alÇak tÜnel kavun yetİŞtİrİcİlİĞİnde malÇ'in ve deĞİŞİk budama Şekİllerİnİn...

O.M.Ü.Z.F., Dergisi, 1996, 11, (2):101-116 J.Agric.Fac., O.M.U., 1996, 11, (2): 101-116

ALÇAK TÜNEL KAVUN YETİŞTİRİCİLİĞİNDE MALÇ'IN VE DEĞİŞİK BUDAMA ŞEKİLLERİNİN ERKENCİLİK, VERİM VE KALİTE ÜZERİNE

ETKİSİ(*) Ertan Sait KURTAR Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Adana. Kazım ABAK Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, Adana.

Geliş Tarihi :06.02.1996 ÖZET

Alçak plastik tünel altında kavun yetiştiriciliğinde 5 değişik budama uygulamasının malçsız ve

şeffaf plastik malçlı ortamlarda Makdimon F1 kavun çeşidinin erkencilik, verim ve kalitesi

üzerine etkileri incelenmiştir.

Tepe budaması yapılan bitkiler 3-7 gün kadar daha erken çiçeklenmiş ve 6-7 gün önce kol

atmaya başlamıştır. Bu erkencilik malç kullanımıyla daha da öne alınmıştır. Budama

uygulamaları toplam verimi %5 ile %37, erkenci verimi %32 ile %91 arasında artırmış, bu artış

malç kullanımıyla %52 ile %84 oranında yükselmiştir. Budama uygulamaları meyve sayısını

%10 ile %38 arasında artırmış, malç kullanımıyla meyve sayısı %24 ile %47 daha da artmıştır.

Uygulamaların meyve ağırlığı, meyve kabuk kalınlığı, meyve eti kalınlığı, çekirdek evi çapı,

çekirdek evi uzunluğu, pH, meyve tadı ve meyve olgunlaşma süresi üzerine önemli etkileri

olmamıştır. Suda çözünebilir toplam kuru madde (%S.Ç.K.M.) miktarı şeffaf plastik malç

uygulamasıyla artmış, budamalardan etkilenmemiştir. En uygun budama yöntemi olarak tepe

alma ve bitkilerin 2-3 kollu büyütülmesi görülmüştür.

EFFECTS OF MULCHING AND DIFFERENT PRUNING METHODS ON EARLINESS, YIELD AND QUALITY OF MELON GROWING UNDER LOW

TUNNEL ABSTRACT Effects of 5 different pruning applications and transparent plastic mulch on earlines, yield and

quality of Makdimon F1 melon hybrid variety which is grown under low plastic tunnel were

investigated. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- * Yüksek Lisans Tezi

102

The pruned plants gave the best results for the most early female blossoming about 3-7 days

and the most lateral shoot growing about 6-7 days. This best possitive effects on the root

growth of plants was obtained from mulched applications. Early and total yield were increased

with pruning applications about 32-91% and 5-37%. This results were highest with transparent

plastic mulch about 52-84%. The number of fruits were increased pruning applications about

10-38%, this results were highest with mulch about 24-47%. Applications were no effective on

fruit weight, fruit rind thickness, fruit flesh thickness, seed cavity width, seed cavity height, pH,

fruit flavour and time of fruit maturity. But T.S.S.C.% value was highest with transparent plastic

mulch. The pruning method were no effective on T.S.S.C.%. The best pruning methods were

found pinching and growth with 2-3 lateral shoots.

1. GİRİŞ. Sebzecilikte örtü kullanmanın amacı, don tehlikesinin olduğu ve sıcaklığın yetersiz kaldığı dönemlerde bitkilerin çevresinde onların optimum isteklerine yakın bir atmosfer sağlayarak normal yetiştirme döneminin dışında da nitelikli ve nicelikli ürün elde etmektir (Abak ve Ertekin, 1985). Bu amaçla çeşitli örtü tipleri kullanılmaktadır. Malç ve alçak tüneller örtü tiplerinin en yaygın olanlarıdır. Toprak yüzeyinin çeşitli materyallerle kaplanması toprak sıcaklığının artırılmasına yardım ederken, bitki çevresindeki sıcaklığın artırılmasında alçak tüneller daha etkili olmaktadır. Her iki sistemde değişik renkte örtü materyalinden yararlanılabilmektedir. Ancak, sıcaklık artışında en iyi sonucu saydam plastik örtüler vermektedir (Pakyürek, 1989). Şeffaf plastik örtüden gündüz geçen güneş ışınları toprağı ve toprakla plastik arasında kalan havayı ısıtmaktadır. Isınan hava plastik tarafından tutulduğu için dışarıya çıkamamakta ve böylece toprağın ve bitkinin çevresinin ısınmasına neden olmaktadır. Malç ve alçak tünellerin bu yöndeki etkisi bir çok araştırıcı tarafından da saptanmıştır (Kohnke, 1972; Murtazov ve Ininov, 1983; Taber, 1986; Pakyürek, 1989; Abak ve ark., 1990). Toprak ve bitki çevresindeki sıcaklığın yükselmesi bitkilerin köklerinin hızlı gelişmesine, su ve besin maddelerinin daha kolay alınmasına yol açmaktadır. Bu durum da doğrudan doğruya erkencilik ve toplam verim üzerine yansımaktadır. Örtüaltı kavun yetiştiriciliğinde Cucumis melo L. var. cantalupensis Naud'a giren küçük meyveli kantalop tipi çeşitler kullanılmaktadır. Laumonnier (1964)

