Đh02.001 tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại việt nam

1

LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết và ý nghĩa của đề tài

Trải qua hơn 20 năm đổi mới, ngành ngân hàng Việt Nam đã hoàn thành

xuất sắc nhiệm vụ của mình, luôn giữ vai trò quan trọng là huyết mạch của nền kinh tế,

là hơi thở trong mọi hoạt động của đời sống xã hội, là nhân tố không thể thiếu để tập

trung nguồn lực vốn cho phát triển đất nước. Những thành tựu kinh tế xã hội rực rỡ mà

Việt Nam đạt được trong công cuộc đổi mới, vai trò, vị thế của Việt Nam ngày càng

được khẳng định trên trường quốc tế là có sự đóng góp rất lớn của ngành ngân hàng.

Cũng vì lẽ đó mà hoạt động ngân hàng rất nhạy cảm, nếu không tạo điều kiện đảm bảo

an toàn thì dễ gây tổn thương nặng nề cho nền kinh tế.

Việc mở cửa thị trường ngân hàng, tài chính là xu thế tất yếu trong bối cảnh

hội nhập quốc tế, nhất là kể từ khi Việt Nam gia nhậpWTO đã mang lại rất nhiều cơ

hội cũng như thách thức cho hệ thống NHTM Việt Nam. Các NHTM Việt Nam phải

đối mặt với cạnh tranh gay gắt hơn từ các ngân hàng nước ngoài đến từ các khu vực tài

chính phát triển như Mỹ, Châu Âu, Singapore, Nhật Bản, ... và chịu tác động của

những biến động trên thị trường tài chính quốc tế nhiều hơn. Cuộc khủng hoảng tài

chính và suy giảm kinh tế toàn cầu kéo dài từ năm 2008 và đến nay vẫn còn để lại hậu

qua nặng nề ở nhiều quốc gia, đặc biệt là ở Mỹ mà nguyên nhân chính là sự yếu kém

của hệ thống NHTM. Điều đó buộc các quốc gia phải quan tâm, đánh giá lại toàn bộ

hoạt động của các NHTM. Việc tái cấu trúc hệ thống NHTM đã trở nên phổ biến và

cấp thiết ở mỗi quốc gia để đảm bảo cho các NHTM thích nghi được với nhu cầu phát

triển mới trong bối cảnh nền kinh tế thế giới đầu biến động. Ở Việt Nam, khi mà thị

trường chứng khoán chưa phát triển, gánh nặng về vốn còn dồn lên vai các NHTM thì

việc giữ cho hệ thống NHTM ổn định và lành mạnh càng cần phải đặc biệt quan tâm.

Đến nay, có thể nói nền kinh tế cũng như hệ thống NHTM Việt Nam đã cơ

bản vượt qua cơn khủng hoảng tài chính. Tuy nhiên, những hệ lụy của nó đã bộc lộ

nhiều vấn đề bất ổn trong lĩnh vực ngân hàng đó là: thanh khoản khó khăn, nợ xấu có

dấu hiệu tăng cao, năng lực quản trị điều hành hạn chế, sản phẩm dịch vụ nghèo nàn,

Viết thuê luận văn thạc sĩ – Phone:0972.162.399

2

lợi nhuận chủ yếu từ hoạt động tín dụng, rủi ro cao ảnh hưởng đến an toàn hệ thống, ...

Bên cạnh đó, vấn đề sở hữu chéo; hệ thống mạng lưới các NHTM phát triển với tốc độ

quá nhanh, số lượng nhiều, chất lượng hoạt động chưa cao, không ít NHTM hoạt động

vì lợi ích cục bộ, chạy đua lãi suất gây ảnh hưởng lớn đến hệ thống ngân hàng và thị

trường tiền tệ. Do đó, nếu không có biện pháp can thiệp kịp thời sẽ có nguy cơ xảy ra

rủi ro gây mất an toàn hệ thống.

Xuất phát từ nhận thực về tầm quan trọng của tái cấu trúc hệ thống NHTM

và với mong muốn đề ra các giải pháp hữu ích nhằm đóng góp cho quá trình tái cấu

trúc hệ thống NHTM Việt Nam thành công, tác giả chọn đề tài: “Tái cấu trúc hệ thống

ngân hàng thương mại Việt Nam” làm đề tài luận án nghiên cứu sinh kinh tế tài

chính, ngân hàng của mình.

2. Tổng quan về công trình nghiên cứu

Liên quan đến nội dung “Tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại Việt

Nam” đã có một số công trình nghiên cứu tiêu biểu như sau:

- Tác giả Nguyễn Hồng Sơn, bài viết “Tái cấu trúc hệ thống ngân hàng:

kinh nghiệm quốc tế và một số hàm ý về tư duy cho Việt Nam” tại Hội thảo quốc tế

“Tái cấu trúc hệ thống ngân hàng” ngày 21 tháng 11 năm 2011, trình bày các vấn đề

sau: (i) Lý do tái cấu trúc hệ thống ngân hàng là hệ thống ngân hàng rơi vào khủng

hoảng hoặc một ngân hàng lớn bị rơi vào khủng hoảng; (ii) vì sao cần thực hiện tái cấu

trúc hệ thống ngân hàng; (iii) những nguyên tắc cần đảm bảo trong quá trình tái cấu

trúc; (iv) NHTW độc lập và tăng cường năng lực. Như vậy bài viết trên chỉ trình bày

được lý do tái cấu trúc ngân hàng chủ yếu là do khủng hoảng kinh tế, mà chưa coi tái

cấu trúc hệ thống ngân hàng là công việc cần thực hiện thường xuyên, liên tục để duy

trì sự ổn định và phát triển. Bài viết cũng chưa đánh giá được thực trạng tái cơ cấu hệ

thống NHTM và cũng chưa đề cập đến giải pháp tái cấu trúc hệ thống NHTM Việt

Nam.

- Tác giả Sameer Goyal, bài viết “Tái cấu trúc hệthống ngân hàng có vấn

đề, các bài học từkinh nghiệm toàn cầu “tại Hội thảo quốc tế”, “Tái cấu trúc hệthống


3

ngân hàng” ngày 21 tháng 11 năm 2011, đềcập đến: (i) Động cơtái cấu trúc; (ii) Mục

tiêu tái cấu trúc (duy trì sự ổn định của hệthống ngân hàng, ngăn ngừa sựlây lan, khôi

phục niềm tin vào hệ thống ngân hàng); (ii) Những thách thức đối với ngành ngân

hàng Việt Nam, dẫn chứng những bất ổn của hệthống ngân hàng Việt Nam và (iii) Gợi

ý giải pháp tái cấu trúc. Bài viết trên nhấn mạnh những dấu hiệu cho thấy bất ổn của

ngành ngân hàng Việt Nam và chỉdẫn những kinh nghiệm tái cấu trúc ngân hàng. Tuy

nhiên bài viết cũng chỉ nêu được những vấn đề tổng quát và các giải pháp chỉ dừng lại

ở kinh nghiệm.

Nhìn chung, trong tất cả các nghiên cứu mà tác giả có điều kiện tham khảo

về các nội dung liên quan đến tái cấu trúc NHTM Việt Nam, cho tới thời điểm hiện nay

chưa có một công trình khoa học nào nghiên cứu sâu về tái cấu trúc hệ thống NHTM

Việt Nam trong bối cảnh từ 2008 đến 2012 và đề xuất các giải pháp đến 2020. Vì vậy,

trong luận án, tác giả đã nghiên cứu cơ sở lý luận về NHTM và tái cấu trúc hệ thống

NHTM; ý nghĩa của việc tái cấu trúc hệ thống NHTM, nội dung tái cấu trúc hệ thống

NHTM; các biện pháp tái cấu trúc hệ thống NHTM và kinh nghiệm quốc tế về tái cấu

trúc hệ thống NHTM.

3. Mục tiêu nghiên cứu

- Hệ thống hóa cơ sở lý luận về tái cấu trúc hệ thống NHTM

- Phân tích thực trạng hoạt động và thực trạng tái cấu trúc hệ thống NHTM

Việt Nam nhằm chỉ ra những hạn chế trong cấu trúc của hệ thống NHTM Việt Nam

trong khoảng thời gian từ năm 2008 đến 2012. Đồng thời xác định nguyên nhân của

những hạn chế trong cấu trúc của hệ thống NHTM Việt Nam.

- Đề xuất hệ thống giải pháp, kiến nghị góp phần thúc đẩy tiến trình tái cấu

trúc hệ thống NHTM Việt Nam đến 2020.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài

- Đối tượng nghiên cứu: Tái cấu trúc hệ thống NHTM


4

- Phạm vi nghiên cứu về nội dung: Tái cấu trúc hệ thống NHTM Việt Nam

là một phạm trù rộng nên luận án tập trung vào nghiên cứu những vấn đề: tái cấu trúc

tài chính, tái cấu trúc hoạt động kinh doanh, tái cấu trúc hệ thống quản trịvà tái cấu trúc

sở hữu.

- Phạm vi nghiên cứu về không gian: được giới hạn tại mười hai NHTM

đại diện cho các nhóm NHTM được phân chia theo hình thức sởhữu (NHTM Nhà nước

và NHTM cổphần, trong đó NHTM Nhà nước bao gồm NHTM do Nhà nước sở hữu

100% vốn điều lệvà NHTM cổphần do Nhà nước sởhữu trên 50% vốn điều lệ) và vốn

điều lệ tính đến ngày 31/12/2012, bao gồm: BIDV, VCB, Vietinbank, Eximbank,

Techcombank, MB, ACB, Sacombank, Maritimebank, Saigonbank, Bao Viet bank,

Ocean bank.

5. Phương pháp nghiên cứu

Luận án dựa trên phương pháp thống kê, mô tả, phân tích định tính, so sánh,

quy nạp, tổng hợp, logic, kết hợp giữa lý luận và thực tiễn cùng tham khảo các tài liệu

để thực hiện nghiên cứu.

6. Kết cấu của luận án

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các từ viết tắt, danh mục các bảng

biểu, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục nội dung của luận án gồm 03 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận về tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại

Chương 2: Thực trạng tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại Việt

Nam.

Chương 3: Giải pháp tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại Việt

Nam.


5

CHƯƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TÁI CẤU TRÚC

HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

1.1. Tính cấp thiết và ý nghĩa của đề tài

1.1.1. Khái niệm ngân hàng thương mại

Lịch sử phát triển của hệ thống ngân hàng gắn liền với sự phát triển của nền

kinh tế hàng hóa. Sự phát triển hệ thống ngân hàng thương mại đã có tác động rất lớn

và quan trọng đến quá trình phát triển của nền kinh tế hàng hoá, ngược lại kinh tế hàng

hoá phát triển mạnh mẽ đến giai đoạn cao nhất là nền kinh tế thị trường thì NHTM

cũng ngày càng được hoàn thiện và trở thành những định chế tài chính không thể thiếu

được.

Theo quy định tại điều 4, Luật các Tổchức tín dụng của nước Cộng hoà xã

hội chủnghĩa Việt Nam được Quốc hội khoá 12 thông qua,“Ngân hàng thương mại là

loại hình ngân hàng được thực hiện toàn bộhoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh

doanh khác theo quy định của Luật này nhằm mục tiêu lợi nhuận”.

Trong đó, hoạt động ngân hàng là việc kinh doanh, cung ứng thường xuyên

các nghiệp vụsau đây: nhận tiền gửi, cấp tín dụng, cung ứng dịch vụthanh toán qua tài

khoản.

Từnhững cách định nghĩa khác nhau trên vềNHTM, có thểrút ra:

- Ngân hàng thương mại là một tổchức trung gian tài chính làm cầu nối giữa

khu vực tiết kiệm với khu vực đầu tưcủa nền kinh tếvới nghiệp vụcơbản là nhận tiền

gửi, cho vay.

- Ngân hàng thương mại là một loại hình doanh nghiệp cung cấp danh mục

các dịch vụtài chính đa dạng nhất, đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm và dịch vụthanh toán.

Ngoài ra, NHTM còn cung cấp nhiều dịch vụtài chính khác nhằm thoảmãn tối đa nhu

cầu vềsản phẩm dịch vụtài chính của xã hội.


6

1.1.2. Khái niệm ngân hàng thương mại

1.1.2.1. Chức năng trung gian tín dụng

Chức năng trung gian tín dụng được xem là chức năng quan trọng nhất của

ngân hàng thương mại. Khi thực hiện chức năng trung gian tín dụng, NHTM đóng vai

trò là cầu nối giữa người thừa vốn và người có nhu cầu về vốn. Với chức năng này,

ngân hàng thương mại vừa đóng vai trò là người đi vay, vừa đóng vai trò là người cho

vay. Lợi nhuận của ngân hàng là khoản chênh lệch giữa thu nhập từ hoạt

động cho vay và chi phí huy động vốn, từ đó góp phần tạo lợi ích cho tất cả các bên

tham gia: người gửi tiền và người đi vay.

Là trung gian tín dụng nên hoạt động của hệ thống NHTM có ảnh hưởng lan

tỏa đối với nền kinh tế, xã hội. Một khi cấu trúc của hệ thống ngân hàng có bất ổn sẽ

làm suy yếu hệ thống ngân hàng, nguy cơ mất an toàn của hệ thống ngân hàng sẽ có

ảnh hưởng lan truyền, đe dọa sự ổn định của nền kinh tế.

1.1.2.2. Chức năng trung gian thanh toán

Với chức năng này, NHTM đóng vai trò là thủ quỹ cho các doanh nghiệp và

cá nhân, thực hiện các thanh toán theo yêu cầu của khách hàng như trích tiền từ tài

khoản tiền gửi của họ để thanh toán tiền hàng hóa, dịch vụ hoặc nhập vào tài khoản

tiền gửi của khách hàng tiền thu bán hàng và các khoản thu khác theo lệnh của họ.

Các NHTM cung cấp cho khách hàng nhiều phương tiện thanh toán tiện lợi

như séc, ủy nhiệm chi, ủy nhiệm thu, thẻ rút tiền, thẻ thanh toán, thẻ tín dụng, … Tùy

theo nhu cầu, khách hàng có thể chọn cho mình phương thức thanh toán phù hợp. Nhờ

đó mà các chủ thể kinh tế không phải giữ tiền trong túi, mang theo tiền để gặp chủ nợ,

gặp người phải thanh toán dù ở gần hay xa mà họ có thể sử dụng một phương thức nào

đó để thực hiện các khoản thanh toán. Do vậy các chủ thể kinh tế sẽ tiết kiệm được rất

nhiều chi phí, thời gian, lại đảm bảo thanh toán an toàn. Chức năng này vô hình chung

đã thúc đẩy lưu thông hàng hóa, đẩy nhanh tốc độ thanh toán, tốc độ lưu chuyển vốn,

từ đó góp phần phát triển kinh tế.


7

1.1.2.3. Chức năng cung ứng các dịch vụ tài chính

Ngoài chức năng trung gian tín dụng, trung gian thanh toán NHTM còn cung

ứng các dịch vụ tài chính đa dạng cho nền kinh tế xã hội, như: tư vấn tài chính, quản lý

tài chính cá nhân, kinh doanh ngoại hối, bảo lãnh, ...

1.1.3. Các hoạt động cơ bản của ngân hàng thương mại

Ngân hàng thương mại là loại hình tổ chức chuyên nghiệp trong lĩnh vực tạo

lập và cung cấp các dịch vụ tài chính, tiền tệ cho các tổ chức kinh tế và dân cư. Thành

công trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng phụ thuộc vào các yếu tố như: năng

lực quản trị điều hành, nền tảng công nghệ, đội ngũ nhân sự, chất lượng và tính đa

dạng của sản phẩm dịch vụ cung cấp, ….

1.1.3.1. Hoạt động tạo lập nguồn vốn

Hoạt động huy động vốn là hoạt động mang tính chất tiền đề nhằm tạo lập

nguồn vốn hoạt động của ngân hàng. Do đó, để đảm bảo nguồn vốn trong hoạt động 20

kinh doanh của mình, các NHTM có thể thực hiện hoạt động huy động vốn từ những

nguồn sau:

- Vốn chủ sở hữu: là nguồn vốn ban đầu và được bổ sung trong quá trình

hoạt động của ngân hàng. Vốn chủ sở hữu của mỗi ngân hàng được hình thành do tính

chất sở hữu của ngân hàng quyết định. Vốn chủ sở hữu bao gồm vốn điều lệ, các quỹ

trữ hình thành trong quá trình kinh doanh và các tài sản nợ khác của chủ sở hữu theo

quy định của Nhà nước.

Các NHTM sử dụng nguồn vốn chủ sở hữu để tài trợ cho việc xây dựng hội

sở, văn phòng, mua sắm tài sản cố định, các phương tiện làm việc và quản lý theo một

tỷ lệ nhất định do Nhà nước quy định. Ngoài ra, các NHTM còn có thể sử dụng nguồn

vốn chủ sở hữu của mình để góp vốn liên doanh, cấp vốn cho các công ty con và các

hoạt động kinh doanh khác.

- Tiền gửi của khách hàng: Nhận tiền gửi là hoạt động nhận tiền gửi của tổ

chức, cá nhân dưới hình thức tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn, tiền gửi tiết

kiệm, phát hành các chứng chỉ tiền gửi, kỳ phiếu, tín phiếu và các hình thức nhận tiền


8

gửi khác theo nguyên tắc có hoàn trả đầy đủ tiền gốc, lãi cho người gửi tiền theo thỏa

thuận. Trên thực tế, các ngân hàng có thể đưa ra nhiều hình thức gửi tiền nhưng có thể

xếp thành các loại tiền gửi chính: Tiền gửi tiết kiệm, Tiền gửi thanh toán, Tiền gửi có

kỳ hạn.

- Phát hành giấy tờ có giá: là chứng nhận của ngân hàng phát hành để huy

động vốn trong đó xác nhận nghĩa vụ trả một khoản tiền trong một thời hạn nhất định,

điều kiện trả lãi và các điều khoản cam kết khác giữa ngân hàng với người mua. Ngân

hàng được phát hành các giấy tờ có giá như: chứng chỉ tiền gửi, kỳ phiếu, tín phiếu, trái

phiếu để huy động vốn trong nước và nước ngoài. Nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng của

khách hàng cũng như sự cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa các NH, các NHTM phát

hành các loại giấy tờ có giá với nhiều loại kỳ hạn, lãi suất khác nhau và có thể ghi danh

hoặc không ghi danh.

- Vay tổ chức tín dụng khác và ngân hàng Trung ương: Ngoài các hình

thức huy động vốn nói trên, khi cần thiết (nhu cầu vay vốn của khách hàng gia tăng

mạnh hoặc ngân quỹ bị thiếu hụt do nhiều dòng tiền rút ra) các NHTM huy động bằng

cách đi vay của các tổ chức tín dụng khác hay vay vốn của ngân hàng Trung ương.

Hoạt động tạo lập nguồn vốn đi kèm với phát sinh chi phí sử dụng vốn, vì

vậy để hoạt động tạo lập nguồn vốn phát huy kết quả, NHTM cần chú trọng đến sử

dụng nguồn vốn huy động.

1.1.3.2. Hoạt động sử dụng vốn

Hoạt động sử dụng vốn là cơ sở tạo ra thu nhập của NHTM, đảm bảo cho

hoạt động tạo lập nguồn vốn phát huy tác dụng. Hoạt động sử dụng vốn của NHTM

bao gồm:

- Hoạt động tín dụng: Một cách khái quát, hoạt động tín dụng của ngân

hàng có thể hiểu là hoạt động kinh doanh thông qua sự chuyển giao có thời hạn một

lượng giá trị từ phía ngân hàng cho người đi vay, với sự cam kết hoàn trả cả gốc và lãi

từ phía người đi vay khi đáo hạn.


9

Hoạt động tín dụng thực hiện quá trình cung ứng vốn cho nền kinh tế nhằm

đáp ứng nhu cầu sản xuất, đầu tư và tiêu dùng cho các chủ thể trong nền kinh tế. Hoạt

động cấp tín dụng của NHTM cho các tổ chức được thể hiện dưới các hình thức: Cho

vay, chiết khấu, bảo lãnh, cho thuê tài chính và các hình thức khác theo quy định.

Tại nhiều quốc gia, hoạt động tín dụng được coi là hoạt động quan trọng

nhất đối với các NHTM. Bởi phần lớn lợi nhuận của các NHTM có được chủ yếu là

thu từ hoạt động này.

Để thiết lập quy trình tín dụng thích hợp và nâng cao hiệu quả hoạt động,

hoạt động tín dụng được phân chia theo những tiêu chí khác nhau như mục đích, thời

hạn, mức độ tín nhiệm, phương pháp hoàn trả, phương thức cấp tín dụng.

Đặc thù của NHTM là kinh doanh tiền tệ. Nếu gặp rủi ro từ hoạt động tín

dụng thì không chỉ ngân hàng và người gửi tiền, đầu tư ảnh hưởng mà sẽ kéo theo

nhiều hậu quả cho nền kinh tế. Bởi vậy đặt ra yêu cầu các NHTM phải đặc biệt chú ý

dành nhiều nguồn lực để quản trị các rủi ro tiềm ẩn trong hoạt động này.

- Hoạt động ngân quỹ: là hoạt động duy trì khả năng thanh toán thường

xuyên cho khách hàng và ngân hàng bằng việc duy trì một mức dự trữ thanh toán bắt

buộc có thể do NHTW quy định hoặc do NHTM tính toán cũng như việc đảm bảo cơ

cấu của các loại tiềnđể thanh toán cho khách hàng. Các khoản dự trữ này có thể là tiền

mặt tại quỹ, tiền gửi tại các tổ chức tín dụng khác, hoặc giấy tờ có giá có thể chuyển

thành tiền trong thời gian ngắn như tín phiếu kho bạc hoặc các chứng khoán ngắn hạn

có tính thanh khoản cao.

Hoạt động này mang lại lợi ích cho cả khách hàng và ngân hàng: khách hàng

không phải tốn nhiều thời gian và công sức trong thanh toán công nợ, được ngân hàng

đảm bảo tính an toàn và hưởng lãi; ngân hàng được hưởng lợi ích từ việc khách hàng

duy trì số dư trên tài khoản.

- Hoạt động đầu tư: là hoạt động cho phép NHTM tự đầu tư vốn ra bên

ngoài với mục đích gia tăng lợi nhuận hay chia sẻ lợi ích và trách nhiệm với doanh

nghiệp khác.


