ahmet rasİm barkinay ve ayvalik

ADALAR DENİZ KILAVUZU Taylan Köken

1

AHMET RASİM BARKINAY ve AYVALIK

AHMET RASİM BARKINAY KİMDİR:

19. yüzyılın sonunda yetişip 20. yüzyılın başında Osmanlı donanmasında görev yapan subayların birikimlerini Cumhuriyet donamasına aktardığı ve bilgilerin devamını sağladıkları görülmüştür. Bu subaylardan biri de Ahmet Rasim Barkınay’dır… Ahmet Rasim Barkınay “Bahriyede ilmi haritacılığın kurucularından” olup en etkili ve öncü yayınlar gerçekleştirmiştir.

Çemberlitaşlı Ahmet Rasim 4 Ağustos 1881 tarihinde Yenişehir’de doğmuştur. Babası Besim Cudi’dir. 28 Ocak 1903 tarihinde sınıf birincisi olarak Mekteb-i Fünûn-u Bahriye-i Şâhâne’den Mülâzım-ı sânî (Teğmen) rütbesiyle mezun oldu. Selimiye fırkateyni ve Heybeliada korvetinde mühendis olarak iki yıl eğitimi devam etti ve 1995 yılında Mülâzım-ı evvel (Üstteğmen) rütbesine yükseldi. Önce Fethiye uskurlu kalyonunda daha sonra İdare-i Mahsusa’da görevlendirildi.

Ahmet Rasim denizbilimine ilgisi ve İngilizce diline hakimiyeti sayesinde denizcilik kitaplarını dilimize çevirmeye başladı. 1906 yılında Heybetnüma kalyonunda görevlendirilir ve Sivastopal akvaryumu müdürü Zernov ile birlikte, Karadeniz’de Midye’den (Kıyıköy) Kızılırmak ağzına kadar olan kıyı şeridinde deniz hayvanları hakkında araştırma yapar.

1911 yılında Rusya’da Petersburg Bahriye Nezareti’nde haritacılık eğitimi alır. Bu eğitimini tamamlayınca 27 Nisan 1911 tarihinde yeni kurulan Erkân-ı Harbiye-i Harita şubesinde yüzbaşı rütbesiyle göreve başlar. 1914 yılında Kızıldeniz civarında İngiliz Binbaşı Arthur Truscott’la yapmış olduğu harita çalışmalarıyla bu konuda iyice yetkinleşecektir.

1915 yılında kıdemli yüzbaşı olarak Risâle-yi Mevkûte-yi Bahriye’yi yayınladı. 1917 yılında Berlin Üniversitesi denizbilimcisi Dr. Alfred Mertes ile birlikte İstanbul Boğazı’nın akıntılarının tespit edilmesinde çalıştı.

Korvet Kapudanı (Binbaşı) rütbesine yükseldikten sonra, Berk-i satvet, Aydınreis ve Sakız gemilerinde süvari olarak görev aldı. 1925 yılında Ankara’da Erkân-ı Harbiye-i Bahriye Harekât Dairesi başkanlığına getirildi. Bu görevi esnasında Türkiye kıyı kılavuzlarını kaleme almaya başladı. Bu çalışmaları esnasında Fırkateyn Kapudanı (Kaymakam, Yarbay) rütbesine yükseldi.

1928 yılında Bahriye Vekaleti kapatılıp Hidrografi şubesinin Harita Umum Müdürlüğü’ne bağlanması üzerine tecrübesiyle buraya müdür olarak atanacaktır. Emri altındaki diğer subaylarla birlikte uyum içinde çalışarak sonradan kurulacak olan Seyir, Hidrografi ve Oşinografi Dairesi’nin temelini atacaktır.

1931 yılında Miralay (Albay) rütebesine yükselen Ahmet Rasim 1937 yılında emekli olana kadar görevinin başında kalacaktır. 1941 yılında Genelkurmay Başkanlığı’na danışman olarak görev aldıktan sonra, 1947 yılında harita revizyoneri olarak İzmit Ana Üssü’nde görev yapacaktır.


2

ADALAR DENİZ KILAVUZU:

Kitap Matbaa-i Bahriye tarafından 1926 yılında eski yazı ile yayınlanmıştır. Prof. Dr. Mustafa Pultar hocamızın katkılarıyla kitap 2001 yılında Tetragon Yayınları tarafından günümüz diline çevrilerek yayınlamıştır. Kitabın baskısının kalmaması üzerine 2005 yılında Denizler Kitabevi tarafından elimizdeki basım gerçekleştirilmiştir. 288 sayfa büyüklüğündeki kitap Enez’den Marmaris Burnuna kadar olan kıyı şeridini ayrıntılarıyla incelemiş ve ilk kaynak kitap olarak önemli bir eserdir.

