1

เฟมนสตกบการเพาะปลกใน สวนปรชญา “ ”คงกฤช ไตรยวงค*

นำารอง

หากเรามองยอนกลบไปยงประวตศาสตรนบพนปของปรชญา เราจะพบวางานทเปนทยอมรบ (canon) โดยสวนมากเขยนโดยผชาย นกปรชญาเหลานกวจารณผหญงเอาไวไมนอย โดยมกจะแสดงการรงเกยจเพศหญง (misogyny) อยางชดเจน อยางเชนอรสโตเตลมองวาผหญงดอยกวาผชาย และผหญงเปนมนษยทผดรป ไมใชคนเตมคนอยางผชาย ดงจะเหนไดจากรางกายผหญงไมงามเทาผชายเพราะผหญงมฟนนอยซกวา ในปรชญาสมยใหม อมมานเอล คานทเปนนกปรชญาทเฟมนสตมกจะวจารณทาทเหยยดเพศของเขา คานทเหนวาผหญงดอยกวาผชาย เนองจากผหญงออนแอโดยธรรมชาต ทำาใหพวกเธอหวนเกรงตอภยนตรายและตองพงพาผชาย นอกจากน คานทยงเหนวาโลกแหงปญญาความคดไมมททางใหกบผหญง เขาพดดวยนำาเสยงเหยยดหยนวาผหญงใชหนงสอเหมอนกบนาฬกาขอมอทเธอสวมใสเพอใหรวามนาฬกากบเขาเหมอนกน โดยมพกใสใจวามนจะเสยหรอบอกเวลาไมตรง ทงนเพราะคานทเหนวาโลกของผหญงคอความรสก ไมใชเหตผล ผหญงจงเปนเพศทไมนาจะใชหลกเหตผลไดด

ตลอดระยะเวลาอนยาวนาน ประวตปรชญาผลกไสผหญงออกสารบบ จงไมแปลกทเฟมนสตจะเขามาวพากษวจารณประเดนน โรบน เมย ชอท (Robin May Schott) นกวชาการปรชญาเฟมนสตแหงมหาวทยาลย

* ภาควชาปรชญา คณะอกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

2

โคเปนเฮเกนกลาววา เฟมนสตหนมาทำางานดานประวตปรชญามากขนนบตงแตทศวรรษ 1970 เปนจตนมา เธอตงคำาถามนำาทางวา ความคดของนกปรชญาเปนผลผลตของบรบททางสงคมวฒนธรรมทหลอหลอมความคดนนขนมา หรอวาสามารถแยกพจารณาเฉพาะตวความคดโดยตดบรบทออกไปได หรอถาใชคำาของชาลอต วตต (Charlotte Witt) กคอ การเหยยดเพศหรอรงเกยจเพศหญงในงานปรชญาเปนลกษณะภายใน (intrinsic) หรอลกษณะภายนอก (extrinsic) ตวความคดทางปรชญากนแน หากเปนกรณแรก เรากไมสามารถศกษาตความงานปรชญาโดยแยกนยเรองเพศสภาพออกมาตางหากได หรอเราไมอาจจะอานงานของคานทไดอยางสอดคลองเปนระบบโดยไมนำาทาทรงเกยจเพศหญงมารวมพจารณาดวยได หากเปนกรณหลงกจะถอเอาตวความคดทางปรชญาเปนหลกโดยไมตองพจารณาวาจะมทาทเรองเพศอยางไร ผเขยนเหนวาคำาถามนเปนคำาถามนำาทางทด ในบทความนจะชใหเหนวาหากพจารณาจากจดยนของเฟมนสตแลว เราไมอาจจะแยกบรบทอนเปนจดกำาเนดของตวความคดได นนหมายความวาการรงเกยจผหญงทเกาะกมงานปรชญามรากมาจากบรบทสงคมวฒนธรรมทรงเกยจผหญง ซงสงผลโดยตรงตอวธการทผหญงเขาไปจดการกบพนททเรยกวาปรชญาดวย

การทเฟมนสตกลบไปตความผลงานทางปรชญาเสยใหมกเพอทจะหาททางใหกบผหญงทถกเกยดกนออกจากโลกของปรชญา ขณะเดยวกนกมงวพากษความคดทางปรชญาทถกทำาใหมนยของเพศสภาพ เชน การมองวาเหตผลและความเปนภววสยมนยของเพศชาย ซงเทากบเบยดขบใหผหญงจมอยในโลกของความรสกทไรเหตผล ในบทความ “Feminist History of Philosophy”ของ ชาลอต วตต (Charlotte Witt 2004) นกวชาการดานปรชญาเฟมนสตแหงมหาวทยาลยนวแฮมเชยร ได

3

จำาแนกทางการทเฟมนสตเขาไปจดการกบประวตปรชญา 3 แนวทางดวยกน แนวทางแรก คอการวจารณขนบปรชญาวารงเกยจเพศหญงซงทำาไดสามแบบ 1) วจารณเนอความทเปนการรงเกยจผหญงอยางโจงแจง ตวอยางเชนอรสโตเตลมองวาผหญงคอมนษยทมรปรางผดเพยน ตวละครหญงในละครโศกนาฏกรรมไมควรจะกลาหาญหรอฉลาดเกนไป 2) คอการวจารณขอเสนอทางปรชญาทมนยทางเพศสภาพ เชน ปรชญาของเดสคารตส แมเดสคารตสจะไมไดแสดงความรงเกยจเพศหญงออกมาโดยตรง แตทวนยมทแยกระหวางกายกบจตของเขากมนยทางเพศ โดยดานของเหตผลจะเปนชาย สวนผหญงจะถกเชอมโยงกบอารมณกบรางกาย 3) คอการวจารณความคดทางปรชญา เชน การวจารณวาเหตผลกบความเปนภววสยถกทำาใหเปนลกษณะของเพศชาย

แนวทางทสองคอ การปรบปรงประวตปรชญาเสยใหม ดวยการกอบกนกปรชญาผหญงในประวตปรชญาทผชายครองเวท ทงนกเพอทำาลายมายาคตทวาปรชญาเปนเรองของผชาย ในหนงสอ A History of Woman Philosophers ของแมร เอลเลน เวธ (Mary Ellen Waithe) เปนตวอยางทโดดเดนของความพยายามน โดยเธอไดยกยองนกปรชญาสตรอยางแมร วอลโทนคราฟท ( Mary Wollstonecraft) ฮานนาห อาเรนท (Hannah Arendt) และ ซโมน เดอ บวร (Simone de Beauvoir) วาเปนนกปรชญาสตรทมผลงานไดรบการยอมรบ (canon) ในขนบปรชญา อยางไรกตาม การดวนสรปเชนนอาจจะผดกได เพราะใน The Encyclopedia of Philosophy ทตพมพเมอป 1967 ซงรวบรวมบทความของนกปรชญา 900 กวาชนนน ไมมงานของนกปรชญาสตรทงสามคนนเลย จะมกแตอาเรนททไดรบการอางถงเพยง 1 ครงในฐานะผเขยนบทความ “Authority” เทานน นนกเทากบวาในขนบ

4

ปรชญาตะวนตก ผชายยงครองความเปนใหญในการผลตงานชนสำาคญๆ นอกจากน ปญหาใหญพอกนคอนกปรชญาผหญงเองกไมไดเปนเฟมนสต

แนวทางทสาม ไดแกการตความงานของนกปรชญาในอดตเพอตอบสนองจดยนแบบเฟมนสต เชน งานทชอ Fragility of Goodness ของมารธา นสบอมย (Martha Nussbaum) ทใชแนวคดเรองคณธรรม (virtue) ของอรสโตเตลมาเนนยำาบรบททเปนรปธรรมเพอแสดงถงอารมณและความอาทรตอคนอนในชวตทางจรยธรรม อยางไรกตาม วตตเหนวาจดออนของแนวทางหลงนคอเฟมนสตจะตความอรสโตเตลวาเปนมตรหรอศตรกนแน เพราะจะสงผลกระทบตอความสอดคลองและเอกภาพของโครงการทางปรชญาของเฟมนสตในการปรบปรงประวตปรชญาเสยใหม รวมทงยงสงผลกระทบตออตลกษณและภาพลกษณของเฟมนสตเองดวย การถกเถยงกนในหมนกปรชญาเฟมนสตตอประเดนนนำาไปสการตงคำาถามวาถงทสดแลวอะไรคอปรชญาเฟมนสตกนแน

เราจะเหนไดวาแนวทางทวตตเสนอวาเฟมนสตเขาไปจดการกบประวตปรชญาอยางไรนนเนนทเนอหาและโจทยทเฟมนสตจะตองเขาไปแกอยมาก แตกตางจากขอเสนอของซาราห ไทสน (Sarah Tyson 2014) ทวเคราะหแมแบบของแนวโนมทเฟมนสตจดการกบปญหาประวตปรชญาทเกยดกนผหญงไดชดขน เธอเสนอวาแบงวธการทเฟมนสตเขาไปจดการกบปญหานออกเปน 4 แมแบบดวยกน

แมแบบแรก คอ แมแบบการเรยกรองสทธ (the enfranchisement model) ผหญงควรถกนบรวมเขาไปในประวตปรชญา เนองจากผหญงกสามารถคดปรชญาไดแบบเดยวกบทผชายทำา ยงไปกวานน อาจจะทำาใหความเขาใจปรชญาเปลยนไปดวยกได ตวอยางเชนแมร เอลเลน เวธทแสดงใหเหนวา ผหญงในสำานกไพธากอเรยน

5

(Pythagorean) ไดถกเถยงกนในเรองการจดการครอบครวซงไมเคยมการถกเถยงกนในเชงปรชญามากอน โดยพวกเธอเปรยบรฐกบครอบครว ลกษณะเชนนอาจทางไปสการเปลยนแปลงทศทางทางปรชญาได อกตวอยางหนงไดแกงานของวอรนอค (Warnock) ทตอบคำาถามวา อะไรคอนกปรชญา เธอใหคำาตอบวานกปรชญากคอผทคนเคยกบความคดนามธรรม แตกสามารถอธบายสงเฉพาะในชวตประจำาวนได ตวอยางเชนเดวด ฮวม (David Hume) นกปรชญาชาวสกอตผไมมตำาแหนงทางวชาการ แตเขาสอความคดผานการเขยนบทความและบทสนทนา วอรนอคเหนวาผหญงกสามารถเปนนกปรชญาไดในความหมายน ไทสนเหนวาแมเวธและวอรนอคจะเหนตางกนในรายละเอยด แตทงคกมจดยนรวมกนกคอการอางเหตผลเพอนบรวมผหญงใหเขาสมาตรฐานทางปรชญาทมอยแลว

