การสัมภาษณเชิงลึก (Indepth Interview)

รศ.อมรรัตน รศ.มานพ รศ.นฤมล และคณะ

การสัมภาษณ (interview) เปนวิธีการเก็บรวบรวมขอมูล หลักฐาน โดยใชการสนทนา หรือ

การเจรจา อยางมีจุดมุงหมาย ระหวางบุคคล 2 ฝายคือ นักวิจัย

(ฐานะผูสัมภาษณ) และผูใหขอมลู (ฐานะผูถูกสัมภาษณ)

ภายใต

บรรยากาศของการมีปฏิสัมพันธ

อันดีระหวางกัน

ลักษณะสําคัญของการสัมภาษณโดยทัว่ไปมี 4 ประการคือ

1.นักวิจัยเปนผูกําหนดเนื้อหาและโครงสรางของการสนทนา

2.นักวิจัยพยายามหารายละเอียดเบื้องตนเพื่อทําความเขาใจในตัวผูใหขอมูล

3.ความสําเร็จสวนใหญของการสัมภาษณขึ้นอยูกับคําถามที่ใชในการ สัมภาษณวาเกี่ยวกับเรื่องที่ตองการจะทราบหรือไมเพียงใด และผูให

ขอมูลตอบคําถามตรงตอความเปนจริงมากนอยเพียงใด

4.นักวิจัยควรจะมีความชํานาญในการสัมภาษณพอสมควร

ประเภทของการสัมภาษณ

จําแนกตามลักษณะโครงสรางได 3 ประเภทคือ1.การสัมภาษณแบบมีโครงสราง (Structured interview) เปนการสัมภาษณที่มีการวางแผน จัดเตรียมชุดคําถาม และวิธีการ

สัมภาษณอยางเปนระบบและมีขั้นตอนลวงหนา มีการดําเนินงานแบบ เปนทางการภายใตกฎเกณฑหรือมาตรฐานเดียวกัน

2.การสัมภาษณแบบกึ่งโครงสราง (Semi-Structured

Interview)

เปนการสัมภาษณที่มีการวางแผน การสัมภาษณไวกอนลวงหนาอยางเปน

ขั้นตอน แบบเขมงวดพอประมาณ และ ขอคําถามในการสัมภาษณมีโครงสราง

แบบหลวม (Loosely structure)

3.การสัมภาษณเชิงลึก (Indepth Interview)เปนการสัมภาษณที่ไมมีการกําหนด

กฎเกณฑเกี่ยวกับคําถามและลําดับ ขั้นตอนของการสัมภาษณไวลวงหนา

เปนการพูดคุยสนทนาตามธรรมชาติ (Naturalistic Inquiry)

เพื่อชวยใหการสัมภาษณบรรลุเปาหมายในการสัมภาษณเชิงลึก นักวิจัยควรคํานึงถึงสิ่งตอไปนี้

1.ความเห็นใจ

2.การทําใหมั่นใจ

3.การใหความเห็นชอบ

4.อารมณขัน

5.การพิจารณาใชอปุกรณประกอบการสัมภาษณ

การสัมภาษณที่มีประสิทธิภาพนั้น นักวิจัยควรมีคุณสมบัติและม

ีความสามารถ คุณสมบัติตอไปนี้จะชวยใหนักวิจัยเปนผูสัมภาษณที่ดีได

1.นักวิจัยตองเขาใจตนเองและสิ่งแวดลอมอยางดี

2.ตองไมมีอคติและไมยึดถือประสบการณของตนเองเปนสําคัญ

3.เปนผูฟงที่ดี เปดโอกาสใหผูใหขอมูลไดพูดอยางอิสระ4.มีความเขาใจและสนใจชวยเหลือผูอื่นดวยใจจริง

5.ไมแสดงความเห็นอกเห็นใจจนเกินควร

6.ไมวิพากษวิจารณหรือสอนศีลธรรมจรรยาหรือใหสุขศึกษาขณะทําการ สัมภาษณ

7.หามโตเถียงกับผูถูกสมัภาษณ

อยางเด็ดขาด

8.ตองไมพูดลอยๆ และไมใหคํามั่นสัญญามากเกินไป9.ตองมีความอดทน

10.ตองไมเรงรีบหรือรีบรอนจนเกินไป

11.เปนผูที่มีบุคลิกภาพดี เปนที่เลื่อมใสศรัทธาของผูอื่นและบุคคลรอบขาง12.มีความรอบรูเกี่ยวกับภาวะเศรษฐกิจและสังคม ทันตอเหตุการณเสมอ13.ยอมรับวาบุคคลมีศักดิ์ศรีและศักยภาพที่จะรับผิดชอบชีวิตของตนเองได

การเขาใจบริบททางวัฒนธรรมถือเปนหัวใจสําคัญที่มีสวนอยางยิ่งตอ

ประสิทธิภาพของการสัมภาษณ

การทบทวนเพื่อเรียนรูทางวัฒนธรรมจะใหประโยชนแกนักวิจัย 3 ประการคือ1.การสรางขอคําถามเพื่อคนหาขอมูลเกี่ยวกับกฎเกณฑทาง

วัฒนธรรมจะชวยใหเห็นความสัมพันธของการสรางขอคําถามสําหรับ สัมภาษณกับขอมูลที่จะเขาถึง

2.การวิเคราะหทางวัฒนธรรมเปนการเตรียมตัวเพื่อการคนหา วิธีการในการเขาไปเก็บรวบรวมขอมูลและแสวงหาความสัมพันธที่จะ

เปรียบเทียบขอมูลที่ไดจากการสังเกตกับสัมภาษณวาตรงกันหรือไม อยางไร เปนการชวยการตรวจสอบสามเสา