10

Với hoạt động này, NHTM thực hiện đầu tư trên thị trường chứng khoán

thông qua việc mua các chứng khoán do chính phủ, công ty phát hành hoặc trực tiếp

góp vốn vào doanh nghiệp để có thể tạo sự đa dạng trong sử dụng cũng như giảm rủi

ro, tăng thu nhập và hỗ trợ thanh khoản khi cần thiết. Hoạt động đầu tư trên thị trường

chứng khoán của các ngân hàng có thể tự thực hiện hoặc thông qua các công ty con để

tìm kiếm lợi nhuận từ việc mua – bán chứng khoán nhằm hưởng chênh lệch giá hoặc

hưởng thu nhập từ lãi nếu nắm giữ chứng khoán đến ngày đáo hạn. Trong quá trình

phân bổ vốn, ưu tiên của hoạt động đầu tư thấp hơn so với mục tiêu đảm bảo dự trữ bắt

buộc, dự phòng thanh khoản và cho vay.

1.1.3.3. Các hoạt động khác

Đây là nhóm hoạt động ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc đa

dạng hoá hoạt động ngân hàng, giảm rủi ro của ngân hàng cũng như mang lại những

khoản thu nhập với tỷ trọng ngày càng lớn. Mục đích của các hoạt động này là nhằm

tăng thêm nguồn thu nhập cho tổ chức tín dụng và thoả mãn những yêu cầu của nền

kinh tế. Các hoạt động dịch vụ khác bao gồm:

- Dịch vụ bảo lãnh (thu phí): Là hình thức tổ chức tín dụng cam kết với

bên nhận bảo lãnh về việc tổ chức tín dụng sẽ thực hiện nghĩa vụ tài chính thay cho

khách hàng khi khách hàng không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụđã

cam kết; khách hàng phải nhận nợ và hoàn trả cho tổ chức tín dụng theo thỏa thuận.

Bên được bảo lãnh có thể là chính doanh nghiệp hoặc các tổ chức/cá nhân khác mà

doanh nghiệp muốn ngân hàng bảo lãnh.

- Dịch vụ ủy thác

Theo “Từ điển kinh tế học hiện đại” của D.W Pearce, nghiệp vụ ủy thác là

việc tài sản của một người được giao cho người khác quản lý và thực hiện các yêu cầu

của người sở hữu. Người giao tài sản không có quyền nắm giữ, quản lý tài sản. Người

nhận có trách nhiệm quản lý tài sản, không được hưởng lợi nhuận sinh ra từ tài sản mà

chỉ được hưởng một khoản tiền mà người ủy thác trả gọi là phí uỷ thác.


11

Các dịch vụ ủy thác của khách hàng cá nhân bao gồm: thanh lý tài sản, điều

hành ủy thác cá nhân, ủy thác giám hộ và bảo quản tài sản, ủy thác đại diện, ...

Các dịch vụ ủy thác của khách hàng doanh nghiệp bao gồm: trợ cấp hưu trí,

phân chia lợi nhuận và chia tiền thưởng cổ phần, phát hành trái phiếu, mua lại các quỹ,

thanh toán, ...

Các nội dung của dịch vụ ủy thác bao gồm ủy thác vốn, ủy thác đầu tư, ủy

thác thực hiện công việc.

- Dịch vụ tư vấn: Ngân hàng cung cấp các dịch vụ tư vấn cho khách hàng

như tư vấn về ngân hàng gửi, thời hạn và số lượng tiền gửi hiệu quả; thẩm định và tái

thẩm định các dự án đầu tư, các phương án tài chính, các chỉ tiêu kinh tế, kỹ thuật của

dự án, các rủi ro của dự án và các phương án tài chính của dự án; tư vấn đầu tư tài

chính vào các dự án hoặc các doanh nghiệp; tư vấn cổ phần hóa; tư vấn niêm yết, tư

vấn đăng ký giao dịch chứng khoán; tư vấn thuế, …

- Dịch vụ ngân hàng giám sát: Ngân hàng cung cấp dịch vụ lưu ký và giám

sát việc quản lý quỹ đại chúng, công ty đầu tư chứng khoán. Các dịch vụ ngân hàng

giám sát bao gồm lưu ký tài sản của quỹ đại chúng, công ty đầu tư chứng khoán; quản

lý tách biệt tài sản của quỹ đại chúng, công ty đầu tư chứng khoán và các tài sản khác

của ngân hàng giám sát; giám sát nhằm đảm bảo công ty quản lý quỹ, giám đốc hoặc

tổng giám đốc công ty đầu tư chứng khoán quản lý tài sản của công ty tuân thủ các quy

định của Luật Chứng khoán và điều lệ quỹ đầu tư chứng khoán, điều lệ công ty đầu tư

chứng khoán; thực hiện hoạt động thanh toán và chuyển giao tiền, chứng khoán liên

quan đến hoạt động quỹ đại chúng, công ty đầu tư chứng khoán theo yêu cầu hợp pháp

của công ty quản lý quỹ hoặc giám đốc/tổng giám đốc công ty đầu tư chứng khoán.

- Dịch vụ môi giới tiền tệ: là việc làm trung gian có thu phí môi giới để thu

xếp thực hiện các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác giữa các tổ

chức tín dụng, tổ chức tài chính khác.


12

- Dịch vụ kinh doanh ngoại hối: bao gồm các dịch vụ liên quan đến việc

mua, bán ngoại tệ bao gồm kinh doanh ngoại tệ trên thị trường liên ngân hàng và kinh

doanh ngoại tệ với khách hàng là các doanh nghiệp, các tổ chức hoặc cá nhân.

Các ngân hàng thường giao dịch mua bán ngoại tệ với các doanh nghiệp kinh

doanh trong lĩnh vực xuất nhập khẩu.

Các doanh nghiệp nhập khẩu mua ngoại tệ để thanh toán cho người bán… cá

nhân mua ngoại tệ để đáp ứng các nhu cầu hợp lý như đi công tác nước ngoài, đi du

lịch, chữa bệnh, du học…

Cung cấp dịch vụ ngoại hối giúp các ngân hàng hưởng thu nhập từ khoản

chênh lệch tỷ giá từ hoạt động mua bán.

- Các dịch vụ khác: Dịch vụ tư vấn du học, dịch vụ Bankdraft đa ngoại tệ,

dịch vụ chi trả kiều hối, dịch vụ cho thuê và quản lý kho, định giá tài sản, dịch vụ môi

giới trung gian và đại lý, dịch vụ bảo hiểm, …

1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động của ngân hàng thương mại

1.1.4.1. Sự gia tăng nhanh chóng trong danh mục sản phẩm dịch vụ

ngân hàng

Cùng với những cơ hội từ việc toàn cầu hóa và mở cửa thị trường ngân hàng,

tài chính, việc gia tăng áp lực cạnh tranh từ các tổ chức tín dụng trong nước, nước

ngoài và nhu cầu ngày càng phát triển của khách hàng đã đặt các NHTM trong tình

trạng không ngừng nghiên cứu để mở rộng danh mục sản phẩm dịch vụ tài chính mà họ

cung cấp cho khách hàng. Các NHTM đã phải phát huy tối đa những lợi thế của mình,

liên tục nâng cấp công nghệ để có thể đưa ra những sản phẩm dịch vụ tốt nhất đáp ứng

nhu cầu của khách hàng mới có thể tồn tại và phát triển.

1.1.4.2. Sự gia tăng cạnh tranh

Sự cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ tài chính đang ngày càng trở nên quyết

liệt không chỉ giữa các NHTM trong nước với nhau mà còn giữa NHTM trong nước

với NHTM nước ngoài và các tổ chức được cung cấp các dịch vụ tài chính ngân hàng.

Sự cạnh tranh này được thể hiện rất rõ qua việc cạnh tranh về danh mục sản phẩm dịch


13

vụ cung cấp, cụ thể là các sản phẩm: tín dụng, tiết kiệm, kế hoạch hưu trí, dịch vụ tư

vấn tài chính cho các doanh nghiệp và người tiêu dùng. Áp lực cạnh tranh đóng vai trò

như một lực đẩy tạo ra sự phát triển dịch vụ cho tương lai.

1.1.4.3. Sự gia tăng chi phí vốn

Sự nới lỏng các quy định kết hợp với sự gia tăng cạnh tranh làm tăng chi phí

trung bình thực tế của tài khoản tiền gửi – nguồn vốn cơ bản của ngân hàng buộc

các NHTM phải trả lãi do thị trường cạnh tranh quyết định. Đồng thời, việc chính

phủ nhiều quốc gia yêu cầu các ngân hàng phải sử dụng vốn sở hữu nhiều hơn –

một nguồn vốn đắt đỏ - để tài trợ cho các tài sản của mình buộc NHTM phải tìm

cách cắt giảm các chi phí hoạt động khác như giảm số nhân viên, thay thế các thiết

bị lỗi thời bằng hệ thống xử lý điện tử hiện đại đã tạo ra một khoản chi phí không

nhỏ cho ngân hàng, lớn hơn so với các nguồn vốn truyền thống (như tiền gửi).

1.1.4.4. Sự gia tăng các nguồn vốn nhạy cảm với lãi suất

Các qui định của Chính phủ đối với công nghiệp ngân hàng tạo cho khách

hàng khả năng nhận được mức thu nhập cao hơn từ việc chuyển những khoản tiền

gửi trong các tài khoản tiết kiệm với lãi suất thấp và các tài khoản giao dịch không

sinh lợi sang các tài khoản có mức lãi suất cao hơn, những tài khoản có tỷ lệ lãi suất

thay đổi theo điều kiện thị trường. Vì vậy, ngân hàng phải đối mặt với những khách

hàng nhạy cảm với lãi suất hơn.

1.1.4.5. Cách mạng trong công nghệ ngân hàng

Đối mặt với sự canh tranh ngày càng gay gắt hơn, từ nhiều năm gần đây các

ngân hàng đã và đang chuyển sang sử dụng hệ thống hoạt động tự động và điện tử

thay thế cho hệ thống dựa trên lao động thủ công, đặc biệt là trong công việc nhận

tiền gửi, thanh toán bù trừ và cấp tín dụng để đáp ứng tốt nhất nhu cầu của khách

hàng. Những sản phẩm điển hình của cách mạng trong công nghệ ngân hàng có thể

kể đến là: máy rút tiền tự động, cho phép khách hàng truy nhập tài khoản tiền gửi

của họ 24/24 giờ; máy thanh toán tiền được lắp đặt ở các bách hóa và trung tâm bán

hàng thay thế cho các phương tiện thanh toán hàng hóa dịch vụ bằng giấy; hệ thống


14

máy vi tính hiện đại xử lý hàng ngàn giao dịch một cách nhanh chóng trên toàn thế

giới, …

1.2. Cơ sở lý luận về tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại

1.2.1. Khái niệm tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại

1.2.1.1. Khái niệm

Tái cấu trúc hệ thống ngânhàng thương mại là thực hiện các biện pháp nhằm

khắc phục các khiếmkhuyết của hệ thống ngân hàng thương mại nhằm mục đích duy trì

sự pháttriển ổn định (bền vững, an toàn) và hiệu quả chức năng trung gian tài chínhcủa

hệ thống ngân hàng thương mại trong nền kinh tế, đặc biệt là chức năng

thanh toán và trung gian tín dụng, đồng thời nâng cao hiệu quả hoạt động củacác

NHTM.

1.2.1.2. Đặc điểm tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại

Tái cấu trúc hệ thống NHTM có những đặc điểm sau:

- Một là, tính quyết liệt trong của công cuộc tái cấu: Hoạt động của

NHTM có tầm ảnh hưởng rộng khắp và lan truyền, chính vì vậy khi hệ thống ngân

hàng yếu kém sẽ kéo theo sự suy yếu của tất cả các lĩnh vực khác. Chỉ cần một ngân

hàng đổ vỡ, nguy cơ đổ vỡ toàn hệ thống rất lớn, và lan truyền rộng khắp còn gọi là

hiện tượng Domino. Chính vì vậy tái cơ cấu hệ thống NHTM đòi hỏi phải thực hiện

một cách quyết liệt.

- Hai là, tái cơ cấu hệ thống NHTM là chương trình mang tầm cỡ

quốcgia: Như trên đã đề cập về tầm ảnh hưởng của hệ hống NHTM đối với nền kinh tế

xã hội của một quốc gia, vì vậy tái cơ cấu hệ thống ngân hàng không chỉ liên quan đến

riêng ngành ngân hàng mà còn liên quan đến nhiều lĩnh vực khác. Nếu chỉ để riêng hệ

thống ngân hàng tái cấu trúc thì sẽ không đạt mục tiêu đề ra. Như vậy, tái cấu trúc hệ

thống ngân hàng phải đảm bảo có sự tham gia, phối hợp tích cực, hiệu quả của nhiều

cơ quan quản lý nhà nước.


15

1.2.2. Lý do tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại

- Lý do thứ nhất để thực hiện tái cấu trúc hệ thống NHTM khi hệ thống

ngân hàng phát sinh những vấn đề bất ổn và có nguy cơ đẩy hệ thống NHTM rơi vào

khủng hoảng kéo theo nguy cơ khủng hoảng kinh tế - xã hội hoặc một ngân hàng lớn bị

rơi vào khủng hoảng có nguy cơ lan rộng ra toàn hệ thống. Trong trường hợp này tái

cấu trúc hệ thống ngân hàng là nhằm hồi sinh hệ thống NHTM.

- Lý do thứ hai để thực hiện tái cấu trúc hệ thống NHTM là nhằm mục

đích duy trì sự phát triển ổn định, hiệu quả chức năng trung gian tài chính của hệ thống

NHTM. Khi nền kinh tế phát triển sẽ đòi hỏi hệ thống NHTM phải thay đổi để thích

ứng, đảm bảo các mặt hoạt động có hiệu quả. Sự thay đổi trong điều kiện này phải theo

nguyên lý vòng xoáy ốc dẫn đến, do vậy cần thiết phải tái cấu trúc hệ thống NHTM

cho mục tiêu phát triển. Việc tái cấu trúc không chỉ thực hiện khi hệ thống NHTM

trong tình trạng khủng hoảng với mục tiêu hồi sinh, mà việc tái cấu trúc hệ thống ngân

hàng còn là công việc thường xuyên ngay cả khi hệ thống NHTM đang hoạt động bình

thường hay hoạt động tốt hướng tới mục tiêu phát triển. Tái cấu trúc hệ thống NHTM

nếu được xem là công việc thường xuyên sẽ tránh gây những hậu quả xấu cho hệ thống

ngân hàng và nền kinh tế, giảm thiểu được chi phí cho việc tái cấu trúc.

1.2.3. Nội dung tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại

1.2.3.1. Tái cấu trúc tài chính

- Tăng quy mô và chất lượng vốn tự có của các NHTM

- Tạo nền tảng cho hoạt động của NHTM: Vốn tự có là nguồn vốn dài hạn

để đầu tư cho văn phòng, thiết bị, công nghệ. Mặt khác nó còn là nguồn vốn để góp

vốn, mua cổ phần của các công ty khác hoặc thành lập các công ty trực thuộc (cho thuê

tài chính, bảo hiểm, công ty chứng khoán, …).

- Bảo đảm sự an toàn cho NHTM: Vốn tự có là nguồn bù đắp các tổn thất

khi có rủi ro trong cho vay và đầu tư; kinh doanh ngoại tệ, chứng khoán; rủi ro hoạt

động, … mà không có nguồn bù đắp. Vì vậy, mặc dù không thể thay thế cho việc quản

trị điều hành kém hiệu quả nhưng vốn tự có của ngân hàng cần thiết như là “tấm đệm”,


16

tăng khả năng của ngân hàng trong việc chống đỡ những rủi ro không dự tính trước

được.

- Duy trì niềm tin và điều chỉnh hoạt động của NHTM: Vốn tự có một mặt

tạo niềm tin đối với khách hàng, mặt khác là yếu tố điều chỉnh chính sách của ngân

hàng như cho vay, đầu tư, các trạng thái kinh doanh của ngân hàng.

Từ năm 1988 đến 2010, Ủy ban Basel đã 4 lần giới thiệu các hệ thống đo

lường tiêu chuẩn an toàn vốn tối thiểu của các NHTM (CAR). Nội dung cốt lõi quy

định về chí tiêu an toàn vốn tối thiểu của Basel 2 là yêu cầu các NHTM phải có tỷ lệ

vốn bắt buộc tối thiểu tính trên tổng tài sản điểu chỉnh theo hệ số rủi ro tín dụng, rủi ro

thị trường, rủi ro hoạt động ở mức an toàn là 8% trong điều kiện thông thường:

Trong đó:

* Vốn tự có được chia thành 3 cấp:

Vốn cấp 1: Vốn góp của chủ sở hữu (vốn điều lệ hoặc vốn cổ phần

thường) và lợi nhuận giữ lại.

Vốn cấp 2: Thặng dư vốn cổ phần, chênh lệch do đánh giá lại tài sản, các

khoản dự phòng tổn thất, vốn bổ sung từ các công cụ nợ hỗn hợp (trái phiếu chuyển

đổi, cổ phiếu ưu đãi, …), các khoản nợ dài hạn thỏa mãn điều kiện nhất định.

Vốn cấp 3: Tùy theo quy định của cơ quan giám sát ngân hàng mà các

NHTM có thể được sử dụng các khoản nợ thứ cấp ngắn hạn dành cho mục đích duy

nhất đáp ứng một phần yêu cầu về vốn đối với rủi ro thị trường.

Vì tính ổn định và khả năng chủ động trong việc sử dụng các nguồn vốn nói

trên, tiêu chuẩn đã đặt ra quy định: Vốn cấp 1 >= Vốn cấp 2 + Vốn cấp 3.

* Rủi ro tín dụng = Tổng tài sản “Có” rủi ro

* Rủi ro hoạt động: nguy cơ xảy ra tổn thất trực tiếp hay gián tiếp do quy

trình xử lý nội bộ không được tuân thủ đầy đủ, do hoạt động của con người hoặc do hệ

thống hay là những sự kiện khách quan bên ngoài,. Ủy ban Basel mong muốn các ngân


17

hàng giữ vốn để phòng ngừa các rủi ro hoạt động gây ra. Các ngân hàng có thể lựa

chon một trong 3 phương pháp tính vốn cần thiết dự phòng rủi ro hoạt động với mức

độ phức tạp và nhạy cảm rủi ro tăng dần: Phương pháp chỉ số cơ bản (BIA – The Basic

indicator approach); Phương pháp chuẩn (TSA – The Standardized Approach); Phương

pháp đo lường nâng cao (AMA – advanced measurement Approoaches). Khi hoạt động

của NHTM càng phức tạp thì cần phải áp dụng phương pháp có độ phức tạp cao hơn,

đồng thời không cho phép các ngân hàng chuyển ngược trở lại phương pháp đơn giản.

* Rủi ro thị trường theo Ủy ban Basel đó là rủi ro xảy ra sự mất mát trong

trạng thái giao dịch khi giá cả biến động thất thường. Thông thường rủi ro thị trường sẽ

gắn liền với bốn loại rủi ro cơ bản trên các giao dịch sổ sách đó là rủi ro lãi suất, rủi ro

trạng thái vốn, rủi ro tỷ giá và rủi ro hàng hoá.

1.2.3.2. Tái cấu trúc hoạt động kinh doanh

- Tái cấu trúc về sản phẩm, dịch vụ của NHTM

Sản phẩm dịch vụ ngân hàng bao hàm toàn bộ các hoạt động mà ngân hàng

cung ứng cho khách hàng liên quan đến hoạt động tiền tệ, tín dụng, thanh toán, …

thông qua các kênh phân phối khác nhau nhằm thỏa mãn mọi nhu cầu dịch vụ tài chính

của khách hàng mà pháp luật cho phép.

Các ngân hàng cần phải:

Tập trung củng cố, phát triển các hoạt động kinh doanh chính, loại bỏ các

lĩnh vực kinh doanh rủi ro, kém hiệu quả.định.

Tập trung nâng cao chất lượng dịch vụ ngân hàng truyền thống và nghiến

cứu, triển khai, phát triển nhanh các dịch vụ ngân hàng hiện đai (dịch vụ thanh toán

điện tử, ngoại hối, đầu tư, quản lý tài sản,...).

Mở rộng phạm vi và quy mô hoạt động ngân hàng ở khu vực có tiềm

năng phát triển và giảm các chi nhánh, điểm giao dịch hoạt động kém hiệu quả.

- Tái cấu trúc về nhân sự

Nguồn nhân lực ở bất cứ ngân hàng nào là lợi thế so sánh quan trọng vì

chính con người là yếu tố “động nhất” trong mọi quá trình sản xuất. Nguồn nhân lực 36


18

của NHTM được đánh giá thông qua hai chỉ tiêu cơ bản là số lượng lao động và chất

lượng nguồn nhân lực.

Số lượng lao động: là chỉ tiêu tuyệt đối phản ánh nguồn nhân lực của một

NHTM. Nếu số lượng lao động hợp lý ở mỗi chi nhánh, mỗi điểm giao dịch thì sẽ tạo

điều kiện thuận lợi để mở rộng các hoạt động kinh doanh cho các chi nhánh và toàn bộ

hệ thống NHTM.

Chất lượng nguồn nhân lực: chất lượng nguồn nhân lực của một ngân

hàng được đánh giá qua các chỉ tiêu: trình độ học vấn; trình độ ngoại ngữ; trình độ tin

học; các kỹ năng mềm như giao tiếp, thuyết trình, năng lực giải quyết các vấn đề phát

sinh, tinh thần trách nhiệm, sự nhiệt tình, đạo đức nghề nghiệp, kinh nghiệm chuyên

môn. Chất lượng nguồn nhân lực là yếu tố quan trọng góp phần trong quá trình chực

hiện việc nâng cao năng lực tài chính của NHTM.

- Tái cấu trúc về công nghệ

Công nghệ đóng vai trò rất quan trọng trong giai đoạn hiện nay. Đặc biệt là

trong thời kỳ hội nhập, sự cạnh tranh khốc liệt của các ngân hàng mạnh trên thế giới.

Theo quy luật, ngân hàng yếu sẽ bị thất bại, ngân hàng mạnh sẽ giành thế chủđộng trên

thị trường.

