej EDApruygotowany został projekt Reżimu sĘmulującego konlatenĘność eu-ropejskiego rynku obronnego.Projektzaakceptowano 21 listopadaz}}s r. w trakcieposiedzenia Rady UE na szczeblu ministrów obrony izaczĄbyć wdrażanyw Ęcieod 1 lipca 2006 r. Elementami reżimu są dwa dokumenty: Kodel<s postę1lowaniaw zalcresie zamówień obronnych oraz Kodelrs dobrych praktyk w łańcuchu dostaw.Polska brała udział w wypracowaniu zasad reżimu i chociaz wcią7 ścierĄ się opi-nie jego zwolenników i przeciwników, przysĘliła do niego na mocy decyzjitządu16 maja 2006 r.'0 Decyzjata była mo§nvowana przede wszystkim względami po-litycznymi. Biorąc pod uwagę rolę, jakąPolska zamierza odgrywać w EPBiO, na-|eĘ jąvzrnć słusmą choć stawiającąprzed polskim rynkiem uzbrojenia wysokiewymagania w obliczu silnej konkurencji z krajów UE.

Kolejnymi działaniami EDA na rzecz zdpamizowańa integracji europej-skiego rynku uzbĄenia rozpoczętymi w 2007 r. sąprace nadftzęmaeuropejskimisftategiami tworzenia bazy przemysłowo-technologicznej, badń i uzbrojenia. Wi-doczne jest to w następnych inicjatywach, których wypracowywanie rozpoczęłosię w 2007 i 2008 r. Szczególne maczęnie będzie miało wypracowanie Strate-gii europejskiej bazy przemyslowołechnologicmej, Europejskiej strategii badańi technologii obronnych oraz Strategii uzbrojenia. Polska uczestniczyła, obok Fran-cji, Hiszpanii, Holandii, Niemiec, Słowęnii, Węgier, Wielkiej Brytanii i Włoclr,w grupie przygotowującej projekt pierwszej strategii europejskiej bazy przemy-słowo-technologicmej. Dokument ten został prTyjęty przez Radę UE (w fonniespotkania minisfiów obrony) 19 listopada 2007 r. Jest on pozytywnie ocenianyprzezWarszawę.2) Programy naukowo-badawcze,Polska zaangńowŃa się finansowo (obok Francjii Niemiec) w rozpoczęĘ w 2007 r. pierwszy projekt dotyczący pozyskańa zdolnościw dziedzinie ocbrony sił zbrojnych (force płotection).Ma on na celu zapewnienieżohierzomochrony na polu walki, np. przed osffzałem przeciwnika, minami-pułap-kami czy nawet przed aakiem zwykortystaniem broni masowego rażeńa.IJdziałw tym projekcie jest precedensem, gdyż §twalza szanse na integrację polskiegoprzemysłu zbrojeniowe go z przemysłem partnerów unijnyoh, a tńeońi"ru no*.możliwości wspĘracy jednostek naukowo-badawczych z ich odpowiednikamizagrańcnyań.3) Planowanie rozwoju europejskich zdolności reagowaniakryzysowego jest istot-ne dla realizacji Europejskiego celu operacyjnego 2010, a nawet wykaczapoza

'0 B. Woj na, || kierunht europejskiego rytlat uzbĘenia, ,BiuletynPISM" 2005, nr 89 (334); Stano-wisko Polskiego LobĘ Pnetlyslowego im. Eugeniusza Kwiatkowskiego w sprawie budżełu MON na rok 2006oraz zakupów w polskim przemyśle obrunnym, Warszawa 2006.

