რელიგიის თავისუფლება – სად უნდა...

17
121 vaxuSti menabde religiis Tavisufleba – sad unda veZioT igi saqarTvelos konstituciis me-19 da 24-e muxlebis gamijvnis Sesaxeb 1. Sesavali sakanonmdeblo teqnika gamoricxavs erTi da imave uflebis ori muxliT dacvis saWiroebas. rac ar unda uxvi iyos sayvedurebi saqarTvelos konstituciis me-2 Tavis avtorebis mimarT, aRniSnuli wesidan gadaxvevis sababiT, am pasuxismgeblobis maTTvis gadakisreba problemaze Tvalis daxuWva iqneboda. es asec rom iyos, samar- TalSemfardeblebma unda mimarTon konstituciis ganmartebis yvela SesaZlo xerxs, rom erTmaneTisgan gamijnon msgavsi normebiT daculi sferoebi. saqarTvelos konstituciis me-19 da 24-e muxlebs erT SexedviT msgavsi dacu- li sfero gaaCniaT. orivegan saubaria gamoxatvis Tavisuflebaze. sakonstitucio sasamarTlos praqtikaSi ukve aTi welia dgas am muxlebis gamijvnis sakiTxi. am drois ganmavlobaSi igi xan ugulebelyofda gamijvnis saWiroebas, xan ki urTier- Tgamomricxav midgomebs gvTavazobda. sul axlaxan sakonstitucio sasamarTlos mimarTa saxalxo damcvelma 1 . sasamarTlos am saqmeze jerjerobiT gadawyvetileba ar aqvs gamotanili. aRniSnul davaSi igi saqarTvelos konstituciis sruliad axle- buri ganmartebis winaSe dgas, man unda ganmartos saqarTvelos konstituciis me-19 muxli religiis Tavisuflebis ra aspeqtebs icavs da ramdenad. man unda gamijnos religiis Tavisuflebis (Sida sfero) da (gare sfero) 2 . aRniSnuli davis Sesaxeb ufro konkretulad ix. qvemoT. 3.4 Tavi `saxalxo damcveli parlamentis winaaRmdeg“. ufro vrclad religiis Tavisuflebis Sida da gare sferos gamijvnis Sesaxeb ix. vaxuSti menabde, ` num

Upload: iliauni

Post on 14-Nov-2023

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

121

vaxuSti menabde

religiis Tavisufleba – sad undaveZioT igisaqarTvelos konstituciis me-19da 24-e muxlebis gamijvnis Sesaxeb

1. Sesavali

sakanonmdeblo teqnika gamoricxavs erTi da imave uflebis ori muxliT dacvissaWiroebas. rac ar unda uxvi iyos sayvedurebi saqarTvelos konstituciis me-2Tavis avtorebis mimarT, aRniSnuli wesidan gadaxvevis sababiT, am pasuxismgeblobismaTTvis gadakisreba problemaze Tvalis daxuWva iqneboda. es asec rom iyos, samar-TalSemfardeblebma unda mimarTon konstituciis ganmartebis yvela SesaZlo xerxs,rom erTmaneTisgan gamijnon msgavsi normebiT daculi sferoebi.

saqarTvelos konstituciis me-19 da 24-e muxlebs erT SexedviT msgavsi dacu-li sfero gaaCniaT. orivegan saubaria gamoxatvis Tavisuflebaze. sakonstituciosasamarTlos praqtikaSi ukve aTi welia dgas am muxlebis gamijvnis sakiTxi. amdrois ganmavlobaSi igi xan ugulebelyofda gamijvnis saWiroebas, xan ki urTier-Tgamomricxav midgomebs gvTavazobda. sul axlaxan sakonstitucio sasamarTlosmimarTa saxalxo damcvelma1. sasamarTlos am saqmeze jerjerobiT gadawyvetilebaar aqvs gamotanili. aRniSnul davaSi igi saqarTvelos konstituciis sruliad axle-buri ganmartebis winaSe dgas, man unda ganmartos saqarTvelos konstituciis me-19muxli religiis Tavisuflebis ra aspeqtebs icavs da ramdenad. man unda gamijnosreligiis Tavisuflebis (Sida sfero) da (gare sfero)2.

aRniSnuli davis Sesaxeb ufro konkretulad ix. qvemoT. 3.4 Tavi ̀ saxalxo damcveli parlamentis winaaRmdeg“.

ufro vrclad religiis Tavisuflebis Sida da gare sferos gamijvnis Sesaxeb ix. vaxuSti menabde, `num

122

winamdebare statiis mizania, gaaanalizos sakonstitucio sasamarTlos arsebulipraqtika, SesTavazos mkiTxvels konstituciis me-19 da 24-e muxlebis midgoma. sta-tiis daskvniT nawilSi saubari iqneba saxalxo damcvelis zemoaRniSnul sarCelzeda sasamarTlos gadawyvetilebis SesaZlo variantebze.

2. konstituciis muxlebi da maTi zogadi aRwera

am statiaSi, rogorc aRiniSna, saqarTvelos konstituciis meore TavSi arsebulierTi problemuri sakiTxi ganixileba. es me-19 da 24-e muxlebiT daculi sferoebisgamijvnaa.

me-19 muxlis redaqcia:

24-e muxlis redaqcia:

problemas warmoSobs sityvebi `azri“ da `sityva“, romlebic am muxlebis pirvelpunqtSi saerToa. Tu es sityvebi maTi gramatikuli mniSvnelobiT identuria, maSinra saWiro iyo erTi uflebis ori muxliT dacva, miT umetes maSin, rodesac maTi

123

SezRudvis safuZveli sruliad gansxvavebulia? am kiTxvaze pasuxi zemoT ukve aRi-niSna: es muxlebi sxvadasxva uflebas an uflebis sxvadasxva aspeqts icavs. winamde-bare statiis amocanaa, pasuxi gasces kiTxvas: ra ganasxvavebs erTmaneTisgan konsti-tuciis me-19 da 24-e muxlebs? vinaidan sityvebis gramatikuli gageba identuria,saWiroa gairkves TiToeuli am muxlis teleologia, anu is azri, rac `kanonis suls“ayalibebs da amis Suqze ganimartos TiToeuli norma.

3. sakonstitucio sasamarTlos adreuli precedentebi

sakonstitucio sasamarTloSi araerTxel Sesula sarCeli me-19 da 24-e muxlebiTganmtkicebuli uflebebis darRvevis dadgenis moTxovniT. Tumca maTgan mxolodramdenime sarCelma gaiara dasaSvebobis etapi, danarCenebze, ama Tu im mizezis gamo,Sewyda warmoeba. marTalia, am ganCinebebSi sasamarTlos arsebiTad konstituciismuxlebis Sinaarsze ar umsjelia, magram mosarCeleTa mier dafiqsirebuli xedva(romelic gvxvdeba ganCinebis aRwerilobiT nawilSi) sainteresoa.

amgvar saqmeTagan pirvelia `moqalaqe giorgi yorRanaSvili saqarTvelos parla-mentis winaaRmdeg“, sadac mosarCele normis konstituciurobaze konstituciis me-19muxlTan mimarTebiT davobda.

mosarCele konstituciur–demokratiuli partiis interesebs icavda. partiasadavo normis miRebamde 180 wevrs aerTianebda. davis sagans warmoadgenda wesi,romlis mixedviTac, partiis registracia xdeboda mas Semdeg, rac iusticiis sami-nistros waredgineboda partiis aranakleb 1000 wevris sia (maidentificirebelida sakontaqto monacemebiT) . sarCelSi miTiTebuli iyo, rom sadavo normam SezRu-da saqarTvelos konstituciis me-19 muxlis pirveli punqtiT aRiarebuli sityvis,azris, sindisis, aRmsareblobisa da rwmenis Tavisufleba , Tumca amaze meti infor-macia sarCelis dasabuTebis Sesaxeb ar aris ganCinebaSi mocemuli .

kidev erTi saqme, romelic ganCinebiT dasrulda, aris `saqarTvelos moqalaqeebi– vaxtang menabde da irakli buTbaia saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg“.

saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos meore kolegiis 2000 wlis 27 seqtemberis N2/94/1 ganCineba saq-meze moqalaqe giorgi yorRanaSvili saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg.

