diyalog avrasya №23

BCP

SAMPLE

ISS

N:1

302-

5686

Türkiye fiyat›7.50 YTL.

23

23

Зим

а/

K›fl2

006

Узбекистансказал «да»

Özbekistan“da” dedi

Режиссер фильма«Мусульманин» В. Хотиненко:Наш кинематографдалек от жизни“Müslüman” filmininyönetmeni Hotinenko:Sinemam›zhayattan uzak

Председательтурецкогопарламента БюлентАрынч в России

TBMM Baflkan›Bülent Ar›nçRusya’da

Ежеквартальный международный культурно-интеллектуальный журнал / 3 ayl›k uluslararas› düflünce ve kültür dergisi

Поколение революции: камо грядеши?

Devrim çocuklar› nereye?Поколение революции: камо грядеши?

Devrim çocuklar› nereye?

Учредители ‹mtiyaz SahibiЭркам Туфан Айтав и Некоммерческая организация «Фонд содействия развитию

Центра восточной литературы Российской государственной библиотеки»От имени АО «Фон Да Ажанс Хизм. Сан. ве Тидж.» Fon Da Ajans Hizm. San ve Tic. Afi. ad›na

Erkam Tufan AytavГенеральный координатор и ответственный редактор

Genel Koordinatör ve Sorumlu Yaz› ‹flleri MüdürüДженгиз Шимшек Cengiz fiimflek

Зам. редактора Yaz› ‹flleri Müdür Yard›mc›s›Лилия Якимова Liliya Yakimova

Главный редактор Yaz› ‹flleri Müdürü-Yay›n EditörüНевваль Севинди Nevval SevindiГлавный консультант Yazar-Bafldan›flmanМустафа Армаган Mustafa Arma¤anРедакторы русских текстов Rusça RedaktörleriАлександр Полещук, Марина МеланьинаAleksandr Polefluk, Marina Melanina

Политика Siyaset Bilimi: Бушра Эрсанлы Büflra Ersanl›, Cоциология Sosyoloji: Умит Мерич Ümit MeriçKультура Kültür: Джемаль Ушак Cemal Uflak, Экономика Ekonomi: Кадир Дикбаш Kadir Dikbafl

Редакторы отделов Alan Editörleri

Консультативный совет Dan›flma KuruluАНАР ANAR (Азербайджан Azerbaycan), Абиш Кекильбаев Abifl Kekilbayev, Мухтар Шаханов Muhtar fiahanov (Казахстан Kazakistan),

Чингиз Айтматов Cengiz Aytmatov (Кыргызстан K›rg›zistan), Ростислав Рыбаков Rostislav R›bakov (Российская ФедерацияRusya Federasyonu), Халиль Иналджик Halil ‹nalc›k, Кемаль Карпат Kemal Karpat, Шериф Мардин fierif Mardin,

Ильбер Ортайлы ‹lber Ortayl›, Халит Рефиг Halit Refi¤, Мете Тунчай Mete Tunçay (Турция Türkiye)

Редколлегия Yay›n KuruluАлбания ArnavutlukДжевахир Спахый Cevahir SipahiАзербайджан AzerbaycanБахтияр Вахабзаде Bahtiyar VahapzadeНизами Джафаров Nizami CaferovАриф Эмрахоглу Arif Emraho¤luИса Хабиббейли ‹sa HabipbeyliТофик Исмаилов Tevfik ‹smailovЭнес Джансевер Enes CanseverСулейман Окумуш Süleyman OkumuflИсмаил Хаджиев ‹smail Hac›yevБосния-Герцеговина Bosna HersekЭнес Пелидиджа Enes PelidijaГрузия GürcistanГиули Аласания Giuli AlasaniaТамаз Гамкрелидзе Tamaz GamkrelidzeРамаз Б. Кхотивари Ramaz B. KhotivariНона Гамбашидзе Nona GambaflidzeТато Ласхишвили Tato LashiflviliЭкрем Диндарол Ekrem DindarolКазахстан KazakistanШeрхан Муртаза fierhan MurtazaНурлан Оразалин Nurlan OrazalinОлжас Сулейменов Olcas SüleymenovАли Челикбаш Ali Çelikbafl

Кыргызстан K›rg›zistanК. Молдокасымов K. Moldokas›movМустафа Башкурт Mustafa BaflkurtМакедония MakedonyaЭнвер Челик Enver ÇelikМонголия Mo¤olistanЦедендорж Дашдондов Ts. DafldandovМолдова MoldovaМехмет Зор Кая Mehmet Zor KayaБорис Мариaн Boris MarianРумыния RomanyaМихаил Мирон Mihail MironРоссийская Федерация Rusya FederasyonuЛеонид Сюкияйнен Leonid SükiyainenМихаил Мейер Mihail MeyerДмитрий Васильев Dimitriy VasiliyevМери Трифоненко Meri TrifonenkoДагестан Da¤›stanМ. Дугричилов M. Dugr›c›lovТатарстан TataristanИльфак Ибрагимов ‹lfak ‹bragimovРазиль Валеев Razil ValeyevРасим Хуснутдинов Rasim HusnutdinovБашкортостан Baflk›rdistanРавиль Бикбаев Ravil BikbayevМарат Абдуллин Marat Abdullin

Таджикистан TacikistanМуминшо Каноатов Muminflo KanoatovМесут Ата Mesut AtaТурция TürkiyeМехмет Алтан Mehmet AltanТоктамыш Атеш Toktam›fl AteflБешир Айвазоглу Beflir Ayvazo¤luЭге Джансен Ege CansenТалат Саит Халман Talat Sait HalmanМ. Али Кылычбай M. Ali K›l›çbayНиязи Октем Niyazi ÖktemАвни Озгурель Avni ÖzgürelМехмет Сарай Mehmet SarayЭдибе Созен Edibe SözenТуркмениcтан TürkmenistanДжемиль Йылдыз Cemil Y›ld›zУкраина UkraynaВладимир Сергейчук Vladimir SergeyçukИсмаил Керимов ‹smail KerimovПавло Загребельный Pavlo ZagrebelniyГокхан Демир Gökhan DemirВладимир Казарин Vladimir Kazarin Богдан Андрусышин Bogdan Andrus›flinСветлана Кирьянова Svetlana KiryanovaИгорь Коваль ‹gor Koval

Ответственность за статьи, опубликованные в журнале, несут авторы. Yaz›lar›n sorumlulu¤u yazarlar›na aittir, dergiyi ba¤lamaz.Координатор журнала в РФ Rusya Federasyonu KoordinatörüАли Сами Йылдырым Ali Sami Y›ld›r›mКоординатор журнала в Анкаре Ankara KoordinatörüФарук Эрбильгин Faruk ErbilginУправ. информационным отделом ‹stihbarat ve Haber Bölüm fiefiСефер Яйладжы Sefer Yaylac›

