��� ��� �

�� � ���� �������

��� ���� ����� ���� ���88602/87 ����18/4/85 �� � ���� ������� �!�"# $���%� �� &� ��'

�() �*�� +���� ,�-� .�3 � ��9# �(:�– .$ � �!�"#

,�-� .�3 � ��9# �(:� ���� ����– �� �� ���� ���� ������

�� ������ �������� !" #��$� %�� �&'(� �&��%�� ���)�* 1389

��(��� +",��� ���� �� � ���� ������� : �#-.)� �/!�+�:-= �9% �3>� : ��(������# &� �?��9�� �3>� : ��0��2� �/!��-9�@� A��B �9�� �3>� :�%����/���# CDE� .��F� :��)(�� � 45� %����/�: �?�9()G9 $H��B �67(� �/�/�:* :

) ���� ���J� �3>���3 �- (,��� $9�M ������� ) N��B O9�� ��J� �3>���9����- (���> �-!�P Q��9� .����

) +��� +�"! �?�9() �3>���9����- (,��� $9�M ������� ) +�-����9P G�� �3>���F��3 �- (.���M �������

) +�9�� R9D� �9�� �3>���F��3 �- �M �������(,��� $9 ) S�3P�9� �TB� () �9 �3>���F��3 �- (��� ���� ���� �������

��%� �:$,��# CDE� .��F� :�!�2 ;��<���U�# .���� : ��=:, � >? ��=��@-�(A V�U $>�� :

G�� 'chapbahman@yahoo.ca

�� � :��� $FW���M ���* ���U �3��(9> '���- '������ ���� �� � ���� ������� ��() ��X���� '���

,�-� .�3 � ��9# �(:� �3P� '��Y���:C$�* 5272603-5272600 -0242 :��D��479

:3Y# A��-B22

:E(�/� archaeology@iau-abhar.ac.ir Payamebastanshenas@gmail.com

:��20000 \�F� :���9&� ]��3��40000 \�F�

6FG� H�/I� �(:�»,�-� .�3 � ��9#« .���^ � ^� V�^U �^ _�M�^� ��^() � �-� .�3 � �-9�� �� �� �!�"# � �() `a�@�

:�9b���P �*�M �F� `�X� � `a�@� \� �� �� $ � �-��!��� 1- '`�F��� �� GF� �� c9# � ��� �!�"# $9!�� +���� �> ���� � �� �(:� �� d�� $�* Ma�@�

... � �!��-9� '�! cF��! 9 �� V�U � .�-�� �� 2- .$Y9� �Fe# .�X�� ��F� R3> �F `�F��� �� ��� ��*�M `a�@� V�U3- �� c9 &� �� `a�@� O:�25 .����� �JCB4- �f>���) Y9(��� � ��P ��9XU '.��-) g��� �&�@� �!250 – 200 '(��(>.�=h�� gH���) +�9(>5

�f>��� �10 �3� � iJ '��> j�� � �! ���� '���@� '(��(> 'kF � +��W� �l .��� m�-� $ ��P5-:$ � +���? �F� R9M�M � � ���=��* =� �� .�=�-YF�� �F ��-YF�� `�En�� \� ��

o9���3X&� $Y# � GC(M ����� '���� '$��� gJ� '�() ��M�� '$� '=������ ��� � ���(e-mail). 6- � �F� S�� � m�-� $ ��P � `�)�*�� O9p-M � j���� ��9�:$

-.���� �>q m�-� $ ��P � �&�@� G3� �� �F� �&�@� �9�M �� ���C3 � ���� m�-� -.��� ����� ��P �9r m�-� sl � ��P m�-� ��3� m�-� $ ��P ��- =�����^� ��^� :��� g�) R9M�M GF� � t�3> �! P�%� +�� m�-� $ ��P ��' '��-^YF�� ��^�

�� 't�3> g��> ��� '���3�� \� g^J� 'V�^U $^�� '(.��^ +�(* �-U `��B ��) �(* ���.���� � ���3��

- =�����^� ��^� :��^� g�) R9M�M GF� � �&�@� �! P�%� +�� m�-� $ ��P ��' '��-^YF�� ��^�.�&�@� `�JCB ����� '�(:� ����� '�(:� .��-) '�&�@� g��> ��� '���3�� \�

- W^3���# �� �^p� ���^� �JC^B � ��^�3�� \� '��-YF�� =������ ��� G3� �� m�-� � u�*�� +�� '-9Y�) :\�f� .��� �����1377 :25) � (Smith, 1984: 47.(

- � ����^� +���� �^��� ��^�M ... � ����^�� '\��^* '�^�@� 'S�^� 'sX) �� ���C3 � `��B ��+���� m�-� �� ���C3 � `��B �� � S�� .�-�� u�*��

-.$ � +���? .� �� ���C3 � vF��M � $F� ,��� �>q '3��3-F� m�-� �� ���C3 � `��B ��7-:��� �*�M �F� ����� � `a�@� wF�M +��

- ����� �� ���C3 � � `a�@�Word 2003' Word 2007 �Word 2010 O(H �B zar � ������12 .���� wF�M

-���� +�! �=� �� `a�@� ��A4 �9��� � �2 .���� wF�M N�� �! �� �3� 3�� - ��F�XF �� �!�D �(B�P1 .��� �3� 3�� -oF ��� wF�M �nY� �&�@� ����P S�& � ����!(CD) .�^9F��� \�^ �� ���^���� ���� � �� .�

��^�� �^ o^9���3X&� $^Y# �F�� �� �&�@� \� �� .�X��payamebastanshenas@gmail.com .���� ��*� W9�

8-.$ � ���� x����� ��9� cF��F� � �> Ma�@� S�B� �� �(:�9-y���W& �(:� �� d��-� `�F�p� � ��� .$Y9� ���� � .a�zY� �p� G9�� :�(* +�� sX)��X�� ��� ������ �X ) �&�@� �� �3P�=�()W� �

{B '.���F� :100-91(.

����� ���

�� �� �����

���� �� � �� � ������� ������ ��� ���� ����� ���� ���� �!"�#��$�%..........................................................1 ���� ���� �� ���� ����� ���� �����! "�#�$�

���#& �'�( �� )���� � *!+ ,��$� �����-�� �����/��$��0#�..................................................................................23

�%�& �'��� ���� (�� ����) %�*+ ���� (�� ����+ ,-.)�/�$ ��0 ��1�

������� ����� 4$� 567 8�� 9 ����� �� �$�:11 ,�-���: ���;!# ����/�� ��.......................................................47 -2 �3*4� 5���� � -2 �6� �� ���� (������ -37 ������$ �� �

����9 ����>?%@!+ ��& �AB 4�C�� �#�$�� ,@!�.....................................................................................................73

��� (��89�:�& ;��!

�D� *���& E����# �F$� ����0� $ 4$� ����0� ,��$� �� ,�!�D9� ���A-%� G!>'$ �>/�H�¬��8�� � (� � �� J�) 8��-�� �?!��#XRF ..................................................................................................................................................91

��0<=� ��� ��> �-? ����0 �@#-� ���<+ �3*4� ��)��& ����+ A9#� (��

��-��# ��0��� �� F�!6��-�� ,��!� E��� �# �$��� ,��!/$ ����� ,��:�� �-M!>� ���/� �#����...........................101 (��B� -2 �<�<0 ,# (�� ��<=� ��-� �C�(��� D!� ��0 ���

,�# �# ,& *;�� $ ��O� ,�# �� ����6+ ��#��: �#��O�.........................................................................................107

(�� �6� 8&�(��

��P�$ �/� �� ����# ,�# �# ,& *;�� $ �����Q ,�# ���-�� ��� ��O�..........................................................117 (��8&�E� �6�

..................................................................................................................��� ��$�A�..........................................127

����� ����/&� ,��.F ...............................................................................................................................................1-4

Abstracts of Articles in English ....................................................... ........................................................1-4

1 1389ستان تابو بهارزدهم، سيم، شماره هفتمجله پيام باستان شناس، سال

ی قدما ی ارش و ز دید مای ی ا ،هپ و ن ز ن، و وجمد ی ک ی ، ن داودی ،رضا رضا م صاد ا ا

استان قزوين ، صنايع دستي و گردشگريسازمان ميراث فرهنگي مسئول واحد باستان شناسي

شناسي دانشگاه تهراندانشجوي كارشناسي ارشد باستان د اسالمي واحد ابهرشناسي دانشگاه آزادانش آموختة كارشناسي باستان

چكيدهتخريب و نابودي امروزه يكي از عوامل انسانيِ اصلي در ،غيرهو ، توسعة روستاها و شهرهاسازي، راهسازيفعاليتهاي عمراني به مانند سد

در استان سگزآباد -رازهزي و تعريض محور ترانزيتيِ بوئينراستا طي پروژه راهسا . در همينرودبه شمار ميهاي باستاني بسياري از محوطهمحوطه اضطراريكاوش گردد. از اين رو عمليات جاده قرار گرفته و دچار تخريب ميهاي جنوبيِ محوطه ماي تپه در حريم قزوين، بخش

كيلومتري 5/5كه درمحوطه ماي تپه انجام پذيرفت. 1389ين در مهر تان قزوميراث فرهنگي اس كل ادارهباستان شناسي ادارهمذكور توسط قعيت ويژه آن كه در از لحاظ مطالعاتي با توجه به مو ،قرار گرفته سگزآبادزهرا به و درضلع شماليِ حريم محور بوئين غرب بوئين زهراشمال

طي كاوش ، حائز اهميت است.واقع شده چهاربنهو سگزآباد ،زاغه، قبرستانمهم دشت قزوين همچون هاي پيش از تاريخيِنزديكي محوطهگوي استقرار ال با ، اين محوطه-شناسيِ سفالبخصوص گونه -حاصله هاييافتهانجام شده بر روي مطالعات مقدماتي و متر 2×2گمانة 10در

هاي فرهنگ كه استهزاره ششم ق.م) نيمه اول اواخر( IIو اوايل دوره نوسنگي جديد Iدارايِ فرهنگ اواخر دوره نوسنگي جديد ،موقت، اضطرارينتايج كاوش معرفي در اين نوشتار به است. شناخته شده آبادو ابراهيم تپه چهاربنه هايدر دشت قزوين، از كاوشهم افق با آن

اي محوطه ماي تپه پرداخته شده است.در نهايت ارائه گاهنگاري مقايسهو هايافته

شناسي سفال، گاهنگاري مقايسه اي.ه، دشت قزوين، نوسنگي جديد، گونهماي تپ :يكليدگان واژ

درآمد،به صورت روشمند و فعاليتهاي باستان شناسي در دشت قزوين

باستان شناسي و موسسة توسط گروه 1349از سال هدفداردر سه محوطه ، با كاوشاين فعاليتها دانشگاه تهران آغاز گرديد.