103

örtüaltı kavun tarımında budamanın zorunlu olduğunu; önce bir tepe alma işleminin yapılması, arkasından kol sayısının sınırlandırılması, daha sonra da yan dalların uçlarının koparılması gerektiğini bildirmektedir. Ülkemizde yapılan bir çalışmada (Ölçmener, 1988), serada yetiştirilen kavunlara üç farklı budama yöntemi uygulanmış, bu uygulamalar budamasız kontrol bitkileriyle karşılaştırılmıştır. Deneme sonucunda tepe alma budamasının erkencilikte 10 günlük kazanç sağladığı, meyve iriliğini artırdığı fakat toplam verimi etkilemediği görülmüştür. Abak ve ark. (1991), Adana'da cam serada ilkbahar ürünü olarak iki kavun çeşidinde (Galia ve Polidor), 0.05 mm'lik polietilen (PE) ile yapılan malç uygulaması ve üç farklı budama yönteminin verim, erkencilik ve meyve iriliği üzerine etkisini araştırmışlardır. Araştırıcılar malç uygulamalarının toplam verimi %62, erkenci verimi %120 artırdığını; ayrıca tanıkta 762 g olan ortalama meyve ağırlığının malçlı parsellerde 880 g olduğunu, budama uygulamaları arasında verim, erkencilik ve meyve ağırlığı bakımından fark olmadığını bulmuşlardır. Kavunda budama uygulamalarının yetiştiricilik şekline ve çeşidin özelliğine göre değişiklikler gösterdiği, örtüaltı kavun yetiştiriciliğinde değişik şekillerde yapılan budama uygulamalarının erkenciliği ve toplam verimi artırdığı bazı araştırıcılarca bildirilmektedir (Eccer ve Zerbini, 1971; Mangal ve Pandita, 1979; Balseet ve ark., 1982; Buwalda ve Freeman, 1986; Hannachi, 1986; Buitelaar, 1987; Duranti ve Lanza, 1988; Monteiro ve Mexia, 1988; Köseoğlu, 1991). Türkiye 1.5 milyon ton dolaylarında seyreden üretimiyle Çin'den sonra dünyanın en fazla kavun üreten ülkesidir (Anon., 1993). Ülkemizde kavun tarımı yaygın biçimde açıkta yapılmakta ve çoğunlukla Cucumis melo L. var. inodorus'a giren iri meyveli çeşitler yatiştirilmektedir. Bununla birlikte son yıllarda kavun örtüaltında da yetiştirilmeye başlanmıştır. Bu tip yetiştiricilikte alçak tüneller başta gelmektedir. Tünel altında yetiştiricilikte hasat başlangıcı mayıs ayına kadar çekilebilmektedir. Açıkta yetiştiricilikte hasadın ancak haziran ayının sonlarına doğru başlayıp temmuz-ağustos aylarında yoğunlaştığı, sera üretiminde ise hasadın mayıs ayının sonunda bittiği düşünüldüğünde, bu boşluğun tünel yetiştiriciliği ile başarılı bir biçimde kapatılabileceği aşikardır.

104

Bu çalışmada alçak tünel kavun yetiştiriciliğinde malç ve farklı budama uygulamalarının erkencilik, verim ve kalite üzerine etkilerini araştırmak ve bu açıdan en uygun uygulamayı ortaya çıkarmak amaçlanmıştır.

2. MATERYAL VE METOD

2.1 Materyal Araştırma 1991-1993 yılları arasında Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Araştırma ve Uygulama Çiftliğinde Bahçe Bitkileri Bölümüne ait deneme arazisinde yapılmıştır. Araştırmada beş farklı budama uygulaması kontrol ile mukayeseli olarak malçlı ve malçsız parsellerde alçak tüneller altında iki yıl süreyle denenmiştir. Bitkisel materyal olarak Macdimon F1 kavun çeşidi kullanılmıştır. Araştırmada genişliği 90 cm yüksekliği 60 cm ve uzunluğu 30 m olan tüneller kullanılmış, tüneller 0.05 mm kalınlığındaki saydam polietilen örtü ile tek kat olarak örtülmüştür. Malç örtüsü olarak da 0.05 mm kalınlığında saydam polietilen örtü kullanılmıştır.

2.2. Metod Malç örtüsü 1 m genişliğinde toprak yüzeyine serilmiş, bitkilerin geçeceği yerler bir bıçakla "+" şeklinde kesilerek işaretlenmiş ve kenarları toprakla kapatılmıştır. Yetiştirmede bitkiler arasında 150x60 cm aralık-mesafe bırakılmıştır. Denemeler bölünmüş parseller deneme desenine göre kurulmuş ve değerlendirilmiştir. Dört yinelemeli denemenin her bir küçük parselinde 10'ar bitki bulundurulmuş, buna göre küçük parsel boyutları 1.5x6= 9 m2, büyük parsel boyutları 9x4=36 m2 olmuştur. Fideler 8x10 cm ebadındaki plastik torbalarda yetiştirilmiş, harç olarak birinci yıl 4:2:1 oranında toprak-kum-çiftlik gübresi karışımı, ikinci yıl ise 1:1 oranında torf-çiftlik gübresi karışımı kullanılmıştır. Tohum ekimi birinci yıl 16 Ocak, ikinci yıl 20 Ocak; dikim ise birinci yıl 7 Mart, ikinci yıl 12 Mart tarihlerinde gerçekleştirilmiştir. Budama değişkeni olarak, kontrol hariç, beş uygulama denenmiştir. 1 no'lu uygulamada bitkilere hiç müdahale yapılmamış, bitkiler normal gelişmelerine bırakılmıştır (K). 2 no'lu uygulamada ilk meyve tutumundan sonra bitkilerde, yan kollarda, uç alma işlemi yapılmıştır (B1). 3 no'lu