Отдел маркетинга Abone, Reklam ve Da¤›t›mМуневвер Караташ Münevver Karatafl ([email protected])Дизайн Görsel Tasar›mМурат Аджар Murat Acar

Адрес Yönetim Yeri, ‹mtiyaz Sahibi ve Sorumlu Müdür Adresi: Cumhuriyet Cad. No: 209/4 Harbiye-‹stanbul/TürkiyeТел Tel: +90 (212) 232 17 51 Факс Faks: +90 (212) 231 82 34

Bask›: Ekspres Matbaa / Yüzy›l Mah. Matbaac›lar Cad. No: 34 Ba¤c›lar - ‹stanbul Tel: +90 (212) 430 88 13

Представительства Temsilcilikler:Албания-Македония-Румыния-Босния-Герцеговина-Турция

Arnavutluk-Makedonya-Romanya-Bosna Hersek-Türkiye +90 (212) 232 17 51Азербайджан Azerbaycan ([email protected]) +994 (12) 498 17 24

Грузия Gürcistan ([email protected]) +995 (32) 93 43 76Казахстан Kazakistan ([email protected]) +7 (3272) 67 16 67

Кыргызстан K›rg›zistan ([email protected]) +996 (312) 66 56 01Молдова Moldova ([email protected]) +373 (79) 76 70 83

Монголия Mo¤olistan ([email protected]) +34 29 66 32 54 63Нахчеван Nahç›van ([email protected]) +994 502 12 02 17

Российская Федерация Rusya Federasyonu ([email protected]) +7 (495) 514 13 83Дагестан Da¤›stan ([email protected]) +7 (8722) 65 00 66Татарстан Tataristan ([email protected]) +7 (843) 238 18 47Башкортостан Baflk›rdistan ([email protected]) +7 (3472) 66 58 38Tува Tuva ([email protected]) +7 (39422) 518 84Новосибирск Novosibirsk ([email protected]) +7 (3832) 21 17 67

Таджикистан Tacikistan ([email protected]) +992 (372) 24 91 83Туркменистан Türkmenistan ([email protected]) +99 (312) 41 14 05-06-07Украина Ukrayna ([email protected]) +38 (044) 235 66 53

www.da.com.tr • [email protected]

Türkiye’de fiyat›: 7.50 YTL. KKTC’de fiyat›: 8.50 YTL. Y›ll›k abone bedeli: 28 YTL., ö¤renciler için: 25 YTL. Avrupa: 30 EURO, ABD: 35 USDAbone hesap numaralar›: Asya Kat›l›m Bankas› A.fi. fiiflli fiubesi, YTL: 5-186593-1 USD: 186593-2 EURO: 186593-7.

TC. Ziraat Bankas› Afi. Osmanbey fiubesi (850) YTL: 45359102-5001 USD: 45359102-5002 EURO: 45359102-5003 Posta çeki no: 1610121Подписной индекс: 83156 Каталог Пресса России

Журнал «ДА» зарегистрирован в Министерстве по делам печати, телерадиовещания и средств массовых коммуникаций Российской Федерации

Свидетельство о регистрации: ПИ № 77-5826 от 07.12. 2000 В России и странах СНГ цена договорная

Журнал «ДА» зарегистрирован в Министестве культуры, информации и спорта Республики Казахстан. Свидетельство о регистрации: 5878-Ж

“Diyalog ‘evet’le bafllar”

DA dergisi birDiyalog Avrasya Platformu yay›n›d›r.

Üç ayl›k uluslararas›düflünce ve kültür dergisi

Yayg›n Süreli Yay›n

Диалог начинается с «да»

Журнал «ДА» – изданиеПлатформы Диалог Евразия

Ежеквартальный международныйкультурно-интеллектуальный журнал

ГЛАВНАЯ ТЕМА/DOSYA

Любой народ мечтаето патриотах

Her millet vatanseverbir insan ister

Дженгиз Шимшек / Cengiz fiimflek

Ахмет Озхан: Суфизм –неотъемлемая часть жизни

турецкого обществаAhmet Özhan: Türk toplumu

tasavvufa muhtaçБеседовала: Невваль Севинди

Konuflan: Nevval Sevindi

«Наши» плохими небывают!

“Bizimkiler” kötü olamaz!Владимир Авдеев / Vladimir Avdeyev

Наиболеебезнравственный поступок

в России – равнодушиеRusya’da en büyük

ahlâks›zl›k, “ilgisizlik”Гульдар Шакурова / Guldar fiakurova

Детская республикаÇocuk Cumhuriyeti

Светлана Кирьянова / Svetlana Kiryanova

Ника Вачеишвили:Грузинскому народу

свойственны оптимизм итолерантность

Nika Vaçeiflvili: Gürcü kimli¤iiyimserlik ve hoflgörüye

dayan›rБеседовал: Фатих Демир

Konuflan: Fatih Demir

В Узбекистане формируетсяновое поколение

Özbekistan’dayeni bir nesil yetifliyor

Феруза Хашимханова Firuze Haflimhanova

18-87

Каким бытьчеловеку?

Nas›l bir insan?

редактор editör

Ç ÒÂ Ï˚ Î˛·ËÏ Ï‡ÎÂÌ¸ÍËı ‰ÂÚÂÈ.èÓfl‚ÎÂÌËÂ ÏÎ‡‰ÂÌˆ‡ Ì‡ Ò‚ÂÚ – ‚ÒÂ„‰‡·ÓÎ¸¯ÓÈ Ôð‡Á‰ÌËÍ ‚ ÒÂÏ¸Â. ë

ÏÓÏÂÌÚ‡ ÔÂðÂ‰‡˜Ë ðÂ·ÂÌÍ‡ ‚ ðÛÍË Ï‡ÚÂðËÓÌ ‚ıÓ‰ËÚ ‚ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌÛ˛ ÍÛÎ¸ÚÛðÛ. éÌÊË‚ÂÚ ‚ÌÛÚðË ˝ÚÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚. êÂ·ÂÌÓÍÛ˜ËÚÒfl Û Ï‡ÚÂðË ðÓ‰ÌÓÏÛ flÁ˚ÍÛ, ÛÁÌ‡ÂÚÓ·˚˜‡Ë Ë Úð‡‰ËˆËË. ÜÂÌ˘ËÌ‡ –ÌÓÒËÚÂÎ¸ÌËˆ‡ ÍÛÎ¸ÚÛð˚.