Ahmet Rasim Barkınay’ın kitabını hazırlayan Prof. Dr. Mustafa Pultar ise orijinal dile sadık kalmaya çalışmıştır. Bizler kitapta verilen bilgileri, denizcilik terimlerini metrik sisteme çevirerek vermeye çalışacağız. Ayrıca Google Earth programı üzerinden mesafeleri kontrol ederek bilgilerin sağlamasını yapmaya çalışacağız.

Kitap geniş bir alanı taramaktadır. Ele alacağımız kıyı şeridi sadece Ayvalık sınırlarını inceleyen bölüm olacaktır…

A- AYVALIK ADALARI VE LİMANI:

Angistri (Çiçek) Adası:

Mosko (Yund) adaları (1) grubundan. Çiftlik burnundan 1,83 km. güneydoğu yönünde ve batıdan doğuya doğru 1 km. uzunluğunda bir ada olup, sahile 0,5 m. sığ bir su ile bağlı gibidir ve sahil ile hâsıl olan bu bitişmeden dolayı doğu tarafında deniz kenarı sığlık âdeta bir koycuk teşekkül etmiş gibidir. Adanın kuzeydoğusunun sonu ve bütün çevresi 3,5 ve 7,5 m. olmak üzere sığdır. Kara ile olan bitişme kısmında ise 0,5 m. ve 1 m. su derinliği vardır.

Angistri adacığının batı burnundan 2.380 m. batısına doğru düz, fakat önü 275 m. kadar 3,5 m. derinlikte ve 732 m. kadar 7,5 m. derinlikte olmak üzere sığlığı devam eden sahil, 2.380 m.’de denize doğru çıkmış yeri kayalık bir buruna (Mitralyöz burnu) (2) vâsıl olur. Burunun civarı kayalık ve sığlıktır. 366 m. denize doğru noktasında 6,5, 7,6 m. derinlikte su vardır.

Sahil:

Mitralyöz burnundan güneybatıya doğru, Kromido (Dolap) adasının ana sahille birleştiği ince noktadaki harabe alana kadar 4,5 km. uzanır ki, önü ve deniz kıyıları kayalık olmak üzere 350 m. 450 m. mahalle kadar sığlıktır. Bu sahilin gerisindeki arazi yoğun zeytin ağaçlarını barındırmaktadır.


3

Ulya (Kız) Adası:

Angistri adasından 6 km. kuzeybatı yönünde, kuzey doğudan güney batısına kadar uzunluğu 915 m.(3) olan ufak bir ada olup, kuzey sonu kayalık ve doğu dirseği de kayalık olup, güney sahili 5,5 m, 7,5 m. derinliğinde sığlıktır. Ulya adasının güney sonunda 450 m. güneyinde tabiatın oluşturduğu ufak bir kayalık vardır ki civarında 18 m, 22 m, 36 m. derinliğinde su mevcuttur.

Psariano (Balık) Adası:

Kuzey burnu, Ulya adasının güney burnunun 2.400 m. güneyinde bulunan bir ada olup kuzeyden güneye doğru 1.100 m. uzunluğunda ve 640 m. eninde, 8 m. tepe yüksekliği sahip bir adadır. Bilhassa doğu tarafı ve güney sınırı ve kısmen kuzey batısı sığlıktır, diğer muhiti temiz ve derindir. Bu ada civarının özelliği kayalık olmasıdır. Adanın batısında ve güneyine yakın istikamette 650 m. denize doğru 1,5 m, 3,5 m, 5,5 m. ve nihayet 7,5 m. derinlikte su vardır.

Daskali (Daskalio) (Yumurta) Adacığı:

Psariano adasının merkezindeki zirveden doğuya doğru 1.740 m. mesafede bulunan bir ada olup, etrafı bazı yerlerinde kayalık ve sığlıktır.

Daskali (İkiz) Kayaları:

Daskali adacığının Kuzey –Kuzeydoğu arasındaki istikamette ve 1 km mesafesinde birçok kayadan oluşan bir manzumedir. Mezkur kayalık 200 m çapında bir daireyi ihtiva eder.