105

uygulamada bitkilerde fide aşamasında üç yaprak üzerinden tepe alma işlemi yapılmış ve en iyi gelişen iki yan kol büyümeye bırakılmıştır (B2). 4 no'lu uygulamada 3 no'lu uygulamaya ek olarak meyve tutumundan sonra yan kollarda uç alma yapılmıştır (B3). 5 no'lu uygulamada bitkilerde fide aşamasında dört yaprak üzerinden tepe alma yapılmış ve en iyi gelişen üç yan kol büyümeye bırakılmıştır (B4). 6 no'lu uygulamada 5 no'lu uygulamaya ek olarak meyve tutumundan sonra yan kollarda uç alma yapılmıştır (B5). Tepe alma budamaları birinci yıl fideler dikildikten sonra yapılmış, ancak bu şekildeki uygulama bitki büyümesi ve erkencilik yönünden dezavantajlı bulunduğundan ikinci yıl tepe alma budamaları fidelikte dikim öncesinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmada çiçeklenme ve kol atma zamanları, erkenci ve toplam verim değerleri ile meyve sayısı tesbit edilmiş, meyvelerin kalitelerini belirlemek için de ortalama meyve ağırlığı, meyve eti ve meyve kabuğu kalınlıkları, çekirdek evi çapı ve uzunluğu, meyve suyunda da %S.Ç.K.M. ve pH belirlenmiştir.

3. ARAŞTIRMA BULGULARI

3.1. Ilk Dişi Çiçek Açma Süresi Fide dikim tarihinden itibaren hesaplanan ilk dişi çiçek açma zamanı üzerine her iki yılda da budama ve malç uygulamalarının tek ve kombine hallerinin etkili olduğu yapılan analizler sonucu tesbit edilmiştir. Düşük değerin erkenciliği belirttiği bu analiz sonucunda, çizelge 1'de de görüldüğü gibi tepe alma budamalarının yaklaşık 3 ile 7 gün arasında erkencilik sağladığı saptanmıştır. Malçlı ortamda bu süre malçsız ortama göre yaklaşık 2 ile 4 gün daha kısa bulunmuştur. Çizelgede de görüldüğü gibi her iki yılda da en erken çiçeklenme 3 kol bırakılarak büyütülen (B4 ve B5) bitkilerde gözlenmiştir.

106

Çizelge 1. Farklı budama şekilleri uygulanarak malçlı ve malçsız tünellerde

yetiştirilen kavunların ilk dişi çiçek açma süresi (gün) 1992 1993 Budamalar Malçlı Malçsız Ortalama Malçlı Malçsız Ortalama K 31.70bc 36.23 a 33.96 a 23.43b 25.68 a 24.55 a B1 32.38bc 35.38 a 33.98 a 22.65bc 25.23 a 23.94 a B2 28.00 c 32.68 b 30.34 b 21.73 c 22.05 c 21.89 bc B3 27.58 c 33.88 b 30.73 b 21.28 c 23.13 b 22.20 b B4 25.68cd 27.98 c 26.83 c 19.35 d 22.23 c 20.79 c B5 24.25 d 28.75 c 26.50 c 20.75 c 21.03 c 20.89 c Ortalama 28.26 b 32.48 a 21.53 b 23.22 a

LSD%1(Bud.): 1.289 LSD%1(Bud.): 1.158 LSD%1(Örtü): 0.565 LSD%1(Örtü): 3.384 LSD%1(Bud.xÖrtü): 2.063 LSD%1(Bud.xÖrtü): 1.854

3.2. Kol Atma Süresi Fide dikim tarihinden itibaren bitkilerin ana gövdesindeki yaprak koltuklarından çıkan kollar yaklaşık 10 cm olduğunda kol atma zamanı olarak belirlenmiştir. Yapılan analizler sonucu, çizelge 2'de de görüldüğü gibi, uygulamaların tek ve kombine hallerinin bitkilerin kol atma zamanları üzerine etkileri önemli bulunmuştur. Tepe budaması yapılan bitkiler yapılmayanlara göre 5 ile 7 gün kadar daha erken kol atmaya başlamış, malç kullanımı ile kol atma süresi yaklaşık 3 gün kadar öne alınmıştır.