(نگهبان، (هزاره ششم و پنجم ق.م) اريخيِ زاغهپيش از ت

Email Address: hdavoudi@ut.ac.ir

هاي قبرستان (هزاره )،Malek Shahmirzadi, 1977؛1351) Majidzadeh, 1981؛1355(مجيد زاده، چهارم و سوم ق.م)) انجام Talai, 1984(هاي دوم و اول ق.م) و سگزآباد (هزاره

هاي مذكور، جدول در نتيجه حفريات محوطه .است گرفته از هزاره ششم تا هزاره اول ق.م ارائه شده استاري منطقه گاهنگ

بوئين زهرا، قزوين ،هتپ نوسنگي جديد ماي هارش مقدماتي گمانه زني در محوطگز 2

با ادامه كاوشها و مطالعات .)1، جدول 25: 1351نگهبان، (در دوره فالت عتيق (هزاره ،بقاياي فرهنگي تپه زاغه تكميلي،

به عنوان قديمترين فرهنگ دشت قزوين قرار گرفته و ششم ق.م)ملك ؛ Malek Shahmirzadi, 1977است (معرفي شده ).539: 1382شهميرزادي،

با كاوش 1380فعاليتهاي اخير در دشت قزوين كه از سال جدول در موجب تغيير شد؛) آغاز 1385در تپه زاغه (فاضلي،

له أنشاندهندة اين مس ،گاهنگاري منطقه گشت. نتايج كاوشبودند كه تپه زاغه داراي فرهنگ مس و سنگ انتقالي (سيلك

IIگرددق.م بازمي 5300مترين تاريخ آن، به ) است و قدي )Fazeli et al., 2005, 73: tab.24..( هاي سپس طي بررسي

در دشت قزوين دو محوطة چهاربنه و 1382سال نظام مندشناسايي شدند كه داراي فرهنگهاي پيش از زاغه آباد ¬ابراهيم

در دو 1385طي كاوشهايِ سال ).240 -183: 1385ند (فاضلي، ا، بقاياي فرهنگي دوره نوسنگي جديد (با سفال) محوطه مذكورشناسايي ؛گيردق.م را در برمي 5200تا 6000كه بازه زماني

الف و ب). دوره 1386(فاضلي نشلي و ديگران، شده استو همچنين سال) 800آن (دوره طوالني به دليلنوسنگي جديد

يك فرايند به منظور شناخت و تفكيك متغيرهاي فرهنگي درتا 6000( 1، به دو دوره نوسنگي جديد تكاملي جوامع انساني

ق.م) 5200تا 5600( 2ق.م) و دوره نوسنگي جديد 5600بر اساس نتايج تاريخ ).Fazeli et al., 2009( تقسيم مي شود

6000 تاريخ ،هاي فرهنگي تپه چهاربنهه نهشتمطلق، گذاريهاي و بر اين را در بر مي گيرد )2 و 1ق.م (نوسنگي جديد 5200تا

ه طدر اين محو دشت قزوين هاي فرهنگيِمبنا قديمترين نهشتي هاداراي نهشت آباد ¬ابراهيمتپه ،همچنين .شده است شناخته

و مس و سنگ انتقالي 2مربوط به دوره نوسنگي جديد فرهنگيِ ). Fazeli et al., 2009, 10: tab.7(است

ماي تپه ي بر روي مجموعه سفالها مقايسات كلي و مقدماتي(فاضلي نشلي و آباد ¬ابراهيمو چهاربنه تپهبا نمونه سفالهاي

هاالف)، نشانگر تشابه فرهنگي بين اين محوطه 1386ديگران، بدست آوردن ماي تپه،كاوش در هرچند كه هدف اصليِ . است

نه تخريب و بيشترين اطالعات در زمان محدود، قبل از هرگوبا توجه به فرصت تا؛ اما سعي شده بِ محوطه بوده استآسي

بدست آمده و علي رغم كمبود وقت، در حد مقدور اطالعات تر دوره نوسنگي نويني به دوره پيش از تاريخ و به صورت جزئي

ي همچون،مباحث ، بهنوشتاردراين شود. دشت قزوين افزودهي سفالي رايج، هاتكنولوژي توليد سفال، گونهالگوهاي استقرار،

ارتباطات فرهنگي چگونگي و نحوة معيشت در هزاره ششم ق م، ويژگيهاي جوامع دوره نوسنگي در دوره نوسنگي و به طور

پرداخته شده است. قرار دادن نتايج نيز دشت قزوين جديد دركاوشِ ماي تپه به عنوان اطالعات تكميلي در كنار اطالعات

، كمك شاياني آباد ¬ابراهيمه و چهاربن هايبدست آمده از تپه در پاسخ به مسائل فوق خواهد كرد.

تپه كه در مسير نگاري محوطه مايزني و اليهبرنامه گمانهقرار سگزآباد -بويين زهرا عمليات اجرايي پروژه تعريض محور

بخشي و مستندنگاري آثار آن و نيز در با هدف نجات ؛1داشتدشت پيش از تاريخِ شناختيباستان راستاي تداوم مطالعات

ميراث اداره مسئول ، خانم شهربانو سليمانيتوسط ،قزويندر شهرستان بوئين زهراصنايع دستي و گردشگري ،فرهنگيسپس و به پژوهشكده باستانشناسي پيشنهاد گرديد 1389مهرماه صنايع رضايي كلج، از سويِ سازمان ميراث فرهنگي، آقاي

بعنوان سرپرست كاوش تعيين ن قزويندستي و گردشگري استاپس از اخذ مجوز و تهيه نقشه توپوگرافيِ محوطه، تعداد شده و

اي كه در پروژه تعريض جاده قرار داشت، گمانه در محدوده 10 . 2)1389(رضايي كلج، ايجاد گرديد

محوطه ماي تپهموقعيت جغرافيايي شهرستان بوئين زهرا و

كيلومتر مربع و 5988سعتي حدود شهرستان بوئين زهرا با وكيلومتري جنوب 55متر مربع ارتفاع از سطح دريا و در 1500

14/50تا 46/48عرض شمالي و 10/36تا 27/35قزوين و بين محدودة اين شهرستان از شمال طول شرقي گسترده شده است.

به شهرستان قزوين، از جنوب به استانهاي مركزي و همدان، از

توسط شركت راهسازيِ سگزآباد -پروژه راهسازي و تعريض محور بويين زهرا -1 در حال انجام است. و مهندسين مشاور آرمان راه غرب بنادر

از تاريخ 5/7/1389مورخ 892-5335/134طبق مجوز شماره عمليات كاوش -2ت أهي اعضاي به پايان رسيد. 20/8/1389شروع و پس از يكماه در مورخ 20/7/1389

ند از محمدرضا رضايي كلج (سرپرست كاوش)، ابراهيم صادقي،بود كاوش عبارت .آرزو قائم پناهو حسين داوديرضا آقاعليخاني، محمد

3 1389ستان بهار و تابدهم، سيزم، شماره هفتمجله پيام باستان شناس، سال

غرب به شهرستان ان تهران و از غرب و شمالشرق به استتاكستان و استان زنجان محدود مي شود. رودهاي خررود،

اين در حاجي عرب، شور، كلنجين چاي، آوه، اروان و ابهررود .روانند منطقه ،غرب بوئين زهرا كيلومتري 5/5در فاصله 3وطه ماي تپهمح

لع شمال درض و بادشهر سگزآ شرقكيلومتري 7و در فاصله زهرا به سگزآباد قرار گرفته است. مختصات جاده ترانزيتي بوئين

شرقي و 380/998'95در GPSدقيق محوطه بر اساس اطالعات متري از سطح آبهاي 1269شمالي و در ارتفاع 593/244'397

3محوطه ماي تپه در فاصله حدوداً .آزاد ثبت شده استجنوب كيلومتري 5صله تپه چهاربنه و در فا جنوبكيلومتري

. اين است هاي زاغه، قبرستان و سگزآباد واقع شدهتپه شرقيموضوع فرصت مناسبي را براي مقايسه و ارائه گاهنگاري تطبيقي

). الزم بذكر است كه اين 1در اختيار گذاشته است (نقشه محوطه تا كنون طي بررسي هاي انجام شده در دشت قزوين

. 4است ثبت و شناسايي نگرديدهنيست؛ در واقع مانند تپه اين محوطه داراي ريخت فيزيكيِ

دشت سطح متر از 1شمال شرقيِ اين محوطه در حدود عرصة مي منتهيمي به زمينهاي اطراف باالتر است و با شيب بسيار مالي

يك محوطه دهندة پراكنش مواد فرهنگي نشان ةنحو .گرددو در متر 170حدود در غربي - در جهت شرقيكه استباستاني

و بر اين دوسعت دارمتر 50 در حدود جنوبي - جهت شمالينظر در متر مربع 8500ابعاد محوطه را مي توان در حدود اساسشمال و غرب به اين محوطه از جنوب به جاده و از شرق، .گرفت

هرچند كه عوامل انساني و زمينهاي كشاورزي محدود مي گردد. زمينهاي كشاورزي، ند آماده سازيطبيعيِ گوناگوني مان

گذاريهاي فصلي و ... باعث پراكندگي آثار و راهسازي، رسوب ؛در تشخيص وسعت اصلي محوطه شده اند عدم تواناييهمچنين

اي كه مواد فرهنگي كه در تمامي محدوده بر اين بودسعي اما هايي ايجاد گردد.گمانه شت؛وجود دا

در زبان تاتي است و بوميان منطقه "مادر"وجه تسميه اين محوطه بر گرفته از كلمه -3

.نامندمي -يعني تپه مادر -اين محل را با عنوان ماي تپه

نگهبان، (براي مشاهده نتايج بررسيهاي انجام شده در دشت قزوين بنگريد به -4 الف).1385فاضلي نشلي، ؛1376

گمانه زنيشرح ريب ـتخ ،ازي و تعريضـات راهسـاً در عمليـنهايت اي كهمحدوده

. اين محدوده ر عرض استتم 10و متر طول 700داراي ؛شدميدر حاشية شمالي و جنب جاده اصلي بوئين زهرا به سگزآباد قرار گرفته است. با توجه به طول زياد محدوده ذكر شده و همچنين

در راستاي شرق متر 2×2گمانه در ابعاد 8كمبود زمان، تعداد تر محوطه ايجاد شمالي هايبخشبه غرب و دو گمانه در