220 RyS2ARD ZIĘBA

olaeślony nim horyzont czasowy. Dotychczas EDA wypracowała dwa dokumen-tY PlanistYczne, Są to: Długoterminowa prognoza w ząlcresie roałoju zdolnościreagowania kryzysowego UE (An Initial Long-Term Vtsion for European Defen-ce capability and capaciĘ Leeds - ŁT\l) i wykonawczy pian roałoju zdolności(Capability Development PIan- CDP), PolsĘ doceniając ichznaczenie dlaprzy-szłego rozwoju unljnych zdolności brała udział w ich wypracowaniu. pierwszyzostń zaaprobowany przez Radę zarządzającą EDA na ,r.róblu ministrów obrony3 paździemika2006 t., a zarys projektu drugiego dokumentu 14 grudnia 2006;.Na połowę 2008 r. zapowiedziano przedstawienie wstępnego projektu drugiegodokumentu. Można się spodziewać, że plan te,n będzie po*u^y* impulsń dlarozwoju prz ezkaje członkowskie zdolności wojskowycń uE. Trudno będzie unik-'nąć duplikowania podobnych prac planisĘcmych prowadzonych w NATo. skorojednak IJE zaangńowała się na rzecz budowania własnych zóohości reagowaniakryzysowego, to na lftór,Jlrnś etapie taka kolizja z planami NATO może nastąpić,polska może więc stanąć przedńezłęcznym wyborem, chyba że zdołatemu zapo-biec przejawiając większą inicjaĘwę na forum Europejskiej Agencji obion}. sąjednak poglądy wskazuj ące, że cDp będzie umożliwiać skorelowanie narodowychplanów obronnych, a w przypadku rozbieżności priorytetów ujętych w planachrozwoju zdolności UE i NATO, będzie katalŁatorem łagodzenia ewentualnych na-pięć między obu strukturąmil!. Polska powinna ĘĘć do rozwijania *rpą*"ymiędzy UE a NATO, również napłaszczyźnie planowania obronnego.

Zdolności cywilne

cywilne zdolności pofizebne do prowadzenia operacji rozwiąZr7wania Ęzysów sątworzone przez unię Europejską zgodnie z decyzjatni podjętymi przez Radę Euro-pejskąna posiedzeniu w Feira w czerwcu 2000 r., w cźerech następujących dziedzi-nach:1) policja,2) umacnianie rządów prawa,

4) ochrona ludności.Główne maczeńe jest przypisywane tworzeniu sił policyjnych gotowych do

wysłania w Ęon kryzysu. przygotowaniami policji do pódejmowania misjiw te-renie kieruje komórka policyjna działającaw sekretariacie Generalnym Rady uE.sprawąĘzajmowano się na kolejnych konferencjach planistycarych 19 listopada2001 r., 19 listopada 2002 r, i 22 listopada 20M r., a także na spotkaniu szefówpolicji z pństw członkowskich Unii 25 listopada Z}}4r.Natomiastprzygotowaniaunii do angazowania się w pozostĄch cywilnych rejonach reagowania kryzyso-wego są prowadzone z pomocą wspólnotowego Mechanizrnu ochrony cywilnej,

|lP. Hougardy, ESDP Capabitity Development Pian (CDP),,,ED|Bulletin'' 2007, No. 5.

RoZWoJEURoPEJSKIEJPoLITYKIBEZPIECZEŃSTWAI oBRoNY.., 221

a więc z udziałem komisji Europejskiej. prace te przebiegają dość sprawnie, a usta-lona data gotowości unii do podjęcia cywilnych misji w rejonach Ęzysów w 2003 r.została dofi:zymanal2,

Po przyjęciu przez Radę Europejską w czelwcu 2004 r. Pląnu działania narzecz clulilnych aspedów EpBio prowadzony jest przegląd unijnych zasobów i zdol-ności reagowania cywilnego. konferencja planistyczna w sprawie zasobów cywil-nych odbyła się w listopadzie 20a4 r. i dostarczyła danych na temat zbiorowychzasobów rozszerzonĄ do 25 człoŃów unii oraz występujących braków. stwier-dzono na niej, że ilościowe cele wyznaczone w czerwcu 2000 r. zostały osiągnięte.Dobrowolne zobowią.zania w sprawie wielkości personelu osiągnęły liczbę 5761policjantów, 631 ekspertów w dziedzinie rządów prawa, 565 w zakresie admin!stracji cywilnej i 4988 w dziedzinie ochrony cywilnej. Ponadto, zgodnie zPlanemdziałania na rzecz cywilnych aspeHów EPBio,pństwa człoŃowskie Unii - dą-żąc do zwiększenia rozniarów dzińańcyryilnych - łącmiezadeklarowĄ oddele-gowanie 505 ochotrików do zespołów unrjnych obserwacyjnych i 391 ochotnikówrzeczomlawców dla wspierania specjalnych przedstawicieli UE lub do włączeniaich do misji wielofunkcyjnych. w sumie w listopadzie ż004 r. unia Europejskadysponowała 12 Ęs. personelu na pobzeby cywilnych operacji petersberskich,co stanowiło maczrtie więcej nŁ zap|alowiano w Feira. Jednak nadal problememjest zdolność do rozmieszczenia tego personelu w Ęonach misji, jegó gotowośći plzygotowanie do dzińania; brakuje także opracowanych scenariuszy uĘciaw misjach zgłoszonych na pob:zeby EpBio policjantów i ekspertów. znaczy to, żegłówną troską unii Europejskiej w zakresie cywilnego zarzĄdzania loryzysowegopozostajeprzygotowanie elaĘcznej i szytkiej odpowiedzi zużyciemposiadanychjuz zasobów i zdolności.