Çizelge 2. Farklı budama şekilleri uygulanarak malçlı ve malçsız tünellerde

yetiştirilen kavunlarda kol atma süresi (gün) 1992 1993

Budamalar Malçlı Malçsız Ortalama Malçlı Malçsız Ortalama K 26.20 b 31.73 a 28.96 a 17.90 c 23.48 a 20.69 a B1 27.33 b 32.23 a 29.78 a 18.38 c 23.78 a 21.08 a B2 20.13 d 25.15 bc 22.64 b 16.78 d 19.40 bc 18.09 b B3 21.63 d 24.45 bc 23.04 b 16.50 d 19.50 bc 18.00 b B4 22.33 d 24.20 c 23.26 b 16.75 d 20.80 b 18.78 b B5 21.48 d 24.13 c 22.80 b 16.70 d 20.75 b 18.73 b Ortalama 23.18 b 26.98 a 17.17 b 21.28 a


107

3.3. Erkenci Verim Hasat birinci yıl 3 Haziran, ikinci yıl ise 1 Haziran tarihlerinde başlamış, son hasatlar ise sırasıyla 17 ve 16 Haziran'da yapılmıştır. Bu süre içerisinde meyveler 2-3 gün aralıklarla hasat edilmiş, birinci yıl toplam 6, ikinci yıl toplam 7 hasat yapılmıştır. Ilk 3 hasat değerleri dikkate alınarak hazırlanan erkenci verim değerlerine ilişkin sonuçlar Çizelge 3'de gösterilmiştir. Yapılan istatistiki çözümlemeler erkenci verim bakımından budama ve malç uygulamalarının yaptıkları etkilerin 0.01 düzeyinde önemli olduğunu göstermiştir. Ayrıca interaksiyon da 0.01 düzeyinde önemli çıkmıştır. Çizelge 3. Farklı budama şekilleri uygulanarak malçlı ve malçsız tünellerde yetiştirilen kavunların erkenci verim miktarları (kg/m2)

1992 1993 Budamalar Malçlı Malçsız Ortalama Malçlı Malçsız Ortalama K 0.41 de 0.27 g 0.34 e 0.97 d 0.45 h 0.71 d B1 0.55 c 0.27 g 0.41 b 1.00 d 0.58 g 0.79 c B2 0.88 a 0.35 fg 0.61 ab 1.16 c 0.74 f 0.95 b B3 0.90 a 0.40 f 0.65 a 1.27 b 0.88 c 1.07 a B4 0.67 b 0.44 d 0.55 c 1.33 ab 0.90 e 1.12 a B5 0.70 b 0.47 d 0.59 bc 1.37 a 0.91 e 1.14 a Ortalama 0.68 a 0.37 b 1.18 a 0.74 b


Çizelgede görüldüğü gibi her iki yılda da tepe budaması yapılan bitkilerde (B2, B3, B4 ve B5), tepe budaması yapılmayanlara göre (K ve B1) erkenci verim miktarları önemli ölçüde yükselmiştir. Bu yükselme birinci yıl %65 ile %91, ikinci yıl %32 ile %58 arasında değişmiştir. Malç kullanımı da erkenci verimi artırmış, birinci ve ikinci yıllar sırasıyla %84 ile %60 oranında yükselmiştir. Yan kollarda yapılan uç alma uygulamaları ise erkenci verim üzerinde önemli bir etkide bulunmamış, bununla birlikte bazı uygulamalarda (örneğin B1 ve B3) hafif bir artış meydana getirmiştir. En yüksek erkenci verim, birinci yıl 2 kol bırakılarak uç alma yapılan (B3), ikinci yıl ise 3 kol bırakılarak uçları alınan (B5) bitkilerden elde edilmiştir.

3.4. Toplam Verim Her iki yılda tüm hasatlar sonucunda parsellerden elde edilen verimlerin ortalamaları çizelge 4'de verilmiştir. Istatistiki analiz sonuçları

108

budama ve malç uygulamalarının yine 0.01 düzeyinde önemlilik sınırlarına girdiğini, ayrıca interaksiyonun da aynı sınırlar içerisinde önemli olduğunu göstermiştir. Çizelge 4. Farklı budama şekilleri uygulanarak malçlı ve malçsız tünellerde yetiştirilen kavunların toplam verim miktarları (kg/m2)

1992 1993 Budamalar Malçlı Malçsız Ortalama Malçlı Malçsız Ortalama K 2.42 b 1.55 fd 1.99 b 2.58 e 1.79 g 2.18 c B1 2.42 b 1.56 fd 1.99 b 2.82 d 1.81 g 2.31 c B2 2.68 a 1.59 d 2.09 ab 3.16 b 2.24 f 2.70 b B3 2.47 b 1.71 cd 2.14 ab 3.71 a 2.24 f 2.98 a B4 2.76 a 1.60 d 2.18 a 3.36 ab 2.20 f 2.78 ab B5 2.46 b 1.86 c 2.16 ab 3.46 a 2.25 f 2.85 a Ortalama 2.54 a 1.65 b 3.18 a 2.09 b


Çizelgede de görüldüğü gibi tepe budaması yapılan uygulamalar yapılmayanlara göre toplam verimi birinci yıl %5 ile %10, ikinci yıl %24 ile %37 oranında artırmış; malç kullanımıyla toplam verim sırasıyla %54 ile %52 oranında yükselmiştir. Yan kollarda yapılan uç alma uygulamalarının toplam verim üzerine etkileri farklı biçimlerde olmuştur. Malçlı parsellerde uç alma verimi çok az geriletmiş, malçsızlarda ise artırmıştır. En yüksek toplam verimi, malçlı ortamda, birinci yıl 3 kol bırakılan (B4), ikinci yıl ise 2 kol bırakılarak uç alma yapılan bitkiler vermiştir (B3). Malçsız ortamda ise her iki yılda da en yüksek verim 3 kol bırakılarak uç alma yapılan bitkilerden elde edilmiştir (B5).

