B u r s z t y n o w ep r z e m i a n yA m b e rM e t a m o rp h o s e s

Anna Sobecka

Bursztynowe przemianyAmber Metamorphoses

Międzynarodowe Stowarzyszenie BursztynnikówInternational Amber Association

Gdańsk 2016

Spis treści | Table of contents

Jubileusz 20-lecia Międzynarodowego Stowarzyszenia Bursztynników 9

20 Years of the International Amber Association 15

Bursztynowe przemiany 21

Amber Metamorphoses 28

Bibliografia | References 35

Katalog | Catalogue 37

Spis obiektów | List of objects 78

Na zdjęciu od lewej | From the left: Wojciech Kalandyk, Giedymin Jabłoński, Wiesław Gierłowski, Barbara Kosmowska-Ceranowicz, Mariusz Gliwiński. PAI-TIME, Warszawa 1999 r.

9

Jubileusz 20-lecia Międzynarodowego Stowarzyszenia Bursztynników

Międzynarodowe Stowarzyszenie Bursztynników (MSB) – organizacja zrzeszająca środowisko wytwórców i miłośników bursztynu bałtyckiego ma już dwadzieścia lat. W Gdańsku i w całym województwie pomor-skim działa wiele instytucji promujących ten wyjątkowy i charakterystyczny dla regionu materiał. Nasze Stowarzyszenie – a więc grupa osób działających na rzecz popularyzacji bursztynu – jest wśród nich naj-starsze i największe, integrując zarówno producentów, kolekcjonerów i artystów, jak i badaczy bursztynu.Geneza Stowarzyszenia BursztynnikówŚrodowisko skupione wokół organizowanych od 1994 roku targów najpierw mody, a następnie biżuterii, zdało sobie sprawę, że przy tak dużym rozwoju branży bursztynniczej, jaki miał miejsce w Polsce po prze-łomie roku 1989, potrzebna jest organizacja wspierająca spójne działania na rzecz promocji bursztynu, słu-żąca pomocą zarówno od strony organizacyjnej, jak i merytorycznej handlowcom, wytwórcom i artystom oraz kolekcjonerom bursztynu. Jedną z najważniejszych i nieocenionych postaci czynnie działających na rzecz konsolidacji środowiska była i wciąż jest Ewa Rachoń – jedna z pomysłodawców, a obecnie dyrektor największych na świecie targów bursztynu i biżuterii – Amberif. Na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku m.in. wraz z Giedyminem Jabłońskim, Tadeuszem Befingerem, Stanisławem Krzysztofem Jacobso-nem, Norbertem Naglem, Wiesławem Gierłowskim i Jackiem Leśniakiem działała ona na rzecz powstania najpierw profesjonalnych targów biżuterii, a potem także systemu rekomendacji firm. Niemal od początku w ramach targów zaczęto organizować konkursy mobilizujące artystów i firmy do rywalizacji w zakresie projektowania biżuterii. Pierwszym z nich był Mercurius Gedanensis (od 1995), następnie Amberif Design

Award, w którym Stowarzyszenie funduje Nagrodę Bursztynową (od 1997). Dwa lata po powstaniu targów Amberif branża, wspierana mocno przez naukowców różnych specjalności, odczuła potrzebę powołania odrębnej organizacji dbającej o konsolidację środowisk związanych zawodowo z bursztynem. To był po-czątek drogi do stworzenia z bursztynu polskiej marki, gdańskiego znaku jakości i promocji „magicznego kamienia” na całym świecie.

Zebranie założycielskie Stowarzyszenia Bursztynników odbyło się 27 lutego 1996 roku. Zachowała się lista z podpisami 27 członków założycieli. Na zebraniu obecnych było jednak znacznie więcej osób, które postanowiły przyglądać się temu, jak przebiegać będzie rozwój Stowarzyszenia, a pod koniec roku lista płacących składki obejmowała 59 nazwisk. Już na pierwszym zebraniu zatwierdzono statut zapropono-wany przez Wiesława Gierłowskiego, którego założenia, mimo pewnych korekt wprowadzanych w ciągu ostatnich 20 lat, aktualne są do dziś. Jego autor – historyk sztuki, ekonomista i znawca bursztynu – został też pierwszym prezesem Stowarzyszenia. Powołane w celu pielęgnowania świadomości kulturowej bursz-tynu bałtyckiego, rozpowszechniania wiedzy o jego walorach i zapewnienia mu wysokiej rangi na rynku kamieni jubilerskich, wspiera też współpracę pomiędzy osobami fizycznymi, wytwórcami i instytucja-mi prowadzącymi badania naukowe nad historią, wydobyciem czy wykorzystaniem bursztynu do celów

10

artystycznych1. Grupa osób szczególnie zaangażowanych w prace Stowarzyszenia, czyniła starania, by skonsolidować środowisko organizując różne spotkania branżowe czy Bale Bursztynnika z aukcjami charytatywnymi oraz, gdy było to potrzebne, pomoc dla poszkodowanych członków Stowarzyszenia, jak to miało miejsce po wybuchu gazu w firmie Dejwis.

Znak Stowarzyszenia przedstawiający drzewo i wpadające do wody krople bursztynu, z łacińską nazwą „Societas Succinorum in Polonia” w otoku, zaprojektował Giedymin Jabłoński. Odwoływanie się do tradycji Gdańskiego Towarzystwa Naukowego2, a także nacisk na badanie tradycji bursztynniczej regionu, genezy i właściwości samego bursztynu, wynikał z silnej reprezentacji świata nauki we władzach Stowarzyszenia. W pierwszych latach powołana do tego celu komisja pracowała intensywnie nad stworzeniem jednolitego systemu identyfikacji bursztynu bałtyckiego. Dążono do tego, by jak największa rzesza producentów stoso-wała w swych wyrobach naturalny sukcynit3. Czynione to jest poprzez wystawianie certyfikatów dla firm, które zobowiązują się do przestrzegania klasyfikacji kamieni jubilerskich z bursztynu bałtyckiego4, dobrych praktyk kupieckich oraz zakazu handlu bursztynem prasowanym i wszelakimi jego imitacjami. Firmy człon-ków Stowarzyszenia rekomendowane przez Stowarzyszenie mają prawo do używania znaku towarowego.Ważniejsze inicjatywy StowarzyszeniaW pierwszych latach istnienia Stowarzyszenia kładziono nacisk na promocję bursztynu i regionu oraz od samego początku dążono do utworzenia w Gdańsku Muzeum Bursztynu. Gdy przegląda się numery biuletynu „Bursztynisko”, który wydawany jest przez Stowarzyszenie od początku jego istnienia, dostrzec można intensyfikację działań lobbingowych, by wreszcie osiągnąć przychylność władz miasta, najpierw radnego – Krzysztofa Berethela, a potem samego Prezydenta Miasta Gdańska – Tomasza Posadzkiego. Główne zasługi w dążeniach do utworzenia Muzeum Bursztynu przypisać należy kolejnemu prezesowi – Wojciechowi Kalandykowi, ale także Wiesławowi i Gabrieli Gierłowskim, Ewie Rachoń oraz wielu innym członkom Stowarzyszenia. Powołana w 1998 roku przez nowego wówczas Prezydenta Miasta Gdańska – Pawła Adamowicza instytucja, jako oddział Muzeum Historycznego Miasta Gdańska, rozwijała się przy dużym wsparciu Stowarzyszenia. Pierwotnie członkowie Stowarzyszenia proponowali ulokowanie prze-kazanych zbiorów w Zielonej Bramie, tak jak to miało miejsce w XVIII wieku. Ostatecznie Miasto Gdańsk na siedzibę Muzeum Bursztynu przeznaczyło zabytkowy Zespół Przedbramia ulicy Długiej z Wieżą wię-zienną i Katownią.

W tym samym roku, dzięki przekazaniu przez Wojciecha Kalandyka licznych okazów bryłek bursz-tynu z wrostkami5, powstała też baza Muzeum Inkluzji przy Uniwersytecie Gdańskim. Muzeum pręż-nie rozwija się i udostępnia część swoich zbiorów zwiedzającym, od trzech lat w nowoczesnej aranżacji w budynku Wydziału Biologii na terenie kampusu w Oliwie. W roku 1998 z inicjatywy Stowarzyszenia Bursztynników powołana została też Krajowa Izba Gospodarcza Bursztynu, a angażujący się bardzo inten-sywnie w ugruntowanie pozycji tej nowej organizacji branżowej członkowie Stowarzyszenia pierwszym prezesem Izby wybrali ze swego grona Zbigniewa Strzelczyka.

1 Przytoczone założenia to sparafrazowany wyjątek ze Statutu Stowarzyszenia Bursztynników opublikowanego w: „Bursztynisko” 8, 1999.2 Członkowie założyciele odwoływali się do tradycji powstałego w 1743 roku w Gdańsku Towarzystwa Przyrodniczego noszącego łaciń-ska nazwę Societas Physicae Experimentalis. To XVIII-wieczne stowarzyszenie posiadało m.in. kolekcje okazów bursztynu pochodzących ze zbioru wybitnego uczonego gdańskiego – Jacoba Theodora Kleina. Niemieckie Societas od 1747 roku wydawało periodyk, w którym oma-wiane były także kwestie dotyczące pochodzenia bursztynu. Początkowo Towarzystwo miało swą siedzibę w Zielonej Bramie, dawnej rezy-dencji królów Polski, a od 1845 roku w kamienicy przylegającej do bramy Mariackiej, w której obecnie mieści się Muzeum Archeologiczne.3 Sukcynit to geologiczna nazwa bursztynu bałtyckiego.4 http://www.amber.org.pl/bursztyn/klasyfikacje-i-nazewnictwo.5 Wrostki to ciała obce (ciekłe, gazowe lub stałe) występujące w różnych żywicach kopalnych.

11

Przez kolejne lata branża bursztynnicza, ruch kolekcjonerski i produkcja przedmiotów artystycznych z bursztynem, rozwijały się bardzo intensywnie. Stowarzyszenie współpracując także z takimi instytu-cjami jak Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Muzeum Ziemi PAN w Warszawie czy nowo powołane Muzeum Bursztynu w Gdańsku włączało się w inicjatywy wystawiennicze i wydawnicze. Stowarzyszenie publikowało od początku wspomniany periodyk „Bursztynisko”, a w roku 1999 zostało partnerem nowego czasopisma branżowego „Polski Jubiler”. Zadbano także o wydawanie materiałów z sympozjów nauko-wych odbywających się od pierwszej edycji targów Amberif pod merytorycznym nadzorem prof. Barbary Kosmowskiej-Ceranowicz i Wiesława Gierłowskiego (Bursztyn 2005; 2010; 2016). Zainteresowanie przy-należnością do Stowarzyszenia Bursztynników wyrażało coraz więcej osób spoza Polski. Sankcjonując zaistniałe umiędzynarodowienie organizacji, w 2002 roku zmieniono nieznacznie statut, logo oraz nazwę – tak powstało Międzynarodowe Stowarzyszenie Bursztynników – International Amber Association.

Do ciekawszych inicjatyw MSB mobilizujących lokalną społeczność i popularyzujących bursztyn należało m.in. zorganizowane dwukrotnie sadzenie lasu bursztynowego ma terenach zniszczonych nie-legalnym wydobyciem, organizacja Dni Bursztynu podczas Jarmarku Dominikańskiego czy happeningi, takie jak odlanie ze srebra napisu „Solidarność” wykonanego z myślą o mającym powstać muzeum Soli-darności (Europejskie Centrum Solidarności), czy dekorowanie bursztynem złotej korony dla Gdańska. Mariusz Drapikowski i Wojciech Kalandyk zainicjowali też powstanie Bursztynowego Ołtarza w średnio-wiecznym kościele św. Brygidy w Gdańsku. Bursztyn jest więc dzięki Stowarzyszeniu obecny w różnych przestrzeniach publicznych miasta. MSB od lat jest też partnerem Pomorskiej Regionalnej Organizacji Turystycznej czy takich imprez jak Mistrzostwa Świata w Poławianiu Bursztynu organizowane w Jantarze oraz innych ośrodkach nadmorskich.

Ważną częścią działalności MSB jest konkurs Szkoła na Bursztynowym Szlaku, mający na celu po-pularyzację wiedzy o bursztynie i pobudzanie kreatywności wśród uczniów szkół. Nawiązując do staro-żytnych szlaków bursztynowych, którymi „złoto Bałtyku” podróżowało na południe Europy, ciesząc się tam ogromnym uznaniem, konkurs ma na celu odwołanie się do historii miast leżących na tych dawnych szlakach handlowych i podkreślanie kulturotwórczej roli bursztynu. MSB organizuje też wraz z Targami Gdańskimi i lokalną społecznością Święto Ulicy Mariackiej, która w tym roku odbędzie się po raz siódmy.

Działacze Stowarzyszenia byli też i wciąż są czynnymi członkami Światowej Rady Bursztynu, któ-ra została powołana w roku 2006 przez Prezydenta Miasta Gdańska – Pawła Adamowicza. Założenia programowe, organizacyjne i marketingowe projektu Gdańsk Światową Stolicą Bursztynu przygotowy-wał m.in. dr Sławomir Safarzyński, zaś pierwszym przewodniczącym rady został Wiesław Gierłowski. Władze i członkowie Stowarzyszenia wspierali też merytorycznie powstanie przygotowywanego w 2004 roku przez BBC filmu The Amber Time Machine6 czy anglojęzycznych publikacji o właściwościach burszty-nu (Kosmowska-Ceranowicz et al. 2011, Sobecka, Kosior 2013).

Stowarzyszenie współpracuje z instytutami badawczymi oraz uczelniami wyższymi7 celu jak najdo-skonalszego poznania bursztynu pod kątem chemicznym, geologicznym oraz artystycznym. Popularyzuje wiedzę o bursztynie poprzez organizację sympozjów, publikację książek i periodyku, ulotek, plakatów i filmów. Stowarzyszenie ma też stałe kontakty z Muzeami Bursztynu w Ribnitz-Damgarten i Kalinin-gradzie czy Muzeum Zamkowym w Malborku. Od lat organizuje też szkolenia i spotkania rzeczoznaw-ców, jak również, kilka razy do roku, kursy podstawowej wiedzy o bursztynie i warsztaty gemmologiczne. Stowarzyszenie wspiera branżę w wyjazdach na międzynarodowe targi biżuterii, organizuje zagraniczne

6 The Amber Time Machine (2004), reż. David Attenborough, BBC, Wielka Brytania.7 Partnerami MSB są Akademie Sztuk Pięknych w Gdańsku i w Łodzi. Stowarzyszenie współpracuje także z Uniwersytetem Gdańskim, Politechniką Gdańską i Państwowym Instytutem Geologicznym.