unia Europejska, realizując wytyczne cywilnego celu operacyjnego/zasad-niczego 2))ł,ustanowiła do końca 2006 r. zespół prawie l00 cywilnych ekspertów(civilian Response kams) gotowych do wysłania na misję w ciąu 5 dni, komórkapolicyjna i pństwa człoŃowskie uE, rozwijając koncepcję szybkiego ronrliesz-czeńa policji, wypracowĄ w ciągu 2006 r. standaryzowane stnrktury jednostekpolicyjnych przeznaczonych do wykonyw ania zadńw terenie (Integrated policeUnits i Form,ed Police Units). Na ministerialnej konferencji planisty cmej (CivilianCapabilities Improvement Conference 2006) zorganizowanej w BrŃseli 13 listo-pada2006 r. wskazano, że pństwa członkowskie unii powinny się skoncentrowaćna przygotowaniu kilku brakujących elementów reagowania cywilnego, mlłaszczaw kontekście planowanej misji w kosowie. zatakie uznano następujące katego-rie personelu cywilnego: sędziowie i prokuratorzy, personel więzienn}, oficerowiepolicji i kontroli granicanejI3. Po dfugich rozmowach z NAIo, w maju 2005 r.

l2 OdmiennY, §cePt}czny pogląd wskazujący na trudności w przygotowaniach UE do prowadzeniacywilnychoperacjireagowaniakryzysowego:P.Viggo Jakobsen, TheEŚDPandCivilianRapidReaction:Adding Yalue is Harder than Expected,,,European §ecurity" 200ó, Vol. 15, No. 3, s. 299 i nast.

|3 Civilian Capabilities Improvement Conference 2006, Ministerial Declaratloz, Council ofthe Euro-

222 RYSZARD.ZIĘBA

w Saabie Wojskowym UE ustanowiono KomórĘ Cywilno-Wojskowąmogącątwo-rzyć wspólne centra operacyjne do planowania i kierowania autonomicznymi opera-

cjami cywilno-wojskowymi UE. Rozpoczęła ona działalność w styczniu 2007 r,

Nową inicjaĘwą jest projekt stworzenia żandarmerii europejskiej. Na nie-formalnym spotkaniu ministrów obrony UE w Noordwijk (w Holandii) 17 wrześ-ńa2004 r., Francja, Włochy, Hiszpania, Portugalia i Holandia podpisĄ deklaracjęw sprawie powołania Sił Zandarmerii Europejskiej (European Gendąrmerie Force

- EGF/EUGENDFOR), Koncepcję tych sił, mających sfużyć stabilizowaniu syfua-cji po zakończonych konfliktach, zaproponowała Francja na nieformalnym spotka-niu ministrów obrony państw UE w Rzymie w dniach34 pńdziernika 2003 r. SĘte mają docelowo liczyć 80G-900 żandarmów, których można będzie roznieścićw terenie w ciągu 30 dni, a możliwe będzie powiększenie ich liczebności do 2300.Inicjatywa stworzenia Sił Zandarmerii Europejskiej została poparta 22 listopada2004 r. przez Radę UE, stając się od tego czasu wspólnym przedsięwzięciem UniiEuropejskiej. Kwatera tych sił złożona z oficerów z pięciu krajów uczesbriczącychzostała ulokowana we Włoszech (Vicenza), arozpoczęła działalność 15 września2005 r. Oficjalnie traktat ustanawiający utworzenie EGF został podpisany przezpięć pństw 18 pazdziemika 2007 r, EGF osiągnęły pełnązdolność operacyjnąjuż15 grudnia 2007 r., rczpoczynając w tym dniu swoją pierwszą misję - przejęciedowodzenia ZintegrowanąJednostkąPolicyjnąw Sarajewie, dzińającej w ramachmisji EUFOR Althea. Siły Zandarmerii Europejskiej są w pierwszej kolejnościptzem:e;czone na po§zeby misji reagowania kryzysowego prowadzonych przezUnię Europejską mogą także być wykorzysĘwanę ptzez NAIO, ONZ, OBWElub doraźne koalicje. Polska posiadająca mającą statu§ militamy Zandarmerię Woj-skowąuzyskała stafus parfirera EGF.