Kudho (Kuda) (Kutu ya da Kara) Adası:

Psariano adası merkezinden kendi merkezine 1.200 m. mesafe güneybatı istikametinde olup, etrafı 3,5 m, 5,5 m, 7,5 m. kadar sığ suları (bazı yerinde 185 m, 275 m, 370 m’ye kadar) haiz ufak bir adadır. Gündoğusu, Kuzeydoğu (Poyraz) yönünden esen havalarda bazı gemiciler bu adanın rüzgar altı tarafında 11 m.- 16 m. suda yumuşak ve çamur satıh üzerine demir bırakabilir.

Kalamaki (Oker adacığı) Bankı:

Kudho adasının güneyinde 1.370 m. mesafede üzerinde bir kısmında kayalar ile diğer kısmında 1m, 2m. ve etrafında, 3,5 m, 5,5 m, 6,5 m. sığlıkta ve doğal kayalık bir banktır.


4

Hatıra:

Kudho adasıyla Kalamaki bankı arasında ve biraz batıya düşmek üzere 9 m. bir sığ nokta vardır ki etrafında 11m, 16,5 m, 27,5 m. su vardır.

Petro (Gizli) Kayaları:

Kalamaki bankının keşişlemesinde (Güneydoğusu) ve 915 m mesafesinde denizüstü ve denizaltı birçok kayaları bulunan, 200 m. çapında bir daire sınırlarında bir kayalık saha olup etrafında 3,5 m, 5,5 m, 8 m. ve nihayet 9 m.’ye kadar su vardır.

Kopano (Akoğlu) Adacığı:

Petro kayalarının 640 m. güney –güneydoğusu yönünde, etrafında bariz bir surette kayalıkları bulunan ufak bir adadır.

Klavo (Taş) Adası:

Petro kayalarının, kuzeydoğu –gündoğusu yönünde ve 1.200 m. mesafeye sahip, bilhassa kuzey, güneydoğusu ve batısı deniz üstü kayalıkları barındırmakta ve güneyinde 275 m.’ye kadar 2 m. ve 3 m. sığlıkta bir adadır.

Kromido (Dolap) Adası:

Ana sahile ince bir dil ile birleşen, Ayvalık limanının adeta poyraz ağzına bir kapak vazifesini gören bu alçak ada 1 km uzunluğunda olup etrafı sığlık ve bilhassa güney kenarı 1 m. ve 2m. sığlıkta olup Ayvalık körfezine kuzeyden bir geçit teşkil eden batı sahilindeki kanal ise 3,5 m, 4m, 5 m. suya sahiptir. Adanın kıyılarında ise 0,5 m ve 2 m. arası sığ su vardır. Kanalda karşılıklı olmak üzere girilecek yer ile çıkılacak yer arasında 4 adet şamandıra var iken bugün mevcut değildir ve bunlara uzun zamandan beri bakılamamıştır. Yalnız Ayvalık’tan çıkarken iskele tarafında bir tek şamandıra vardır. Evvelce, adanın batı kıyısı önünde zîyadâr (Işıklı) bir şamandıra mevcut iken (kırmızı şimşekli bir ışık gösterir idi) harb-ı umumide (4) yıkılmış olmakla halen mevcut değildir.

Sefiri (Hasır) Adası:

Doğudan batıya düz ve yüksek olmayan ve 915 m. uzunluğunda oval şekilli bir adadır. Etrafı kayalık ve sığlıktır. (1672 numaralı plana müracaat ediniz.) Üzerinde ufak bir tuzla vardır.


5

Mosko (Cunda) Kasabasının Dış Limanı:

Sefiri adasının altına tesadüf edip Mosko kasabasının önünde ve fakat Edremit körfezinden döğen gündoğusu, poyraz rüzgarlarına açıktır.

P Demir Yeri:

15, 25 m. derinlikte kumlu çamur bir yapıda uygun bir demir mahallidir ki bir kısım ticari gemiler buraya demirleyerek Mosko kasabasından zeytinyağı alırlar.

Mosko (Alibey) Adası:

Misk veya Cunda veya Yunda veyahut son tabir ile Alibey adası. Bütün adı geçen ve Mosko (Yund) adaları ailesine mensup olan adaların merkezi olan bu ada, garip teşkilatıyla cidden bir örnek teşkil eder; ve adeta eski zamanlarda kullanılan bir çocuk beşiği şekline benzediği görülür. Bu şeklin hazinesi olan kısmı en geniş ve takriben 190 m. yüksekliğinde bir tepeyi ve bu tepenin kuzey eteğinde Sen Strategos (Gökçe) kasabası ve güneydoğu yönünde Mosko kasabası ve güney eteklerinde dahi zeytin ağaçları bulunmaktadır.