12

prezentacje kolekcji bursztynowych, uczestniczy corocznie w targach Amberif i Ambermart, Jubinale, Złoto Srebro Czas i innych. MSB organizowało i organizuje wspólne prezentacje biżuterii członków Stowa-rzyszenia na targach w Las Vegas, Orlando, Tokio, Osace, Pekinie, Bangkoku i Hong Kongu. Ludzie stowarzyszeniaStowarzyszenie liczy obecnie 326 członków zwyczajnych z 30 krajów świata oraz 9 członków honorowych8. Po Wiesławie Gierłowskim i Wojciechu Kalandyku kolejnymi prezesami Stowarzyszenia byli znani szero-ko w Polsce, a także poza jej granicami artyści-bursztynnicy: Mariusz Gliwiński i wspominany już Mariusz Drapikowski. W Zarządzie i organach pomocniczych, takich jak komisja rzeczoznawców, pracowało kilka-dziesiąt osób. Wymieniając nazwiska wybranych wiceprezesów i członków Zarządu oraz rzeczoznawców należy wspomnieć prof. Barbarę Kosmowską-Ceranowicz, Gabrielę Gierłowską, Dorotę Kos, Ewę Rachoń, dr Elżbietę Sontag, Janusza Dudnika, Stanisława Krzysztofa Jacobsona, Jacka Leśniaka, Lucjana Myrtę, Norberta Nagla, Adama Pstrągowskiego, Tadeusza Befingera, dr Małgorzatę Kucharską czy Ryszarda Ulińskiego9. Wszystkie te osoby poświęcały i poświęcają od wielu lat swój prywatny czas na działalność społeczną, by tworzyć podstawy uznawanej w tej chwili już na całym świecie klasyfikacji bursztynu, by na bieżąco monitorować rynek handlu surowcem i biżuterią, jak również by promować bursztyn z Gdań-ska daleko poza granicami Polski.

Już w pierwszych latach funkcjonowania Stowarzyszenia koniecznym okazało się zatrudnienie osoby prowadzącej i nadzorującej sprawy bieżące. Na przestrzeni lat pracownikami biura MSB byli m.in: Dorota Łubieńska, dr Jacek Bielak i Alicja Wiśniewska. W tej chwili w biurze prowadzonym już od 8 lat przez Michała Kosiora pracują łącznie trzy osoby (poza jego dyrektorem: Agnieszka Klikowicz-Kosior i Helena Makrenek). Wszyscy oni mieli i mają swój wkład w rozwój MSB. Nie można też zapomnieć wyjątkowej roli, jaką odegrał dla popularyzacji bursztynu i naszego Stowarzyszenia obecny wiceprezydent Miasta Gdań-ska – Piotr Kowalczuk, współpracujący przez lata z Targami Gdańskimi i „Polskim Jubilerem”, publikujący także w „Bursztynisku”.

Stowarzyszenie nadaje wyróżnienia osobom szczególnie zasłużonych dla promowania i badania bursz-tynu bałtyckiego. Nagrodę tę otrzymują osoby działające na rzecz popularyzacji bursztynu na różnych polach (naukowym, artystycznym, wytwórczym), w tym także osoby spoza Stowarzyszenia. Bursztynni-kami Roku wybrani zostali: Mariusz Drapikowski (1999), Jan Koteja (2000), Kazimieras Mizgiris (2001), Ewa Rachoń (2002), Adam Pstrągowski (2003), Wojciech Kalandyk (2004), Marek Gutowski (2005), Andrzej Wiszniewski (2006), Elżbieta Sontag (2007), Regina Kramarska (2008), Sławomir Fijałkowski (2009), Anna Sado (2010), Lucjan Myrta (2011), Mariusz Gliwiński (2012), Tomasz Mikołajczyk (2012), Gabriela Gierłowska (2013), Ryszard Uliński (2014) i Ewa Wagner-Wysiecka (2015). Honorowe miejsce wśród wyróżnionych zajmują dwie najważniejsze chyba postaci w historii Stowarzyszenia, które w roku 2000 zostały „Bursztynnikami Stulecia”. Są to: nieoceniona badaczka i popularyzatorka wiedzy o burszty-nie prof. Barbara Kosmowska-Ceranowicz oraz nieodżałowany Wiesław Gierłowski (1927-2016), z którego odejściem jeszcze wciąż trudno się nam pogodzić, ale którego wizję środowiska bursztynniczego, jako silnego, zorientowanego na przeszłość i przyszłość, wielu z nas chciałoby kontynuować.

8 Członkami honorowymi na przestrzeni lat, decyzją Walnych Zgromadzeń MSB zostali: Wiesław Gierłowski, Günter Krumbiegel, Barbara Kosmowska-Ceranowicz, Ryszard Mazurowski, Lucjan Myrta, Józef Nierzwicki, Ryszard Szadziewski, Michael Zobel oraz w tym roku Wojciech Jakubowski.9 Ryszard Uliński oraz Mariusz Gliwiński są osobami działającymi we władzach i komisjach Stowarzyszenia od same-go początku. Jednocześnie wchodzą także w skład obecnego Zarządu. Pozostali członkowie to: Marcin Buzalski, Mariusz Drapikowski, Maria Fijałkowska, Janusz Fudala, Michał Kosior, Jarosław Niedzielski, Anna Sobecka, Jacek Szwedo, Marcin Wesołowski, Lech Zdrojewski.

13

Osiągnięcia MSB i plany współpracyDwadzieścia lat temu członkowie założyciele Stowarzyszenia Bursztynników wierzyli, że uda im się stworzyć klasyfikację bursztynu bałtyckiego, że materiał ten dobrze promowany, z naciskiem na jego jakość, będzie doskonałym symbolem Gdańska, potrafili myśleć o upowszechnianiu wiedzy o bursztynie świadomie i długofalowo. Znaczną część założonych celów udało się osiągnąć. Stowarzyszenie przyczyniło się do powstania w Gdańsku Muzeum Bursztynu, Muzeum Inkluzji, a także strategii Gdańsk Światową Stolicą Bursztynu.

Sukcynit jest w tej chwili cenionym kamieniem jubilerskim certyfikowanym w najważniejszych laboratoriach gemmologicznych na świecie. Klasyfikacja stworzona w toku wieloletnich prac rzeczoznaw-ców MSB jest uznawana przez większość tych instytucji. Także znak Stowarzyszenia rozpoznawalny jest na wszystkich kontynentach dzięki uprawnionym do używania tego logo firmom rekomendowanym. Szczególny wkład w rozpropagowanie naszego znaku na terenie Chin ma marka Silver & Amber Adama Pstrągowskiego.

Choć w sprawie promocji bursztynu wydarzyło się w ostatnim dwudziestoleciu w Gdańsku bardzo wiele, wciąż jeszcze mamy sporo do zrobienia. Bez współdziałania wszystkich środowisk zadania takie, jak promocja wysokiej jakości biżuterii z bursztynem na całym świecie, czy stworzenie spójnego syste-mu szkolnictwa rzemieślniczego, może być utrudniona. Dlatego też niezmiernie istotna jest współpraca Stowarzyszenia z Miastem Gdańsk i koordynatorem do spraw bursztynu, a także z konsorcjum „Bursztyn – Skarb Polski”10, do którego powstania Stowarzyszenie, jako główny inicjator i autor programu meryto-rycznego, przyczyniło się w zasadniczy sposób. Tylko bowiem skonsolidowane siły mogą doprowadzić do zmiany, często dość jeszcze stereotypowego postrzegania bursztynu, a przede wszystkim do utworzenia w Gdańsku szkoły przygotowującej technicznie do wykonywania zawodu bursztynnika11. Stowarzyszenie dysponuje zarówno największą bazą wytwórców, jak i ekspertami mającymi duże doświadczenie w bada-niu oraz popularyzacji bursztynu, przygotowywaniu wystaw i konferencji naukowych.Nowa siedzibaW ostatnim czasie MSB poszerzyło zakres swej działalności. Zmiana siedziby z niewielkiego pokoju na dawnych terenach targowych, na lokal w centrum miasta, przy ulicy Warzywniczej, otworzyła nowe możliwości, w tym m.in. dała szansę organizacji wystaw i stworzenia miejsca spotkań osób zaintereso-wanych bursztynem. Wsparty finansowo przez Miasto Gdańsk zakup spektrofotometru12 otworzył szansę na wpisanie się w sieć laboratoriów gemmologicznych na świecie, ze specjalizacją w bursztynie. Dzięki tej inwestycji w MSB prowadzona jest komercyjna certyfikacja wyrobów z bursztynu, a także okazów natu-ralnych czy inkluzji. Możliwe jest też wykonywanie badań w celach naukowych oraz wspieranie działań na rzecz weryfikacji autentyczności bursztynu. W tej chwili siedziba Stowarzyszenia to już nie tylko biuro, ale także laboratorium i galeria MSB.

Pierwsza wystawa członków Międzynarodowego Stowarzyszenia Bursztynników, do której Rada Gale-rii zaprosiła wszystkich zainteresowanych, prezentowana była w nowej siedzibie MSB od marca do sierp-nia 2015 roku. Na finisaż ekspozycji przygotowany został dwujęzyczny katalog wystawy zatytułowany

10 Finansowany przez Ministerstwo Rozwoju program wsparcia branży jubilersko-bursztynniczej. Pierwsza edycja obejmowała działania w latach 2012–2015. W tej chwili rozstrzygają się kwestie drugiej edycji programu.11 Tradycja nauczania tej profesji w Gdańsku sięga późnego średniowiecza, kiedy to w 1477 roku powstał Cech Bursztynników zrzeszający mistrzów tego zawodu.12 Urządzenie umożliwiające przeprowadzenie badania transmisji światła przez próbkę wykonywanego w celu identyfikacji ma-teriału, a w praktyce weryfikacji autentyczności bursztynu i ewentualnie stopnia jego modyfikacji, jeśli takim był poddawa-ny. Analiza widma w średniej podczerwieni wykorzystywana jest w badaniach nad bursztynem od lat sześćdziesiątych XX wieku.

14

Bursztyn i forma | Amber and Form (Sobecka 2015). W minionym roku galeria gościła także wystawy zewnętrzne, takie jak: Amber Around the World, pomysłu Janusza Fudali, będącą ekspozycją prac polskich projektantów wykorzystujących tym razem różne żywice kopalne, a także Amber Chamber prezentującą biżuterię artystów zagranicznych, często po raz pierwszy, za namową kuratorki – Heidemarie Herb – pracujących z bursztynem bałtyckim.Wystawa jubileuszowaW marcu tego roku otworzyliśmy w galerii ekspozycję prac dwudziestu wyjątkowych twórców związa-nych z Międzynarodowym Stowarzyszeniem Bursztynników. Jubileusze skłaniają do podsumowań i prób uchwycenia przemian, które zachodzą. Tak jest też i w tym przypadku. Staraliśmy się, by prezentacja ta stała się wystawą przekrojową, pokazującą zarówno działalność artystów indywidualnych, jak i więk-szych firm zatrudniających projektantów. By uchwycić przemianę, jaka w ciągu tych ostatnich dwudziestu lat miała miejsce w twórczości poszczególnych osób, zaproponowałam pokazanie w przypadku każdego z wykonawców pracy dawnej i najnowszej. Stąd więc też i tytuł niniejszego opracowania – zwracającego uwagę na metamorfozy, jakim bursztyn bałtycki i wzornictwo przedmiotów z tym materiałem ulegało od ostatnich lat XX wieku do chwili obecnej.

Zaproponowany wybór twórców i ich prac jest bardzo różnorodny i prezentuje szeroki wachlarz wyrobów, od precyzyjnych technicznie dzieł jubilerskich, po prace nurtu etno, od biżuterii odwołującej się do tradycji, po nowoczesne, małe formy rzeźbiarskie. Przyjrzyjmy się więc bliżej metamorfozom, jakim bursztyn bałtycki ulegał w ostatnich dwudziestu latach.

15

20 Years of the International Amber Association

The International Amber Association (IAA), an organisation of Baltic amber manufacturers and en-thusiasts, is now 20 years old. In Gdańsk and Poland’s entire Pomorskie (Pomeranian) Region, there are many institutions which promote the region’s remarkable and characteristic material. Our Association – a group of people who work to promote amber – is the largest and oldest of these institutions, integrating amber manufacturers, collectors, artists and researchers alike.The Origin of the Amber AssociationThe amber community, centred around a trade show organised since 1994 to present first fashion and later jewellery, realised that given the dynamic development of the amber industry occurring in Poland after the breakthrough of 1989, there was a need for an organisation to support consistent action to promote amber, offering help in terms of both logistics and know-how to wholesalers and retailers, manufacturers, artists and collectors of amber. Ewa Rachoń – one of the initiators and currently the Project Director of Amberif, the world’s largest amber and jewellery trade show – has always been one of the most important and inva-luable individuals to actively work to consolidate the amber community. In the early 1990s, with Giedymin Jabłoński, Tadeusz Befinger, Stanisław Krzysztof Jacobson, Norbert Nagel, Wiesław Gierłowski and Jacek Leśniak among others, she worked to create first a professional jewellery trade fair and later also a recom-mendation system for companies. Almost since the beginning, competitions have been organised as part of Amberif to mobilise artists and companies to compete in jewellery design. The first one was Mercurius

Gedanensis (since 1995), then came the Amberif Design Award, in which the Association sponsors the Amber Prize (since 1997). Two years after Amberif was launched, the industry, strongly supported by researchers of various specialties, felt the need to establish a dedicated organisation to ensure the consolidation of am-ber professionals. This was the beginning of a path to create a Polish amber brand, a Gdańsk quality mark, and to promote the magic stone worldwide.

The founding meeting of the Amber Association was held on 27 February 1996. There still remains a list with the signatures of the 27 founding members. But the meeting was attended by many more people who decided to look on and see how the Association would grow and, towards the end of the year, the list of fee--paying members included 59 names. Already at the first meeting, the Charter the of Association proposed by Wiesław Gierłowski were adopted, with their assumptions still valid today, in spite of certain amend-ments introduced over the course of 20 years. The Charterts’ author Wiesław Gierłowski, an art historian, economist and amber expert, went on to become the Association’s first president. Established to cultivate a cultural awareness of Baltic amber, promote the knowledge about its assets and ensure its high standing in the gemstone market, the Association supports collaboration between private individuals, manufac-turers and institutions which research amber’s history, mining and use for artistic purposes1. A group of people especially involved in the Association’s work made efforts to consolidate the amber community by

1 The quoted principles are a paraphrased excerpt from the Charter of the Amber Association published in: “Bursztynisko” 8, 1999.