Generalnie naIeĘ strvierdzić, że angńowanie się Unii Europejskiej w pro-

wadzenie cywilnych operacji rozwią,zywania kryzysów stanowi wyraz jej szer-

szych ambicji i chęci odgrywania niekonwencjonalnej roli cywilnego aktora po-lityki bezpieczeństwa oraz stabl\izowania i budowania pokoju przez promowaniedemokracjila, EPBiO zatem, wbrew swojej nazwie, sugerującej wyłącrury zvłią-zekztradycyjnym zrrlilitaryzowanyn pojmowaniem bezpieczeństwa,łączy środkiprewencyjne oraz wojskowe środki reagowania kryzysowego z cywilnymi (w tymekonomicznymi z I filaru Unii); dzięki temu ma szansę stać się nowym i wielo-stronnym przedsięwzięciem potwierdzającym tożsamość Unii Europejskiej jakokompleksowego aktora sceny międzynarodowej 15.

pean Union, Bnrssels, 13 XI 2006.ta S. Rynning, Providing Relief or Promoting Democraql? The European Union ąnd Crbis Manage-

lłlenl. ,.Security Dialogue" 200l, Vol. 32, No. l, s, 87-10l,15 R, Zięba, Unia Europejska jńo aldor stosunków międąnamdowl,gl1, Warszawa ż003,z-łlłaszcza

rozdz.IX; E. Trromioja, Sćcurić et defense (le point de vuefnlandais sur la PECSD),,,Dćfense nationale"200l, n" 3, s. 9; Ch. Hi ll, The EUś Capacityfor Conflict Prevenliolr,,,European ForeignAffairs Review" 200l.Vol. 6, No, 3, s. 331-333; K. Becher, Has-Been, Wannabe, or Leader: Europeś Role in the WorldAfier the2003 htropean Security Strategł,,,European Secuńty" 2004, Vol. 13, No. 4, s. 345 i nast.; J. McCormicĘ

RoZwoJ EURoPEJSKIEJ PoLITYKI BEZPIECZEŃSTWA I oBRoNY... 223

polska angażując się w budowę cywilnych konrponentów EpBio oraz w cywihrych mi-sjach peter§burskich, otwiera dla siebie szansę zmiany kontrowersyjnego międzynarodowego wize-ruŃu jako panstwa angżującego się przede wszystkim w militamych operacjach stabilizacyjuych.Przykłady udziału licznych kontyngeutówpolskich żńnierzy wAfganistanie i Iraku wpłynęĘ naten jednostronny obraz Polski w świecie. Teraz istnieje szansa jego zmiany, a przynajmniej uroz-maicenia.

Misje peter§berskie

zgodnie z decyzjaati o przejęciu odl.JzE części operacyjnej, unia Europejska możew ramach EpBio prowadzić poza terenem jej pansmr człoŃowskich następującerodzaje misji petersberskich: operacje humanitame i ratownicze, rozjemcze misjepokojowe oraz zadańa bojowe opanowywania syĘacji kry4ysowych, w tym przy-wracania pokoju. po spodziewanym wejściu w zycie Traktatrr zLizbony (podpisane-go 13 grudnia2007 r.) katalog tych operacji zostanie poszerzony o: wspólne dzińa-nia rozbrojeniowe, misje wojskowego doradztwa i wsparcia oraz wspieranie pństwfizecich w ałłalczaniu terroryzmu (ako oddzielne misje lub element pozostĄchmisji, art. 28b). Unia Europejska zacz$aprowadzić operacje zewnęOzrre w 2003 r.Formalnie sąone dzielone na dwa rodzaje jako operacje wojskowe i cywilne.