- Hoàn thiện mô hình tổ chức hoạt động

Thông thường cơ cấu tổ chức hoạt động của các NHTM trước khi tái cấu

trúc thường mang tính chồng chéo và thiếu khoa học dẫn đến việc điều hành cũng như

thực hiện các hoạt động trong hệ thống ngân hàng không có hiệu quả. Bởi vậy, khi tái

cấu trúc NHTM, nội dung về hoàn thiện mô hình tổ chức hoạt động ngân hàng được

xem như một tất yếu.

Các nội dung cơ bản khi tiến hành tái cấu trúc tổ chức và quản lý NHTM:

Rà soát và tái cấu trúc bộ máy tổ chức sao cho vừa tinh gọn vừa đảm bảo thực hiện

hoạt động của ngân hàng được tiến hành thông suốt, hiệu quả, phòng ngừa rủi ro hữu

hiệu. Phân tách giữa chức năng điều hành và chức năng giám sát để đảm bảo sự kiểm

tra toàn diện và cân bằng về nguồn lực.


19

1.2.3.3. Tái cấu trúc hệ thống quản trị

Các NHTM là một doanh nghiệp đặc biệt với đặc thù là tổ chức kinh doanh

“tiền” nên có độ rủi ro cao và mức độ ảnh hưởng lớn đối với hệ thống tài chính và toán

bộ nền kinh tế. Chính vì vậy, quản trị công ty đối với NHTM càng có ý nghĩa đặc biệt

quan trọng.

Trong điều kiện nền kinh tế thế giới luôn biến động khó lường thì quản trị

công ty nói chung và quản trị NHTM càng có ý nghĩa hơn bao giờ hết. Chính vì vậy,

một trong những trọng tâm của quá trình tái cấu trúc hệ thống ngân hàng Việt Nam là

nâng cao năng lực quản trị công ty của các ngân hàng, cải thiện và hướng tới chuẩn

mực quốc tế về quản trị công ty, đảm bảo an toàn, tăng cường tính minh bạch, từ đó

nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

1.2.3.4. Tái cấu trúc sở hữu

Sở hữu là quan hệ cơ bản, quan hệ xuất phát trong quan hệ sản xuất. Khi

phân tích đặc trưng của mọi phương thức sản xuất người ta phải chỉ rõ vai trò quy định

của các quan hệ sở hữu đó với các quan hệ sản xuất và đối với toàn bộ các mặt của xã

hội nói chung. Bản chất của sở hữu là lợi ích, trước hết là lợi ích kinh tế. Nếu không có

lợi ích thì bản thân sở hữu sẽ không có ý nghĩa.

Trong lĩnh vực ngân hàng, sở hữu quyết định chức năng, nhiệm vụ, phạm vi

hoạt động và việc tuân thủ quy định pháp luật của từng loại hình NHTM. 40 Theo hình

thức sở hữu, có thể phân chia các NHTM thành những nhóm sau:

- Ngân hàng thuộc sở sữu tư nhân: Là ngân hàng do cá thể thành lập bằng

vốn của cá nhân. Loại ngân hàng này thường nhỏ, phạm vi hoạt động thường là trong

từng địa phương và thường gắn liền với doanh nghiệp và cá nhân ở địa phương.

- Ngân hàng thuộc sở hữu của các cổ đông (Ngân hàng thương mại cổ

phần): Ngân hàng này được thành lập thông qua phát hành cổ phiếu, việc nắm giữ các

cổ phiếu cho phép người sở hữu có quyền tham gia quyết định các hoạt động của ngân

hàng, tham gia chia cổ tức từ thu nhập của ngân hàng đồng thời phải chịu tổn thất có

thể xảy ra. Các ngân hàng cổ phần có khả năng huy động vốn nhanh, quy mô lớn, vì


20

vậy các NHTMCP thường là các ngân hàng lớn và có phạm vi hoạt động rộng, đa

năng, có nhiều chi nhánh hoặc công ty con.

- Ngân hàng thuộc sở hữu Nhà nước: là loại hình ngân hàng mà vốn sở

hữu do nhà nước cấp. Các ngân hàng này thường được thành lập nhằm thực hiện một

số mục tiêu nhất định của chính phủ. Các NHTM thuộc sở hữu công thường được nhà

nước hỗ trợ về tài chính và bảo lãnh phát hành giấy nợ, do vậy rất ít khi bị phá sản.

- Ngân hàng liên doanh: được hình thành trên góp vốn của hai hay nhiều

bên, thường là giữa ngân hàng trong nước với ngân hàng nước ngoài để tận dụng lợi

thế của nhau.

1.2.4. Vai trò của ngân hàng trung ương trong quá trình tái cấu trúc hệ

thống ngân hàng thương mại

Với vị trí là cơ quan quản lý của các NHTM, NHTW chịu trách nhiệm đảm

bảo an toàn hoạt động cho toàn bộ hệ thống NHTM sẽ không thể đứng ngoài quá trình

tái cấu trúc. Vai trò quan trọng của NHTW khi tham gia vào quá trình tái cấu trúc hệ

thống NHTM thể hiện qua những nội dung:

1.2.4.1. Tổ chức quá trình tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại

Với vai trò là đầu kéo của quá trình tái cấu trúc hệ thống NHTM, NHTW tổ

chức quá trình tái cấu trúc hệ thống NHTM qua những công việc cụ thể sau:

- Rà soát, đánh giá tình hình hoạt động của toàn hệ thống NHTM: Thông

qua việc rà soát, đánh giá toàn diện hoạt động của các NHTM, NHTW nhận diện

những mặt yếu kém của hệ thống NHTM về cấu trúc tài chính, cấu trúc hoạt động kinh

doanh, cấu trúc về quản trị và cấu trúc sở hữu. Trên cơ sở đó NHTW tiến hành phân

loại các NHTM thành các nhóm: lành mạnh, trung bình, yếu kém nhằm thiết lập

phương án tái cấu trúc hệ thống ngân hàng.

- Lập phương án tái cấu trúc hệ thống NHTM trình chính phủ phê duyệt:

Trong phương án tái cấu trúc NHTM cần làm rõ quan điểm tái cấu trúc, định hướng tái

cấu trúc và các biện pháp thực hiện, trong đó:


21

Quan điểm tái cấu trúc lại hệ thống NHTM cần chỉ rõ mục tiêu, nguyên

tắc thực hiện (tự nguyện hay xử lý đặc biệt) và tiêu chuẩn của NHTM phải đạt được

sau khi tái cấu trúc.

Định hướng tái cấu trúc cần chỉ rõ những nội dung cần tái cấu trúc theo

từng nhóm NHTM. Các nhóm NHTM có thể chia theo sở hữu, cũng có thể chia theo

cấp độ: lành mạnh, trung bình, yếu kém.

Các biện pháp thực hiện chia theo từng nhóm ngân hàng và theo từng nội

dung tái cấu trúc.

1.2.4.2. Ngân hàng Trung ương điều phối, hỗ trợ thực hiện tái cấu trúc

hệ thốngNHTM

NHTW đánh giá kết quả thực hiện tái cấu trúc theo từ ng giai đoạn và đưa ra

điều chỉnh biện pháp hay chấn chỉnh kịp thời những bất cập trong quá trình thực hiện

tái cấu trúc hệ thống NHTM. Những công việc cụ thể của NHTW gồm có:

- Ngân hàng Trung ương hỗ trợ giải quyết vấn đề thanh khoản: Quá trình

tái cấu trúc sẽ làm cho thị trường tài chính trở nên bất ổn, rủi ro tín dụng tăng cao, lòng

tin giữa các thành viên thị trường suy giảm. Vì vậy, với vai trò là người cho vay cuối

cùng, NHTW cần phải giải quyết tốt vấn đề thanh khoản để tạo dựng lại niềm tin và

đảm bảo tính ổn định của thị trường tài chính.

- Ngân hàng Trung ương làm trung gian giữa các ngân hàng thương mại:

Trong quá trình tái cấu trúc, các hình thức như: mua lại, hợp nhất hay sáp nhập là

những biện pháp rất phổ biến để ngăn chặn một cuộc khủng hoảng hệ thống ngân hàng

đã được áp dụng tại rất nhiều quốc gia. Tuy nhiên, trên thực tế, các NHTM thường

không chủ động sáp nhập ngay cả khi tình hình đã trở nên cực kỳ khó khăn do việc

điều phối lợi ích giữa các bên tham gia là rất phức tạp. Vì vậy, NHTW phải đóng vai

trò là cơ quan trung gian, là cầu nối cho việc đàm phán tái cấu trúc giữa các bên có liên

quan.

- Ngân hàng Trung ương thực hiện và làm đầu mối hoàn chỉnh các quy

định pháp luật có liên quan đến hoạt động ngân hàng thương mại: Trong quá trình tái


22

cấu trúc, có rất nhiều vấn đề mới phát sinh từ thực tiễn, thậm chí là những vấn đề chưa

từng xảy ra trong lịch sử mà pháp luật hiện hành chưa bao quát hết. Vì vậy, để có thể

hỗ trợ đắc lực cho các ngân hàng nâng cao hiệu quả hoạt động của mình trong giai

đoạn phát triển mới, NHTW làm đầu mối để hoàn thiện hệ thống pháp luật đã ban hành

đồng thời xây dựng các văn bản pháp luật trong quyền hạn của mình và tham mưu cho

Chính phủ để cải thiện các quy định pháp luật có liên quan.

- Ngân hàng Trung ương kiểm soát môi trường vĩ mô: Các biện pháp tái

cấu trúc hợp lý là điều kiện cần, môi trường vĩ mô là điều kiện đủ. Tuy nhiên các yếu

tố môi trường vĩ mô thường thay đổi không ngừng vì vậy để quá trình tái cấu trúc có

thể diễn ra thuận lợi, NHTW có trách nhiệm theo dõi các diễn biến kinh tế vĩ mô và

điều hành chính sách tiền tệ phù hợp, tránh tình trạng các mối quan hệ kinh tế trên thị

trường bị méo mó.

- Cải thiện lòng tin của các nhà đầu tư nước ngoài: Khi nguồn lực trong

nước là không đủ để tài trợ cho quá trình tái cấu trúc, các nhà đầu tư nước ngoài là mục

tiêu được chính phủ các nước hướng đến để bù đắp cho các nguồn vốn thiếu hụt. Mặt

khác, tái cấu trúc NHTM chắc chắn không tránh khỏi những xáo trộn trong nước từ đó

dẫn đến những quan ngại của các nhà đầu tư nước ngoài về triển vọng ổn định, phát

triển của quốc gia đó. Vì vậy, việc cải thiện lòng tin của các nhà đầu tư nước ngoài để

họ có thể yên tâm đầu tư vào các NHTM trong nước là điều vô cùng quan trọng, đặc

biệt là đối với các quốc gia có nguồn ngân quỹ hạn hẹp.

1.2.4.3. Ngân hàng Trung ương đánh giá, đúc rút bài học kinh nghiệm

về tái cấutrúc hệ thống ngân hàng thương

Việc đánh giá chương trình tái cấu trúc hệ thống NHTM cần thực hiện trong

suốt quá trình tái cấu trúc ngân hàng theo từng giai đoạn mà còn cần thực hiện sau khi

kết thúc toàn bộ chương trình. Đánh giá chương trình cần tập trung vào các vấn đề: kết

quả đạt được, những hạn chế, nguyên nhân và đúc rút bài học kinh nghiệm. Tái cấu

trúc hệ thống ngân hàng không phải là công việc có tính nhất thời mà là công việc phải


23

thực hiện thường xuyên, vì vậy việc đánh giá và rút bài học kinh nghiệm sẽ hữu ích

cho các chương trình tiếp theo.

1.2.5. Những khó khăn và rủi ro của quá trình thực hiện tái cấu trúc hệ

thống ngân hàng thương mại

Quá trình tái cấu trúc hệ thống NHTM có thể gặp một số khó khăn, rủi ro

như sau:

- Thứ nhất, cơ sở luật pháp và cơ sở dữ liệu không đầy đủ có thể làm cho

quá trình tái cấu trúc hệ thống NHTM có thể kéo dài hơn dự kiến, dẫn đến chi phí gia

tăng, hoặc không thực hiện đầy đủ mục tiêu đề ra, làm cho hiệu quả của chương trình

tái cấu trúc giảm sút.

- Thứ hai, trong trường hợp tỷ lệ các NHTM trong nước ở trong tình trạng

thiếu thanh khoản, có nợ xấu cao, ... chiếm tỷ trọng lớn hơn nhiều so với số lượng

NHTM hoạt động hiệu quả để có khả năng mua lại, thâu tóm các NHTM yếu kém quá

trình tái cấu trúc có thể bị ngưng trệ, khi đó hoạt động tái cấu trúc có thể phải trông chờ

đến ngân hàng nước ngoài.

- Thứ ba, mất niềm tin đối với hệ thống NHTM do những ngân hàng thuộc

sở hữu nhà nước có thể có cơ chế bảo lãnh ngầm đối với người gửi tiền. Trong khi đó,

các ngân hàng tư nhân không được đảm bảo có thể khiến luồng tiền ồ ạt rút khỏi những

ngân hàng này.

- Thứ tư, khó khăn do những mâu thuẫn về lợi ích phát sinh trong quá

trình tái cấu trúc. Đó là những mâu thuẫn có liên quan đến lợi ích của người gửi tiền,

lợi ích 46 của nhóm cổ đông khác nhau, lợi ích của các nhóm ngân hàng khác nhau, lợi

ích của người vay, …

- Thứ năm, khó khăn do những chi phí phát sinh: trong quá trình tái cấu

trúc và khả năng chịu đựng của nền kinh tế. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, chi phí cho

quá trình tái cấu trúc có thể từ 20% lên đến 50% GDP nếu việc tái cấu trúc diễn ra sau

khủng hoảng (ở Hàn Quốc 20% GDP; ở Thái Lan hơn 30% GDP và ở Indonesia hơn

50% GDP).


24

- Thứ sáu, rủi ro “Quá lớn để không thể sụp đổ”: do một số NHTM sẽ trở

nên “quá lớn” hay quá quan trọng sau tái cấu trúc, dẫn đến tình trạng chi phối hệ thống

NHTM, việc kiểm soát hoạt động ngân hàng sẽ trở nên khó khăn hơn.

1.3. Kinh nghiệm quốc tế về tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại và

bài học cho Việt Nam

1.3.1. Kinh nghiệm quốc tế về tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại

1.3.1.1. Kinh nghiệm của Hàn Quốc

Cuộc khủng hoàng tài chính – ngân hàng Hàn Quốc có nguyên nhân chủ yếu

bắt nguồn từ việc đầu tư tràn lan và vay nợ quá mức của các tập đoàn kinh tế cũng như

quy định an toàn hoạt động ngân hàng lỏng lẻo, quản trị rủi ro yếu kém và thiếu sự

minh bạch trong công tác tài chính của hệ thống các tổ chức tín dụng và bùng phát từ

cuộc khủng hoảng tài chính Châu Á 1997. Vì vậy, để ngăn chặn khủng hoảng, Chính

phủ Hàn Quốc đã thực hiện một kế hoạch kinh tế tổng thể: tập trung ổn định kinh tế vĩ

mô và tái cấu trúc hệ thống ngân hàng, doanh nghiệp và thị trường lap động trong đó

tái cấu trúc hệ thống ngân hàng là một trong những mục ưu tiên hàng đầu của Hàn

Quốc ở giai đoạn này.

Chính phủ Hàn Quốc đã xây dựng một lộ trình, thứ tự các bước thực hiện tái

cấu trúc hệ thống ngân hàng như sau:

- Tiến hành rà soát và phân loại ngân hàng: tiến hành áp dụng các tiêu

chuẩn quốc tế để đánh giá tình hình tài chính, các khoản nợ xấu và tiến hành phân loại

các ngân hàng thành 3 nhóm làm cơ sở cho quá trình hợp nhất và sáp nhập, bao gồm:

* Nhóm các ngân hàng dẫn đầu (nhóm các ngân hàng lớn);

* Nhóm các ngân hàng trung bình (chủ yếu tập trung vào hoạt động bán lẻ);

* Nhóm các ngân hàng nhỏ phục vụ cho các vùng địa phương đặc biệt.

Mục tiêu chính của việc phân loại này là nhằm tạo ra các ngân hàng lớn sau

khi hợp nhất và sáp nhập có đủ năng lực về tài chính để có thể cạnh tranh hiệu quả đối

với các ngân hàng nước ngoài cũng như nâng cao hiệu quả kinh doanh của các ngân


25

hàng này; thu hẹp phạm vi hoạt động của các ngân hàng có quy mô vừa để tập trung

vào phát triển các hoạt động kinh doanh chính.

- Giải quyết nợ xấu ngân hàng: Chính phủ Hàn Quốc đã thành lâp các

Công ty quản lý nợ xấu Hàn Quốc (viết tắt là KAMCO) để mua lại các khoản nợ xấu từ

các TCTD có kế hoạch sáp nhập và hợp nhất.

- Hợp nhất, sáp nhập và mở rộng hình thức sở hữu: Sau khi đánh giá được

mức vốn thực có của các NHTM, Chính phủ Hàn Quốc đã tiến hành các bước đi mạnh

mẽ để khuyến khích trên cơ sở tự nguyện hoặc bắt buộc các NHTM phải sáp nhập lại

với nhau để trở thành các ngân hàng hàng đầu có khả năng cạnh tranh hiệu quả với các

ngân hàng nước ngoài, hoặc tăng bốn để đảm bảo mức vốn tối thiểu an toàn cho hoạt

động kinh doanh ngân hàng, thậm chí rút giấy phép cũng như buộc phải tuyên bố phá

sản. Tháng 7/1998, Chính phủ Hàn Quốc đã buộc 5 ngân hàng đóng cửa do có tỷ lệ an

toàn vốn tối thiểu dưới 8% và yêu cầu các ngân hàng này phải hợp nhất và sáp nhập lại

với nhau để đảm bảo đạt được mức an toàn vốn tối thiểu.

- Nâng cao chất lượng thanh tra, giám sát và an toàn hoạt động ngân

hàng cũng như ban hành các quy định về an toàn hoạt động ngân hàng phù hợp với

thông lệ quốc tế.

- Tăng cường sự tham gia của tổ chức bảo hiểm tiền gửi vào tái cấu trúc

hệ thống ngân hàng thông qua một nền tảng pháp lý minh bạch: Luật Bảo vệ người gửi

tiền ban hành năm 1995 là tiền đề cho việc thành lập Công ty Bảo Hiểm tiền gửi

(KDIC) quy định rõ mục tiêu hoạt động của KDIC là bảo vệ tiền gửi của người gửi tiền

và duy trì ổn định tài chính tại Hàn Quốc với các chức năng chính gồm: quản lý quỹ

Bảo hiểm tiền gửi; giám sát rủi ro; xử lý đổ vỡ; thu hồi nợ và điều tra. Trong quy trình

xử lý, KDIC đã giảm thiểu rủi ro đạo đức, thực hiện điều tra và truy cứu trách nhiệm

pháp lý đối với cá nhân, tổ chức gây ra đổ vỡ tại các tổ chức tài chính.

1.3.1.2. Kinh nghiệm của Thái Lan

Khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997 đã khiến hệ thống ngân hàng của

Thái Lan chao đảo nghiêm trọng, bắt buộc phải tái cấu trúc khắc nghiệt để vượt qua


26

khủng hoảng và hoạt động ổn định hơn. Nhằm chống đỡ với sự yếu kém của ngành

ngân hàng, Chính phủ Thái Lan đã áp dụng một số biện pháp cải cách, bao gồm:

- Thứ nhất, đóng cửa một số định chế tài chính không còn khả năng tiếp

tục hoạt động. Lý do đưa ra quyết định này là xuất phát từ cuộc khủng hoảng tài chính

năm 1997 (nguyên nhân do không quản lý được nguồn vốn lớn từ nước ngoài vào Thái

Lan). Song song đó, chiến lược sáp nhập, hợp nhất các định chế tài chính cũng được

tiến hành và kết quả là Bank Thai ra đời (do sự hợp nhất của 13 công ty tài chính và

Unionbank), Ngân hàng First Bangkok city hợp nhất với Krung Thaibank và được tái

cấp vốn 200 tỷ Bath. Còn lại Bangkokbank được bán lại hoàn toàn cho công ty quản lý

tài sản.

- Thứ hai, để tái cấp vốn cho các định chế tài chính có thể duy trì hoạt

động, Thái Lan đã lên một chương trình hỗ trợ vốn do Bộ tài chính Thái Lan đảm

trách: thành lập các công ty quản lý tài sản, đóng cửa các định chế tài chính quá yếu

kém, củng cố và tái cấp vốn những tổ chức tài chính có khả năng duy trì hoạt động,

Thái Lan đã co một chương trình tái cấp vốn cho các định chế tài chính này.

- Thứ ba, đối với việc xử lý các khoản nợ xấu (Non- Performing loans),

chiến lược của Thái Lan là phân loại các khoản nợ không hoạt động (chiếm khoảng

47,7% tổng số các khoản cho vay) và tách chúng ra khỏi bảng cân đối tài sản của các

NTHM. Sau đó được mang ra bán đấu giá. Để làm được điều này, Thái Lan đã thành

lập Uỷ ban tái cơ cấu khu vực tài chính và Công ty quản lý tài sản vào tháng 10/1997.

- Thứ tư, bên cạnh đó Thái Lan cũng đã đưa ra một khung pháp lý thuận

lợi cho công cuộc tái cơ cấu nợ này như Luật phá sản được thông qua, thành lập toà

ánchuyên giải quyết các vụ phá sản.

Kết quả là hệ thống ngân hàng của Thái Lan đã được tái cấu trúc mặc dù chỉ

có 2 NHTM đóng cửa, sáp nhập; 56 công ty tài chính bị đóng cửa, 13 công t khác và 5

ngân hàng được sáp nhập. Các ngân hàng còn lại đều đã tăng được đủ số vốn quy định

sau 12 tháng; tuy nhiên quá trình tăng vốn vẫn tiếp tục sau đó để đạt được tiêu chuẩn

về phân loại nợ và trích lập dự phòng theo chuẩn quốc tế vào năm 2000.