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve.

swored imis gamo, rom mosarCelem ver warmoadgina mtkicebulebebi, riTac dadasturdeboda konstituciurisarCelis safuZvlianoba, sasamarTom sarCeli dauSveblad cno.

124

aRniSnul saqmeSi mosarCeleebi davobdnen normaze, romlis mixedviTac, yvelastudenti , misi religiuri mrwamsis miuxedavad, valdebuli iyo, gaevlo samxedrosarezervo samsaxuri, romelic keTilsindisieri winaaRmdegobis mqone pirebisaTvisar iTvaliswinebda am valdebulebis arasamxedro alternatiuli SromiTi samsaxu-riT Canacvlebis uflebas.

mosarCeleebs miaCniaT, rom sadavo norma ewinaaRmdegeba saqarTvelos konstitu-ciis me-19 muxlis pirveli da me-3 punqtebiT garantirebul sindisisa da rwmenisTavisuflebebs . mosarCeleTa azriT, sindisis Tavisufleba gulisxmobs piris Sexe-dulebebs `kargsa“ da `cudze“, rac ganapirobebs individis Sesabamis qmedebas. xolorwmenis Tavisufleba, sxva sakiTxebTan erTad, moicavs piris uflebas, TavisufladairCios da hqondes religiuri an arareligiuri mrwamsi da imoqmedos mis Sesabami-sad. rwmenis Tavisufleba moicavs piris uflebas, ar daeqvemdebaros iseT mopyro-bas, romelic aSkarad ewinaaRmdegeba mis azrovnebas. mosarCeleTa azriT, adamianisrwmenisa da sindisis TavisuflebaSi Carevad aRqmuli unda iqnes nebismieri qme-deba, romliTac saxelmwifo Seecdeba, piri aiZulos, imoqmedos Tavisi Sexedulebe-bis sawinaaRmdegod. mosarCeleebs miaCndaT, rom saqarTvelos konstituciis me-19muxliT dacul sikeTeebs Soris moiazreba aseve pacifizmi8.

Semdegi saqmea saqarTvelos moqalaqe avTandil kaxniaSvili saqarTvelos parla-mentisa da saqarTvelos centraluri saarCevno komisiis winaaRmdeg.

davis sagani iyo norma, romlis mixedviTac, maJoritarul saarCevno olqSi par-lamentis wevrobis kandidatebis wardgenis ufleba hqondaT mxolod politikurpartiebs an blokebs. mosarCeles miaCnda, rom amgvarma danawesma, xelyo misi uf-leba, damoukideblad mieRo monawileoba arCevnebSi. misi mtkicebiT, aRniSnulmanormam aiZula, konkretul saarCevno blokTan eTanamSromla da aRniSnuli blokisrigiTi nomriT ewarmoebina winasaarCevno kampania, riTac Seilaxa konstituciisme-19 muxlis pirveli punqtiT, 24-e muxlis pirveli punqtiT [...] gaTvaliswinebulimisi uflebebi da Tavisuflebebi . konstituciuri sarCeli miznad isaxavda, rom [...]sadavo normebis arakonstituciurad cnobis meSveobiT, arakonstituciurad yofi-liyo cnobili maT safuZvelze Catarebuli 2008 wlis 21 maisis saqarTvelos par-lamentis arCevnebi . Tumca sasamarTlom sarCeli dauSveblad cno .

kanonis mixedviT umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebis studentisTvis samxedro sarezervo samsaxurisgavlis asaki ganisazRvreboda 23 wlidan. mosarCeleebi am asakis ar iyvnen, xolo, rodesac am asaks miawevdnenbakalavris safexuri ukve daxuruli enebodaT, amis gamo isini arsebuli monacemebiT, ar eqceodnen da arcmoeqceodnen normis moqmedebis qveS. sasamarTlom sarCeli dauSveblad cno.

saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos meore kolegiis 2007 wlis 9 oqtombris N1/5/424 ganCineba saqme-ze saqarTvelos moqalaqeebi – vaxtang menabde da irakli buTbaia saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg. p.I.3.8 sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli ganCineba; p.I.3.;

saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos plenumis 2008 wlis 27 ivnisis N16/455 ganCineba saqmeze saqarT-velos moqalaqe avTandil kaxniaSvili saqarTvelos parlamentisa da saqarTvelos centraluri saarCevnokomisiis winaaRmdeg; p. I.4.

saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli ganCineba; p. II.1.

kanonis Sesabamisad, sakonstitucio sasamarTlosaTvis saqarTvelos parlamentis arCevnebis Catarebis kon-stituciurobasTan dakavSirebiT mimarTvis ufleba aqvT saqarTvelos prezidents da saqarTvelos parlamen-

125

Tumca aRniSnuli ganCineba imiT aris saintereso, rom pirvelia , rodesac normiskonstituciuroba erTdroulad dadga me-19 da 24-e muxlebTan mimarTebiT.

ukanaskneli saqme, romelzec sasamarTlom ganCineba gamoitana da romelic saqarT-velos konstituciis me-19 muxls Seexeboda, aris `moqalaqeTa politikuri gaerTia-neba“ `saqarTvelos konservatiuli partia“ saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg“ .mosarCele moiTxovda kanonis arakonstituciurad cnobas, romlis mixedviTac, sasa-marTlo sxdomis raime formiT Cawera da gadacema aikrZala. `saqarTvelos konsti-tuciis me-19 muxlis pirveli da me-3 punqtebis Tanaxmad, nebismier pirs SeuZlia,sajarod daafiqsiros Tavisi azri ama Tu im sakiTxTan dakavSirebiT, Tu maTi gamo-vlineba ar laxavs sxvaTa uflebebs. [...] ar aris savaldebulo, rom misi Sexedule-bebi faqtebis swori Sefasebebidan gamomdinareobdnen da maT sazogadoebis udide-si nawili iziarebdes“ . mosarCelis azriT, uflebis SezRudva ewinaaRmdegebodakonstituciis me-19 muxls. Tumca unda aRiniSnos, sasamarTlom miiCnia, rom mosar-Cele arsebiTad konstituciis 85-e muxliT daregulirebul sakiTxze davobda .

