iiLi

,

i

ABD'DE RESMITARIH-

TALIH VE TARIH

iliANASTASIoS'UN

UZUNSURU.

SALG IN VE NÜFUS-

HABILADEM

. - -

TOPLUMSAL

TARIH

YÜZ YIL ÖNCE OSMANLiBASiNiNDA BU AYAyse Sen 'in lkdam'dan seçip dilini degistirmeden 4yeni haiflere çevirdigi gazete havadisleri.

/Jtl1lS Riis/'ii"

l,azir[lIdig,I'e 14BO'lerde

""gsbiirg'ttlbasiltlll bir

iliiiiytlluirilasi.

ur/ada

Kudüs,Cebelitarlk'ttl

dii Heraklessiit,mlarii'ar Hertlkles

...iitiiiiltiri

AMERIKA'DA DA RESMI TARIH!Ilk atom bombasinin atilma öykÜsÜ nasil degistirildi? 6FRAN~IZ ANADOLU ARASTIRMALARIENSTITUSUProf. Dr. S. Yerasimos, basmda bulundugu

kurumun dÜnÜnÜ ve bugÜnÜnÜ anlatiyor 7

Sahibi:TÜrkiye Ekonomik veTopli.imsal Tarih Vakfi adina

Ilhan Tekeli

AYDIN VALISI IZZET BEY IN ÖLÜMÜDr. Engin Berber, isgal altindaki Izmir'de

ölen valinin cenaze törenini aktarmakta. 11Aylik Dergi

Sayi: 12 CiIt: 2 Aralik 1994

Sorumlu Yaziisleri MÜdÜrÜ veYayin Yönetmeni:

Mete Tunçay

Danisma Kurulu:Aysen Anado/, Ayda Are/,

Ha/il Berktay, Edbem E/dem,Ekrem [S/il, çag/ar Keyder,

Sevket Pamuk, Necdet Sakaoglu,Zafer Toprak

Grafik Tasarim:

Haluk Tuncay

Dizgi, Sayfa DÜzeni: Tarib Va/';fIBaski: Ntmiime Matliaacilik

ÜÇÜNCÜ ALMAN TÜRKOLOGLARIKONFERANSiChristoph Neumann'in kendisinin de katildigi

Leipzig toplantisi izlenimleri. 13

Adres: Yi/diz Sarayi Arabacila,.Dairesi, Barbarös Bulvan. 80700 BesiktapJstanbul

Tel: (212)2273733Faks: (212) 2273732

Abone Kosullari:

Alti aylik (6 sayi)' 300.000 n.

HABIL AD EM (NACI ISMAIL PELISTER)HAKKINDA- IIMustafa Sahin ile Yasar Akyo~ yakin tarihimizinen zeki, ama erdemleri kuskulu bir simasina

isik tuiuyorlar. i 6GÜNEYDOGU AVRUrAARAsTIRMALARIKURUMU KONGRESIHerkül MiUas, Selanik'te yapilan toplantiyla ilgili

dÜsüncelerini aktarmakla. 24ESKI BEYOGLU'NDARESTAURANT,BIRAHANE,BAR,GAZINO VE MEYHANELER-VIIIJJehzat Üsdiken, bu kere otellokantalannihetimleinekte.

25i. ANASTA$IOS'UN UZUN SURUDr. Cemal Kozanoglu, MS512 yilmda yapilan veKaradeniz/denMarmaraya kadar inen sur hakkinda

bilgilervermekte. 31

[2 ]

HABIL ADEl\YA DA NAM-I D~

NACIIS~L(PELHAKKi N DA-

1

1

HABIL ADEM'IN TERTIPLERIBu bölÜmÜn hemen hepsi, tekrar etmek paha-

sina da olsa Abidin Nesimi'nin anilarindan alinti-lanmistir. Yukarida da deginildigi Üzere bu, özel-likle konunun bÜtÜnselligi açisindan oldukçaönemli. Biz sadece burada, çalismamiz sirasindatertiplere iliskin olarak rastladigimiz bazi haberlerive bilgileri konuya dipnotlar halinde eklemlemek-le yetindik. ÇÜnkÜsöz konusu tertipleri n tümÜ deayri ayri incelenebilecek tÜrden ilginç iddialari içe-riyor. BÜtÜn bunlari burada yapmak ise, çalisma-mizin boyutlarini oldukça asar.

Simdi önceki bölÜmlerde de bir-ikisine yeri gel-dikçe degindigimiz tertiplere geçelim:

i'

j

MUSTAFA SAHIN -YASAR

Fener Patrikhanesinin Istanbul'dan Aynaros'a (Yu-nanistan'da bir sehir) tasinmasi gerektigini, EftimKilisesinin genel TÜrk-Ortodoks kilisesi olmasi ge-rektigini önermistir. Fener Patrigi de bu görÜslerinisabetsizligi konusunda yine tarihsel kanitlar önesÜrmeye kalkmis, Habil Adem'le bilimsel tartismala-ra geçmisler. Habil Adem isi tatliya baglamis ve Fe-ner Patrikhanesinin TÜrklesmesi sartiyla kendileri-nin, yani Ankara'nin onu tutacaklarini, Eftim'e itibaretmeyeceklerini söylemis ve Atatürk'Ün portresininAnkara tarafindan ibadet yerine asilmak Üzere he-diye edildigini eklemis ve özel bir törenle portreFener Fatrikhanesinin ibadet yerine astirilmistir. Buarada Habil Adem, maiyettekilerin Kizilay, ÇocukEsirgeme gibi hayir derneklerinin temsilcileri ol-duklarini, Fener Patrikhanesinin bu kumluslara ba-giSta bulunmasini rica etmis...

TÜRK TICARET BANKASIOLAYLARIHabil Adem'in maiyetindekilerin çesitli gazete

ve dergi çikarma mhsatlarinin bulundugunu ve hudergilerin esref saatlerde çik-tiklarini kaydetmistik. BunlarbÜyük kumluslardan ilan, rek-lam ve çesitli adlarla ödenekkopariyorlardJ. Bu arada simdiTÜrk Ticaret Bankasi adinialan bankanin o tarihlerde adiAdapazari TÜrk Ticaret Ban-kasi idpi Bu banka da HabilAdem'in maiyetine ait dergile-re reklam veriyordu. Bunlarreklamin arttirilmasini istedi-ler. Banka bu teklifi olumlukarsilamadi. Bunun Üzerint:bu dergiler Adapazari banka-sinin bilançosunu bir maliye-ci, iktisatçi gözÜyleC!) incele-yen makaleler yayinladilar. Bumakaleler gerçekten de bilim-sel degere sahipti. Bankaninmali dummunun bozuk oldu-gunu ilan ettiler. Dergilerininbu sayilarini da Adapazaribankasinin esas sermayedarla-rina yolladilar. Bunun Üzerine