3.นักวิจัยสามารถสราง “ความเปนกลาง” ในการศึกษาวิจัยการ เขาใจวัฒนธรรมจะชวยใหนักวิจัยเขาใจขอมูลพื้นฐานของสิ่งที่เกดิขึ้นกับ

สิ่งที่คาดหวังอันเกิดจากความเคยชินของนักวิจัย ดังนั้นเพื่อใหเขาใจ “ ภาพ “ ที่แทจริง นักวิจัยจําเปนตองรูบริบททางวัฒนธรรมและสรางความ

เปนกลาง โดยมองเห็นความจริงในทุกแงทุกมุม

การวิจัยเชิงคุณภาพมักใชการสัมภาษณเชิงลึก (Indepth Interview)

โดยมีวตัถุประสงคดังนี้

1.เพื่อชวยเพิ่มเติมขอมูลที่ไดมาจากวิธีการ อื่นๆไดดีขึ้น

2.เพื่อตรวจสอบความเปนจริงของขอมูลที่ได

เก็บรวบรวมมากอน

3.เพื่อดูรองรอยอื่นๆที่ไมไดแสดงออกมาดวย คําพูด

แนวคําถามที่ใชในการวิจัยเชิงคุณภาพไมใชแบบสอบถามที่ใชใน การวิจัยเชิงปริมาณ แนวคําถามจะเปนเครื่องมือการวิจัยที่มีโครงสราง นอยกวาเมื่อเทียบกบัแบบสอบถาม แตแนวคําถามที่ดีควรมีความ

ครอบคลุมและรัดกุม ดังนั้นในการสรางแนวคําถามเพื่องานวิจัย ผูที่จะ สรางแนวคําถามไดดีควรตองศึกษาปญหา และวัตถุประสงคของการ

วิจัยใหเขาใจ จากนั้นจึงสามารถกําหนดแนวคําถามได

แนวคําถามที่ใชในการสัมภาษณเชิงลึกที่ใชโดยทั่วไปนั้นควร

มีลักษณะดังตอไปนี้

1.มีลักษณะเปนเคาโครง(outline) หรือหัวขอการสนทนา2.จะตองมีความยืดหยุนได(flexible) เปนเพียงแนวคําถาม คราวๆ

เพื่อเปนแนวในการสัมภาษณหรือการสนทนาใหครบถวนตาม วัตถุประสงคของการวิจัย

3.ควรจะเรียงลําดับใหเนื้อหามีความตอเนื่อง

4.เนื้อหาของแนวคําถามในการวิจัยเรื่องเดียวกันแตใชกับกลุมเปาหมาย แตละกลุมอาจไมเหมือนกันก็ได

5.ความยาวของแนวคําถามควรมีความยาวไมมากนัก คือประมาณ 1-3 หนากระดาษ

เนื่องจากคําถามในแนวคําถามจะเปนเพียงเคาโครงของคําถาม เทานั้น ดังนั้นลักษณะของคําถามที่ใชในการสัมภาษณควรมีลักษณะ ดังนี้

1.เปนคําถามปลายเปด(open-ended questions) คือ เปนคําถามในลักษณะที่เปดโอกาสใหผูใหขอมูลตอบไดอยางเสรีตาม

ความพอใจ

2.เปนคําถามที่ไมเปนการถามนําหรือเสนอแนะใหผูใหขอมูลตอบ ไปในแนวทางที่วางไว

3.เปนคําถามที่จะไมทําใหผูใหขอมูลเกิดความรูสึกไมอยากตอบ หรือจะทําใหผูใหขอมูลเกิดความเสื่อมเสียหรืออับอาย

4.เปนคําถามที่เนนในเรื่องความ คิดเห็นหรือเหตุผล เปนการอธิบายที่ม

ีรายละเอียดลุมลึก และมีความหมาย

มากกวาที่จะเนนในเรื่องปริมาณ

5.ไมควรถามคําถามที่เปนความรูทาง วิชาการมากเกินไป เพราะถาผูใหขอมูล

ตอบไมไดจะรูสึกกลัวที่จะตอบหรือพูดคุย ตอไป

6.ควรใชคําถามที่มีลักษณะกระตุน ใหไดแสดงความคิดเห็นอธิบายความให

กวางขวางขึ้น หากยังเงียบควรถามคําถาม

อื่นๆตอไป

ตัวอยาง แนวทางการสัมภาษณ ตามเอกสารที่แจกใหนักศึกษา

ขั้นตอนในการสัมภาษณ มี 4 ขั้นตอนหลักดังนี้

1.ขั้นเตรียมการสัมภาษณ 2.ขั้นเริ่มการสัมภาษณ

3.ขั้นดําเนนิการสัมภาษณ

4.ขั้นยุตกิารสัมภาษณ

การบันทึกขอมูลการสัมภาษณ

เปนสิ่งที่นักวิจัยจําเปนตองทําทุกครั้ง เพราะ1.ชวยใหนักวิจัยระลึกถึงเรื่องราวของการสัมภาษณนั้นๆได

2.ชวยใหทราบถึงความเปนไปตางๆของผูใหขอมูลจากการไดสัมภาษณแต

ละครั้ง

3.ใหประโยชนในการรักษาความคุนเคยกับผูใหขอมูล และชวยใหเก็บ เรื่องราวตางๆเปนรายละเอียดที่จะอางอิงถึงภายหลัง

ตัวอยาง แนวทางการสัมภาษณ ตามเอกสารที่แจกใหนักศึกษา

เอกสารอางอิง

มานพ คณะโต.2550.วิธีวิทยาการวิจัยเชิงคุณภาพในระบบสุขภาพ

ชุม ชน.พิมพครั้งที่1 ขอนแกน : เครือขายพัฒนาวิชาการและขอมูล สาร เสพติด ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มหาวิทยาลัยขอนแกน.