27

1.3.2. Những bài học rút ra cho Việt Nam

Từ những lý luận chung về tái cấu trúc hệ thống ngân hàng và kinh nghiệm

thực tiễn của một số nước có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm cho Việt Nam như

sau:

- Thứ nhất, nhận thức đúng tính cấp thiết của hoạt động tái cấu trúc hệ

thống NHTM thể hiện qua quyết tâm chính trị cao đồng thời vận động sự ủng hộ của

toàn xã hội cũng như các nhà tài trợ là nhân tố quan trọng giúp cho quá trình tái cấu

trúc thành công.

- Thứ hai, tái cấu trúc NHTM nên kết hợp quá trình tự tái cấu trúc và quá

trình tái cấu trúc của chính phủ. Nếu chỉ để các NHTM tự nguyện tái cấu trúc thì hiệu

quả mang lại thấp, vì vậy cần có chương trình tái cấu trúc mang tầm cỡ quốc gia.

- Thứ ba, tái cấu trúc hệ thống NHTM phải kết hợp nhiều biện pháp tái

cấu trúc và thực thi một cách tổng thể nhưng linh hoạt. Các giải pháp tái cấu trúc cần

được tiến hành đồng bộ với sự tham gia của nhiều cơ quan quản lý khác nhau, trong đó

đặc biệt quan trọng là vai trò của NHTW, Cơ quan Bảo hiểm tiền gửi và do đó việc

thành lập một Ủy ban tái cấu trúc để có thể điều tiết một cách thống nhất các hoạt động

của các cơ quan trên trong suốt quá trình tái cấu trúc là cần thiết nhằm tăng cường hiệu

quả và tránh chồng chéo.

- Thứ tư, hệ thống NHTM không phải là một hệ thống độc lập mà ngược

lại có sự liên kết chặt chẽ với hầu hết các khu vực của nền kinh tế. Mô hình NHTM đa

năng cũng cho thấy sự gắn kết rất chặt giữa ngân hàng, chứng khoán và bảo hiểm.

- Thứ năm, đánh giá đúng thực trạng, bản chất và mức độ nghiêm trọng

của những yếu kém trong hệ thống NHTM, xác định đúng nguyên nhân và đưa ra

chương trình tái cơ cấu tổng thể. Đồng thời tiến hành rà soát và thực hiện phân loại

ngân hàng để có biện pháp thực hiện cụ thể.

- Thứ sáu, tốc độ cải cách nhanh nhạy và hợp lý. Trong quá trình tái cấu

trúc, sự xáo trộn và những đổ vỡ trên thị trường có thể tăng lên cao hơn mức trầm trọng

thực tế xuất phát từ những yếu tố tâm lý và sự thiếu hụt thông tin.


28

- Thứ bảy, chi phí cho tái cấu trúc cần được hạn chế ở mức thấp nhất, đặc

biệt là gánh nặng đối với tài khóa. Để thực hiện được việc đó thì quá trình tái cấu trúc

cũng cần được tiến hành theo “cơ chế thị trường” nhiều hơn và hạn chế ở mức thấp các

biện pháp quản lý mệnh lệnh hành chính.

- Thứ tám, ổn định hệ thống tài chính và khôi phục lòng tin của công

chúng đối với khả năng quản lý kinh tế, ổn định vĩ mô của Chính phủ.

- Thứ chín, cần có sự can thiệp trên cả hệ thống bao gồm tất cả các tổ

chức tài chính có vấn đề bất kể hình thức sở hữu và mô hình hoạt động.

- Thứ mười, tái cấu trúc hệ thống NHTM không thể tách rời với tái cấu

trúc hệ thống doanh nghiệp bởi chính những yếu kém của hệ thống doanh nghiệp là tác

nhân chủ yếu đem đến những khoản nợ xấu, nợ quá hạn và tạo ra những căng thẳng về

thanh khoản cũng như hiệu quả hoạt động của hệ thống ngân hàng – tài chính.

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1

Trong chương 1, luận án đã trình bày tổng hợp có hệ thống những lý luận cơ

bản về ngân hàng thương mại (khái niệm, chức năng, phân loại NHTM, các nhân tố

ảnh hưởng đến hoạt động của NHTM). Hoạt động của NHTM có tầm ảnh hưởng rộng

khắp, do vậy một khi hệ thống ngân hàng yếu kém sẽ gây ra những hậu quả xấu tới

toàn bộ nền kinh tế, xã hội.

Trong phần trọng tâm của chương 1 luận án trình bày cơ sở lý luận chung về

tái cấu trúc hệ thống NHTM, trong đó luận án làm rõ khái niệm tái cấu trúc hệ thống

NHTM, lý do tái cấu trúc, nội dung tái cấu trúc hệ thống NHTM. Trong chương 1, luận

án đã nhấn mạnh lý do tái cấu trúc hệ thống NHTM không chỉ để hồi sinh hệ thống

NHTM khi có tình trạng yếu kém, mà còn là công việc phải thực hiện thường xuyên để

duy trì sự ổn định và phát triển hệ thống NHTM. Đồng thời, luận án cũng đã làm rõ

những khó khăn và rủi ro trong quá trình tái cấu trúc, vai trò của NHTW trong quá

trình tái cấu trúc hệ thống NHTM.


29

Kinh nghiệm của các nước trên thế giới cũng đã được luận án đề cập ở cuối

chương là tài liệu tham khảo để rút ra bài học kinh nghiệm nhằm vận dụng vào quá

trình tái cấu trúc hệ thống NHTM ở Việt nam.

Những lý luận hệ thống hóa trong chương 1 là nội hàm khoa học hình thành

khung lý thuyết nhằm định hướng cho quá trình nghiên cứu thực hiện mục tiêu đề tài.


30

CHƯƠNG 2

THỰC TRẠNG TÁI CẤU TRÚC HỆ THỐNG NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI VIỆT NAM

2.1. Khái quát quá trình hình thành và phá triển hệ thống ngân hàng Việt

Nam

Quá trình hình thành và phát triển của hệ thống NHTM Việt Nam có thể chia

thành 6 thời kỳ như sau:

2.1.1. Thời kỳ từ ngày thành lập Ngân hàng Quốc gia Việt Nam đến kết

thúc kháng chiến chống thực dân Pháp (1951 – 1954)

Tháng 2/1951, Đại hội Đảng lần thứ II đã đề ra những chủ trương, chính

sách mới về tài chính – kinh tế; trên cơ sở đó , ngày 6 tháng 5 năm 1951, Chủ tịch Hồ

Chí Minh đã ký sắc lệnh số 15/SL thành lập Ngân hàng Quốc Gia Việt Nam – Ngân

hàng của nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở Đông Nam Á. Ngân hàng Quốc gia

Việt Nam được thành lập với tư cách là một cơ quan ngang Bộ Hội đồng Chính phủ,

thực hiện chức năng quản lý nhà nước về tiền tệ, tín dụng, ngoại hối, ngân hàng; đồng

thời thực hiện chức năng hoạt động kinh doanh của các Ngân hang thương mại. Sự ra

đời của Ngân hàng Quốc gia ViệtNamlà một bước ngoặt lịnh sử trong lĩnh vực tiền tệ,

tín dụng ở nước ta. Lần đầu tiên trong lịch sử, dưới chính thể dân chủ mới, nước ta đã

thành lập được một ngân hàng mang đầy đủ tính chất độc lập, tự chủ của đất nước

được xây dựng theo quan điểm của Chủ nghĩa Mác- Lênin.

Trong thời kỳ này, Ngân hàng Quốc gia Việt Nam được thành lập và hoạt

động độc lập tương đối trong hệ thống tài chính, thực hiện trọng trách đầu tiên theo chủ

trương của Đảng và nhà nước là để thực hiện các nhiệm vụ chủ yếu; tổ chức quản lý

việc phát hành tiền, điều hoà lưu thông tiền tệ; đấu tranh đẩy lùi lạm phát nhằm củng

cố sức mua của đồng tiền; thực hiện quản lý Kho bạc Nhà nước, góp phần tăng thu, tiết

kiệm chi, thống nhất quản lý thu chi ngân sách; phát triển tín dụng ngân hàng phục vụ

sản xuất, lưu thông hàng hoá, tăng cường lực lượng kinh tế quốc doanh; quản lý hoạt


31

động kim dung bằng biện pháp hành chính; và quản lý ngoại hối và đấu tranh tiền tệ

với địch.

2.1.2. Thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước (1955 – 1975)

Trong thời kỳ này, Ngân hàng Quốc gia đã thực hiện hai nhiệm vụ cơ bản:

- Củng cố thị trường tiền tệ, giữ cho tiền tệ ổn định, góp phần bình ổn vật

giá , tạo điều kiện thuận lợi cho công cuộc khôi phục kinh tế.

- Phát triển công tác tín dụng nhằm phát triển sản xuất lương thực, đẩy

mạnh khôi phục và phát triển nông, công, thương, nghiệp góp phần thực hiện hai

nhiệm vụ chiến lược: xây dựng nền kinh tế xã hội chủ nghĩa Miền Bắc và giải phóng

Miền Nam.

Tháng 01/1960, Ngân hàng Quốc gia Việt Nam đổi tên thành Ngân hàng

Nhà nước Việt Nam cho phù hợp với tinh thần của Hiến pháp mới.

Đặc điểm cơ bản của mô hình tổ chức và hoạt động của ngân hàng một cấp thời kỳ này là: một Ngân hàng Nhà nước duy nhất, có tổ chức trên khắp các địa bàn hành chính tới cấp huyện, hoạt động theo nguyên tắc tập trung thống nhất cả nước; hệ thống Ngân hàng Nhà nước thực hiện đồng thời hai chức năng quản lý Nhà nước và hạch toán kinh trên lĩnh vực tiền tệ, tín dụng ngân hàng.

Đó là một hệ thống tổ chức tương đối hoàn chỉnh, phù hợp với yêu cầu của cơ chế kế hoạch hoá tập trung mang tính hành chính bao cấp .

2.1.3. Thời kỳ Thống nhất đất nước và khôi phục kinh tế (1975 – 1985)

Đây là giai đoạn 10 năm khôi phục kinh tế sau chiến tranh giải phóng thống

nhất nước nhà và xây dựng hệ thống ngân hàng của chính quyền cách mạng, tiến hành

thiết lập hệ thống trong cả nước và thanh lý hệ thống ngân hàng của chế độ cũ ở miền

Nam. Theo đó, Ngân hàng Quốc gia Việt Nam của chính quyền Việt Nam cộng hoà (ở

miền Nam) đã được quốc hữu hoá và sáp nhập vào hệ thống Ngân hàng Nhà nước Việt

Nam, cùng thực hiện nhiệm vụ thống nhất tiền tệ trong cả nước, phát hành các loại tiền

mới của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thu hồi các loại tiền cũ ở cả hai

miền Nam – Bắc vào năm 1978.


32

Đặc điểm cơ bản của mô hình hệ thống tổ chức hoạt động của hệ thống Ngân

hàng Nhà nước thời kỳ này vẫn là ngân hàng một cấp và mang đầy đủ các đặc điểm

của mô hình cũ. Đến cuối những năm 80, hệ thống NHNN về cơ bản vẫn hoạt động

như là một công cụ ngân sách, chưa thực hiện các hoạt động kinh doanh tiền tệ theo

nguyên tắc thị trường. Sự thay đổi về chất trong hoạt động của hệ thống ngân hàng –

chuyển dần sang hoạt động theo cơ chế thị trường chỉ được bắt đầu khởi xướng từ cuối

những năm 80, và kéo dài cho tới ngày nay.

2.1.4. Giai đoạn 1986 đến 1990

Thực hiện tách dần chức năng quản lý Nhà nước ra khỏi chức năng kinh

doanh tiền tệ, tính dụng, chuyển hoạt động ngân hàng sang hạch toán, kinh doanh

XHCN. Cơ chế mới về hoạt động ngân hàng đã được hình thành. Tháng 5/1990, hai

pháp lệnh Ngân hàng ra đời đã chính thức chuyển cơ chế hoạt động của hệ thống Ngân

hàng Việt Namtừ cấp 1 sang cấp 2. Mỗi cấp được pháp luật phân biệt rạch ròi:

- Ngân hàng Nhà nước thực thi nhiệm vụ quản lý Nhà nước về hoạt động

kinh doanh tiền tệ, tín dụng, thanh toán, ngoại hối và ngân hàng; thực thi nhiệm vụ của

một Ngân hàng Trung ương là ngân hàng duy nhất phát hành tiền; là ngân hàng của các

ngân hàng và là Ngân hàng của Nhà nước; NHTW là cơ quan tổ chức việc điều hành

chính sách tiền tệ, thực hiện nhiệm vụ giữ ổn định giá trị đồng tiền là mục tiêu làm

nhiệm vụ chủ yếu và chi phối căn bản các chính sách điều hành cụ thể với hệ thống các

ngân hàng cấp 2;

- Cấp Ngân hàng kinh doanh thuộc lĩnh vực lưu thông tiền tệ , tín dụng và

dịch vụ ngân hàng trong toàn nền kinh tế quốc dân do các định chế tài chính Ngân

hàng và phi ngân hàng thực hiện.

2.1.5. Giai đoạn 1991 đến 2007

- Năm 1993 Việt Nam bình thường hóa các mối quan hệ với các tổ chức

tài chính, tiền tệ Quốc tế như IMF, WB, ADB.

- Năm 1995, Ngân hàng phục vụ Người nghèo được thành lập.


33

- Năm 1997 Quốc hội thông qua Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và

Luật tổ chức tín dụng tạo nền tảng pháp lý căn bản và mạnh mẽ hơn cho hệ thống Ngân

hàng tiếp tục đổi mới hoạt động phù hợp với cơ chế thị trường và hội nhập quốc tế.

Ngân hàng Phát triển Nhà Đồng bằng sông Cửu Long được thành lập.

- Năm 1999, Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam ra đời với chức năng bảo vệ

quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền.

- Năm 2000, NHNNVN đã tích cực chỉ đạo thực hiện cơ cấu lại tài chính

và hoạt động của các NHTMNH và các NHTMCP.

- Năm 2002, thực hiện tự do hóa lãi suất cho vay VND của các tổ chức tín

dụng, đây là bước cuối cùng tự do hóa hoàn toàn lãi suất thị trường tín dụng ở cả đầu

vào và đầu ra. Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng được đưa vào vận hành

chính thức từ tháng 5/2002, các dịch vụ ngân hàng điện tử xuất hiện (E-Banking,

Internet banking,...).

- Năm 2003, tiến hành cơ cấu lại theo chiều sâu hoạt động phù hợp với

chuẩn quốc tế đối với các Ngân hàng thương mại; thành lập Ngân hàng chính sách xã

hội trên cơ sở Ngân hàng phục vụ người nghèo để tiến tới tách bạch tín dụng chính

sách với tín dụng thương mại theo cơ chế thị trường; tiến hành sửa bước một Luật

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.

- Sau khoảng thời gian dài ngân hàng Nhà nước Việt Nam tham gia đàm

phán gia nhập WTO, ngày 11 tháng 1 năm 2007, WTO nhận được được quyết định

phê chuẩn chính thức của Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam. Kể từ đây, Việt Nam

trở thành thành viên đầy đủ của WTO.

2.1.6. Giai đoạn 2008 đến 2012

Cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu năm 2008 tác

động rất tiêu cực đến kinh tế nước ta. Thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội và Chính

phủ, Ngân hàng Nhà nước đã điều hành chính sách tiền tệ chủ động và linh hoạt, từ ưu

tiên kiềm chế lạm phát cao năm 2008 sang tập trung ngăn chặn suy giảm kinh tế năm


34

2009, khôi phục đà tăng trưởng năm 2010 và kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô,

hỗ trợ tăng trưởng kinh tế năm 2011, 2012.

2.2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ THỐNG NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI VIỆT NAM

Hệ thống ngân hàng Việt Nam không ngừng mở rộng về quy mô, đa dạng về

tính chất hoạt động loại hình sở hữu. Trong đó, các NHTM Việt Nam được chia thành

2 nhóm dựa vào quan hệ sở hữu: một là nhóm các NHTMNN do Nhà nước sở hữu trên

50% vốn, hai là nhóm các NHTMCP.

Việc mở rộng về quy mô, hoạt động và đa dạng về hình thức sở hữu của hệ

thống ngân hàng Việt Nam đã góp phần rất quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển

kinh tế. Tuy nhiên, việc có gần 100 NHTM với quy mô nhỏ và sản phẩm dịch vụ tương

tự nhau đã tạo ra thách thức rất lớn về nguồn lực cũng như quản lý rủi ro. Sự cạnh

tranh không lành mạnh đã xuất hiện cùng với các yếu kém của hệ thống ngân hàng

Việt Nam thể hiện qua các điểm: thanh khoản khó khăn; nợ xấu tăng cao; chất lượng

quản trị điều hành hạn chế; sản phẩm dịch vụ nghèo nàn; lợi nhuận chủ 66 yếu từ hoạt

động tín dụng, rủi ro cao ảnh hưởng đến an toàn hệ thống; hệ thống mạng lưới các

NHTM phát triển với tốc độ quá nhanh, số lượng nhiều, chất lượng hoạt động giảm sút,

không ít ngân hàng hoạt động vì lợi ích cục bộ, chạy đua lãi suất gây ảnh hưởng lớn

đến hệ thống ngân hàng và thị trường tiền tệ.

Bảng 2.1: Số lượng NHTM Việt Nam giai đoạn 1991 – 2012


35

(*) Các NHTM có vốn Nhà nước chiếm trên 50% được gọi là NHTMNN

Nguồn: Báo cáo thường niên của NHNN Việt Nam

2.2.1. Vốn điều lệ và tỷ lệ an toàn vốn tối thiếu

2.2.1.1. Vốn điều lệ

Vốn điều lệ được xem là vấn đề cốt lõi trong hoạt động kinh doanh của các

NHTM. Vốn điều lệ có ý nghĩa rất lớn đối với sự tồn tại và phát triển của NHTM vì nó

không chỉ là yếu tố hoạt động mà còn là yếu tố bảo vệ và yếu tố điều chỉnh. Từ năm

2008 đến nay, các NHTM Việt Nam đã bắt đầu tích cực tăng vốn điều lệ để đạt được

mức vốn điều lệ theo quy định của Nghị định 141/2006/NĐ-CP và Nghị định

10/2011/NĐ-CP ngày 26/01/2011 về việc sửa đổi bổ sung một số điều của Nghị định

141.

Theo số liệu tổng hợp từ báo cáo tài chính của các NHTM Việt Nam [14] và

xử lý của tác giả, tổng vốn điều lệ của các NHTM Việt Nam (bao gồm NHTMNN và

NHTMCP) liên tục tăng qua các năm, cụ thể: ngày 31/12/2008: 110.924 tỷ đồng; ngày

31/12/2009: 98.923 tỷ đồng, ngày 31/12/2010: 206.409 tỷ đồng; ngày 31/12/1011:

242.029 tỷ đồng và ngày 31/12/2012 đạt 280.384 tỷ đồng.

Bảng 2.2: Quy mô vốn điều lệ của các NHTM Việt Namgiai đoạn 2008 – 2012

ĐVT: tỷ đồng


36

Nguồn: Báo cáo thường niên của các NHTM Việt Nam và xử lý của tác giả

Số liệu bảng 2.2 cho thấy vốn điều lệ của các NHTM Việt Nam giai đoạn

2008 – 2012 liên tục qua các năm: năm 2009 tăng 30,61% so với năm 2008; năm 2010

tăng 42,22% so với năm 2009; năm 2011 tăng 17,46% so với năm 2010; năm 2012

tăng 15,85% so với năm 2011, trong đó, khối NHTMNN tăng 36,82% (đạt mức

106.073 tỷ đồng) và khối NHTMCP tăng 5,96% (đạt mức 174.311 tỷ đồng).

2.2.1.2. Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu

Theo Thông tư số 13/2010/TT-NHNN của NHNN có hiệu lực từ 2010, tỷ lệ

an toàn vốn tối thiểu (CAR) của các NHTM là 9%. Nhìn chung, hầu hết các NHTM

Việt Nam đều đã đạt được tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu theo quy định. Bảng 2.3 cho thấy

hệ số CAR của một số NHTM Việt Nam điển hình:

Bảng 2.3: Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu một số NHTM Việt Nam

ĐVT: %


37

Nguồn: Báo cáo thường niên của các NHTM Việt Nam

Theo khuyến nghị của Basel III, khi xác định tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu thì

ngoài rủi ro tín dụng cần tính cả rủi ro thị trường và rủi ro hoạt động và tỷ lệ an toàn

vốn tổi thiểu xu hướng sẽ phải nâng lên mức 13%. Trong bảng 2.3 hệ số CAR chỉ mới

tính rủi ro tín dụng.

2.2.2. Tình hình hoạt động kinh doanh

2.2.2.1. Hoạt động huy động vốn

Tình hình huy động vốn của toàn hệ thống ngân hàng liên tục tăng qua các

năm, tuy nhiên tốc độ tăng không ổn định, có xu hướng suy giảm. Những năm đầu

khủng hoảng tài chính toàn cầu tốc độ tăng trưởng huy động vốn duy trì trên 20%,

nhưng những năm tiếp theo tỷ lệ tăng vốn huy động chỉ đạt trên 12% (xem biểu đồ

2.1).


38

Biểu đồ 2.1: Tốc độ tăng trưởng huy động vốn của hệ thống ngân hàng

Việt Nam giai đoạn 2008 - 2012

ĐVT: %

Nguồn: Báo cáo thường niên của các NHNN Việt Nam

Theo số liệu từ NHNN, huy động vốn của toàn hệ thống ngân hàng việt Nam

năm 2012 tăng khá mạnh, đạt mức 16%. Đứng đầu về tốc độ tăng trưởng huy động vốn

là NHTMCP Sài Gòn – Hà Nội. Theo báo cáo hợp nhất của ngân hàng này, huy

động vốn đã tăng 123% và đạt 77.598 tỷ đồng, nguyên nhân chủ yếu là do nguồn tiền

gửi tăng mạnh sau khi hợp nhất với NHTMCP phát triển nhà Hà Nội. Về mức huy

động vốn, Agribank dẫn đầu hệ thống ngân hàng với 540.000 tỷ đồng. Lần lượt

đứng ở vị trí thứ hai là BIDV, vị trí thứ 3 là Vietinbank và VCB ở vị trí thứ 4.