11.tli

FENER PATRIKHANESI OLAY!Habil Adem Cumhuriyet'in ilk dönemlerinde

Ekrem Beyin polis mÜdÜrü bulundugu dönemdeFener Patrikhanesi ile ilginç bir tertibe girmistir.Simdi 'Atiantik' olan yer vaktiyle Petrograd Pasta-nesi'ydi. Orada Atatürk'Ün güzel çerçeveli bir port-resi vardi. Habil Adem ve maiyeti Petrograd Pasta-nesi'nin sahibine gitmisler. Akrabalarinin birinindÜgÜnÜ oldugunu, tuttuklari dÜgÜn salonundaAtatürk portresi bulunmadigini, dügün için geçiciolorak portrenin kendilerine verilmesini istemisler.Pastane sahibi de bunlarin pastanenin devamlimüsterileri olduklarindan ricalarini geri çeviremi-yol' (ve) portreyi veriyor. Yine o tarihlerde simdiTokatliyan haninin bulundugu dar sokakta smo-kin, silindir sapka ve benzeri esyalari kiraya verendükkanlar vardi. Habil Adem ve maiyeti oradan ki-ra ile kendilerine bu esyalardan aliyorlar. Fakatbunlar dÜgüne degil, Fener Patrikhanesi'ne gitme-ye karar vermislerdir. Gün battiktan yani bütün da-ireler kapandiktan sonra patrikhaneye varmislar.

e' i Baspatrik patrikhanede yatip kalkarmis. KapIClyabaspatrigi görmek istediklerini söylemisler. Kapici,patrigin özelodasinda oldugunu, bu saate misafirkabul etmedigini söylemis. Habil Adem ve maiye-tindekiler hep smokinli imisler. Ankara'dan geldik-lerini, görüsmek zomnda olduklarini, patrigi der-hal çagirmasini söylemisler. Yanindakiler kapieiyibir kenara çekmisler. KapIClya Habil Adem'in bas-müfettis oldugunu, kendisine saygili davranmasinisöylemisler. Kendileri de Habil Adem'e saygili dav-ranmislar. Baspatrik odasindan kapiya gelmis. Bas-müfettisi ve maiyetini karsilamis, bürosu na götür-müs. Bu sirada Habil Adem basta maiyeti erkaniarkada kurdelelere sarili AtatÜrk'ün portresini taSi-yarak onu izlemisler ve bÜroya oturmuslar.

Habil Adem'in dinler tarihi ve özellikle Orto-doks tarihi Üzerine genis bigisi vardi. Bu bilgisionu (n) devlet emniyet teskilatinda çevirinen olarakçalismasindan geliyordu. Bu konuya ait çesitli ra-porlari ve kitaplari dilimize çevirmismis. HabilAdem dinler tarihindeki genis bilgisine dayanarak

i'

]

:<

uriri

i,

ri

t-

,-

.,ri

t-a,-.k

riii

hissedarlar banticede Adapazakiye Is Bankasiret Bankasina (

maiyetinin elineiçin basin kaniyos olayini da ;

pIYOS OLAYPiyos reasÜJ

rinin kurucusuiçikardigi dergi:gÜn bunlar Pi)galtilmasini istBunun Üzerineni bilmiyorum-seref nisaniniiyos'un TürkipDünya Savasibu seref nisan:likle i. DÜnya

.

Naci ismail bey[Pelister] N;im-i Diger Hiibil Adem

[16 ] [17 ]

HABILADEMYA DA NAM-I DIGER

NACI ISMAIL (PELIS.TER)HAKKi N DA- II

MUSTAFA SAHIN -YASAR AKYOL

Fener Patrikhanesinin Istanbul'dan Aynaros'a (Yu-nanistan'da bir sehir) tasinmasi gerektigini, EftimKilisesinin genel Türk-Ortodoks kilisesi olmasi ge-rektigini önermistir. Fener Patrigi de bu görüslerinisabetsizligi konusunda yine tarihsel kanitlar önesürmeye kalkmis, Habil Adem'le bilimsel tartismala-ra geçmisler. Habil Adem isi tatliya baglamis ve Fe-ner Patrikhanesinin Türklesmesi sartiyla kendileri-nin, yani Ankara'nin onu tutacaklarini, Eftim'e itibaretmeyeceklerini söylemis ve Atatürk'ün portresininAnkara tarafindan ibadet yerine asilmak üzere he-diye edildigini eklemis ve özel bir törenle portreFener Fatrikhanesinin ibadet yerine astinlmistir. Buarada Habil Adem, maiyettekilerin Kizilay, ÇocukEsirgeme gibi hayir derneklerinin temsilcileri 01-duklarini, Fener Patrikhanesinin bu kuruluslara ba-giSta bulunmasini rica etmis...

TÜRK TICARET BANKASIOLAYLARIHabil Adem'in maiyetindekilerin çesitli gazete

ve dergi çikarma ruhsatlarinin bulundugunu ve hudergilerin esref saatlerde çik-tiklarini kaydetmistik. Bunlarbüyük kuruluslardan ilan, rek-lam ve çesitli adlarla ödenekkopariyorlardJ. Bu arada simdiTürk Ticaret Bankasi adinialan bankanin o tarihlerde adiAdapazari Türk Ticaret Ban-kasi idi.71 Bu banka da HabilAdem'in maiyetine ait dergile-re reklam veriyordu. Bunlarreklamin arttirilmasini istedi-ler. Banka bu teklifi olumlukarsilamadi. Bunun üzerinebu dergiler Adapazari banka-sinin bilançosunu bir maliye-ci, iktisatçi gözüyle(!) incele-yen makaleler yayinladilar. Bumakaleler gerçekten de bilim-sel degere sahipti. Bankaninmali durumunun bozuk oldu-gunu ilan ettiler. Dergilerininbu sayilarini da Adapazaribankasinin esas sermayedarla-rina yolladilar. Bunun üzerine

hissedarlar bankaya üsüsÜp, paralarini çektiler. Ne-ticede Adapazari Bankasi gerçekten iflas etti,72 TÜr-kiye Is Bankasi partisipasyonu ile banka TÜrk Tica-ret Bankasina dönüstii. Ismet Pasa, Habil Adem vemaiyetinin elindeki dergi imtiyazlarini iptal ettirmekiçin basin kanununu degistimi.73 Simdi kisaca Pi-yos olayini da açiklayalim.

pIYOS OLAY!Piyos reasÜransin ve daha baska sigorta sirketle-

rinin !mnicusudur. Habil Adem'in maiyetindekilerinçikardigi dergilere ilan ve reklam vermektedir. BirgÜn bunlar Piyos'a gitmisler. Han ve reklamin ço-galtilmasini istemisler. Piyos bu teklifi reddetmis.Bunun Üzerine Habil Adem -hangi yolla elde ettigi-ni bilmiyorum- Fransiz hÜkümetinin Piyos'a verdigiseref nisaninin beratini ele geçirmis. Burada Pi-yos'un Türkiye'de sigortacilik alaninda özellikle i.DÜnya Savasi sirasinda yaptigi hizmetlerden dolayibu seref nisaninin verildigi yaziliymis. Beratta özel-likle L DÜnya Savasinda sözlerinin bulunusunu Ha-

bil Adem kötÜye yormustur..\' ÇünkÜ L DÜnya Savasi sira-

sinda Osmanli devleti ile In-giltere (Fransa, ltalya...) savashalinde idiler. Savas halindeolan iki devletten birinin lehi-ne olan hareket, digerininaleyhine demektir mantigiylaHabil Adem Piyos'u zor duru-ma düsürmÜstÜr.74Ayrica Ha-lil Yaver yoluyla Maresal Çak-mak'a Piyos aleyhine bir ra-por dÜzenlettirilmistir. MaresalÇakmak'in mÜdahalesiyle Pi-yos sinirdisi edilmistir. Dahasonra Piyos'un açtigi dava so-nucunda durum aydinlatilmis-tir. Ismet Pasa'nin emri ve birbakanlar kurulu karanamesiile Habil Adem'in maiyetinde-ki kisilerin bÜtÜn gazete vedergi çikarma ruhsatlari iptaledilmistir. Maiyetten önemlibir bölÜmÜ de Türkiye'yi terkedip Misir'a gitmislerdir.