แมแบบทสอง คอ แมแบบทางเลอก (the alternative model) ไดแกเฟมนสตทเหนวาผหญงสามารถสรางขนบทางปรชญาของตวเองไดโดยไมตององกบขนบปรชญาของผชาย ตวอยางเชนแอนเดรย ไนย (Andrea Nye) ทเสนอวาขนบปรชญาทบกเบกโดยผหญงจะสามารถตอบปญหาทขนบเดมตอบไมได เธอเรยกขนบนวา Philosophia แทนทจะเรยกวา Philosophy ตามขนบปรชญาผชาย อกคนหนงคอคาเรน กรน (Karen Green) ทเหนวามขนบทางปรชญาทซอนกบขนบเดมและสามารถตอบปญหาทขนบเดมทองผชายตอบไมได ทงไนยและกรนเหนวางานเขยนของผหญงสามารถกรยทางไปสขนบปรชญาแบบผหญงได

แมแบบทสาม ไดแก แมแบบแกไข (the corrective model) ตวอยางเฟมนสตทจดอยในแมแบบนไดแก เจเนต คราน (Janet Kourany) ซงเหนวาปรชญาจะตองนบรวมผหญงเขาไปดวย มเชนนนจะมใชปรชญาทแทจรง หากยอนไปพจารณาขนบปรชญาในอดต เราจะเหนไดวาโสกราตส

6

ใชอปลกษณ ตวเหลอบ วาหมายถงหนาทของปรชญาทจะกอความ“ ”รำาคาญดวยการตงคำาถามตอทกสง ครานเหนวาการตงคำาถามเชงปรชญาดวย นำาเสยงของผหญง “ ” (feminist voice) จะชวยเตมเตมพนธกจของปรชญาได ทสำาคญทงผหญงและผชายกสามารถใชนำาเสยงผหญงนไดเชนกน

แมแบบทส ไดแกแมแบบเปลยนแปลง (the transformative model) ไทสนเหนวาแมแบบนมศกยภาพมากทสดในการกอบกปรชญาผหญง ตวอยางเชนงานของแคเธอรน การเนอร (Catherine Gardner) ซงพยายามเขาหางานเขยนหญงประเภทอนๆ ไมวาจะเปนนวนยาย กวนพนธ จดหมาย แตกลายเปนวาเธอพบอปสรรคในการเขาถงงานเหลานเนองจากตวเธอเองไดรบการฝกในมาทางปรชญาทเนนรปแบบการอางเหตผล การดเนอรยอมรบขอจำากดนของตวเธอเอง และพยายามหาสาเหต จนกระทงพบวาสาเหตมาจากขนบของปรชญาเองทจำากดคบแคบ ไทยเหนวาแนวทางของการดเนอรจะชวยใหผหญงกลบมาพจารณามโนทศนวาอะไรคอปรชญาได และสามารถอธบายไดวาทำาไมรปแบบอนๆทนำาเสนอความคดเชงปรชญาจงไดถกเกยดกนออกไป และถกกนออกไปอยางไร

หากปรชญาเฟมนสตจะมงเปลยนแปลงการทำาปรชญา บทความเรอง “Philosophy and the Feminist Imagination” ของ ยน กรมชอว (Jean Grimshaw 2000) ดเหมอนจะตอบโจทยแมแบบทสทกลาวมานไดเปนอยางด กรมชอวเหนวาปรากฏงานปรชญาเฟมนสตทไดรบการตพมพจำานวนมากในรอบสบหาปทผานมา โดยเนนการรอสราง (deconstructive) เสยเปนสวนใหญ ทงทปรชญาผหญงมศกยภาพในการ สรางใหม “ ” (reconstructive) เพอนำาไปสการเปลยนแปลงโดยอาศยจนตนาการเปนจดตงตน

7

กรมชอวเหนวาการแยกความจรงเชงปรชญาออกจากจนตนาการนนเปนไปไมได ในหนงสอ The Philosophical Imaginary มแชล เลอ เดฟ (Michele le Doeuff) ชใหเหนถงมายาคตทวาขนบปรชญาไมใชเรองเลาหรอภาพ หากแตมสถานะทแยกขาดจากตำานาน นทาน และวรรณกรรม ซงเปนปรมณฑลของภาพ นอกจากน กรมชอวยงเหนดวยกบมารธา นสบอมยทวาวจารณวาปรชญาสายแองโกล-อเมรกนนนชางแหงแลง เปนนามธรรม เนนความเปนวทยาศาสตรและนำาเสนออยางหมดจดชดเจนเกนไป เนองจากพยายามปลอดอคต นสบอมยกลบเหนวาประเดนคำาถามเชงจรยศาสตรทวา ชวตทดคออะไร นน เราสามารถไดประโยชน“ ”มากมายจากงานทเขยนเชงจนตนาการอยางเรองแตง เรองเลา หรออปลกษณ แทนทจะเปนงานวชาการแหงๆ กรมชอววเคราะหตอไปวาอนทจรงแลวตวบทปรชญาตะวนตกนนเตมไปดวยภาษาแบบอปลกษณ งานปรชญาทกประเภทลวนมสไตลและการใชวาทศลปในการโนมนาว อยางเชนเดสคารตสใชอปลกษณสงกอสรางและตนไมกบกจกรรมทางปรชญา เพลโตใชอปลกษณดวงอาทตยในนทานอปมานทศนเรองถำา ตวอยางทเหนไดชดในปจจบนกคอ ผชายทพดชดเจนตรงไปตรงมา ซงเปนวาทศลปในงาน“ ”วชาการทแหงแลงเพออางความเปนภววสยและสทธอำานาจของผเขยนซงโดยสวนมากกคอผชาย

เลอเดฟชใหเหนวานอกจากอปลกษณจะเปนสวนสำาคญในปรชญาแลว ยงเปนสงทแสดงถงความตงแยงของตวบท ตวอยางทเหนไดชดคอ Phaedrus ของเพลโต ในงานทชอ “Plato’s Pharmacy” จากส แดรรดา (Jacques Derrida) วเคราะหวาโสกราตสใชอปลกษณการเขยนในการสอแสดงความจรง ซงตรงขามกบการพดและการปรากฏตวของนกปรชญาผพด ความยอนแยงในทนกคอเพลโตซงเปนผเขยนบทสนทนา

8

Phaedrus ชกเชดใหโสกราตสซงไมไดเขยนงานอะไรไวเลยตงตนโจมตการเขยน ยงไปกวานน ตวคำาพดของโสกราตสเองกมความยอนแยง เขากลาววา ความทรงจำาเลว นนเขยนเปนเครองหมายเอาไว สวน ความ“ ” “ทรงจำาด คอการเขยนเอาไวในวญญาณ แดรรดาชใหเหนวาแมแตการ”

ปฏเสธการเขยนกยงใชอปลกษณของการเขยนอยนนเอง

ตวอยางอปลกษณเชงรอสรางอนๆ เชน อปลกษณของดวงตาในงานทชอ Philosophy and Mirror of Nature ของรชารด รอรต (Richard Rorty) ซงเขาชใหเหนวาอปลกษณดวงตาเปนรากฐานของปรชญาความรสมยใหม อปลกษณดงกลาวเปดโปงใหเหนความเสแสรงของปรชญาทอางวานำาเสนอความจรงใหปรากฏ ในปรชญาเฟมนสตกมการวพากษอปลกษณทยดผชายเปนศนยกลาง (phalluscenrism) ตวอยางเชนอรกาเรยใชอปลกษณ “เครองจกร ” กบกจกรรมทางปรชญา หนาทของเฟมนสตกคอ “การปวน ” (jam) เครองจกรทผลตความคดทางปรชญาทยดผชายเปนใหญ ไมใชการเขาไปมสวนกบดอกผลของความคดนน อยางไรกตาม ดงทกลาวมาแลววาอปลกษณไมใชแตจะใชโดยนยของการรอสรางเทานน หากแตยงมนยของการสรางใหมหรอนำาไปสสงใหมดวย ดงทจล เดอเลซ (Gilles Deleuze) กบเฟลกซ กตตาร (Félix Guattari)แสดงใหเหนวาอปลกษณสามารถนำาไปสการกลายรป (metamorphosis) ได คำาไมไดสรางแคบาดแผลหรอความเจบปวดเทานน หากแตยงเยยวยารกษาหรอประสานการแตกทำาลายไดอกดวย

กรมชอวเสนอวาอนทจรงแลวภาษาคออปลกษณ ซงมความสำาคญอยางมากในการกำาหนดใหเราใชชวตหรอมองสงตางๆรอบๆตว ตวอยางเชน “การอางเหตผลโตแยงคอสงคราม ” จะเปนสงทกำากบความเขาใจของเราเกยวกบการโตแยง อภปราย เราจะมคำาวา “โจมต“ “ชนะ“ “ควำา ”

9

“รก“ “ยทธศาสตร ” เธอเสนอวาหากเราใชอปลกษณใหมกจะทำาใหเหนมมมองของการโตแยงอภปรายแตกตางออกไป เชน การใชอปลกษณวา “การอางเหตผลโตแยงคอการเพาะปลก ” ทเราจะรดนำาดแลใหแดดทวถง และอาจจะมคำาพดทำานองวา ทฤษฎนจะยงไมสกงอมจนกวาจะถงฤดใบไมผล หรอหนงสอเลมนยงหยงรากลกไมพอ ทสำาคญอปลกษณการเพาะปลกยงมสวนทเหลอมกบอปลกษณสงครามดวย อาท การขจดศตรพช การขจดโรคพช เปนตน