Trong số các ngân hàng lớn thì ACB rơi vào khủng hoảng do sự cố một số

lãnh đạo ngân hàng bị bắt dẫn đến lượng tiền gửi của khách hàng tại ngân hàng bị rút


39

ra khá mạnh. Chính vì vậy tỷ lệ tăng trưởng huy động vốn năm 2012 của ACB so với

cuối năm 2011 là giảm 11,9%.

Bảng 2.4: Huy động vốn của một số NHTM Việt Nam năm 2012

Nguồn: Báo cáo thường niên của các NHTM Việt Nam năm 2012

2.2.2.2. Hoạt động tín dụng

Dư nợ tín dụng của hệ thống NHTM Việt Nam tăng lên khá nhanh. Trong

giai đoạn 2008-2012, tốc độ tăng trưởng dư nợ bình quân khá cao đạt trên 21,2%.

Biểu đồ 2.2 cho thấy tốc độ tăng trưởng dư nợ tín dụng của toàn hệ thống

ngân hàng liên tục tăng qua các năm, đạt mức cao nhất vào năm 2009 là 37,73%. Năm

2010 tốc độ tăng trưởng vẫn duy trì ở mức cao là 31,19% nhưng tốc độ tăng

đã giảm mạnh từ năm 2011 đến năm 2012 do chính sách tiền tệ thắt chặt để chống lạm

phát, thanh khoản của một số NHTMCP gặp khó khăn và một số TCTD chưa chấp


40

hành nghiêm các quy định lãi suất huy động tối đa của NHNN nên được giao chỉ tiêu

tăng trưởng tín dụng thấp

Biểu đồ 2.2: Tốc độ tăng trưởng dư nợ tín dụng của hệ thống ngân hàng


ĐVT: %


Tốc độ tăng trưởng dư nợ tín dụng liên tục tăng qua các năm cho thấy hệ

thống ngân hàng Việt Nam đã có đóng góp rất lớn vào việc phát triển nền kinh tế.

Trong hai năm 2009 và 2010 tín dụng ngân hàng tăng mạnh nhưng GDP lại

không tăng tương xứng phản ánh hiệu quả đầu tư kém (bảng 2.5). Từ năm 2011, với

những biện pháp thắt chặt tín dụng từ phía NHNN, tăng trưởng tín dụng giảm dần và

năm 2012 đạt 8,91% nhưng tăng trưởng kinh tế vẫn đạt 5,03% cho thấy đầu tư có hiệu

quả hơn.


41

Bảng 2.5: Tăng trưởng tín dụng của hệ thống ngân hàng Việt Nam trong mối

quan hệ với tăng trưởng GDP giai đoạn 2008 - 2012

ĐVT: tỷ đồng


Biểu đồ 2.3 cho thấy tỷ lệ nợ xấu của hệ thống ngân hàng Việt Nam giai

đoạn 2008 - 2012 có xu hướng tăng. Cụ thể: năm 2008 là 2,17%; năm 2009 là 2,05%;

năm 2010 là 2,16%; năm 2011 là 3,3% và năm 2012 tăng vọt lên 8,6%.

Mặc dù NHNN công bố tỷ lệ nợ xấu là như vậy nhưng theo đánh giá của

hãng xếp hạng tín nhiệm Fitch Ratings năm 2011 tỷ lệ này không thể thấp hơn hai con

số (vào khoảng 13%). Lý do khiến cho có sự sai lệch so với con số do NHNN Việt

Nam công bố chính là cách phân loại nợ.

Biểu đồ 2.3: Tỷ lệ nợ xấu của hệ thống ngân hàng Việt Nam giai đoạn 2008 - 2012

ĐVT: %


42

Nguồn: Báo cáo thường niên NHNN Việt Nam

Tỷ lệ nợ xấu của các ngân hàng Việt Nam có chiều hướng tăng mạnh trong

2011 và 2012 là hệ quả của việc tăng trưởng tín dụng nóng bất chấp những quy định an

toàn trong cho vay của hệ thống ngân hàng. Tình trạng trên cho thấy những bất

ổn trong hoạt động của ngân hàng và vấn đề này cần phải được giải quyết triệt để và

quyết liệt.

Hầu hết các NHTM đều có tỷ lệ nợ xấu ngày càng tăng trong giai đoạn

2008- 2012.

Theo báo cáo của NHNN Việt Nam, tính đến thời điểm 31/12/2012, đa số

những NHTM ở trong nhóm lớn nhất duy trì tỷ lệ nợ xấu ở mức an toàn là dưới 3%.

Tuy nhiên, vẫn có những ngân hàng có nợ xấu rất cao, điển hình như Agribank với nợ

xấu chiếm 5,8% trên tổng dư nợ và con số tuyệt đối là 27.803 tỷ đồng. Nợ xấu của

Agribank tương đương với tổng nợ xấu của VCB, BIDV, Vietinbank, SHB và ACB

cộng lại.


43

Bảng 2.6: Tỷ lệ nợ xấu của một số NHTM Việt Nam giai đoạn

2008 - 2012

ĐVT: %

Nguồn: Báo cáo thường niên các NHTM Việt Nam

Nợ xấu của toàn hệ thống đang ở mức cao, và thậm chí còn rất cao theo như

đánh giá của các tổ chức quốc tế. Vì vậy, vấn đề cần giải quyết trước mắt không phải là

làm sao để kích thích tăng trưởng tín dụng mà phải là giải quyết tốt nợ xấu. Nợ xấu


44

được giải quyết càng nhanh thì càng sớm lấy lại niềm tin cho thị trường, 79 giảm thiểu

tổn thất cho hệ thống ngân hàng và sẽ khơi thông được dòng vốn, kích thích tăng

trưởng kinh tế.

Tóm lại, có thể thấy, tốc độ tăng trưởng tín dụng cho vay chậm lại ở giai

đoạn 2011 – 2012 so với giai đoạn trước là cần thiết. Một mặt là để kiềm chế sự tăng

trưởng quá "nóng" của nguồn vốn tín dụng cho vay trong suốt nhiều năm trước

đó, trong khi hiệu quả sử dụng nguồn vốn này ngày càng suy giảm (thậm chí tín dụng

cho vay có phần dễ dãi đã kích thích người vay đầu tư vào những lĩnh vực rủi ro lớn

như bất động sản, chứng khoán).

2.2.2.3. Hoạt động khác

- Dịch vụ bảo lãnh: Các NHTM Việt Nam với uy tín cao trên thị trường

trong nước và quốc tế cùng kinh nghiệm lâu năm trong việc tư vấn và cung cấp các sản

phẩm bảo lãnh trong nước cũng như bảo lãnh có yếu tố nước ngoài.

Các NHTM thiết lập mối quan hệ rộng khắp cả nước và quan hệ đại lý với

các ngân hàng hàng đầu tại hơn 80 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới.

Sản phẩm bảo lãnh đa dạng, phong phú, linh hoạt, đáp ứng mọi nhu cầu về

bảo lãnh của doanh nghiệp.

- Dịch vụ thanh toán trong nước: Hiện các NHTM Việt Nam quan tâm các

món thanh toán định kỳ như thanh toán tiền điện, tiền nước, tiền điện thoại trả sau, tiền

Internet... định kỳ thông qua việc khách hàng ký với các NHTM hợp đồng ủy quyền

thu tiền. Hàng tháng, dựa trên hợp đồng đã được ký kết với khách hàng, các ngân hàng

sẽ thực hiện trích nợ tài khoản của khách hàng chuyển trả cho điện lực, 80 công ty cấp

nước, vinaphone, các mạng điện thoại, internet... theo hợp đồng ký kết với nhau. Các

ngân hàng sẽ thu tiền dịch vụ trên của người dân và gạch nợ, in hóa đơn trực tiếp dựa

trên chương trình phần mềm kết nối.

Điểm nổi bật của thanh toán trong nước là việc thanh toán qua ngân hàng

ngày càng được thực hiện nhanh chóng, chính xác và an toàn, bảo mật.


45

- Dịch vụ thanh toán quốc tế: Các NHTM Việt Nam đã có sự tăng trưởng

tốt nhờ vào mạng lưới ngân hàng đại lý rộng khắp thế giới. Hiện tại, các NHTM Việt

Nam triển khai tương đối đầy đủ các dịch vụ thanh toán quốc tế như: Điện chuyển tiền

(TT: Telegraphic Transfer Remittance) hoặc bằng Thư chuyển tiền (MTR: Mail

Tranfer Remittance); Nhờ thu; Thanh toán biên giới; Chuyển tiền đi và đến trong và

ngoài nước; Dịch vụ séc quốc tế và Bankdraft; Dịch vụ séc, nhờ thu séc; Dịch vụ kiều

hối Western Union, Money Gram…

- Dịch vụ kinh doanh ngoại hối: Việc kinh doanh ngoại hối không mang lại

tỷ suất lợi nhuận cao như các dịch vụ thanh toán, ngân quỹ, bảo lãnh…nhưng hỗ trợ

cho các dịch vụ khác như dịch vụ chuyển tiền quốc tế, cho vay, … Rủi ro chủ yếu

trong hoạt động kinh doanh ngoại hối là rủi ro tỷ giá. Các NHTM Việt Nam được

thành lập và hoạt động tại Việt Nam với đồng tiền báo cáo là VND. Đồng tiền giao 81

dịch chính của ngân hàng cũng là VND. Các khoản cho vay và ứng trước khách hàng

của Ngân hàng chủ yếu bằng VND, một phần bằng đô la Mỹ. Tuy nhiên, một số tài sản

khác của ngân hàng lại bằng các đồng tiền khác ngoài VND và đô la Mỹ.

- Dịch vụ ngân hàng điện tử: Hiện tại một số NHTM trong nước định

hướng phát triển dịch vụ E-Bank, ngoài những yếu tố như nhanh chóng, mọi lúc, mọi

nơi,… còn hướng tới yếu tố thuận tiện và đơn giản. Lướt qua một số sản phẩm dịch vụ

mà các NHTM tung ra trên thị trường có thể thấy chiến lược này thể hiện rất rõ. Có

ngân hàng tung ra dịch vụ chuyển khoản không cần số tài khoản,chẳng hạn, người thân

của khách hàng chỉ cần gửi cho khách hàng số điện thoại của mình, khách hàng sẽ

chuyển tiền cho người thân mà không cần phải nhớ dãy số tài khoản dài dằng dặc.

2.2.3. Kết quả hoạt động kinh doanh

2.2.3.1. Lợi nhuận trước thuế

Giai đoạn 2008 – 2012 là thời kỳ khó khăn trong hoạt động kinh doanh ngân

hàng bởi sự ảnh hưởng và tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên,

các NHTM Việt Nam đã không ngừng phấn đấu để có thể tồn tại và từng bước phát


46

triển với kết quả kinh doanh khá ổn định, lợi nhuận trước thuế gia tăng qua các năm trừ

năm 2012.

Tính đến cuối năm 2012, tổng lợi nhuận trước thuế của hệ thống NHTM

Việt Nam đạt 28.600 tỷ đồng, giảm 48,95% với năm 2011. Ba NHTM Nhà nước là

VCB, Vietinbank và BIDV tiếp tục giữ 3 vị trí cao nhất của toàn ngành về lợi nhuận

nhưng các ngân hàng này đều phải lỗi hẹn với kế hoạch hoành tráng lãi hàng nghìn tỷ

đã đặt ra từ đầu năm.

Bảng 2.7: Lợi nhuận trước thuế các NHTM Việt Nam giai đoạn 2008 - 2012

ĐVT: tỷ đồng

Nguồn: Báo cáo thường niên các NHTM Việt Nam và xử lý của tác giả

Một số nguyên nhân chính khiến cho lợi nhuận của NHTM năm 2012 sụt

giảm mạnh: tín dụng tăng trưởng thấp, mặt bằng lãi suất cho vay giảm, xu hướng mở

rộng hệ thống đã làm tăng chi phí hoạt động, chi phí dự phòng rủi ro tăng mạnh so với

các năm trước, rủi ro trong kinh doanh vàng do hậu quả của những năm trước

để lại.


47

Một số nguyên nhân chính khiến cho lợi nhuận của ngành ngân hàng năm

2012 sụt giảm mạnh: tín dụng tăng trưởng thấp, mặt bằng lãi suất cho vay giảm, xu

hướng mở rộng hệ thống đã làm tăng chi phí hoạt động, chi phí dự phòng rủi ro tăng

mạnh so với các năm trước, rủi ro trong kinh doanh vàng.

Bảng 2.8: Lợi nhuận trước thuế một số NHTM Việt Nam năm 2012

Nguồn: Báo cáo thường niên các NHTM Việt Nam và xử lý của tác giả

2.2.3.2. Tỷ suất sinh lời


48

Bảng 2.9: Tỷ suất sinh lời của một số NHTM Việt Nam giai đoạn 2008 - 2012

ĐVT: %


49

Nguồn: Báo cáo thường niên tại các NHTM Việt Nam

Bảng 2.9 cho thấy hệ số ROA và ROE của hầu hết các NHTM tăng dần từ

năm 2008 đến năm 2010 và giảm dần từ năm 2011 đến 2012 do ảnh hưởng của khủng

hoảng tài chính toàn cầu và suy thoái kinh tế đã tác động đến hoạt động của hệ thống

ngân hàng Việt Nam. Đặc biệt, trong nhóm NHTM nghiên cứu thì ACB, Maritime

Bank, Sacombank, Techcombank là những ngân hàng có ROA, ROE giảm mạnh nhất.

Trong cả năm 2012, hầu hết các khoản doanh thu của ACB đều giảm, trong đó hoạt

động kinh doanh ngoại hối và vàng lỗ 1.863 tỷ đồng.

2.2.3.3. Cơ cấu thu nhập hoạt động của các NHTM Việt Nam

Thu nhập hoạt động của các NHTM Việt Nam được chia thành ba thành

phần chính:

- Thu nhập từ hoạt động tín dụng: Tỷ trọng thu nhập từ hoạt động tín dụng

trong tổng thu nhập ngày càng tăng lên. Cụ thể, năm 2008, thu nhập từ hoạt động tín

dụng chiếm tỷ trọng 74,1% và tăng dần đến 87,3% năm 2011 và giảm nhẹ ở năm 2012

đạt 85,2%.

- Lãi thuần từ hoạt động dịch vụ: Tỷ trọng lãi thuần từ hoạt động dịch vụ

trong tổng thu nhập ngày càng giảm xuống. Năm 2008, tỷ trọng lãi thuần từ hoạt động

dịch vụ trong tổng thu nhập là 15,1%, đến năm 2012 giảm chỉ còn 8,3%. Tỷ trọng thu

nhập từ mảng dịch vụ được cải thiện mới chỉ

tập trung ở một số NHTM lớn như: BIDV, VCB, ACB, Sacombank, Techcombank,

MB. Tỷ trọng thu nhập dịch vụ trong tổng thu nhập năm 2012 của một số ngân hàng

lớn: BIDV là 12,3%, VCB là 9,19%, Sacombank là 10,01%, ACB là 12,05%, MB là

9,22%, Techcombank là 9,81%. Trong khi đó, tỷ trọng này năm 2012 của một số ngân

hàng nhỏ là rất khiêm tốn: Oceanbank là 1,09%, Bao Viet bank là 1,86%.

(Nguồn: Báo cáo thường niên của các NHTM Việt Nam và tính toán của tác giả)

- Lãi thuần từ các hoạt động khác: Trên thế giới, tỷ trọng thu nhập các hoạt

động ngoài tín dụng của các NHTM thường từ 25% trở lên và ở những ngân hàng lớn


50

trên thế giới tỷ trọng này chiếm áp đảo trên 60% và đây chính là xu hướng phát triển

bền vững của ngành ngân hàng thế giới. Chính vì vậy, trong thời gian tới các NHTM

Việt Nam cần phải chú trọng phát triển hoạt động dịch vụ hơn nữa nhằm duy trì hoạt

động hiệu quả và ổn định hơn.

Biểu đồ 2.4: Cơ cấu thu nhập hoạt động các ngân hàng thương mại Việt Nam

giai đoạn 2008 – 2012

Nguồn: Báo cáo thường niên tại các NHTM Việt Nam và tính toán của tác giả

2.3. Thực trang tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam


51

Tái cấu trúc hệ thống NHTM tại Việt Nam không phải là công việc mới mẻ.

Thực chất hệ thống NHTM phát triển và lớn mạnh như ngày nay một phần là nhờ

vào các chương trình tái cấu trúc.

Tuy nhiên, từ khi Việt Nam cam kết thực hiện WTO và Hiệp định thương

mại Việt Nam – Hoa kỳ, tăng dần theo lộ trình nới lỏng các quy định đối với các tổ

chức tài chính nước ngoài sau năm 2010, đặc biệt là sau cuộc khủng hoảng kinh tế

thế giới 2008, hoạt động của hệ thống NHTM Việt Nam đã bộc lộ những yếu kém

về khả năng chống đỡ với những cú sốc từ bên ngoài, … Vì vậy, từ năm 2008 đến

nay, hệ thống NHTM Việt Nam đã không ngừng được tái cấu trúc để có thể phát

triển bền vững và đóng góp nhiều hơn nữa cho công cuộc phát triển đất nước.

Diễn biến hoạt động tái cấu trúc hệ thống NHTM Việt Nam giai đoạn 2008 –

2012 như sau:

2.3.1. Tái cấu trúc tài chính

2.3.1.1. Xử lý nợ xấu

Nợ xấu là kết quả của mối quan hệ tín dụng không hoàn hảo từ đó gây nên

sự đổ vỡ lòng tin. Nợ xấu luôn song hành cùng hoạt động tín dụng theo mối quan hệ

giữa lợi nhuận và rủi ro. Vì vậy, khi đưa ra một món cho vay thì ngân hàng đã phải

xác định nguy cơ phát sinh nợ xấu. Theo chuẩn mực quốc tế hiện nay thì tỷ lệ nợ

xấu có thể chấp nhận được là dưới 5%, nếu nợ xấu ở mức độ cao sẽ gây nên những

hậu quả nghiêm trọng đối với NHTM và nếu xảy ra trên diện rộng có thể dẫn đến

khủng hoảng cho nền kinh tế.

2.3.1.2. Tăng vốn tự có

Vốn tự có được xem là chốt chặn cuối cùng trong chuỗi phòng thủ của mỗi

NHTM trước các rủi ro. Thông thường, nó luôn nằm trong xu hướng tăng, do liên

tục tích lũy suốt quá trình hoạt động. Trong hoạt động, vốn tự có là một tham chiếu

quan trọng điều chỉnh cho nhiều giới hạn khác, đặc biệt là về tín dụng, kinh doanh

ngoại tệ và gần đây là cả giới hạn về kinh doanh vàng, … Với thị trường nói chung,

quy mô vốn tự có là uy tín và sức mạnh của mỗi ngân hàng để người ngoài nhìn vào.


52

Một trong những yếu kém về tài chính của các NHTM Việt Nam là quy mô

vốn tự có nhỏ. Với tỷ lệ vốn tự có quá thấp so với tổng tài sản có làm cho các Ngân

hàng khó có thể khống chế những diễn biến xấu, phức tạp trên thị trường, do vậy độ

rủi ro cao. Chính vì vậy, trong thời gian qua, các NHTM Việt Nam đã không ngừng cơ

cấu lại vốn tự có của mình để góp phần tăng sự an toàn cho hoạt động kinh doanh

và nâng cao vị thế, khả năng cạnh tranh của ngân hàng.

Vấn đề cơ cấu lại vốn tự có của NHTM Việt Nam được thể hiện rõ nhất

thông qua việc cơ cấu lại vốn điều lệ của các ngân hàng.

2.3.2. Tái cấu trúc hoạt động kinh doanh

2.3.2.1. Về sản phẩm

Trước kia, thị trường dịch vụ ngân hàng là sân chơi của các NHTM Việt

Nam và giữ vị trí chủ đạo là các NHTMNN. Tuy nhiên, cùng với việc các NHTMCP

mở rộng chiến lược phát triển phân phối các sản phẩm dịch vụ, các chi nhánh NHNNg

cũng tham gia vào thì trường theo cam kết mở cửa thị trường tài chính ngân hàng

thì thị phần sản phẩm dịch vụ ngân hàng sẽ thay đổi dần về tỷ trọng, các NHTMCP, chi

nhánh NHNNg đang có sự gia tăng thị phần đáng kể. Chính vì vậy, một cuộc cạnh

tranh về dịch vụ giữa các ngân hàng với nhau đang diễn ra rất gay gắt.

Trong quá trình cạnh tranh, các NHTM Việt Nam có ưu thế nổi trội so với

các NHNNg là có hệ thống mạng lưới, phòng giao dịch rộng khắp cùng với một

khối lượng lớn khách hàng truyền thống từ nhiều năm với những ưu thế am hiểu tập

quán, phong tục, tâm lý khách hàng Việt Nam.

Các NHTM Việt Nam đã và đang không ngừng nghiên cứu và đưa ra những

sản phẩm mới để ngày càng đáp ứng tốt hơn nhu cầu của nền kinh tế. Nếu như trước

đây, các NHTM Việt Nam thực hiện nhiệm vụ chủ yếu là cho vay và huy động thì

đến nay hệ thống đã lớn mạnh và hoạt động đa dạng trên các mặt dịch vụ: ngân

hàng bán buôn và bán lẻ trong và ngoài nước, cho vay đầu tư, tài trợ thương mại,

bảo lãnh và tái bảo lãnh, kinh doanh ngoại hối, tiền gửi, thanh toán, chuyển tiền,

phát hành và thanh toán thẻ tín dụng trong nước và quốc tế, séc du lịch, kinh doanh


53

chứng khoán, bảo hiểm và cho thuê tài chính. Các dịch vụ tín dụng và phí tín dụng

của ngân hàng đã đáp ứng được các nhu cầu cơ bản của khách hàng trong và ngoài

nước.

2.3.2.2. Về nhân lực

Nhân lực bao giờ cũng là khâu quan trọng nhất góp phần tạo nên sự thành

công của một tổ chức. Trong lĩnh vực ngân hàng, yếu tố con người càng có ý nghĩa

quyết định đến hiệu quả hoạt động trên hai phạm trù, đó là trình độ chuyên môn

nghiệp vụ và đạo đức của người cán bộ ngân hàng. Vì vậy để trở thành một ngân

hàng hiện đại các NHTM Việt Nam cần phải quan tâm đến việc phát triển đội ngũ

nhân sự đủ về số lượng, giỏi về chuyên môn cùng với phẩm chất đạo đức tốt.