16

organising various professional meetings, Amber Balls with charity drives and, when necessary, by helping the Association’s members in need, as was the case after a gas explosion at the Dejwis company.

The Association’s logo, which depicts a tree and amber drops falling into water, with the Latin name “Societas Succinorum in Polonia” surrounding it, was designed by Giedymin Jabłoński. The reference to the tradition of the Gdańsk (Danzig) Research Society2, along with the emphasis on studying the region’s amber traditions and the origin and properties of amber as such, resulted from a strong representation of the world of sciencein the Association’s authorities. In the initial years, a dedicated commission worked intensively on creating a uniform system for Baltic amber identification. The objective was for as many manufacturers as possible to use natural succinite3 in their products. This is achieved by certificates issued for compa-nies which have undertaken to follow the classification of Baltic amber gemstones4, good trading practices and the ban on selling pressed amber or any amber imitations. Companies run by IAA members and recom-mended by the Association have the right to use the Association’s trademark.Major Initiatives of the AssociationThe Association’s first years saw an emphasis on promoting amber and the region and, since the very beginning, there have also been efforts to establish an amber museum in Gdańsk. Looking through the issues of “Bursztynisko” magazine, which has been published by the Association since its inception, one can see intensified lobbying in order to finally gain a favourable response from the city authorities, first from councillor Krzysztof Berethel and then the Mayor of Gdańsk Tomasz Posadzki himself. The main credit in the efforts to establish the Amber Museum goes to the Association’s next president, Wojciech Kalandyk, but also to Wiesław and Gabriela Gierłowski, Ewa Rachoń and many other members of the Association. Esta-blished in 1999 by the then recently elected Mayor of Gdańsk Paweł Adamowicz as a branch of the Gdańsk History Museum, the institution developed with immense support from the Association. Originally, the Association’s members suggested locating the donated collection in Gdańsk’s Green Gate, as was the case in the 18th century. Eventually, the City of Gdańsk dedicated the historic Długa Street Foregate Complex, with the Prison Tower and Torture Tower, to be the home of the Amber Museum.

In the same year, the numerous specimens of amber with inclusions5 donated by Wojciech Kalan-dyk made it possible to establish the base for the Museum of Inclusions at the University of Gdańsk. The Museum is developing dynamically and has been makingpart of its collection available to visi-tors, for three years now in a state-of-the-art display at the Biology Department, Gdańsk Oliwa Campus. In 1998, on the initiative of the Amber Association, the Polish Chamber of Amber Commerce was esta-blished, with the members of the Association involved very actively in consolidating the standing of this new trade organisation, electing Zbigniew Strzelczyk from among its ranks to be the Chamber’s first president.

Over the years that followed, the amber industry, the collecting movement and the manufacture of amber artefacts developed very dynamically. Collaborating with institutions such as the Museum of Archaeology in Gdańsk, the PAS Museum of the Earth in Warsaw or the newly established Amber Museum in Gdańsk, the Association participated in exhibiting and publishing initiatives. Since the begin-ning, the Association has been publishing the already mentioned “Bursztynisko” periodical, and in 1999

2 The founding members evoked the tradition of the Natural Science Society, established in 1743 in Gdańsk (Danzig), with the Latin name of Societas Physicae Experimentalis. This 18th-century society had, for example, amber specimens from the collection of the outstan-ding Gdańsk scientist Jacob Theodor Klein. Since 1747, the German Societas published a periodical which discussed matters including the origin of amber. Originally, the Society was located at the Green Gate, the former residence of the Kings of Poland, and from 1845 at a townhouse adjacent to the Mariacka Gate (Frauentor), currently home to the Museum of Archaeology.3 Succinite is the geological name of Baltic amber.4 http://www.amber.org.pl/english/amber/classification-of-baltic-amber-gemstones.5 Inclusions are foreign bodies (liquid, gaseous or solid) found in various fossil resins.

17

became a partner in a new industry magazine “Polski Jubiler” [Polish Jeweller]. Care was also taken to publish the proceedings from the scientific symposia held since Amberif ’s first edition under the supervi-sion of Prof. Barbara Kosmowska-Ceranowicz and Wiesław Gierłowski (Bursztyn 2005; 2010; 2016). Inte-rest in an Amber Association’s membership was expressed by more and more people from outside Poland. To legitimise the organisation’s newly acquired international character, in 2002 a slight change was made to its Chapter of Association, logo and name: this is how the International Amber Association came to be.

The more interesting initiatives of the IAA, which mobilised the local community and promoted amber, included: two campaigns organised to plant an amberforest in the areas damaged by illegal amber mining, the Amber Days at St Dominic’s Fair, Gdańsk, or happenings, such as casting the name “Solidar-ność” in silver for the forthcoming museum of Solidarity (the European Solidarity Centre), or decorating a gold crown with amber for Gdańsk. Mariusz Drapikowski and Wojciech Kalandyk initiated the construc-tion of an Amber Altar in the mediaeval St Bridget’s Church, Gdańsk. This way, the Association has ensu-red amber’s presence in various public spaces of the city. The IAA has for years been partnering with the Pomeranian Regional Tourist Organisation and events including the World Amber Fishing Championship organised in Jantar and other seaside resorts.

The School on the Amber Route competition is an important part of the IAA’s activities, as it promotes the knowledge of amber and stimulates creativity in school students. In reference to the ancient amber ro-utes by which “The Gold of the Baltic” travelled southward across Europe, enjoying great recognition there, the competition’s aim is to evoke the history of the cities located on these old trade routes and emphasise the cultural function of amber. With the MTG SA Gdańsk International Fair Co. and the local community, the IAA organises the Mariacka Street Festival, in its seventh edition this year already.

IAA activists have been active members of the World Amber Council, established in 2006 by the Mayor of Gdańsk Paweł Adamowicz. The programme, logistics and marketing principles of the Gdańsk World Capital of Amber project were developed by Dr Sławomir Safarzyński and others, with Wiesław Gierłowski as the first chairman of the Council. The IAA authorities and members also provided substantive input to the 2004

From the left | Od lewej: Jacek Bielak, Marek Trocha, Marek Juszczak, Ewa Rachoń, Wojciech Kalandyk, Elżbieta Sontag, Joanna Grążawska; St Dominic's Fair | Jarmark św. Dominika, Gdańsk, 2000 r.

18

BBC documentary The Amber Time Machine6 along with English language publications about the properties of amber (Kosmowska-Ceranowicz et al. 2011; Sobecka, Kosior 2013).

The IAA works with research institutes and universities7 worldwide to gain as exact a knowledge about amber as possible from the chemical, geological and artistic point of view. It promotes the knowledge of amber by organising symposia, publishing books and a periodical, leaflets, posters and films. The IAA is in permanent contact with the Amber Museums of Ribnitz-Damgarten and Kaliningrad, and the Castle Museum in Malbork. For years now, it has been organising expert training and meetings, as well as, several times a year, basic amber knowledge courses and gemmology workshops. The Association supports the amber industry in exhibiting at international jewellery trade shows, organises presentations of amber col-lections abroad, participates every year in Amberif and Ambermart, Jubinale, Gold Silver Time and more.The IAA has organised joint jewellery presentations by the Association’s members at the fair in Las Vegas, Orlando, Tokyo, Osaka, Beijing, Bangkok and Hong Kong.

The People of the IAAThe Association currently has 326 regular members from 30 countries and 9 honorary members8. After Wiesław Gierłowski and Wojciech Kalandyk, the IAA’s subsequent presidents were internationally cele-brated amber artists: Mariusz Gliwiński and the already mentioned Mariusz Drapikowski. Several dozen people have worked on the IAA’s Board and its auxiliary bodies, including the Expert Commission. When listing the names of selected vice-presidents, members of the Board and experts, one cannot fail to mention Prof. Barbara Kosmowska-Ceranowicz, Gabriela Gierłowska, Dorota Kos, Ewa Rachoń, Dr Elżbieta Sontag, Janusz Dudnik, Stanisław Krzysztof Jacobson, Jacek Leśniak, Lucjan Myrta, Norbert Nagel, Adam Pstrą-gowski, Tadeusz Befinger, Dr Małgorzata Kucharska and Ryszard Uliński9. For years now, all these indivi-duals have been dedicating their private time to voluntary work to lay the groundwork for the now globally recognised amber classification, to monitor the market for raw amber and amber jewellery on an ongoing basis, and to promote amber from Gdańsk far beyond the borders of Poland. Even in the IAA’s first years, it became necessary to employ someone to run and supervise its day-to-day affairs. Over the years, the IAA office was run by Dorota Łubieńska, Dr Jacek Bielak, Alicja Wiśniewska and others. Currently the office, which has been run for 8 years now by Michał Kosior, has a staff of 3 (apart from its director: Agnieszka Klikowicz-Kosior and Helena Makrenek). All of them have contributed to the development of the IAA.

6 The Amber Time Machine (2004), directed by David Attenborough, BBC, UK.7 The IAA partners include the Academies of Fine Arts in Gdańsk and Łódź. The Association also works with the University of Gdańsk, the Gdańsk University of Technology and the Polish Geological Institute.8 Over the years, the following have become honorary members by decision of the IAA General Meetings: Wiesław Gierłowski, Günter Krumbiegel, Barbara Kosmowska-Ceranowicz, Ryszard Mazurowski, Lucjan Myrta, Józef Nierzwicki, Ryszard Szadziewski, Michael Zobel and this year Wojciech Jakubowski.9 Ryszard Uliński and Mariusz Gliwiński have been active in the Association’s authorities and commissions since its very beginning. At the same time, they are part of the current IAA Board. The other members are: Marcin Buzalski, Mariusz Drapikowski, Maria Fijałkow-ska, Janusz Fudala, Michał Kosior, Jarosław Niedzielski, Anna Sobecka, Jacek Szwedo, Marcin Wesołowski, Lech Zdrojewski.

19

We must not forget the remarkable role played in promoting amber and our Association by the current Deputy Mayor of Gdańsk Piotr Kowalczuk, who has worked with MTG SA and “Polish Jeweller” for many years and published in “Bursztynisko”.

The IAA recognises individuals with outstanding contributions to Baltic amber promotion and re-search. The distinction is awarded to people who work to promote amber in various fields (science, art, production), including individuals who are not members of the IAA. The title of the Amber Personality of the Year has been awarded to: Mariusz Drapikowski (1999), Jan Koteja (2000), Kazimieras Mizgiris (2001), Ewa Rachoń (2002), Adam Pstrągowski (2003), Wojciech Kalandyk (2004), Marek Gutowski (2005), Andrzej Wiszniewski (2006), Elżbieta Sontag (2007), Regina Kramarska (2008), Sławomir Fijałkowski (2009), Anna Sado (2010), Lucjan Myrta (2011), Mariusz Gliwiński (2012), Tomasz Mikołajczyk (2012), Gabriela Gierłow-ska (2013), Ryszard Uliński (2014) and Ewa Wagner-Wysiecka (2015). A place of honour among the award winners is occupied by the two perhaps most important personalities in IAA history, who in 2000 re-ceived the titles of the Amber Personality of the Century: the inestimable amber researcher and promoter Prof. Barbara Kosmowska-Ceranowicz and the late lamented Wiesław Gierłowski (1927-2016), whose demise is still difficult to come to terms with, but whose vision of a strong amber community that looks both to the past and to the future many of us would like to continue.IAA Achievements and Partnership PlansTwenty years ago, the founding members of the Amber Association believed that they could develop a Baltic amber classification; that amber with good promotion, with emphasis on its quality, would be an excellent symbol of Gdańsk; they were able to think about promoting amber knowledge in a delibe-rate and long-term manner. A vast majority of the original goals has been achieved. The IAA contributed to establishing the Gdańsk-based Amber Museum and the Museum of Inclusions, along with the Gdańsk World Capital of Amber strategy.

Succinite is now a valued gemstone, certified in the world’s most important gemmology laboratories.Developed over many years of the IAA experts’ work, the Classification is recognised by most of these insti-tutions. Also the IAA logo is recognisable in all the continents, due tothe recommended companies entitled to use this logo. Adam Pstrągowski’s Silver & Amber brand has made a special contribution to promoting our trademark in China.

Although the past two decades have seen a great many developments in amber promotion in Gdańsk, there is still much to do. Without the collaboration of all the stakeholders, the tasks such as promoting high-end amber jewellery all over the world or creating a cohesive system of craft education may prove difficult. This is why it is immensely important that the IAA works with the City of Gdańsk and its Amber Coordinator, as well as with the “Amber – Treasure of Poland” Consortium10, which was established largely due to the IAA as its main initiator and author of its action programme. It is only by joining forces that change can be brought about in the still stereotypical perception of amber, and most of all that a school can be established in Gdańsk to provide technical training for the profession of an amber artisan11. And it is the IAA that has both the largest manufacturer base and experts with great experience in studying and promoting amber, delivering exhibitions and scientific conferences.

10 A jewellery and amber industry support programme funded by Poland’s Ministry of Development. Its first edition covered 2012–2015 activities. The programme’s second edition is being determined at the moment.11 The tradition of teaching this profession in Gdańsk goes back to the late Middle Ages, when the Amber Guild was established in 1477 to bring together the masters of this craft.

20

The New HeadquartersThe IAA has recently expanded its range of activities. Moving from a small room in the former MTG SA fairgrounds to a location in the centre of Gdańsk, in Warzywnicza Street, has opened up new opportu-nities, for example making it possible to hold exhibitions and create a meeting place for people interested in amber. A spectrophotometer12 was purchased with the financial support of the City of Gdańsk giving the IAA an opportunity to become part of a worldwide network of gemmology laboratories, with amber as its specialty. This acquisition has allowed the IAA to provide commercial certificates for amber products, as well as natural specimens and inclusions. It is now also possible conduct scientific research and support measures to verify the authenticity of amber. Today, the Association’s headquarters is not just an office but also a laboratory and the IAA Gallery.