êÂ·ÂÌÓÍ ð‡ÒÚÂÚ, ðÓ‰ËÚÂÎË Ì‡˜ËÌ‡˛ÚÁ‡‰ÛÏ˚‚‡Ú¸Òfl Ì‡‰ ÚÂÏ, Í‡Í ‰‡Ú¸ ÂÏÛıÓðÓ¯ÂÂ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËÂ, Ò‰ÂÎ‡Ú¸ ËÁ ÌÂ„Ó˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡. ÇÓÒÔËÚ‡ÌËÂ ‚ ÒÂÏ¸Â, ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â Ë¯ÍÓÎÂ ÔðËÁ‚‡ÌÓ ‚ÓÒÔËÚ˚‚‡Ú¸ Ì‡ÒÚÓfl˘ËıÎ˛‰ÂÈ. ëÓÁÌ‡‚‡Ú¸ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸‚ÓÒÔËÚ‡ÌËfl, Ó·Î‡‰‡Ú¸ ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚ¸˛‚ÓÒÔðËÌËÏ‡Ú¸ Ë ÔÂðÂð‡·‡Ú˚‚‡Ú¸ËÌÙÓðÏ‡ˆË˛ – Ò‚ÓÈÒÚ‚Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡.

èÂðÂ‰‡˜‡ ËÁ ÔÓÍÓÎÂÌËfl ‚ ÔÓÍÓÎÂÌËÂÚð‡‰ËˆËÈ, flÁ˚ÍÓ‚˚ı Ì‡‚˚ÍÓ‚ Û˜ËÚÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓÒÚË. ç‡˜ËÌ‡ÂÚÒfl ÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓÒÚ¸‚ ÒÂÏ¸Â. åÂÊÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â ·ð‡ÍË – ÚÓÊÂÔðËÏÂð ÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓÒÚË. éÌË ‚ÌÓÒflÚ ‚ÊËÁÌ¸ ÌÓ‚˚Â Íð‡ÒÍË.

óÚÓ·˚ ÔÓÌflÚ¸, Í‡ÍÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ Ë Í‡ÍÓ„Ó„ð‡Ê‰‡ÌËÌ‡ ıÓ˜ÂÚ ‚Ë‰ÂÚ¸ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó,Ì‡‰Ó Ó·ð‡ÚËÚ¸Òfl Í ¯ÍÓÎ¸ÌÓÏÛÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌË˛. à Í‡Í ÌÂ ÛÚð‡ÚËÚ¸ Ò‚Ó˛ÌÂÔÓ‚ÚÓðËÏÓÒÚ¸, Ò‚ÓË ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚË ‚˝ÔÓıÛ, ÍÓ„‰‡ ËÌÙÓðÏ‡ˆËflð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌflÂÚÒfl ÒÓ ÒÍÓðÓÒÚ¸˛ÏËÎÎËÓÌÓ‚ ÍËÎÓÏÂÚðÓ‚ ‚ ÒÂÍÛÌ‰Û?

óÚÓ·˚ ËÁ·ÂÊ‡Ú¸ ‰‡‚ÎÂÌËfl Ó‰ÌÓÈÍÛÎ¸ÚÛð˚, ÒÚ‡Ì‰‡ðÚÌÓ„Ó Ó·ð‡Á‡ ÊËÁÌË,‚‡ÊÌÓ ÓÒÚ‡‚‡Ú¸Òfl Ò‡ÏËÏ ÒÓ·ÓÈ.

åÂ‚ÎflÌ‡ ÒÍ‡Á‡Î: «óÚÓ ·˚ Ú˚ ÌË ËÒÍ‡Î,Ë˘Ë ‚ÌÛÚðË ÒÂ·fl».

å˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ÒÓÁ‰‡‚‡Ú¸ ÏÓ‰ÂÎË Ë ÙÓðÏ˚Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ‰Îfl ÒÂ·fl Ë ‚ÌÛÚðË ÒÂ·fl. ç‡¯ÂÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ ‰ÓÎÊÌÓ ‚˚ð‡Ê‡Ú¸ Ì‡Ò.ÅÓÎ¸¯ÓÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ ‚ ÔðÓˆÂÒÒÂ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËflËÏÂ˛Ú ÔÓ‚Â‰ÂÌ˜ÂÒÍËÂ ÏÓ‰ÂÎË. ÖÒÎËÔðÂÔÓ‰‡‚‡ÚÂÎ¸ ÔðËÏÂÌflÂÚ ÒËÎÛ, „ðÛ·Óð‡Á„Ó‚‡ðË‚‡ÂÚ Ò Û˜ÂÌËÍ‡ÏË, ËÏÂÂÚ ‚ðÂ‰Ì˚ÂÔðË‚˚˜ÍË, Í‡ÍÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ÓÌ ‚ÓÒÔËÚ‡ÂÚ?

ÇÓÒÔËÚ‡ÌËÂ Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó,ÒÓÁË‰‡˛˘Â„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËfl – Ì‡¯‡ Ó·˘‡flˆÂÎ¸. ìÒÎÓ‚ËÂ ð‡Á‚ËÚËfl ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡ –‚˚ÒÓÍÓÌð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÂ Ë ÔÓÁËÚË‚ÌÓÂÓ·˘ÂÒÚ‚Ó. à ÌÂ‚‡ÊÌÓ, Í Í‡ÍÓÈ ð‡ÒÂ,ðÂÎË„ËË ËÎË ÍÛÎ¸ÚÛðÂ ÓÌÓ ÔðËÌ‡‰ÎÂÊËÚ.

êÂÎË„ËÓÁÌ˚Â ˆÂÌÌÓÒÚË ÍÛÎ¸ÚÛð˚Ó‰ÌÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ fl‚Îfl˛ÚÒfl Ë Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏËˆÂÌÌÓÒÚflÏË.

ÅÂÁ Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË ÌÂÎ¸Áfl ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚ¸ðÂÎË„Ë˛. çÂÎ¸Áfl ·˚Ú¸ ‚ÂðÛ˛˘ËÏ ËÓ‰ÌÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ ÌÂ˜ÂÒÚÌ˚Ï ‚ ÚÓð„Ó‚ÎÂ ËÎË„ðÛ·˚Ï ‚ ÒÂÏ¸Â. ÇÒÂ ‚Á‡ËÏÓÒ‚flÁ‡ÌÓ.óÂÎÓ‚ÂÍ – ÒÓ‚ÓÍÛÔÌÓÒÚ¸ Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ıÍ‡˜ÂÒÚ‚.