i.

bey

[Pelister] Nam-! Diger Habil Adem

[17 ]

HOFEROLAYiT~k pal1i-tek sef dö-

neminde TÜrkiye'de ga-zetelerin ilanlari, dagiti-mi ve kagit isleri bellifirmalarin elindeydi. Ilanisleri Hofer sirketinin,kagit isleri Burla bira-derlerin elindeydi. Bun-larin tutmayacagi bir ga-zetenin, derginin çikma-sina, çiksa oa yasamasi-na olanak yoktu. HakkiTarik Us'un bu sirketler-le arasi iyi degildi. BuyÜzden Hakki TarikUs'un çikardigi V;ikit,Haber, Son Dakika gibig"zeteler ilan bulabil-mekte ve ucuz kagitsaglayabilmek te sikintiçekiyorlal'di. Hakki T;irik Us bu Hofer ve Burla sir-ketlerini islemez hale getirmek için Habil Adem vemaiyetinden faydalanmayi tasarlamistir. HabilAdem 'Istanbul'un Sesi' dergisinde 'Türk MatbuatiYahudilerin KontrolÜ Altinda' baslikli bir yazi ya-yinliyor. Bu yazisinda gazetelerin hayatinin iHinave reklama, kagida, yazara dayandigini öne sÜrü-yor ve sirasiyla bunlarin Yahudilerin kontrolü altin-da oldugunu gösteriyor. Söyle ki: Ilan ve reklamlarYahudi Hofer sirketinin elindedir. Bu sirketten bas-ka ilan ve reklam sirketi yoktur. Bu sirket diledigigazete ve dergilerin reklam ve ilan sayfalarini kira-lamakta, piyasadan aldigi ilan ve reklamlari bunla-ra dagitmaktadir. Hofer sirketi Hakki Tarik Us'un,yani bir TÜrk'Ün iliskili bulundugu gazetelere ilanve reklam vermemektedir.

Kagit isi 'Burla Biraderler'in elindedir. Kagit it-halihi da sinirlidir. Bu sirket de TÜrklere kagit ver-mekte nazlanmaktadir.

BÜyÜkgazetelere gelince bunlar da YahudiIereaittir. Örnegin Ahmet Emin Yalman, Enis Tahsin TiISabataist Yahudidirler. Yunus Nadi ise Karaim Yahu-oisidir. Bu suretle matbuat YahudiIerin ellerinin al-tinda olimis olmaktadir. Burada adi geçen kisiIermahkemeye bas vurarak Habil Adem aleyhine da-va açmislardir. Mahkemede Habil Adem'in, HakkiTarik Us'la iliski ve baglantisi söz konusu edilme-mistir.

kati sayet yapmis isek ozaInanlar siz bizim lide-rimizdiniz, sizin emriniz-le yapmistik' karsiliginiveriyordu. Gerçekten odönemde Arif Oruç, Yu-nus Nadi, Celal Bayar,Refik Koi'altan, TevfikRÜstÜAras, Kiliç Ali vebaskalarinin kurduklarimuvazaa TÜrkiye KomÜ-nist Firkasi'ni ve dolayi-siyla onun kunicularin-dan olan Yunus Nadi'yiilzam ediyordu. YunusNadi - Arif Oruç çeki s-mesinin en kritik anindaHabil Adem Yunus Nadialeyhine bir tertip hazir-ladi. Bu tertip özetlesöyledir:

Habil Adem'in yaninda BakÜ'da TÜrkiye KomÜ-nist Firkasi lideri Mastafa Suphi'nin bastigi bildirilervarinis, Habil Adem bu bildirilerin fotokopisini al-dirtmis, sonra kagit giyotiniyle bildirilerdeki Musta-fa Suphi kismini kestirtmistir.. Matbaada bir mÜret-tip bulmus ve ona su talimati vermistir. MÜrettipYunus Nadi beye gidecek ve kendisinin ArifOruç'un matbaasinda çalistigini ve matbaada eskiharflerle komÜnist bildirileri basildigini, bunlarikendisinin dizip bastigini, ancak simdi bu yaptikla-rindan pisman oldugunu, bu islere devam etmekistemedigini söyleyecek, fakat bu isleri yapmadigitakdirde de Arif Oruç 'un kendisine yol vermesininkaçinilmaz oldugunu söyleyecek ve Yunus Na-di'nin Cumhuriyet matbaasinda is isteyecektir. Pekdogaldir ki Yunus Nadi mÜrettipten o biIdiriIerdenbir suretinin kendisine getiriimesini isteyecek veona bir para vaadinde bulunacaktir. Habil AdemmÜrettibe, Yunus Nadi'nin para vaadini bekleme-den, kendisinin ondan bir para isteginde bulunma-sini ve bu paranin 300 liradan asagi olmamasi ge-rektigini söylemesini istiyor. Bu para bugÜnÜn30.000 lirasi civarindadir. MÜrettip de aldigi talimatuyarinca YumlS-Nadi'ye gidip talimati yerine getiri-yor. Yunus Nadi mürettibin bu konusmasindan sonderece memnun olmus. Belgeleri getirirse istedigiparanin üstünde bir para verecegini vaadetmis.Mürettip de yukarida sözÜ edilen biIdiriIeri YunusNadi'ye getirmis ve bedelini almis.. Bunun üzerinemÜrettip, Habil Adem ve 'Yarin' gazetesinin digermensuplari Bomonti birahanesine gidip sabaha ka-dar içmisler, eglenmislerdir.

Yunus Nadi bu belgeleri aldiktan sonra Cumhu-riyet gazetesinde 'Hainlerin Hiyanet Belgeleri, Ko-münistiik Tahrikat Belgeleri Elimizdedir' basliklimansetler atmistir.' Ei1esi günÜ Cumhuriyet gazete-sinde mürettibin Yunus Nadi'ye sattigi belgeler(!)yayinlanmistir. Bunun üzerine 'Yarin' gazetesi yu-karida anlattigimiz durumu açiklamis ve bildirileI'in

Muvazaali bir gazeteDün Intisara bashyan «Mücadele))

gazetesi Vilayet tarafindan seddedildii

! f;:~I~t~l MU..

CADELEi;iji~;;::..~':,..-:;-;-.~-.: -=~ :.'I. ., r-IK_~ ~uIN#C~"(lc..&I,...

I

. fi"~. ~. Hei: tl_eyinlevkinde Türkiye _'!ItDlln Hiiltar edefi:ve mui'cizaah oldii (ilI Oiii(;'.ilcirak seddedilen Miicatfele

gazetul'nin ba~h~i

Dün .Mücadele. isminde yevmi.

1

mir vf'rilmist!r. Bu ,.aeteni. Witüabir .azete inti,ar. ba,iam"tlr. Bu. muh.rrir ve muhabir Ye ...lrett~. .

nun ..hibi olduiu ilan edilen Mu. le~.ini m.hu.t . CVana) . I..:'~~::zaff~r Muhittin Bey u.ulen Vili.yetf' mustahdemmi tetk.iI edl,0r4

dan ma.d. ..hii.. OL.. M...ff...bir i.~id. i1~.,,?üra~a.t ederek ~.. Muhittill Bqia !tir 1IrIizetenin ne,ri i~ir. mus..de .Imi, ise tiy ...i. OL... II... ...de. verditi heyanname Vil.yetçe ft'I'ait. 1811 ,hil.ri h.kik.t .örü1mü, ve Y.rin ~ Mf --i vni>.....ete.Ue bu ,azete ara.ind. bir _u. ...........................