สสวนปรชญา

ผเขยนเหนวาหากจะนำาขอพจารณาของเรองอปลกษณการเพาะปลกมาใชกอาจจะทำาใหเหนพลวตของการทเฟมนสตเขาไปจดการกบประวตปรชญาไดเชนกน ทงนผเขยนจะทดลองนำาเสนอโดยแบงเปน 4 แมแบบ โดยเนนตวอยางปรชญาตะวนตกสมยใหม ซงเปนยคทผหญงมบทบาทมากขน ขณะเดยวกนการรงเกยจผหญงกปรากฏชดเจนในงานเขยนของนกปรชญาผชาย แมแบบแรก คอ การวนจฉยโรค ซงหมายถงการทนกปรชญาเฟมนสตเขาไปวเคราะหใหเหนวาปญหาของประวตปรชญามรากเหงามาจากโรคพชทเรยกวาการรงเกยจผหญง อาท หนงสอ Feminism and Modern Philosophy (2004) ของ แอนเดรย ไนยทชใหเหนถงการรงเกยจผหญงในงานของคานท ฮวมและรสโซ แมแบบทสอง ไดแก การดแลรกษา ตดแตงกงกานสวนทกดกาย รวมทงการขจดแมลงศตรพช ตวอยางเชนบทความชอ “Descartes and Elisabeth A Philosophical Dialogue?”ของลลล อะลาเนน (Lilli Alanen 2004) ซงแสดงใหเหนวาการตความบทสนทนาผานจดหมายของเดสคารตสกบเจาหญงเอลซาเบธแหงโบฮเมยนน นอกจากจะแสดงใหเหนถง

10

บทบาทของผหญงในประวตปรชญาสมยใหมแลว ยงทำาใหตความกจกรรมทางปรชญาในความหมายทกวางกวาการครนคดโดยลำาพง แมแบบทสาม คอการเกบเกยว ซงหมายถงการทเฟมนสตตความงานของนกปรชญาผชายทเรยกวาเปนงานหลก (canon) เพอสนบสนนจดยนของตว ตวอยางเชนแอนเนต ไบเยอร (Annette Baier) ทเหนวาเดวด ฮวมมจดยน “อยางผหญง ” แมไมใชผหญงกตาม โดยเธอเหนวามมมองของฮวมทวาศลธรรมมรากฐานจากอารมณความรสกนนไปกนไดกบขอเสนอของเฟมนสต แมแบบทส ไดแก การรอถอน ซงเปนเฟมนสตทเหนวาประวตปรชญาโดยรวมมปญหาเพราะเปนมมมองของผชายเปนใหญ วธการจดการคอรอถอนเสย เพอทจะเปดพนทใหผหญง ตวอยางเชนลซ อรกาเรยทวพากษการมองผหญงผานจดยนผชายอยางเดสคารตส ซงสงผลใหมองไมเหนความเปนผหญง เนองจากตวตนผหญงรบรไดผานการสมผส ไมใชการมอง

วนจฉยโรค

ในหนงสอ Feminism and Modern Philosophy นน แอนเดรย ไนย (Andrea Nye 2004)ไดชเหนถงการรงเกยจผหญงในงานของนกปรชญาสมยใหม รวมทงวพากษงานของเฟมนสตทนำางานของนกปรชญาผชายเหลานมาสนบสนนความคดของตน ไนยเหนวางานของคานททแสดงถงการรงเกยจผหญงอยางโจงแจงไดแก Anthropology ซงเปนงานชวงตนของเขา แตตพมพในตอนบนปลายชวต งานชนนมงวเคราะหธรรมชาตของมนษยทงชายและหญง เนองจากการเขาใจธรรมชาตของมนษยจะเปนพนฐานของจรยศาสตร แมจะเปนธรรมชาตดานลบทมนษยจะตองกาวขามกตาม อยางไรกตาม ความสามารถในการ

11

ปฏเสธความตองการนนไมไดเกดขนโดยธรรมชาต หากแตจะพฒนาเกดขนในตวผชายในชวงอาย 40 ซงทำาใหเขาเปนคนเตมคน เนองจากสามารถปฏเสธความตองการหรอตณหา และปฏเสธความเยายวนของวตถทกระตนความปรารถนานนเอง

คานทเหนวาธรรมชาตเรยกรองใหชายกบหญงตองหลอมรวมกนเปนเอกภาพ ดงนน ธรรมชาตจงสรางใหผชายกบผหญงแตกตางกน เพราะหากเหมอนกนกจะเกดความขดแยง ดวยเหตนธรรมชาตจงทำาใหผชายมความเหนอกวาดานเหตผล ความแขงแกรง และความกลา ในทางตรงขาม ผหญงจะใชอารมณ ออนแอ และขกลว อยางไรกตาม ธรรมชาตไดใหพลงอำานาจประการหนงแกผหญง นนคอความสามารถทจะปฏเสธการมเซกซกบผชาย เพอททจะทำาใหเธอไดสงทตองการ นนกคอการแตงงาน หากผหญงไมมพลงอำานาจน คานทเหนวาผชายจะรวบอำานาจจนนำาไปสความปาเถอนไรอารยธรรม สำาหรบคานทแลว นสยผหญงอยางการพดมาก ชอบเถยง และนสยเหมอนเดกนนถอเปนพลงอำานาจในการตอรองของเธอ อยางไรกตาม คานทเหนวาผหญงไมเหมาะกบโลกทางปญญาหรอโลกวชาการ มหนำาซำาเขายงเหนวาการสนทชดเชอกบผหญงเพราะเปนอนตราย หากเลยงไดใหเลยง ซงไนยเหนวาตวคานทเองกทำาตามคำาแนะนำาของตนเองอยางเครงครดดวยการไมแตงงาน! นอกจากน เธอยงชใหเหนวาเฟมนสตโจมตคานททมทศนะขดแยงกนเอง ในดานหนง คานทเหนวาไมควรใชมนษยคนอนเปนเครองมอ และถอวาหลกศลธรรมเปนกฎสากลทใชไดกบมนษยทกคน แตขณะเดยวกนเขากมทาทรงเกยจผหญงอยางโจงแจง

ไนยเหนวางานทเขยนในวยหนมอยาง Observation on the Feeling of the Beautiful and Sublime คานทกลบไมไดมทาท

12

รงเกยจผหญงชดเจนนก ในงานชนดงกลาวคานทพดถงเรองความงาม ซงมไดมความหมายจำากดเพยงความงามของศลปะ แตหมายถงความงามของธรรมชาต ศลปะตกแตง สถาปตยกรรม และผคน คานทในวยหนมมองวาผหญงเปนเพศทสวยงาม มจตใจดงาม ยงไปกวานน อารมณความรสกเปยมดวยความรกของผหญงยงเปนพนฐานของศลธรรมทมพกตองอาศยขอเรยกรองเชงหนาทเหมอนผชายแตอยางใด ทสำาคญจตใจดของผหญงอนไดแก ความรสกเป ยมดวยความรก เคารพผอน และความเชอมนในตวเองยงเปนเสนหดงดดใหผชายยงคงรกเธอ แมเมอแกตวลงและความงามทางกายภาพเรมโรยราตามวย นอกจากน ในเรองของความรทางวชาการ คานทสมยหนมยงพดดวยนำาเสยงชนชม กลาวคอ เขาเหนวาความรทางวชาการตองอาศยความวรยะซงอาจจะกระทบกระเทอนความงามของผหญง ดงนน ผหญงมความรในระดบทพอจะรทนมกตลกเกยวกบปรชญาในวงงานเลยงกพอแลว

ในงาน Observation นน คานทเหนวาผชายทตรงไปตรงมา มความตองการทไมซบซอนอาจจะหนความสนใจไปหาการสรางบานหรอการทำามาหาเงน แตผชายทมความปรารถนาทละเอยดออน มความสนทรยะนน เรองรกๆใครๆ ดจะเปนเรองยงยาก เพราะเขาเปนกงวลวาผหญงจะไมเปนไปตามทคาดหวง เขาจงไมรบแตงงานตอนยงหนมหรอกระทงไมแตงงานเลย แนนอนวาผชายลกษณะนกคอตวคานทเอง! ภาพลกษณเชนนแตกตางจากทคานทพรรณนาใน Anthropology ทเขาเหนวาความรกทำาใหผชายกลายเปนคนโง คานทเปรยบผชายซอๆและเซอะเซอวาเปรยบเหมอนชาวนาบานนอกเขาเมองแลวถามทางกบผหญง เธอกจะยมให แตงเปนยมทฉาบเคลอบดวยมารยา แลวเธอกจะนำาไปเปนเรองตลก ในกรณทผชายไมไดทมกมกจะแสรงเปนสภาพบรษ ทงทในใจนนเตมไปดวยราคะ

13

14

1. คานท, กำาลงผสมมสตารดในหมอ วาดโดยฟรดรช ฮาเงอมนน (1801)

15

ถาจะใชภาษาอปลกษณการเพาะปลกแลว โรคพชทชอวาการรงเกยจผหญงทเกยวกระหวดความคดของเขาในงาน Anthropology นนมลกษณะเดยวกบงานปรชญาชอ Emile ของรสโซ ปรมาจารยทคานทยกยอง ในงานดงกลาวรสโซมองวาผหญงใชงานผชายเหมอนหนชกเชด ทำาใหผชายทรมานกบความรสกไมแนใจวาลกทเกดมาจะเปนเลอดเนอเชอไขของเขาจรงๆหรอไม รวมทงการทมเทแทบเปนแทบตายเพอสนองความตองการอนไมสนสดของผหญง ในงานทชอ Lecture on Ethics คานทเสนอวาหนาททางศลธรรมเปนศกดศรและอสรภาพของมนษยเทากบวาหากเราไมสำาสอนทางเพศและไม ชวยตวเอง เพราะหากเราไมอาจควบคม“ ”อารมณความรสกของตวเองไดกจะถอวาไรเกยรต สำาหรบคานทแลวการยอมตามความปรารถนาทางเพศเปนการลดตวไปเปนวตถทางเพศ การ ชวยตวเอง รกรวมเพศ และการเปนโสเภณนบวาผดรายแรงกวาการ” ”