3.5. Meyve Sayısı Hasat edilen meyvelerin sayılarına ilişkin sonuçlar Çizelge 5'de sunulmuştur. Istatistiki çözümlemeler sonucunda meyve sayısı üzerine malç uygulamalarının etkisi her iki yılda da, budamaların etkisi ise yalnızca ikinci yıl denemesinde 0.01 düzeyinde önemli bulunmuştur. Ayrıca ikinci yıl denemesinde interaksiyonda önemli çıkmıştır.

109

Çizelge 5. Farklı budama şekilleri uygulanarak malçlı ve malçsız tünellerde yetiştirilen kavunlarda meyve sayısı (adet/m2)

1992 1993 Budamalar Malçlı Malçsız Ortalama Malçlı Malçsız Ortalama K 2.99 2.56 2.73 3.55 b 2.31 c 2.93 b B1 3.04 2.46 2.75 3.69 ab 2.47 c 3.08 b B2 3.49 2.79 3.14 4.17 ab 3.17 b 3.67 ab B3 3.33 3.10 3.21 4.84 a 3.25 b 4.05 a B4 3.74 2.37 3.06 4.36 a 2.78 bc 3.57 ab B5 3.21 2.80 3.00 4.56 a 3.12 bc 3.84 a Ortalama 3.30 a 2.66 b 4.19 a 2.85 b

LSD%5(Bud.): Ö.D. LSD%1(Bud.): 0.556 LSD%1(Örtü): 0.402 LSD%1(Örtü): 0.287 LSD%5(Bud.xÖrtü): Ö.D LSD%1(Bud.xÖrtü): 0.890

Çizelgedeki değerlere göre tepe budaması şeklinde yapılan uygulamalar meyve sayısını ikinci yıl %22 ile %38 artırmış; malç kullanımıyla bu artış sırasıyla %24 ile %47 oranında gerçekleşmiştir. Uç alma şeklinde yapılan uygulamaların meyve sayısı üzerine birinci yıl etkisi olmaz iken, ikinci yıl azda olsa meyve sayısını artırıcı bir etkisi olmuştur. Ikinci yıl en yüksek meyve sayısı 2 kol bırakılıp uç alma yapılarak (B3) malçlı ortamda yetiştirilen bitkilerden elde edilmiştir. Malçsız ortamda da en yüksek meyve sayısına bu uygulama sahip olmuştur. En düşük meyve sayısı ise malçsız ortamda tepe budaması yapılmadan yetiştirilen bitkilerde saptanmıştır (K ve B1). 3.6. Meyve Ağırlığı (g) Istatistiki olarak, birinci yıl denemesinde, budama uygulamalarının meyve ağırlığı üzerine etkileri önemsiz, malç uygulamasının ise önemli iken, ikinci yıl denemesinde, uygulamaların etkisi önemsiz bulunmuştur. Çizelge 6. Farklı budama şekilleri uygulanarak malçlı ve malçsız tünellerde yetiştirilen kavunlarda meyve ağırlığı (g)

1992 1993 Budamalar Malçlı Malçsız Ortalama Malçlı Malçsız Ortalama K 810 639 725 727 775 751 B1 811 661 736 776 740 758 B2 771 576 674 761 711 736 B3 753 568 661 769 700 735 B4 749 679 714 775 790 782 B5 768 668 718 759 726 743 Ortalama 777 a 632 b 761 740

LSD%5(Bud.): Ö.D. LSD%5(Bud.): Ö.D. LSD%1(Örtü): 91.147 LSD%5(Örtü): Ö.D. LSD%5(Bud.xÖrtü): Ö.D. LSD%5(Bud.xÖrtü): Ö.D.

110

3.7. Meyve Eti (cm) ve Meyve Kabuğu (mm) Kalınlığı Çizelge 7 ve 8'de görüldüğü gibi uygulamaların meyve eti ve meyve kabuk kalınlığı üzerine etkileri istatistiki olarak önemli bulunmamıştır. Ancak çizelgelerdeki ortalama değerler dikkate alındığında malçlı ortam malçsız ortama göre genelde daha yüksek değerler vermiştir. Çizelge 7. Farklı budama şekilleri uygulanarak malçlı ve malçsız tünellerde yetiştirilen kavunlarda meyve eti kalınlığı (cm)

1992 1993 Budamalar Malçlı Malçsız Ortalama Malçlı Malçsız Ortalama K 3.32 3.18 3.25 3.56 3.32 3.44 B1 3.30 3.24 3.26 3.41 3.29 3.35 B2 3.29 3.18 3.24 3.45 3.33 3.39 B3 3.27 3.13 3.20 3.44 3.25 3.35 B4 3.33 3.22 3.28 3.41 3.30 3.36 B5 3.28 3.10 3.19 3.49 3.31 3.40 Ortalama 3.30 3.18 3.47 3.30

LSD%5(Bud.): Ö.D. LSD%5(Bud.): Ö.D. LSD%5(Örtü): Ö.D. LSD%5(Örtü): Ö.D. LSD%5(Bud.xÖrtü): Ö.D. LSD%5(Bud.xÖrtü): Ö.D.