قرار گيرد. مطالعه گرديدند تا حتي االمكان تمامي محدوده مورد عمدتاً (ها بر اساس پراكندگي مواد فرهنگيانتخاب محل گمانه

بوده است. )سفال ؛ايجاد شدندها در امتداد شرق به غرب از آنجايي كه گمانه

كلمه حرف اول– Eامگذاري آنها از حرف اختصاري براي نEast - اي كه در و براي متمايز كردن دو گمانه استفاده شده

تر و بر روي برجستگي كوچكي كه به نظر عرصه قسمت شماليكلمه حرف اول– Cمي نمود از حرف اصلي محوطه ماي تپه

Centre - .گمانه در امتداد شرقي 8استفاده شده است- و C.01هاي اند و گمانهنامگذاري شده E.08تا E.01،غربيC.02 ،شرقي محوطه و ديگري بر شمال در برجستگيِ به ترتيب

غرب (شمال محدوده زمين آقاي آقاجانيآبياري روي كانالگمانه را 10در نظر گرفته شده كه مجموعاً تعداد محوطه)

.)1تصوير و 2نقشه تشكيل مي دهند (متر در 2×2در ابعاد E.01گمانه :E.08و E.01هاي گمانه ؛كه داراي مواد فرهنگي در سطح است محوطه نقطة ترينشرقي

اصل حاطمينان با توجه به آثار سطحي و براي .گرديدايجاد (حريم در شرق محوطه حد نهايي گسترش از ميزان و كردن

. با كاوش در نظر گرفته شدبه عنوان اولين گمانه E.01 ،شرقي)كه تماماً اليه 6)، 44/1267سانتيمتري( -60در اين گمانه تا عمق

شناسايي شد و از هيچ يك از آنها ؛داراي بافت رسوبي بودند . )1(طرح مواد فرهنگي بدست نيامد

ترين نقطه محوطه متر در غربي 2×2نيز در ابعاد E.08گمانه نه متري از غرب گما 45اين گمانه به فاصله ايجاد شده است.

E.07 از گمانه آن هواقع شده است و فاصلE.01 230 .متر است اليه 5سانتيمتري، تعداد -100با كاوش در اين گمانه تا عمق

شناسايي شده كه تمامي آنها رسوبي و فاقد مواد فرهنگي هستند.

بوئين زهرا، قزوين ،هتپ نوسنگي جديد ماي هارش مقدماتي گمانه زني در محوطگز 4

دستيابي عدم رغم علي E.08و E.01هاي نتايج كاوش در گمانهسايي حريم محوطه و ميزان گسترش فرهنگي در شنا هاياليه به

،بر اين اساسآن در محدوده شرقي و غربي كمك شاياني نمود. متر 230توان در حدود حدوده محوطه را از شرق به غرب ميم

.)2(تصوير برآورد نمود

ابتدا در ابعاد E.02گمانه :E.04و E.02 ،E.03 هايگمانهعرض در جهت متر؛ 5غربي -متر (طول در جهت شرقي 3×5

متري در امتداد غربيِ 50/62در فاصله و متر) 3جنوبي -شماليسانتيمتري، به علت -35ايجاد شده است. در عمق E.01گمانة

متر به 2×2كمبود زمان و كاهش حجم كاوش، ابعاد گمانه به با كاوش در اين گمانه تا .يافتغربي تقليل سمت گوشه جنوب

كانتكست شناسايي شده 19)، 32/1265سانتيمتري ( -400عمق ، 207، 204، 202، 201. از اين ميان، كانتكستهاي )3(تصوير اند

- 255داراي مواد فرهنگي و بقيه از عمق 213و 211، 209) فاقد 219تا 214سانتيمتري (كانتكستهاي - 400سانتيمتري تا قطعه سفال، دو 58شامل ها). يافته2(طرح ند هستمواد فرهنگي

عدد مصنوعات سنگي و قطعات استخوان جانوري مي شوند و .هاي معماري از آنها بدست نيامده استهيچ گونه بقاياي سازه

متريِ در 35متر و در فاصله 2×2در ابعاد E.03گمانه با كاوش در اين .ايجاد شده است E.02امتداد غربي گمانه

شناسايي كانتكست 10سانتي متري، تعداد -160گمانه تا عمق و 307، 305، 303، 302، 301شده كه از اين ميان، كانتكستهاي

ها داراي مواد فرهنگي و بقيه فاقد مواد فرهنگي هستند. يافته 310 .)4(تصوير هستندقطعه سفال و قطعات استخواني 57شامل

متري در 25متر و در فاصله 2×2در ابعاد E.04گمانه گمانه اين با كاوش در .اد شده استايج E.03امتداد غربي گمانه

كانتكست شناسايي شده كه از 16سانتيمتري، تعداد - 183تا عمق ، 411، 409، 407، 406، 405، 404، 401اين ميان، كانتكستهاي

داراي مواد فرهنگي و بقيه فاقد مواد فرهنگي 416و 415، 414عدد 2قطعه سفال، قطعات استخوان و 71ها شامل يافتههستند.

.)3(طرح ند هستشي سنگي گرد با كاربرد نامشخص هاي مذكور، گمانه كاوش شده در هيچ يك از اليه هاي

يكديگر بر روي طبيعيهاي فرايندطي فرهنگي نبوده، بلكه هاي فرهنگي به با توجه به عدم وجود اليه .اندگرديدهانباشت

ن چنين مي توا ،معماري بقايايهاي خاكستر و يا مانند اليهها مكان استقرار (دائم و يا موقت) برداشت كرد كه محل گمانه

، از جايي ديگر توسط هاهاي فرهنگيِ آنيافتهنبوده و احتماالً و در بافت نوع عوامل گوناگون طبيعي به اين مكان منتقل شده

اند.) قرار گرفتهtertiary context( سوم 2×2در ابعاد E.05گمانه :E.07و E.05 ،E.06 هايگمانه

ايجاد شده است. E.04متري از غرب گمانه 20متر و به فاصله 10سانتيمتري، تعداد -120با كاوش در اين گمانه تا عمق

كانتكست شناسايي شده كه تمامي آنها داراي مواد فرهنگي عدد 4قطعه سفال، قطعات استخوان، 241ها شامل بودند. يافته

).5(تصوير بزار استخواني هستند ا عدد 3 مصنوعات سنگي ومتري از غرب 20متر و در فاصله 2×2در ابعاد E.06گمانه

با كاوش در اين گمانه تا عمق واقع شده است. E.05گمانه كانتكست شناسايي شده كه 8سانتيمتري، تعداد -115

فاقد مواد فرهنگي و ساير 608و 606، 602، 601كانتكستهاي قطعه سفال، 151ها شامل فرهنگي بودند. يافتهآنها داراي مواد

عدد مصنوعات سنگي مي شوند. 2قطعات استخوان و داراي بافتي كامالً رسوبي بوده و 602و 601هاي كانتكست

) 608تا 603(كانتكستهاي -46هاي پايينتر از عمق اليه سانتيمتري فرهنگي هستند.

جغرافيايي و به متر، در موقعيت 2×2در ابعاد E.07گمانه باالترين . واقع شده است E.06متري از غرب گمانه 25فاصله

53/1268شرقي و در ارتفاع سطح اين گمانه در گوشه جنوبهمچنين با كاوش در اين متري از سطح آبهاي آزاد قرار دارد.

كانتكست شناسايي شده 3سانتيمتري، تعداد -70گمانه تا عمق ها اند. يافتهفرهنگي داراي انباشت هاي كه تمامي آنها ).4(طرح قطعه سفال بوده و همچنين نمونه خاكستر به منظور 42شامل

شناورسازي نيز برداشت شده است.و اطالعات جديد هاي مذكوردر نتيجه كاوش در گمانه، E.01هاي كاوش شده در شرق (كامالً متفاوتي نسبت به گمانه

E.02 ،E.03 وE.04هاي گمانه. بر خالف ) حاصل گرديدشسته شدگي (نابرجا) و حاصل هاهاي آنيافتهو ها اليهشرقي كه

، E.05هاي هاي گمانهها و يافتهنهشته ؛انباشت طبيعي هستندE.06 وE.07 ًبرجا كامال )In Situ( ييجهتبوده و در ن

5 1389ستان بهار و تابدهم، سيزم، شماره هفتمجله پيام باستان شناس، سال

خاكستر هاي متعدد . وجود اليهاندشكل گرفتهفعاليتهاي انساني هاي زغال به صورت پراكنده وجود بافت آنها دانه كه در بين

. است اين نكتهداشت و همچنين خاكهاي حرارت ديده گواه بدون هيچ گونه انقطاعي هاي مذكوردر گمانه هاي فرهنگياليه

.اند ي، بر روي يكديگر نهشته شدهرسوب هايتوسط اليه(كانتكست نكته قابل توجه، بدست آمدن يك توده گلي

سانتيمتر در 62×67با بافت متراكم و منسجم، به ابعاد )608 25است. اين توده داراي E.06غربيِ گمانه گوشه شمال

معماري عناصربه عنوان احتماالً سانتيمتر ضخامت است كه از 605در كانتكست همچنين ).6(تصوير داشته استكاربرد ه ، تراكم سنگهاي درشت در كنار قطعات شكستE.06گمانه

دسانتيمتري مشاهده مي شو - 94عمق سفال به صورت نامنظم در، يك اليه سطحيِ باستاني 605كه به احتمال فراوان كانتكست

به صورت موقت مورد ،بوده كه به عنوان كف محل استقرارهاي فوقاني بر روي آن نهشته سپس اليه قرار گرفته واستفاده

گونه بقاياي هيچ E.07و E.05هاي از گمانه ).7(تصوير اند شدههاي فرهنگي در گمانة وجود اليهمعماري بدست نيامده است.