Misje wojskowe

operacje wojskowe stanowiąbardziej skomplikowane i wymagająceprzedsięwzię-cia pro,wadzone zuĄzińemod kilkuset do kilku tysięcy żohlierzy.unia Europejskadotychczas pomyślnie przeprowadziła tzy operacje wojskowe: w Macedonii (con-cordia, IIFXII2003 r.), w Kongu (Artemis, VI{x 2003 r.) i ponownie w Kongu(EUFOR Congo, VII-XI2006 r,). obecnie kontynuuje dwie duże operacje w Bośnii Hercegowinie (EUFOR Althea, od grudnia 2004 t.) orazw Czadzie i RepubliceSrodkowoaĘkńskiej @UFoR Tchad/RCA, od marca 2008 r.). Wszystkie opera-cje wojskowe uE, podobnie jak i cywilne, są prowadzone na podstawie mandatuRady Bezpieczeństwa ONZ i w porozumieniu z tą organżacją.

Polska, jako doŚwiadczony uczestrik wielu misji pokojowych i stabilizacyjnych oNZi NATO, włącza się do operacji wojskowych Unii Europejskiejló. Polska nie brała udiiulr, * op.-racji Artemis w Kongu, natomiast w operacji Concordia w Macedonii uczestniczyło 17 polskichŻołnierzY, a w operacji EUFOR Althea w Bośni i Hercegowinie polski kontyngent wojskowy li-crył ok 250 żłhierzy dla kżdej półrocznej zmińy (obecnie l95 żołnierzy)l7, w operac.ji EUFORRD Congo ucŻestniczyło 98 żandarmów i 32 żołńerzy wsparcia (łącznie l30 osób). Do obecnie

The European Superpower, Basingstoke 2007, s. 78-83.|6 J. Zając, U&iał Polski w misjach pokojowych i stabilizacyjnych, ,,Krakowskie Studia Międzynalo_

dowe" 2007, nr4, s. 191-207.|7 Jest to człłarty, po Hiszpanii, Włoszech i Turcji, pod względem wielkości kontyngent w ElJFoR

Althea.

2ż4 RYSZARD ZIĘBA

rozpoczynanej operacji w Czadzię i Republice ŚrodkowoaĘkńskiej skierowano 400 polskich

zołi-ierzy,co itanowi trzecie miejsce pod względem wkładu liczbowego (po Francji, a na poziomie

Irlandii). W sumie udział polskich kontyngentów w misjach w Bośni i Hercegowinie orazw Czadzie

i Republice środkowoafrykańskiej wynosi ok, 10% całości wysłanych tam sił Unii Europejskiej.

Misje cywilne

operacje cywilne stanowią większość misji zewnętrzrrych uE. są to operacje po-

licyjne i doradcze z udziŃem ekspertów w różnych §ektorach działalnoŚci panstw

niestabilnych. Dotychczas UE przeprowadziła udaną misję policyjną w Macedonii

(EUPOL Proxima, xII 2003_xII 2005 r.), a kontynuuje misje: policyjną w Bośni

i Hercegowinie (EUPM, od stycznia 2003 r.), monitorowania ruchu na przejściu

granicznynr między Izraelem aAutonomiąPalestyńsĘ(EU BAM Rafń, od grudnia

ŻOOS ,.) oraz misję policyjnąwAfganistanie (EUPOlAfganistan, od czerwca 2007 r.),

Operacje te mają średnie rozmiary, od kilkudziesięciu do kilkuset policjantów.- Misje dorudczę za cel mają udzielanie wsparcia ekspertów, doradżwo

i szkolenie w,,cywilnych" dziedzinach fuŃcjonowania państw przyjmujących mi-

sje. Sąto tzw. misje ,,rządów prawa", obejmujące m.in.: wspieranie ' ."15*19yyańie

wymiaru sprawiedliwości, policji, zwiększńie efektywności sfu:żb graniczrych

i Óehych, ata\żepomoc w refolmowaniu sektora obronnego. Misje te zazwyczaj

składają się z kilkunastu lub kilkudziesięeiu ekspertów, wśród których mogąbyć

także wojskowi. Dotychczas Unia Europejska prowadziła cńery misje doradcze

w: DemokraĘcznej Republice Konga (doradztrvo w tworzeniu policji, EUPOL Kin-shasa, IV 2005_VI 2007 r.),w Gruzji (misja,,rządów prawa", pomoc w umacnianiu

wymiaru sprawiedliwości i reformowaniu systemu prawnego, EUruST Themis,

VII 2004-VII 2005 r.), w Macedonii (doradcza policyjna EUPAT, XII 2005-W2006 r.); w Indonezji w prowincjiAceh (misja nadzorująca rozbĄenie walczących

stron, monitorowanie sytuacji w zakresie przestrzegaila praw człowieka, zrnian

legislacyjnych i reintegracji społecznej i politycznej separatystów ze zbuntowanej

prowincji, AIvlM, IX 2005-KI 2006 r.).