3.8. Çekirdek Evi Çapı ve Uzunluğu (cm) Yapılan analizler sonucunda, çizelge 9 ve 10'da da görüldüğü gibi, her iki yıl denemesinde de uygulamaların çekirdek evi çapı ve uzunluğu üzerine etkileri istatistiki olarak önemli bulunmamıştır. Çizelge 8. Farklı budama şekilleri uygulanarak malçlı ve malçsız tünellerde yetiştirilen kavunlarda meyve kabuk kalınlığı (mm)



111

Çizelge 9. Farklı budama şekilleri uygulanarak malçlı ve malçsız tünellerde yetiştirilen kavun meyvelerinde çekirdek evi çapı (cm)



Çizelge 10. Farklı budama şekilleri uygulanarak malçlı ve malçsız tünellerde yetiştirilen kavun meyvelerinde çekirdek evi uzunluğu (cm)



3.9. Suda Çözünebilir Toplam Kuru Madde Istatistiki analiz sonuçları her iki yılda da suda çözünebilir toplam kuru madde üzerine budama uygulamalarının önemsiz, örtülerin ise önemli olduğunu göstermiştir (Çizelge 11). Ortalama değerler dikkate alındığında malçsız ortamda, birinci yıl, 8.9 olan bu değer malçlı ortamda 9.14'e yükselmiş, bu değerler ikinci yıl sırasıyla 8.67 ve 8.83 olarak belirlenmiştir.

112

Çizelge 11. Farklı budama şekilleri uygulanarak malçlı ve malçsız tünellerde yetiştirilen kavun meyvelerinde suda çözünebilir toplam kuru madde (%S.Ç.K.M.)

1992 1993 Budamalar Malçlı Malçsız Ortalama Malçlı Malçsız Ortalama K 9.03 8.91 8.97 8.96 8.70 8.83 B1 9.18 8.72 8.95 8.73 8.53 8.63 B2 9.22 8.89 9.06 8.86 8.64 8.75 B3 9.13 9.07 9.10 8.77 8.66 8.71 B4 9.17 9.05 9.11 8.82 8.79 8.80 B5 9.11 8.78 8.95 8.86 8.66 8.76 Ortalama 9.14 a 8.90 b 8.83 a 8.67 b

LSD%5(Bud.): Ö.D. LSD%5(Bud.): Ö.D. LSD%1(Örtü): 0.184 LSD%1(Örtü): 0.118 LSD%5(Bud.xÖrtü): Ö.D. LSD%5(Bud.xÖrtü): Ö.D.

3.10. Meyve Suyundaki pH Birinci ve ikinci yıl denemelerinin her ikisinde de uygulamaların meyve suyundaki pH üzerine etkileri istatistiki olarak önemli bulunmamıştır (Çizelge 12).

Çizelge 12. Farklı budama şekilleri uygulanarak malçlı ve malçsız tünellerde yetiştirilen kavunlarda meyve suyundaki pH (%)



4. TARTIŞMA VE SONUÇ Çiçeklenme ve kol atma zamanları budama ve malç uygulamalarından etkilenmiştir. Tepe budaması uygulanmış bitkiler, uygulanmayanlara göre daha erken kol atmaya başlamış ve daha erken çiçek açmışlardır. Tepe budaması yapılması apikal dominansiyi kaldırmış, bitkilerin boyuna büyümelerini durdurmuş ve bitkiler bu sayede daha erken kol atmaya başlamış ve daha erken çiçeklenmişlerdir. Bu sonuçlar Eccer ve Zerbini

113

(1970) ile Mangal ve Pandita'nın (1986) çalışmalarıyla da uyum içerisindedir. Ayrıca şeffaf plastik malç kullanılmasıyla da bu değerler daha da yükselmiştir. Nitekim Ilter'in (1986) kavunda yaptığı bir çalışmada en erken çiçeklenme şeffaf plastik malç uygulanan parsellerde olmuştur. Erkenci ve toplam verim ile meyve sayısı, tepe ve uç alma budaması yapılan uygulamalarda artış göstermiş; şeffaf plastik malçın kullanılmasıyla bu değerler daha da yükselmiştir. Tepe alma budamalarına ek olarak yapılan uç alma budamaları toplam verim üzerinde pek önemli bir fark oluşturmamıştır. Erkenci verimde ise uç alma budamaları, sadece tepe budaması yapılanlara göre genelde daha etkili olmuş ve erkenci verimi değişen oranlarda artırmıştır. Benzer sonuçlara Senave (1968), Nagy (1978), Mangal ve Pandita (1979), Hannachi (1986), Buitelaar (1987), Duranti ve Lanza (1988) ve Köseoğlu'nun (1991) çalışmalarında da rastlanmaktadır. Ayrıca şeffaf plastik malçın ve tünelin toplam ve erkenci verim üzerindeki olumlu etkisi bir çok araştırıcı tarafından da ortaya konulmuştur (Bravo ve Ripol, 1986; Ilter, 1986; Bonanno ve Lamont, 1987; Çelen, 1987; Pakyürek, 1989; Abak ve ark., 1991). Meyve sayısı budama ve malç uygulamalarının tek ve kombine hallerinde artış göstermiştir. Tepe ve uç alma budaması yapılan uygulamalarda meyve sayısı artmıştır. Şeffaf plastik malçın kullanılmasıyla Luppi ve ark. (1968), Quagliotti (1968), Sarooshi (1979) ve Pakyürek'in (1989) de belirttiği gibi meyve sayısı daha da yükselmiştir. Elde edilen veriler uygulamaların meydana getirdiği verim artışlarının meyve iriliğinden değil, bitkide oluşan meyve sayısının yükselmesinden kaynaklandığını doğrulamaktadır. Tepe alma işleminin bitki başına meyve sayısını artırıcı etkisi şöyle açıklanabilir. Tepe alma işlemi yapılmayan bitkilerde ilk meyveler ana gövde üzerinde oluşmakta ve bu meyvelerin oluşumu daha sonraki çiçeklerin meyve bağlaması üzerine olumsuz etki yapmaktadır. Oysaki tepe alma işlemi yapılan bitkilerde ilk meyveler yan dallar üzerinde ve çok sayıda oluşmaktadır. Ilk oluşan meyvelerin daha sonraki çiçeklerin meyveye dönüşümünü engellemesi aslında Cucurbitaceae familyasına ait genel bir olgudur ve karpuzda çok daha belirgin bir biçimde ortaya çıkmaktadır (Porter, 1937).