å˚ Ê‰ÂÏ ÓÚ ‚‡Ò ÔËÒÂÏ Ì‡ ÚÂÏÛ,ÍÓÚÓðÛ˛ Ï˚ ÔÓ‰ÌflÎË ‚ ˝ÚÓÏ ÌÓÏÂðÂ.Ñ‡‚‡ÈÚÂ ‚ÏÂÒÚÂ ËÒÍ‡Ú¸ ÓÚ‚ÂÚ˚ Ì‡ÔÓÒÚ‡‚ÎÂÌÌ˚Â ‚ÓÔðÓÒ˚.

«ÑÄ» ÒÌÓ‚‡ ÓÚÍð˚‚‡ÂÚ Ò‚ÓË ÒÚð‡ÌËˆ˚‰Îfl ‚‡Ò. «ÑÄ» ð‡ÒÚÂÚ ‚ÏÂÒÚÂ Ò ‚‡ÏË. n

H epimiz bebekleri severiz. Bebe¤indo¤umu flenliklerle kutlan›r. Be-bek, annenin kuca¤›na verildi¤i

“an”dan itibaren bir kültürün parças› olur.O kültürün içine do¤mufltur. Anneden anadilini ö¤renir, gelenekleri ö¤renir. Kad›n kül-tür tafl›y›c›s›d›r.

‹flte, bir bebek nas›l do¤du¤u kültürünparças› oluyorsa, onun nas›l bir insan olaca-¤› sorusuna da cevap aran›r. Aile içinde e¤i-tim, toplum içinde e¤itim ve okulda e¤itim-le “bir insan” yetifltirilir. ‹nsan olman›n an-lam› e¤itilebilir olmakt›r.

Binlerce y›ll›k geleneklerin, dillerin akta-r›m› kadar farkl›l›klar› sindirmek ve hoflgörüaile bireylerinden yans›r. Farkl›l›klarla evli-likler aileye hoflgörü kazand›r›r. Zenginleflti-rir. Okuldaki e¤itim “nas›l bir insan” sorusukadar “nas›l bir vatandafl” sorusuna da ce-vap arama yeridir. Bugünün dünyas›ndabilginin saniyeler içinde milyonlarca kilo-metre ald›¤›n› düflünürsek, nas›l “özgün”kalaca¤›z sorusu da önemlidir. Egemen kül-türlerin bask›s›ndan ve egemenli¤indenkurtulmak için “kendin” olmak önemlidir.

Mevlana der ki: Ne ararsan ara, kendiiçinde ara!

Kendi içimizde kendimize özgü e¤itimmodelleri üretmeliyiz. E¤itim modelleri bizitarif etmeli. En önemli e¤itim “rol model”lerarac›l›¤›yla yaflan›r. E¤itimi veren ö¤retmenfliddet uygulay›c›s›, kötü al›flkanl›k sahibiy-se, ö¤renciye nas›l “iyi insan ol” deriz?

‹yi ve ahlakl› insan, hepimizin ortak hede-fi. Dini, dili, ›rk› ne olursa olsun “iyi ve ahlak-l›” insan toplumlar›n gelecek teminat›d›r.

Kültürün içinde yer alan dinî de¤erleri-miz, ahlakî de¤erlerdir ayn› zamanda.

Ahlak olmadan dinî uygulama olmaz. Di-nî kimlik ayr›, ticarî kimlik ayr› veya aile içikimlik ayr› de¤ildir. ‹nsan bir ve tam oland›r.Bütünüyle ahlakî de¤erlere sahip oland›r.

Bu say›m›zda tart›flmaya açt›¤›m›z dosyakonumuzda sizlerden mektuplar bekliyo-ruz. Tart›flmaya kat›l›n.

DA dergisi yine dopdolu ve sizinle büyü-yor.

Sevgilerimle. n

Труднобыть

человекомНевваль Севинди

Главный редактор

‹nsanolman›n

sanc›s›Nevval Sevindi

Yay›n Editörü

Воспитаниенравственного,

созидающегопоколения – наша

общая цель. Условиеразвития

человечества –высоконравственное

и позитивноеобщество. И не

важно, к какой расе,религии или культуре

оно принадлежит.

‹yi ve ahlakl› insan,hepimizin ortak

hedefi. Dini, dili, ›rk›ne olursa olsun “iyi

ve ahlakl›” insantoplumlar›n gelecek

teminat›d›r.

а к т у а л ь н о g ü n c e l 8Нейтральный Туркменистан отмечает15-ю годовщину независимости Джемиль Йылдыз

Türkmenistan Ba¤›ms›zl›¤›n›n 15. Y›l›n› Kutluyor Cemil Y›ld›z

п о л и т и к а s i y a s e t 12Бюлент Арынч: Доверие между Россией и Турцией растетБеседовал: Али Сами Йылдырым

Bülent Ar›nç: Türkiye ile Rusya aras›nda güven art›yorKonuflan: Ali Sami Y›ld›r›m

ч е л о в е к i n s a n 88Формула лидерства белорусской молодёжи Татьяна Красовская

Belarus Gençli¤inin Liderlik Formülü Tatyana Krasovskaya

л и т е р а т у р а e d e b i y a t 93Молла Насреддин – источник вдохновениядля тюркского мира Иса Габиббейли

Molla Nasreddin Türk dünyas›na ilham oldu ‹sa Habibbeyli

о б щ е с т в о t o p l u m 97Поколение трех революций: камо грядеши? Юрий Брязгунов

Üç devrimin çocuklar›: Nereye gidiyorsunuz? Yuriy Brazgunov

и с т о р и я t a r i h 104Восточная и западная культура в произведениях Дмитрия Кантемира Халил Иналджик

Do¤u ve Bat› Kültürleri uzman›: Dimitri Kantemir Halil ‹nalc›k

к и н е м а т о г р а ф s i n e m a 108Владимир Хотиненко: «Западу не нужны ни наши герои, ни наше благополучие!»Беседовала: Оксана Фомина

Vladimir Hotinenko:Bat› ne bizim kahramanlar›m›z›, ne de mutlulu¤umuzu istiyorKonuflan: Oksana Fomina

э к о л о г и я ç e v r e 114Арарат меняется Рюштю Ылгар

A¤r› da¤› de¤ifliyor Rüfltü Ilgar

э к о л о г и я ç e v r e 118Семиозерье Алаттин Чанкая

Yedigöller Alaattin Çankaya

и н ф о р м а ц и я - н о в о с т и i n f o - h a b e r 122Узбекистан сказал Диалогу «ДА»

Özbekistan Diyalog için “DA” dedi

8

88

93

97

114

118

122Фотография на обложке: Юнус Эрдогду Kapak Foto¤raf›: Yunus Erdo¤du

Ç˝ÚÓÏ „Ó‰Û Ì‡ðÓ‰ íÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡ÓÚÏÂ˜‡ÂÚ ÓÒÓ·Û˛, ËÏÂ˛˘Û˛ÔÓËÒÚËÌÂ ÒÛ‰¸·ÓÌÓÒÌÓÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ ‚