Biểu đồ 2.5: Tốc độ tăng trưởng nhân sự của hệ thống ngân Việt Nam

giai đoạn 2008 - 2012

ĐVT: %



54

Biểu đồ 2.5 cho thấy nhân sự của hệ thống NHTM Việt Nam liên tục tăng

qua các năm: năm 2008 tăng 10,5%, năm 2009 tăng 8,72%, năm 2010 tăng 6,49 %,

năm 2011 tăng 3,1%, và năm 2012 tăng 2,5%. Nhân sự gia tăng giúp các ngân hàng

có đủ nguồn nhân lực để phục vụ cho hoạt động kinh doanh ngày càng mở rộng của

mình. Tuy nhiên, có thể thấy tốc độ tăng nhân sự của hệ thống ngân hàng Việt Nam

có chiều hướng chậm lại. Nguyên nhân là do những khó khăn của nền kinh tế từ

năm 2008 đến nay làm cho hoạt động của các ngân hàng bị ảnh hưởng đáng kể:

không được phép mở chi nhánh, phòng giao dịch mới; tình hình kinh doanh sa sút

nên các ngân hàng hạn chế tuyển dụng thêm nhân sự mới và có tình trạng sa thải

nhân sự do không đáp ứng được yêu cầu công việc.

Vấn đề nâng cao trình độ nhân sự được các NHTM hết sức quan tâm. Vì

vậy, ngay từ khâu tuyển dụng các ngân hàng cũng đề ra các tiêu chuẩn cụthể. Đa

sốnhững vị trí tuyển dụng đều yêu cầu người lao động phải có trình độchuyên môn

nhất định và số lượng nhân sự được yêu cầu có trình độ đại học trở lên chiếm tỷ trọng

cao. Tại các NHTM hiện nay, nhân sự có trình độ từ đại học trở lên chiếm tỷ trọng rất

cao.

Bảng 2.10: Tỷ trọng nhân sự có trình độ từ đại học trở lên tại một số NHTM


ĐVT: %


55


Qua bảng 2.10 có thể thấy nhân sự có trình độ từ đại học trở lên tại các

NHTM Việt Nam chiếm tỷ lệ rất cao và tỷ lệ này tăng dần qua các năm. Trong đó,

ACB và Techcombank tỷ lệ này là cao nhất.

2.3.2.3. Về công nghệ

Từ năm 2008 đến nay, những biến động của nền kinh tế và môi trường cạnh

tranh ngày càng khốc liệt đã đặt ra nhiều áp lực lớn cho các ngân hàng. Để tăng khả

năng cạnh tranh, các ngân hàng phải liên tục đổi mới, đa dạng hóa sản phẩm, nâng

cao chất lượng dịch vụ… trong đó đầu tư cho công nghệ là một trong những yếu tố

then chốt quyết định thành công.

Bên cạnh việc triển khai hệ thống phần mềm quản trị lõi ngân hàng nhằm

giúp thực hiện các nghiệp vụ giao dịch, quản trị hoạt động ngân hàng hàng ngày,

việc ứng dụng các công nghệ hỗ trợ như Datacenter, Server, Storage, IP phone, …


56

trong đó điện toán đám mây là giải pháp đang có xu hướng được sử dụng khá phổ

biến.

Hầu hết các NHTM Việt Nam đã mạnh dạn đầu tư triển khai ứng dụng phần

mềm quản trị lõi ngân hàng T24 Temenos và công nghệ điện toán đám mây cùng rất

nhiều công nghệ hiện đại của Cissco, IBM, Oracle, Openway. Để phục vụ cho việc

phát triển và ứng dụng điện toán đám mây hiệu quả, các NHTM đã triển khai hệ

thống dịch vụ CNTT bao gồm dịch vụ máy chủ, hạ tầng Core-Banking, và các máy

trạm (Virtual Desktop Service), ứng dụng (application), … qua đó giúp ngân hàng

phát huy tối đa các ưu điểm của nền tảng ảo hóa đang có hiện tại, cung cấp ứng

dụng CNTT như một dịch vụ nhằm phục vụ mục tiêu kinh doanh của ngân hàng,

giúp đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ, đảm bảo an ninh hệ thống, chống thất thoát dữ

liệu, đồng thời giảm chi phí, thời gian cung ứng dịch vụ cũng như khả năng mở

rộng nhanh chóng theo yêu cầu của hoạt động kinh doanh.

2.3.2.4. Về mô hình tổ chức hoạt động

Mô hình tổ chức hoạt động được thiết kế tốt, hợp lý sẽ giúp cho hoạt động

của từng bộ phận trong ngân hàng được tiến hành trôi chảy trong sự có sự liên kết,

hỗ trợ, giám sát lẫn nhau nhằm bảo đảm cho hoạt động của ngân hàng an toàn và

ngày càng đạt hiệt quả cao.

Cùng với xu thế hội nhập toàn cầu hóa và sự ra đời của Nghị định số

59/2009/NĐ – CP ngày 16/7/2009 về tổ chức và hoạt động của NHTM, các NHTM

Việt Nam đã và đang tái cấu trúc mô hình tổ chức hoạt động của mình nhằm hướng

tới một mô hình NHTM hiện đại. Hầu hết mô hình tổ chức hoạt động của các

NHTM Việt Nam đã được sắp xếp, phân định thành các bộ phận kinh doanh, hỗ trợ

và kiểm soát. Thông thường, mô hình tổ chức hoạt động của một NHTM thường

bao gồm các cấp: Hội sở chính; Sở Giao dịch và các chi nhánh; các phòng giao

dịch, quỹ tiết kiệm trực thuộc Sở Giao dịch và các chi nhánh.

2.3.3. Tái cấu trúc hệ thống quản trị


57

Quản trị NHTM Việt Nam hiện nay là việc cần thiết và cấp bách khi mà Việt

Nam đã gia nhập sâu vào thị trường tài chính thế giới. NHTM cần phải thực hiện tốt

chức năng về quản trị để nâng cao hiệu quả hoạt động của ngân hàng, nâng cao tính

cạnh tranh với các tổ chức tài chính quốc tế và vươn ra thế giới.

Tại Việt Nam, trong những năn gần đây, các doanh nghiệp đã có những tiến

bộ trong cách tiếp cận với vấn đề quản trị công ty.

Năm 2007, Bộ Tài chính banhành Quyết định số 12/2007/QĐ – BTC ngày

13/3/2007 về Quy chế Quản trị côngty áp dụng cho các công ty niêm yết trên Sở giao

dịch chứng khoán. Nghị dịnh số59/2009/NĐ – CP ngày 16/7/2009 về tổ chức và hoạt

động của NHTM, Luật Các tổchức tín dụng năm 2010 có một số quy định liên quan

đến quản trị công ty tại cácNHTM.

Có thể nói, từ khi các văn bản liên quan đến quan trị công ty tại các NHTM

ra đời, năng lực quản trị điều hành của các NHTM Việt Nam đã được nâng lên

một bước rõ rệt so với giai đoạn trước. Nhiều NHTM đã áp dụng các mô hình quản

lý hiện đại (quản lý rủi ro, quản lý tín dụng, quản lý tài sản nợ), tiến gần hơn

đến mô hình quản lý của các ngân hàng trên thế giới và phù hợp hơn với bối

cảnh đầy biến động của thị trường tài chính trong và ngoài nước.

Tuy nhiên, quản trị công ty hiện tại vẫn đang là một phạm trù kinh tế rất mới

ở Việt Nam. Vì vậy, những vấn đề cơ bản trong quản trị công ty như mối quan hệ

giữa Hội đồng quản trị và Ban điều hành, vai trò thực sự của Ban kiểm soát, tính

minh bạch, công khai, chưa được hiểu biết đầy đủ và áp dụng theo thông lệ.Quản

trị ngân hàng ở Việt Nam thời gian qua đã bộc lộ không ít những hạn chế mà nếu

không khắc phục thì các NHTM Việt Nam rất khó cạnh tranh trong điều kiện hội

nhập ngày càng sâu rộng như hiện nay.

2.3.4. Tái cấu trúc sở hữu

Từ năm 2008 đến nay, cấu trúc sở hữu trong hệ thống NHTM Việt Nam có

sự thay đổi rất lớn. Trước hết là việc bốn trong số năm NHTMNN đã thực hiện cổ

phần hóa, chính thức hoạt động theo mô hình đa sở hữu, gồm: VCB, Vietinbank,


58

BIDV, Ngân hàng phát triển nhà đồng bằng sông Cửu Long (MHB). Hiện nay, tỷ lệ

nắm giữ của Nhà nước ở các ngân hàng này lần lượt là: 77,11 ở VCB, 80,307% ở

Vietinbank, 95,76% ở BIDV, 68,1% ở MHB nên Nhà nước vẫn nắm quyền chi phối

các mặt hoạt động của ngân hàng.

Mặc dù thời gian hoạt động theo mô hình đa sở hữu chưa dài nhưng đủ

khẳng định những lợi thế của nó mà nếu hình thức đơn sở hữu sẽ khó có được: đó là

tính năng động trong kinh doanh, tính hiệu quả trong hoạt động, đó là sự gắn kết

trách nhiệm người lao động với từng hoạt động của ngân hàng.

2.4. Đánh giá thực trạng tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại Việt

Nam

2.4.1. Các kết quả đạt được

- Đổi mới về nhận thức và quyết tâm chính trị để quyết liệt thực hiện đồng

bộ các giải pháp tổng thể: Với vai trò là đầu kéo của quá trình tái cấu trúc hệ thống

NHTM, NHNN tổ chức quá trình tái cấu trúc hệ thống ngân hàng. Trên cơ sở rà soát,

đánh giá tình hình hoạt động của toàn hệ thống ngân hàng, NHNN đã lập phương án tái

cấu trúc hệ thống NHTM Việt Nam. Đồng thời, NHNN điều phối, hỗ trợ thực hiện quá

trình tái cấu trúc hệ thống ngân hàng. NHNN thực hiện giám sát quá trình thực hiện tái

cấu trúc hệ thống ngân hàng, hướng dẫn và hỗ trợ các NHTM thực hiện chương

trình tái cấu trúc.

- Môi trường pháp lý về hoạt động ngân hàng từng bước được hoàn thiện:

Để hỗ trợ cho tái cấu trúc các TCTD nói chung và các NHTM nói riêng, khuôn khổ

pháp lý về an toàn hoạt động ngân hàng; các Đề án và hành lang pháp lý, đặc biệt trong

vấn đề xử lý nợ xấu đã được hoàn thiện một bước tạo tiền đề để đẩy nhanh tiến trình tái

cấu trúc các TCTD trong giai đoạn tiếp theo.

- An toàn hệ thống đã cải thiện rõ rệt; nguy cơ đổ vỡ được đẩy lùi; thanh

khoản được cải thiện và đảm bảo; tiền gửi của nhân dân được bảo đảm an toàn và

được chi trả bình thường, kể cả ở ngân hàng yếu kém; an ninh chính trị, trật tự an

toàn xã hội được bảo đảm. Các TCTD yếu kém có nguy cơ đổ vỡ cũng đã được


59

NHNN kiểm soát chặt chẽ và từng bước được xử lý thông qua các giải pháp thích

hợp nhờ đó mà thị trường tiền tệ dần đi vào ổn định. Đây là những dấu ấn bước đầu

được ghi nhận sau một thời gian thực hiện tái cơ cấu các NHTM.

- Các NHTM từng bước tái cấu trúc tài chính theo hướng lành mạnh thông

qua tăng vốn điều lệ để cải thiện các chỉ tiêu tài chính và an toàn hoạt động: Sự tích

cực tái cấu trúc tài chính của hệ thống NHTM Việt Nam có thể thấy

rõ qua việc phát hành cổ phiếu để tăng vốn điều lệ, bán cổ phần cho cổ đông nước

ngoài, sáp nhập một số NHTMCP với nhau. Trong đó, đặc biệt phải kể đến là sự

hợp nhất 03 ngân hàng: NHTMCP Sài gòn, Ngân hàng Đệ nhất và Ngân hàng Việt

Nam Tín nghĩa.

Trước khi hợp nhất, ba ngân hàng này lâm vào tình trạng mất khả

năng thanh khoản trầm trọng nhưng sau khi sáp nhập với nhau thành một ngân hàng

dưới sự bảo trợ của Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam và sự hỗ trợ của

NHNN thông qua khoản vay tái cấp vốn. Sau sáp NHTMCP Sài Gòn bảo đảm an

toàn tài sản của Nhà nước, đảm bảo chi trả các khoản tiền gửi của dân chúng và

thanh toán được hầu hết các khoản nợ vay tái cấp vốn của NHNN.

- Vấn đề nợ xấu của hệ thống được nhận diện rõ nét và bước đầu có

chuyển biến tích cực trong triển khai xử lý: Trong thời gian qua, NHNN đã cho phép

các NHTM giữ nguyên nhóm nợ đối với một số khoản nợ đủ điều kiện được gia hạn,

điều chỉnh giảm lãi suất hợp lý, điều này có tác dụng xử lý tạm thời thanh khoản cho

nền kinh tế. Bên cạnh đó, NHNN đã tiến hành rà soát lại nợ xấu, buộc các NHTM phải

trích lập dự phòng rủi ro đầy đủ, kể các dự phòng chung và dự phòng riêng; chỉ đạo các

ngân hàng sử dụng dự phòng rủi ro để xử lý nợ xấu nhằm tránh tình trạng các NHTM

vì quan tâm đến lợi nhuận mà sao nhãng trách nhiệm xử lý nợ xấu. Với những nỗ lực

đó, nợ xấu của các NHTM đã được kiểm soát và từng bước được xử lý.

- Năng lực cạnh tranh và cung ứng dịch vụ ngân hàng của hệ thống

NHTM ngày càng được cải thiện, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của nền kinh tế : Các

NHTM Việt Nam đã từng bước khẳng định mình trên thị trường tài


60

chính – tiền tệ thông qua việc cải thiện năng lực tài chính, công nghệ thông tin, thực

hiện tốt công tác quản trị rủi ro, tăng trưởng nhanh chóng và ổn định cả về quy mô

tổng tài sản, vốn điều lệ lẫn hiệu quả kinh doanh. Bên cạnh đó, việc tập trung đầu tư

nghiên cứu phát triển, ứng dụng triệt để công nghệ thông tin vào việc nâng cao tính

tiện ích cho các sản phẩm dịch vụ tài chính cũng được các ngân hàng quan tâm một

cách đặc biệt.

- Các NHTM Việt Nam đã tạo được sự đổi mới cơ bản trong quản trị điều

hành, hướng tới mục tiêu hiệu quả, đảm bảo các chỉ số hoạt động theo chuẩn

mực quốc tế: Năng lực quản trị điều hành của các NHTM Việt Nam đã được nâng lên,

nhiều ngân hàng áp dụng mô hình quản trị hiện đại, tiến gần đến mô hình quản trị

của thế giới; cơ cấu tổ chức bộ máy Hội đồng quản trị, bộ máy điều hành, các

phòng ban ở các ngân hàng cũng được tổ chức sắp xếp lại nhằm xác định rõ trách

nhiệm, quyền hạn của các bộ phận, các cấp, từ đó giúp các ngân hàng kiểm soátđược

rủi ro phát sinh trong hoạt động kinh doanh và hoạt động ngày càng hiệu quả

hơn.

2.4.2. Hạn chế trong quá trình tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại

2.4.2.1. Quy mô vốn tự có của các NHTM Việt Nam còn nhỏ bé so với

các ngânhàng khác trong khu vực và thế giới

Mặc dù quy mô vốn của các NHTM Việt Nam gia tăng đáng kể trong thời

gian qua và tất cả các NHTM đã đạt được mức vốn tối thiểu theo quy định nhưng so

với các ngân hàng khác trong khu vực Đông Nam Á và thế giới thì còn khá nhỏ bé.

Điều này làm cho các NHTM Việt Nam hạn chế khả năng chống đỡ rủi ro khi có

những bất ổn trên thị trường tài chính, ngân hàng và hạn chế khả năng cạnh tranh so

với những ngân hàng khác trong khu vực và thế giới.

- Nợ xấu còn cao và chưa được xử lý dứt điểm thậm chí còn có dấu hiệu

tăng lên vì những khó khăn từ bản thân các khách hàng và nền kinh tế.


61

- Cơ cấu tổ chức và hoạt động chuyển biến còn chậm và trình độ nhân lực

còn chưa đáp ứng được yêu cầu xây dựng và phát triển thể chế quản trị hiện đại.

- Năng lực quản trị điều hành còn nhiều hạn chế ở mọi cấp điều hành vẫn

là nhân tố hạn chế hiệu quả quản lý tại các ngân hàng. Sự thiếu rõ ràng và minh bạch

trong mối quan hệ giữa Hội đồng quản trị, Ban điều hành, Ban kiểm soát cũng chưa có

được những cơ chế giải quyết triệt để nên dẫn tới giảm tính độc lập của Ban kiểm soát

khi thực hiện vai trò của mình.

- Công nghệ chưa đáp ứng được các yêu cầu của NHTM hiện đại vì chưa

có sự tương thích, liên kết trên diện rộng giữa các hệ thống phát hành các loại thẻ của

các ngân hàng khác nhau, dịch vụ thẻ ATM chưa kết nối chung toàn ngành ngân hàng.

Bên cạnh đó vấn đề về bảo mật thông tin vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu, nạn hacker

đối với phần mềm ngân hàng vẫn xảy ra, cũng như các hình thức lừa đảo trực tuyến

nhằm đánh cắp thông tin cá nhân truy cập tài khoản và “rút ruột” chủ thẻ, máy ATM

quá tải, máy ATM bị rò điện, … nguy cơ rủi ro vẫn còn tiềm ẩn với cả khách hàng và

ngân hàng nên các ngân hàng chỉ dám triển khai giao dịch thanh toán qua mạng với số

tiền nhỏ.

- Vấn đề chi phí dành cho tái cơ cấu là bao nhiêu và lấy từ những nguồn

nào cũng chưa được làm rõ.

- Tình trạng sở hữu chồng chéo giữa các ngân hàng chưa được xử lý do đó

những rủi ro tiềm ẩn như nợ xấu tăng nhanh vẫn còn đó và gánh nặng đối với cơ quan

quản lý nhà nước vẫn rất lớn.

2.4.3. Các nguyên nhân chủ yếu của những hạn chế

2.4.3.1. Nguyên nhân từ phía môi trường pháp lý và môi trường vĩ mô

- Môi trường pháp lý hiện còn nhiều chồng chéo, bất cập, chậm hướng dẫn

cụ thể luôn có khả năng gây ra những rủi ro khó lường cho các tổ chức tín dụng trong

đó vướng mắc nhất là giao dịch bảo đảm, xử lý tài sản bảo đảm tiền vay và vấn đề tố

tụng đã làm chậm tiến độ xử lý nợ xấu của hệ thống trong thời gian tới.


62

- Chính sách quản lý và hệ thống thanh tra, giám sát hoạt động ngân hàng

chưa có hiệu quả cao trong bối cảnh các NHTM phát triển nhanh về quy mô và hội

nhập quốc tế sâu rộng. Nhiều quy định, chuẩn mực về hoạt động của ngân hàng đã

được đổi mới theo hướng tiếp cận các chuẩn mực quốc tế nhưng vẫn còn tụt hậu so với

sự tiến bộ của các chuẩn mực quốc tế. Các tiêu chuẩn cấp phép, các chuẩn mực an toàn

chưa chặt chẽ, chưa kiềm chế mức độ rủi ro gia tăng trong hoạt động ngân hàng.

- Chính sách tiền tệ nới lỏng trong thời gian dài nhằm thúc đẩy đầu tư,

tăng trưởng kinh tế đã tạo điều kiện cho các NHTM tăng nhanh tín dụng và tài sản đảm

bảo trong khi năng lực quản trị điều hành còn yếu kém đã làm gia tăng rủi ro và mất an

toàn của hệ thống NHTM.

- Về kinh tế vĩ mô, dù đã có những diễn biến khởi sắc hơn, song thị trường

bất động sản vẫn chưa phục hồi, sản xuất kinh doanh còn nhiều khó khăn, tiêu thụ hàng

hoá chậm, năng lực tài chính và khả năng trả nợ của doanh nghiệp còn rất thấp, dẫn

đến các NHTM vẫn tiếp tục chịu áp lực nợ xấu trong thời gian tới và việc xử lý nợ xấu

vẫn còn nhiều khó khăn.

- Nguyên tắc thị trường trong hoạt động ngân hàng và kỷ cương, kỷ luật,

an toàn trong hoạt động ngân hàng không được đề cao làm cho những yếu kém trong

hệ thống NHTM không được xử lý kịp thời và triệt để. Những yếu kém, rủi ro của các

NHTM được che dậy một phần bởi sự thiếu minh bạch về thông tin trong hoạt động

ngân hàng và các hành vi cố ý làm trái quy định pháp luật nhằm trục lợi cho các

NHTM.

- Việc quản lý, giám sát của NHNN và Chính phủ chưa hiệu quả, năng lực

thanh tra, giám sát của NHNN còn yếu. Hầu hết nội dung giám sát của cơ quan quản lý

chỉ mang tính định lượng mà chưa có những nhận định mang tính định tính về mức độ

rủi ro và khả năng quản trị rủi ro của các NHTM.

2.4.3.2. Nguyên nhân từ phía các NHTM Việt Nam

- Các NHTM chưa chủ động tự tái cấu trúc để tự hoàn thiện và phát triển.


63

- Nợ xấu của các NHTM chưa được xác định, đo lường và phân tích đầy

đủ. Ngoài ra, các NHTM cũng chưa thực sự nghiêm túc chấp hành những quy định về

cho vay và đảm bảo an toàn trong hoạt động tín dụng nên nguy cơ phát sinh nợ xấu vẫn

còn tiếp diễn.

- Trình độ và năng lực của các cấp lãnh đạo cũng như công nhân viên còn

nhiều hạn chế, đặc biệt trong tiếp thu cái mới.

- Cơ chế khuyến khích, đãi ngộ và sức mạnh tài chính hiện tại còn kém nên

khả năng thu hút nhân tài để chuyển giao công nghệ và kinh nghiệm quản lý từ bên

ngoài chưa cao.