obecnie Unia Europejska prowadzi misje doradcze w Mołdowie i na Ulaainie(pomoc graniczna dla obu pństw, Border Assistance Mission, od grudnia 2005 r.),

w Palestynie (wspieranie policji EU coPPs, nasĘnie EUPoL-COPPS, od hvietnia 2005 r.), w krajach UE zintegrowaną misję rządów prawa dla Iraku @UrusTLEX, od lipca 2005 r.); misję doradztwa i pomocy w refomowaniu wojskowego

sektora bezpieczeństwa w Kongu (EUSEC _ RD Congo, od czerwca 2005 r.); misję

doradźwa i pomocy w reformowaniu policji i wymiaru sprawiedliwości w Kongu

(EIJPoL RD Congo, od lipca ż0O7 r.);udziela pomocy logisĘcarej i doradczej dla

misji Unii AĘkńskiej AMIS II w Sudanie (w prowincji Dańlr, od lipca 2005 r.).

Generalnie misje doradcze sąniewielkie i składająsię z personelu liczącego

od kilkunastu do kilkudziesięciu ekspertów międzynarodowych, zwykle wspoma-

ganych adminisracyj nte ptzez personel miej scowy.

RoZWoJ EUROPEJSKIEJPOIITYKI BEZPIECZEŃSTWAI oBRoNY... 225

uE prowadzi końcowe przygotowania do ustanowienia dwóch nowych mi-sji cywilnych w Gwinei-Bissau i Kosowie. i2 lutego 2008 r. Rada UE podjęładecyzję (,,wspólne działanie") o poprowadzeniu cywilĘ misji wsparcia reformysektora bezpieczeństwa w Gwinei-Bissau. Misja ta (EU SSR Gwinea-Bissau) maskładać się z l5 wojskowych i cywilnych doradców do spraw wojskowych, policjii wymiaru sprawiedliwości; jej rozpoczęcie zostało zaplanowane na maj 2008 r.

w odniesieniu do kosowa prace rozpoczęto dużo wcześniej: w lutym 2006 r,został powołany zespół planujący @U Flanning Team - EUPT), a 16 lutego 2008 r.Rada uE postanowiła, w prz'eddzień ogłoszenia niepodległości przez kosowo, ,,wspól-nym działaniem" utworzyć w ciągu ok. 4 miesięcy misję ,,rządów prawa" (EtJLExKosowo), dla tego państwa, mającązazadanie kierowanie, nadzorowanie i doradzaniewładzom lokalnym; misja ta ma wspierać dzińająca tam misję ONZ (INMIK)i wspĘracować ze specjalnym przedstawicielem uE ds. kosowa (est nim od 4lutego 2008 r. Holender Pieter Feith). Obecnie,zespoł planujący licry 70 doradcówlniędzynarodowych.

Nowa misja uE będzie niewąĘliwie bardzo trudna, dlatego uzgodniono, żebędzie to operacja o duzym zasięgu, w skład której ma wejść 1900 zagranicnlychoficerów policji, sędziów, prokuratorów i celników, wspomaganych przez 1100Pracowników rekrutowanych spośród mieszkańców Kosowa. Przewidzian o takżemożliwość rozmieszczenia w Kosowie dodatkowó 300 policjantów i pograniczni-ków, jeśli taka potrzeba wystąpi. szefem misji został Francuz - Ivęs de kermabon.W tej misji planowany jest również udział Polaków.

Polacy wzięli udział w misji policyjnej Proxima w Macedonii (3 polĘantów). Uczestniczątalcże w misji w Bośni i Hercegowinie; od stycznia 2003 r. było to 12 policjantów, obecnie jest ich 7.Natomiast w Afganistanie znajduje się jeden polski policjant, aprĄazd drugiego jest planowany.