The first exhibition of the International Amber Association’s members, to which the Gallery Council invited all the interested parties, was presented at the new IAA premises from March to August 2015. The final viewing of the exhibition featured a bilingual companion entitled Bursztyn i forma | Amber and Form (Sobecka 2015). In the past year, the gallery also hosted incoming exhibitions, including Amber Around the

World conceived by Janusz Fudala as an exhibit of works by Polish designers, this time using various fossil resins, and The Amber Chamber, which presented jewellery by artists from outside Poland who worked with amber, often for the first time, persuaded by the exhibition’s curator Heidemarie Herb.Anniversary ExhibitionThis March, our Gallery launched an exhibit with pieces by twenty remarkable artists connected with the International Amber Association. Anniversaries make us look back and try to capture the changes that have taken place. This is the case here as well. We endeavoured to make it a comprehensive exhibition, showing the work of both individual artists and larger companies which employ designers. To capture the metamorphoses which took place in the work of each person over the past twenty years, I suggested that an older and the most recent piece were displayed by each artist. Hence the title of this publication – to focus your attention on the metamorphoses which Baltic amber and the design of amber items have under-gone since the final years of the 20th century until the present.

The selection of artists and their works is very diverse: it presents a wide range of pieces, from techni-cally precise jewellery to ethnic-style items, from jewellery evocative of tradition to contemporary small sculptural forms. Let us, therefore, look closer at the metamorphoses which Baltic amber has undergone over the past twenty years.

12 A device which allows the light passing through an amber sample to be studied in order to identify the material and, in practice, to verify whether the amber is authentic, or to what degree it has been treated. Mid-IR spectra analysis has been used to study amber since the 1960s.

21

Bursztynowe przemiany

Mowę ich tłumi kora, ale łza z drzew płynie, I od słońca stwardniał, trwa wiecznie w bursztynie. Pod tą nową przemianą w czystą wodę ścieka, Tak Rzymiankom do stroju dostarcza go rzeka.1

Bursztyn zdaniem starożytnych powstał w wyniku przemiany płaczących Heliad, sióstr Faetona, w topole. Łzy zrozpaczonych z powodu śmierci brata drzew, schnąc w słońcu, a później wpadając do wody, zmieniały się w bryłki bursztynu. Podobnie w wierzeniach północnych ludów geneza bursztynu wiąże się z płaczącą boginią: na terenie obecnej Litwy z Juratą, w krajach nordyckich z Freją. Kurpiowska legenda głosi, że bursztyn przezroczysty powstał z łez niewinnych dzieci, a zanieczyszczony, ciemny z łez grzeszników.

Niezależnie od fantastyczności i szczegółów danego mitu bursztyn zawsze ulega w nich przemia-nom. W niektórych przypadkach, tak jak u Owidiusza, pojawia się nawet świadomość naturalnego pochodzenia sukcynitu od drzew. Bursztyn nazywany jest także „żyjącym kamieniem” ponieważ każ-dy okaz, każda bryłka zmienia się z upływem czasu. Wielka rozmaitość barw, różnorodność struk-tur, oraz oczywiście wysoka zawartość kwasu bursztynowego, wyróżniają go spośród innych żywic kopalnych. Skład chemiczny sukcynitu nie jest stały (Matuszewska 2010, 22–25). Oczywiście zmiany zachodzące w zabarwieniu czy strukturze bursztynu są zauważalne po wielu latach, czasami nawet stuleciach, ale już tendencje w produkcji przedmiotów artystycznych i biżuterii z bursztynem znacz-nie szybciej. Można nawet powiedzieć, że w tym zakresie dostrzegalne jest znaczące przyspieszenie. W epokach prehistorycznych pewne formy trwały przez wiele stuleci, w tej chwili możemy mówić o zauważalnych zmianach tendencji we wzornictwie na przestrzeni kilku, kilkunastu miesięcy2. Już w starożytności nie ulegało to dla nikogo wątpliwości, że bursztyn powstał po to, by ozdabiać strój kobiety (Owidiusz, ks. II, w. 370). Biżuteria stanowi obecnie zdecydowaną większość produkcji przed-miotów z tego materiału. W niniejszym tekście będziemy więc zajmować się przede wszystkim przemia-nami w podejściu twórców do produkcji ozdób.

Dwudziestolecie Międzynarodowego Stowarzyszenia Bursztynników stało się okazją do prezentacji, choć niewielkiej, to jednak przekrojowej, pokazującej zmiany we wzornictwie przedmiotów z burszty-nem oraz przemiany w twórczości poszczególnych twórców związanych ze Stowarzyszeniem. Konfron-tacja dawnych i najnowszych prac wybranych członków MSB pozwala dostrzec kierunki poszukiwań artystycznych i technicznych poszczególnych artystów oraz firm pracujących z bursztynem bałtyckim.

1 Owidiusz 2013, wersy 367–370.2 Od kilku lat obserwuje te tendencje Sławomir Fijałkowski. Por. Trend book 2011 i kolejne edycje.

22

Dokonanie wyboru artystów zaproszonych do tej wystawy nie było łatwym zadaniem. Prze-strzeń niewielkiej galerii nie pozwala na pokazanie wszystkiego, co z tych ostatnich dwudziestu lat chcielibyśmy pokazać. Nie ulegało dla mnie wątpliwości, że ta jubileuszowa wystawa członków MSB nie może się odbyć bez prac Wiesława i Gabrieli Gierłowskich, prezentujących perfekcję wykonania, łączność z tradycją oraz świetnością dawnego bursztynnictwa na terenie Pomorza. Prace tych nesto-rów bursztynnictwa stanowią swoisty prolog do prezentacji dzieł z ostatnich dwudziestu lat, powstały bowiem wcześniej niż samo Stowarzyszenie.

Na wystawie prezentowane są też prace członków innych założycieli MSB – Mariusza Gliwińskiego, Giedymina Jabłońskiego czy Wojciecha Kalandyka, właściciela Art 7. Nie znaczy to, że ekspozycja miała z założenia być zorientowana na nestorów, działających w Stowarzyszeniu od lat. Wręcz przeciwnie – zależało mi na tym, żeby pokazać prace osób najbardziej aktywnych, także całkiem nowych człon-ków MSB. W efekcie wystawa prezentuje najbardziej rozpoznawalne i szczególnie cenne przykłady dzieł sztuki i biżuterii z bursztynem, pozwalające prześledzić wiodące tendencje ostatnich dwudziestu latach. Na wystawie pojawiły się zarówno „ikony” wzornictwa, takie jak znany m.in. z okładki Top Amber Niecały biały zaprojektowany niemal 10 lat temu przez Sławomira Fijałkowskiego dla studia pro-jektowego S&A Adama Pstrągowskiego, jak i obiekty z najnowszych kolekcji. Swoje prace prezentują artyści działający indywidualnie, jak Andrzej Szadkowski, Dorota Kos czy Paulina Binek oraz prowadzą-cy firmy – Mariusz Drapikowski (Drapikowski Studio), Marcin Wesołowski (NAC Amber), Jacek Ostrow-ski (Ostrowski Design), Dorota Cenecka (Gin Atelier) i Tomasz Kargul (Geo Amber). Pokazane zostaną też prace młodszych stażem członków Stowarzyszenia takich, jak Maryla Dubiel i Marcin Tymiński, którzy z bursztynem zetknęli się jednak po raz pierwszy właśnie dwadzieścia lat temu. Na wystawie zo-baczyć można także specjalnie na tę ekspozycję przygotowane naszyjniki Andrzeja Kupniewskiego oraz biżuterię najmłodszej wśród prezentowanych twórców – Emilii Kohut. Zainteresowanie bursztynem ar-tystów i firm spoza Polski dokumentują prace Niemki tworzącej w Italii – Heidemarie Herb, prowadzącej firmę w Chinach – Cherry Hu, czy Christine Bukkehave, projektującej biżuterię zarówno dla królowej Danii, jak i dla jednej z firm rekomendowanych MSB - House of Amber.

Najstarszym obiektem prezentowanym na wystawie jest wisior (1) autorstwa Gabrieli Gierłowskiej powstały w 1982 roku. Naszyjnik składa się z medalionu inspirowanego biżuterią z sarkofagów ksią-żąt pomorskich z Muzeum Pomorza Zachodniego w Szczecinie zawieszonego na ręcznie wykonanym łańcuchu. Perfekcyjne opracowanie detali i dobór bryły bursztynu o głębokiej barwie stanowi o wiel-kiej atrakcyjności tej biżuterii. Drugim z elementów łączących obiekty z wystawy ze wspaniałą przeszło-ścią bursztynnictwa są dwie kasetki (2, 3) Wiesława Gierłowskiego, powstałe w roku 1989. Wykonane ze srebra, częściowo złoconego, zdobione są podwójnymi bryłkami bursztynu (od strony zewnętrznej przejrzystego, od strony wewnętrznej nieprzejrzystego). Wierzchnie płytki zdobione są od wewnętrz-nej strony reliefem przedstawieniowym i inskrypcją wykonanymi w technice reliefu zwanego intaglio3. Przedstawione scenki i ich opisy są kopiami wyobrażeń z pół-szachownicy wchodzącej od 1760 roku w skład ruchomego wyposażenia Bursztynowej Komnaty w letniej rezydencji carów Rosji w Carskim Siole.

Kolejny z członków założycieli Stowarzyszenia – Wojciech Kalandyk, jest pierwszym z uczestników wystawy, który prezentuje na niej pracę dawną i najnowszą. Zaprojektowany przez niego niemal 30 lat temu symetryczny naszyjnik (4) z giętego srebra i masy perłowej dokumentuje dążenie do osiągnię-cia prostoty formy, dominujące przez wiele lat we wzornictwie firmy Art 7, prowadzonej przez Kalan-dyka wraz z żoną Bożeną. W dużym kontraście do tej pracy stoi naszyjnik Bahia (5) z najnowszej ko-

3 W technice tej inskrypcje i rysunki nanosi się od spodu kaboszonu czy płytki wykonując głębokie cięcia.

23

lekcji – Black Dress – projektowanej wraz z Maciejem Rozenbergiem. Asymetryczny wisior z palonej bryły bursztynu, zawieszony jest na delikatnym, potrójnym łańcuszku z pozłacanych ogniw o kształcie kulek. Niezwykle ciekawie rozwiązana jest zawieszka tego naszyjnika w formie pozłacanego kołnierza, dekorowanego na górnej krawędzi cyrkoniami. Użyta bryła nie została oszlifowana, posiada naturalne zagłębienia, a nawet otwór, ślad świadczący o tym, że jest nadziakiem4. Asymetryczna całość podkreśla przemianę w stylistyce wzornictwa firmy Art 7, wyraźną koncentrację na bursztynie i poszukiwaniach materiałowych. Poddana paleniu bryła przypomina zastygłą lawę. Nazwa serii sugeruje za to, że biżute-ria to rodzaj kostiumu.

Kolejnym z byłych prezesów MSB zaproszonych do udziału w wystawie jest Mariusz Gliwiński, któ-ry pokazuje przemianę, jaka zaszła w podejściu do bursztynu w ciągu ostatnich dwudziestu lat. Jego wczesny, znany już wielu zainteresowanym bursztynem komplet Stan równowagi (6) nagrodzony został Nagrodą Srebrną w roku 1999 w konkursie Amberif Design Award. Zarówno w naszyjniku i pierścieniu osiągnięty jest balans między różnymi kamieniami jubilerskimi: lekkim i ciepłym w dotyku oraz barwie bursztynem, a cięższą i zimną cyrkonią. Dla tej wczesnej pracy Gliwińskiego charakterystyczne jest dą-żenie do uchwycenia ruchu, do stworzenia biżuterii zmieniającej się. Żeby bowiem zbalansować umiesz-czone na przeciwległych końcach kamienie trzeba pierścieniem i naszyjnikiem poruszać. Pracę najnow-szą reprezentuje za to jeden z elementów z kolekcji Magic Box (7). Od kilku lat w biżuterii Ambermody Gliwińskiego utrzymuje się tendencja do operowania prostymi figurami geometrycznymi. W przypadku naszyjników, srebrna, kwadratowa w formie, oprawa spina poszczególne kaboszony mające różne za-barwienie i wielkość. Oczko pierścieni jest atomiast ustawione pod kątem w stosunku do obrączki, co dynamizuje i uszlachetnia całość.

Zaskakujące jest zestawienie prac Giedymina Jabłońskiego. Jego naszyjnik z początku naszego wie-ku – Sea side (8) to zestawienie naturalnych przedmiotów: sznurka, kawałków patyków oraz bursztynu. Zwietrzała, duża bryła z otworem nawleczona została na sznurek. Układ całości nie jest w żadnej mierze przypadkowy. Patyki zostały natomiast pozłocone i stanowią dekoracyjne ogniwa całości naszyjnika. Ta prosta i przywołująca skojarzenia z morzem praca kontrastuje z ready-made5 wykonanym specjalnie na wystawę jubileuszową. W tej pracy wykorzystana została niemiecka zabawka z pierwszych lat XX wieku, która posiada mechanizm pozwalający małpce wspinać się po sznurku. Artysta do tej metalowej, malowanej zabawki dodał cztery rzeźbione z bursztynu banany, do których, po zasugerowanym drzewie wspinać ma się zabawkowe zwierzę. Jak wskazuje tytuł pracy To climb or not to climb (9) postać rozwa-ża czy się wspinać, czy nie. Dynamiczna i prowokująca przez zastosowanie parafrazy słynnego cytatu z Williama Szekspira praca Jabłońskiego pokazuje, w stylistyce pastiszu, trudność w osiąganiu celu.

W książce pojawia się zdjęcie patery Heavenly fruit6 (10) monumentalnego dzieła Mariusza Drapikowskiego wykonanego z ponad 2,5 kg bursztynu i 3,5 kg srebra. Odwołująca się do malarstwa mar-twych natur7 duża kompozycja płodów natury naturalnej wielkości pokazuje mistrzostwo realistyczne-go opracowania każdego detalu. Twórczość Drapikowskiego od lat koncentruje się na sztuce sakralnej, na obiektach wielkogabarytowych. Typowych dla niego dzieł nie można więc pokazać w przestrzeni małej galerii. Trudno też uchwycić zmianę, jaka zaszła w jego wzorach biżuteryjnych, bo są one rzad-

4 Nadziaki to naturalne okazy bursztynu, w których widoczny jest otwór po przechodzących przez płynną żywicę, a potem bryłę – gałązkach.5 Pojęcie określające przedmiot stanowiący dzieło sztuki lub będący jego częścią, który został utworzony z przedmiotu codziennego użytku. Zmiana funkcji i zastosowanie w innym kontekście nadaje przedmiotowi odmienny sens.6 Obiekt ze względu na rozmiary nie mógł być prezentowany na wystawie.7 Geneza tego gatunku sięga antyku. Zachowały się starożytne mozaiki i malowidła przedstawiające kosze czy naczynia z owocami. Szczególną popularnością tematyka ta cieszyła się w Europie od XVII wieku.