8 Eylül 1931günlü CumhurIyet'teki haber

POLITIK SKANDALLARSimdi Ilabii Adem'in politik sahadaki tertiple-

rinden de söz edilim. Habil Adem Arif Oniç'un Çi-kardigi 'Yarin' gazetesinin yürütücülerindendi. Ya-rin gazetesinde imzasiz ya da 'Yarin' imzasiyla Çi-kan basinakaleler Habil Adem'indir. Bir ara YunusNadi Arif Oniç'un Kurtulus Savasi sirasinda komü-nistIik tahrikati yaptigini ve bu yüzden inahkÜin ol-dugunu öne sÜrÜyordu. Buna karsilik Arif Oruç daYunus Nadi'ye 'biz o döneinde komÜnistlik tahri-

[18 ]

HABIL ADEM]

fet Siyaseti ve Tiirkliik Siyaseti, Muharriri: Prof.Vayt,MÜtercimi:Habil Adem, Ist. 1331 (915), 187 s.

- Faal Tiirkiye, Muharriri: Dr. Bokkert, MÜterci-mi: Habil Adem, Ist. 1332 (916), 101 s.

- Rusyanin Sark Siyaseti v~ VilaY<lt-iSarkiye Me-selesi, Muharriri: Nigerled Krayblis, MÜtercimi: Ha-bil Adem, Ist. 1332 (916), 182 s.

- Pan Cermenizm-Pan Isi<ivizm,Muharriri: HabilAdem, Ist. 1332(916), 170 s.

- Magll/b Milletler Nasillntikmn Abdai?, Muhar-riri: BeHik, MÜtercimi: Habil Adem, Ist. 1332(916), 13 s.

- iskan-i Muhaciiin (BeyneJmiJel Ustil-ii Temsil),Muharriri: Van P. Goç, Mütercimi: Habil Adem, Ist.1334 (918) , 310 s.

- Londra Konfei~insindaki Meselelerden: Anado-lii'da Tiirkiye Yas<iy<icakmi? Yasamayacak" ini?,Muharriri: Prof. Cons Mol, Mütercimi: Habil Adem,Ist. (t. y.), 144 s.

- Tiirkiye Ne Için Harb Ediyor?, Muharriri: Prof.Libah, Mütercimi: Habil Adem, Ist. (t. y.), 119 s.

- Ankara ve Avrupa Siyaseti, Muharriri: HabilAdem, Ist. 1923, 209 S.77

- AIl/stafa Kemallerin

fotokopilerini yayinlamistir. Bu suretle Yunus Na-di'nin bir oyuna geldigi ortaya çikmistir. Bu belge-ler Yarin gazetesinde yayinlandiktan sonra Cumhu-riyet Gazetesi 'Hainler Bizi de Dolandirdi' diye biryazi yayinlayarak dunimu itiraf etmistir.75

HABILADEM'IN NAZiM HIKMET'TENYARARLANMAK ISTEMESI

Yukarida açikladigimiz gibi 'Yarin' gazetesininfiili yönetmeni Arif Oniç degil, Habil Adem'di. Birgün Habil Adem Nazim Hikmet'i bulmus ve onapiyasadaki rayicin çok üstünde bir ücretle Yaringazetesinin yazi isleri müdürlügünÜ teklif etmis. Otarihlerde Nazim Hikmet'in mali dunimu bozuk ol-dugu gibi dÜzenli bir isi de yoktu. Nazim Hikmet,Habil Adem'in bu teklifini kabul etti. Ise de basla-di. Bir hafta kadar çalistiktan sonra Habil AdemYarin gazetesinin dört bas basmakalesini Nazim'averdi, bunlarin okunmasini istedi. Bu basyazilarSovyetler Birligi aleyhine yazilmis yazilardir. Üç-bes gün geçtikten sonra Habil Adem Sovyetlerle il-gili sirketlerden Nazim Hikmet'i ilan saglamaklagörevlendirdi. Sirketler ilan verdigi takdirde bu ma-kaleleri yayinlamayacagini daNazim'a söyledi. Nazim ken-disinin gazetenin ilan memunidegil, yazi isleri müdürü oldu-gunu, gazetenin genel tutu-muyla bir iliskisinin bulunma-digini söyleyip Habil'in teklifi-ni reddetti.

Söz sirasi gelmisken sunuda ekleyeyim ki Yarin gazete-si bu basyazilari yayinlama-mistir" .76

HABILADEM'INYAPiTLAR!

Daha önce de belirttigimizüzere, kesin sayisini saptaya-madigimiz Habil Adem'in ya-pitlarinin ayrintili bir dökümü-nÜ, ulasabildigimiz kadariylabirtakim açiklamalari da içe-ren bölümler halinde buradavermeye çalisacagiz. Ancak,asagida yer alan listedeki pekçok çalismayi görüp incelemeolanagi bulamadik. Bu incele-yemediklerimizi neye dayana-rak listeye aldigimiz ise, yan-larina eklenen açiklayici not-lardan çikartilabilir. Simdi ki-taplari, makaleleri ve gazeteyazilari olarak ayrimladigimizbölümlere geçelim.

A) Kitaplari:1. Görüp inceleme olanagi

bulduklarimiz:- Muharebeden Sonra: Hila-

Anadolu'da Türkiye Yasayacak mi? Yasamayacak mi?

[19 ]

Kitabi, Muharriri: HabilAdem, Ist. 1925, 171S.78

2. Varligindan ha-berdar olmakla birlikte,göremediklerimiz: 79

- Ruhiyih-i Akvam- Anadolu'da TÜrki-

ye Içtimaiyati- Istanbul Insanlari-

nin Tarihi

- TÜrkiye'de IçtimaiInkilab

- Halife ve Asya Is-liimlari

- Beseriyetin Vatan-peiver Dahileri

- Ilmi, Içtimai, Fel-sefi TürklÜk MetkÜresi

- Para KazanmaninYolu

- TÜrkiye ve Misiri Iidiviyeti

- Sarkta Ingiliz-Al-inan Rekabeti

3. Yayinlanip-yayin-lanmadigini tam olaraksaptayamadiklarimiz:

- Anadolu'nun Imari- MÜstemleke UsulÜ- KÜrd Asiretlerinin

UsÜI-üIskanlari- Arab Asiretleri ve

UsÜI-Ü Iskanlari- Iran Türkmenleri- Ermenistan Tarihi

ve Ermeniler

r

- Anadolu'da Gayr-i Sünni Cemaatler- Cenubi Arabistan- Türkistan Türkleri- Viyana Belediye Teskilat-i Umumiyesi- Bektasi Tarikati- Isviçre Muavenet-i Umumiye Teskilati- Umum Avnipa Itfaiye Teskilati- Umum Avnipa Zabita Teskilati- Tahrir-i Nüfus UsulÜ- Almanya Vilayat-i Usul-ü Idaresi- Garb Devletlerinde Terfi-yi Memureyn Usulü- Bugünkü Iran Hayati- Avnipa Kanun Teskilati- Trablusgarb'in Serveti ve Insanlan- Türkiye'de Rum Teskilat-i Iktisadiyesi.80.- Anadolu'da Türk Dinleri- Türklerde Seciye ve Esatir81- Lisan Felsefesi 82- Asya'da Türk Cihangirligi.83.- TÜrkiye'de Teceddüd.84- Mücedded Ziya Gökalp ve Türkiye'de TevlidEttigi Cereyanlar. 85

4. Habil Adem'in adi görülmemekle birlikte,ona atfedilenler:86

- Dr. Frayliç ve Mühen-dis Ravlig; Tiirkmen Asi-retleri, Matbaa-yi Orhani-ye, Ist. 1334 (918), Ist.536 s.