E.07 ميزان و محوطه عرصةر گرفتن محل آن دردهنده قرانشان است. غربگسترش محوطه به سمت

به متر 2×2در ابعاد C.01گمانه :C.02و C.01هاي گمانهبرجستگيِ ، و بر روي E.04متري شمال گمانه 44فاصله

آنرا به عنوان عرصه اصلي محوطه ماي اهالي محلكوچكي كه گمانه تا اين با كاوش در ).2نقشه ايجاد شده است ( ؛دانندتپه ميبه .اندكانتكست شناسايي شده 8ري، تعداد سانتيمت -110عمق

؛كه اليه و لنز خاكستر هستند 904و 903استثناي كانتكستهاي از تمامي كانتكستها مواد دارند. رسوبي تبافكانتكستها تمامي

رغم عليفرهنگي همچون سفال و استخوان بدست آمده است. اين هاي فرهنگي در رفت بيشترين حجم اليهاينكه تصور ميها داراي بافت رسوبيِ ريزدانة تمام اليه آيد؛گمانه بدست

مشابه ها حاصل از رسوبگذاري نرم هستند. نحوه انباشت اليه )C.01 متري جنوبِ 44(در فاصله E.04و E.03 هاينهگما

. )5(طرح طي فرايندي يكسان شكل گرفته انداست و گويا دهنده نشانتر در اين گمانه ـنين وجود اليه و لنزهاي خاكسـهمچ

است. مراحل كوتاه استقرار

2×2رين گمانه در ابعاد ـبه عنوان دهمين و آخ C.02گمانه متريِ غرب گمانه 96اين گمانه در فاصله متر ايجاد شده است.

C.01 متري شمال گمانه 50و در فاصلهE.07 و در جنب كانالگمانه تا عمق اين . با كاوش در)2(نقشه واقع شده است 5آبياري

تمامي . اندكانتكست شناسايي شده 3سانتيمتري، تعداد -160د فرهنگي هاي خاكستر و مواها فرهنگي بوده و وجود اليهاليه

همچون سفال در كنار عدم وجود بقايايي كه مرتبط با عناصر ما را به چنين فرضي رهنمون مي سازد كه محل ؛معماري باشد

داراي E.07و E.05، E.06هاي نيز به مانند گمانه C.02گمانه البته در مورد ارائه چنين .)6(طرح استقرار موقت بوده است

ا توجه به ابعاد كوچك كاوش و ب C.02فرضي در مورد گمانه محل ايجاد آن كه احتماالً اليه ها به علت فعاليتهاي كشاورزي و

.رعايت نمودبايد جانب احتياط را اند؛عمراني مضطرب شده

به ؛هايي كه شرح آنها گذشتدر نهايت، با كاوش در گمانهكه خارج از عرصه E.08و E.01استثناي محل دو گمانة

مشخص گرديد كه مواد فرهنگي در گمانه ؛شدندمحوطه ايجاد tertiaryدر بافت نوع سوم (، C.01و E.02 ،E.03 ،E.04هاي

context ي فرايندهاي رسوبگذاري بستر آنها ط و دارند) قرارجريان رودها يكي از مهمترين عوامل حمل و اند.شكل گرفته (صداقت و استدر سطح زمين -و مواد فرهنگي -نقل رسوبات

). رسوبات به صورت بار معلق و بستري 292: 1369معماريان، هاي هاي گمانههرچند كه در بافت اليه؛ 6گردندجابجا مي

بافت ؛ اماگردددانه و سيالبي مشاهده ميمذكور، عناصر درشت، است. در اين بين معلقبه صورت ريزدانه و داراي بار اكثر آنها

بستري و داراي بار دانهدرشت بافتيبيشتر E.02گمانة هاياليه ،C.02و E.05 ،E.06 ،E.07هاي . مواد فرهنگيِ گمانهاستكور در هاي مذهستند و با توجه به اينكه گمانه) in situ(برجا

در جنب آن ايجاد شده، بر روي كانالي كه توسط C.02كانال آبياري كه گمانه -5

جهت مشخص نمودن محدوده و زمينهاي كشاورزي (آقاي آقاجاني)يكي از مالكان مرز زمينهاي خود حفر نموده است، ايجاد گرديد كه بيشترين حد گسترش محوطه به

سمت شمال است. ت شناوركه نيازمند (رس، ماسه و الي) به صور بار معلق: جابجايي ذرات ريز - 6

تر (قلوه سنگ، شن درشت و ...) بار بستري: جابجايي ذرات سنگين .جريان كند استبه صورت غلتيدن و لغزيدن كه نيازمند جريان سريع و به اصطالح سيالبي است

) .293: 1369(صداقت و معماريان،

بوئين زهرا، قزوين ،هتپ نوسنگي جديد ماي هارش مقدماتي گمانه زني در محوطگز 6

د توان چنين برداشت كرمي ؛اندبخش غربيِ محوطه واقع شدههاي شرقي، رسوبي گمانههاي كه مواد فرهنگي موجود در اليه

- از غرب به شرق جابجا شده ؛ها رفتواملي كه ذكر آنع توسط

معماري ساختار عدم وجود بقاياي مرتبط با نكتة ديگر .7اندتواند دليلي بر موقت و يا فصلي بودن استقرار مي لهأاست. اين مس باشد.در اين محل

هاسفالبندي شناسي و طبقهگونه

كي از اند فرهنگيِ مواد ؛همانطور كه در شرح كاوش گذشتنسبت به سفالها ها بدست آمده است. در اين بين تعداد گمانه

د و پاية اصلي مطالعات و نردا، فراواني بيشتري هايافتهديگر طي شناسي سفالها است. بندي و گونهطبقه ،ايگاهنگاري مقايسه

يابيم كه محوطه ماي تپه مطالعات انجام شده بر روي سفالها در ميها است. در واقع در تمامي گمانه دوره فرهنگيبقاياي يك داراي

-سفالهاي مشابهي از لحاظ تكنيك و تكنولوژي توليد بدست آمده

و نه به تفكيك هر -اند؛ از اين رو توصيف آنها به صورت كليقطعه سفال طي 782در كل تعداد انجام گرفته است. -گمانه

ين ميان ايجاد شده بدست آمده است كه از اگمانة 10كاوش در ، E.03قطعه مربوط به گمانه E.02 ،57قطعه مربوط به گمانه 58قطعه مربوط به گمانه E.04 ،241قطعه مربوط به گمانه 71

E.05 ،150 قطعه مربوط به گمانهE.06 ،42 قطعه مربوط بهقطعه 100و C.01قطعه مربوط به گمانه E.07 ،65گمانه

E.08و E.01هاي مانهمي شوند. از گ C.02مربوط به گمانه فرهنگي ديگري بدست نيامده است. يافتههيچ نمونه سفال و يا

به مانند ا هاي سفالهاز آنجا كه ويژگي هاي سفالي:گونهها هساخت، آميزه، نقوش، نوع پخت و ... در اكثر نمونيفناور

نقش و رنگ سفالها مالك اصلي ؛مشابه است (به ادامه بنگريد)چرا كه يكي از متغييرهاي .8نظر گرفته شده است دربندي طبقه

محوطه ماي تپه، بنگريد به: رضايي براي كسب اطالعات بيشتر در مورد كاوش - 7

.1389كلج،

براي نمونه طبقه بندي سفال بر اساس رنگ و نقش در حوزه فرهنگي دشت - 8ملك شهميرزادي، ،)1355( 2536 مجيد زاده ؛ 1351، قزوين بنگريد به نگهبان

.Fazeli Nashli et al., 2009؛ Malek Shahmirzadi, 1977؛ 1359

و مرسوم در مطالعات گونه شناسي سفالها در باستان اصلي ,Shepard, 1985, 107; Rice( شناسي، رنگ سفال است

1987: 331( 9 . قرمز - 2نخودي و -1 ةسفالها به دو گون ،بر اساس رنگ

نقش به دو كدام بر اساسهر نيز، . اين دو گونهشوندميتقسيم -2سفالهاي نخودي ساده، -1شوند: مي بنديطبقهزير گروه

سفالهاي -4سفالهاي قرمز ساده و -3سفالهاي نخودي منقوش، قرمز منقوش.

قطعه، گونه 782قطعه از مجموع 592سفال نوع نخودي با رغم تعداد مز نيز علياست. ميزان سفال نوع قردر محوطه رايج

782قطعه از مجموع 68-ت سفالهاي نخودي اندك آنها به نسباست. حضور گونه اي متفاوت نيز قابل توجه و نشان از -قطعه

داراي رنگ قطعه) دودزده و يا 158تعداد زيادي از سفالها (هستند كه به دليل عدم حرارت و سطوح خاكستري در خميره

رنگ اي به اينكافي و يا استفاده از آنها در فعاليتهاي آشپزخانه- هاي دودزده مربوط به گونهاست كه نمونه بديهياند. در آمده

اند كه به داليل مختلف رنگ آنها تغيير هاي نخودي و قرمز بودههاي سفالي رو مي توان آنها را نيز در گونه يافته است؛ از اين

نخودي و يا قرمز دودزده قرار داد.% 90رنگ پوشش سفالها در سطوح بيروني و داخلي در

ست؛ بدين معني كه رنگ پوشش نمونه ها مشابه رنگ خميره اي نخودي، مشابه رنگ خميره، نخودي هاي مربوط به گونهنمونه

هاي قرمز نيز صادق است. در است و اين نكته در مورد سفالكه بودههاي اندكي رنگ سطوح متفاوت از رنگ خميره نمونه طحـرارت به سـحيدن ـرسزان ـاوت در ميـل از تفـتماالً حاصـاح

است.داخلي و خارجي در حين فرايند پخت

هاي تكنولوژيكي سفالويژگي ؛اندهاي گوناگوني ساخته شدهبا روشو سازدستتمامي سفالها اي است كه در بسياري از هاي رايج، تكنيك ورقهاز جمله روش

اي است كه تكنيك ديگر روش فتيله .شودمشاهده مينيز سفالها

هاي وناگون براي تعريف گونه و فرم ظروف بايد با توجه به شيوه متغييرهاي گ - 9رايج مطالعة سفال در حوزه فرهنگي مورد نظر و ايجاد توانايي در تطبيق و گاهنگاري

). Orton et al., 2007: 76اي در نظر گرفته شوند (مقايسه

7 1389ستان بهار و تابدهم، سيزم، شماره هفتمجله پيام باستان شناس، سال

يشتر در ساخت ظروف بزرگ كاربرد داشته است. سفالهاي بگلِ چانةظريف و برخي از سفالهاي متوسط نيز با استفاده از

اگرچهاند. با روش دست ساز معمولي ساخته شدهسفالگري و هاي حرارتي كه در ارتباط با پخت و توليد اي از سازههيچ نمونه

اذعان توان چنين مي اما طي كاوش بدست نيامد د؛باشنسفال در مراحل اوليه داشت كه سفالهاي ماي تپه با توجه به اينكه

با اند.هاي باز توليد مي شدهدر كوره ؛گيرندسفالگري قرار ميخميره با تعداد زياد سفالهاي نبود ،هاي بازتوجه به پخت در كوره

سطح چند رنگ و يا سفالهايي كه بخاطر حرارت بادودزده و يا ؛ از نكات در خور توجه دنتبديل به جوش كوره شده باش اكافين