24

kie. Na wystawie prezentowany jest wyróżniony na targach w Bazylei w roku 2006 naszyjnik (11) przypominający formą kryształ. Zawieszony na malowanej na miodowo wiązce linek prostopadłościenny element trzymający posiada wewnątrz diodę, pozwalającą by przezroczysty, jasny słupek bursztynu świecił po przekręceniu. Bursztyn, który nie ma struktury kryształu, przez opracowanie artystyczne stał się czymś, czym w rzeczywistości nie jest.

W kontraście do twórczości Drapikowskiego stoją prace Pauliny Binek, która ze środowiskiem zwią-zana jest od wielu lat, brała także udział w spotkaniu założycielskim w 1996 roku. W tym właśnie roku powstał talizman Arche (12) wykonany z bursztynu, muszli, piór, kości, kamieni, amonitu, pirytu oraz srebra i grubego sznura. Pracę tę charakteryzuje wielość elementów przy jednoczesnym umiłowaniu naturalnych materiałów. Nie brak tu jednak odniesień do świata współczesnego. Elementem talizmanu jest niewielka płyta CD. Z tą atawistyczną i asymetryczną formą biżuterii etno kontrastuje najnowsza praca Pauliny Binek z serii Mykeny (13). Naszyjnik inspirowany sztuką antyczną, składa się z medalionu, mogącego służyć także jako brosza zawieszonego na misternie wykonanym w technice filigranu łańcu-chu. Został on wykonany ze złoconego srebra i dekorowany czterema niewielkimi, trójkątnymi i jedną owalną płytką z białego, częściowo jarzębatego, bursztynu.

Mleczny bursztyn został wykorzystany w zaprojektowanej niemal 10 lat temu dla firmy S&A pracy Niecały biały (14). Autorem projektu jest Sławomir Fijałkowski. Mała forma rzeźbiarska mogąca słu-żyć także jako wyrafinowany i dość niebezpieczny pierścień charakteryzuje się płynną linią, która dostrzegalna jest w każdym ujęciu tej pracy. Perfekcyjnie polerowane płaszczyzny pierwotnie niemal całkowicie białego bursztynu idealnie dopełnione zostały przez satynowane elementy z 14-karatowe-go złota. Ten wielokrotnie nagradzany i publikowany obiekt (Fijałkowski 2008, 084) jest najbardziej rozpoznawalnym przykładem biżuterii unikatowej firmy S&A. W kontraście do tej pracy stoi typowy przykład biżuterii pokazowej tego samego studia projektowego. Komplet Atol składający się z okazałego naszyjnika i bransolety (15), wykonanych z wielu blaszek pozłacanego srebra, dekorowany jest na koń-cach bryłkami bursztynu, a także niebieskimi, różowymi oraz białymi perłami.

Znacznie bardziej intymny i związany z indywidualną historią jest naszyjnik Doroty Ceneckiej, wykonany rok po powstaniu Stowarzyszenia. Zawieszony na krótkim rzemieniu wisior (16) ze srebra i białego bursztynu miał pełnić funkcję leczniczą i kamuflującą. W swej nowszej, rozpoznawalnej już po-wszechnie pracy Bursztynowe jajo (17) Cenecka także używa pięknych bryłek białego bursztynu. Ażuro-wa konstrukcja ze srebra, w sposób charakterystyczny dla marki Gin Atelier dekorowana ornamentem, stanowi miejsce ekspozycji dla owalnych kaboszonów z bursztynu i granatów.

Artystką, która sięga po bursztyn tylko w określonych fazach swej twórczości jest Dorota Kos, działająca przez dłuższy czas także we władzach Stowarzyszenia. Naszyjnik z serii Mentha (18) z połowy lat dwutysięcznych, to przestrzenna i bardzo delikatna forma rzeźbiarska złożona z ogniw wycinanych w bursztynie i drewnie. Naszyjnik, a także podobne prace artystki z tej serii były kilkakrotnie publi-kowane i nagradzane. Autorka otrzymała za nie Nagrodę Bursztynową Amberif Design Award w 2007 roku. Praca zachwyca perfekcyjnym sposobem tworzenia przeplatających się ze sobą wielobarwnych, mozaikowych kół zębatych. Dzieło Kos jest wyjątkową opowieścią o przemijaniu. Oczywiste odnie-sienie do mechanizmów zegarowych i godziny spędzone nad mozolnym wycinaniem poszczególnych elementów to nie jedyne symptomy upływającego czasu. Praca ta jest rzeźbą, która ulega nieustającym przeobrażeniem. Delikatne, niemal przejrzyste ogniwa tworzą dużą przestrzenną formę i zmieniają się zarówno jeśli chodzi o kolorystykę, jak i liczbę ogniw8. Zupełnie inny charakter mają prace Doroty Kos

8 Artystka przy układaniu tej formy rzeźbiarskiej na wystawie przyznała, że będzie to ostatnia ekspozycja z udziałem tej pracy. Następnie zostanie ona zniszczona.

25

z ostatnich kolekcji. Prezentowany na wystawie pierścień z serii Erin9 (19) to niewielka, ażurowa forma z mocno oksydowanego srebra zdobionego jasnym bursztynem. Charakterystyczne, roślinne ornamenty autorki projektowane są i wykonywane ręcznie w technice filigranu. Bursztyn stanowi w tej niewielkiej pracy element dominujący, jego jasna barwa i perfekcyjne wypolerowanie kontrastuje ze zróżnicowaną powierzchnią przyciemnionego srebra.

Artystą, który równie precyzyjnie opracowuje biżuterię z bursztynu tworząc własny, niepowtarzal-ny styl jest Marcin Tymiński, prezes Stowarzyszenia Twórców Form Złotniczych. Rzeźbiony pierścień Amber Mind (20) wykonany jest z jednej bryły bursztynu dekorowanej bogatym ornamentem przypomi-nającym zwoje mózgowe. Dyskretnie wkomponowane w tę rozbudowaną obrączkę oczko stanowi nie-wielka cyrkonia. Praca ta powstała w 1999 roku, została nagrodzona w konkursie Mercurius Gedanen-

sis. Komplet biżuterii Tymińskiego powstały na początku 2016 roku prezentuje zupełnie inną technikę wykonania. Bransoleta oraz dwa pierścienie (21) wykonane są ze srebra i bursztynu zatopionego w polerowanej i fasetowanej mieszance żywic syntetycznych. Dzięki przejrzystości tego materiału wi-doczna jest struktura bryłki bursztynu, która dostaje za jego pośrednictwem dodatkowego światła. Przez sztuczną żywicę widoczna jest też płaszczyzna matowionego srebra. Od rzeźbienia w bursztynie i zdo-bienia go delikatnym akcentem twórca przeszedł do wypracowanej przez siebie metody zatapiania go i fasetowania tworzywa, które stanowi wraz ze srebrem oprawę dla bursztynu.

Autorką często sięgającą po bursztyn jest też Maryla Dubiel, prowadząca w Warszawie swoją galerię. Prezentowana na wystawie obroża (22) wykonana z giętego srebra, dekorowana bursztynem oprawio-nym w złoto, jest przykładem wczesnej twórczości artystki. Praca była pokazywana na jej pierwszej wystawie i powstała w roku założenia MSB. Bardzo klasyczna forma pustego, połyskującego odlewu przekonuje swą równie klasyczną elegancją. Zupełnie inne są natomiast nowsze prace artystki, pro-jektowane czasem wraz z Marcinem Gronkowskim. W naszyjniku z bursztynu i pereł (23) projektanci wyeksponowali naturalne walory dużej i zróżnicowanej kolorystycznie bryły z chmurkami i przerosta-mi. Charakterystyczne dla Galerii Dubiel połączenie bursztynu z perłami naturalnymi, wpuszczonymi w sposób ornamentalny w bryłę, daje atrakcyjny wizualnie efekt i podkreśla możliwość łączenia bursz-tynu z perłami, które przedtem nie były w biżuterii często ze sobą zestawiane. Współcześnie to połącze-nie stało się bardzo popularne.

Bursztyn zdecydowanie dominuje w pracach Tomasza Kargula prowadzącego w Elblągu firmę Geo Amber. Jego dawne, powstałe na początku wieku kolczyki (24), to niewielkie krople bursztynu oplecio-ne, podobnie jak to się dzieje w najnowszych pracach, srebrnym drucikiem. W naszyjniku (25) z 2008 roku większe nieco krople zamknięte zostały w plastikowej tubie. Nowatorstwo prac autora z tamtych czasów, zestawienie bursztynu z tworzywem sztucznym, zostało dostrzeżone przez jury konkursu Mercurius Gedanensis10. Charakterystyczny dla obecnego stylu Geo Amber jest naszyjnik (26), w którym geometryczna, precyzyjnie, acz asymetrycznie fasetowana jasna bryła bursztynu „uwięziona” została w minimalistycznej oprawie ze złota.

Precyzja jubilerska charakteryzuje projekty i realizacje Marcina Wesołowskiego, od kilku lat działającego we władzach Stowarzyszenia. Na wystawie podziwiać można ikoniczną już bransoletę Borga (27) wykonaną z sześciobocznych, mlecznych ogniw bursztynowych połączonych pozłacanym srebrem, wysadzanym kamieniami. Wzór z 2009 roku, znany w różnych wersjach kolorystycznych, zdobiony zarówno cyrkoniami, jak i diamentami, jest rozpoznawalnym nie tylko w Polsce, przykładem

9 Tytuły prac i serii autorki zawsze mają określone znaczenie lub konkretne odniesienia. ‘Erin’ to starożytna nazwa Irlandii.10 Wyróżnienie Mercurius Gedanensis 2008 w kategorii Innowacja Techniczna dla firmy Art 7 za naszyjnik Wiosna z bursztynem autor-stwa Tomasza Kargula.

26

biżuterii NAC Amber. Najnowsze tendencje wzornicze firmy prezentuje komplet biżuterii z kolekcji Lotus (28). Perfekcyjnie wykonany wisior i pierścień z pozłacanego srebra zdobiony jest w części centralnej bursztynem otoczonym przez zakuwane ręcznie kamienie. Forma obu przedmiotów przypomina rozwinięty kwiat lotosu.

Prace Jacka Ostrowskiego są wyraziste, często sporych rozmiarów i rzucające się w oczy. Niewątpli-wie wszystkie te wyznaczniki odnajdujemy w najlepiej znanej serii biżuterii jego autorstwa – 4 Wave (29). Nagrodzona Złotym Medalem w 2006 roku w konkursie Mercurius Gedanensis, a także dwa lata później na ekspozycji w Dublinie11 kolekcja opiera się na formie czterech załamujących się bursztynowo--srebrnych fal. W przypadku prezentowanego naszyjnika pojedyncze ogniwo zostało zmultiplikowane. Praca posiada rozpoznawalny styl wczesnych projektów firmy Ostrowski Design. Nowsze prace repre-zentuje zegarek (30) o oszczędnym wzornictwie i klasycznej tarczy zdobionej bursztynem.

Autor kolejnych dwóch prac – prof. Andrzej Szadkowski jest mistrzem wymienianych wcześniej ar-tystów12, także twórcą i wieloletnim kierownikiem pierwszej i przez wiele lat jedynej w Polsce Katedry Projektowania Biżuterii, na łódzkiej ASP. W pierwszej prezentowanej pracy (31) artysta słynący z per-fekcji wykonania i umiłowania do czystej formy, sięgnął po naturalne walory dużej płytkowatej bryły bursztynu zawieszonej na szerokim rzemieniu. Zupełnie inną poetykę odnajdujemy w znanym śledzą-cym trendy we wzornictwie, naszyjniku Viola13 (32). Projekt powstały w 2012 roku ma formę spłaszczonej kuli bursztynowej zawieszonej na srebrnej zawieszce i osadzony został na grubym, plecionym łańcuchu z aluminium. Formy kuli i spłaszczonego dysku z otworem są charakterystycznym motywem biżuterii autora (Sobecka 2015, kat. 1).

Pierwsza z artystek z zagranicy, prezentowanych na wystawie, to Heidemarie Herb, która z burszty-nem zetknęła się podczas warsztatów organizowanych przez Miasto Gdańsk w 2011 roku. W pierwszej z jej prac (33) naturalna bryła bursztynu, silnie porowata i nieprzypominająca na pierwszy rzut oka swą strukturą bałtyckiej żywicy, w połączeniu z naturalnym sznurem lnianym i pieczęcią odciśnięta w czerwonym laku, stanowi rodzaj amuletu. Z etno stylistyką tej pracy kontrastuje nieco nowsze dzieło niemiecko-włoskiej artystki. Obiekt Amber Caramel Box (34) z malowanego srebra otwiera się i stanowi rodzaj pudełka na kulki bursztynu w różnych kolorach, przypominające cukierki. Jest to przykład biżu-terii, której funkcja nie jest oczywista. Pierścień potrafi się przeistoczyć z ozdoby, w pudełko o ciekawej formie.

Najmłodszą wśród prezentowanych artystów jest absolwentka gdańskiej ASP, uczennica prof. Sławomira Fijałkowskiego – Emilia Kohut. Artystka już na etapie prac studenckich wypraco-wała swój indywidualny, rozpoznawalny styl, łącząc bursztyn z corianem i tworzywami sztucznymi. Na wystawie prezentowany jest pierścień Punkt G (35)14 z bursztynu połączonego z mlecznobiałą żywicą poliestrową. Komplet złożony z naszyjnika i pierścienia (36), wykonany specjalnie na wystawę MSB, ma wszelkie cechy charakterystyczne dla stylu projektantki, która naturalne materiały, takie jak bursz-tyn (ale też marmur czy drewno) zatapia w żywicach sztucznych, tworząc z nich organiczne, obłe for-my zachwycające nie tylko kształtem, ale poprzez satynowanie, uwodzące przy kontakcie haptycznym. Przyjemne w dotyku i zachwycające prostotą formy przykłady biżuterii Kohut cieszą się coraz większym zainteresowaniem odbiorców.

11 The Top 50 New Products at Showcase, Dublin, Irlandia, 2008.12 Jego uczniami byli m.in. Mariusz Gliwiński i Mariusz Drapikowski.13 Analogiczna praca reprodukowana była w Trend book 2013.14 Praca była pokazywana w ramach projektu „Trend book” oraz wystawy Design: LAB, design: HUB. Por. Trend book 2012, Trend book 2013 i Fijałkowski 2016. Projekt pierścienia został w 2012 roku wyróżniony w konkursie Amberif Design Award.