Adanın Mosko kasabasından sonra doğuya uzayan kolu üzerinde 43 m. yüksekliğindeki tepenin üstünde bir yel değirmeni ve biraz daha doğusunda bir manastır vardır. Hazineye benzeyen inziva bölümünün üst sağ köşesinde 105 m. yüksekliğinde diğer bir tepe vardır. Bu tepenin güney eteğinde bir ufak tuzla mevcuttur.

Adanın boğaz kısmı açık olup 360 ve 730 m. arasında değişiklik uzunluktadır. Kuzeyden güneye doğru 2.560 m. uzunluğundadır. Seviyenin üst mesafesinde bazı inziva yerler dahil doğudan batıya 6 km uzunluğundadır. Doğu ucunda 87 m, batı ucunda 146 m. yüksekliğinde iki tepe mevcuttur. Bu kısmın güneyi, zeytin ağaçlarıyla geçilmez durumdadır.

Doğu ucunun kıyılarında Mavromati (Karagöz) burunu vardır. Adanın ince dar boğaz kısmının doğu tarafında adaya 1 m. sığ bir deniz ile bağlı Sen Corciyo (Güvercin adası) denilen kısım üzerinde bir manastır mevcuttur. Ada bütün yıpranması ve görüntüsüne nazaran garip bir manzaraya sahip, bütün çevresinde taraf taraf kayalar, sığ sular ve bazı yerinde derin sular mevcut olup, açık denize hakim, etrafının bazı kesimlerinde kumlu çamur, bazısında kaya ve bazısında dahi çamurdur. (Ayrıntılı bilgi için 1672 nolu Admiralty Mosko-nisi planına müracat edilmelidir.)

Mosko Mersası:

Mosko adasının güneybatı yönünde Mosko ve Mosko-pulo (Pınar) adalarının siper olmalarıyla oluşmuş olan bir mersa (5) olup deniz dibi çamur ve suları dahi demirlemeye müsaittir.


6

Pirgo (Maden) Adası:

Kuzey güney istikametinde 3.200 m. uzunluğunda düzgün olmayan bir şekle sahip ve zaman içinde jeolojik hareketlilikle Mosko adasından ayrıldığı bariz şekilde göze çarpan bir ada olup deniz seviyesinden 88 m. yüksekliğinde olan tepesinde bir kule mevcuttur. Yaklaşık olarak doğu sahili kıyısında, Mosko adasının kuzey kısmı kıyılarının batısına denk gelen ve her ikisi güneye açık ve yer yer sığlık alanları bulunan derin bir körfez teşkil eder.

Demir Yeri:

Pirgo adasının kuzeyinde mevcut bir girinti yıldız, poyraz ve karayel rüzgarlarına kapalı bir demir yeridir.

Mosko-pulo (Pınar) Adası:

Mosko adasının güney kısmının batısında ve aralarında hemen bir sandal geçidi kadar 0,60 ve 1 m. derinliğinde su bulunan yuvarlak şekle sahip bir adadır. Etrafı yer yer sığlıktır.

Kalamo (Kalamos) (Kamış ya da Kara) Adası:

Mosko pulo adasının batı kenarından 1.300 m. batısında, kuzeyden-güneye boyutu tahmini 1.100 m. uzunluğunda bir ada olup üzerinde 60 m. yüksekliğinde bir sırt vardır. Etrafı diğer adalar kadar sığ değildir.

Kalamo-pulo (Yuvarlak) Adacığı:

Adı geçen Kalamo adasının yakınında olup batısında ve 1.100 m. mesafede bulunmaktadır ve ufak bir adadır. Etrafı sığlık ve kayalıktır, deniz kenarları kayalıktır. Kalamo adasıyla Kalamo-pulo adacığı arasında ufak ve su seviyesinde kayalar vardır.

Leyah (Yellice) Adası:

Mosko-pulo adasının kuzeyinde garip şekilli bir ada olup etrafı tamamen sığlık ve kuzeyine doğru dağınık ve ayrı bir vaziyette üç tane (Yelken, Taşlı, Yalnız) adacığı vardır.

Kaledonya (Dalyan) Sığlığı:

Bu sığlık, 9 m. derinlik dahilinde, kuzey ve güney yönünde rub’ mil kadar (bu ölçüyü çeviremedim T.K.) uzunlukta olup üzerinde 3,5-5,5 m su bulunduğu gibi etrafında 18-25 m


7

derinlik bulunur. En sığ kısmı ise, Cimno (Gimno) adasının kuzey burnundan 1.300 m. kadar kuzeyde bulunmaktadır. Ve deniz altı çamurdur.