- Halil Yaver; Ttiikiyeve B:ilkanlar. Nereye Gidi-yorsun Tiirkiye? Tiirk Mil-letine Açik Mektup, Gü-temberg Basimevi, Galata1937, 72 5.87

- Halil Yaver; BalkanSulhunu Kim Tehdid Edi-yor? Bulgarlarin Balkanl:1riIstila Planlari, Tecelli Basi-mevi, Ist. 1938, 116 5.88. - Halil Yaver; BugiinkiiBulgaiistanda Tiirk Diis-manligi.89

B) Makaleleri:. "Ziya Gökalp'in Tes-

lis-i Içtimaiyesi ve TürkHarsi Meselesi", Serbest Fi-kir, I/1-3 (5-26 Eylül1918), (3 tefrika).90

. "Türkler Nasil ve Ni-çin Müslüman Oldular?",Y;irim Ay, No: 18-25 OSontesrin 1935-15 Subat1936), (8 tefrika).

. "Almanya'da Hitlerci-lerin Irk Nazariyeleri", Ya-rim Ay, No: 26-31 (1 Mart-15 Mayis 1936), (6 tefrika).

. "Gönüllerimizin Esr~.-

l

n: Niçin Seviyoniz? Kimleri Seviyoniz?", Yanm Ay,No: 32-36 (1 Haziran-1 Agustos 1936), (5 tefrika).

. "Kitaplar Arasinda: Engin Kiyilar ve Sabih Ala-çam", Yanm Ay, No: 33 (15 Haziran 1936), s. 15.

. "Fikir-Mide Mücadelesi: Milliyet Realistligi-Ko-münist Mistikligi ", Yanm Ay, No: 37-38 (15 Agus-tos- 1 Eylül 1936), (2 tefrika).

. "Güzel Nedir? Tabiatta mi Güzellik Vardir? In-san mi Güzelligi Bulmustur?", Yarim Ay, No: 39-40(15 Eylül-1 Birincitesrin 1936), (2 tefrika).

"Türk Matbuati Yahudilerin Kontrolü Altinda",Istanbul'un Sesi.91

C) Gazete Yazilan:"Iran Sahi Ahmet Kaçar'in Sarayinda", Yann, 16

Subat-l4 Nisan 1931, (48 tefrika).92"Bir Devlet Nasil Idare Olunur?", Yann, 2 Mart

1931, 5.1,3."Meclisin Feshi Karsisinda Millet ve Intihabat",

Yann, 5 Mart 1931, 5.1,3."Halk Yeni Intihabata Istirak Etmeli midir?", Ya-

nn, 6 Mait 1931, s. 1,3."Halk Firkasi Neler Yapabiidi, Neler Yapamadi",

Yann, 7 Mart 1931, s.l,3.

Türkiye Ne Için Harb Ediyor?

[20 ]

"Halk Firkasinin Siyase-ti", Yarin, 8 Mart 1931,s.l,3.

"Akdeniz Siyaseti veTürkiye-I", Yann, 10 Mart1931, 5.1,3.

"Akdeniz Siyaseti veTürkiye", Yarin,lI Mart1931, s. 1,3.

"Muhalif Firkalann Tari-hi", Yann, 12 Mart 1931, s.1,3.

"Bizde Niçin FirkacilikInkisaf Edemiyor?", Yann,14 Mart 1931, s. 1,4.

"Rusya Karsisinda Dün-yanin Hareket Siyaseti",Yarin, 16 Mart 1931, s. 1,4.

"Kendimize Göre YeniBir Idare Sistemi Bulabilirmiyiz?" , Yarin, 17 Mart1931, s. 1,4.

"Türkiye'nin DarÜlfü-nun Siyaseti", Yarin, 18Mart 1931, s. 1.2.

"Almanya'da Bir Inti-kam Fikri Dogdu", Yarin,21 Mart 1931, s.l,3.

"Türk Ocagi Neydi, NeOlabilir?", Yarin, 22 Mart1931, s. 1,3.

"H. Firkasinin TürkOcaklari Siyaseti", Yarin,23 Mart 1931, s. 1,3.

"Him Nerdedir: Kitaptami, Hayatta mi?", Yann, 24

HABIL ADEMI

te Bu Kanunla Münseliptir", Yarin, 31 Temmuz1931, s. 1-5.

. "Günün Meselesi: Para Mekanizmasi. AlmanBuhrani Karsisinda Bankalarla Fabrikalarin Ihtilaf-lan", Yarin, 2 Agustos 1931, s. 1-5.

. "Günün Meselesi: Para ve Is. Dünyayi Bugün-kü Buhrandan Kurtaracak Yeni Bir Iktisadi Sistem",Yarin, 4 Agustos 1931, s. 1-5.

."Günün Meselesi: Makina Parasi. Para ile IsiBirlestirecek Mali Sanayiin Çalisma Sekilleri", Yarin,5 Agustos 1931, s. 1-2.

."Dünyanin Dostlari ve Yeni Düsmanlari", Ya-rin, 6 Agustos 1931, s. 1,5.

. "Günün Meselesi: Paranin Maglubiyeti. Fransa,Ingiliz-Amerikan Itilafi Haricinde Kalmamak IçinTeslim Oldu!", Yarin, 10 Agustos 1931, s. 1-2.

"Bos Söz mü, ls Teskilati mi?", Yarin, 12 Agus-tos 1931, s. 1-2.

. "Dünya Buhrani Karsisinda", Yarin, 14 Agustos1931, s. 1,5.

. "Müsterek Çiftçilik Tecrübeleri", Yarin, 15Agustos 1931, s. 1-2.

. "Türk Afyonlan Kurtarilacak mi?", Yarin, 17Agustos 1931, s. 1-2.

r.~.

Mart 1931, s.1,3."Üçüncü Millet Meclisi", Yarin, 27 Mart 1931,

s.1,3. ."Akdeniz Ihtilafina Bir Alman Cevabi", Yarin, 31

Mart 1931, s. 1,3."Dünyanin Ihracat Ticareti", Yarin, 4 Nisan 1931;

S.l."Dumping Karsisinda Dünya ve Biz", Yarin, 7

Nisan 1931."Türkiye Nasil Para Bulabilir?", Yarin, 9 Nisan

1931."Türkiye'de Kaç Nevi Mantik Vardir?", Yarin, 13

Nisan 1931."Günün Meselesi: Bir Isçi ve Çiftçi Firkasinin

Hak ve Menfaatleri", Yarin,lI Haziran 1931.. "Günün Meselesi: Muhalefetin Fikirleri Karsi-

sinda Halk Firkasinin Fikirsizligi", Yarin, 13 Tem-muz 1931, s. 5.

. "Günün Meselesi: Maneviyatin Ifadesi. TürkManeviyatinin Bozgunculari Kimdir? Biz miyiz, On-lar mi?", Yarin, 15 Temmuz 1931, s. 1-2.

. "Günün Meselesi: Nereye Gidiyorsun Alman-ya? Fransa'nin Tertip Ettigi Siyasi StÜkastin Mali Ne-ticeleri Karsisinda!", Yarin,17 Temmuz 1931, s. 1-5.