ت مناسب و كافي هستند.خسفالها داراي پ است. در مجموع كه در اثر حرارت زياد تقريباً ييتعداد سفال هاهرچند كه

دليلي بر مي توانداست اما اندك ؛اندتبديل به جوش كوره شده ).1ير رنگي و تصو 8(تصوير دباشتوليد سفال در خود محوطه

همچنين مواد كاني به بوده وي سفالها داراي آميزه گياهي تمامصورت آميزه تركيبي با مواد آلي و يا به صورت ناخالصي

مواد آلي در خميره شود.موجود در گل سفال، مشاهده ميظروف ظريف و بسياري از ظروف متوسط، خرد شده و ريز

بتاً خوب ورز داده شده، اين امر در كنار گل سفالها كه نس .استپخت نسبتاً كافي و مواد كاني به مانند شن ريز و ماسه، باعث

اصطالح «انسجام خميره سفالها شده است. از اين رو بكار گيري مناسب است.براي تمامي سفالها نا» پوك

بر اساس سنجش سه متغييرِ ميزان انسجام خميره، پخت و گروه خشن، متوسط و ، سفالها به سهبدنه ميانگين ضخامت

ظريف تقسيم مي شوند. تعداد سفالهاي ظريف در مجموعه ست و بقيه سفالها مربوط به % از كل ا20مطالعه شده، حدود

غالب در تهاي متوسط و خشن هستند؛ در واقع كيفينمونهبراي پوشش سفالها از سفالهاي ماي تپه، متوسط است. مجموعه

شده است. پوشش غالب، لعاب لعاب گلي رقيق و غليظ استفادهتعداد اندكي از سفالها كه بيشتر دركيفيت .گلي رقيق است

گيرند داراي پوشش گلي غليظ در خشن و ابعاد بزرگ قرار ميسطوح سفالها به دو شيوه صيقلي و دست دو سطح هستند.

اند.مرطوب پرداخت شده

فرم ظروف سفاليدم بدست آوردن ـت عبه علفالي، ـروف سـبازسازي فرم كامل ظ

هاي فراوان از لبه و كف ظروف كه هاي كامل و يا نمونهنمونههايي كه بر اساس است. اما فرم دشوار ؛يكديگر باشندمتصل به ها استفاده از كاسهها بازسازي شده، نشانگر رواج طراحي لبههاي كوچكتر س فرم بدنه، لبه و ابعاد به دستهبراسااست كه

-هاي مختلف سفالها معرفي مي. در ادامه فرمندشوميتقسيم

شوند:ة منحني و به هاي سادهاي دهانه باز كم عمق با لبهكاسه - 1

كروي (محدب) و صاف. اين هاي نيمندرت تخت، با بدنه 8ها بر اساس قطر لبه و ضخامت بدنه به ابعاد كوچك (قطر كاسه

تا 16توسط (قطر سانتيمتر)، م 1سانتيمتر، ضخامت كمتر از 16تا 25سانتيمتر) و بزرگ (قطر باالتر از 2تا 1سانتيمتر، ضخامت 25

: 7طرح شوند (سانتيمتر) تقسيم مي 2سانتيمتر، ضخامت باالي هاي هاي دهانه باز عميق با لبهكاسه -2 .)4و 3، 2، 1 هايشماره

كروي (محدب). از لحاظ هاي صاف و نيممنحني ساده و بدنهگيرند ن ظروف بيشتر در گروه بزرگ و متوسط قرار ميابعاد اي

نكته قابل توجه در مورد ).9و 8، 7، 6، 5 هاي: شماره7طرح (هايي در برخي از آنها است كاسه هاي دهانه باز، وجود سوراخ

: 7طرح اند (اربرد داشتهك كه احتماالً براي آويزان كردن ظروف ).4و 3 هاي: شماره9تصوير؛ 6 شمارههاي ساده و بدنه هاي منحنيِهاي دهانه بسته با لبههكاس - 3

متوسط و كوچك هاي دهانه بسته در ابعادكاسهمقعر يا صاف. ).11و 10 هاي: شماره7طرح اند (مورد استفاده بوده

ونه از آنها بدست آمده ها كه تنها چند نمفرم ديگر كاسه - 4شكل Sي هاي دهانه باز با لبه منحنيِ ساده و بدنهاست، كاسه

باشد. اين فرم از نظر قطر دهانه در گروه ظروف متوسط قرار مي ).12 : شماره7طرح گيرند (مي

- لبه ، باها، سبوهاي بدون گردن و خمرهديگرهاي از فرم - 5

طرح اد بزرگ هستند (ـهاي مقعر، در ابعادة منحني و بدنهـهاي س ).13 ه: شمار7

بدست آمده، ظروف فرم ديگر كه تعداد اندكي از آن - 6. ارتفاع استهاي منحني ساده و كف تخت كم عمق با لبه

سانتيمتر و قطر دهانه آنها با قطر 4ديواره اين ظروف در حدود

بوئين زهرا، قزوين ،هتپ نوسنگي جديد ماي هارش مقدماتي گمانه زني در محوطگز 8

. كاربرد دقيق اين ظروف استكف تقريباً به يك اندازه الوك را به عنوان توان آنهامشخص نيست، اما بر اساس فرم، مي

).14 : شماره7طرح ( سيني معرفي كرد و ياقطعه مربوط به كف 54 مجموعه،كل از كف ظروف: ها به هاي موجود، كفشوند. بر اساس نمونهظروف سفالي مي

نسبت به هاي تخت صورت تخت و مقعر هستند كه نمونه كفكف ها هيچ نمونه . در ميان كفاستهاي مقعر از كف بيشتر

).16و 15 هاي: شماره7طرح حلقوي بدست نيامده است (هاي ظروف سفالي قطعه مربوط به دسته 22: دستة ظروف

اي كه دسته به ظرف متصل باشد بدست نيامده شوند. نمونهمي- ها را به دو گروه سبدي و دستهتوان دستهاست. به هرحال مي

ه به لبه ظروف . در محل اتصال دستاي تقسيم كردهاي استوانههاي سبدي، دو زائدة گرد به صورت حجمي نمونه از دسته 3در

كه )3و تصوير رنگي 10تصوير ؛ 11 : شماره8طرح ( اضافه شدهفاضلي نشلي، بدست آمده است (نيز مشابه آنها از تپه چهاربنه

.)12، تصوير 369الف: 1386

نقوش سفالهاقطعه از آنها 232قطعه سفال مطالعه شده، 782از مجموع

نخودي منقوش و قرمز هايكه مربوط به گونه استمنقوش كاربرد . بيشترين رنگي كه در كشيدن نقوش دشومنقوش مي

اي تيره و روشن است. رنگ سياه و قرمز ديگر ، رنگ قهوهداشتهنقوش در بخشهاي مختلف ظروف رنگهاي مورد استفاده هستند.

شتر نقوش در سطح داخلي ظرف اند كه به ترتيب بيايجاد شده)، %35 -عدد 80)، دو سطح داخلي و خارجي (%35 -عدد 80(

3) و لبه و سطح خارجي ظروف (%29 -عدد 66سطح خارجي (رايج در تزيين سفالهاموتيفهاي هندسي، . است) %3 -عدد

اما شوندمشاهده مينقوش گياهي نيز به تعداد اندك هستند.عوامل ت. ـت نيامده اسـيا حيواني بدس اني وـهيچ نمونه نقش انس

:گردندميبندي متنوع و در چند گروه طبقه ،ايجاد شده قشيِنمعموالً در چند رديف عمودي و افقيِ موازي كه زيگزاگها

و زيگزاگهايي با دو خط موازي (نامتقاطع) در كنار يكديگر، 2، 1 هاي: شماره8طرح ( مشاهده مي شوند (جفت) با يكديگر

يكديگر در چند رديف افقي و عمودي در كنار مثلث ها)، 4و 3

: 7طرح ( شده استبا هاشورهاي متقاطع پر كه داخل آنها (افقي)هاي مستطيل شكلي ها و كادرها، مربعلوزي ؛)15و 7 هايشماره

كه درون آنها با هاشورهاي متقاطع و يا هاشورهاي مورب ؛ 7 : شماره8طرح ؛ 5 : شماره7طرح ( شده پر(خطوط مورب)

ها كه معموالً جناغي، )1 : شماره2و تصوير رنگي 9 تصوير: 7طرح ( لبه و متصل به يك نوار افقي استآنها به سمت كنو

نوارها كه )؛ 6و 5 هاي: شماره8طرح ؛ 16و 13، 12 هايشمارهدر اشكال گوناگون به صورت عمودي، افقي و يا مورب

: 8طرح ؛ 10و 9، 6، 4، 3 هايشماره :7طرح ( شوندمشاهده مي تصوير(افقي و آويزان از لبه خطوط مارپيچ )؛10و 5 هايشماره

- )، نقوش موسوم به دالبر3و 2هاي شماره: 4و تصوير رنگي 11

ها كروي و مثلثها كه تماماً درلبه داخلي ظروف و به اشكال نيم :6وير رنگي و تص 14؛ تصوير 7 شماره: 7طرح ( اندكشيده شده

داراي كه يكي از اين آنها ش حصيريونق و) 3و 2، 1 شكلو تصوير 12 (تصوير استكادر بندي شده طرحي پركار و

شكل سه ، مثلثهايي هستند كه ديگر ش جالبونق . از)5رنگي هاي نقطهتوپر و يا ةچندين داير تركيب آنها با استفاده از گوش

هاييافتهيك نمونه در شده است. از اين نقش كشيدهبزرگ در ميان نقوش ).1شماره : 11سطحي بدست آمده است (تصوير

ها و يا گياهاني در ميان يك نمونه نقش مسبك درخت گياهي،و 9؛ تصوير 8 اره: شم8طرح هاي هاشور خورده است (مثلث

. )2اره : شم2تصوير رنگي وع اند، نشانه تننمونه نقوشي كه در باال شرح داده شده

موتيفها و عوامل نقشيِ مورد استفاده در سفالهاي ماي تپه هستند. هم به صورت منفرد اند كهتماماً به صورت هندسي ساده نقوش

اند. معموالً و هم به صورت تركيبي بر روي ظروف ايجاد شدهنقش اصلي در تزيين يك ظرف را -هامثالً مثلث –يك موتيف

ها و يا خطوط ند دالبرها، مارپيچهاي ديگر به ماندارد و موتيف. همچنين براي )7 : شماره7طرح ( ساده با آنها تركيب مي شوند

هاي معكوس و از فضاهاي خالي استفاده ايجاد نقوش از زمينهشده و سفالگر سعي كرده است كه نقوش را درون كادرهاي