114

Meyve ağırlığı üzerine budama uygulamalarının bir etkisi olmamış ancak Wiebe (1973) ile Abak ve ark.'nın (1991) da belirttiği gibi malçlı tünellerden nisbeten daha ağır meyveler elde edilmiştir. Uygulamaların meyve eti kalınlığı, meyve kabuk kalınlığı, çekirdek evi çapı ve uzunluğu ve pH üzerine önemli etkileri olmamıştır. Suda çözünebilir toplam kuru madde %S.Ç.K.M. Wiebe (1973), Yang (1986) ve Çelen'in (1987) de belirttiği gibi malç kullanımıyla artış göstermiştir. Yapılan değerlendirmelere göre malçlı ortamdan elde edilen meyveler daha tatlı bulunmuş, bu durum %S.Ç.K.M. miktarının kavunda tadı duyarlı bir biçimde etkilediğini göstermiştir. Tüm bu bulguların sonucunda, alçak tünel kavun yetiştiriciliğinde erkenciliği daha da öne almak ve daha yüksek verim elde etmek için alçak tünellere ek olarak şeffaf plastik malç kullanılması ve fidelerde dikimden önce mutlaka bir tepe alma işleminin yapılması uygun görülmektedir. Malç kullanımı özellikle su kaybının fazla olduğu kumlu topraklarda su ekonomisi açısından da etkili olmakta, ağır yapılı topraklarda ise meyveler ile toprak yüzeyi arasında bir engel oluşturarak meyvelerin çürümesini önlemektedir. Şeffaf plastik malç kullanımı her ne kadar yabancı ot gelişimini teşvik ediyorsa da, aşırı sıcaklık ve havasızlıktan dolayı kısa bir süre sonra bu otlar yanmakta, malçın sağladığı diğer faydalar dikkate alındığında bu önemsiz bir dezavantaj olarak karşımıza çıkmaktadır. Fidelerde dikimden önce bir tepe budaması yapılması ve yetiştiriciliğin amacına göre 2 veya 3 kollu yetiştiricilikten birisinin seçilmesi gerekmektedir. Eğer amaç toplam verimi yükseltmek ise 2 kollu yetiştiricilik, daha yüksek erkenci verim elde etmek ise 3 kollu yetiştiricilik daha uygun görülmektedir. Uç alma şeklinde yapılan budamalar ise erkenci ve toplam verim üzerinde önemli bir etkiye sahip olmaması, ek bir iş gücü gerektirmesi ve ayrıca hastalık etmenlerine giriş kolaylığı sağlamasından dolayı alçak tünel kavun yetiştiriciliğinde önerilebilir nitelikte görülmemiştir.

5. KAYNAKLAR Abak, K., Ü. Ertekin., 1985. Değişik sebze türlerinin farklı örtüaltı tiplerine uygunluğu.

Türkiyede Seracılık Sim. Bil., Antalya, 22 Ağustos 1984, Cam Paz. A.Ş. Yay.,

No:1985/2,47-49.

Abak, K., A.Y. Pakyürek, N. Gürsöz, R. Onsinejad, 1990. Malç uygulamalarının serada toprak

115

sıcaklığı ile bazı sebzelerin verim ve erkencilikleri üzerine etkileri.Türkiye 5.Seracılık

Simp. 17-19 Ekim 1990, Izmir, Elit. Aj.Prom. Mrk.,55-62.

Abak, K., A.Y. Pakyürek, N. Gürsöz, S. Büyükalaca, 1991. Sera kavun yetiştiriciliğinde malç

ve farklı budama yöntemlerinin verim,erkencilik ve meyve iriliği üzerine etkileri.

Ç.Ü.Z.F. Dergisi, 1992, 7(1):1-12.

Anonymous, 1993. Tarımsal yapı ve üretim. D.I.E.Yay., Ankara.