Ò‚ÓÂÈ ËÒÚÓðËË ‰‡ÚÛ: ÔflÚËÎÂÚËÂ ÍÌË„ËèðÂÁË‰ÂÌÚ‡ ë‡Ô‡ðÏÛð‡Ú‡ çËflÁÓ‚‡,ÔÂð‚ÓÓÒÌÓ‚˚ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó‚ÓÁðÓÊ‰ÂÌËfl. èflÚ‡fl „Ó‰Ó‚˘ËÌ‡ÒÓÁ‰‡ÌËfl êÛıÌ‡Ï˝ Ë 15-ÎÂÚËÂ„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË – ˝ÚË‰‚‡ ‚ÂÎËÍËı ÚÓðÊÂÒÚ‚‡ ÔðË‰‡˛Ú ÊËÁÌËÚÛðÍÏÂÌÒÍÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡ ÓÒÓ·˚È ÒÏ˚ÒÎ ËÁÌ‡˜ÂÌËÂ.

èÓ ÒÎÓÊË‚¯ÂÈÒfl Úð‡‰ËˆËË, ÂÊÂ„Ó‰ÌÓÒ‚ÓÈ „Î‡‚Ì˚È Ôð‡Á‰ÌËÍ, ÑÂÌ¸ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË, íÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì ‚ÒÚðÂÚËÎÒ‚ÓÂÓ·ð‡ÁÌ˚Ï «Ô‡ð‡‰ÓÏ ÔðÂÏ¸Âð». ÇÓÍÚfl·ðÂ ‚ ÒÚÓÎËˆÂ Ì‡Í‡ÌÛÌÂÔð‡Á‰ÌÓ‚‡ÌËfl 15-ÎÂÚËfl ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË‚‚Â‰ÂÌÓ ‚ ‰ÂÈÒÚ‚ËÂ 44 Ó·˙ÂÍÚ‡ Ò‡ÏÓ„Óð‡ÁÌÓ„Ó Ì‡ÁÌ‡˜ÂÌËfl. é·˘‡fl ÒÚÓËÏÓÒÚ¸ÌÓ‚ÓÒÚðÓÂÍ ÔðÂ‚˚¯‡ÂÚ 500 ÏÎÌ ‰ÓÎÎ.ëòÄ. ä‡Í Ë ‚ ÔðÓ¯Î˚Â „Ó‰˚, ËıÓÒÌÓ‚ÌÛ˛ ˜‡ÒÚ¸ ÒÓÒÚ‡‚ËÎË ÊËÎ˚Â ‰ÓÏ‡ÔÓ‚˚¯ÂÌÌÓÈ ÍÓÏÙÓðÚÌÓÒÚË ËÛÎÛ˜¯ÂÌÌÓÈ ÔÎ‡ÌËðÓ‚ÍË. Ç Í‡ÌÛÌÔð‡Á‰ÌËÍ‡ ·ÓÎÂÂ 30 Ú‡ÍËı ‰ÓÏÓ‚ÔÓÔÓÎÌËÎË ð‡ÒÚÛ˘ËÈ ÊËÎË˘Ì˚È ÙÓÌ‰Ä¯ı‡·‡‰‡, ‡ ÒÓÚÌË ÒÂÏÂÈ ÓÚÏÂÚËÎËÌÓ‚ÓÒÂÎ¸Â ‚ Í‚‡ðÚËð‡ı, ÓÚ‚Â˜‡˛˘ËıÏËðÓ‚˚Ï ÒÚ‡Ì‰‡ðÚ‡Ï Í‡˜ÂÒÚ‚‡. ÇÔðÂ‰‰‚ÂðËË ÚÓðÊÂÒÚ‚‡ ‚ „ÓðÓ‰Â Ú‡ÍÊÂÒ‰‡Ì˚ ‚ ˝ÍÒÔÎÛ‡Ú‡ˆË˛ ÌÓ‚‡fl ¯ÍÓÎ‡ Ë‰ÂÚÒÍËÈ Ò‡‰.

á‡ 15 ÎÂÚ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË ˝ÍÓÌÓÏËÍ‡íÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡ ÔðÂÚÂðÔÂÎ‡ ðfl‰ÔÓÁËÚË‚Ì˚ı ËÁÏÂÌÂÌËfl. ùÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÈðÓÒÚ ‚ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Â ‰ÓÒÚË„ 20%. ê‡ÒÚÂÚÔÓÍ‡Á‡ÚÂÎ¸ ‚‡ÎÓ‚Ó„Ó ‚ÌÛÚðÂÌÌÓ„ÓÔðÓ‰ÛÍÚ‡ (ÇÇè), ÒÚ‡·ËÎËÁ‡ˆËfl ˆÂÌ Ì‡

ÔÓÚðÂ·ËÚÂÎ¸ÒÍËÂ ÚÓ‚‡ð˚ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Î‡ðÓÒÚÛ ‰ÓıÓ‰‡ Ì‡ ‰Û¯Û Ì‡ÒÂÎÂÌËfl,ÍÓÚÓð˚È ‚˚ðÓÒ Ò ÓÚÏÂÚÍË 7 ‰ÓÎÎ. ‚ 1991„. ‰Ó 7000 ‰ÓÎÎ. ‚ 2006 „.

Газовая промышленность — локомотив экономики ТуркменистанаèÓ Á‡Ô‡Ò‡Ï ÔðËðÓ‰ÌÓ„Ó „‡Á‡íÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì Á‡ÌËÏ‡ÂÚ Ó‰ÌÓ ËÁ ÔÂð‚˚ıÏÂÒÚ ‚ ÏËðÂ. ëÓ„Î‡ÒÌÓ ÓˆÂÌÍÂ ÏÂÒÚÌ˚ı ËÌÂÁ‡‚ËÒËÏ˚ı ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ı ˝ÍÒÔÂðÚÓ‚,‚ ÌÂ‰ð‡ı íÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡ Á‡ÎÂ„‡ÂÚ 45,44ÏÎð‰ Ú. Û„ÎÂ‚Ó‰ÓðÓ‰‡ ‚ ÌÂÙÚflÌÓÏ˝Í‚Ë‚‡ÎÂÌÚÂ Ë 23 ÚðÎÌ ÍÛ·. Ï „‡Á‡.