rogorc aRmoCnda sakonstitucio sasamarTlos praqtikaSi sul 4 SemTxvevaa,rodesac mosarCele konstituciis me-19 da 24-e muxlebze miuTiTebs da sasamarT-los ise gamoaqvs ganCineba, rom msjelobaSi ar Sedis. praqtika SeiZleba gaiyos 3nawilad, saqmebi, romlebSic mosarCleebi me-19 muxlis pirvel punqtze miuTiTebd-nen rogorc (1) religiis Tavisuflebaze, saqmeebi romlebSic mosarCeleebi analo-giur normaze miuTiTebdnen rogorc (2) saarCevno uflebaze da saqmeebi romlebSicmiTiTeba xdeboda rogorc (3) azris sajaro dafiqsirebis ufleba. amaTgan mxoloderTi aris iseTi saqme, rodesac sadavo norma erTdroulad me-19 da 24-e muxlebTanwinaaRmdegobaSi aris ganxiluli, Tumca gamijnuli ar aris sadavo normis romeliaspeqti am ori konstituciuri danawesis romeli aspeqti romels ewinaaRmdegeba.

tis wevrTa aranakleb erT mexuTeds (“saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb“ saqarTvelos or-ganuli kanonis 37-e muxlis pirveli punqtis“d“ qvepunqti). sasamarTlos motivi sarCelis dauSveblad cnobisdros swored is iyo, rom mosarCele aRniSnul davaze ar warmoadgenda saTanado subieqts.

es aris pirveli ganCineba. realurad, pirveli sarCeli aRniSnul muxlebze apelirebiT, romelic pirveladSevida, iyo saqmeze – saqarTvelos moqalaqe akaki gogiCaiSvili saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg, Tumcaes gadawyvetileba qvemoT iqneba ganxiluli.

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli ganCineba; I. p.7.

saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos meore kolegiis 2010 wlis 28 dekemberis N2/5/492 ganCinebasaqmeze moqalaqeTa politikuri gaerTianeba „saqarTvelos konservatiuli partia“ saqarTvelos parlamentiswinaaRmdeg. I. p.6.

saqarTvelos konstitucia, 85-e muxlis pirveli punqti: sasamarTloSi saqme ganixileba Ria sxdomaze. dax-urul sxdomaze saqmis ganxilva dasaSvebia mxolod kanoniT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi. sasamarTlosgadawyvetileba cxaddeba saqveynod. sarCeli dauSveblad cnes swored imis gamo, rom 85-e muxli mocemuliakonstituciis ara meore, aramed me-5 TavSi, xolo mosarCele uflebamosilia, idavos normatiuli aqtebismxolod saqarTvelos konstituciis meore TaviT garantirebul uflebebTan Sesabamisobis sakiTxebze („sakon-stitucio sasamarTlos Sesaxeb“ saqarTvelos organuli kanonis 39-e muxlis pirveli punqtis „a“ qvepunqti).

126

yvela is saqme romelSic sakonstitucio sasamarTlom 24-e muxli damoukidebladganixila, man imsjela informaciis Tavisuflebaze , Tumca am procesSi ramdenimesaintereso standarti daadgina. magaliTad, saqmeSi `saqarTvelos axalgazrda iu-ristTa asociacia da moqalaqe rusudan tabataZe saqarTvelos parlamentis winaaR-mdeg“. mosarCeleebi acxadebdnen, rom 24-e uxliT daculia gamoxatvis Tavisuflebada mas adamianis uflebaTa evropuli konvenciis me-10 muxlTan aigivebdnen . sasa-marTlom ganacxada, rom `aRniSnuli muxli moicavs sam ZiriTad uflebas – infor-maciis, azrisa da masobrivi informaciis saSualebaTa Tavisuflebas“ . kidev erTsaqmeSi sasamarTlom aRniSna, rom `azris gamoxatvis Tavisufleba, sajaro xeli-suflebis Caurevlad, informaciis miRebis da gavrcelebis Sesaxeb aRiarebulia“adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa dacvis evropuli konvenciis“ meaTemuxliT [...]. aRniSnulma debulebebma gamoxatuleba pova saqarTvelos konstituciis24-e muxlSic [...]“ . imave saqmeSi aRniSnul muxls sasamarTlo moixseniebs rogorc`azris Tavisufleba“ .

Sesabamisad, SeiZleba iTqvas, rom sasamarTlos xedviT, aRniSnuli norma gaigi-vebulia evropuli konvenciis me-10 muxlTan, romelic gamoxatvis Tavisuflebisklasikur dokuments warmoadgens.

pirveli saqme, rodesac sakonstitucio sasamarTlom konstituciis me-19 muxlzeimsjela, iyo `saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia da zaal tyeSelaS-vili, nino tyeSelaSvili, maia SariqaZe, nino basiSvili, vera basiSvili da lelaguraSvili saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg“. saqme `Sekrebisa da manifesta-ciebis Sesaxeb“ kanonis ramdenime muxls Seexeboda. erT-erTze msjelobisas, mosar-Celem gamoTqva mosazreba, rom sadavo norma ewinaaRmdegeboda ara mxolod Sekre-

rogorc mxolod informaciis Tavisufleba 24-e muxli ganxilulia saqmeebSi: saqarTvelos sakonstituciosasamarTlos pirveli kolegiis 2004 wlis 28 ivnisis N 1/3/209,276 gadawyvetileba saqmeze saqarTvelos sax-alxo damcveli da saqarTvelos moqalaqe qeTevan baxtaZe saqarTvelos parlamentis winaaRdeg, agreTve, saqa-rTvelos sakonstitucio sasamarTlos meore kolegiis 2008 wlis 30 oqtombris N2/3/406,408 gadawyvetilebasaqmeze saqarTvelos saxalxo damcveli da saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia saqarTvelos par-lamentis winaaRmdeg.

saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos meore kolegiis 2006 wlis 14 ivlisis N2/3/364 gadawyvetilebasaqmeze saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia da moqalaqe rusudan tabataZe saqarTvelos parlamen-tis winaaRmdeg.

iqve.

saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos meore kolegiis 2006 wlis 6 ivnisis N 2/2/359 gadawyvetilebasaqmeze axalgazrda iuristTa asociacia saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg. p.1.

iqve, p.2.

127

bis uflebas, aramed gamoxatvasac. saqme exeboda adgilobrivi TviTmmarTvelobisorganoSi Sekrebis organizatorebis mier warsadgeni gafrTxilebis SinaarsSiSekrebis an manifestaciis formis an miznis dafiqsirebis valdebulebas. `konsti-tuciuri sarCelis avtori miiCnev[da], [...] Sekrebis an manifestaciis formis anmiznis Sesaxeb informaciis wardgenis valdebuleba ewinaaRmdegeba konstituciiTgarantirebuli ara marto Sekrebebis Tavisuflebis, aramed sityvis Tavisufle-bis debulebebsac. kerZod, igi winaaRmdegobaSia konstituciis me-19 muxlisa da24-e muxlis pirvel punqtTan“ . sakonstitucio sasamarTlos am saqmeSi pirveladmieca SesaZlebloba, erTmaneTisgan gaemijna zemoaRniSnuli ori norma, Tumca manmsjelobisas yuradReba ar gaamaxvila am sakiTxze. `[...] sityvis Tavisufleba didixania demokratiuli sazogadoebis ganuyofel da ZiriTad funqcionalur elementsmiekuTvneba. Tu Sekrebis uflebas gavigebT rogorc azris Tavisuflad gamoxatvisTavisuflebas, maszec igive SeiZleba iTqvas“ . – ganacxada sasamarTlom mosarCe-lis Sesabamisi moTxovnis ganxilvisas, Tumca imdenad, ramdenadac diferenciaciis-Tvis ar miumarTavs, SeiZleba imis varaudi, rom sasamarTlom es orive muxlTanmimarTebiT Tqva.