Cimno (Çıplak) Adası:

Gimno ve Piri Reis’in deniz rehberinde Asmana ve halen kullanılan lisana göre Çıplakada. Tamamen konçlu bir ayakkabı şekline benzeyen bu adanın uzunluğu 3.050 m ve merkezinde eni 2.250 m. ve yüksekliği ise 83 m. ibarettir. Biraz dikçe olan Ali (Fener) Burnu ayrı tutulursa, sığ sular sahillerinden 550-750 m. kadar açığa uzanmaktadır. Adanın kuzey sahili çok kayalık ve sığlıktır.

Ali (Fener) Burunu Feneri:

Cimno adasında 11 km uzaktan bekçisiz kırmızı şimşekli bir ışık veren fenerdir. Fenerin deniz seviyesinden yüksekliği 17,5 m.’dir. Fener mevkiinin arzı=39 derece 17” kuzey; tûlu=26 derece 37” batıdır…

Ekeos (Oilios) (Güneş) Adası ve Feneri:

Diğer adıyla Güneş adası. Mosko adalarının en batısında bulunan, Kalamo-pulo adacığının 2.400 m güneybatısında, büyücek bir ada olup, üzerinde her üç saniyede bir defa çakan ve 14,5 km’den ışığı görülen, beyaz ışıklı bir fener vardır. Ve deniz seviyesinden yüksekliği 65 m. dir.

Eleos-pulo (Yumurta) Adacığı:

Hemen Eleos adasının güneybatısında ufak uzunlamasına bir şekilde adacık olup aralarındaki boğaz 180 m. yakınlıktadır. Deniz üstü bu civarda kayalıktır. Adacığın 200 m. kadar güneybatı yönünde yalçın kayalıklar uzanır.

Eleos (Güneş) Kayası:

Eleos adası kıyısının güneyinde 2.750 m. güney-güneybatı yönünde üzerinde 4,5 m. su bu bulunan kayalıktır. 100 m. çevresinde 5,5 m derinlik olup bundan ilerisi derin sudur.


8

Ayvalık Körfezi:

İngilizce haritalarda Ayvalık körfezi diye yazılmıştır. Asıl Anadolu sahili, Kromido adası, Mosko adası ile kuşatılmış deniz havzası olup, muntazam olmayan bir sahil hattını takip ederek kuzeydoğu ve güney yönüne doğru 5 km kadar uzanır. Merkezinden en kısa uzunluk 2.750 m. kadardır. Merkezine yakın düz ve fakat sonlara doğru azalma olan bir sığlık üzerindeki derinlik 7,5 m. dir. Körfez kuzeyi Kromido ve Mosko adalarıyla gizli olup Kromido adasından sığ sular içinde ana karaya geçilen bir yol vardır.

Körfez derininde ve güneybatı kıyısında Nizo-pulo (Kumru) isminde ufacık bir ada vardır. Ve körfezin güney kısmında ayrılmış olan iki koyu batıdan uzanmış Sen Praskevi burunu kısmen örtmektedir.

Ayvalık Kasabası:

Eski adı Sistene.(6) Ayvalık körfezinin doğu sahilinde, Karesi vilâyetinin kaza merkezi büyücek bir şehir olup birçok zeytin fabrikalarının değirmenleri ve tasîrhaneleri(7) bulunmaktadır. Eskiden, ahalisinin büyük çoğunluğu Rum iken şimdi yerlerine Rumeli muhacirleri ikamet edilmiştir. Şehirde sabunhane, dabağhane(8) gibi mahaller de mevcuttur. Şehirde liman reisi mevcut olup, posta - telgraf haberleşmesi dahi mümkündür ve her türlü yiyecek maddesi bulunmaktadır.

Ticareti

Başlıca zeytinyağı, sabun, deri, undur. İçme suları iyidir. Ayvalık kasabasının güneydoğusundaki tepede 4 adet yel değirmeni ve güneyinde dahi diğer bir tepede sıra ile 5 tane yel değirmeni vardır. Liman dairesi önündeki rıhtımdan ağır ve sıkıntılı yükler indirilebilir. Limana batı rüzgârları dokunur. Limanda dağınık olmasına rağmen beraber çalışan iskeleler vardır. Kasabanın güneyinde birkaç yerde mevcut su mahalleri sahilden takriben 10 metre mesafededir.

Mosko (Cunda) Kasabası:

Körfezin kuzeybatı köşesindeki Mosko adası üzerinde, Ayvalık körfezine nâzır ve Ayvalık kanalına yakın bir noktadadır.