در دو سطح داراي قرار دهد. نقوش بر روي ظروفي كه مشخصبه عنوان مثال اگر .معموالً متفاوت از يكديگرند ؛نقش هستند

. در است نقش سطح ديگر مثلث ؛دباش نقش يك سطح جناغي

9 1389ستان بهار و تابدهم، سيزم، شماره هفتمجله پيام باستان شناس، سال

گيري، ساده بودن و عدم ايجاد، محل قرار كل با توجه به نحوةدر گروه با يكديگر، نقوش سفالها تركيب پيچيدة نقوش

سفالهاي ابتدايي كه تا حدودي مراحل اوليه پيشرفت را طي گيرند. قرار مي ؛كرده اند

ايمقايسهگاهنگاري

هاي ديگر با يافته سفالها و مقايسه آنها بنديو طبقه پس از مطالعههاي دشت قزوين، امكان بازسازي گاهنگاري نسبي و محوطه

؛سفالها آمدهمانطور كه در توصيف آيد.تطبيقي فراهم ميتاريخ پيش از اولية سفالهاي ماي تپه در گروه سفالهاي ابتدايي و

ماي تپه، تپهفرهنگ با هم افق هايگيرند. محوطهقرار ميها و سنتها ين محوطه. اهستند آباد¬ابراهيمتپه چهاربنه و

بازه كه ندهسترا دارا دشت قزوين نوسنگي جديددوره بقاياي Fazeliم را در برمي گيرند (ق. 5200 تا 6000در حدود زماني

et al., 2009(. در ماي تپه، از نخودي ساده و منقوش هاي سفاليگونه

استفاده شده بر هاينقش مايهو ، فرم لحاظ تكنولوژي توليد هاي مشابه در چهاربنهبا گونه مقايسهقابل روي ظروف منقوش،

)Fazeli et al., 2009: 11( در سفالهاي نوع نخودي .10هستندنسبت سفالهاي نخودي به از لحاظ نقش، تنوع بيشتري منقوش،

مي . از جمله نقوش يكسان،11شودمنقوش چهاربنه مشاهده ميو 13وير ا(تص ها، دالبرهاي زير لبه و جناغيزيگزاگهابه توان

،خوردههاي هاشورها، لوزيمثلثنقوش مواج، رديف ، )14 كادرهاي مربع و مستطيل شطرنجي و خطوط و نوارهاي ساده

هاي : طرح372و 371 ،الف1386و ديگران، فاضلي نشلي( ,Fazeli et al., 2009 ؛ب1385، فاضلي نشلي ؛4الي 1شماره fig.15( كرد. اشاره

هرچند به -، حضور سفالهاي گونة قرمز سادهنكته قابل توجهدر محوطه ماي تپه است. اين گونة سفالي تا بحال -تعداد اندك) 2(فرهنگ نوسنگي جديد آباد هاي زيرين تپه ابراهيمتنها از اليه

ي و سفالهاي چهاربنه بنگريد به فاضلي نشل دربراي كسب اطالعات بيشتر -10

.ب1385الف و فاضلي نشلي، 1386ديگران،

از جمله نقوش مي توان به نقش حصيري، مثلثهاي ايجاد شده با دواير توپر اشاره -11 كرد كه در بخش معرفي نقوش توضيح آنها آمده است.

كه از لحاظ )Fazeli et al., 2009: 12( بدست آمده .12سفالهاي ماي تپه هستندويژگيهاي تكنولوژيكي قابل مقايسه با

هاي اندكي از نقوش و برخي از فرمها مشابه نمونه ،عالوه بر آنكه مربوط به است آباد¬ابراهيمسفالهاي نخودي منقوش نوع

1386(فاضلي نشلي و ديگران، IIيد نوسنگي جد فرهنگاز جمله، نقوش .دانسته شده است) Fazeli et al., 2009ب؛

موسوم به زيگزاكهاي جفتيِ نامتقاطع كه در رديفهاي عمودي و -اند را مي توان نام برد. اين نقوش در تپه ابراهيمشده ايجادافقي

اند و شده ايجادهاي دهانه باز سطح بيروني كاسهبر ، بيشترآبادسفالهاي نخودي، اما با كيفيت سطح خارجيتپه نيز بر در ماي

).7و تصوير رنگي 15شوند (تصوير مشاهده مينازلتز هاي سفالي كه شرح آنها تمامي گونه كه الزم بذكر است

معنا كه داراي تقدم و تأخرِ اليه نگاري نيستند. بدين ؛گذشتاند. به كنار يكديگر قرار گرفتهها در يك بافت و در تمامي نمونه

عنوان نمونه، گونة سفالي قرمز ساده و يا قطعاتي كه داراي ر بافتي د ؛آباد هستندتزيينات مشابه سفال منقوش نوع ابراهيم

سفال نخودي ساده و منقوش قرار مشابه و هم افق، در كنار . 13اندگرفته

بر روي و مقايسات انجام شده مطالعات بر اساسدر نهايت گرفتن ويژگيهايي همچون عدم پوك بودن و با درنظر سفالها

و جنبة تركيبي سفالها، استفاده از عوامل نقشيِ هندسيِ متنوعاستفاده از عناصر تقسيم كننده مانند قرار دادن نقوش درون ، آنها

ايجاد تقارن و نظم استفاده از نوارهاي ساده براي كادرها و يا توزيع نقوش به ترتيب در سطوح داخل، ، دهي به ساختار نقوش

توليد و استفاده از تنوع فرم ظروف، دو طرف و خارج ظرف، مانند زيگزاگهاي –ها و نقوش سفال نوع قرمز، تشابه برخي فرم

و ...، اين آباد¬ابراهيمدر IIبا سفالهاي نوسنگي جديد -جفتيدوره ماي تپه داراي فرهنگ اواخر كه شودمسئله روشن ميو مسير است IIو اوايل دوره نوسنگي جديد Iنوسنگي جديد

از ي تكنولوژيكي در توليد سفال كهو برخي پيشرفتها تحول

و بنگريد به فاضلي نشلي آباد¬ابراهيمسفالهاي در موردبراي اطالعات بيشتر -12

ج.1385 ،ضلي نشليب و فا1386ديگران،

هايي كه هايي كه داراي بافت نوع سوم و هم در گمانهاين موضوع هم در گمانه -13 .ها)(بنگريد به شرح كاوش در گمانه داراي بافت نوع دوم هستند، صادق است

بوئين زهرا، قزوين ،هتپ نوسنگي جديد ماي هارش مقدماتي گمانه زني در محوطگز 10

اتفاق افتاده را مي توان تا حدودي در اواسط هزاره ششم ق.م اين محوطه مشاهده كرد.

مصنوعات سنگي

از عدد مصنوع سنگي طي كاوش بدست آمده است. 22در كل عدد 1عدد تراشه و 18قطعه مربوط به سنگ مادر، 3ميان، اين

هاي سنگي كه هم از دست ساختهبر اساس اين ميزان تيغه است.هاي استقراري سطحي هستند و هم از درون اليه شامل مجموعة

د. كر چندان اظهار نظر قطعينمي توان ؛اندمحوطه به دست آمدهمي توان اشاره كرد طعات اين قبا اين حال با بررسي و مطالعة

هاي سنگي در اين محوطه بر دست ساخته تكنولوژي توليد كههاي به دست آمده زاربا توجه به جنس اب .استتوليد تراشه پاية

هاي چرت خاكستري، سياه، قهوه اي و كه عموماً شامل سنگاين سنت بكارگيريبه نظر مي رسد ؛شيري كم كيفيت هستند

م بكار گرفته شده باشد باط با جنس مواد خاابزار سازي در ارتروش هاي برداشت غير مستقيم هاي ديگر (اختيار شيوه كه اجازة

ها در ميان دست ساخته به منظور توليد تيغه) را نمي داده است.كه از جهات )amorphous(از نوع بي قواره دو سنگ مادر

ود كه ديده مي ش ؛مختلف مورد تراشه برداري قرار گرفته است مستقيم با چكش سخت د بيانگر استفاده از تكنيك ضربةاين خو

و 1هاي : شماره9طرح ( است )109: 1389(اينيزيان و ديگران، ؛قطعات را تشكيل مي دهندها كه بيشترين برداشتهدر ميان .) 2

موجود است هاي ساده و هم تراشه هاي روتوش دارهم تراشهبر روي برخي از قطعات آثار .)5و 4، 3هاي : شماره9طرح (

% 90از قطعات كه حدود يديده مي شود. يك )cortex( پوسته يكها با برداشت چند تراشة كوچك از تن ؛آن پوسته دارد

براي كوبيدن و يا ساخته شده است كه احتماالً ،انتهايي آن بخشدر .)1شماره :16تصوير( ستخرد كردن بكار گرفته مي شده ا

د كه از شوها يك سوراخ كننده ديده ميساختهميان دست هاي ريز با استفاده از روتوش جنس چرت سفيد رنگ بوده و

اين ابزار احتماالً)؛ 2 : شماره16تصوير( استشكل داده شده هاي ظريفتر هايي كه با ابزارگشاد كردن سوراخ و يا براي سوراخ .است داشتهكاربرد ؛اندايجاد شده

استخواني سنگي و اشياءعدد ابزار استخواني بدست آمده 3عددشيء سنگي و 3دركل

در نتيجهشيء سنگي به صورت مدور و سطوح آنها 3هر است.است. بر روي سطح دو عدد از آنها آثاري استفاده صيقلي شده

شود؛ اماكاربرد آنها نامشخص ناتمام مشاهده مي هايحفرهاز .)3تا 1هاي شماره :10طرح ( است

خوان ـفاده از استـالم كه با استـيك عدد درفش استخوانيِ سشده و ) بزسانان ساخته : قلم دست و پاmetapodialsمتاپد (

. براي ساخت اين ابزار، بخشي سطوح آن نيز صيقلي شده استپس از تيز كردن مانده از استخوان، بريده شده و از قسمت باقي

انداخ كردن استفاده كردهاي براي سورنوك آن به عنوان وسيله). شيء 8و تصوير رنگي 17؛ تصوير 4شماره :10طرح (

كه بر قسمت فوقانيِ آن با استفاده از يك شكسته استخوانياند و احتماالً محل عبور جسم سخت دو شيار ايجاد كرده

). شيء استخواني ديگر كه 5شماره :10طرح ريسمان است ( نامشخص است اي و كاربردداراي شكلي استوانه وشكسته

.)6شماره :10طرح ( برآيند

عدم وجود شواهد توجه به در محوطه ماي تپه و با گمانه زنيبا هاي فرهنگي گيري اليهقرار در كنار معماري دال بر استقرار دائم

بندي در و رسوبي به صورت افقي و عمودي در تركيب اليه اين محوطهدر ستقرار بودن اموقت و يا فصلي ها،برخي گمانه(دوره نيز در تپه چهاربنه راين الگوي استقرا .14گرددآشكار مي

شناسايي )Fazeli et al., 2009: 3( )2و 1نوسنگي جديد با قرار دادن الگوي استقرار ماي تپه در كنار چهاربنه، شده است.