. "Günün Meselesi: Al-manya Batacak mi? Fran-sa'nin Avrupa HakimiyetiSiyasetinin Son Taarruzu",Yarin, 18 Temmuz 1931, s.1-2.

. "Günün Meselesi: Fi-kir Hürriyeti. Türk Matbu-ati, Ferdin llealarina AçikBulunursa Suurlasabilir!",Yarin, 21 Temmuz 1931, s.1-5.

. "Günün Meselesi: Zi-raat Siyaseti . Türkiye'ninBugünkü Ziraat SiyasetiniDegistirmek Lazim!", Yarin,24 Temmuz 1931, s. 1-5.

. "Günün Meselesi:Buhran Karsisinda. HükÜ-met Hissesiz Serik Sifati IleZirai Müdahalede Bulun-mali", Y,irin, 27 Temmuz1931, s. 1-2.

. "GünÜn Meselesi: Sta-lin'in Nutku. On Üç Sene-lik Bir Tecrübenin Netice-leri Karsisinda Ric'at", Ya-rin, 29 Temmuz 1931, s.1,5.

. "GünÜn Meselesi: Kel-lemizi Veririz! Yalniz Mat-buat Degil, Altiyüz Sene-denberi Hürriyete Aç Tür-kiye Evlatlarinin, Cumhuri-yetle Kavustuklan Hürriyet

~ ~

~L"" L.J.".J1.Jo~'1. f

..;\ ...r';' "oi:'

.,J/ , .

:.y.jj J.?

" . . (' . 1 i. i \ \ i

~ ~~ 3 ::.,.JJf"'TI ~"'-"'-r~~ 0 ':-'~

Ankara ve Avrupa Siyaseti

[21 ]

. "Bir Belediye Nasilldare Olunmalidir?", Yarin,18 Agustos 1931, s. 1-2.

71- Banka 9 Man 1913'te "HaciAdem Beyzade ibrahim, Si-pahizade Hamid ve SÜrekasl"tarafindan "Adapazari IsliimTicaret Bankasi" adi ile ku-ni lmustur. "Eshamli Koman-dit Sirket" seklinde kurulanbu banka, ilk özel milli ban-kadir. 29. III. 1928'de yapilangenel kurul toplantisinda ali-nan bir kararla bankanin adi"Adapazari TÜrk Ticaret Ban-kasi Anonim Sirketi" seklinialmistir. Degisik yillarda ser-maye aittirimina giden ban-kanin 1934'te sermayesi2.200.000 TL'na yÜkseltilmis-tir. Arttirilan bu sermayenin1.000.000 TL'nin Maliye Ba-kanligi ile devlet bankalarin-ca satin alinmasi saglanmis,ayni yil bankanin idare mer-kezi Ankara'ya tasinmistir.18.VI. 1936'da yapilan genelkurulda alinan kararla31.III.1937'de bankanin adibu sefer 'TÜrk Ticaret Ban-kasi Anonim Sirketi"ne çev-rilmis, idare n1erkezi de1952'de Istanbul'a tasinmistir.Bkz. "TÜrk Ticaret B;;nkasi",Tiirk Ansiklopedisi, C.XXXII ,s.295. A. ILKIN; "AdapazariIslam Ticaret Bankasi". Bii-

yiik Ekonomi Ansiklopedisi,Is!. 1992, 5.13.

72- Bir önceki dipnotuimizda yeralan bilgilere göre (dn.71),1934 yilindaki durum, bu "if-las" olayiyla ilgili olsa gerek-tir. Nitekim biz de bir çalis-mamiz sirasinda izmir'de ya-yinlanan Anadolu gazetesinin

3 EylÜl 1934 tarihine iliskin Istanbul mahreçli bir haberindeaynen, "Memleketimizde çikan onÜç mecmua iktisadi vazi-yeti ihliil ve santaj cÜrÜmlerinden kapatilmislardir." seklin-de bir kaydini gördük. Bkz. "13 Mecmua Kapatilmistir",Anadolu, 4 Eylül 1934, s.2. Ne yazik ki bunlarin adlarinisa ptayamadik.

73- 25 Temmuz 1931 tarihli Matbuat Kanunu, 28 Haziran 1938tarihinde geçirdigi degisiklikler ile, gazete ve dergi çikar-mak için, çikarilacak yerin en bÜyük mülki amiiinden ruh-satname alinmasini zorunlu kiliyordu. Böyle bir girisimdebulunanlar bazi mali (yayinin çikacagi yerin nüfusuna gö-re, bir bankadan bin ila bes bin TL. arasinda bir garantimektubu verilmesi gerekiyordu) ve siyasi ("su i söhret" sa-hibi olanlara yayin çikarma hakki taninmamaktaydi) engel-leri de asmaliydilar. Dolayisiyla, hÜkümet yeni bir yayinaizin verip vermemekte tamamen serbestti. Bkz. Cemil KO-ÇAK; "II. DÜnya Savasi ve TÜrk Basini", Tarih ve TopliIn],Vl/35(Kasim 1986), 5.29.

74- Bkz. "Piyos\in Hisseleri Haczedildi", Anadolu, 6 Mayis1934,5.2.

75- Yunus Nadi Üzerine çalisan bir arkadasimiz bu çek~meyiHabil Adem'in adini katmadan ayrintili olarak yayinlamistir.Bkz. Pelin Böke, "Eski Anadolu Sosyalistleri Arasinda 'Ikin-ci' Polemik", Birikim, Sayi: 38/39 (Haziran/Temmuz 1992),s. 127-131.

76- Abidin Nesimi; a.g.y., s.114-121.77- Kitabin yeni harnere çevirisi bir lisans bitirOle tezine konu

olmustur. Bkz. Mustafa SAHIN - Melek BOZKURT; HabilAdem; Ankara ve Avrupa Siyaseti, Uludag Üni., NecatibeyEgitim Fak., Tarih BölÜmÜ (Lisans Bitiime Çalismasi), Bali-kesir, 1988.

78- Habil Adem bir yazisinda bu kitabinin, "muhtelif lisanlaratercÜme" edildigini beliitiyor. Bkz. Naci ismail; "Maneviya-tin Ifadesi", Yarin, 15 Temuz 1931, 5.1-2. Gerçi biz, söz ko-nusu çevirilereden hiçbiiisini göreinedik. Yalniz, MuzafferGökOlan'in bibliyografyasinda yer alan bir kayittan, kitabin"An epodi-making book inTurkey. The book of MustafaKemal by Abel Adam" basli-giyla ingilizceye çevrildigini ve1966'da New York'ta basildigi-ni .ögreniyoruz. Bkz. MuzafferGOKMAN; AtatOrk ve Devrim-leri Tarihi BibIiyografyasl-III,ist. 1984, s.9.