Sen Yoanis (Tavuk) Adacığı:

Aya Yani manastırı adası yahut Kilise adası. Ayvalık körfezinde ve Ayvalık kanalı veyahut Dalyan boğazı (veya Dalyan geçidi) denilen kanalın civarında ufak bir adadır.


9

Ayvalık Kanalı:

Dalyan geçidi veya Dalyan boğazı. İngilizce haritalarda Dalyani kanal diye yazılmış olan bu geçit, Mosko adasıyla Tuz burunu (Hakkıbey) yarımadasının kuzey kıyısı arasında bulunan bir kanaldır. 5 m. derinliği olan sığ boğaz, takriben 1,83 km boyunda ve 36 m. eninde olup deniz altı kısmen kaya ve kısmen de kum ile kaplıdır. Girerken, boğazın sağ ve sol tarafındaki şamandıraların altı kırmızı üstü beyaz yatay çizgili boyanmış oldukları görülür ve her fener arasında 2 şer tanedir. Karşılıklı olmak üzere, 3 çift feneri içinde bulundurur. Ve fenerlerin ışığı sabit kırmızıdır ve sabit taş bloklar üstünde beyaz boyalı ahşap yükseltiler üzerine konulmuşturlar. Yalnız Ayvalık tarafından girerken ilk çift giriş fenerleri kırmızı renkli olup ve saçtan mamuldürler ve çerçeve halindedirler. Bu giriş haricinde ve girerken sağa tesadüf eden yönde beyaz ve kırmızı boyalı bayraklı bir sığlık şamandırası vardır; iskelede dahi geceleyin sabit beyaz ışık gösteren ve taş üzerine inşa edilmiş bir fener mevcuttur.

Ayvalık tarafından girerken girişin sağda kalan feneri 3,5 metre ve solda kalanı dahi 5 metre yüksekliğinde; diğerleri 4'er metredir. Giriş tarafına girerken dışarıda ve deniz tarafında, sağ yönde bir ve sol yönde iki adet olmak üzere, siyah ve beyaz çizgili sığlık şamandıraları vardır.

Kanalda Meddücezir Akıntısı:

Ayvalık kanalı içinde dikkati çeken oranda bir meddücezir(9) akıntısı vardır. Körfezde 0,6 metre kadar çökme ve suların çekilmesi görülebilir.

Kanala Duhul İçin Malûmat:

Ayvalık kanalına girerken, Mosko (nam-ı diğerle Cunda veya Yunda veyahut Alibey adası) adasının üzerindeki beyaz manastır ile girişin dışındaki bayraklı şamandıra pruvada (geminin ön kısmı, burnu) ve Cimno adasının batı burunu pupada (geminin arka kısmı, kıçı) olmak üzere y 66 g (66°) dereceye seyir olunmak üzere kanalı ağızlamak lâzımdır.

Dolap Kanalı:

Dolap boğazı. Ayvalık körfezine girmek için kuzeyde dahi bir giriş varsa da gerek kanal sularının azami 3,5, 4, 5 m. olması ve gerekse körfeze girdikten sonra başlangıç 4,5 m. seyir süresinde 3,5 veya 4,5 metrelik dahi yerler bulunmakla, biraz fazlaca su çeken gemilere tavsiye etmeyiz.

Girişin iç ve dış başlarında karşılıklı 2 şer şamandıra ve birkaç da işaret konulmuş ve dış işaret, girişin kuzey tarafında ufacık bir ada üzerine konulmuş ise de geçmiş zamanla bunların hiçbirinin eseri kalmamıştır. Yalnız Ufakada dediğimiz bank üzerinde fener kulesi harabesi kalmıştır.


10

Şimâl Medhali (Kuzey Girişi) yani Dolap Boğazı Feneri:

Giriş dışında, bekçisiz sabit bir kırmızı ışık veren bir fener bulunmaktayken hali hazırda bu dahi görülemez. Bu boğaz çok akıntılıdır ve karşıdan karşıya varagele(10) için tel vardır. Boğazda muntazam işaret yoktur. İki yıkık taş sütun ile bank üzerinde bir harap fener kulesi vardır.

Demir Yeri (Ayvalık Körfezinde):

Körfezin doğu tarafındaki Ayvalık demir yeri çok iyi demir mahalli olup şehir yakınında demir tutar çamur ve derin bir deniz altına sahiptir.

Kemerin önünde 9-11 metre su vardır. Sıkı batı rüzgârlarında gemiler Mosko denilen Yunda köyü önüne kaçarlar.