Generalnie trzeba zauwaĄć, że Polska tylko symbolicznie wspiera misje cywilne, choć maznacznie większe możliwoŚci. Szczególnie duże szanse powstają w trakcie przygotowń do misjiw Kosowie. Nalezy też przy okazji stwierdzić, że polscy policjanci uczesbriczą także w misjachONZ, w tYm w Kosowie (JNMIK) zpokaźnymkontyngentem l25 fuŃcjonariuszy,i ekspertówpolicyjnych'8.

Generalne rekomendacje dla Polski

Polskajakkolwiek nieufrrieizzastrzeżeniami odniosła się do proklamow aniaptzezunię EuropejskąErnopejskiej poliĘki Bezpieczeństwa i obrony, po dopuszczeniujej do konsultĄi a następnie po uzyskania statusu człoŃa unii,zaczęłasię jednakangażowa,o w rozwijanie tej polĘki. czynnikiem spruyjającym temu jest między-rządowy charakter EPBiO.l) Z perspektywy blisko l0 lat od chwili ustanowienia EPBio na|eĘ zalwaĘć,żekoncepcja tej polityki okazała się generalnie słuszna. podstawow} dokument, ja-

't W misji w Gruzji (IJNOMIG) bierze udział 2 polskich policjantów, a w Liberii 3 (IJNMIL),

RYSZARD ZIĘBA

kimjestEuropejska SnategiaBezpieczeństwa, macharaklerkompleksowy i odnosisię do wyzwń,przedktórymi stoi dzisiejsza Unia Europejska, jest talrźe aktualna

- zwłaszczajeśli się uwzględni jej dopełnienie zapisami European Headline Goal20]0 i Long Term Wsion. Dlatego możrra sądzić, że Polska nie powinna popieraćpropozycji zrrriany ESB lub inicjować jej głębszej modyfikacji. UE powinna skon-

centrować się na realizowaniu tej strategii, a nie na jej zrnianie. Od czasu przyjęciatego dokumentu, poza rozszerzeniem Unii o 12 państw, w środowisku międzyna-rodowym niezasĄ istotne nrtiany wymagające koncepcyjnego odniesienia się do

nich. Tymczasem - niejako na marginesie - należałoby zauwńyć, że NATO niema obecnie strategii adekwatnej do zmienionego środowiska bezpieczeństwa. Pol-ska powinna zabiegać raczej o wypracowanie nowego dokumentu programowego

dlaNATO.2) W budowariu przez UE wojskowych zdolności reagowania kryzysowego jeden

element okazaŁ się trudny i wąĘliwe też, czy przydatry. Miało nim byó sformo-

wanie dużych, sięgających jednego korpusu sił szybkiego reagowania. Zadekla,rowany przez państwa cźonkowskie (i stowarzyszone) wkład la rzecz Europej,sbiego celu operaĘnego/zasadniczego pozostaje w gruncie rzeczy ,sla, papierze",

az$oszone siły i zasoby wojskowe wymagająuzupełnień po to, aby osiągnąć pehązdolność operacyjną. Poza tym już pierwsza większa operacj a woj skowa - Artemisw Kongu pokazńapotrzebę posiadania przezUB własnych dobrze wyszkolonychi wyposa:żonych, niezbyt licanych grup bojowych. Dlatego wiosną2004 r. UE zde-

cydowała się na stworzenie takich pododdziałów natychmiastowego reagowania.

Polska włącza się w ich tworzenie,3) Jest prawdopodobne, że prezydencja francuska (w drugiej połowie 2008 r,) po-stawi problem poszerzenia roli i znaczenia,,grup bojowych" lub wręcz pomysfustwozenia europejskiej armii, który w lutym 2006 r. został ponownie zasygnali-zowany na łamach ,,Le Monde" (60 tys. żohlierzy z 6Wajów UE, w tym Polski).Polska nie powinna z góry odrzucać takiej propozycji - może ona być dla nas

korzysftra. Jednak na wstępnie należałoby zabiegać o zwiększenie praktycznegowykorzystania dotychczas sformowanych ,,grup bojowych" UE. Powinna takżewziąć ldziń w zapowiadanych siłach lotniczych i morskich natychmiastowegoreagowania.4) Korzyshym działaniem jest akfine włączenie się Polski w prace EuropejskiejAgencji Obrony. Ten nowy organ UE już odgrywa głównąrolę w planowaniu roz-woju wojskowych zdolności reagowania kryzysowego plzez UE. Polska powinnazwiększyć aktywność w tej dziedzinie.5) Polska wykazała zainteresowanie inicjatywą ustanowienia Zandarmerii Erno-pejskiej i powinna dzińaćnaueczuczynienia jej przedsięwzięciem unijnym. Wia-domo bowiem, że siĘ żandarmerii mogą odgrywaó dużą rolę w akcjach zapobie-gania walkom i utrzymania spokoju po zakończonych konfliktach.6) Polska aktywnie włącza się w misje wojskowe lIE, w tym na obszatze Afiyki,W ten sposób zamlacza swoją obecność na kontynencie afirykanskim, na którym