ฆาตวตายเสยดวยซำา

แมจะไมเปนทแนชดวาเหตใดคานทจงเปลยนจดยนมองผหญงในแงรายขน แตหากยอนไปดประวตชวตเขากจะพบวาคานทมประวตเจบชำานำาใจเรองผหญงจนทำาใหเขาถงกบไมยอมแตงงานตลอดชวต เรองมอยวาคานทเปนเพอนกบโยฮน ยาโคบ (Johann Jacobi) ซงเปนมตรสหายในแวดวงวรรณคด ยาโคบมภรรยาอายนอยกวาตวเองมาก คอ มาเรย ชาลอตตา (Maria Charlotta) เนองจากเธอเบอหนายสามทอายมากกวา จงพยายามหนไปหาความสมพนธกบคนอน รวมทงคานทดวย คานทเองกสนทกบฝายหญงมากกวา ซงดไดจากจดหมายฉบบหนงทมนำาเสยงเชงเกยวพาราส แตเขามวโอเอหรออาจจะไมเลนดวย เธอจงหนไปหาเพอนอกคน ซงกเปนเพอนของคานทดวย ความสมพนธนทำาใหเธอหยารางในทสด เหตการณครงนทำาใหคานทรสกหลากอารมณ ทงหงหวง อบอายและขน

16

เคอง มตรสหายพากนหวเราะเยาะเขาลบหลง ทำาใหคานทปดประตใหกบการแตงงานและครองชวตโสด เนองจากเขาตระหนกวาผหญงพรอมจะนอกใจสามไดเสมอ ไนยเหนวาประสบการณครงนทำาใหคานทมองวาความรสกเอาแนเอานอนไมได ไมนาไววางใจและไมอาจจะใชเปนฐานของศลธรรมไ ด

ลองมาดเดวด ฮวม ผมอทธพลกบคานทมาก เราจะพบวาฮวมดจะเปนเสรนยมเรองเพศมากกวาคานททสนบสนนการแตงงานแบบผวเดยวเมยเดยวอยางชดเจน ฮวมกลบมองวาผหญงควรจะมสทธเลอกสามได หรอคดคานการแตงงานกบผชายทเธอไมไดรก ไนยเหนวาในวงสงคมชนสงในปารสและลอนดอนผชายจะอนญาตใหภรรยาพบปะผชายในซาลอน (salon) ซงบางทเปนความสมพนธแบบโรแมนตกดวยซำาไป เนองจากเมอความรกจดจางลงยอมตองหาทางออก ฮวมเองกไดรบประโยชนจากบรรยากาศทเป ยมดวยเสรภาพเชนน ดงจะเหนไดวาเขาเองกมเรองรกๆใครๆ อยไมนอยทเดยว

ใน “Of Polygamy and Divorce” ฮวมเสนอวามาตรฐานตดสนการแตงงานไดแกประโยชน ไมใชหนาท เขาเองไดอานบนทกการเดนทางของกปตนคก (Cook) เชนเดยวกบคานทและยกตวอยางจากหนงสอดงกลาวเชนกน เพอชใหเหนถงความเปนไปไดทจะแตงงานชวคราวโดยมงประโยชน ดงเชนลกเรอกบผหญงพนเมองแหงหมเกาะทะเลใต รวมถงการแตงงานในวฒนธรรมเอเชยและการมฮาเรม นอกจากน เขายงพดถงความเปนไปไดทจะแตงงานโดยมภรรยาหลายคน รวมถงการหยาราง อยางไรกตาม ฮวมกลบเหนวาการแตงงานแบบมภรรยาหลายคนอาจจะไมเหมาะกบสงคมยโรป เพราะจะเปนการทำาลายความรกและมตรภาพ เขาเหนวาชาวยโรปควรแตงงานแบบผวเดยวเมยเดยวนาจะเหมาะสมกวา เมอความรก

17

จดจางลงแลว ผชายกบผหญงสามารถเปนเพอนทสมประโยชนกนได และไปหาความโรแมนตกจากทอนแทน

ฮวมเหนวาผหญงยโรปยงพอจะเรยกรองจากผชายไดบาง เธอสามารถบนไดหากสามขหงเกนเหต เปนเผดจการหรอไมเสมอตนเสมอปลาย นอกจากน เขายงเหนวาสงคมมอคตทางศลธรรม (moral prejudice) ตอผหญง หากผหญงททองโดยไมมพอ และพยายามอยคนเดยว รวมทงมเอกสทธบางอยางเหมอนผชาย เธอกจะถกสงคมประณาม สำาหรบฮวมแลว ผหญงยโรปมสถานะดกวาผหญงในสงคมอน เนองจากสามารถเรยกรองบางอยางได แตในสงคมทลาหลงผหญงจะอยภายใตอำานาจของผชายโดยเรยกรองอะไรไมได จงไมมสทธมเสยงใดๆ ไมตางอะไรจากสตวทไมมสทธของสตว เพยงเพราะมนแสดงความโกรธเคองและตอบโตมนษยไมได จงไมมประโยชนทจะมสทธสตว

อยางไรกตาม แมฮวมจะมองผหญงในดานบวกมากกวาคานท แตเขากยงมองผหญงในดานลบอยด เชน เขาเหนวาผหญงไมเหมาะกบวชาการทตองเขมงวด แตเหมาะกบประวตศาสตรแบบเบาๆสำาหรบ กลสตร “ ”สำาหรบฮวมแลว ผหญงไมไดมสทธโดยตวเอง แตเปนสทธทเกดจากเสนหของผหญง ในกรณของคานท ผหญงมมารยาโดยธรรมชาต เพอใชจดการกบผชาย แตสำาหรบฮวม เสนหของผหญงมาจากการศกษา จากขนบของสงคม และจากประโยชนทจะตกแกสงคม หรอกลาวอกนยหนงกคอเปนการตอบสนองตอความตองการของสงคม แตกระนน ผหญงกมสทธเปนไดแคแมและเมยเทานน ไนยเหนวาถงทสดแลวฮวมเองกรงเกยจผหญงเหมอนคานท แตอาจจะตางระดบกนเทานน ยงไปกวานน คานทกดจะนำาทศนะของฮวมตอผหญงไปสานตอใหเขมขนยงขน

18

ไนยเหนวาการอานปรชญาโดยโยงกบประวตสวนตวของนกปรชญา อาจจะถกวจารณวาเปนเหตผลวบต แตเธอเหนวาการอานแบบนเปนการอานจากจดยนผหญง ซงไมใชเพยงการศกษาประวตปรชญา หากแตทำาใหเขาใจธรรมชาตของปรชญา รวมไปถงการเปลยนมมมองตอปรชญาดวย ในดานหนง การทเราเชอมโยงความผดหวงเกยวกบความรกของคานทกบจรยศาสตรทใชเหตผลเปนฐานะของเขา แทนทจะใชความรสก กทำาใหเหนวานกปรชญามทงมตของความคดและความรสก มใชการใชเหตผลนามธรรมทเปนกลางทางเพศแตอยางใด ในแงนการรงเกยจผหญงกมคณคาทชเหนวาความคดทางปรชญามทมาทไป เราจะเขาใจไดวา คำาสงเดดขาด (categorical imperative) ในจรยศาสตรของคานทนนแผรากมาจากฐานคตทวาอารมณความรสกไมอาจจะเปนฐานของศลธรรมได แมการเชอมโยงแนวคดทางปรชญากบเรองรกๆใครๆ แรงขบทางเพศ หรองานเลยงสงสรรค จะดเหมอนเปนการทำาใหปรชญากลายเปนเรองไมสลกสำาคญ แตกเปนการดงปรชญากลบมาสชวต ซงมมตของความรสกดวย ในแงน ไนยเชอวาการอานปรชญาสมยใหมจากจดยนผหญงจงเผยใหเหนความเปนไปไดทคดปรชญาจากมมมองของผหญง

ดแลรกษา

แนวทางการดแลรกษา กคอการทเฟมนสตเขาไปมสวนปรบปรง สวนปรชญา ขณะเดยวกนกชใหเหนวาผหญงมบทบาทสำาคญใน“ ”

กจกรรมทางปรชญาอยางไร สำาหรบเฟมนสตกลมนเหนวา สวนปรชญา “ ”อาจจะมโรคพชทเรยกวาการรงเกยจผหญง แตกระนนกยงมคณคาพอทจะเขามาดแลรกษา ปรบปรงเปลยนแปลง รดนำาพรวนดน ใสปย กระทงปลกพชชนดใหมแซมลงไป โดยสามารถดแลใหออกดอกผลได ผเขยนจะขอยก

19

ตวอยางเชนบทความชอ “Descartes and Elisabeth A Philosophical Dialogue?”ของ ลล อะลาเนน (Lilli Alanen, 2004) เธอตงคำาถามวาบทสนทนาทางจดหมายระหวางเจาหญงเอลซาเบธแหงโบฮเมยกบเรอเน เดสคารตส ผไดชอวาบดาแหงปรชญาสมยนน ถอเปนบทสนทนาทางปรชญาหรอไม

เจาหญงเอลซาเบธแหงโบฮเมยเปนผหญงทมชอเสยงในวงปรชญาตะวนตกศตวรรษท 17 แมเธอจะไมมผลงานตพมพ และมเพยงจดหมายตอบโตกบเดสคารตสกตาม แตความสำาคญของเธอจะเหนไดจากการทเดสคารตสอทศหนงสอ The Principle of Philosophy อนเปนผลงานชนสำาคญของเขาใหเธอ นอกจากน เดสคารตสยงชนชมสตปญญาของเธออยางมาก แมเจาหญงเอลซาเบธจะสงศกด แตเธอกมสถานะเปนผลภยสงครามสามสบป อนเปนสงครามศาสนาทยาวนาน ครอบครวเธออพยพมาพำานกทฮอลแลนด และมสถานะยากจน เธอเปนเจาหญงผเลอโฉมผลภยทชนชอบผลงานของเดสคารตส โดยทเธอสนใจทงคณตศาสตรและปรชญา คำาถามกคอ เจาหญงเอลซาเบธเปนนกปรชญาหรอไม? เพราะดเหมอนวาเธอเองจะถอวาตนปวารนาตนเปนศษยทคอยตงคำาถามกบเดสคารตสและคอยรบคำาแนะนำาเรองการเยยวยารกษาโรคของเธอมากกวาจะเขาใจวาตนเปนนกปรชญา

คำาถามทวาเอลซาเบธเปนนกปรชญาหรอไมนน มความสำาคญสำาหรบเฟมสตในการกำาหนดททางและทาทของตนในประวตปรชญาตะวนตก รวมทงการเรยกรองการมสวนรวมใน สวนปรชญา อะลาเนนยกตวอยางคำา“ ”ตอบ 2 แนวทาง ไดแก แดเนยล การเบอร (Daniel Garber) ตอบวา ไม เพราะเดสคารตสมองวาเจาหญงอเลซาเบธเปนเพยง “กลธดาผคงแกเรยน ” (learn maid) เทานน หาใชนกปรชญาไม และ ลซา ชาพโร (Lisa