yvelaze farTod sakonstitucio sasamarTlom imsjela saqmeSi `moqalaqe akakigogiCaiSvili saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg“. davis arsi SemdegSi mdgoma-reobda, `saqarTvelos samoqalaqo kodeqsiTa“ da `presisa da masobrivi informaciissxva saSualebebis Sesaxeb“ kanoniT gansazRvruli iyo piris valdebuleba cnobebisuaryofaze, Tu igi ver daadasturebda, rom mis mier gavrcelebuli informacia si-marTles Seefereboda. mosarCeles miaCnda, rom aRniSnuli muxliT irRveoda saqar-Tvelos konstituciis me-19 muxlis me-2 punqti. romelSic weria, rom `dauSvebeliaadamianis devna sityvis, azris, aRmsareblobis an rwmenis gamo, agreTve misi iZulebagamoTqvas Tavisi Sexeduleba maT Sesaxeb“. igi miiCnevda, rom pirisTvis sadavonormiT gansazRvruli faqtebis uaryofis davaleba, swored rom misi iZuleba iyo,gamoeTqva mosazrebebi. `azris gamoxatvis Tavisufleba moicavs ara marto uflebas,Tavisuflad gamoxato sakuTari azri, aramed uflebasac Seikavo Tavi nebismieriSenTvis arasasurveli azris gamoxatvisagan. is informacia, romlis uaryofac dae-valeba pirs, SeiZleba misTvis kvlav erTaderT WeSmaritebas warmoadgendes. sadavonorma ki, konstituciis me-19 muxlis sapirispirod, avalebs mas, misi nebis sawinaaR-mdegod, gaavrcelos informacia an/da gamoxatos azri“ .

saqarTvelos kanonmdeblobis Tanaxmad, Tu Sekreba an manifestacia transportis samoZrao adgilas imarTebaorganizatori movalea, amis Sesaxeb adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoSi Seitanos gafrTxileba. sadac,maSindeli realobiT, unda mieTiTebina Semdegi informacia: Sekrebis an manifestaciis forma, mizani, Catarebisadgili an svlagezi, dawyebis da damTavrebis dro, TariRi, monawileTa savaraudo raodenoba da sxva.

saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos meore kolegiis 2002 wlis 5 noemberis N 2/2/180-183 gadawyvetile-ba saqmeze `saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia da zaal tyeSelaSvili, nino tyeSelaSvili, maiaSariqaZe, nino basiSvili, vera basiSvili da lela guraSvili saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg“.

saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.6.

saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos meore kolegiis 2004 wlis 11 martis N2/1/241 gadawyvetilebasaqmeze `moqalaqe akaki gogiCaiSvili saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg’.’

128

amave saqmeSi mosarCele, marTalia, pirdapir ar axsenebs -s, magramfaqtobrivad mis Sesaxeb saubrobs, rodesac sarCelSi miuTiTebs, rom saqarTve-los konstituciis me-19 muxlis mesame punqtSi arsebuli Canaweri (`dauSvebelia ammuxlSi CamoTvlil TavisuflebaTa SezRudva, Tu maTi gamovlineba ar laxavs sxvaTauflebebs“) gulisxmobs swored imas, rom azris Tavisuflebis mxolod is nawiliSeiZleba SeizRudos, romelic gamoxatvadia, maSin rodesac azris gamoxatvasTan argvaqvs saqme, im SemTxvevebs absoluturi privilegiiT icavs . mosarCelis azriT,amas `adasturebs is garemoebac, rom saqarTvelos konstituciiT, sagangebo an sao-mari mdgomareobis drosac ki ar aris SesaZlebeli am uflebis SezRudva“ .

amave saqmeSi aRniSnul konstituciur debulebebze azri gamoTqva mopasuxem, ro-melmac erTmaneTs Seadara me-19 da 24-e muxlebi, Tumca igi am dros ufro msgavsebisZiebiT iyo dakavebuli vidre gamijvnis. mas sadavod ar gauxdia aRniSnuli normisdaculi sfero .

saqmeze specialistebad mowveul iuristTagan arc erTs ar dauyenebia konsti-tuciuri normebis gamijvnis problema. aseve, maT erTxmad ganacxades, rom sadavonormebi ar arRvevdnen konstituciur moTxovnebs .

gadawyvetilebis gamotanisas sasamarTlom pirvel rigSi yuradReba miaqcia imas,rom ̀ saqarTvelos konstituciis me-19 muxliT aRiarebulia adamianis ramdenime Tavi-sufleba, kerZod, sityvis, azris, sindisis, aRmsareblobis da rwmenis Tavisufleba“ .Tumca, mosarCelis moTxovnis Sesabamisad, sadavo normebis konstituciuroba ga-nixileboda mxolod sityvisa da azris TavisuflebasTan mimarTebiT .

sasamarTlos azriT, konstituciiT `gaTvaliswinebulia aRniSnuli Tavisuflebispozitiuri da negatiuri garantiebi – me-19 muxli moicavs rogorc azris gamoxa-tvis Tavisuflebas, ise adamianisaTvis arasasurveli, misi mosazrebis sawinaaRmdegoazris gamoxatvisgan Tavis Sekavebis uflebas“ . Tumca sasamarTlom, marTalia, ga-nacxada, rom `sityvisa da azris Tavisufleba ar ganekuTvneba absolutur, SeuzRu-dav TavisuflebaTa kategorias“ da iqve aRniSna, rom ̀ aseTi Canaweri [konstituciis

Srd. sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve.

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve.

Srd. sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve.

saqmeze specialistebad mowveuli iyvnen: Tbilisis iv. javaxiSvilis saxelobis saxelmwifo universitetisiuridiuli fakultetis profesori, iuridiul mecnierebaTa doqtori Salva CikvaSvili; saqarTvelos sa-konstitucio sasamarTlos samecniero-sakonsultacio sabWos wevri, advokati roin migriauli; iuridiulmecnierebaTa kandidati polikarpe moniava; saqarTvelos mecnierebaTa akademiis saxelmwifosa da samarTlisinstitutis direqtoris modgile, iuridiul mecnierebaTa kandidati konstantine korkelia.

Srd. sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve.

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: I.

Srd. sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: I.

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: I.

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: I.