اذعان داشت كه الگوهاي استقرار جوامع مي توان احتياطبا در شم ق.م ـدشت قزوين در نيمه اول هزاره ش جديدنگي ـنوس

به صورت موقت و يا فصلي بوده است.شماري از مكان ها

همانطور كه بر تمامي خوانندگان روشن است، بحث و نتيجه گيري كه در اين -14

هاي كاوش شده كه شرح و اطالعات بدست آمده از گمانهنوشتار ارائه شده، بر اساس نحوة كاوش آنها گذشت، است و نتايج آنها به كل محوطه تعميم داده شده است. اين احتمال وجود دارد كه با كاوش در بخشهايي ديگر از محوطه، نتايجِ متناقضي حاصل

گردد.

11 1389ستان بهار و تابدهم، سيزم، شماره هفتمجله پيام باستان شناس، سال

شناسي و باستاناي مانند جانورانجام مطالعات ميان رشته شناسي در بازسازيِ الگوي معيشت جامعة ماي تپهباستانگياه

هاي هد كرد. اما با توجه به عدم وجود تيغخواه كمك شايانيسنگيِ ويژه جوامع كشاورز و الگوي استقرار فصلي (فاقد معماري)، چنين فرضي دور از ذهن نيست كه الگوي معيشت بر

با الگوي استقرار الگوي معيشت،اين .باشدمبنايِ دامپروري تتا حدودي مطابق )Abdi, 2003: 398( جوامع متحرك

.داردماي تپه طي اي به مانند وطهـعدم شناسايي و ثبت مح

-له است كه احتماالً بررسيأهاي گذشته نشانگر اين مسبررسي

هاي داراي هاي مجدد در دشت قزوين، منجر به شناخت محوطهدوره گذار از بتوان هايي كه محوطه يا سفال ودوره نوسنگي بي

. شود ؛را در آنها مطالعه كردسفال به نوسنگي باسفال نوسنگي بيفرايند نوسنگي شدن دشت در درك ايژهاهميت وي لهأاين مسدر نهايت، همچنان ساختار يك جامعة روستانشيني د.دار قزوين

در (در صورت وجود) 1دائمِ مربوط به دوره نوسنگي جديد بازسازي ساختار جوامع و 15دشت قزوين بر ما پوشيده است

دورة نوسنگي جديد در دشت قزوين، نياز به بررسي و مقايسة ايي كه داراي فرهنگهاي هم افق در مناطق ديگر هستندهمحوطه

دهد.را نشان ميتپه وهايي همچون تپه چشمه علي محوطه، مركز فالت ايراندر

2 در دشت تهران، داراي فرهنگهاي نوسنگي جديد پرديسفاضلي نشلي و ديگران، ؛ Fazeli et al., 2004: 16( هستند يشمال در تپه تاكنون. )ج1386؛ فاضلي نشلي و ديگران، 1384 1فرهنگ دوره نوسنگي جديد )3تا 1(اليه هاي سيلك

، فاضلي نشلي، Ghirshman, 1938( شناسايي شده استكه از لحاظ ويژگيهاي فرهنگي و الگوي استقرار با ) 1388

اي ديگر از دوره نوسنگي باسفال، با الگوي ابهررود، محوطههاي فرهنگي تپه بين يافته .)1388استقرار دائم است (ولي پور،

در شيوة هاي چهاربنه و ماي تپه برخي تشابهات خالصه و محوطهوجود دارد. وجوه اشتراك بين فرهنگ سفالگري (نقش و فرم)

آباد قابل ر تپه ابراهيمد 2هاي نوسنگي جديد اين مشكل با كاوش افقي در اليه -15

اين مشكل همچنان پابرجاست. 1حل است، اما در مورد نوسنگي جديد

قزوين و تپه خالصه، نشان از لزوم توجه به نوسنگي جديد دشت بخصوص مركز فالت ايران،غربي شمالحاشيه محدوده غرب و

صائين قلعه و همچنين ديدي - خرمدره - يانكوهي ابهرمدرة وسيع تر به فرايند نوسنگي شدن دشت قزوين دارد.و كلي پهنانگر

سپاسگزاري

در پايان جا دارد از عزيزاني كه نگارندگان را در ارتباط با اين . از آقاي دكتر حسن نماييمقدرداني اند؛ياري رساندهنوشتار در اختيار شان در حين كاوش و يهايراهنماي راينشلي ب فاضلي

از آباد وچهاربنه و ابراهيم هايقرار دادن اطالعات كاوش تپهخواندن متن مقاله و ارائه نظرات بيگي بخاطرآقاي سجاد عليزاده ساداتي . از آقاي سيد جواد حسيننماييمسودمند تشكر مي

بخاطر يادداشت ايشان بر مصنوعات سنگي سپاسگزاريم. پور و ايمان مصطفيپور رضا ولياز آقايان دكتر حميدهمچنين

و دكتر پيشنهادات سودمند ي متن مقاله و ارائه براي بازخوان متشكريم.فرزاد مافي بدليل در اختيار گذاردن نقشة استان قزوين

خانم شهربانو سليماني مسئول اداره ميراث فرهنگي، صنايع ازالشها و بدليل ت دستي و گردشگري شهرستان بوئين زهرا،

از كنيم. ميقدرداني مورد كاوشِ محوطه هاي ايشان درپيگيريو معاونت راهسازي قزوين مدير كل محترم راه و ترابري استان

ان در اجراي بخاطر حسن توجه و كمك هاي مادي و معنوي ايش .نماييماري ميپروژه، صميمانه سپاسگز

منابع

فارسيالف)

تيكسيه، و ز، بالينگر، ميشل ردرن، روش، هلناينيزيان، ماري لوئي، مترجم: الهام فناوري و واژه شناسي دست افزار سنگي، 1389ژاك،

قصيديان، تهران، انتشارات سميرا.

اي دشت گاهنگاري مقايسه، 1389زاده ساداتي، سيدجواد، حسين

، پايان نامههاي سفاليكاشان و قزوين در دوران نوسنگي بر اساس دادهكارشناسي ارشد، دانشكده ادبيات و علوم انساني دانشگاه تهران، گروه

شناسي (منتشر نشده).باستان

بوئين زهرا، قزوين ،هتپ نوسنگي جديد ماي هارش مقدماتي گمانه زني در محوطگز 12

گزارش كاوش باستان شناسي در ،1389رضا، رضايي كلج، محمدميراث فرهنگي و صنايع آرشيو سازمان ،بوئين زهرا ماي تپة

.)منتشر نشده( گردشگري استان قزوين

، زمين شناسي فيزيكي، 1369ان، حسين، معماري و صداقت، محمودمركز چاپ و تهران، چاپ اول، جلد اول: فرايند هاي بيروني،

.انتشارات دانشگاه پيام نور

باستان شناسي دشت قزوين: از هزاره ، الف1385فاضلي نشلي، حسن، ، تهران، موسسه انتشارات و چاپ ششم تا هزاره اول قبل از ميالد

دانشگاه تهران.

-زني و اليهگمانه گزارش فصل اول ،ب1385، _________________

شناسي (منتشر نشده)، آرشيو پژوهشكده باستانچهاربنه نگاري محوطه

تپه در گزارش فصل اول كاوش ،ج1385، _________________ شناسي (منتشر نشده)، آرشيو پژوهشكده باستان آباد¬ابراهيم

هاي باستان شناسي مقدماتي كاوش گزارش، 1388 ،_________________

نگاري گزارش مقدماتي اليه ،تپه ي سيلك شمالي(فصل اول و دوم) .(منتشر نشده) آباد، آرشيو پژوهشكده باستان شناسيقبرستان نوشة محوط

ور، گوين، كانينگهام، رابين، يانگ، روث، گيلم ،_________________

گزارش مقدماتي ، 1384، يتبت، ك و ، مقصودي، مهراندانياهو، رانديدو ، شناسيمجلة باستان، 1383كاوش محوطه باستاني تپه پرديس در سال

:فصلنامه تخصصي پژوهشهاي باستان شناسي و مطالعات ميان رشته اينشريه مشترك جهاد دانشگاهي دانشگاهي دانشگاه تهران و موزه ملي

.44-31، پاييز و زمستان، صص 2ايران، سال اول، شماره

بشكني، و ، ايلخاني، هنگامه، مارقوسيان، آرمينه_________________

نگاري تپه چهاربنه زني و اليهالف، گزارش مقدماتي گمانه 1386 ،امير مجموعه مقاالت، )7هاي باستان شناسي (گزارش، 1385 دشت قزوين

نهمين گرد همايي باستان شناسي ايران، تهران: سازمان ميراث ي، پژوهشكده ـگري، معاونت پژوهشـتي و گردشـايع دسگي، صنـفرهن

.355-375 صصباستان شناسي، جلد اول،

كني،ـبش و ينهـيان، آرمـگامه، مارقوسـاني، هنـ، ايلخ_________________

ب، گزارش مقدماتي گمانه زني و اليه نگاري تپه 1386 ،امير، )7(هاي باستان شناسي گزارش، 1385دشت قزوين آباد¬ابراهيم

نهمين گرد همايي باستان شناسي ايران، تهران: مجموعه مقاالتسازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري، معاونت پژوهشي،

.406-376 صصكده باستان شناسي، جلد اول، پژوهش

گهام، رابين، ولي پور، حميد رضا، يانگ، ن، كانيفاضلي نشلي، حسن، گزارش مقدماتي ج1386ان، مقصودي، مهر و ور، گوينروث، گيلم

هاي گزارش، 1384-85فصل دوم كاوش محوطه باستاني تپه پرديس، ويژه نامه نهمين گرد همايي باستان شناسي ايران، )7باستان شناسي (

.437-406 صصجلد اول،

مارليك)، حفريات در تپه قبرستان سگزآباد، 1355( 2536مجيد زاده، شناسي و تاريخ هنر، ضميمة مجلة : نشرية موسسه و گروه باستان2

.72 - 53دانشكده ادبيات و علوم انساني دانشگاه تهران، صص

لة سفال منقوش با أ، تپه زاغه و مس1359زادي، صادق، ملك شهميرنشرية موسسه و گروه باستان شناسي و : 3 كندوكاورنگ زايل شونده،

ي دانشگاه تاريخ هنر، ضميمة مجلة دانشكده ادبيات و علوم انسان .71 - 65تهران، صص

ايران در پيش از تاريخ: باستان ، 1382، ______________________

، چاپ دوم، تهران: شناسي ايران از آغاز تا شپيده دم شهرنشيني انتشارات معاونت پژوهشي سازمان ميراث فرهنگي كشور.