79- Bu bölÜm, Habil Adem'in degi-sik kitaplarindaki "Habil AdemBeyin asar-i sairesi", "Muharri-rin asar-i mühimmesi" gibibasliklar halinde verilen liste-lerle, yine söz konusu kitapla-rin içinde yer alan kimi bilgi-lerden derlenerek olusninil-mustur. Örnegin bunlar içinbkz. Habil Adem; Pan Cerme-nizm-Pan, islavizm, ist. 1332,5.172. Habil Adem; Ankara veA v/1lpa Siyaseti, ist. 1923,5.211. Prof. Cons Mol; An:ido-lu'chi TOikiye , s.144. Dr.Bokkeit; F:ial Tiirkiye, s.43, 73

80- "ilh..." ibaresiyle son bulan veburaya kadar olan 21 kitapliklisteyi aldigimiz kaynakta, ko-nuya iliskin olarak verilen"H.A." imzali açiklayici not ay-nen söyledir: "flu asarin kaffe-si hÜkÜmet hesabina yazilmisolup, bir kismi mÜlga Emni-yet-i Uimimiye, bir kismi Asairve Muh:icirin ve bir kismi daNÜfus ve id:ire-i Umur VilayatMÜdÜriyetlerimizin mehemle-rindedir. Ahiren, cÜmlesinintab'larini Istanbul kitapçilaridenihte ettiklerinden birer bi-

rer ve pek az zamanda tab'olunacaktir. Bkz. Habil Adem;Ankara ve Avnipa Siyaseti, ist.1923, s.211.

81- Kitap hakkinda Habil Adem

aynen su açiklamayi yapiyor: "Samanizm hakkinda ka!'imalilmat edinebilmek için yakin zamanda intisar edecekolan 'Türklerde Seciye ve Esatir' namindaki eserimize inti-zar etmelidir. MaatteessÜf, eser mezkGr Eylülde intisar ede-cekti. Fakat na-kuhzuhur bir mania, tehirine sebeb-i kat'iteskil etmistir". Bkz. Nigerled Krayblis; Rusyanin Sark Siya-seti ve ViIilyat-1 Sarkiye Meselesi, MÜtercimi: Habil Adem,ist. 1332(1916), s.82, dn.1.

82- Kitap için Habil Adem, "Bu iki ay zarfinda gayet mühim bir(Lisan Felsefesi) tercÜme edecegiz" açiklamasini yapiyor.Bkz. Prof. Cons Mol; Anadolu'da TOrkiye , s.20, dn.l.

83- Kitabin "nesr" ve "intisar" edilecegine iliskin olarak bkz.Prof. Libah; Tiirkiye Ne için Harb Ediyor?, MÜtercimi: HabilAdem, ist. (t.y.), 5.51, 116.

84- Habil Adem'in kendi açiklamalarindan birine göre kitap ya-yinlanmamistir. Bkz. Habil Adem; "Ziya Gökalp'in Teslis-ilçtiniaiyesi ve Türk Harsi Meselesi", Serbest Fikir, 1/3(26EylÜl 1918), 5.4.

85- Habil Adem, kitabin Üç sene önce yazildigini, ancak biita-kim nedenlerle yayininin geciktigini beliitiyor. Bkz. 90no'lu dipnonimuzda yer alan açiklama.

86- Bu bölümde yer alan liste, her ne kadar spekÜlatif de olsa,tamamen Abidin Nesimi'nin iddialari dogrultusunda hazir-lanmistir. Ayrica Nesimi, bunlardan baska, Mevlanzade Ri-fat imzali kitaplarin yazarinin da Habil Adem oldugunu id-dia eder ki (Bkz. Abidin Nesimi; a.g.y., s.110)., biz bunapek ihtimal veremedik ve bunlari listeye almadik.

87- Kitabin tanitimi için bkz. Mustafa SAHIN; "Quo Vadis Tur-quie", Taril] ve Toplum, XXl119(Kaslm 1993), s.60-62. ..

88- Kitabin tanitimi için bkz. Z. F.; "Kitablar ve Mecmualar", UI-kii (Halkevleri ve Halkodalari DergisD, XVII/99 (Mayis1941), s. 282-285.

89- Kitabi görme olanagi bulamadik. Dolayisiyla da tam künye-sini veremiyoruz. Varligindan ise, Halil Yaver'in kendisininbir kitabinda verdigi bilgiden haberdar olduk. Bkz. HalilYAVER; Balkan SUl/ilimi Kim Tehdid Ediyor? BulgarlarinBalkanlari istilil Planlan, ist. 1938, 5.5.

90- Habil Adem makaleiçin, "Üç sene evvel'Mücedded Ziya Gö-kalp ve Türkiye'deTevlid Ettigi Cereyan-lar' namiyla bir kitapyazmistim. O zamansansür tarafindan nes-rine müsaade edilme-di ve ahiren, sansürÜnilgasi Üzerine nesredil-rnek üzere bulunaneserin bir kismini nesrediyorum. Bkz. HabilAdem; "Ziya Gö-kalp'in Teslis-i lçtima-iyesi ve Türk HarsiMeselesi", Serbest Fi-kir, 1(1(5 Eylül 1918),s.3.Serbest Fikir dergisi-ne gelince, bu, HabilAdem'in kendisinin

çikardigi bir dergidir.Biz izmir Milli Kütüp-hane'de derginin 2/70numarayla kayitli üçsayisini gördÜk ki, ta-maninin bu kadar 01-

dugumi düsünüyoruz.Çünkü bu tarihlerdeHabil Adem'in ülke-den ayrilmak zorundakaldigina iliskin bilgi-ler vardir.

91- Bu dergiyi ve yaziyigöremedik. Içerigihakkinda çalismami-zin "Habil Adem'in

Teltipleri" bölümünebakiniz.

92- "Devami Var" ibare-siyle son bulan butefrika, daha önce de

BALKAN SULHUNU KiM TEHOio EDiY~!

ULGARLAR IN BALKANLARI

iSTILA PLANLARi'

Yazan

HALiL YA VER

Istanbul Barosu Avukatlariniinn

ve

'funa Vilayetinin Sofya Siineaginin Siimiikov KazasininDolnii Banyii köyllnden

ISTANBUL

TECELLI BASIMEVt

1 9 3 8

Baskasinin Adiyla Yayimladigi Kitaplardan Biri

[22 ]

EK-lZakkumzade; "Adem Babamizin Oglu Habil

Adem Bey Asitanemize Seref-vÜrut Etmis OlmaklaOl Bapta..,", Hi.irriyet,12 Haziran 1931, No: 207, s, 3.

"Hu!.. Haberiniz var mi?Kirk bin sari lirayi Venedikte, Niste, Davilde,

Pariste, Monte Karlada, huhisa Avnipa ve Amerika-da yiyen meshur Habil Adem Bey; bu sefer Yaringazetesi muharriri, muhabiri ve mümessili sifati ileasitanemize geldi.

Kirk bin çil sari lira bu!.. Saka degil?Fakat paralari kitir kitir yiyen, cayir cayir

harciyan bu zati serif bu sefer havariyun-dan, (Yuhanna) misÜllü elinde kitap degillakin bir adet program ile meydana çikti.

Bu program ne kirk bin çil ve sari lira-dan ve ne dahi sampanyadan ve sefahattandem vurmiyor ve yalniz.. Amele ve çiftçifirkasindan bahsediyor. '

Yani sizin anliyacaginiz Habil AdemBey Izinir'e ameleyi ve çiftçiyi derleyip top-lamak, torbasina dercetmek ve kendilerinesaadet bahseylemek üzere gelmis bilini-yor?!!

- ilahi Habil Adem Bey?!.Simdi Mehmet Sirri Beye ciddi bir vazife

terettÜp ediyor. Arif Oniç peygambere birabide yapilmayacak mi idi? Sirri Bey lÜtfenbiraz daha gayret gösterip Habil Adem Be-ye de bir abide diksin.Hem Habil AdemBeyin abidesi pek ekonomik olacak, belkide yari masrafla çikacak. ÇÜnkÜ HabilAdem Bey Zeynel Besim Bey gibi sivri en-damli degildir.