ROZWOJEUROPEJSKIEJPOLITYKI BEZPIECZEŃSTWAI OBRONY.. 227

jest słabo politycznie widoczna. uczesbricząc w misjach w kongu orazw czadzięi Republice Środkowoafrykańskiej wzmacnia swoją pozycję * uB jako partner,z którym naleĄ się liczyć i na którym możnapolegaćl Jednak ograniczeniem oka-zują się wysokie koszty wysyłania żohlierzy na te misje. Może więc należaŁobyszukać sposobów finansowania ich ze środków wspólnotowych. Do tego jednakpofizebne będzie podjęcie prac nad rewizjąobowiąpującego od lutego 2004 r. me-chanizmuAIHENA. Poniewż nalezy spodziewać się, że Francja może postawić tękwestię w czasie swojej prezydencji w uE - należałoby włączyó się do dyskusji.

korzystny jest także udział polski w operacji wojskowej w Bośni i Hercego-winie, Generalnie naleĘ stwierdzić, żeldzińw misjach wojskowych dobrze sfu-ży podnoszeniu wyszkolenia i zdolności polskich sił zbrojnych do wspołdziałaniaz sojuszrikami i parfrrerami. Jest to szczególnie wuimew zwiąpku zzapowiedzianąptzez Ńecny nąd RP profesjónalżacją polskiej armii.7) Należy się spodziewać, żeFrancja będzie proponować zintensyfikowanie dzia-łń operacyjnych uE i utworzenia stałego Dowództwa uE. w obu tych sprawachnaj lepszym postawą byłóy osfrożność. JednĄ jeśli chcemy zwiększać swoją rolęw {JE, powinniśmy nłiększać zaangńowańe w operacjach reagowania k yry-sowego. Natomiast kwestia stałego dowództlwa uE powinna być konsultowanaz innymi sojusmikami z NAIo, zlltł&szcza, że wiele kwestii dalszej adaptacji(w tym koncepcyjnej) sojuszu niejest rozstzygniętych. Jeślijesteśmy zaintereso-wani zwiększaniemroli uE w zarządzantu kryzysowym, to kwestia ustanowieniastałego dowództrva UE, jest nie do uniknięcia.8) Niewystarczający jest ldzińpolski w misjach cywilnych, zvłaszczaw żw. mi-sjach rządów pra\ila, prowadzonych z udziałem ekspertów cywilnych. potrzebyuE w tym zakresie są duże i z pewnością będą wzrastać, a polska - jeśli chce sięliczyć w tych operacjach - powinna szerzej się angżować.9) Istotną cechą charakterystycalą prowadzonych przez uE operacji reagowaniakryzysowego jest wymóg ich zgodności z prawem międzynarodowym i wspĘra-ca z oNz oraz z regionalnymi otganizacjami działającym narzeczbezpieczeństwa.Udział Polski w nich ma pewne nnczenie dla poprawy swojego wizerunku na źrre-nie międzynarodowej, nadszarpniętego w niektórych kręgach międzynarodowychpo zaangńowańu się w niemającąusaŃcjonowania Rady Be4ieczenstrłla oNzoperację w haku.10) Polska jako bliski sojuszrrik USA, któremu przylepiono etykietę ,"konia frojń-skiego usAw integrującej się Europie", powinna konłnuować i rozszerzać swojezaangńowanie w rozwój i prowadzenie EpBio, gdyż przyczyńaó się to będziedo wznacnia jej roli w unii Europejskiej. Nalezy mieć na uwadze to, że uniaEuropejska także staje się po części instyttlcją bezpieczeństwa. polska nie powin-na powracać do częstej w ostafttim czasie polityki bezklyĘcmego bandwagoningz usA, lecz kierując się własnym interesem narodowym, umiejębrie łączyóbycieczłonkiem UE i sojusznikiem USAw ramach NATO.