20

Shapiro) ทตอบวาเจาหญงเอลซาเบธเปนนกปรชญาทสามารถโตแยงฐานคดทวนยมของเดสคารตสได ชาพโรเหนวาจรงอยทเราไมอาจเปรยบเทยบเอลซาเบธกบเดสคารตสได แตเจาหญงเองกไดนำาเสนอความคดของตนเองเปนแนวทางของตนเอง โดยเธอเหนวาความสมพนธระหวางจตกบกายนน นอกจากจตจะควบคมรางกายแลว ลกษณะทางกายกยงสงผลตอจตดวยเชนกน ดงจะเหนไดยามทเราปวยจะไมสามารถคดไดแจมชด โดยเฉพาะการเขยนจดหมายโตตอบในชวงทายนนเจาหญงอธบายวาอารมณความรสกสงผลตอตวเราในการตดสนใจทำาอะไรตางๆดวยเชนกน

อยางไรกตาม อะลาเนนกลบเหนวาควรตงคำาถามทตวกจกรรมทางปรชญามากกวาความเปนนกปรชญา โดยเธอเหนวาบทสนทนาทางปรชญาระหวางเจาหญงกบนกปรชญาคนนบเปนการสนทนาทางปรชญาทดทสดทเคยมมา แมวาเราไมอาจจะยกระดบเอลซาเบธใหเทยบเทาเดสคารตสกตาม ผเขยนเหนวาจดยนของอะลาเนนกบชาพโรอาจจะไมตางกนมากนก เนองจากทงคตางเหนความสำาคญของการทผหญงจะเขาไปมบทบาทในประวตปรชญา ชาพโรเหนวาจะตองหาเสนดายทจะเชอมรอยผหญงเขาไปในประวตปรชญาใหได และดายเสนนนตองหนาเพยงพอ ซงหนงในเสนดายนนกคอเจาหญงเอลซาเบธ (Lisa Shapiro 2014: 224-25) ขณะทชาพโรเนนตวเนอหาทเปนตวบงชความหนาของเสนดาย แตอะลาเนนกลบเนนทตวกจกรรมทางปรชญามากกวา

อะลาเนนวเคราะหวา ใชแตเพยงเจาหญงอเลซาเบธทตองลภยเทานน แตในชวงเวลานนเดสคารตสเองกหลบลจากวงวชาการในมหาวทยาลยซงคงจะยอมรบความคดเขาไดไมงายนก เนองจากอทธพลของศาสนายงมอยสง เขาจงแสวงหาผรบฟงทมสตปญญา แตไมไดผานการศกษาในมหาวทยาลย เพอมารวมสนทนาเกยวกบดอกผลทางความคดของเขา

21

เพราะจะไดเปดกวางรบฟงความคดของเขาโดยปราศจากอคต อะลาเนนเหนวาเอลซาเบธมคณสมบตดงกลาวครบถวนพอด เจาหญงเอลซาเบธพบกบเดสคารตสทอมสเตอรดมผานเฮนร พอลลอต (Henri Pollot) ซงเปนเพอนของทงค อนทจรงแลวเอลซาเบธเคยศกษาปรชญาของเดสคารตสมาบางแลวกบเรเจยส (Regius) หรอ อองร เลอ รอย (Henry Le Roy) เจาหญงถามเรเจยสเรองความสมพนธระหวางจตกบกาย แตเรเจยสขอใหเธอถามเดสคารตสเองโดยตรง พอลลอตกไดรบคำาอนญาตจากเดสคารตสใหเจาหญงปรกษาเขาไดโดยตรง ทสำาคญดเหมอนเดสคารตสจะตอบคำาถามเจาหญงโดยถอเปนจรงเปนจง โดยไมหงดหงดรำาคาญใจเชนทของปฏบตตอคนอนบางครงบางคราว

22

2. เรอเน เดสคารตส

23

ในจดหมายลงวนท 20 มถนายน 1643 เอลซาเบธถามเดสคารตสวาเหตใดจตซงไมใชสสารจงสามารถสงใหรางกายซงเปนสสารเคลอนทได เดสคารตสอธบายวาจตไมไดมปฏสมพนธกบรางกาย หากแตมความสมพนธแบบทนำาหนกกระทำาตอรางกาย ดเหมอนเจาหญงเอลซาเบธยงไมพอใจคำาตอบ เธอจงตอบวาถาใหเขาใจเชนนน ใหเธอถอวาจตเปนสสารยงจะเขาใจงายกวา เดสคารตสตอบวาคนธรรมดาทไมไดคดปรชญาเพยงแคใชสามญสำานกกสามารถเขาใจความสมพนธดงกลาวไดงายดาย แตเมอใชปญญาคดเรองจะทำาใหกลายเปนสงทคลมเครอ เขาจงเสนอใหเจาหญงใชสามญสำานกในชวตประจำาวนแทน แลวผละจากคำาถามนเสย รวมทงบอกวาหากการมองวาจตเปนสสาร จะทำาใหเขาใจปฏสมพนธระหวางจตกบกายไดงายขนกขอใหเจาหญงสะดวกใจทจะทำาเชนนน อะลาเนนเหนวาในการตอบคำาถามเรองนเดสคารตสเปนฝายแพเจาหญงอยางเหนไดชด

ปญหาอกประการหนงทเจาหญงเอลซาเบธทำาใหเดสคารตสตองพจารณาอยางจรงจงกคอภาวะอสระของเหตผลและการใชเหตผลจดการกบอาการปวยของรางกาย เดสคารตสตอบจดหมายของเอลซาเบธวาการทเธอเยยวยาอาการเจบปวยดวยการควบคมอาหารกบการออกกำาลงกายนนถกตองแลว เขาอธบายใหเจาหญงฟงวาความคดสงผลกระทบตอรางกายไดมหาศาล ดงทเขาเคยไดยนแพทยหรอหมอดทำานายวาผปวยจะตองตายในเวลานนเวลาน แลวผปวยกตายจรงๆ เดสคารตสเหนวามนษยสามารถใชเหตผลควบคมความรสกได วธการทเขาแนะนำาเจาหญงกคอวธการของพวกสโตอกทสอนใหถอยหางออกมาจากชวตเพอทจะไดไมทกขใจจนเกนไป

ปตอมาเมอเจาหญงยงคงปวย โดยมอาการเปนไขตำา เดสคารตสวนจฉยวาเกดจากความเศราทเธอตองเผชญเคราะหกรรมของครอบครว เขาจงแนะนำาใหเจาหญงหนเหจากความรสกไปสนใจความรสกอยางอน

24

อยางเชนการดตนไมใบหญาแทน เจาหญงตอบวาเธอทำาไดเปนบางครงเทานน แมจะทำาตามคำาแนะนำาของเดสคารตสไมได แตเธอกซาบซงในมตรภาพ นอกจากน เธอยงตอบเดสคารตสวา การทเธอมเหตผลไมเพยงพอทำาใหลำาบาก เพราะหากไมมเหตผลเสยเลยกคงอยอยางคนธรรมดาทวไปไดโดยไมทกขมากนก ทงนกมสาเหตมาจากเพศหญงนนเองททำาใหเธอออนแอและไมมความสข ทำาใหไมสามารถมความเพลดเพลนอยางทเดสคารตสทำาได

...ขาพเจาพบความขลกขลกทมความสามารถในการใชเหตผลไดนอยนด เพราะหากขาพเจาไมมมนเอาเสยเลย ขาพเจาอาจจะพงพอใจเหมอนกบคนอนๆ รอบตวทขาพเจาตองอยดวย เพอทจะรบการเยยวยารกษาใหไดผล หากขาพเจามเหตผลมากเทากบทาน ขาพเจากจกอาจเยยวยาตนเองอยางททานทำา ประกอบกบสาเหตจากเพศของขาพเจาเองททำาใหขาพเจาไมอาจจะไดรบความสขอนเกดจากการไปเยอนเขาเอกมองดหรอการเรยนรความจรงททานสะกดไดจากสวนของทาน

(จดหมายถงเดสคารตส 22 มถนายน 1645 )

25

3. เจาหญงเอลซาเบธแหงโบฮเมย

อะลาเนนเหนวาปญหาทปรากฏหนงสอ The Passions of The Soul ซงเปนงานเขยนชวงทายของเดสคารตสนน เจาหญงเอลซาเบธมสวนสำาคญในการตงประเดนคำาถามขนมา โดยชเหนความยอนแยงเรองความสมพนธระหวางจตกบกาย นนคอเหตผลเชอมโยงกบความรสกอยางไรและเปนอสระจากความรสกไดอยางไร เดสคารตสเหนวาสงทมนษยควรแสวงหามสองสง นนคอ พระเจา ซงเปนสงสมบรณทสดและเปน

26

อนนต เปนความจรงสงสดทมนษยควรจะรก สองคอวญญาณของมนษย ซงตามความเชอของครสเตยนนนถอวาวญญาณเปนอมตะ เดสคารตสเหนวาวญญาณเปนอสระจากรางกาย เจาหญงเอลซาเบธแยงวาหากวญญาณเปนอสระและพงปรารถนากวาสงอนใดกไมมเหตผลทเราจะตองตรงรงวญญาณไวกบรางกาย หากความเปนอมตะของวญญาณเปนเหตผลททำาใหคนเราไมจำาเปนตองกลวตาย เรากควรจะตายไปเสยยงจะดกวาทจะทนอยกบรางกายอนเปนทมาของความทกข แนนอนวาเดสคารตสยอมไมเหนดวยเจาหญง เขาแยงวาปรชญาทแทจรงตองทำาใหเราอยไดทามกลางความทกขโศกและแมจะมหายนะหนกหนวงเพยงไรกยงมความพงพอใจได เพราะรวาเราควรจะใชเหตผลอยางไร