Ç íÛðÍÏÂÌËÒÚ‡ÌÂ ÓÚÍð˚ÚÓ 149„‡ÁÓ‚˚ı Ë „‡ÁÓÍÓÌ‰ÂÌÒ‡ÚÌ˚ı

а к т у а л ь н о g ü n c e l

8 Д И А Л О Г Н А Ч И Н А Е Т С Я С « Д А »

Нейтральный Туркменистанотмечает 15-ю годовщину

независимостиДжемиль Йылдыз

Представитель «ДА» в Туркменистане.

Türkmenistan Ba¤›ms›zl›¤›n›n15. Y›l›n› Kutluyor

Cemil Y›ld›zTürkmenistan DA Temsilcisi.

Bu y›l Türkmenistan halk› tarihininözel, kader belirleyici öneme sa-hip bir tarihi, Cumhurbaflkan› Sa-

par Murat Niyazov’un kitab›n›n ve ulu-sal diriliflin ilkelerinin beflinci y›l›n› kut-luyor. Ruhname’nin yaz›l›fl›n›n beflinciy›l› ve ba¤›ms›zl›¤›n 15. y›l›; bu iki büyükolay Türkmen hayat›na ayr› bir önem veanlam verdi.

Türkmenistan gelene¤e göre enönemli bayram; Ba¤›ms›zl›k Günü’nüher y›l kendine has “prömye geçitler”lekutlar. Ekim ay›nda ba¤›ms›zl›¤›n 15. y›-l›n› kutlama arifesinde 44 adet tesisinhizmete aç›lmas› planland›. Yeni inflaedilen binalar toplam 500 milyon do-lardan fazla paraya mal oldu.

Geçen y›llarda oldu¤u gibi bu yap›la-r›n ço¤unu büyük, konforlu ve geliflmiflplanlara göre infla edilen evler olufltu-ruyor. Aflkabat’›n yüzlerce ailesi Konut‹daresi taraf›ndan bayramdan önce ta-mamlanacak olan 30’dan fazla bu tipapartmanlarda dünya standartlar›nauygun yeni evlerine tafl›nmay› kutlad›.Bayram arifesinde flehirde ayn› flekildeyeni bir okul ve krefl hizmete aç›ld›.

Türkmenistan Ekonomisi 15 y›l ba-¤›ms›zl›k sürecinde birçok olumlu de¤i-fliklikler de yaflad›. Ekonomik büyüme%20’ye ulaflt›. GSMH de¤erlerinde birart›fl söz konusu. ‹htiyaç maddeleri fi-yatlar›n›n daha istikrarl› bir seviyeyegelmesi kifli bafl›na düflen geliri de art›r-

ÏÂÒÚÓðÓÊ‰ÂÌËÈ Ò Á‡Ô‡Ò‡ÏË 4970,7 ÏÎð‰ÍÛ·. Ï, ‚ ÚÓÏ ˜ËÒÎÂ 139 ÏÂÒÚÓðÓÊ‰ÂÌËÈÌ‡ ÒÛ¯Â Ë 10 Ì‡ ä‡ÒÔËÈÒÍÓÏ ¯ÂÎ¸ÙÂ. Çð‡Áð‡·ÓÚÍÂ Ì‡ıÓ‰flÚÒfl 54ÏÂÒÚÓðÓÊ‰ÂÌËfl Ò Á‡Ô‡Ò‡ÏË ·ÓÎÂÂ 2,6ÏÎð‰ ÍÛ·. Ï, ÔÓ‰„ÓÚÓ‚ÎÂÌÓ Í ð‡Áð‡·ÓÚÍÂ11 ÏÂÒÚÓðÓÊ‰ÂÌËÈ, ‚ ð‡Á‚Â‰ÍÂ Ì‡ıÓ‰flÚÒfl73 ÏÂÒÚÓðÓÊ‰ÂÌËfl, ‚ ÍÓÌÒÂð‚‡ˆËË — 11.

ÑÓ·˚˜Û „‡Á‡ ‚ ÒÚð‡ÌÂ ‚Â‰ÛÚ„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚Â ÍÓÌˆÂðÌ˚«íÛðÍÏÂÌ„‡Á», «íÛðÍÏÂÌÌÂÙÚ¸» Ë«íÛðÍÏÂÌ„ÂÓÎÓ„Ëfl». ÅÓÎÂÂ 80% Ó·˘Â„ÓÓ·˙ÂÏ‡ ÔðÓËÁ‚Ó‰ÒÚ‚‡ „‡Á‡ ÔðËıÓ‰ËÚÒfl Ì‡‰ÓÎ˛ Éä «íÛðÍÏÂÌ„‡Á».

íÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì ÂÊÂ„Ó‰ÌÓ Û‚ÂÎË˜Ë‚‡ÂÚÔÓÚÂÌˆË‡Î ÌÂÙÚÂÔÂðÂð‡·‡Ú˚‚‡˛˘ÂÈÓÚð‡ÒÎË, ÍÓÚÓð‡fl ‚ Ì‡ÒÚÓfl˘ÂÂ ‚ðÂÏflÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌ‡ íÛðÍÏÂÌ·‡¯ËÌÒÍËÏÍÓÏÔÎÂÍÒÓÏ ÌÂÙÚÂÔÂðÂð‡·‡Ú˚‚‡˛˘ËıÁ‡‚Ó‰Ó‚ Ë ëÂÈ‰ËÌÒÍËÏ çèá. Ç Ò‚flÁË Ò‚ÓÁðÓÒ¯ËÏ ÏËðÓ‚˚Ï ÒÔðÓÒÓÏ Ì‡ÒÊËÊÂÌÌ˚È „‡Á Â„Ó ˝ÍÒÔÓðÚÌ˚ÂÔÓÒÚ‡‚ÍË ‚ 2006 „. Û‚ÂÎË˜ËÎËÒ¸ ÔÓ˜ÚË Ì‡400 Ú˚Ò. Ú. ì‰ÂÎ¸Ì˚È ‚ÂÒ˝ÍÒÔÓðÚËðÛÂÏÓ„Ó ÒÊËÊÂÌÌÓ„Ó „‡Á‡ ‚ÒÚðÛÍÚÛðÂ ÔðÓËÁ‚Ó‰ÒÚ‚‡ ÌÂÛÍÎÓÌÌÓÔÓ‚˚¯‡ÂÚÒfl Ò 4,4% ‚ 1997 „. ‰Ó 96,7% ‚2006 „. èðÓËÁ‚Ó‰ÒÚ‚ÂÌÌ˚Â ÏÓ˘ÌÓÒÚË ÔÓ‚˚ÔÛÒÍÛ ÒÊËÊÂÌÌÓ„Ó „‡Á‡ ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ 2006„. ‰ÓÎÊÌ˚ ‚ÓÁð‡ÒÚË Ì‡ 94 Ú˚Ò. Ú, Ë Â„ÓÔðÓËÁ‚Ó‰ÒÚ‚Ó ·Û‰ÂÚ Ì‡ð‡˘Ë‚‡Ú¸Òfl Ò‰Ó‚Â‰ÂÌËÂÏ ‚ 2020 „. ‰Ó 2 ÏÎÌ Ú. Ç ˝ÚËıˆÂÎflı Ì‡ÏÂ˜ÂÌÓ ÔÓÒÚðÓËÚ¸ ·ÓÎÂÂ 20Á‡‚Ó‰Ó‚ Ì‡ ÏÂÒÚÓðÓÊ‰ÂÌËflı Ò ‚˚ÒÓÍËÏÒÓ‰ÂðÊ‡ÌËÂÏ ÔðÓÔ‡Ì-·ÛÚ‡ÌÓ‚˚ıÙð‡ÍˆËÈ Ì‡ ‚ÓÒÚÓÍÂ ÒÚð‡Ì˚.