129

me-19 muxlis me-3 punqti] iZleva damatebiT garantias sityvisa da azris Tavisufle-bis dacvisTvis – krZalavs am Tavisuflebis nebismieri formiT SezRudvas, Tu misigamovlineba ar laxavs sxvaTa uflebebs“ .

sasamarTlom am saqmeze gamoxatvis Tavisuflebis uprecedentod maRali standar-ti daadgina: `[...] sityvis Tavisuflebis SezRudva dasaSvebia, Tu misi gamovlinebalaxavs sxvaTa uflebebs da es aris erTaderTi piroba, rac SeiZleba gaxdes sity-visa da azris Tavisuflebis SezRudvis safuZveli. [...] maSasadame, TiToeuli adamia-nis ufleba mTavrdeba iq, sadac iwyeba sxvaTa uflebebi“ . gamoxatvis TavisuflebamarTlac ar aris absoluturi ufleba, misi SezRudvis safuZvlebis CamonaTvali, inter alia, sxvadasxva saerTaSoriso samarTlebriv dokumentebSi gacilebiT vrcelia dasxvaTa uflebebi `erTaderTi“ namdvilad ar aris. aqve dazustebisTvis unda iTqvas,rom sasamarTlom am saqmeSi imsjela azris gamoxatvis Tavisuflebaze zogadad daara mis romelime aspeqtze, rac mogvianebiT sakonstitucio sasamarTlos plenummagaakeTa. amgvari standartis dadgenis SesaZlebloba sasamarTlos konstituciis me-19 muxlis struqturam misca, Tumca mogvianebiT es midgoma Seicvala.

sasamarTlom upirvelesad erTmaneTisgan gamijna azri da faqtebi. man ganacxada`,azri – es aris adamianis piradi, subieqturi Sefaseba ama Tu im movlenis, ideis,faqtisa Tu pirovnebis mimarT.[...] faqtebi aris realurad, namdvilad momxdari sag-nebi, movlenebi an garemoebebi, romlebic SeiZleba iyos mcdari an marTali, swori.aqedan gamomdinare, faqtebi yovelTvis unda emyarebodes mtkicebulebebs. Sesaba-misad, faqtebis gavrceleba eqvemdebareba maTi sisworis, namdvilobis mtkicebisvaldebulebas. maSin rodesac mosazrebis namdvilobis mtkiceba SeuZlebelia daSesabamisad, amis valdebulebac azris gamomTqmels ar unda ekisrebodes [...] “.

aRniSnuli dava mopasuxis gamarjvebiT dasrulda. sasamarTlos am saqmeSi gansa-kuTrebiT saintereso araferi uTqvams, metic, man gamoxatvis Tavisufleba sruladmoaqcia me-19 muxlis farglebSi, ise rom, araviTari ganmarteba ar gaukeTebia.

momdevno saqme, rodesac sasamarTlom me-19 muxlze arsebiTad imsjela, aris sa-qarTvelos moqalaqe maia naTaZe da sxvebi saqarTvelos parlamentisa da saqarTve-los prezidentis winaaRmdeg. am saqmeSi mosarCelem aRniSnuli muxli (24-e muxl-Tan erTad) arCevnebSi monawileobasTan daakavSira .

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: I.

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: I.

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: II;

sasamarTlom amgvari mimarTeba uaryo da ganacxada, rom `amomrCevelTa nebis Tavisufali gamovlineba, racgadamwyvetia demokratiuli procesisaTvis, aseve saarCevno uflebebi daculia konstituciis 28-e muxliT daara me-19 da 24-e muxlebiT.“ saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos meore kolegiis 2007 wlis 26 oqtom-bris N2/2-389 gadawyvetileba saqmeze saqarTvelos moqalaqe maia naTaZe da sxvebi saqarTvelos parlamentisada saqarTvelos prezidentis winaaRmdeg; p.: II. 15.

130

“ rogorc Cans, mosarCelem aqac ar gamijna 24-e da me-19muxlebi, aRniSnul davaSi arc mopasuxes gamouTqvams raime sayuradRebo gancxadebaam mimarTulebiT .

sasamarTlos msjeloba saintereso kuTxiT mouwia, Tu ramdenad iyo `[...]am muxle-biT daculi sikeTe umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebis warmomadgenlobiTorganos arCevnebSi da am organos saqmianobaSi monawileoba, aseve garkveul Tanam-debobaze yofna[...]“ .

sasamarTlo am saqmeSi pirvelad Seecada erTmaneTisgan gaemijna aRniSnuli mux-lebi. pirveli, rac sasamarTlom Tqva, iyo is, rom `konstituciis me-19 da 24-emuxlebi erTgvarad avsebs erTmaneTs gamoxatvis Tavisuflebis konstituciuriuzrunvelyofis TvalsazrisiT“ . am frazis mixedviT, orive muxli icavs gamoxatvisTavisuflebis sxvadasxva aspeqts.

amis Semdeg sasamarTlom imsjela informaciis miRebisa da gavrcelebis mniSvne-lobaze demokratiul sazogadoebaSi, mogvianebiT ki isaubra gamoxatvis Tavisu-flebis absolutur nawilze. `Tavisufali sazogadoeba Sedgeba Tavisufali indi-videbisagan, romlebic cxovroben Tavisufal informaciul sivrceSi, Tavisufladazrovneben, aqvT damoukidebeli Sexedulebebi da monawileoben demokratiul pro-cesebSi, rac azrTa gacvla-gamocvlasa da paeqrobas gulisxmobs. nebismier adamiansufleba aqvs gamoxatos Tavisi azri, an Tavi Seikavos misi gamoxatvisagan. konstitu-cia am mimarTebiT kategoriulia – is krZalavs adamianis devnas azris gamo, asevemis iZulebas, rom gamoTqvas azri. es aris mkacri danawesi saxelmwifos, misi orga-noebis mimarT, romelic gamonakliss ar uSvebs“ . maSasadame, sasamarTlom calsaxaddaadgina, rom adamianis ufleba, ar idevnebodes konkretuli azris qonis gamo, anar daeqvemdebaros iZulebas, gamoTqvas azri, warmoadgens absolutur uflebas dagamonaklisi am wesidan ar arsebobs.

amis Semdeg sasamarTlom isaubra azris Tavisuflebis gamoxatvis aspeqtze `[...]konstitucia icavs azris gamoxatvisa da gavrcelebis process, mis Sinaarssa daformebs, Tumca, imavdroulad, am uflebaTa SezRudvis formalur da materialur

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p. I.5.

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: I.6.

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: II. 12; iseve rogorc wina saqmeSi, sa-samarTlom sadavo normis konstituciis me-19 muxlTan Sesabamisobis sakiTxis ganxilvisas ar imsjela sindi-sis, aRmsareblobisa da rwmenis Tavisuflebaze da mxolod gamoxatvis TavisuflebiT Semoifargla.

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: II. 13.

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: II. 13.

131

pirobebsac adgens“ . gamodis rom, realurad sasamarTlom imsjela internum-sada exsternum-ze, Tumca samwuxaro is aris, rom pirdapir ar uTqvams, uflebises aspeqtebi romeli muxlebiT iyo daculi. erTaderTi miniSneba, rac sasamarTlomdagvitova, aris frazeologia, romelsac igi iyenebs, kerZod, calsaxaa rom gamoxa-tvis Tavisuflebis absolutur nawilze rodesac msjelobs, eyrdnoba me-19 muxlisme-2 punqts.