- Các NHTM chưa nỗ lực trong việc phát triển sản phẩm, dịch vụ mới,

chưa tìm ra hướng đi riêng trong hoạt động kinh doanh. Ngoài ra, các ngân hàng chưa

thực sự chú trọng đến việc thay đổi hướng kinh doanh theo xu hướng của các ngân

hàng hiện đại trên thế giới là phát triển các dịch vụ phi tín dụng, giảm dần sự phụ thuộc

vào hoạt động tín dụng để phát triển an toàn, bền vững và hiệu quả hơn.


Trong chương 2, trên cơ sở vận dụng khung lý thuyết được xây dựng trong

chương 1, luận án khái lược thực trạng hoạt động các NHTM Việt Nam thông qua

các mặt: vốn điều lệ và tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu, tình hình hoạt động kinh doanh,

kết quả hoạt động kinh doanh của các NHTM Việt Nam.

Tiếp theo, luận án tập trung phân tích, đánh giá thực trạng tái cấu trúc hệ

thống NHTM Việt Nam. Trong đó, luận án đã đề cập đến các nội dung: tái cấu trúc


64

tài chính, tái cấu trúc hoạt động kinh doanh, tái cấu trúc hệ thống quản trị, tái cấu

trúc sở hữu.

Trên cơ sở phân tích thực trạng tái cấu trúc hệ thống NHTM Việt Nam, Luận

án khái quát các kết quả đạt được trong quá trình tái cấu trúc, hàng loại các biện

pháp đã được thực thi, tình hình hoạt động của các NHTM bước đầu được cải thiện

về nhiều mặt.

Tái cấu trúc hệ thống NHTM của một quốc gia là chặng đường dài, vì vậy

hoạt động tái cấu trúc hệ thống NHTM tại Việt Nam tính đến năm 2012 vẫn còn

những tồn tại nhất định. Luận án đã nhận diện bảy mặt còn hạn chế và hai nhóm

nguyên nhân hạn chế trong quá trình tái cấu trúc hệ thống NHTM Việt Nam.

Những kết quả đạt được trong chương 2 là cơ sở khoa học thực tiễn cho các

giải pháp tái cấu trúc hệ thống NHTM Việt Nam đến 2020.

CHƯƠNG 3

GIẢI PHÁP TÁI CẤU TRÚC

HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM

Với bất kỳ quốc gia nào, sự ổn định và lành mạnh của hệ thống ngân hàng

luôn giữ vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế. Cuộc khủng hoảng tài

chính và suy giảm kinh tế toàn cầu kéo dài từ năm 2008 và đến nay vẫn còn để lại


65

hậu quả nặng nề ở nhiều nước, đặc biệt là ở Mỹ có nguyên nhân chính từ sự yếu

kém của hệ thống NHTM, điều đó buộc các quốc gia phải quan tâm, đánh giá lại

toàn bộ hoạt động của các ngân hàng. Việc tái cấu trúc hệ thống NHTM đã trở nên

phổ biến và cấp thiết ở mỗi quốc gia, trong đó có Việt Nam nhằm đảm bảo cho các

ngân hàng thích nghi được với nhu cầu phát triển mới trong bối cảnh nền kinh tế thế

giới đầy biến động.

Trên cơ sở lý luận chung về tái cấu trúc hệ thống NHTM và thực trạng hoạt

động của hệ thống NHTM Việt Nam từ 2008 đến 2012 tại chương 2, có thể khẳng

định nền kinh tế cũng như hệ thống NHTM Việt Nam đã cơ bản vượt qua cơn

khủng hoảng tài chính toàn cầu trong dầu thế kỷ 21. Tuy nhiên, những hệ lụy của

cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu và sự yếu kém trong quản lý điều hành vĩ mô

cũng như vi mô đã dẫn đến nhiều vấn đề bất ổn trong lĩnh vực ngân hàng nói chung

và hệ thống NHTM Việt Nam nói riêng, điều này cho thấy cần thiết phải tái cấu trúc

hệ thống NHTM Việt Nam.

Giải pháp tái cấu trúc hệ thống NHTM Việt Nam được thiết lập trên cơ sở lý

luận chung về tái cấu trúc hệ thống NHTM, thực trạng hoạt động của NHTM Việt

Nam cũng như chiến lược và định hướng phát triển ngành ngân hàng Việt Nam đến

năm 2020.

3.1. Chiến lược và định hướng phát triển ngành ngân hàng Việt Nam đến

năm 2020

3.1.1. Chiến lược và định hướng phát triển kinh tế xã hội Việt Nam đến

năm 2020

Lịch sử phát triển của hệ thống ngân hàng gắn liền với sự phát triển của nền

kinh tế hàng hóa. Sự phát triển hệ thống ngân hàng thương mại đã có tác động rất lớn

và quan trọng đến quá trình phát triển của nền kinh tế hàng hoá,


66

Trong 10 năm thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 2001-2010,

ViệtNam đã tranh thủ thời cơ, thuận lợi, vượt qua nhiều khó khăn, thách thức, nhất

lànhững tác động tiêu cực của hai cuộc khủng hoảng tài chính - kinh tế khu vực

vàtoàncầu, đạt được những thành tựu to lớn và rất quan trọng, đất nước đã ra khỏitình

trạng kém phát triển, bước vào nhóm nước đang phát triển có thu nhập trungbình.

Để đạt được mục tiêu tổng quát và các mục tiêu cụ thể, chúng ta phải

thựchiện đồng bộ rấtnhiều giải pháp trong đó Chiến lược đã đề ra ba bước đột phá:

Một là, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa,

trọng tâm là tạo lập môi trường cạnh tranh bình đẳng và cải cách hành chính.

Hai là, phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng

cao, tập trung vào việc đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục quốc dân; gắn kết

chặt chẽ phát triển nguồn nhân lực với phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ.

Ba là, xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, với một số công trình

hiệnđại, tập trung vào hệ thống giao thông và hạ tầng đô thị lớn.

Về các định hướng phát triển, có thể nói tái cấu trúc nền kinh tế, chuyển đổi

mô hình tăng trưởng, phát triển các lĩnh vực xã hội hài hòa với phát triển kinh tế và

bảo vệ môi trường là những tư tưởng quan trọng nhất cũng là những nét mới trong tư

duy phát triển.Chính vì vậy, tại Hội nghị lần thứ ba Ban chấp hành Trung ương

Đảng khóa XI (từ 6 đến 10/10/2011), đã xác định rõ: “Đổi mới mô hình tăng trưởng

và cơ cấu lại nền kinh tế, nâng cao chất lượng, hiệu quả phát triển kinh tế nhanh,

bền vững. Chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ chủ yếu phát triển theo chiều rộng

sang phát triển hợp lý giữa chiều rộng và chiều sâu, vừa mở rộng quy mô vừa chú

trọng nâng cao chất lượng, hiệu quả, tính bền vững. Thực hiện cơ cấu lại nền kinh

tế”. Trong đó, 3 lĩnh vực trọng tâm cần tái cấu trúc được đưa ra là:

Một là, tái cấu trúc đầu tư với trọng tâm là đầu tư công;

Hai là, tái cấu trúc lại thị trường tài chính với trọng tâm là tái cấu trúc hệ

thống NHTM và các tổ chức tài chính;


67

Ba là, tái cấu trúc doanh nghiệp mà trọng tâm là các tập đoàn kinh tế và

tổng công ty nhà nước.

3.1.2. Chiến lược, định hướng phát triển ngành Ngân hàng Việt Nam đến

năm 2020

Trải qua hơn 20 năm đổi mới và phát triển, ngành Ngân hàng Việt Nam

đãđạt được những kết quả nhất định, song trong thời gian tới cần phải tập trung

phấnđấunâng cao năng lực tài chính và năng lực hoạt động bắt kịp tốc độ phát triển

củangânhàng một số nước phát triển trong khu vực. Chiến lược phát triển ngành

ngânhàngViệt Nam đến năm 2020: Việt Nam phải đảm bảo phát triển một hệ

thốngngân hàng vững mạnh, cạnh tranh và năng động, hỗ trợ và đóng góp tích cựcvào

sự phát triển của nền kinh tế. Đồng thời phải tiến tới một nền tảng công nghệngân hàng

sẵn sàng đốimặt với những thách thức của tự do hóa và toàn cầuhóa.

Định hướng phát triển ngành Ngân hàng Việt Nam đến năm 2020 theo Quyết

định số 112/2006/QĐ-TTg như sau:

- Đổi mới tổ chức và hoạt động của NHNN để hình thành bộ máy tổ chức

tinh gọn, chuyên nghiệp, có đủ nguồn lực, năng lực xây dựng và thực thi chính sách

tiền tệ theo nguyên tắc thị trường dựa trên cơ sở công nghệ tiên tiến, thực hiện các

thông lệ, chuẩn mực quốc tế về hoạt động NHTW, hội nhập với cộng đồng tài chính

quốc tế, thực hiện có hiệu quả chức năng quản lý nhà nước trên lĩnh vực tiền tệ và hoạt

động ngân hàng, đồng thời tạo nền tảng đến sau năm 2010 phát triển NHNN trở thành

NHTW hiện đại, đạt trình độ tiên tiến của các NHTW trong khu vực châu Á.

- Xây dựng và thực thi có hiệu quả CSTT nhằm ổn định giá trị đồng tiền,

kiểm soát lạm phát, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, tăng trưởng kinh tế và thực hiện

thắng lợi công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Điều hành tiền tệ, lãi suất

và tỷ giá hối đoái theo cơ chế thị trường thông qua sử dụng linh hoạt, có hiệu quả các

công cụ CSTT gián tiếp. Ứng dụng công nghệ thông tin, mở rộng nhanh các hình thức

thanh toán không dùng tiền mặt và thanh toán qua ngân hàng. Nâng dần và tiến tới thực

hiện đầy đủ tính chuyển đổi của đồng tiền Việt Nam. CSTT tạo điều kiện huy động và


68

phân bổ có hiệu quả các nguồn lực tài chính. Kết hợp chặt chẽ CSTT với chính sách tài

khoá để định hướng và khuyến khích công chúng tiết kiệm, đầu tư và phát triển sản

xuất kinh doanh.

- Cải cách căn bản, triệt để và phát triển toàn diện hệ thống các TCTD theo

hướng hiện đại, hoạt động đa năng để đạt trình độ phát triển trung bình tiên tiến trong

khu vực ASEAN với cấu trúc đa dạng về sở hữu, về loại hình TCTD, có quy mô hoạt

động lớn hơn, tài chính lành mạnh, đồng thời tạo nền tảng xây dựng được hệ thống các

TCTD hiện đại, đạt trình độ tiên tiến trong khu vực Châu Á, đáp ứng đầy đủ các chuẩn

mực quốc tế về hoạt động ngân hàng, có khả năng cạnh tranh với các ngân hàng trong

khu vực và trên thế giới.

- Bảo đảm các TCTD, kể cả các TCTD nhà nước hoạt động kinh doanh

theo nguyên tắc thị trường và vì mục tiêu chủ yếu là lợi nhuận. Phát triển hệ thống

TCTD hoạt động an toàn và hiệu quả vững chắc dựa trên cơ sở công nghệ và trình độ

quản lý tiên tiến, áp dụng thông lệ, chuẩn mực quốc tế về hoạt động ngân hàng

thương mại. Phát triển và đa dạng hóa các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng, đặc biệt là huy

động vốn, cấp tín dụng, thanh toán với chất lượng cao và mạng lưới phân phối

phát triển hợp lý nhằm cung ứng đầy đủ, kịp thời, thuận tiện các dịch vụ, tiện ích ngân

hàng cho nền kinh tế trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Hình

thành thị trường dịch vụ ngân hàng, đặc biệt là thị trường tín dụng cạnh tranh lành

mạnh, bình đẳng giữa các loại hình TCTD, tạo cơ hội cho mọi tổ chức, cá nhân có nhu

cầu hợp pháp, đủ khả năng và điều kiện được tiếp cận một cách thuận lợi các dịch vụ

ngân hàng. Ngăn chặn và hạn chế mọi tiêu cực trong hoạt động tín dụng.

- Tiếp tục đẩy mạnh cơ cấu lại hệ thống ngân hàng. Tách bạch tín dụng

chính sách và tín dụng thương mại trên cơ sở phân biệt chức năng cho vay của ngân

hàng chính sách với chức năng kinh doanh tiền tệ của NHTM. Bảo đảm quyền tự chủ,

tự chịu trách nhiệm của TCTD trong kinh doanh. Tạo điều kiện cho các TCTD trong

nước nâng cao năng lực quản lý, trình độ nghiệp vụ và khả năng cạnh tranh. Bảo đảm

quyền kinh doanh của các ngân hàng và các tổ chức tài chính nước ngoài theo các cam


69

kết của Việt Nam với quốc tế. Gắn cải cách ngân hàng với cải cách doanh nghiệp, đặc

biệt là doanh nghiệp nhà nước. Tiếp tục củng cố, lành mạnh hoá và phát triển các ngân

hàng cổ phần; ngăn ngừa và xử lý kịp thời, không để xảy ra đổ vỡ ngân hàng ngoài sự

kiểm soát của NHNN đối với các TCTD yếu kém.

Hoạt động của NHTM luôn được xem là huyết mạch của nền kinh tế nên cần

phải được quan tâm một cách đặc biệt. Từ năm 2012, kinh tế thế giới đã có dấu hiệu

phục hồi nhưng vẫn còn nhiều diễn biến khó lường, kinh tế vĩ mô trong nước đang gặp

nhiều khó khăn, tiềm ẩn nhiều rủi ro, thị trường bị thu hẹp. Những bất ổn của thị

trường tác động trực tiếp đến nền kinh tế và tạo nên những thách thức lớn đối với hệ

thống NHTM, đồng thời đặt ra yêu cầu cấp thiết trong tái cấu trúc hệ thống NHTM.

3.2. Định hướng, lộ trình tái cấu trúc hệ thống NHTM Việt Nam

3.2.1. Mục tiêu tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam

Tái cấu trúc hệ thống NHTM Việt Nam đến năm 2020 hướng tới các mục

tiêu sau:

Một là,lành mạnh hóa tình hình tài chính và củng cố năng lực hoạt động của

các NHTM. Cải thiện mức độ an toàn và hiệu quả hoạt động của NHTM. Nâng cao trật

tự, kỷ cương và nguyên tắc thị trường trong hoạt động ngân hàng. Như vậy, mục tiêu

trước hết trong quá trình tái cấu trúc hệ thống NHTM là nhằm hồi sinh hệ thống ngân

hàng, vực dậy hệ thống ngân hàng yếu kém, lấy lại niềm tin truyền thống vốn có của

ngành ngân hàng.

Hai là,tái cấu trúc căn bản, triệt để và toàn diện hệ thống NHTM Việt Nam

để đến năm 2020 phát triển được hệ thống NHTM đa năng theo hướng hiện đại, hoạt

động an toàn, hiệu quả vững chắc. Như vậy, kế tiếp mục tiêu hồi sinh hệ thống NHTM

là phát triển hệ thống NHTM hiện đại.

Ba là,nâng tầm phát triển hệ thống NHTM Việt Nam đa dạng về sở hữu, quy

mô, loại hình có khả năng cạnh tranh lớn hơn ngang tầm với các nước trong khu vực và

quốc tế dựa trên nền tảng công nghệ, quản trị ngân hàng tiên tiến phù hợp với thông lệ,


70

chuẩn mực quốc tế về hoạt động ngân hàng nhằm đáp ứng tốt hơn nhu cầu về dịch vụ

tài chính, ngân hàng của nền kinh tế.

3.2.2. Định hướng tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam

Tái cấu trúc hệ thống NHTM Việt Nam cần thực hiện theo nhóm ngân hàng,

gồm có: nhóm NHTMNN (bao gồm NHTM nhà Nước nắm cổ phần chi phối) và nhóm

NHTMCP cổ phần. Việc phân chia này xuất phát từ đặc điểm riêng của từng nhóm

NHTM về nhiệm vụ, chức năng.

- Đối với các NHTMNN: tiếp tục nâng cao vai trò, vị trí chi phối của các

NHTMNN; bảo đảm các NHTMNN là lực lượng chủ lực của hệ thống các tổ chức tín

dụng, có quy mô lớn, hoạt động an toàn, hiệu quả và có năng lực quản trị, khả năng

cạnh tranh trong nước và quốc tế. Phấn đấu đến năm 2020 trên 50% cácNHTMNN đạt

trình độ khu vực về quy mô, quản trị, công nghệ và khả năng cạnhtranh.

- Đối với các NHTM cổ phần: Chấn chỉnh, sắp xếp lại các NHTMCP để

bảo đảm hoạt động an toàn, lành mạnh, hiệu quả, đúng pháp luật và cùng với các

NHTMNN giữ cho hệ thống các tổ chức tín dụng ổn định và phát triển vững chắc.

Trên cơ sở đánh giá thực trạng tài chính, hoạt động và quản trị, đặc biệt là

chất lượng tài sản, công nợ, vốn tự có và mức độ an toàn của từng NHTM (cả 2

nhóm NHTM nhà nước và cổ phần), thực hiện phân loại thành 3 loại:

- NHTM loại A, là các ngân hàng lành mạnh;

- NHTM loại B, là các ngân hàng trung bình;

- NHTM loại C, là các ngân hàng yếu kém.

3.2.3. Lộ trình tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam

Luận án đề xuất lộ trình thực hiện tái cấu trúc hệ thống NHTM Việt Nam

như sau:

- Giai đoạn 1, từ năm 2013 đến 2015

Trong giai đoạn 1, các ngân hàng xếp loại A và B sẽ tự tái cấu trúc về tài

chính, hoạt động kinh doanh, hệ thống quản trị trên cơ sở hướng dẫn và sự giám sát của

Ủy Ban tái cấu trúc. Đưa ra tiêu chuẩn chọn một số NHTMNN loại A đạt các tiêu


71

chuẩn tốt nhất để có biện pháp hỗ trợ xây dựng thành NHTM hàng đầu theo các tiêu

chuẩn khu vực. Các ngân hàng xếp loại C sẽ phải sắp xếp lại và cơ cấu lại (bắt buộc

phải sáp nhập) theo chương trình tái cấu trúc chung do Ủy Ban tái cấu trúc hệ thống

ngân hàng thiết lập.


Sau khi các ngân hàng loại A và B đã tự tái cấu trúc, tiếp tục rà soát lại và tái

xếp loại. Các ngân hàng không nâng hạng hay tụt hạng sau khi đã tự tái cấu trúc sẽ tiếp

tục tái cấu trúc theo chương trình chung. Tiếp tục giám sát, củng cố tình hình tài chính,

hoạt động và hệ thống quản trị của các ngân hàng đã sắp xếp lại ở giai đoạn 1.


Đánh giá tình hình hoạt động của hệ thống NHTM về mọi mặt sau 2 giai

đoạn tái cấu trúc để đảm bảo không còn ngân hàng yếu kém. Cương quyết xử lý

NHTM yếu kém còn tồn đọng. Tiếp tục củng cố, nâng cao chất lượng của hệ thống

NHTM.

3.3. Giải pháp tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam

Tái cấu trúc hệ thống NHTM Việt Nam thực sự là cần thiết, xuất phát từ yêu

cầu phát triển kinh tế xã hội của Quốc gia, xuất phát từ thực trạng của hệ thống NHTM

Việt Nam và xuất phát từ chiến lược và định hướng phát triển hệ thống ngân hàng. Để

chương trình tái cấu trúc hệ thống NHTM Việt Nam thành công, xây dựng hệ thống

ngân hàng vững mạnh, hướng tới các tiêu chuẩn tiên tiến của khu vực và thế giới cần

thực hiện hàng loạt các giải pháp quyết liệt và đồng bộ.

Trên cơ sở phân tích những tồn tại trong quá trình tái cấu trúc hệ thống

NHTM Việt Nam, định hướng, lộ trình tái cấu trúc, kết hợp với vận dụng kinh nghiệm

quốc tế, luận án đề xuất hai nhóm giải pháp chính:

3.3.1. Nhóm giải pháp vĩ mô

Nhóm các giải pháp vĩ mô tập trung vào giải quyết việc tổ chức thực hiện

quá trình tái cấu trúc, đây là khâu rất quan trọng, giúp cho việc tái cấu trúc hệ thống

NHTM thực hiện đúng lộ trình, đúng hướng, tiết kiệm chi phí.


72

- Ngân hàng Nhà nước tổ chức xây dựng và tổ chức thực hiện chương

trình tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam: Là ngân hàng của các

ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thực hiện tổ chức quá trình tái cấu trúc hệ

thống NHTM. Trên cơ sở nhận diện những yếu kém của hệ thống NHTM Việt Nam,

NHNN đề xuất với Chính phủ về chương trình tái cấu trúc hệ thống NHTM.

- Hoàn thiện môi trường pháp lý: Môi trường pháp lý hoàn chỉnh sẽ tạo

điều kiện cho quá trình tái cấu trúc hệ thống NHTM Việt Nam thuận lợi, đạt mục tiêu

đề ra. Ủy ban tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại tổ chức rà soát hệ thống văn

bản pháp lý điều chỉnh hoạt động ngân hàng và trên cơ sở đó làm đầu mối và cùng với

các cơ quan có liên quan từng bước hoàn thiện môi trường pháp lý. Hoàn thiện môi

trường pháp lý điều chỉnh hoạt động của các ngân hàng theo hướng đầy đủ, đồng bộ và

phù hợp với thông lệ và chuẩn mực quốc tế, đồng thời vẫn giữ được những đặc thù của

nền kinh tế Việt Nam, tạo môi trường thông thoáng cho các NHTM Việt Nam. Đồng

thời, nâng cao hiệu lực quản lý nhằm đảm bảo thống nhất và đồng bộ trong hệ thống

pháp luật chi phối hoạt động của các NHTM.

- Cổ phần hóa sâu và rộng các ngân hàng thương mại Nhà nước: Ngân

hàng lớn nhất Việt Nam - Agribank cần được thực hiện cổ phần hóa vào thời điểm

thích hợp, nhưng vẫn phải đảm bảo Nhà nước nắm giữ cổ phần chi phối vì hoạt động

của ngân hàng này là trụ cột tài chính đối với lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, nông

dân theo đề án tái cơ cấu nền kinh tế.