ëÊËÊÂÌÌ˚È „‡Á ÚÛðÍÏÂÌÒÍÓ„ÓÔðÓËÁ‚Ó‰ÒÚ‚‡ ˝ÍÒÔÓðÚËðÛÂÚÒfl ‚ àð‡Ì,

ÄÙ„‡ÌËÒÚ‡Ì Ë ðfl‰ ‰ðÛ„Ëı ÒÚð‡Ì ðÂ„ËÓÌ‡.ç‡ ÔÂðÒÔÂÍÚË‚Û, Á‡ Ò˜ÂÚ ÒÓÁ‰‡ÌËfl ÌÓ‚˚ıÏÓ˘ÌÓÒÚÂÈ, Â„Ó Ì‡ÏÂ˜ÂÌÓ˝ÍÒÔÓðÚËðÓ‚‡Ú¸ ‚ è‡ÍËÒÚ‡Ì, äËÚ‡È,ûÊÌÛ˛ äÓðÂ˛ Ë üÔÓÌË˛.

Ç 2005 „. íÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì˝ÍÒÔÓðÚËðÓ‚‡Î ÓÍÓÎÓ 45,5 ÏÎð‰ ÍÛ·. Ï„‡Á‡ ‚ êÓÒÒËÈÒÍÛ˛ îÂ‰Âð‡ˆË˛, ìÍð‡ËÌÛË àÒÎ‡ÏÒÍÛ˛ êÂÒÔÛ·ÎËÍÛ àð‡Ì.ÑÓÒÚË„ÌÛÚÓ ÒÓ„Î‡¯ÂÌËÂ Ó ÒÚðÓËÚÂÎ¸ÒÚ‚Â„‡ÁÓÔðÓ‚Ó‰‡ ËÁ íÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡ ‚äËÚ‡ÈÒÍÛ˛ ç‡ðÓ‰ÌÛ˛ êÂÒÔÛ·ÎËÍÛ. äçêÌ‡ÏÂðÂÌ‡ ÂÊÂ„Ó‰ÌÓ ‚ ÚÂ˜ÂÌËÂ 30 ÎÂÚÔÓÍÛÔ‡Ú¸ Û íÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡ «„ÓÎÛ·ÓÂÚÓÔÎË‚Ó» ‚ Ó·˙ÂÏÂ 30 ÏÎð‰ ÍÛ·. Ï.èÓ‰ÔËÒ‡ÌÓ ÚÛðÍÏÂÌÒÍÓ-Ëð‡ÌÒÍÓÂÒÓ„Î‡¯ÂÌËÂ, ÔðÂ‰ÛÒÏ‡ÚðË‚‡˛˘ÂÂÛ‚ÂÎË˜ÂÌËÂ ‚ ÚÂ˜ÂÌËÂ 2007 „. ÔÓÒÚ‡‚ÓÍÚÛðÍÏÂÌÒÍÓ„Ó ÔðËðÓ‰ÌÓ„Ó „‡Á‡ ‚ àð‡Ì ‰Ó14 ÏÎð‰ ÍÛ·. Ï. é‰ÌËÏ ËÁ ÔÂðÒÔÂÍÚË‚Ì˚ıÔðÓÂÍÚÓ‚ fl‚ÎflÂÚÒfl „‡ÁÓÔðÓ‚Ó‰íÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì-ÄÙ„‡ÌËÒÚ‡Ì-è‡ÍËÒÚ‡Ì,ðÂ¯ÂÌËÂ Ó ðÂ‡ÎËÁ‡ˆËË ÍÓÚÓðÓ„Ó ÚðËÒÚð‡Ì˚ ÔÓ‰Ú‚Âð‰ËÎËÏÂÊÔð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ÒÓ„Î‡¯ÂÌËÂÏ,ÔÓ‰ÔËÒ‡ÌÌ˚Ï ‚ 2002 „. èðÓÔÛÒÍÌ‡flÏÓ˘ÌÓÒÚ¸ ÌÓ‚Ó„Ó „‡ÁÓÔðÓ‚Ó‰‡ ÒÓÒÚ‡‚ËÚ33 ÏÎð‰ ÍÛ·. Ï ‚ „Ó‰.

Туркменский газ как фактор мировой энергетической безопасностиùÌÂð„ÂÚË˜ÂÒÍ‡fl ÒÚð‡ÚÂ„ËflíÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡ Ò ÏÓÏÂÌÚ‡ Ó·ðÂÚÂÌËfl

d›. 1991’de 7 dolarken 2006’da 7 bin do-lara ulaflt›.

Gaz sanayisi Türkmenistanekonomisinin lokomotifidirTürkmenistan do¤al gaz kaynaklar› ba-k›m›ndan dünyada ilk s›ralarda yer al›-yor. Yerel ve uluslararas› uzmanlar›nde¤erlendirmelerine göre Türkmenis-tan topraklar›nda 45.44 milyar ton pet-role eflde¤er hidrokarbon ve 23 trilyonmetreküp gaz var. Gaz ve gaz yata¤›miktar›na bak›l›rsa 4970.7 milyar met-reküp hacminde 149 gaz ve gaz yo¤un-laflt›r›c› yatak, buna ek olarak karada139 yatak, Hazar Deniz’inde 10 yatakvar. Bunlar›n d›fl›nda 2.6 milyar metre-küp hacminde 54 yatak da ifllenmeyehaz›r durumda. Araflt›rma safhas›nda73 yatak, koruma alt›nda ise 11 yatakmevcut.