บทสนทนาโตตอบดำาเนนไปอยางเขมขน เอลซาเบธแยงวาแมชวตจะไมไดเลวรายในตวมนเอง แตเรากนาจะละทงชวตไดเพอสภาวะทเราคดวาดกวา เดสคารตสแยงวาแมจตจะเปนอสระจากรางกาย แตกไมจำาเปนตองละทงความพงพอใจทางรางกาย โดยเขาใหเหตผลวา เราไมรวาชวตหลงความตายจะเปนอยางไร จงไมควรแลกสงทเรารแนนอนอยแลวกบสงทไมแนนอน แมวาชวตจะมความทกขแตกมสขมากกวา เราควรจะรจกฝกจตใจดวยการใชเหตผลเพอจะไดประโยชนจากชวตมากกวาจะคราชวตตนเอง อะลาเนนวเคราะหวาปญหาทเจาหญงเอลซาเบธยกขนมาทำาใหเราเหนความยอนแยงระหวางความคดสองทศทางของเดสคารตส ไดแก จดยนแบบสโตอกทเหนวามนษยควรยอมรบสงทอยนอกเหนออำานาจตวเอง และสองคอการเชอวาความคดอยในอำานาจเรา มนษยสามารถควบคมความคดตวเองได เอลซาเบธทำาใหเดสคารตสตองละจดยนแบบสโตอกไปหาจดยนทเชอภาวะอสระของเหตผล แตดงทเราไดเหนมาแลววาสดทายเขาตองเจอ

27

กบคำาถามทวารางกายกมผลตอการใชเหตผลเชนกน ดงเชนในยามทเราปวย จะทำาใหใชความคดไดไมดนก

อะลาเนนเหนวาบทสนทนาระหวางเจาหญงเอลซาเบธกบเดสคารตส ถอเปนกจกรรมทางปรชญาในความหมายแบบโสกราตส นนคอ การมคสนทนาทตงคำาถามในประเดนเกยวกบความเขาใจตนเองและการพฒนาตนเอง หรอคำาถามทวาจะพฒนาตนเองอยางไร จะมชวตทดอยางไรนน สงเหลานจำาเปนตองอาศยผสนใจใครรเหมอนกนและมความใสใจตอประเดนคำาถามของอกฝายอยางแทจรง ซงไมมระบบปรชญานามธรรมใดจะตอบประเดนคำาถามเหลาน กจกรมทางปรชญาจงมลกษณะตางตอบแทนซงกนและกนในการตงคำาถามและรวมกนหาคำาตอบ เดสคารตสกไดรบความพงพอใจจากการสนทนาโตตอบผานจดหมาย เจาหญงอเลซาเบธกไดรบความสบายใจทไดรบคำาแนะนำาจากปรมาจารยของเธอ ในแงน อะลาเนนจงเหนวาบทสทนาทางปรชญาระหวางทงคนบเปนการเยยวยาซงกนและกนดวย

หากพจารณาทงหมดขางตน เรากจะพบวาสำาหรบอะลาเนนแลวเจาหญงเอลซาเบธไมใชเปนแตเพยง กลธดาผคงแกเรยน หากแตเปนค“ ”สนทนาทางปรชญาทเปนคนเสมอกนกบเดสคารตส แมเธอจะไมมงานเขยนทางปรชญา แตเธอกมขอเสนอทนาสนใจโดยตวมนเอง โดยทไมจำาเปนตองพยายามชวาเปนตวแทนของการคดปรชญาแบบผหญงหรอไม ทสำาคญขอเสนอของเธอทำาใหเดสคารตสนำามาคดตามจนเขยนงานชอ The Passions of the Soul ขนมา การสนทนาของทงคจงเปนกจกรรมทางปรชญาทใหดอกผลทนาสนใจเปนอยางยง

เกบเกยวดอกผล

28

เดวด ฮวมเปนนกปรชญาผชายทเปนมตรกบเฟมนสตไมนอย เนองจากเขาใชเหนวาจรยศาสตรเปนเรองของความรสก ไมใชเหตผล ขณะเดยวกนกวจารณเหตผลไวอยางหนกหนวงดวย เขาเหนวาเหตผลของมนษยไมอาจจะทำาใหมนษยเขาใจกฎเกณฑของธรรมชาตทมพนฐานจากความเปนสาเหต เราไมอาจจะพสจนไดวาอนาคตจะเปนเชนในอดต รวมทงเราไมอาจจะใชเหตผลพสจนวามสงตางๆทดำารงอยนอกจตมนษย แตมนษยใชสญชาตญาณ ความรสกและความคนเคยเปนสำาคญ

เฟมนสตจำานวนหนงอางวาทาทแบบฮวมสามารถพฒนาเปนจรยศาสตรแหงความอาทร (ethics of care) ได ตวอยางทเดนชดไดแกงานของแอนเนต ไบเยอร เธอเหนวางานของฮวมมงวจารณเหตผล โดยเฉพาะใน Treatise of Human Nature ซงมกจะอานกนเฉพาะเลม 1 ทเปนจดยนแบบวมตนยมและตงขอสงสยตอเหตผล ไบเยอรเหนวาเราควรอานเลม 2 และ 3 ตอเนองกบเลม 1 ดวย กจะทำาใหเหนความสำาคญของอารมณความรสกทเปนทมาของการกระทำาทางศลธรรม ฮวมยำาวามนษยมกจะตดสนดชวดวยการยดประเพณและอารมณความรสกเปนหลก นอกจากน ไบเยอรยงยกยองฮวมวาอยนอกวงวชาการ เนองจากเขาคดปรชญาอยางอสระและปลอยวาง (careless ในความหมายของ carefree) โดยไมยดวธการทตายตวในการอางเหตผลเพอมงสความจรง แตกตางจากรปแบบการอางเหตผลทางปรชญาทในยคสมยเดยวกน และในสมยตอๆมา เธอเหนวาเฟมนสตสามารถใชฮวมเปนแมแบบในการคดปรชญาได (Nye 2004: 99-101)

29

4. เดวด ฮวม

ในหนงสอ A Progress of Sentiment ไบเยอรไมเหนดวยทเฟมนสตมงเขาไปวพากษประวตปรชญา เพอนำาไปสการเสนอแนวทางการทำากจกรรมทางปรชญาตามแนวทางของผหญงอยางเปนเอกเทศ เนองจากเหนวาผหญงสามารถใชประโยชนจากงานของนกปรชญาผชายได ในกรณของฮวมนน แมวาเขาจะไมใชผหญง แตไบเยอรเหนวาเขาม “จดยนอยางผหญง ทงในแงทตวเขาเองลมเหลวในการเขาไปมสวนรวมกบวงปญญาชน”

สกอต จนกลายเปนคนนอก ขณะเดยวกนมวธการทำาปรชญาทไปกนไดกบผหญง ไบเยอรฃเหนวาการทฮวมโจมตการยดเหตผลเปนแกนกลางใน

30

ปรชญากเทากบเปนการวจารณขนบปรชญาทยดผชายเปนศนยกลางไปดวยในตว

อนทจรงแลวไบเยอรเองกยงยดตดกบอปลกษณกระจกสะทอนความจรง เธอเหนวาจตมนษยเปนเหมอนกระจกสะทอนความจรง การทเฟมนสตพยายามแยกจตผหญงวามความเปนอสระและเปนเอกเทศนนอาจจะผด เนองจากการคดเปนกระบวนการทตองทำารวมกบคนอน เธอยกตวอยางฮวมเพอชวา อนทจรงแมฮวมจะมองวาจตรบรสงตางๆผานภาพประทบ (impression) แตไมใชภาพประทบชนดทยอนกลบไปอางองกบความทรงจำาของตวผรเพยงอยางเดยว หากแตยงเชอมโยงกบสงตางๆทอยนอกจต ซง รวมถงวฒนธรรมและประวตศาสตร โดยมภาษาเปนสอกลาง นนเทากบวาการคดเปนกระบวนการทางสงคม จงเปนไปไมไดทจะยนหางออกมาจากบรบททางสงคมและคดปรชญาคนเดยวอยางทเดสคารตสทำา ในแงน เทากบวาเปนไปไมไดทเฟมนสตจะผละไปจากขนบการคดทตกทอดมาเพอคดปรชญาแบบเฟมนสตอยางเปนเอกเทศ

ไบเยอรเสนอวาโจทยของเฟมนสตกคอ ทำาอยางไรจงจะใชประโยชนจากนกปรชญาผชายได ซงเธอเหนวาฮวมนาจะเปนมงมตรในหมมารของเฟมนสตได เนองจากนกปรชญาชาวสกอตผนมองวาสวนทสำาคญทสดของมนษยไดแกสญชาตญาณ อารมณและอปนสย หาใชภาวะอสระของความคดทอยเหนอสงแวดลอมทางสงคมวฒนธรรม ดวยเหตน การคดจงไมใชกจกรรมทจะทำาตามลำาพงได หากแตเปนบทสนทนารวมกบ คนอน ทงน“ ”เพราะความคดจะไมมความหมายอะไรหากไมมคนรบฟง รวมมอแลวนำาไปปรบปรง กจกรรมทางความคดเชนนสามารถใชไดทวไป ไมใชแตเพยงในกรอบของเฟมนสตเทานน

31

เมอเรามองวาการคดเปนสงทสบทอดผานขนบ จงไมอาจจะหาจดยนนอกกรอบของสงคมวฒนธรรมเพอใชเปนจดเรมตนกจกรรมทางปรชญาได วธการแกปญหากคอการจำาแนกแยกแยะและเลอกสรรดอกผลหรอเมลดพนธมาใช อยางไรกตาม วธการเชนนแมจะดละมนละมอม แตกยงไมไดวเคราะหปญหาในระดบรากลกทฝงแนนในวฒนธรรมทกดทบผหญง และตวไบเยอรเองกไมไดเปนเฟมนสตสายสดโตงทมงพจารณาสถานะความเปนแมและเมยของผหญงอยางถงรากถงโคน สำาหรบเฟมนสตบางกลมบางคน ดเหมอนวาโรคพชทเรยกวาการเหยยดผหญงไมอาจจะแกไดดวยการคดเลอกสวนดมาใช หากแตจะตองลงมอไลรอรากเหงาของปญหาหยงลกใหถงทสด