AYVALIKTAN SONRAKİ ANADOLU SAHİLİ:

Ayvalık kanalından sonra Anadolu sahili üzerinde kanalın deniz tarafındaki noktasından itibaren 2 km. güneybatıda Rovli (Rowley) (Korkut) burunu gelir ki aralarındaki sahil sığlıktır. Rovli burnundan 4,6 km. güneybatıda Tuz (Eğribucak) burunu gelir. İkisi arasındaki sahil 1672 numaralı planda görüleceği üzere muhtelif ebat ve genişlikte sığlıklara sahiptir.

Dikkat:

Tuz burnunun üst tarafındaki sahile özel sığlıkların günbegün batıya doğru genişlediği rapor edilmiştir. Bu çevrede sahilde sık sık tuzlalara rastlanır.

Demir Yeri:

Cimno adasındaki Ali burunu, Anadolu yakasındaki Tuz burnunun kuzeyine düşen sahilden 730 metre merkezinde bir geçitle ayrılırsa da, bu geçit, adı geçen mesafenin yarısına kadar her iki tarafta bulunan yufka sularla daralarak sahil ile Cimno adası beyninde yumuşak çamurlu bir deniz altı üzerinde 30 metre derinliği olan bir boğaz ortası bırakır. Bu demir yeri, Rovli burnuna kadar kuzeye doğru uzansa da burası pek açıktır. Buna genellikle Mosko-nizi (Kestanelibahçe) demir yeri denilmektedir.

Akıntı:

Cimno boğazından şiddetle geçip giderek kuzeye doğru akan bir akıntı vardır.

Tuz (Eğribucak) Burunu:

Sarp ve beyazımsı renkte olup civarda beyaz renk arz eden yegâne kayalar bu burundadır.


11

Tatlı Su:

Kumsal sahilin kenarındaki Cimno karşısında olan tepeler arasında alçak mahallerde 1 veya 1,5 metre kadar kazılan kuyulardan tatlı su elde edilebilir. Kışın ise, birçok pınarlara tesadüf olunur. Fakat kuru yaz mevsimlerinde fazla su bulmak sorun olmaktadır.

Sahil:

Tuz burnundan 7,8 km. doğuda Aspro burunu (Midilli'den gelen telgraf kablosunun karaya çıktığı mahal olup civarında demir bırakmaktan kaçınılmalıdır) mevcut olup tepenin gerisinde tuzlaya sahiptir ve sahil 350, 550, 750 metreye kadar 2, 3,5, 5,5, 7,5 metrelik sığlık çıkarır ve sahile yakın bazı yerlerinde kayalar vardır.

Tatlısu Körfezi veya Suna körfezi:

Kuzey ve gündoğusu rüzgârlarına karşı korunmuş ve Tuz burnundan, kumlu bir dil gibi olan ve denize doğru karayla paralel 2 km. kadar uzayan Suna (veya Kurbağa) (Kadırga) burnuna kadar olan girişin genişliği 10 km. olan ve doğu sahili maksimum 1,3 km.ye kadar 2,5 metre sığ çıkaran ve kuzey köşesindeki tuzlanın güneydoğusuna kalan tepenin önündeki çeşmeden denize doğru sahile paralel olan sığlıkların günden güne batıya doğru genişlemiş olduğu 1916 (Miladi tarihte) rapor edilmiştir. Ve körfezin geneli çamur olup 14 den 32 metreye kadar demir yeri vardır.

Ayazmend (Ayazmata) (Altınova) Limanı:

Altınova olarak yeni bir ada sahiptir. Suna veya Kurbağa burnunun batısında kalıp karaya ve güneydoğuya doğru girmiş deniz ile meydana gelmiş bir liman olup doğu kısmı sığ ve güneybatı kısmı ile, kuzeybatı kısmı 7,5 metre olmak üzere münasip bir derinlikte ve deniz altı çamurdur. Limanın resmi yeri Dogana iskelesinde (bu Dogana'nın şimdiki ismi Malta’dır (İskele), bir Dogana da Edremit iskelesi civarında vardır) bir rüsumat(11) muhafaza memurluğu vardır ki burası, dahilde 3,5 km kuzeydoğuda kalan Ayazmend’in gümrük iskelesidir. Ve Dogana'nın üst tarafında ve yakınında bir de çiftlik vardır. Suna burnundan sonra, sahil, 7,5 km. güneydoğuya doğru sığ olarak gider ve hatta 5,5 metre hattı bazı yerde denize doğru 2 km.ye kadar çıkarır. Sahil üzerinde tesadüf edilecek ilk çaydan evvel bir çiftlik daha vardır.