27

Wiele nagród i wyróżnień zbiera też Andrzej Kupniewski, którego twórczość na wystawie reprezen-towana jest przez monumentalny w formie naszyjnik Świat widziany z góry (37). W pracy dominuje na-turalna, zanieczyszczona detrytusem, a więc porowata, bryła bursztynu „rozdzierająca” geometryczną strukturę z oksydowanego srebra, w charakterystycznej dla autora korpusowej technice. Druga praca Auto-część (38), wykonana specjalnie na wystawę jubileuszową MSB, składa się z dużej bryły natural-nie zwietrzałego bursztynu połączonego z zardzewiałą częścią samochodową. Zawieszenie naszyjnika wykonanie jest ze skóry.

Ostatni prezentowany na wystawie komplet biżuterii Nordic Summer Nights, składający się z naszyj-nika i bransolety (39). To projekt utalentowanej duńskiej projektantki – Christine Bukkehave wykorzy-stującej przezroczystość bursztynu kontrastowanego z masywnymi łańcuchami. Autorka z dużym po-wodzeniem projektuje biżuterię m.in. dla królowej Danii. Od niedawna wykorzystuje w swych pracach właśnie bursztyn.

Swoiste post scriptum wystawy stanowi praca Summer of Joy (40) firmy Yinpo prowadzonej przez Cherry Hu. Ponad rok temu Radę Galerii uwiodły perfekcyjnie wyrzeźbione w bursztynie meksykań-skim, osadzone w chińskiej tradycji figury Pixis i Smoka (Sobecka 2015, kat. 6–7). Prezentowana na jubi-leuszowej wystawie animalistyczna grupa rzeźbiarska, wykonana w przeświecającej bryłce z bursztynu bałtyckiego, dokumentuje wysokie umiejętności rzeźbiarskie pracowników chińskiej firmy i zaintereso-wanie sztuką przedstawieniową.

W ciągu ostatnich 20 lat zaszły znaczące przemiany we wzornictwie przedmiotów z burszty-nem. Gdy Stowarzyszenie rozpoczynało swoją działalność, surowiec był stosunkowo tani i dostępny. Mogły więc powstawać prace dużych rozmiarów (10). Bursztyn łączono przede wszystkim ze srebrem (1-3) oraz z naturalnymi materiałami, takimi jak sznurek i drewno, stopniowo także z cyrkoniami. W tej chwili bursztynowi często towarzyszą o wiele bardziej kosztowne kruszce i kamienie. Powszech-nie oprawia się go w złoto (26), łączy z perłami (23), diamentami czy szmaragdami (28), ale też filcem, stalą, aluminium (32) czy żywicami sztucznymi. Stylistyka współczesnej biżuterii z bursztynem może być różna, od minimalistycznej (30), po bardziej ozdobną (17). Najistotniejszy jest jednak fakt, że nie są to kamienie oprawione w materiał, który chroni je przed zniszczeniem, lecz świadome i często śmiałe technologicznie kreacje artystyczne (34). Stosowanie w dziełach różnych twórców odniesień, wywoły-wanie skojarzeń (9), uwydatnia potencjał bursztynu do kolejnych przemian, do reinterpretacji materiału (5). Przykładowo bursztyn zatopiony w przejrzystych tworzywach staje się czymś w rodzaju nowocze-snej inkluzji, z dbałością polerowanej, przyjemnej w dotyku (36) lub fasetowanej, przyciągającej światło i olśniewającej (21).

Współczesny design dąży często do oddziaływania przez zmysły na emocje (Rejniak-Majewska 2010, 52). Biżuterię dobiera się do osobowości, do sytuacji, czy nastroju (19). Noszący wchodzi z nią w bliską relację (Boss 2010, 59). Naszyjnik czy pierścień może też dawać komunikat na zewnętrz, opowiadać o jej właścicielu lub prowokować (38). Dla odbiorców coraz bardziej istotne staje się to, by przedmiot był dobrze zaprojektowany i funkcjonalny. To odchodzenie od myślenia o bursztynie jako o materiale tradycyjnym i magicznym na rzecz traktowania go jako tworzywa sztuki (14) i wzornictwa (39) jest najważniejszą przemianą jaka zaszła w ostatnich dwóch dziesięcioleciach w produkcji wyrobów z bursztynem15.

15 Stało się to za sprawą profesorów, adeptów i studentów Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi, Poznaniu czy Gdańsku, a także wielu członków MSB.

28

Amber Metamorphoses

And as they spoke the bark enclosed their lips. Their tears flow forth, and from the new-formed boughs amber distils and slowly hardens in the sun;

and far from there upon the waves is borne

to deck the Latin women.1

The ancients believed that amber was created when the crying Heliades, Phaethon’s sisters, were me-tamorphosed into poplars. The tears of the trees devastated by their brother’s death, drying in the sun and later falling into the water, turned into pieces of amber. Similarly, the beliefs of the northern peoples connect the origin of amber with a crying goddess: in present-day Lithuania with Jūratė, in the Nordic countries with Freya. A legend in Poland’s region of Kurpie says that transparent amber was formed from the tears of innocent children, and dark polluted amber from the tears of sinners.

Regardless of the fantasy or detail of an amber myth, amber always metamorphoses in it. In some cases, like in Ovid, there is even an awareness of succinite’s natural tree origin from trees. Amber is also referred to as “the living stone” as every specimen, every piece changes with the passage of time. The great variety of colours, diversity of structures and of course the high content of succinic acid make it stand out among other fossil resins. The chemical composition of succinite is not constant (Matu-szewska 2010, 22–25). Of course, changes in the colouring or structure of amber are noticeable after many years, sometimes even centuries. However, the trends in amber artefact and jewellery production become visible much sooner. One might even say that a significant acceleration is noticeable in this re-spect. In prehistoric times, certain forms persisted for many centuries, whereas now we can talk about perceptible changes in design trends within several months or a year or so2. Already in antiquity, there was no doubt whatsoever that amber came into being in order to ornament women (Ovid 1922, v. 388). Jewellery now constitutes a vast majority of items manufactured from this material. In this text, there-fore, we are going to mainly address the metamorphoses in artists’ approach to ornament manufacture.

The 20th anniversary of the International Amber Association has become an opportunity for a presentation, small but nonetheless comprehensive, to demonstrate the changes in the design of am-ber artefacts and the metamorphoses in the work of the individual artists connected with the IAA. The confrontation of older and the latest pieces by selected IAA members makes it possible to notice the directions of artistic and technical explorations in the artists and companies working with Baltic amber.

1 Ovid 1922, verses 384–388.2 Sławomir Fijałkowski has been tracking these trends for several years. See Trend Book 2011 and subsequent editions.

29

It was no easy task to select the artists to be invited to this exhibition. The space of a small gallery does not allow us to show everything that we would want to show from the past 20 years. I had no do-ubt that the IAA members’ anniversary exhibition could not take place without works by Wiesław and Gabriela Gierłowski, illustrating perfect execution and a connection with the tradition and glory of Pomerania’s amber craft of old. The pieces by these doyens of amber handicraft are a kind of prologue to the works from the last 20 years, as they were created earlier than the Association itself.

The exhibition also presents pieces by other IAA founding members: Mariusz Gliwiński, Giedymin Jabłoński and Wojciech Kalandyk, the owner of Art 7. This does not mean that the display is supposed to be focused on the senior members who have been active in the IAA for years. Quite the opposite: I made a point of showing works by the most active artists, including quite new members of the Asso-ciation. As a result, the exhibition presents the most iconic and particularly valuable examples of amber art and amber jewellery, making it possible to follow the leading trends over the past twenty years. The exhibition includes both icons of design, such as Almost White designed nearly 10 years ago by Sławomir Fijałkowski for the S&A Adam Pstrągowski Design Studio and known from the Top Amber cover, and pieces from the latest collections. Works are presented by artists who work independently, including Andrzej Szadkowski, Dorota Kos and Paulina Binek, and by company owners, such as Mariusz Drapikowski (Drapikowski Studio), Marcin Wesołowski (NAC Amber), Jacek Ostrowski (Ostrowski Desi-gn), Dorota Cenecka (Gin Atelier) and Tomasz Kargul (Geo Amber). The display includes works by more recent members of the IAA as well, including Maryla Dubiel and Marcin Tymiński, whose first contact with amber was nevertheless twenty years ago. There are also pieces made especially for this exhibition: necklaces by Andrzej Kupniewski and jewellery by the youngest among the exhibited artists Emilia Kohut. An interest in amber among artists and companies from outside Poland is documented by the works of Germany’s Italy-based Heidemarie Herb; Cherry Hu, who runs a company in China; and Christine Bukkehave, who designs jewellery for both the Queen of Denmark and House of Amber which is one of the IAA recommended companies.

The oldest item presented at the exhibition is a pendant (1) made in 1982 by Gabriela Gierłowska. The necklace consists of a medallion, inspired by the jewellery from the Pomeranian Dukes’ sarcophagi at the Museum of Western Pomerania, Szczecin, suspended on a handmade chain. The flawlessly wor-ked detail and the choice of a piece of amber with a deep hue make this jewellery very attractive. The second element to connect the items on display with the past of amber craft comprises two boxes (2, 3) made in 1989 by Wiesław Gierłowski of partially gilded silver, decorated with double pieces of amber (transparent on the outside, opaque on the inside). The outer plates are decorated on the inside with a representational relief and an inscription in a relief technique known as intaglio3. The scenes and their descriptions are copies of the images from a semi-chessboard which, since 1760, had been one of the movable items in the Amber Room at the Tsarskoye Selo summer residence of the Tsars of Russia.

Another IAA founding member – Wojciech Kalandyk – is the first of the exhibition’s participants to present both an old and the latest piece. Designed by him almost 30 years ago, a symmetrical neckla-ce (4) of curved silver and mother-of-pearl documents an aspiration for a simplicity of form, which had predominated for years in the design of Art 7, a company run by Kalandyk with his wife Bożena. The Bahia necklace (5) from the latest Black Dress collection, designed in collaboration with Maciej Rozen-berg, is in stark contrast with that piece4. The asymmetrical pendant made of a scorched piece of amber is suspended on a delicate triple chain made of gilded round-shaped links. The pendant’s bail,

3 In this technique, inscriptions and drawings are produced by making deep cuts at the bottom of a cabochon or plate.4 Forms with natural holes are natural amber specimens with a visible hole left behind by twigs which had passed through the initially liquid resin and then the solid piece.

30

in the form of a gilded flange decorated on its upper edge with cubic zirconia, is remarkably interesting. The amber has not been ground down, it has natural pits and even a hole which is evidence of it being a naturally pierced form. The asymmetrical piece emphasises a metamorphosis in the design style of Art 7, a clear focus on amber and an exploration of materials. The scorched amber resembles solidified lava. The name of the series suggests that jewellery is a kind of costume.

Mariusz Gliwiński is another former IAA president invited to participate; he illustrates the metamor-phosis which took place in the approach to amber in the past twenty years. His early State of Equilibrium set (6), known to many amber aficionados, won in 1999 Amberif Design Award Silver Prize. Both the necklace and the ring achieve a balance between different gemstones: the amber that is light and warm to the touch, and the harder and cold cubic zirconia. This early piece by Gliwiński is characterised by an aspiration to capture motion, to create jewellery that changes. In order to balance the stones placed on the opposite ends, you need to move the ring and the necklace. His latest work is represented by a element of the set from the Magic Box collection (7). For several years, Gliwiński’s Ambermoda jewellery has maintained a tendency to work in simple geometrical figures. In this case of necklaces, the square-shaped silver setting holds together each cabochons of various colour and size. The stone of the rings is set at an angle to the band which ennobles the set and makes it more dynamic.

The juxtaposition of the pieces by Giedymin Jabłoński is startling. His early 2000s Sea Side necklace (8) combines natural items: string, pieces of sticks and amber. The large weathered piece of amber has been slid onto a string. This arrangement is by no means accidental. The sticks have been gilded to become the necklace’s decorative links. This simple piece, evocative of the sea, is in contrast with the ready-made5 produced especially for the anniversary exhibition. It makes use of a German toy from the early 20th century with a mechanism which allows a monkey to climb up a piece of string. This painted metal toy has been complemented with four bananas sculpted out of amber, to which the toy animal is supposed to climb up the implied tree. The piece’s title To Climb or Not to Climb (9) suggests that the monkey is pondering this question. Jabłoński’s work is dynamic and provocative, due to the use of a paraphrased famous quotation from William Shakespeare, to show, as a pastiche, that it is difficult to achieve one’s goal.

The book contains a photograph of the vessel Heavenly Fruit6 (10), a monumental piece by Mariusz Drapikowski made of more then 2,5 kg of amber and 3,5 kg of silver. A reference to a still-life pain-ting7, this large, life-size composition of the gifts of nature shows the mastery of realistic execution in each detail. Drapikowski has been focusing for years on sacred art and large-scale pieces, which is why his typical works cannot be shown inside a small gallery. It is also difficult to capture the change in his jewellery designs due to their rarity. The exhibition presents his necklace (11) reminiscent of a crystal, acknowledged in 2006 in Basel. Suspended on a honey-dyed bundle of cords, the cuboid-shaped piece holds a diode inside it to allow a transparent, light-coloured rod of amber to light up when twisted. The amber, which does not have a crystal structure, by means of artistic rendering has become some-thing which in reality it is not.

Drapikowski’s work stands in contrast to the pieces by Paulina Binek, who has been part of the amber community for many years and participated in the 1996 IAA’s founding meeting. That year, she made the Arche talisman (12) out of amber, shells, feathers, bone, stone, ammonite, pyrite, silver and thick rope.

5 A term which describes an object being a work of art or its part, created out of an item of daily use. The changed function and use in a different context give the object a different meaning.6 Due to its size, the item could not be presented at the exhibition.7 The origin of this genre goes back to Antiquity. There are extant ancient mosaics and paintings of baskets or receptacles with fruit. This subject has been remarkably popular in Europe since the 17th century.

31

The piece includes multiple components while at the same time cherishing natural materials. There are, nonetheless, references to the contemporary world. A small Compact Disc is part of the talisman. This atavistic and asymmetrical form of ethno jewellery is contrasted with Paulina Binek’s latest piece from the Mycenae series (13). Inspired by antique art, the necklace consists of a medallion, which can also be used as a brooch, suspended on an intricate filigree chain. It is made of gilded silver and decorated with four small, triangular and one oval, plates of white, partially dappled amber.