kidev ufro saintereso miniSnebaa gadawyvetilebis Semdeg punqtSi: `konsti-tuciis 24-e muxlis pirveli punqtiT daculia informaciis Tavisufleba, misiTavisufali gavrceleba da miReba sayovelTaod xelmisawvdomi wyaroebidan,informaciis matareblebidan, romlebic gamosadegia informaciis mopovebisa dagavrcelebisaTvis. Tavisufali informaciis gareSe SeuZlebelia Tavisufaliazris Camoyalibeba. es aris norma, romelic krZalavs sazogadoebisaTvis, adamia-nis gonebisaTvis `informaciuli filtris“ dayenebas, rac damaxasiaTebelia ara-demokratiuli reJimebisaTvis. Tumca, azris Tavisuflebis msgavsad, es uflebackonstituciur SezRudvebs eqvemdebareba, konstituciis 24-e muxlis me-4 punqtisSesabamisad“ . gadawyvetilebis am nawilSi sasamarTlo ganmartavs 24-e muxls daigi realurad informaciis miRebisa da gavrcelebis uflebamde dahyavs. sasamarT-lo ar ganixilavs am muxls rogorc gamoxatvis Tavisuflebas, aramed rogorc miserT aspeqts, informaciis Tavisuflebas. gamoxatvis Tavisufleba Sedgeba internum-isa da exsternum-isgan, sasamarTlo aSkarad gamoxatvaze saubrobs, rodesac igiuflebis SezRudvis nawilze gadadis 24-e muxliT dacul uflebas, roca `azrisTavisuflebas“ adarebs, sadac miuTiTebs, rom es orive ufleba izRudeba. vinaidansasamarTlom gamoxatva or nawilad gayo, savaraudod, gamodis, rom sasamarTlom24-e muxlis pirveli punqti informaciis Tavisuflebad aRiqva, xolo me-19 muxli

internum-s plus azris Tavisuflebad. sakonstitucio sasamarTlom aRniSnulimidgoma kidev ufro mkveTri gaxada, rodesac Tqva: `[...]konstituciis me-19 da 24-emuxlebis mizania demokratiul sazogadoebaSi azrisa da informaciis Tavisufaligacvla-gamocvlis procesis uzrunvelyofa[...] . aq kidev erTxel Cans, rom sasa-marTlom erTmaneTisgan gamijna azri da informacia, rogorc Cans, azri rogorcTviTgenrirebadi da informacia, rogorc gamtari. garda amisa, Tu TanmimdevrobismixedviT davawyobT, me-19 muxli zemoaRniSnul frazaSi `azrs“ Seesabameba, xolo`informacia“ -e muxls.

ukanaskneli da yvelaze mniSvnelovani saqme, romelic sakonstitucio sasamarT-los plenumma ganixila aris e.w. Sekrebebisa da manifestaciebis saqme. sasamarTlomam saqmeSi bevri mniSvnelovani sakiTxi ganixila, Tumca winamdebare statiaSi sau-bari mxolod im nawilze iqneba, romelSic konstituciis me- da 24-e muxlebTan

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: II. 13.

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: II. 14.

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: II. 16.

132

dakavSirebiT iyo saubari. saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociaciam sadavogaxada kanonis im muxlis konstituciuroba, romlis mixedviTac, aqciaze ikrZale-boda mowodeba saqarTvelos konstituciuri wyobilebis damxobis an ZaladobiTSecvlisaken. mosarCeles miaCnda, rom sadavo norma ar Seicavs iseT kriteriums,rogoricaa aSkara da myisieri safrTxe, rac arRvevs konstituciis me-19, 24-e da25-e muxlebs . sasamarTlom am saqmeSi pirvelad scada, cxadad gaemijna es muxlebierTmaneTisgan da es miniSnebebis saSualebiT ki ar gaekeTebina, aramed cxadad. saki-Txis ganxilvis dasawyisSi sasamarTlom aRniSna, rom `ar dgas konstituciis dasaxe-lebuli normebis srulyofili ganmartebis saWiroebis winaSe, TiToeuli maTganisSinaarsi gaanalizebuli iqneba mxolod im farglebSi, rac aucilebeli iqneba kon-kretuli normebis konstituciurobis SefasebisTvis“ .

sasamarTlom Tavdapirvelad 24-e muxlze isaubra: `saqarTvelos konstituciis24-e muxli gamoxatvis Tavisuflebis sxvadasxva aspeqtebs Seicavs. aRniSnuli muxlispirveli punqtiT daculia azris da informaciis gavrcelebis ufleba `zepirad,werilobiT an sxvagvari saSualebiT“, is gamoxatvis Tavisuflebis, azris gavrcele-bis SesaZleblobis garantiebs Seicavs. am muxliT daculia adamianis Sexedulebebi,misi rwmena, informacia, aseve is saSualebebi, romlebic maTi gamoTqmisa da gavrce-lebisaTvis aris SerCeuli, maT Soris aris presa, televizia, informaciis da azrisgavrcelebis sxva saSualebebi [...]“ . wina gadawyvetilebisgan gansxvavebiT, sasamarT-lom 24-e muxli mxolod informaciis miRebis da gavrcelebis Tavisuflebamde ardaiyvana, man ganacxada, rom xsenebulis garda igi azris gavrcelebasac moicavda.sasamarTlo ufro Sorsac wavida da am muxlze saubrisas axsena sityva `rwmena“, rac

moicavs religias. amgvari wakiTxva ki imas niSnavs, rom 24-e muxliT dacu-lia gamoxatvis da religiis Tavisuflebebis exsternum, xolo me- muxliT igiveuflebebis internum, miT umetes im fonze, rom 24-e muxli `informaciis tranzituligatarebis uflebasTan“ erTad, am gadawyvetilebis mixedviT, azris gavrcelebasacmoicavs.

sasamarTlom am saqmeSi farTod mimoixila me-19 muxli. `saqarTvelos konsti-tuciis me-19 muxliT daculia adamianis fundamenturi ufleba – azris, sityvis,rwmenis da sindisis Tavisufleba. miuxedavad garkveuli msgavsebisa konstituciisme-19 da 24-e muxlebs Soris – orive muxlSi naxsenebia azris Tavisufleba, xolome-19 muxliT dacul sferos aseve „sityva“ ganekuTvneba, am muxlebs Soris arsebiTisxvaobaa“ . sasamarTlom am mulis daculi sferos ganmartebisTvis ori gza dasaxa:

saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos plenumis 2011 wlis 18 aprilis N2/482,483,487,502 gadawyvetile-ba saqmeze moqalaqeTa politikuri gaerTianeba ̀ moZraoba erTiani saqarTvelosTvis“, moqalaqeTa politikurigaerTianeba“saqarTvelos konservatiuli partia“, saqarTvelos moqalaqeebi – zviad ZiZiguri da kaxa kukava,saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia, moqalaqeebi – daCi caguria da jaba jiSkariani, saqarTvelossaxalxo damcveli saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg. p. I. 34.

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: . 2.

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: II. 3.

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: II.9.

133

konstituciis me-19 muxlis konstituciis sxva muxlebTan erToblivi wakiTxva dauflebaSi Carevis formisa da farglebis analizi .

SezRudvis safuZvlebis analizisas, sasmarTlom gansakuTrebuli yuradReba gaa-maxvila im sakiTxze, rom saomari da sagangebo mdgomareobis dros me-19 muxliTdaculi uflebis SezRudvis SesaZlebloba konstituciis 46-e muxliT ar arisgaTvaliswinebuli . amrigad sasamarTlom daaskvna, rom `[...]uflebaTa sistemaSikonstituciis me-19 muxliT dacul uflebas gansakuTrebuli adgili da mniSvnelo-ba aqvs. konstitucia mas uflebaTa im kategorias ganakuTvnebs, romelTa SezRudvadauSvebelia saxelmwifo uSiSroebis, usafrTxoebis Tu sxva sazogadoebrivad mniS-vnelovani miznebis misaRwevad. amave dros, Tavad me-19 muxlis SezRudvis erTa-derT safuZvels – sxvaTa uflebebis dacvis aucilebloba warmoadgens“ .