Kabakum (Dikili) Körfezi:

Deniz altı çamur olan ve güneyde Ovreo-kastro, (Çıfıtkalesi), (Killik) denilen burundan itibaren kuzeyde Suna burnunun takriben 7 km. güneydoğusundaki çayın çıkardığı buruna (Madra burunu) kadar 14 km. genişliğinde ve suları temiz ve arızasız, yalnız kuzeydoğu sahilinde 5,5 metre hattı, azami 900 metre denize doğru çıkmış olan geniş ve


12

kısmen poyraz, gündoğusu ve keşişleme rüzgârlarına ve kısmen dahi kıble rüzgârına kapalıca bir körfezdir. Çay ağzından 6,5 km. güneydoğuda Makaronya (Makarna fabrikası)(12) isminde bir iskele vardır ki alt tarafında ufak bir dere denize dökülür. Makaronya ve Kabakum sahili, Midilli Rum eşkıyasının dolaşmalarına daima en müsait bir saha teşkil eder; çünkü komita teşkilâtları bulunan nefs-i Midilli şehri ile karşı karşıya bir Anadolu yakasıdır. Kabakum körfezinin 15 metre ve daha fazla metre derinlikleri demir mahalli olabilir.

Sahil:

Makaronya iskelesinin 4,5 km. güneydoğusunda Kabakum iskelesi vardır ve yakınında denize bir dere (Müsellimdere) dökülür.

Dikili Feneri:

Kabakum iskelesinden 3,7 km.güneyde sahil üstünde ve 18 metre yüksekliğinde üst üste dikey bir vaziyette iki beyaz sabit ışık gösteren ve 18 km. den görülen bir fenerdir.

Sahil:

Dikili fenerinin hemen gerisinde bir çiftlik binası görülür. Ve nahiye merkezi olan nefs-i Dikili kasabası, fenerin 1,3 km güneydoğu yönünde ve dahilde bulunan üç sıra tepeden ikincisi ile üçüncüsü arasındadır. Dikili iskelesi, İzmir'den gelen vapurların çoğu kez uğrak mahallidir.


13

DİPNOTLAR:

(1) Mosko-nizi yani Mosko (Yund) adaları veyahut Feragranit adası dahi denmektedir ki bu takımada, ufak büyük yirmi parçadan ibarettir. Feragranit adına ilk defa bu kitapta rastlamaktayız. Cunda ve çevre adalardaki karstik yapıdan dolayı yazar bu tabiri kullanmış olabilir. Çiçek adası üzerinde bir zamanlar doğal yoldan çıkan nergis çiçekleri yüzünden Türkler tarafından bu isimle anılmıştır. Çiçek adasına Osmanlı Rum’u Argistra veya Angistri demektedir.

(2) Mitralyöz burnu üzerinde günümüzde Şirinkent sitelerinden olan Engürü sitesi bulunmaktadır. Zamanında denizden gelen saldırıları korumak amacıyla buraya yerleştirilen bataryadan dolayı Mitralyöz burnu olarak anılmıştır.

(3) Bu ölçü Google Earth programında 650 m. dir…

(4) Harb-i Umumi, genel harp olarak Türkçeleşebilir. Burada Kurtuluş Savaşından söz edilmektedir.

(5) Liman veya gemilerinin demir attığı korunaklı alan.

(6) Yazar burada Sistine adını kullanırken Hıristiyanlar tarafından kurulmuş anlamında kullanmış olabilir.

(7) Tasirhane: Zeytin, ayçiçeği ve keten tohumu vb. gibiden yağ çıkarılan yer, yağhane, imalathane.

(8) Dabağhane: Deri işlenen imalathane.

(9) Gelgit akıntısı.

(10) Bir şeyi, bir yerden bir yere çekerek götürüp getirmeye yarayan halat.

(11) Rüsumat: Bazı mallardan devletçe alınan vergiler.

(12) Makaronia Çiftlik adını benzeşimle böyle nitelendirmiş olabilirler.

KAYNAKÇA:

Ahmet Rasim Barkınay –Adalar Deniz Kılavuzu –Denizler Kitabevi -2005

Taylan Köken -2016


14

KİTAP GÖRSELLERİ:

Kitabın ön kapağı…


15

Kitabın arka kapağı…


16

Kitaptan Ayvalık ve Adalar çizimi…

ahmet rasİm barkinay ve ayvalik

Documents