Milky amber was used in the Almost White piece (14) designed nearly 10 years ago for S&A. The design was produced by Sławomir Fijałkowski. This small sculptural form which can also serve as a sophisticated and rather dangerous ring has a flowing line that is visible in every aspect of the piece. The impeccably polished surfaces of the originally completely white amber have been perfectly com-plemented with elements made of 14k satin gold. The piece received multiple awards and publications (Fijałkowski 2008, 084) and is the most recognisable example of unique jewellery from S&A. It stands in contrast to a typical example of showpiece jewellery from the same design studio. The set Atol inc-ludes an impressive necklace and bracelet (15), made of many flat pieces of gilded silver, decorated at the ends with pieces of amber and blue, pink and white pearls.

A necklace by Dorota Cenecka, made one year after the IAA was established, is much more intimate and connected with an individual story. Suspended on a short leather cord, the pendant (16) made of silver and white amber was supposed to perform a medicinal and camouflage function. In her more recent and widely recognisable piece The Amber Egg (17), Cenecka has also used beautiful pieces of white amber. The openwork silver structure, decorated with an ornament which is characteristic for Gin Atelier, is a setting for the display of oval amber and garnet cabochons.

Previously active for quite some time in the IAA's authorities, Dorota Kos reaches for amber only at specific stages of her work as an artist. The Mentha series necklace (18) from the mid-2000s is a spatial and very delicate sculptural form composed of links cut out of amber and wood. The necklace, as well as the artist’s similar pieces from this series, were included in publications and received awards on several occasions, including the 2007 Amberif Design Award Amber Prize. The piece is marvellous in the perfect way the intertwined multi-coloured mosaic gears are created. Kos’ work is a remarkable story of transience. The obvious reference to clockwork and the hours spent painstakingly cutting out each element are not the only symptoms of passing time. The piece is a sculpture which undergoes incessant transformations. The delicate, almost transparent links create a large spatial form and change both their colour and the number of links8. Dorota Kos’ work from her latest collections has quite a different character. The Erin9 series ring (19) is a small, open-work form made of highly oxidised silver decorated with light-coloured amber. The artist’s characteristic plant ornaments are designed and hand-made in filigree technique. Amber is the predominant component in this small piece, with its light colour and perfect polish contrasting with the diversified surface of the darkened silver.

Marcin Tymiński, the president of the STFZ Goldsmithing Artists’ Association, is just as precise in crafting amber jewellery to create his own unique style. The sculpted Amber Mind ring (20) is made out of a single piece of amber richly decorated with an ornament resembling cerebral cortex. This ela-borate band incorporates a discreetly set small cubic zirconia. Created in 1999, the piece was recognised in the Mercurius Gedanensis competition. The set of jewellery by Tymiński made in early 2016 demon-strates a completely different technique. The bracelet and two rings (21) are made of silver and amber

8 When arranging this sculptural form at the exhibition, the artist admitted that it would be the last display of this item. Afterwards, it will be destroyed.9 The titles of the artist’s pieces and series have a specific meaning or reference.“Erin” is the ancient name of Ireland.

32

encased in a polished and faceted mixture of three resins with a polymer. This transparent material makes it possible to see the structure of the amber piece and allows extra light to get to it. The surface of matt silver is also visible through the artificial resin. The artist went from sculpting amber and de-corating it with a delicate highlight to an original method where amber is encased, while the faceted material, along with silver, constitutes a setting for the amber.

Maryla Dubiel, who runs a gallery in Warsaw, often works in amber as well. The exhibition presents her collar (22) made of curved silver, decorated with amber set in gold, as an example of the artist’s early work. The piece was presented at her first exhibition and was made the year the IAA was established. The very classical form of a hollow, shimmering cast is convincing in its equally classical elegance. The artist’s more recent work, however, sometimes designed with Marcin Gronkowski, is completely different. In their amber and pearl necklace (23), the designers emphasised the natural assets of a large amber piece featuring different colours, clouds and interlayers. Typical of the Galeria Dubiel, the com-bination of amber with natural pearls ornamentally embedded into the amber makes for an attractive visual effect and emphasises the possibility of combining amber with pearls, which did not use to be placed side-by-side in jewellery before. At present, this combination has become very popular.

Amber definitely predominates in pieces by Tomasz Kargul, who runs the Elbląg-based Geo Amber company. His earlier earrings (24), made at the beginning of the century, are small amber drops entwi-ned, much like in his latest work, in silver wire. The 2008 necklace (25) has somewhat larger amber drops enclosed in a plastic tube. The artist’s style from that period, the combination of amber with synthetic material, was recognised by the judges of the Mercurius Gedanensis competition10. The necklace (26), with a light-coloured piece of amber geometrically faceted with precision yet asymmetrically and “trap-ped” in a minimalist gold setting, is typical for the current Geo Amber style.

Jeweller’s precision characterises the designs and finished pieces by Marcin Wesołowski, who has been active in the IAA’s authorities for several years. The exhibition presents his already iconic Borga bracelet (27) made of six-sided milky amber links connected with gilded silver set with stones. The 2009 design, known in different colour versions, decorated with cubic zirconia or diamonds, is a widely recognisable example of NAC Amber jewellery. NAC Amber’s latest design directions are exemplified by the Lotus collection jewellery set (28). The perfectly executed pendant and ring made of gilded silver is decorated in its central part with amber surrounded by hand-set stones. The shape of both items resembles a lotus in full bloom.

Jacek Ostrowski’s pieces are distinctive, often considerably sized and eye-catching. Definitely all these features can be found in his best-known 4 Wave jewellery series (29). Recognised at the 2006 Gold Medal Mercurius Gedanensis competition, as well as two years later at the Dublin Showcase11, the collection is based on the form of four refracted amber/silver waves. A single link was multiplied in the displayed necklace. The piece has the recognisable style of early designs by Ostrowski Design. His more recent work is represented by a watch (30) with a frugal design and a classic face decorated with amber.

The next two pieces were made by Prof. Andrzej Szadkowski, who is a master to the previously listed artists12, as well as the originator and long-standing head of Poland’s first, and for many years the only, Jewellery Design Faculty at the Łódź Academy of Fine Arts. In the first piece (31), the artist,

10 The 2008 Mercurius Gedanensis Honourable Mention in the Technical Innovation Category went to Art 7 for the Spring with Amber

necklace by Tomasz Kargul.11 The Top 50 New Products at Showcase, Dublin, Ireland, 2008.12 His former students include Mariusz Gliwiński and Mariusz Drapikowski.

33

who is famous for perfect technique and pure form, made use of the natural assets of a large plate-shaped piece of amber suspended on a wide leather cord. A completely different poetics can be found in the Viola necklace13 (32), familiar to those who follow design trends. The 2012 design has the form of a flattened amber sphere suspended on a silver bail and mounted on a thick braided alumi-nium chain. The sphere and a flattened disc with a hole are characteristic motives in the artist’s jewel-lery (Sobecka 2015, item 1).

The first of the international artists presented at the exhibition is Heidemarie Herb, whose first con-tact with amber was at a workshop organised by the City of Gdańsk in 2011. Her first work (33) is a natu-ral piece of amber, highly porous and at first glance nothing like Baltic resin in its structure, combined with natural flax rope and a seal impressed in red sealing wax to constitute a kind of amulet. The ethnic style of this work is contrasted with a somewhat newer piece by the German-Italian artist. The Amber

Caramel Box (34), made of painted silver, opens up to become a kind of case with amber balls in various colours that look like sweets. It is an example of jewellery with a function that is not self-evident. A ring can be transformed from an ornament into an interestingly shaped box.

Emilia Kohut, a graduate of the Gdańsk Academy of Fine Arts where she studied under Prof. Sławo-mir Fijałkowski, is the youngest among the exhibiting artists. Already at the stage of her student pieces, she worked out her individual recognisable style by combining amber with Corian and synthetic mate-rials. The exhibition presents part of her graduation work: the ring G-spot (35) made of amber combined with milky-white polyester resin14. A set composed of a necklace and a ring (36), made especially for the IAA exhibition, has all the features typical for the style of the designer, who embeds natural materials, such as amber (but also marble or wood), in synthetic resins to create organically ovoid forms which are marvellous not just in their shape but also in their satin finish, seductive at haptic contact. Pleasant to the touch and wonderful in their simple form, examples of Kohut’s jewellery enjoy an ever increasing interest.

Andrzej Kupniewski has also collected many awards and honourable mentions; his work is represen-ted here by a monumental necklace The World Seen from Above (37). It is dominated by a natural piece of amber contaminated with detritus, and therefore porous, which “tears apart” the geometric structure of oxidised silver in the form of soldered hollowware which is characteristic for the artist. The second work, Auto-Part (38), made especially for the IAA anniversary exhibition, is composed of a large piece of naturally weathered amber combined with a rusty car part. The necklace is suspended on leather.

The final jewellery set on display, Nordic Summer Nights consists of a necklace and a bracelet (39). It is a design by the talented Danish designer Christine Bukkehave, who makes use of amber’s transpa-rency contrasted with massive chains. The artist has been successfully designing jewellery for example for the Queen of Denmark. Recently, she has been using amber in her work as well.

A kind of postscript to the exhibition comes in the piece Summer of Joy (40) from the Yinpo company run by Cherry Hu. More than a year ago, the Gallery Council was seduced by the traditionally Chine-se figures of Pixis and The Dragon perfectly sculpted in Mexican amber (Sobecka 2015, items 6–7). Presented at the anniversary exhibition, an animalistic sculptural group made out of a piece of translu-cent Baltic amber exemplifies the considerable sculpting skills of the Chinese company’s staff and their interest in representational art.

13 An equivalent piece was reproduced in Trend book 2013.14 The graduation works were presented as part of the "Trend book" project and the Design: LAB, Design: HUB exhibition. See Trend book 2012, Trend book 2013 and Fijałkowski 2016. The design of the ring received an honourable mention in the 2012 Amberif Design

Award, N:Joy.

34

The past 20 years have seen considerable metamorphoses in the design of amber artefacts. When the IAA began its operation, raw amber was relatively cheap and available, so large-sized pieces were made (10). Amber was combined mainly with silver (1–3) and natural materials, including string and wood, gradually also with cubic zirconia (7). Now amber is often accompanied by much more valuable metals and stones. It is commonly set in gold (26), combined with pearls (23), diamonds or eme-ralds (28), but also with felt, steel, aluminium (32) or synthetic resins. The style of contemporary amber jewellery may range from minimalistic (30) to more ornamental (17). But most importantly, these are not stones set in a material to protect them from destruction but deliberate and often technologically coura-geous artistic creations (34). The use of references and associations (9) in the works by various artists emphasises amber’s potential for further metamorphoses, for material reinterpretation (5). For example, amber embedded in transparent materials becomes a kind of contemporary inclusion, with a meticulo-us polish that is pleasant to the touch (36) or faceted, attracting light and dazzling (21). Contempora-ry design often strives to affect emotions through the senses (Rejniak-Majewska 2010, 52). Jewellery is selected to match the personality, situation or mood (19). The wearer enters a close relationship with it (Boss 2010, 59). A necklace or a ring may also send a message, tell a story about its owner or pro-voke (38). For customers, it is becoming more and more important for an item to be well designed and functional. This departure from perceiving amber as a traditional and magical material towards treating it as the stuff of art (14) and design (39) is the most important metamorphosis in the making of amber artefacts over the past two decades15.

15 This is owing to the professors, graduates and students of the Academies of Fine Arts in Łódź, Poznań and Gdańsk, as well as many members of the IAA.

35

Bibliografia | References

Baltic Amber 2008Ulf Erichson, Wolfgang Weitschat, Baltic Amber, Ribnitz-Damgarten

Biżuteria 2001Biżuteria w Polsce. Materiały sesji naukowej, red. K. Kluczwajd, Toruń

Biżuteria 2003Biżuteria w Polsce: amulet – znak – klejnot. Materiały sesji naukowej, red. K. Kluczwajd, Toruń

Biżuteria 2006Biżuteria w Polsce: treści – teksty – przesłania. Materiały sesji naukowej, red. K. Kluczwajd, Toruń

Boss 2010Andrzej Boss, Refleksje na temat twórczości, w: Granice sztuki globalnej. Rzemiosło – Design –Sztuka, Legnica, 58–60

Bursztyn 2005 [2006]Bursztyn. Poglądy. Opinie. Materiały seminariów Amberif 1994–2005 [english ed. Amber. Views.

Opinions], red. B. Kosmowska-Ceranowicz, W. Gierłowski, Gdańsk–Warszawa

Bursztyn 2010 [2014]Bursztyn. Poglądy. Opinie. Materiały seminariów Amberif 2005–2009, t. 2 [english ed. Amber. Views.

Opnions, vol. 2], red. B. Kosmowska-Ceranowicz, W. Gierłowski, Gdańsk–Warszawa

Bursztyn 2016Bursztyn. Poglądy. Opinie, Materiały seminariów Amberif 2010–2015, t. 3, red. B. Kosmowska- Ceranowicz, W. Gierłowski, E. Wagner-Wysiecka, Gdańsk–Warszawa

Clark 2010Neil D. J. Clark, Amber. Tears of the Gods, Glasgow

Fijałkowski 2008Sławomir Fijałkowski, Top Amber, Gdańsk

Fijałkowski 2016Sławomir Fijałkowski, Design: LAB, design: HUB, Gdańsk

Gierłowski 1999Wiesław Gierłowski, Bursztyn i gdańscy bursz-

tynnicy, GdańskGrabowska 1982

Janina Grabowska, Polski bursztyn, WarszawaGrabowska 2012

Bursztynowy jubileusz Marii i Pawła Fietkiewi-czów, katalog wystawy Muzeum Bursztynu, wstęp Janina Grabowska, Gdańsk

Granice sztuki 2010Granice sztuki globalnej. Rzemiosło – Design –Sztuka, Legnica

36

Kosmowska-Ceranowicz et al. 2011Barbara Kosmowska-Ceranowicz, Wiesław Gier-łowski, Małgorzata Kucharska, Ewa Rachoń, Origins and Characteristics of Baltic Amber, The Gem Guide, March/April, 1–7.