sasamarTlom aRniSnuli msjelobis Sedegad daadgina, rom „[...]me-19 muxli icavsadamianis piradul sferos, mis Tavisuflebas, iqonios, gaiziaros an/da uaryos Sexe-duleba, religia, rwmena. konstituciis mizania Camoayalibos azris, sityvis, sin-disis, aRmsareblobisa da rwmenis Tavisuflebis, rogorc internum, adamianisSinagani samyaros, misi piradi sferos xelSeuxeblobis garantia. es aris ufleba(uflebis aspeqti), romelic ar SeiZleba SeizRudos an aikrZalos sazogadoebisinteresebidan gamomdinare, maT Soris, saomari da sagangebo mdgomareobis drosac.aravis ZaluZs da ar aqvs ufleba, aiZulos adamiani, miiRos an Secvalos sakuTariazri da rwmena. adamiani aseve daculia iZulebisagan Tqvas is, rac mas ar surs angamoTqvas sakuTari azri . es ufleba ar eqvemdebareba regulirebas, vinaidan isindividis Tavisuflebis, misi identobis, avtonomiis safuZvels qmnis“ .

zogadad cnobilia, rom internum absoluturi uflebaa , Tu me-19 muxlimxolod am uflebas icavs, Cndeba kiTxva amave muxlis me-3 punqtis saWiroebasTandakavSirebiT, radgan igi SezRudvis safuZvels adgens (sxvaTa uflebebi). sakonsti-tucio sasamarTlo Seecada am kiTxvisTvis pasuxi gaeca, Tumca am pasuxiT uaryo

internum-mis absoluturi xasiaTi da ganacxada, rom `adamianis Sinagani samya-ro ( internum), misi piraduli sfero daculia saxelmwifos Carevisagan, magramSezRudvas eqvemdebareba qmedeba, romelic am sferos SigniT myof sxva pirTa ufle-bebis darRvevas iwvevs“ .

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: II.9.

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: II.9.

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: II.9.

imavezea saubari maia naTaZisa da sxvebis saqmeSi.

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: II.10.

: , ; A the the. , , . ; aseve: . ( ), : . .

case.html

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: II.11.

134

sasamarTlo Seecada, gaevlo zRvari, romlis gadalaxvis Semdegac internum exsternum-ad iqceva. `[...] saxelmwifos an sazogadoebis interesi adamianis rwmenis, misiSexedulebebisadmi SeiZleba warmoiSvas, rodesac isini garkveul qmedebaSi (an umo-qmedobaSi), sazogado saqmianobaSi gamoixateba. azri an sityva piradul sferos gas-cdeba da SeiZleba SezRudvas daeqvemdebaros, rodesac is gare samyarosTan modisSemxeblobSi da piraduli sivrcis miRma myofi pirebis uflebebs an sazogadoebisinteresebs upirispirdeba. aseTi `gamovlineba“ Sinagani samyaros farglebs scdebada gamodis me–19 muxliT daculi sferodan. amgvari gamoxatvis SezRudva konstitu-ciis 24-e an/da sxva muxlebiT gaTvaliswinebuli safuZvlebiT iqneba SesaZlebeli“ .

sasamarTlom am nawilSi sarCeli ar daakmayofila.

rogorc aRmoCnda, sakonstitucio sasamarTlos praqtikis ganviTarebasTan er-Tad viTardeba sasamarTlos Sexedulebebi konstituciis me-19 da 24-e muxlebisurTierTmimarTebasTan dakavSirebiT. es midgomebi mniSvnelovanis imdenad, ramde-nadac sasamarTlo sakuTari gadawyvetilebis gamotanisas, praqtikis ganviTarebisSeTxvevaSi, aucileblad daeyrdnoba mas. SesaZloa gaiziaros, SesaZloa SecvalosZveli praqtika, asea Tu ise, igi aucileblad iTamaSebs rols me-19 da 24-e muxlebisgamijvnaze.

3.4. saxalxo damcveli parlamentis winaaRmdeg

yvelaze mniSvnelovani saqme, romelmac zemoaRniSnul kiTxvebs, mocemuli davisfarglebSi, sabolood unda gasces pasuxi, aris saxalxo damcvelis saqme saqarTve-los parlamentis winaaRmdeg, romelSic iseve rogorc menabdisa da buTbaias saqmeSi,gasaCivrebulia samxedro sarezervo samsaxuris gavlis wesi, romelic ar iTvaliswi-nebs keTilsindisieri winaaRmdegobis mqone pirTa uflebebs.

sainteresoa, rogor xedavs saxalxo damcveli me-19 muxlis Sinaarss, `mosarCelisazriT, saqarTvelos konstituciis me- muxliT garantirebulia rogorc reli-giisa da rwmenis qonis (rogorc absoluturi uflebis), aseve maTi gamoxatvis Tavi-sufleba. saqarTvelos konstituciis mixedviT, daculia rogorc Sinagani rwmena,ise rwmenis garegani Tavisufleba. konstituciur sarCelSi aRniSnulia, rom me-19 muxlis me-3 punqti dasaSvebad miiCnevs mxolod rwmenis garegani TavisuflebisSezRudvas, Tu misi gamovlena laxavs sxvaTa uflebebs. [...] rwmenisa da sindisisTavisuflebaSi, sxva sakiTxebTan erTad, igulisxmeba piris ufleba, TavisufladairCios da hqondes es Tu is religiuri an arareligiuri mrwamsi. aqedan gamomdina-reobs piris ufleba, Seasrulos raime moqmedeba sakuTari mrwamsis Sesabamisad, ansaerTod ar CaerTos Tavisi Sexedulebebis sawinaaRmdego moqmedebebSi. Sesabamisad,

sakonstitucio sasamarTlos dasaxelebuli gadawyvetileba, iqve, p.: II.12.

135

savaldebulo samxedro samsaxurze uaris Tqmis da misi arasamxedro, alternatiu-li samsaxuriT Secvlis ufleba, rwmenisa da sindisis Tavisuflebis fundamenturiaspeqtia, romelic daculia saqarTvelos konstituciis me-19 muxliTa da adamianisuflebaTa saerTaSoriso aqtebiT“ .

wina saqmisgan gansxvavebiT, sakonstitucio sasamarTlom saqme warmoebaSi miiRo,rac niSnavs imas, rom gasaCivrebul normasa da konstituciis me-19 muxls SorisSinaarsobrivi mimarTeba dainaxa, winaaRmdeg SemTxvevaSi, saqme dasaSvebobis etapsver gaivlida da sasamarTlo ganCinebas gamoitanda . aRniSnulma saoqmo Canawermasakonstitucio sasamarTlos pirveli kolegia SeboWa, saqme is aris, rom igi [sa-samarTlo] dasaSvebobis etapze wyvets gasaCivrebuli normisa da konstituciuriuflebis urTierTmimarTebis sakiTxs . Tu sasamarTlom Tqva, rom me-19 muxliT araris daculi religiis Tavisuflebis es aspeqti, amgvari midgoma uxerxulobas Seqm-nis (sasamarTlom gamwesrigebel sxdomaze sadavo normasa da konstituciur nor-mas Soris mimarTeba dainaxa da arsebiT ganxilvaze vera), Tumca, Teoriulad, miTumetes im fonze, rodesac sakonstitucio sasamarTlos plenumma saoqmo CanawerisSemdeg Secvala me-19 muxlisadmi midgoma , es SesaZlebelia.