Su dappetÜlarza mÜsabih iyasiyuna dabenzemez. Cidden mini mini; yani kÜçÜkadamdir.

Binaenaleyh Sirri Beye tekrar tavsiyeederiz ki mütemadiyen ocagimiza incirdikeceklerine son kararlarini tesmil ederekbirkaç dane de abide diksinler.

Maamafih bereket versin ki Habil gibimeydana bir de Kabil çikmadi. O zamanisimiz isti. Hemen kavga, gürültÜ, dögÜsmebasliyacakti. Polis cayir cayir kosacak, buiki yaramaz kavgaci kardesler için yorula.cakti.

Zahmet edip bir vukuat çikmamasinaitina edecek ve hulasa da men-i dermiyanhimmet olacakti.

Kabili bilmem Habili kovalamak birazgÜç. ÇÜnkü vaktile Kabilden yilmis, agziyanmis oldugu için öyle kolay kolay mey-dana çikmiyor. Kolay kolay kuynigunu kis-tirmaz, Kolay kolay görünmez.

Kolay kolay ne ile mesul oldugunuaçiga vurmaz. Kolay kolay nerelere daldigiayan beyan olmaz. Çünkü bu zat:

degindigimiz Üzere Habil Adem'in anilannin bir bölÜmÜ-dÜr.

HABIL ADEMI- Olamaz ah olamaz!sarkisini çok iyi biliyor... hele,- Gel, gel!.. Gel konusalim.kantosu yok mu? Alemallah cennetmekan

kÜçük Viiiin'den daha mükemmel söyliyor" .

EK-2

r,COMHURiYET HAL~

KATIBIUMUMILIGI

i

FiRKASi i~t:inli,,1

S / !i / w:i

C. ii

i~l:iiill"I"" ( 'lii""d,'I" ) i~iiiiiitl.. ypni Idr !!azl':1' \'iktl. Bu !!azi>-

"Ilin li"~II~'1 "hiiitl"ki y"zida i~':i ,'" \'i[I,'i lial;I,,!'!lii niiiil:i!:ia

'dl'i'(i~i y:izilidii" )iiind:in li:i~I,:1 ! ,ii:in ~'iki.\ IIJ'lIZ',') !-:pf'l('\Ii;ill

;11:1-;;iii:!k:ih'~iiiili' Iliil,I-lilip!l:i' t..,isilli' iiiiis:i:idi' l'diliiiiYt.'J) isi:; ,'t.'

k'il1,:i 1,,~,'I\I.iilijiiiril IiI:iI ;:ltI:ii.iii:i tl,' :111 il;Ii]t>I.'r \1' l'zl'iillJlp kil! '"O

~;ir;i i~l'iI"riiid"Ji. i'...;i::ii ''i' (:ilil:~ijl'll li:lllsPfii'ri iiiiili Iiirli~i hoz:ii-:iknol; (;ii:i r \ :ii'i!ir

(;"zi'i..iiiii iSliiili"",1i d" y.. iii, liii,li:t Ii:i~iiid" I'll'kallll1.a t:IiÜ:

{.tnil'-.:ili:l,'1I di, ;inl:l~iI:i(';I~1 iizl'I'" 1..::i!liph'l'inili :::i.\ ..'si ~'atl'7iiiak

l'll\;'II'1 IJIIIOliliyC'.'".. I\;ir'.~, Fnk:iiiiiz :llf\.\"liilJ(' tl'lI\iii:ll yaplii:ILtir.

(;:izl't"liili 1,1i1I"lidl~1 li:il'rl"l'd,'1i \ i' iii; IIlIsli:isi iiiiilit,"'iyatiiitl:iii:

al!la~II,,1i Iiih i,' di li ii 1111ii 1;"1,,,11:11, i \ ariii J !!"zl't,'siiiiii isiiii tI",:i~-tifilii:i;: IiIIiI"I'\'i.\ ;iliiid:iii hil' 11:1':'1\;[ fliil..:li:isi oidu:!iiiiu :inlatir. lli~l'r

t:nan:iii ~;izt'(I'riiJl ii,' yiiziiiip d:iit" .ildl!..:IIIlIZ d()~n! IIi:iJÜmilt ~ i'iii

ksi'lilii;s s"lii "I<-I'i ii; ii h"zi z"liii'i i,tisli:iI"l'la y,,1'11i !!:iz"k~iiiilil:if1I'il'

,'(' h,l'ti" 1,,'.'I'II"l'i oJdli~1i11i1 ~i'I'\i'l'i,' Ol' Y,'iii Iliiill'~,'Llii~lPr al'a-

~iiid:i !!iil'iiiiiil'dl' ,\I'ir ()rii\', II:iliil ,'\11"?il, Biil'li:iiil'llili Ali \'1, ~ii-

kyiii"ii Ti'\'rik yiildiii'. 1\111ii:.liilil:ll:i !!ii 1'1' Yal'111 !i:izi'tisiiide il;iiiei

~"I'\a lilillilialil,,1' Mik"d,'II' g"z"\I's!liill' hil'ilH'i ~"I'n gl'\,liii~11'1' Y('

!iii'iiiei "'1,1''1; i 1<-1' l'Ii!I"I'iiii il;iiic'ill'l:" Iiiral,,,m" ..i :iltindan ,':ili~-

iii;iyi tl'I'I'ili I'liiiisl,'I'.!il'. ),i'iii l"ii:,,«'lilii~lPrel"n r'z,'.':ii' EII'lieli ~ilii

p:!I':I~lz "I' """Ia,iz ':,' :1,"111 z:\lii:iiiel:i ~al'k elpiiiii'."oll:i!'i :i1lll'1,"iiii

il'<:il l'lti~iiid"li il ii 1:1\ i i';Ii:I,'1i ,:II;:il'lI"I':11; Iiii!!iiii liiiq:IIIl'IIiI; y:ip:iii

ma\'ut i'jl' sahis Mücadele i:azciesinin tesisi için iki bin \ira tnh-

is etmistir, Umumi hatlarini çizdigimiz IJu levlia <,ski Yarin ve'

.~ni Mücadele isimli gazetelerin ayni hüyjyetle \'(, ayni i;ialii~'l'Ite

'i' Jiiingi menbalardnn beslend!:!I beJli olmiyan, biilins~a milli

yarlik, milli bIrlik ve milli inzibat fikirlcrini talp'lp için çalisan

vasitalnr olduguuu j!iistcl'il',

Yeni \'niyell' mulla\i otan limumi idal'l' lIpYl'li s;nHlilik 1l'~hit

edalilldi:!i "u va1.iYl'lIl'n 1'lrkamiz teskilfltmi Iialil'rdar ('(lill'yi

lI1iinasip izörmüstiil'. Fil'ka tC's"ilfltimizin da inünii~ir Iirs"tl:ii'tlan

istiradC' t'dl'ri,k 1'll'ka iii'kadaslai'iinizi \'C' halki halit'i'dar ('tllll'il'l'i i

\'c telilikeli telkin \'C c<,i'cyanla!'a I;arsi IIIl'mll'kPiin iiiniiiiii tiliii- i

yesinde"i lI1uk:1\'('m('1 kaliili,"ctini arilirmala!'! tamiiiicn rica olunur iC, II. F 1\[ililiiiiiiniiiiisi

1\iit"h~':i ~i..hIiSIl

H(,u'ii._~_.--

[23 ]