، گزارش مقدماتي دو ماهة عمليات حفاري1351نگهبان، عزت اهللا، : نشرية موسسه و گروه باستان شناسي و 1 مارليكمنطقة سگز آباد،

تاريخ هنر، ضميمة مجلة دانشكده ادبيات و علوم انساني دانشگاه .24 - 1تهران، صص

، ايران شناسي باستان سال پنجاه بر مروري، 1376، _________________

.فرهنگي ميراث تهران، انتشارات سازمان

الصة ـل اول كاوش در تپه خـزارش فصـگ، 1388ا، پور، حميدرضولي ، آرشيو پژوهشكده باستان شناسي (منتشر نشده).خرم دره

13 1389ستان بهار و تابدهم، سيزم، شماره هفتمجله پيام باستان شناس، سال

ب) غير فارسيMajidzadeh, Y., 1981, Sialk III and the Pottery Sequence at Tepe Ghabristan: The Coherence of the Cultures of the Iranian Central Plateau, Iran, 19: pp 141-146. Malek Sahmirzadi, S., 1977, Tepe Zaghe: A Six Millennium B.C Village in the Qazvin Plain of the Central Iranian Plateau. Ph.d. Dissertation, university of Pennsylvania. Orton, C., Tyers, P., Vince, A., 2007, Pottery in Archaeology, 9th printing, printed in the United kingdom at the university press, Cambridge. Rice, P. M., 1987, Pottery Analysis: A Sourcebook, Chicago, the university of Chicago press. Shepard, A.O., 1985, Ceramics for the Archaeologist, 12th printing, an Arbor: Braun-Brumfield, Inc. Talai, H., 1984, Note on Bronze Artifacts at Sagzabad in Qazvin plain, Iran, Circa 1400 B.C, Iranica Antiqua, vol.19, pp 31-40.

Abdi, K., 2003, The Early Development of Pastoralism in the Central Zagros Mountains, Journal of World Prehistory, Vol. 17, No. 4, pp 395-448. Fazeli Nashli, H., Beshkani, A., Markosian, A., Ilkhani, H., Abbasnegad Seresty, R & Young, R., 2009, The Neolithic to Chalcolithic Transition in the Qazvin Plain, Iran:chronology and subsistence strategies, Archaologische Mitteilungen Aus Iran Und Turan (AMIT), Band 41, pp 1-21 _____________________, Coningham, R. A. E., & Batt, C.M., 2004, Cheshmeh-Ali revisited: Towards an absolute Dating of the Late Neolithic and Chalcolithic of Iran’s Tehran Plain. Iran 42, pp 13-23 __________________; Wong, E., & Potts, D.T., 2005, The Qazvin Plain revisited: a reappraisal of the chronology of northwestern Central Plateau, Iran in the 6th to the 4th millennium BC, Ancient Near Eastern Studies, 42: pp 3-82. Ghirshman, R., 1938, Fouilles de Sialk, Volume 1, Paris, Paul Geuthne.

تصاوير

.ي دشت قزوينها¬محوطهتپه نسبت به ساير موقعيت ماي :1نقشه

ه توپوگرافيك ماي تپه و هاو محل ايجاد گمانه : نقشه2نقشه

15

.ره شمالي

ح برش ديواره

E.0 در برش ديوا

طرح :(چپ) 2رح

ريض جاده

08 آمده از گمانه

ديد از غرب؛ طر -

غرب در حريم تعر

نتكستهاي بدست

-E.02 در گمانه E.

ر امتداد شرق به غ

كانت :(چپ) 2وير

ستهاي ثبت شده

E.02قي در گمانه

1389ستان

قعيت گمانه ها در

؛ تصو E.01گمانه

ي و تمامي كانتكسشرق

سبهار و تابدهم، سيزه

مو :1تصوير

گدر ديواره شرقي

برش ديواره شرقي

م، شمارههفتس، سال

طرح برش د :ست)

نماي كلي از :)ت

مجله پيام باستان شناس

(راس 1طرح

(راست 3تصوير

بوئين زهرا، قزوين

.E.04مانه

.شمال

ديواره غربي

،هتپ سنگي جديد ماي

گمدر واره شمالي

ديد از ش -608ت

E. در طرح برش

نوس هنه زني در محوط

طرح برش ديو :)

انتكست: ك)(چپ 6

07ستهاي گمانه

گزارش مقدماتي گمان

(چپ 3 مال؛ طرح

6ز شمال؛ تصوير

كانتكس :(چپ) 4ح

گ

ديد از شما -نوبي

ديد از -ره جنوبي

طرح ؛605كست

برش ديواره جندر

E.0 در برش ديوا

ت نامنظم در كانتك

د E.03اي گمانه

05كستهاي گمانه

گ و سفال به صورت

كانتكستها :است)

كانتك :(راست) 5

تراكم سنگ :ت)

16

(ر 4تصوير

تصوير

(راست 7تصوير

6

17

C.02گمانه در

د ش ديواره جنوبي

.ند

طرح برش :(چپ)

انجوش كوره شده

6؛ طرح C.01ه

تي كه تبديل به ج

1389ستان

گمانه دره جنوبي

نمونه قطعات :8وير

سبهار و تابدهم، سيزه

برش ديوارهطرح

تصو

م، شمارههفتس، سال

ط :(راست) 5طرح

مجله پيام باستان شناس

ط

بوئين زهرا، قزوين

،هتپ سنگي جديد ماي نوس هنه زني در محوط

گزارش مقدماتي گمان

هاي مختلف فرم

گ

هاي مربوط بهرح

نمونه طر: 7طرح

ط

18 8

19

سفالي منقوش

هاي قطعاتطرح

1389ستان

نمونه ط -8طرح

سبهار و تابدهم، سيزه م، شمارههفتس، سال مجله پيام باستان شناس

بوئين زهرا، قزوين

دي كه در محل

مودي و افقي

Fazeli et(

،هتپ سنگي جديد ماي

هاي سبددستهپ):

نقوش مارپيچ عمو آن

t al., 2009: Fi

نوس هنه زني در محوط

(چپ 10؛ تصوير د تند

قطعه سمت چپصيري در داخل آ

g 15ر لبه داخلي

طه ماي تپه

گزارش مقدماتي گمان

راي سوراخ هستندزايدة برجسته هست

جاد كرده اند؛ دو ق سفالي با نقش حص

اجرا شده برالبري

ست آمده از محوط

گ

كه در زير لبه دارظرف داراي دو ز

شكل مثلث را ايجوط به يك ظرف

نقوش دو هانه باز

قوش جناغي بدس

دو قطعه ظروفي كال دسته به دهانة ظ

ره هاي توپر كه شچپ): قطعات مربو

درون ظروف ده

نق و نقوش دالبري

ندسي و گياهي واتصا

ت راست طرح داي(چ 12؛ تصوير ند

نقوش زيگزاگ

:14تصوير

: نمونه نقوش هند)

سمت قطعه :ست)هستن

چهاربنه:تپه وش

20

)راست( 9 تصوير

(را 11 تصوير

نقو :13تصوير

21

-نمونه طرح -پ

شيء استخواني

Fazeli et a(؛ چپ

خ كننده

-5ش استخواني؛

al., 2009: Fig

سوراخو ده سنگي

درفش -4 سطوح؛ رد نامشخص.

17( آباد¬براهيم

هاي ماي تپه

كوبند (راست): 1

سوراخ متقارن دراي با كاربرستوانه

ابردي منقوش نوع

ي جفت در سفاله

6 سنگي؛ تصوير

نگي مدور با دو س

شيء استخواني ا

1389ستان

وي سفالهاي نخودهاي زيگزاگي

هاي مصنوعاتح

شيء سن -3خص؛-6بخش فوقاني؛

سبهار و تابدهم، سيزه

هاي جفتي بر روي

نمونه طرح راست):

ر با كاربرد نا مشخبا دو شيار در ب

م، شمارههفتس، سال

طرح زيگزاگي -ت

(ر 9طرح

اشياء سنگي مدور

مجله پيام باستان شناس

راست :15تصوير

ا -2و 1 :10طرح

ت

،هتپ سنگي جديد ماي بوئين زهرا، قزوين

نوس هنه زني در محوط

سانان

گزارش مقدماتي گمان

ه از استخوان بزس

گ

خواني ساخته شده

درفش استخ :17ير

تصوي

22 2

A preliminary report on excavation in late Neolithic site of Maya tepe; Buin Zahra, Qazvin

Mohammad Reza Razaei Kallaj1, Hossein Davoudi2, Ebrahim Sadeghi3

1. CHTO of Qazvin Province, Archaeological Unit; 2. MA Student of Archaeology, University of Tehran; 3. BA in Archaeology, Islamic Azad University, Abhar Branch

Abstract

Nowadays, constructive activities such as dam construction, villages and cities development and

etc are one of the main human factors in destroying many of archaeological sites. By the same

token, during road construction in Buin Zahra- Sagz Abad transit axle widening project in

Qazvin province, southern parts of Maya tepe is located in road boundary will be destroyed.

Therefore, urgent excavation of mentioned site was implanted in fall, 1389 by an archaeological

expert of cultural heritage organization of Qazvin city. Maya tepe is located in 5/5 km of western

of Buin Zahra City and in northern side of Buin Zahra- Sagz Abad axle and is an important site

for its special position which is near to prehistoric sites of Qazvin plain such Charbone, Zagheh,

Ghabrestan and Sagz Abad. During the excavation in 10 trenches 2×2 meters and with

preliminary researches about obtained results specially ceramic typology, this site by a semi-

permanent settlement pattern, has a culture from late Neolithic I and early late Neolithic II (end

of first half of the sixth millennium BC), that similar cultures of it in Qazvin plain have been

identified in Charbone and Ebrahim Abad sites. In this paper, findings and results of urgent

excavation are presented and in final a comparative chronology of Maya tepe is presented.

Key words: Maya tepe, Qazvin plain, late Neolithic, ceramic typology, comparative chronology