รอถอน

นกปรชญาเฟมนสตทมงเขาไปจดการกบประวตปรชญาดวยการรอถอนไดแก ลซ อรกาเรย เปาหมายของเธอคอการเปดโปงกคอการยดผชายเปนศนยกลางทกดทบอตลกษณของเพศหญง อรกาเรยเกดทเบลเยยม ไดรบอทธพลจากจตวเคราะหสายลากอง งานชวงแรกของเธอมงรอสรางระบบสญลกษณ/อปลกษณในประวตปรชญา ทงนเพราะปรชญาเปนตนธารของวาทกรรมตางๆทถายทอดผานทางวฒนธรรมทผชายเปนใหญ ไมวาจะเปนศลปะ วรรณกรรม หรอปรชญา เราจะพบลกษณะดงกลาวไดในงานทชอ Speculum of the Other Woman (1974) ซงอรกาเรยมงจะเลนกบความหมายของคำาวา speculum ซงแปลวา กระจก คำาน“ ”ยงหมายถง การจองมอง รวมทงเชอมโยงกบคำาวา คาดคะเน “ ” “ ”(speculate) ซงเปนกจกรรมการคดเชงปรชญาดวย

32

กระจกดงกลาวนยงหมายถงอปกรณของสตนรแพทยทใชสอดใสเขาไปในอวยเพศผหญง อรกาเรยใชอปลกษณดงกลาวเพอแสดงลกษณะกจกรรมทางปรชญาผชายทเพงพจารณาผหญง โดยนยามวาผหญงเปนผชายทผดพรอง เชน การทเดกหญงจองมองอวยวะเพศเดกชาย แลวเกดปมอจฉาลงคตามการวเคราะหของฟรอยด เนองจากเดกหญงเขาใจวาลงคเปนสงทถกพรากไปจากเธอ รวมทงการนำาเสนอแตภาพแทนดานลบของเพศหญง เชน เดสคารตสมองผหญงโดยเชอมโยงกบรางกาย สวนผชายเปนจตทมเหตผล นอกจากน อปรกรณดงกลาวยงออกแบบใหสอดรบกบรปทรงของชองคลอด ซงแสดงวาทผชายมองผหญงนนถกกำากบโดยผหญง ขณะเดยวกนกไมอาจจะสองสะทอนความเปนหญงได เนองจากความเปนหญงไมอาจจะรบรผานการมองเหน หรอการสะทอนผาน ตาใน ของ“ ”นกปรชญาผชาย ทงนเพราะความเปนหญงสะทอนผานการสมผส หาใชการเมองเหนไม ดงปรากฏในงาน This Sex which is not One (1977) ซงอรกาเรยใชภาพเชงวรรณศลปถายทอดอตตกามรสนยม (autoeroticism) ของผหญงไดอยางแจมชด

อตตกามรสของผหญงแตกตางจากผชาย ในการสมผสกบตวเอง ผชายตองใชอวยวะ ไดแก มอของเขา อวยวะของผหญง ภาษา... แตสำาหรบหญง เธอสมผสตวเองภายในตวเองและดวยตวเอง โดยไมจำาเปนตองผานสอกลาง... ผหญง สมผสตวเอง อยตลอด‘ ’เวลา...เนองจากอวยวะของเธอกอรปจากรมฝปากทงคทโอบรบกนอยอยางตอเนอง...

(Luce Irigaray 1985: 24)

33

ปญหากคอเฟมนสตจำานวนมากมองวาผหญงไมสามารถเขาใจกายวภาคของผหญงไดโดยตรงหากแตตองเขาใจผานกรอบโครงทางวฒนธรรมเทานน หรอเปนรางกายใตบงการของระบบความหมายในวฒนธรรม และดเหมอนวาจดยนเชนนของอรกาเรยจะกลบไปหาความคดเกยวกบผหญงแบบดงเดม นนคอการมองวาผหญงเชอมโยงกบความรสกทมฐานจากรางกาย ตรงขามกบผชายทเชอมโยงกบเหตผล แตอนทจรงเราอาจจะเขาใจไดเชนกนวา อรกาเรยตองการกลบหวอปลกษณเพอนำามาวพากษระบบสญลกณทผชายเปนใหญ โดยหนกลบไปยดกมความหมายของอปลกษณรางกาย และนำาเสนอความหมายใหม นนคอ ความเปนหญงเขาใจไดผานการสมผส ไมใชการสรางเปนกรอบทฤษฎผานมมมองของผชาย ซงทำาใหไมเหนความตางทางเพศ

อาลสน สโตน (Alison Stone 2006: 24) เหนวาในงาน Speculum นน อรกาเรยวจารณนกปรชญาในประวตปรชญาตะวนตกเพอชเหนถงการนยามผหญงโดยยดผชายเปนศนยกลาง สำาหรบอรกาเรยแลว การลดทอนคณคาของผหญงเกดจากการเปรยบเทยบผหญงกบผชาย เชน ผหญงถกนยามวาเปนมนษยทผดพรอง หากพจารณาในระดบลกลงไป การแยกระหวางจตกบกาย โดยโยงจตเปนกระบวนการใชเหตผลซงมนยของเพศชาย รางกายเปนฐานของความรสกทมนยของเพศหญง ผหญงยงถกนยามเชอมโยงกบผชาย ทำาใหเธอไมมภาวะอสระหรอความเปนเอกเทศ ซงเทากบเปนการปฏเสธตวตนของผหญง อยางทผหญงเปนจรงๆ อรกาเรยเหนวาวฒนธรรมตะวนตกเปนวฒนธรรมเพศเดยว (monosextuate) ซงกดทบไมใหความตางทางเพศปรากฏในระนาบของสญลกษณ เนองจากไดรบการนยามผานความเปนชาย อยางไรกตาม เราอาจจะตงขอสงสยไดเชนกนวา รมฝปาก ของผหญงอาจจะไมใชอป“ ”

34

ลกษณทสอถงความเปนหญงกได นกวชาการบางคนตความวาแนวทางแบบนเปนแนวทางเชงสจนยม (realism) ทเชอวาเราสามารถเขาใจโลกอยางเปนเอกเทศทงในแงการปฏบตจรงและการนำาเสนอภาพแทน นอกจากน ยงมผวจารณวาอรกาเรยเชอวาผหญงมแกนแทรวมกนเปนสากล ซงนบวาเปนการเหมารวมอยางหนง

อยางไรกตาม งานในชวงหลงเธอกลบไปใชรางกายของผหญงในฐานะสงทแสดงถงอตลกษณของความเปนหญงมากกวา โดยเนนลกษณะเชงกายวภาคของเพศหญงวาเปนสงทดำารงอยโดยธรรมชาต จดเปลยนทางความคดของอรกาเรยจะเหนในงานชอ An Ethics of Sexual Difference (1984) ซงเธอเหนวาความตางทางเพศเปนเรองทางธรรมชาตทจะเหนไดผานรางกาย หรอความเปนหญงแสดงออกผานรางกาย อรกาเรยกลาวไวอยางชดเจนกวารางกายของเพศหญงทเองทจะเปนคานงดคดงางกบระบบสญลกษณ/อปลกษณทผชายเปนใหญ อรกาเรยเสนอวาผหญงเขาใจความเปนหญงของเธอผานรางกาย ซงเปนหญงโดยธรรมชาต เนองจากโครงสรางทางวฒนธรรมทผชายเปนใหญนนกดทบความเปนหญง ทำาใหไมอาจจะนำาเสนอภาพแทนของความเปนหญงได เรยกไดวาเปนแนวทางในเชงรกหรอสรางสรรคมากกวางานชวงแรก เนองจากเธอเหนวาการเขาใจอตลกษณของเพศหญงผานมตของภาษาอยางเดยวยอไมเพยงพอ แตตองโอบรวมเอาความเขาใจรางกาย และความเขาใจเรองความรนแรงทกวางขน อนจะนำาไปสความสมพนธทดขนกบคนอน โดยทยงรกษาความแตกตางเอาไวได (Irigaray 2008: 51)

ในงานทชอ I Love to You (1996) อรกาเรยเหนวาปญหาตางๆ ไมวาจะเปนปญหาสงแวดลอม ปญหาการกดขขดรด สงคราม หรอชาตนยม ลวนแตมจดกำาเนดจากการไมสำานกเรองความตางทางเพศ แมวา

35

มารกซดเหมอนจะตระหนกในทแรกวาปญหาการกดขเกดจากผชายกดขผหญง แตเขากลบวเคราะหความขดแยงทางชนชนโดยไมแกปญหาทตนตอ สำาหรบอรกาเรยแลว การกดขผหญงจะเหนไดจากการวเคราะหเรองความรกในงานของเฮเกล ซงเฮเกลนบเปนนกปรชญาคนเดยวทวเคราะหเรองความรกในฐานะแรงงาน อรกาเรยเหนวาเพศหญงเปนหญงเฉพาะในครอบครวเทานน แตกยงโดนกดขโดยผชาย เมอเขาสปรมณฑลการสงคมการเมอง ผหญงกกลายเปนพลเมองทไรเพศ ซงสทธกเปนสทธนามธรรมทตกทอดมาจากศาสนาครสตซงยดผชายเปนใหญอยแลว มหนำาซำาแมแตในครอบครวผหญงกเปนไดแคแมและเมย ซงกเปนสทธนามธรรมสากลทยดเยยดใหผหญง

ในงาน I Love to You น อรกาเรย (Irigaray 1996: 24) ยำาวาอตลกษณเชงวฒนธรรมจะตองสอดคลองกบอตลกษณทางธรรมชาต เธอยกตวอยางวฒนธรรมตะวนออกไดแกโยคะ ซงรางกายไดรบการบมเพาะในฐานะรางกาย ขณะเดยวกนโยคะกเกอหนนเรองจตวญญาณดวย แตกตางจากการสรางกลามเนอแขงกนในตะวนตก ซงเธอเหนวาไมใหรางกายกบวญญาณไมสมพนธกน โยคะเนนเรองรางกาย แตผสานมตทางจตวญญาณผานการฝกสตและการหายใจ กจกรรมเหลานลวนสอดคลองกบธรรมชาต ตามจงหวะเวลากลางคนและกลางวน นอกจากน อรกาเรยยงยกตวอยางขณะทพระพทธเจาทรงมองดอกไมอยางใสใจ โดยไมไดอยากเขาไปครอบครอง หากแตเปนการพจารณาดอกไมอยางมสตซงชวยเพมพนพลงความคดดวย พระพทธเจามองดอกไมโดยไมอยากเดดมน ซงเทากบเปนการสมพนธกบสงอนโดยไมกระทำาความรนแรง ดอกไมจงเปนวตถททำาใหเราไดพจารณาความสมพนธหวางวตถกบรปแบบ ระหวางรางกายกบจตวญญาณ โดยไมยดเยยดรปแบบนามธรรมทไมสอดคลอง