Kosmowska-Ceranowicz 2012Barbara Kosmowska-Ceranowicz, Bursztyn

w Polsce i na świecie. Amber in Poland and in the World, Warszawa

Matuszewska 2010Aniela Matuszewska, Bursztyn (sukcynit), inne żywice kopalne, subfosylne i współczesne, Katowice

Mierzwińska 1996 [1998]Elżbieta Mierzwińska, Kunstschätze aus Bernste-

in. Die Sammlung des Schloßmuseums Marien-

burg [Bursztyn w sztuce], Augsburg [Malbork]Mierzwińska 1999

Bursztyn. Magiczny kamień, praca zbiorowa, Malbork

Muzeum Bursztynu 2007Muzeum bursztynu: nowy oddział Muzeum

Historycznego Miasta Gdańska: otwarcie – prezentacja, red. A. Koperkiewicz, J. Grążaw-ska, Gdańsk

Owidiusz 2013Przemiany, przełożył Brunon Kiciński, [Warsza-wa 1825], Sandomierz, księga II

Ovid 1922Metamorphoses, Brookes More and Frederic Allison Tupper, Boston, Book II

Rejniak-Majewska 2010Agnieszka Rejniak-Majewska, Powrót piękna? O estetycznych kontekstach współczesnej sztuki i designu, w: Granice sztuki globalnej. Rzemiosło – Design – Sztuka, Legnica, 51–2

Sobecka 2011Bursztyn w muzeum, w: Bursztyn jako przed-

miot ochrony dziedzictwa kulturowego, red. J. Hochleitner, Jantar, 15-26

Sobecka, Kosior 2013Anna Sobecka, Michał Kosior, Baltic Amber. Tear

of God (tekst w języku chińskim | text in chinese),

„Civilisation” 11, 72-85 Sobecka 2014

Kontekst – kolekcja – reinterpretacja, w: Bursztyn

i żuławskie konteksty kulturowe, red. J. Hochleit-ner, Malbork, 79–97

Sobecka 2015Bursztyn i forma | Amber and form, Gdańsk

Trend book 2011Sławomir Fijałkowski, Trend book 2011+, Gdańsk

Trend book 2012Sławomir Fijałkowski, Trend book 2012+, Gdańsk

Trend book 2013Sławomir Fijałkowski, Trend book 2013+, Gdańsk

Trend book 2014Sławomir Fijałkowski, Trend book 2014+, Gdańsk

Trend book 2015Sławomir Fijałkowski, Trend book 2015+, Gdańsk

Trend book 2016Sławomir Fijałkowski, Trend book 2016+, Gdańsk

K a t a l o gC a t a l o g u e

B u r s z t y n o w ep r z e m i a n yA m b e rM e t a m o rp h o s e s

38

1Gabriela Gierłowska

2 | 3Wiesław Gierłowski

4 Art 7, Wojciech Kalandyk

5Art 7, Wojciech Kalandyk & Maciej Rozenberg

6 | 7Ambermoda, Mariusz Gliwiński

8 | 9Giedymin Jabłoński

10 | 11Studio Drapikowski, Mariusz Drapikowski

12 | 13Paulina Binek

14S&A, Sławomir Fijałkowski

15S&A

16 | 17Gin Atelier, Dorota Cenecka

18 | 19Dorota Kos

20 | 21Marcin Tymiński

22 Maryla Dubiel

23 Galeria Dubiel, Maryla Dubiel & Marcin Gronkowski

24 | 25 | 26Geo Amber, Tomasz Kargul

27 | 28NAC Amber, Marcin Wesołowski

29 | 30Ostrowski Design, Jacek Ostrowski

31 | 32Andrzej Szadkowski

33 | 34Heidemarie Herb

35 | 36Emilia Kohut

37 | 38Andrzej Kupniewski

39House of Amber, Christine Bukkehave

40Yinpo, Cherry Hu

78

1Gabriela Gierłowska, GdańskNaszyjnik | Necklace, 1982bursztyn bałtycki, srebro | baltic amber, silver15 x 7,5 x 1,8 cm | 64 cm

2 Wiesław Gierłowski, GdańskKasetka | Box Epouvante du bruit, 1989bursztyn bałtycki, srebro, drewno | baltic amber, silver, wood2 x 4 x 5 x 5 cm

3Wiesław Gierłowski, Gdańsk Kasetka | Box Tu ne l’auras qu’avec peine, 1989bursztyn bałtycki, srebro, drewno | baltic amber, silver, wood2 x 4 x 5 x 5 cm

4Wojciech KalandykArt 7, Gdańsk Naszyjnik | Necklace, 1987srebro, masa perłowa | silver, nacre3,2 x 24 x 12,5 cm

5 Wojciech Kalandyk, Maciej RozenbergArt 7, GdańskNaszyjnik | Necklace Bahia, 2015bursztyn bałtycki, srebro złocone, cyrkonie |baltic amber, gold-plated silver, zircons1,6 x 4,4 x 6,3 | 52 cm

6 Mariusz GliwińskiAmbermoda, SopotKomplet | Set Stan Równowagi, 1998bursztyn bałtycki, srebro, cyrkonie |baltic amber, silver, zirconsnaszyjnik | necklace 2,1 x 9 x 10,7 | 50 cmpierścień | ring 8,6 x 6,2 x 2,1 cm

7Mariusz GliwińskiAmbermoda, SopotPierścień | Ring Magic Box, 2015bursztyn bałtycki, srebro | baltic amber, silver4 x 2,2 x 2,4 cm

8 Giedymin Jabłoński, GdańskNaszyjnik | Necklace Sea side, 2003bursztyn bałtycki, drewno, złoto, sznurek |baltic amber, wood, gold, cord4,5 x 3,8 x 2,8 | 58 cm

9Giedymin Jabłoński, GdańskObiekt | Object To climb or not to climb, 2016bursztyn bałtycki, sznurek, stal, tworzywo sztuczne | baltic amber, cord, steel, plastic11,5 x 14 x 134 cm

10 Mariusz DrapikowskiDrapikowski Studio, Gdańsk Patera | Vessel Heavenly fruit, 2003bursztyn bałtycki, srebro złocone, kryształ |baltic amber, gold-plated silver, cut crystalwyskość | high 60 cm, Ø 47 cm

79

11 Mariusz DrapikowskiDrapikowski Studio, GdańskNaszyjnik | Necklace, 2006bursztyn bałtycki, srebro złocone, dioda |baltic amber, gold-plated silver, diode20 x 2,4 x 1,8 cm | 70 cm

12 Paulina Binek, Gdańsk Talizman | Talisman Arche, 1996bursztyn bałtycki, srebro, muszle, pióro, kość, kamienie, płyta cd, amonit, piryt, sznur |baltic amber, silver, shells, feather, bone, stones, cd, ammonite, pyrite, cord12 x 11 x 2,2 cm | 90 cm

13Paulina Binek, GdańskNaszyjnik | Necklace Mykeny, 2015bursztyn bałtycki, srebro złocone, filigran |baltic amber, gold-plated silver, filigree8 x 8 x 1,6 cm | 45 cm

14 Sławomir Fijałkowski, S&A, Gdynia Pierścień | Ring Niecały biały, 2008bursztyn bałtycki, złoto | baltic amber, gold5,7 x 2,2 x 5,4 cm

15S&A, Gdynia Komplet | Set Atol, 2014bursztyn bałtycki, srebro pozłacane, perły | baltic amber, gold-plated silver, pearlsnaszyjnik | necklace 6,5 x 2 x 47 cmbransoleta | bracelet 6,3 x 2 x 17,5 cm

16Dorota CeneckaGin Atelier, GdańskNaszyjnik | Necklace, 1997bursztyn bałtycki, srebro, rzemień | baltic amber, silver, strap6 x 5,3 x 1,2 cm | 35 cm

17Dorota CeneckaGin Atelier, GdańskNaszyjnik | Necklace Bursztynowe jajo, 2015bursztyn bałtycki, srebro, granaty | baltic amber, silver, garnets6,5 x 6,5 x 12 cm | 72 cm

18Dorota Kos, GdańskNaszyjnik | Necklace Mentha, 2007bursztyn bałtycki, drewno | baltic amber, wood25 x 25 x 2,2 cm

19Dorota Kos, GdańskPierścień | Ring Erin, 2016bursztyn bałtycki, srebro | baltic amber, silver3,7 x 1,8 x 2,6 cm

20 Marcin Tymiński, WarszawaPierścień | Ring Amber Mind, 1999bursztyn bałtycki, cyrkonia | baltic amber, zircon3 x 2,6 x 1,7 cm

80

21Marcin Tymiński, WarszawaKomplet | Set, 2016bursztyn bałtycki, srebro, żywice syntetyczne |baltic amber, silver, synthetic resinsbransoleta | bracelet 8 x 6,1 x 0,8 cmpierścień | ring 5,7 x 2,8 x 3 cm pierścień | ring 3,8 x 1,5 x 4,3 cm

22Maryla Dubiel, WarszawaNaszyjnik | Necklace, 1996bursztyn bałtycki, złoto, srebro | baltic amber, gold, silver19,5 x 15 x 1,9 cm

23Maryla Dubiel, Marcin GronkowskiGaleria Dubiel, WarszawaNaszyjnik | Necklace, 2014bursztyn bałtycki, srebro, perły słodkowodne, tkanina |baltic amber, silver, pearls, fabric7,3 x 6,4 x 2,2 | 64 cm

24 Tomasz Kargul, ElblągKolczyki | Earrings, 2001bursztyn bałtycki, srebro | baltic amber, silver2 x 3,6 x 2,2 x 1,6 cm

25 Tomasz Kargul, ElblągNaszyjnik | Necklace Talizman, 2008bursztyn bałtycki, srebro, tworzywo sztuczne | baltic amber, silver, plastic12 x 2 x 1,9 cm | 80 cm

26Tomasz KargulGeo Amber, ElblągNaszyjnik | Necklace Geo Amber, 2016bursztyn bałtycki, złoto |baltic amber, gold5 x 4 x 1,3 cm | 40 cm

27Marcin WesołowskiNAC Amber, GdańskBransoleta | Bracelet Borga, 2009bursztyn bałtycki, srebro złocone, cyrkonie | baltic amber, gold-plated silver, zircons1,5 x 1,3 cm | 18,8 cm

28Marcin WesołowskiNAC Amber, GdańskKomplet | Set Lotus, 2015bursztyn bałtycki, złoto, szmaragdy | baltic amber, gold, emeraldswisior | pendant 3,1 x 3,1 x 1,3 cmpierścień | ring 2,8 x 2,4 x 2,4 cm

29Jacek OstrowskiOstrowski Design, GdańskNaszyjnik | Necklace 4 Wave, 2006bursztyn bałtycki, srebro | baltic amber, silver3 x 2,5 cm | 37 cm

30Jacek OstrowskiOstrowski Design, GdańskZegarek | Watch, 2014bursztyn bałtycki, srebro, skóra | baltic amber, silver, leather7,2 x 4,3 x 6,5 cm

81

31 Andrzej Szadkowski, ŁódźNaszyjnik | Necklace, 2012bursztyn bałtycki, skóra | baltic amber, leather9,1 x 6,9 x 1,6 cm | 76 cm

32Andrzej Szadkowski, ŁódźNaszyjnik | Necklace Viola, 2015bursztyn bałtycki, srebro, aluminium | baltic amber, silver, aluminium5 x 7,3 x 2,3 cm | 80 cm

33Heidemarie Herb, ParmaNaszyjnik | Necklace, 2013 bursztyn bałtycki, złoto, sznurek, wosk | baltic amber, gold, cord, wax4,7 x 2,2 x 2,3 cm | 85 cm

34Heidemarie Herb, ParmaPierścień | Ring Amber Caramel Box, 2013bursztyn bałtycki, srebro, pigment | baltic amber, silver, pigment3,7 x 3,7 x 2,1 cm

35Emilia Kohut, GdyniaPierścień | Ring Punkt G 2012bursztyn bałtycki, żywica poliestrowa |baltic amber, polyester resinpierścień | ring 4,5 x 3,6 x 3,4 cm

36Emilia Kohut, GdyniaKomplet | Set, 2016bursztyn bałtycki, żywica poliestrowa |baltic amber, polyester resinnaszyjnik | necklace 6,8 x 4,7 x 2,6 cm | 80 cmpierścień | ring 5,6 x 5,1 x 1,2 cm

37Andrzej Kupniewski, WarszawaNaszyjnik | Necklace Świat widziany z góry, 2016bursztyn bałtycki, srebro, rzemień | baltic amber, silver, strap22 x 8,8 x 2,8 cm | 41 cm

38Andrzej Kupniewski, WarszawaNaszyjnik | Necklace Auto-część, 2016bursztyn bałtycki, srebro, stal, rzemień | baltic amber, silver, steel, strap14 x 10 x 3 cm | 84 cm

39Christine BukkehaveHouse of Amber, KopenhagaKomplet | Set Nordic Summer Nigths, 2013bursztyn bałtycki, srebro | baltic amber, silverbransoleta | bracelet 6,7 x 5,6 x 2 cm | 15 cm naszyjnik | necklace 6,4 x 3,5 x 2,3 cm | 96 cm

40Cherry HuYinpo, HangzhouRzeźba | Sculpture Summer of Joy, 2016Bursztyn bałtycki | Baltic amber4,5 x 8,5 x 6 cm

82

Copyright by ©

Recenzja naukowa | Review:

Tłumaczenie | Translation:

Konsultacje | Consultations:

Korekta | Editorial Assistant:

Opracowanie graficzne | Graphic:

Fotografie | Photographs by:

Ilustracje na okładce | Cover:

Rada Galerii | Gallery Council:

Termin wystawy | Exhibition term:

Kurator | Curator:

ISBN: 978-83-912894-2-6Wydanie I – Gdańsk 2016

Międzynarodowe Stowarzyszenie Bursztynnikówul. Warzywnicza 1 | 80-838 Gdańsk | Polska(+48) 58 58 00 022 | www.amber.org.pl | info@amber.org.pl

Anna SobeckaMiędzynarodowe Stowarzyszenie Bursztynników

prof. Bogumiła Jung

Dorota Górak-Łuba

Wojciech Kalandyk, Agnieszka Klikowicz, Michał Kosior, Adam Pstrągowski, Ewa Rachoń

Jacek Kołtan

Agnieszka Klikowicz

Piotr Sadowski – PB Studio, pb-studio.plDrapikowski Studio (10), House of Amber (39), Dorota Kos (18), S&A (14, 15)

Wiesław Gierłowski, Kasetka, 1989Tomasz Kargul, Naszyjnik, 2016

Sławomir FijałkowskiGiedymin JabłońskiDorota KosAnna Sobecka

18 marca – 27 sierpnia 2016

Anna Sobecka