yvelaze saintereso is aris, rom sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb organulikanonis mixedviT, mxolod da mxolod sasamarTlos plenums SeuZlia wina prece-dentisgan gansxvavebuli gadawyvetileba miiRos. kolegia SeboWilia sasamarTlosprecedentuli samarTliT. sakonstitucio sasamarTlos plenumis gadawyvetilebaki gamoricxavs `rezervis saqmeze“ me-19 muxlis darRvevis dadgenas. rogorc sta-tiaSi aris aRniSnuli, aq aris erTi uxerxuloba, Tu sakonstitucio sasamarTloam gziT wavida, es niSnavs, rom sadavo normasa da konstituciis me-19 muxls SorismimarTeba unda gamoricxos. amgvari mimarTebis dadgena ki, rogorc ukve aRiniSna,ara arsebiTi ganxilvis Semdeg miRebul sasamarTlo aqtSi (gadawyvetileba) xdeba,aramed gamwesrigebeli sxdomis Sedegad miRebul ganCinebaSi, dasaSvebobis etapze.sasamarTlos ki sarCeli dasaSvebad ukve aqvs cnobili. am uxerxulobis gasamarT-leblad mxolod erTi argumenti SeiZleba gamodges, rodesac `rezervis saqmes“pirveli kolegia warmoebaSi iRebda, maSin jer kidev ar arsebobda plenumis gadawy-vetileba `manifestaciebis saqmeze“.

saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos pirveli kolegiis 2009 wlis 2 dekembris N1/4/477 saoqmoCanaweri saqmeze saqarTvelos saxalxo damcveli saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg. p.I.4 da 5.

Seadare, igive. p.II.2.

saqarTvelos sakonstitucio sasamarTloSi samarTalwarmoebis Sesaxeb kanonis me-18 muxli.

sakonstitucio sasamarTlos plenumma gadawyvetileba 2011 wlis 18 aprils gamoitana (Sekrebisda da mani-festaciebis saqme), pirvelma kolegiam ki saoqmo Canaweri gacilebiT adre, 2009 wlis 2 dekembers gamoacxada.

136

Tumca arsebobs kidev erTi gamosavali, ganmartebis kidev erTi gza. es gza gvTa-vazobs gamoxatvis Tavisufleba or muxlze gavanawiloT, 24-e muxli daicavs gamoxa-tvis Tavisuflebis -s, xolo me-19 muxli gamoxatvis Tavisuflebisrum -s. es axsnis `azri“ sityvis recidivs konstituciis meore Tavis me-19 da24-e muxlebSi. rac Seexeba religiis Tavisuflebas, aq SeiZleba iTqvas, rom daculisfero srulad aris gansazRvruli me-19 muxlSi, vinaidan sityva `religia“ da `rw-mena“, iseve rogorc `aRmsarebloba“, sxvagan konstituciis me-2 TavSi arsad ar arisgamoyenebuli. aq warmoiSoba kiTxva: riT aris gamowveuli religiis Tavisuflebisesoden didi mniSvneloba (misi SezRudvis erTaderTi safuZvlis, sxvaTa uflebebisamara datoveba)? marTlac, Znelad Tu moiZebneba saqarTvelos konstituciiT garan-tirebuli religiis Tavisuflebis analogi, saerTaSoriso dokumentebi religiisTavisuflebas sakmaod mravali safuZvliT SezRudvas uSveben, saqarTvelos konsti-tuciis avtorebma ki mxolod erTi – „sxvaTa uflebebi“ datoves. am kiTxvaze pasuxiZneli mosaZebnia, SesaZloa igi qarTuli mravalkonfesiuri sazogadoebis realobi-dan iyos nakarnaxevi, SesaZloa religiuri sakiTxebisadmi gansakuTrebuli sifaqi-ziT aixsnebodes, an ubralod sakanonmdeblo xarvezia. amgvari midgomis mixedviT,saqarTvelos konstituciis me-19 muxli icavs religiis Tavisuflebas, rogorc Sidasferos ise mis gamoxatvas, romelTagan pirveli absoluturia, xolo meore propor-ciulobis testis Sesabamisad izRudeba, sadac legitimur sajaro mizans mxolodsxvaTa uflebebis dacva SeiZleba warmoadgendes.

5. daskvna

amgvarad aRmoCnda, rom sasamarTlos, me-19 da 24-e muxlebis gamijvnis mimarTu-lebiT bevri arCevani aqvs. yovelive zemoaRniSnulis Sejamebis Semdeg SesaZloagamoikveTos Semdegi midgomebi:

I. me-19 da 24-e muxlebi icaven gamoxatvis Tavisuflebas (Tumca es ar gamo-ricxavs imas, rom me-19 muxli aseve icavdes religiis Tavisuflebas), Tumca esar aris am uflebiT regulirebuli sferos sxvadasxva aspeqti;

II. konstituciis me-19 muxli moicavs azris Camoyalibebisa da gavrcelebis ufle-bas; xolo 24-e muxli informaciis (romelic gamtaris gareT warmoiSva) miRe-bisa da gavrcelebis uflebas;

III. 24-e muxli icavs gamoxatvisa da religiis Tavisuflebebis gamoxatvas, xolome-19 muxli amave uflebebis Sida sferos (romelic absoluturi ar aris sayo-velTao midgomisgan gansxvavebiT da sxvaTa uflebebis xarjze izRudeba);

IV. dabolos, 24-e muxli daicavs gamoxatvis Tavisuflebis -s, xolome-19 muxli gamoxatvis Tavisuflebis -s. rac Seexeba religiisTavisuflebas, aq SeiZleba iTqvas, rom daculi sfero srulad aris gansazR-vruli me-19 muxlSi.

137

miuxedavad imisa, pirveli midgoma wlebis ganmavlobaSi gabatonebuli doqtrinaiyo, igi didi xania uaryofilia, nawilobriv amis gamo, nawilobriv ki imitom, romplenumis gadawyvetilebiT, gamoiricxa me19 da 24-e muxlebis identuroba. naklebadsavaraudoa pirveli kolegia am gzas daadges.

ganmartebis meore variantic, savaraudod, asaxvas ver povebs uaxloes gadawy-vetilebebSi. amis mizezi ki is aris, rom sakonstitucio sasamarTlos plenumma igiuaryo `manifestaciebis saqmeSi“, rodesac mesame midgomas dauWira mxari.

sasamarTlom meoTxe midgomis nawili `rezervis saqmis“ dasaSvebobis etapzeganixila da gaiziara (me-19 muxlis nawilSi). albaT am midgomis meore nawiliclogikuria, Tumca, rogorc aRiniSna, sasamarTlos plenums gansxvavebuli ram aqvsnaTqvami (is rac mesame nawilSi aris aRniSnuli), rasac kolegia ver gadauxvevs. aserom, ukanaskneli precedentis mixedviT, savaraudod, Semdeg Sedegs daadgeba: sasa-marTlos midgomis mixedviT, me-19 muxlis mier dacul sferod ganisazRvreba

. xolo keTilsindisier winaaRmdegobas sasamarTlo swored Sida sferoSimoaqcevs. es ar aris aRiarebuli midgoma, Tumca aseTi xedva arsebobs. sasamarTloses pozicia mosalodnelia im fonze, rom man igive `manifestaciebis saqmeze“

-ad gansazRvra ara marto adamianis rwmena, aramed piradi urTierTobebic,ojaxi. ar iqneba moulodneli, Tu sasamarTlo piris iZulebas, imoqmedos sakuTarirwmenis sawinaaRmdegod, uflebis Sida sferod aRiqvams.