36

กบรางกาย ซงเธอเหนวาจะเหนไดจากระบบทนนยมทกดขผหญง ผลกคอจตวญญาณตาย ผหญงถกเรยกรองใหเตรยมพรอมสำาหรบการรวมประเวณและมลก ซงลวนเปนสงทกำาหนดโดยผชาย

37

5. ลซ อรกาเรย

จากทกลาวมาขางตน จะเหนไดวาอรกาเรยแตกตางจากไบเยอรทเหนวาเฟมนสตสามารถใชประโยชนจากงานเขยนของนกปรชญาผชายได โดยใหเหนผลวา เฟมนสตไมอาจจะคดจดยนทางปรชญาไดใหมทงหมดโดยไมองอยกบระบบสญลกษณหรออปลกษณทตกทอดผานวฒนธรรมได อรกาเรยหนไปความเปนตวตนของผหญงทสอผานรางกายหรอเนอหนง โดยหนหลงใหกบการพจารณาความเปนหญงเฉพาะในระดบของภาษา เพอใหผหญงมตวตนหรอทเยยบยนจรงๆในสงคม จงเปนไปไมไดทจะสนใจเฉพาะการสอความหมายผานวาทกรรม อรกาเรยจงหนไปหารางกายของผหญงจากแงมมธรรมชาตมากขน แตปญหากคอการมองเชนนเทากบยอนกลบไปหาความเชอแบบเดมทถอวาธรรมชาตสรางมนษยขนมาสองเพศเทานน แมอรกาเรยจะพดถงความหลากหลายของเพศอนๆทนอกเหนอจากชายและหญงกตาม

นอกจากน อรกาเรยยงหนไปหาวฒนธรรมตะวนออกอยางโยคะและพทธศาสนา เพอทจะนำามาวพากษวฒนธรรมตะวนตกทมรากเหงาความรนแรงในการกดทบอตลกษณของผหญง อยางไรกตาม ดเหมอนวาอรกาเรยจะอานตะวนออกโดยเลอกหยบยกมาเฉพาะบางสวนทสอดคลองกบแนวคดหลกของเธอ นนคอ ความตางระหวางเพศ และการใหความสำาคญกบรางกาย ทงทอภปรชญาตะวนออกมงสลายทวภาวะระหวางตวตนกบโลกและตวตนกบคนอน ซงดจะไมสอดคลองกบแนวคดของเธอ นอกจากน ตวอยางพระพทธเจามองดอกไมเอง เธอกไมอาจระบชดวาแหลงอางองมาจากพระสตรใด อยางไรกตาม ทาทของอรกาเรยเองกมประโยชนอยางมากในแงของการเสาะแสวงหาเมลดพนธทางจตวญญาณเพอนำามาปรบปรงผนดนเพอเพาะปลกวฒนธรรมแหงการไมกระทำาความรนแรงตอกน

38

ปดรว (ชวคราว)

จากทกลาวมาขางตนจะเหนไดวา เมอเปดประตเขาไปในสวนปรชญา เฟมนสตเขาไปจดการกบปรชญาทยดผชายเปนศนยกลางหลายลกษณะ ผเขยนไดทดลองนำาเสนอผานอปลกษณการปลกสวน 4 แมแบบ แมแบบแรกคอ การวนจฉยโรค บางครงเหนไดชด อยางเชนการเกยดกนผหญงออกไปจากวงปญญาความคด และตแผอาการรงเกยจผหญงทแสดงออกอยางชดเจน ดงทไนยไดชใหเหน อยางไรกตาม การรงเกยจผหญงยงแทรกซมในระดบราก นนคอ ในตวอภปรชญาเอง เชน การแบงแยกจตกบกายของเรอเน เดสการตส โดยโยงจตซงเปนฐานของกจกรรมทางปญญาเขากบเพศชาย สวนรางกายซงเปนฐานของความรสกโยงกบเพศหญง แตทงนทงนนกไมไดหมายความวาเฟมนสตจะหยดอยแควนจฉยโรค แตบางคนกเสนอวาผหญงมวธคดปรชญาแตกตางจากผชาย อยางเชนกรณไนยเองทเสนอวาผหญงมวธคดอกแนวทางหนงตางหาก

แมแบบทสอง ไดแก การดแลรกษา ซงเฟมนสตเขาไปกอบกทเหยยบยนของผหญงในปรชญา ดงเราไดเหนวาแลวจากตวอยางการวเคราะหของอะลาเนนทชใหเหนวากจกรรมทางปรชญาทเกดจากการสนทนาโตตอบผานจดหมายระหวางเจาหญงอเลซาเบธกบเดสคารตสวา ไมวาเราจะนบเจาหญงวาเปนนกปรชญาหรอไม แตการสนทนาดงกลาวถอวาเปนกจกรรมทางปรชญาในความหมายทประเสรฐสด นนคอการสนทนาแบบโสกราตสทมนยแหงความอาทรระหวางคสนทนาทไดเรยนรและงอกงามไปพรอมกน

แมแบบทสาม คอ การเกบเกยวดอกผล ซงเราไดเหนตวอยางของแอนเนต ไบเยอร ซงมฐานคดวา เราไมอาจจะมจดยนทเปนกลางหรอปลอดอคตทางวฒนธรรมทตกทอดมาได หรอการคดปรชญาไมอาจจะเกดขนจาก

39

จดศนยองศา โดยไมเชอมโยงกบระบบความหมายทตกทอดผานขนบปรชญา แมวาขนบดงกลาวจะยดผชายเปนหลก แตเธอเหนวาเฟมนสตสามารถใชงานเขยนของนกปรชญาบางคนเปนจดตงตนได โดยเธอเลอกงานของดวด ฮวมทแสดงจดยนวพากษเหตผลและชใหเหนถงบทบาทของอารมณความรสกในประเดนทางจรยศาสตร ซงเปนจดยนเดยวกบผหญง

แมแบบสดทาย คอการรอถอน อรกาเรยพยายามรอถอนตวปรชญาทยดผชายเปนศนยกลาง โดยมงวพากษระบบสญลกษณหรออปลกษณทกดทบความเปนหญง ทำาใหความตางระหวางเพศหายไป เนองจากผหญงถกนยามจากกรอบของผชาย งานชวงหลงของเธอหนกลบไปหารางกายผหญงเพอใชเปนจดตงตนในการวพากษประวตปรชญา ขณะเดยวกนกมงสรางสรรคผานการปฏบตจรง จะเหนไดวาอรกาเรยไมไดถอนวชพชเพอบำารงรกษาปรชญา หากแตตดรากรานกง เพอใหพชทอยใตเงอมเงาปรชญาไดผลดอกงอกงาม ซงกคออตลกษณเพศหญงทเคยถกกดทบไวนนเอง

กจกรรมตางๆของเฟมนสตในสวนปรชญา อาจจะมองไดสองขนตอน ขนแรกคอการแยกวเคราะหเปนแมแบบซงทำาใหเหนทศทางทแตกตางกนไป แตละแมแบบอาจจะความเหลอมซอนกนอย ขนตอมาคอการพจารณารวมกนโดยไมแยกแมแบบใดแบบหนงแยกเปนเอกเทศ หากแตเปนกระบวนการทเกอหนนกน ชวยทำาใหภมทศนทางปรชญาเฟมนสตไดงอกงาม มพชพนธทผลสะพรงมหลากสหลายพรรณ เปนสวนปรชญาทเรมจากการเพาะปลก ดแลรกษา ผลดอกออกผล เกบเกยว ปรบแปลงดนใหม จากฤดกาลหนง ไปสอกฤดกาลหนง

หรออาจจะเหนสวนทปลกอยขางๆกเปนไปไดเชนกน

40

บรรณานกรม

Alanen, Lilli. (2004). “Descartes and Elisabeth: A Philosopical Dialogue?, in Feminist Reflections on the History of Philosophy. Lilli Alanen and

41

Charlotte Witt, eds. New York: Kluwer Academic Publishers.

Baier, Annette. (1991). A Progress of Sentiments: Reflections on Hume’s Treatise. Harvard University Press.

Green, Karen. (2015). “A Moral Philosophy of Their Own? The Moral and Political Thought of Eighteenth-Century British Women”, in The Monist, 2015, 98, 89-101.

Grimshaw, Jean. (2000). “Philosophy and the Feminist Imagination”, in Transformations: Thinking Trough Feminism. (London and New York: Roitledge).

Irigaray, Luce. (2008).Conversations. New York: Continuum.

______________. (2001) [1994]). Democracy Begins Between Two. Kirsteen Anderson, trans. New York: Cornell University Press.

______________. (1996). I Love to You: Sketch for a Felicity Within History. New York and London: Routledge.

______________. (1993[1984]). An Ethics of Sexual Difference. Caroly Burke and Gillian C. Gill, trans. New York: Cornell University Press.

______________. (1985[1977]). This Sex Which is Not One.Catherine Porter Carolyn Burke, trans. New York: Cornell University Press.

42

______________. (1985[1974]). An Ethics of Sexual Difference. Caroly Burke and Gillian C. Gill, trans. New York: Cornell University Press.

______________. (1985[1974]). Speculum of the Other Woman. Gillian C. Gill, trans. New York: Cornell University Press.

Nye, Andrea. (2004). Feminism and Modern Philosophy: An Introduction. New York and London: Routledge.

Shapiro, Lisa. (2004). “Some Thoughts on the Place of Woman in Early Modern Philosophy”, ?, in Feminist Reflections on the History of Philosophy. Lilli Alanen and Charlotte Witt, eds. New York: Kluwer Academic Publishers.

Stone, Alison.(2006). Luce Irigaray and the Philosophy of Sexual Difference. Cambridge: Cambridge University Press.

Tyson, Sarah. (2014) “From the Exclusion of Woman to the Transformation of Philosophy: Reclamation and Its Possibilities”, in Metaphilosophy Vol.45 No.1, January 2014, pp. 1-19.

Witt, Charlotte. (2004). “Feminist History and Philosophy”, in Feminist Reflections on the History of Philosophy. Lilli Alanen and Charlotte Witt, eds. New York: Kluwer Academic Publishers.