Hoạt động của Agribank chưa hiệu quả, nợ xấu cao nhất trong các

NHTMNN, vì vậy cần thiết phải cổ phần hóa để có thể cải thiện tình hình hình hoạt

động của ngân hàng. Khi Nhà nước nắm 100% vốn của Agribank sẽ tạo ra tư tưởng ỷ

lại, cơ chế bao cấp vẫn được duy trì nên hoạt động của Ngân hàng sẽ kém hiệu quả,

nhiều vụ tham ô chiếm đoạt tài sản gây mất vốn Nhà nước, gây mất lòng tin của toàn

xã hội.

Tuy nhiên, trước khi cổ phần hóa, Ngân hàng cần được tái cấu trúc lại, phấn

đấu giảm tỷ lệ nợ xấu xuống dưới 3% theo tiêu chuẩn phân loại nợ và chuẩn mực kế


73

toán của Việt Nam. Bên cạnh đó, đa dạng hóa các phương thức huy động vốn; kiểm

soát tăng trưởng tín dụng phù hợp với nguồn vốn về quy mô và cơ cấu kỳ hạn; từng

bước giảm tỷ lệ dư nợ tín dụng so với vốn huy động về mức không quá 90% đến năm

2015.

- Nâng cao vai trò định hướng, quản lý, giám sát của Ngân hàng nhà

nước và Chính phủ: NHNN cần thực hiện đánh giá thực trạng hoạt động của các

TCTD nói chung và NHTM nói riêng qua công tác thanh tra, giám sát ngân hàng. Tiếp

đến là phân loại các NHTM theo các loại: NHTM hoạt động tốt (loại A), NHTM hoạt

động trung bình (loại B) và NHTM yếu kém (loại C), từ đó có biện pháp tái cấu trúc

thích hợp.

Trong quá trình tái cấu trúc hệ thống ngân hàng, đôi khi NHNN cần tham gia

hỗ trợ sâu hơn để xử lý những vấn đề liên quan đến nhiều chủ thể khác nhau.

NHNN cần yêu cầu tất cả các NHTM chủ động rà soát, đánh giá thực trạng

và xây dựng phương án tái cấu trúc toàn diện các mặt tổ chức và hoạt động, tập trung

tăng cường năng lực tài chính đảm bảo vốn tự có đủ bù đắp rủi ro, đáp ứng tỷ lệ an

toàn vốn theo quy định và vốn điều lệ thực không thấp hơn mức vốn pháp định, xử lý

nợ xấu và nâng cao năng lực quản trị doanh nghiệp. Đồng thời, đôn đốc việc xử lý nợ

xấu, giám sát chặt chẽ quá trình bán, xử lý nợ xấu giữa các NHTM và Công ty quản lý

tài sản Việt Nam theo Đề án xử lý nợ xấu được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

- Tiếp tục phân loại các ngân hàng và thực hiện sáp nhập, giải thể đối

vớinhững ngân hàng yếu, kém: NHNN cần tiếp tục đánh giá, phân loại các NHTM.

NHNN chỉ đạo các NHTM hoạt động tốt và trung bình tự chủ xây dựng phương án tái

cấu trúc để phát triển theo hướng củng cố những mặt mạnh, chấn chỉnh những tồn tại,

yếu kém và nâng cao năng lực cạnh tranh, hiệu quả kinh doanh.

Thực hiện sáp nhập các NHTMNN (đã cổ phần hóa do nhà nước nắm cổ

phần chi phối) có nền tảng về tài chính, công nghệ và quản trị tốt để hình thành các

NHTM lớn, năng lực tài chính, năng lực quản trị, năng lực công nghệ tốt, từ đó làm


74

đầu kéo cho hệ thống NHTM Việt Nam, nâng cao năng lực cạnh tranh trong nước cũng

như trong khu vực.

- Từng bước nâng dần tỷ lệ sở hữu cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài

đối với các ngân hàng thương mại trong nước: Tăng tỷ lệ sở hữu nước ngoài đối với

ngân hàng sẽ khuyến khích đầu tư lớn của khối ngoại, đặc biệt là những định chế tài

chính quốc tế có uy tín. Các tổ chức tài chính quốc tế này với kinh nghiệm và nguồn

lực của họ (về con người, về quy trình quản trị rủi ro, về phát triển sản phẩm, về tiếp

cận thị trường vốn quốc tế) sẽ là nhân tố thúc đẩy phát triển hệ thống ngân hàng Việt

Nam.

Yếu điểm của ngân hàng Việt Nam là hiện có nhiều ngân hàng với quy mô

tương đối nhỏ và mô hình hoạt động không khác biệt nhau do đó cần từng bước nới

rộng tỷ lệ sở hữu (“Room”) cho các nhà đầu tư nước ngoài đối. Do các NHTM còn yếu

về nhiều mặt nên việc nới “Room” cho nhà đầu tư nước ngoài cần thực hiện thận trọng,

mỗi lần nới “Room” khoảng 5%. Sau đó cần theo dõi diễn biến và đánh giá kết quả của

lần nới “Room” trước đó trong khoảng 5 năm.

- Ngân hàng Nhà nước cần có quy định bắt buộc các ngân hàng thương

mại minh bạch thông tin và báo cáo tài chính đồng thời có chế tài mạnh mẽ đối với

những ngân hàng vi phạm quy định. Những giao dịch cổ phần, cổ phiếu cố ý thâu tóm

làm ảnh hưởng đến tình hình kinh tế - xã hội và gây mất ổn định cho hệ thống ngân

hàng cần phải có biện pháp chế tài mạnh như truy tố hình sự, … và bắt buộc phải bồi

thường thiệt hại nếu có gây ra cho ngân hàng.

- Phấn đấu hình thành một số ngân hàng thương mại đạt tiêu chuẩn

khuvực: Mục tiêu phấn đấu của ngành ngân hàng là đến năm 2015 hình thành được 1-

2 ngân hàng thương mại do Nhà nước nắm cổ phần chi phối đạt trình độ khu vực về

quy mô, quản trị, công nghệ và khả năng cạnh tranh trong khu vực.

Để đạt mục tiêu phấn đấu nói trên nếu để cho các NHTM tự thân xoay sở thì

khó có thể khả thi. Vì vậy, hoạt động M&A là một giải pháp khả thi khi các ngân hàng

hội đủ một số tiêu chí: tầm nhìn của lãnh đạo, ngân hàng, trình độ chuyên môn của cán


75

bộ nhân viên, quan điểm về sở hữu, sự tương đồng về văn hóa, mức độ cạnh tranh và

quy mô vốn, quy mô mạng lưới hoạt động.

Thực hiện M&A các NHTMNN (do nhà nước nắm cổ phần chi phối). Việc

M&A các NHTMNN (do nhà nước nắm cổ phần chi phối) nên thực hiện kết hợp, một

mặt để các NHTM thực hiện một cách tự nguyện (có định hướng của Ủy Ban tái cấu

trúc hệ thống ngân hàng thương mại), mặt khác cương quyết thực hiện M&A theo

chương trình (có sự can thiệp của Ủy ban tái cấu trúc NHTM).

- Tiếp tục thực hiện tái cấu trúc nền kinh tế: Để hỗ trợ cho công cuộc tái

cấu trúc hệ thống NHTM, trong thời gian tới, Chính phủ cần tiếp tục triển khai toàn diện

các giải pháp, thúc đẩy sự tham gia hiệu quả của các doanh nghiệp, các thành phần kinh

tế vào quá trình tái cơ cấu nền kinh tế; sớm hoàn thiện đề án tái cơ cấu đầu tư, mà trọng

tâm là đầu tư công; hoàn thiện quản lý đầu tư công, nhất là trong phân cấp quản lý và

xác định trách nhiệm người quyết định đầu tư, đồng thời có định hướng rõ đối với đầu

tư từ các nguồn lực khác; rà soát, phân loại toàn bộ danh mục công trình, dự án đang thi

công dở dang, tập trung đầu tư hoàn thành, xử lý cơ bản dứt điểm từ nay đến hết năm

2015; kiểm tra, rà soát lại thiết kế, dự toán các dự án, công trình, loại bỏ các hạng mục

không cần thiết, sử dụng vật liệu, thiết bị đắt tiền, lãng phí làm tăng tổng mức đầu tư bất

hợp lý; kiểm soát chặt chẽ và hạn chế việc xây dựng trụ sở cơ quan hành chính, xem xét

tiếp tục xây dựng trụ sở cấp xã thật sự cần thiết nhằm hạn chế tối thiểu rủi ro phát sinh

nợ xấu cho hệ thống NHTM.

3.3.2. Nhóm giải pháp từ phía các Ngân hàng thương mại Việt Nam

Nhóm giải pháp từ phía các NHTM Việt Nam (có tính chất vi mô) tậptrung

vào các biện pháp mà các NHTM cần thực hiện để tái cấu trúc vềtài chính, tái cấu trúc

về hoạt động, hệ thống quản trị.

Mỗi NHTM là một mắt xích trong hệ thống các TCTD, khi một mắt xích yếu

thì cả hệ thống chịu ảnh hưởng bất lợi. Chính vì vậy quá trình tái cấu trúc hệ thống

NHTM không thể thiếu sự nỗ lực tự tái cấu trúc của từng ngân hàng. Trong quá trình tự

tái cấu trúc NHTM cần thực hiện các nhóm giải pháp cụ thể sau:


76

- Nhóm giải pháp về tái cấu trúc tài chính, Để nâng cao năng lực tài

chính, các NHTM Việt Nam cần giải quyết trước mắt 3 vấn đề chính là tích cực xử lý

nợ xấu của các NHTM Việt Nam, cấu trúc lại vốn tự có của các NHTM Việt Nam, tăng

tỷ lệ lợi nhuận giữ lại, nâng cao khả năng sinh lời.

- Nhóm giải pháp về tái cấu trúc hoạt động kinh doanh

* Giải pháp về sản phẩm: đa dạng hóa và hoàn thiện sản phẩm dịch vụ hiện

có, phát triển dịch vụ ngân hàng tận nơi, phát triển dịch vụ ngân hàng trực tuyến, phát

triển dịch vụ mới, thâm nhập vào thị trường và thu hút khách hàng, mở rộng thị trường

và chăm sóc khách hàng.

* Giải pháp về nhân sự: tuyển dụng nguồn nhân lực đúng nhu cầu nhân lực

cho các đơn vị, xây dựng chính sách, quy trình tuyển dụng, lựa chọn tài năng để phát

hiện, thu hút cán bộ giỏi; cần có chương trình, kế hoạch đào tạo nhân viên theo hướng

chuyên sâu, áp dụng thành tựu công nghệ hiện đại. Thường xuyên mở các lớp ngắn hạn

có các chuyên gia đầu ngành nhằm cập nhật, trang bị kiến thức cho đội ngũ nhân viên

cấp cơ sở.

* Giải pháp về công nghệ: Ngày nay, khi mà các NHTM trong nước đã thực

sự tham gia vào “sân chơi quốc tế” với sự góp mặt của các ngân hàng nước ngoài cùng

với những bước tiến dài về công nghệ của họ đã giúp họ có ưu thế vượt trội về: Sự đa

dạng của dịch vụ phi tín dụng, chất lượng và tính tiện ích của sản phẩm. Thực tế đó đã

giúp các NHTM trong nước nhận thức được vai trò của công nghệ đối với sự phát triển

của ngân hàng nói chung và phát triển dịch vụ ngân hàng nói riêng nên các NHTM

trong nước đã có những bước đầu tư thích đáng cho việc phát triển và ứng dụng công

nghệ ngân hàng hiện đại. Thực tế đã chứng minh, khi ứng dụng thành công các công

nghệ tiên tiến sẽ giúp các ngân hàng nâng cao chất lượng và đa dạng hóa sản phẩm

dịch vụ, phát triển dịch vụ ngân hàng hiện đại, gia tăng tiện ích cho khách hàng, tăng

khả năng cạnh tranh trong môi trường hội nhập.

* Giải pháp về mô hình tổ chức hoạt động: Cần cấu trúc lại các phòng tác

nghiệp theo loại hình nghiệp vụ sang nhóm khách hàng và loại dịch vụ. Theo hướng


77

này về cơ bản hoạt động ngân hàng sẽ tổ chức lại thành khối ví dụ như khối dịch vụ

ngân hàng phục vụ doanh nghiệp, khối dịch vụ ngân hàng bán lẻ (tư nhân), khối dịch

vụ thị trường tài chính,… Với mô hình tổ chức được sắp xếp như trên sẽ khắc phục

được những mặt hạn chế đã được biểu lộ nhiều năm qua đó là: Kiểm soát được rủi ro

(rủi ro lãi suất, rủi ro thị trường khách hàng, …), nâng cao năng lực kiểm soát, phát

triển và nâng cao chất lượng dịch vụ, nâng cao trình độ nghiệp vụ một người biết nhiều

việc, tạo điều kiện trong việc bố trí sắp xếp tổ chức cán bộ.

- Nhóm giải pháp về tái cấu trúc hệ thống quản trị

* Tăng cường năng lực quản trị rủi ro: Thiết lập và triển khai hoạt động

quản trị chiến lược chuyên nghiệp, thông qua xác lập tính thống nhất về nhận thức

trong quản trị kế hoạch chiến lược và gắn kết mối quan hệ với kế hoạch kinh doanh

hàng năm. Xây dựng những quy trình cụ thể nhằm hình thành hoạt động quản trị chiến

lược chuyên nghiệp. Tăng cường và nâng cao chất lượng công tác dự báo, nghiên cứu

thị trường phục vụ cho công tác quản trị, điều hành nhằm phát triển dịch vụ phi tín

dụng.

- * Tiếp tục nâng cao năng lực quản trị rủi ro thị trường và tác nghiệp

theothông lệ quốc tế: Tách bạch triệt để chức năng nhiệm vụ giữa hai bộ phận

kinhdoanh và quản trị rủi ro. Nâng cao vai trò độc lập của hệ thống quản trị rủi ro,

từngbước áp dụng quản trị rủi ro theo định lượng và các mô hình kiểm nghiệm khủng

hoảng. Xây dựng hệ thống cảnh báo sớm và phát triển hệ thống công cụ, chương trình

phần mềm phục vụ công tác quản lý rủi ro thị trường, tác nghiệp theo chuẩn mực và

thông lệ quốc tế.


Trong chương 3, trên cơ sở thực trạng tái cấu trúc của các NHTM Việt Nam,

luận án đã thực hiện xây dựng hệ thống các giải pháp nhằm thúc đẩy tiến trình tái

cơ cấu hệ thống ngân hàng thương mại đến 2020.


78

Trước hết, luận án đã phân tích những cơ sở để xây dựng hệ thống giải pháp

thúc đẩy tiến trình tái cấu trúc hệ thống NHTM Việt Nam, đó là: lý luận chung về

tái cấu trúc hệ thống NHTM, tình trạng yếu kém của hệ thống NHTM Việt Nam;

chiến lược và định hướng phát triển kinh tế Việt Nam đến năm 2020; và sau cùng là

chiến lược và định hướng phát triển hệ thống NHTM đến 2020.

Luận án đã đề xuất 2 nhóm giải pháp nhằm đẩy mạnh quá trình tái cấu trúc

hệ thống NHTM Việt Nam đến năm 2020: giải pháp vĩ mô và giải pháp từ phía các

NHTM Việt Nam

Tái cấu trúc hệ thống NHTM Việt Nam đòi hỏi huy động nhiều nguồn lực,

cần sự phối hợp đồng bộ của các cơ quan chức năng vì vậy cần có cơ quan chuyên

nghiệp đứng ra điều phối chương trình tái cấu tái cấu trúc hệ thống NHTM Việt

Nam, chính vì vậy luận án đề xuất nhóm giải pháp vĩ mô với điểm nhấn là thành lập

Ủy ban tái cấu trúc hệ thống NHTM Việt Nam và những công việc Ủy ban này cần

thực hiện.

Trong nhóm giải pháp từ phía các NHTM Việt Nam tập trung vào các giải

pháp về tái cấu trúc tài chính, tái cấu trúc hoạt động kinh doanh, tái cấu trúc hệ

thống quản trị và tái cấu trúc sở hữu.

KẾT LUẬN

Mục tiêu nghiên cứu của luận án là hệ thống hóa lý luận về NHTM, tái cấu

trúc ngân hàng thương mại, phân tích thực trạng tái cấu trúc của các ngân hàng thương

mại Việt Nam và đề xuất giải pháp thúc đẩy tái cấu trúc NHTM Việt Nam trong thời

gian sắp tới, luận án đã thực hiện được những nội dung chủ yếu sau:

Một là, luận án đề đã tổng hợp cơ sở lý luận về tái cấu trúc hệ thống NHTM.

Trong đó, luận án đã đề cập đến khái niệm NHTM, chức năng của NHTM, phân loại

NHTM; khái niệm tái cấu trúc, lý do tái cấu trúc, nội dung tái cấu trúc gồm tái cấu trúc

tài chính, tái cấu trúc hoạt động kinh doanh, tái cấu trúc hệ thống quản trị và tái cấu


79

trúc sở hữu; kinh nghiệm quốc tế về tài cấu trúc hệ thống NHTM tại Mỹ, Hàn Quốc,

Trung Quốc và rút ra tám bài học kinh nghiệm trong quá trình tái cấu trúc đối với các

NHTM Việt Nam.

Hai là, trên cơ sở vận dụng khung lý thuyết được xây dựng trong chương 1,

luận án khái lược về quá trình hình thành và phát triển hệ thống NHTM Việt Nam, thực

trạng hoạt động của các NHTM Việt Nam và tiếp theo, luận án chủ yếu và tập trung

phân tích, đánh giá thực trạng tái cấu trúc của các NHTM Việt Nam thông qua bốn nội

dung gồm tái cấu trúc tài chính, tái cấu trúc hoạt động kinh doanh, tái cấu trúc hệ thống

quản trị và tái cấu trúc sở hữu.

Ba là, trên cơ sở thực trạng tái cấu trúc của các NHTM Việt Nam, luận án đã

đưa ra 2 nhóm giải pháp nhằm đẩy mạnh tiến trình tái cấu trúc của các NHTM Việt

Nam đến 2020 gồm: Nhóm giải pháp vĩ mô và giải pháp từ phía các NHTM Việt Nam.

Nhóm giải pháp vĩ mô tập trung tổ chức xây dựng và tổ chức thực hiện

chương trình tái cấu trúc hệ thống NHTM và những công việc cụ thể các cơ quan quản

lý nhà nước cần thực hiện. Nhóm giải pháp từ phía các NHTM tập trung vào các giải

pháp: tái cấu trúc tài chính, tái cấu trúc hoạt động kinh doanh, tái cấu trúc hệ thống

quản trị.

Tuy nhiên, tái cấu trúc hệ thống NHTM Việt Nam là một nội dung rất rộng

mà luận án chưa thể bao quát hết các vấn đề cần giải quyết. Những vấn đề luận án chưa

giải quyết được:

- Số liệu minh họa trong chương 2 chưa thật đầy đủ. Việc tiếp cận với số

liệu có nguồn tin cậy của tác giả không thuận lợi, do nhiều NHTM Việt Nam không

tuân thủ hoặc tuân thủ chưa đầy đủ yêu cầu công bố thông tin về tình hình hoạt động.

Chính vì vậy phần minh họa thực trạng tái cấu trúc hệ thống NHTM Việt Nam ở một

số nội dung chưa có đủ dẫn chứng cụ thể.

- Tiêu chuẩn của một ngân hàng sau khi được tái cơ cấu chưa có đề xuất cụ

thể.


80

- Phân tích tình hình hoạt động của nhóm ngân hàng thương mại nhà nước,

nhóm ngân hàng thương mại cổ phần để thực hiện xếp loại A, B, C, làm cơ sở cho việc

phân loại các NHTM Việt Nam để thực hiện theo lộ trình tái cấu trúc đã đề xuất chỉ

mới nêu được ý tưởng ban đầu. Những vấn đề chưa giải quyết nêu trên xuất phát từ

thiếu nguồn số liệu và khối lượng công việc đồ sộ. Vì vậy để giải quyết vấn đề này, tác

giả cần sự hợp tác và hỗ trợ của nhiều nhà nghiên cứu, nhiều chuyên gia lâu năm trong

lĩnh vực ngân hàng và bản thân các ngân hàng trong việc cung cấp thông tin sơ bộ cũng

như tham gia đóng góp ý kiến.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Cao Thị Ý Nhi, 2005, luận án tiến sĩ kinh tế Cơ cấu lại các ngân hàngthương

mại Nhà nước Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.

2. Lê Thị Tuấn Nghĩa, Phạm Mạnh Hùng, 2013, Tiếp tục tái cấu trúc hệ thốngngân

hàng Việt Nam, Tạp chí khoa học đào tạo ngân hàng số 128, 129.

3. Ngô Thị Bích Ngọc, Giải pháp đẩy mạnh tái cơ cấu ngân hàng thươngmại Việt

Nam trong tiến trình hội nhập quốc tế, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, 2007.


81

4. Nguyễn Hồng Sơn, Tái cấu trúc hệ thống ngân hàng: Kinh nghiệm quốc tế và

hàm ý về tư duy cho Việt Nam, Hội thảo quốc tếTái cấu trúc hệ thống ngân hàng:

Kinh nghiệm quốc tế và hàm ý cho Việt Nam, tháng 12 năm 2011.

5. Nguyễn Xuân Thành, Trần Thị Quế Giang, Đỗ Thiên Anh Tuấn, Nguyễn Đức

Mậu, 2012,Hợp nhất ba ngân hàng thương mại, Chương trình giảng dạy kinh tế

Fulbright.

6. Các NHTM Việt Nam (2008, 2009, 2010, 2011, 2012), Báo cáo thường

niênnăm 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, NHTM Việt Nam.

7. Chính phủ (2006), Nghị định số 141/2006/NĐ-CP vềban hành danh mụcmức

vốn pháp định của các tổ chức tín dụng.

8. Chính phủ (2009), Nghị định số 59/2009/NĐ-CP quy định vềtổ chức củangân

hàng thương mại.

9. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.2006,Đề án phát triển ngành ngân hàng đến

năm 2010 và định hướng đến năm 2020.

10. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (2011), Dự thảo chiến lược phát triển ngânhàng

Việt Nam 2011 đến 2020.

11. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (2011), Định hướng và giải pháp cơ cấu lại hệ

thống NHTM.

12. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (2008, 2009, 2010, 2011, 2012), Báo cáothường

niên.


Đh02.001 tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại việt nam

Documents