Balseet, S., J.L. Mangal, M.L. Pandita, 1982. Effects of pruning, spacing and fertilizer levels

on flowering, fruiting, yield and quality of muskmelon. Haryana Agr. Univ. Jour.

Res.,12(1), 64-68.

Bonanno, A.R., W.J. Lamont, 1987. Effect of polyethylene mulches, irrigation method and

row covers on soil and air temperature and yield of muskmelon. HortSci., 112(5),735-

738.

Bravo, A., R. Ripol, 1986. Effects of the use of plastic tunnels and mulch on yields of two

melon (Cucumis melo L.) cultivars. Ciencia e Investigacion Agraria, 13(3),193-199.

Buitelaar, K., 1987. Stem numbers and pruning of ogen melons. Groenten en Fruit, 2(36),

53-54.

Buwalda, J.G., R.E. Freeman, 1986. Melons: effects of wine pruning and nitrogen on yields

And quality. New Zeland Jour. of Exp. Agr., 14:3, 355-359.

Çelen, H.S., 1987. Farklı örtü sistemlerinin Panonia F1 karpuz çeşidinin erkencilik, verim ve

kalitesine etkileri üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Adana (Yayınlanmamış).

Duranti, A., A.M.R. Lanza, 1988. Pruning of muskmelon under protected cultivation. Culture

Protette, 17:8, 77-81.

Eccer, T., P. Zerbini, 1970. Flowering in Cherentais melons trained verticaly. Riv. Ortoflorofrat

Tic. Italya, 54:493-507.

Eccer, T., P. Zerbini, 1971. The effects of pruning and training on the productivity and

earliness of cherentais melons under forcing condition. [Hort.Abst. 55(1), 74-79].

Hannachi, C., 1986. Comparision of three types of pruning applied to melons grown under

plastic covers. P.H.M. Revue Horticole, No:272, 59-62.

Ilter, Z, 1986. Değişik malç ortamlarında yetiştirilen kavunlara uygulanan alar'ın (dominozide)

verim, erkencilik ve kalite düzeylerine etkileri.Yüksek Lisans Tezi, Adana

(Yayınlanmamış).

Kohnke, 1972. Soil physics. Mc Graw Hill Book Comp. New York, 242 s.

Köseoğlu, K., 1991. Serada turfanda kavun yetiştiriciliğinde değişik malç sistemleriyle

Budamanın verim ve kaliteye etkileri. Seracılık Araştırma Enst., Antalya.

Laumonnier, R., 1964. Cultures maraicheres.Tome III. J.B. Bailliere et Fils Edit, Paris.

Luppi, G., M. De Donato, E. Andaccatti, 1968. Effect of mulching and different moisture

regimes on the melon production. Acta Hort. Int. Soc. Hort. Sci., 9:151-154.

Mangal, J.L., M.L. Pandita, 1979. Effect of pruning and fruit position growth, flowering, fruit

116

yield and quality of muskmelon variety Hara Madhu. Haryana Jour. of HortScience,

8(3/4),129 -133.

Mangal, J.L., M.L. Pandita, 1986. Effect of pruning and staking on growth, flowering, yield and

quality of muskmelon cultivar Hara Madhu. Haryana Agricultural University Journal of

Research, 16(1), 83-85.

Monteiro, A.A., J.T. Mexia, 1988.Effect of pruning and of the number of fruits per plant on fruit

quality and productivity of melons. Hort. Brasileira,6(1),9-12.

Murtazov, T., B. Ininov, 1983. The effects of mulching watermelons with polyethylene. [Hort.

Abst. 43:11].

Nagy, J., 1978. Investigation on plant density and pruning severity of melons forced under

plastic. [Hort. Abst. 42(10), 41-46].

Ölçmener, P., 1988. Örtüaltında kavun yetiştiriciliğinde budamanın verim, kalite ve erkencilik

üzerine etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniv. Fen Bil. Enst. (Yayınlanmamış).

Pakyürek, A.Y., 1989. Değişik tünel tipleri ve toprak örtülerinin karpuzlarda erkencilik, verim ve

kalite üzerine etkileri.Ç.Ü. Fen Bil. Enst. Doktora Tezi, Adana,179 s.

Porter, D.L., 1937. Inheritance of certain fruit and seed characters in watermelons. Hilgardia

10, 489-509.

Quagliotti, L., 1968. Effects of plastic mulch on growth sex expression of cucumber. Acta

Hort. 25(3), 34-35.

Sarooshi, R.A., 1979. Rockmelon research Lower Murray District. Farmers "Newsletter,

No:144, 27-28.

Senave, G., 1968. Pruning trial with melons. Tuinbouwberichten, 32:56-59.

Taber, H.G., 1986. Comparision of three types of pruning applied to melons grown under

plastic covers. P.H.M. Revue Horticole, No:272, 59-62.

Wiebe, J., 1973. Tunnel covers and mulches for muskmelon production. [Hort. Abst. 43:7679].

Yang, S.R., 1986. The effect of different ystems of cultivation on growth, yield and quality

of muskmelon. Research Bulletin, No:20, 11-20.

alÇak tÜnel kavun yetİŞtİrİcİlİĞİnde malÇ'in ve deĞİŞİk budama Şekİllerİnİn...

Documents