Ülkede gaz üretimini devlet flirketle-ri “Türkmengaz”, “Türkmenneft” ve“Türkmengeologiya” gerçeklefltiriyor.Bu flirketler aras›nda en büyük üretimhacmine (%80’den fazla) “Türkmengaz”sahiptir.

Türkmenistan her y›l Türkmenbafl›Petrol ‹flleme tesislerindeki fabrikalar veSeydi flehrindeki petrol rafinerisindegerçekleflen petrol üretimini art›r›yor.Günümüzde artan s›v› gaz talebi dola-

g ü n c e l а к т у а л ь н о

D ‹ Y A L O G E V E T ’ L E B A fi L A R 9

ÒÚð‡ÌÓÈ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË ·˚Î‡ÒÓðËÂÌÚËðÓ‚‡Ì‡ Ì‡ ÏÌÓ„Ó‚‡ðË‡ÌÚÌÓÒÚ¸ÚðÛ·ÓÔðÓ‚Ó‰Ì˚ı ÔðÓÂÍÚÓ‚. ÉÎ‡‚Ì˚ÏËÍðËÚÂðËflÏË ÔðË ‚˚·ÓðÂ Ô‡ðÚÌÂðÓ‚ ‰ÎflÚÛðÍÏÂÌÒÍÓ„Ó Ôð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ fl‚Îfl˛ÚÒflÌ‡‰ÂÊÌÓÒÚ¸, ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍ‡fl˝ÙÙÂÍÚË‚ÌÓÒÚ¸ Ë ð‡‚ÌÓÁÌ‡˜Ì‡fl ‚˚„Ó‰‡.

çÂ ÒÎÛ˜‡ÈÌÓ ë‡Ô‡ðÏÛð‡Ú çËflÁÓ‚ÔÓÒÚÓflÌÌÓ ÔðËÁ˚‚‡ÂÚ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ÂÙËÌ‡ÌÒÓ‚˚Â ËÌÒÚËÚÛÚ˚ Ë ‚ ˆÂÎÓÏ‰ÂÎÓ‚˚Â ÍðÛ„Ë ‡ÍÚË‚ÌÂÂ ÔÓ‰ÍÎ˛˜‡Ú¸Òfl ÍðÂ‡ÎËÁ‡ˆËË ÔðÓÂÍÚÓ‚ ‚˚‚Ó‰‡ÚÛðÍÏÂÌÒÍÓ„Ó «„ÓÎÛ·Ó„Ó ÚÓÔÎË‚‡» Ì‡ÏËðÓ‚˚Â ð˚ÌÍË. éÌ Ò˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓ«ÒÓÁ‰‡ÌËÂ Ì‡Ë·ÓÎÂÂ ·Î‡„ÓÔðËflÚÌ˚ıÛÒÎÓ‚ËÈ ‰Îfl ÔÓÒÚ‡‚ÓÍ ÚÛðÍÏÂÌÒÍËı˝ÌÂð„ÓÌÓÒËÚÂÎÂÈ ËÏÂÂÚ ·ÓÎ¸¯ÓÂÁÌ‡˜ÂÌËÂ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ‰Îfl Ëı ÔÓÚðÂ·ËÚÂÎÂÈ,ÌÓ Ë ‚ ˆÂÎÓÏ ‰Îfl ÏËðÓ‚ÓÈ ˝ÍÓÌÓÏËÍË».

Северный векторäðÛÔÌÂÈ¯ËÏ ÔÓÍÛÔ‡ÚÂÎÂÏÚÛðÍÏÂÌÒÍÓ„Ó „‡Á‡ ‚ ÚÂÍÛ˘ÂÏ „Ó‰Û ÒÚ‡ÎðÓÒÒËÈÒÍËÈ «É‡ÁÔðÓÏ». 5 ÒÂÌÚfl·ðfl 2006„. ·˚ÎÓ ÔÓ‰ÔËÒ‡ÌÓ ‰‚ÛÒÚÓðÓÌÌÂÂÒÓ„Î‡¯ÂÌËÂ ÏÂÊ‰Û ÔðÂÁË‰ÂÌÚÓÏíÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡ ë‡Ô‡ðÏÛð‡ÚÓÏíÛðÍÏÂÌ·‡¯Ë Ë ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎÂÏÔð‡‚ÎÂÌËfl éÄé «É‡ÁÔðÓÏ» ÄÎÂÍÒÂÂÏåËÎÎÂðÓÏ. ëÚÓðÓÌ˚ ‰Ó„Ó‚ÓðËÎËÒ¸, ˜ÚÓíÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì ÔÓÒÚ‡‚ËÚ êÓÒÒËË 162 ÏÎð‰ÍÛ·. Ï „‡Á‡ ÔÓ ˆÂÌÂ 100 ‰ÓÎÎ. ëòÄ Á‡Ú˚Òfl˜Û ÍÛ·ÓÏÂÚðÓ‚.

Ç ˆÂÎflı „‡ð‡ÌÚËðÓ‚‡ÌÌÓÈ ÔÓÒÚ‡‚ÍËÒÓ„Î‡ÒÓ‚‡ÌÌ˚ı Ó·˙ÂÏÓ‚ „‡Á‡ ÚÛðÍÏÂÌÒÍ‡flÒÚÓðÓÌ‡ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎflÂÚ ÍÓÏÔÎÂÍÒ ð‡·ÓÚ ÔÓÔÓ‚˚¯ÂÌË˛ Í‡˜ÂÒÚ‚‡ Ò˚ð¸fl, Û‚ÂÎË˜ÂÌË˛Â„Ó ‰Ó·˚˜Ë Ë Ì‡‰ÂÊÌÓÒÚËÚð‡ÌÒÔÓðÚËðÓ‚ÍË. é·˘ËÈ Ó·˙ÂÏËÌ‚ÂÒÚËˆËÈ ‚ ÒËÒÚÂÏÛ „ÓÒÍÓÌˆÂðÌ‡«íÛðÍÏÂÌ„‡Á» ÒÓÒÚ‡‚ËÎ Á‡ ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ 4„Ó‰‡ ·ÓÎÂÂ 800 ÏÎÌ ‰ÓÎÎ. ëòÄ.

Бросок на востокÇÓ ‚ðÂÏfl ÒÓÒÚÓfl‚¯Â„ÓÒfl ‚ ‡ÔðÂÎÂÓÙËˆË‡Î¸ÌÓ„Ó ‚ËÁËÚ‡ „Î‡‚˚íÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡ ‚ äËÚ‡ÈÒÍÛ˛ ç‡ðÓ‰ÌÛ˛êÂÒÔÛ·ÎËÍÛ 3 ‡ÔðÂÎfl 2006 „. ‚ èÂÍËÌÂ·˚ÎÓ ÔÓ‰ÔËÒ‡ÌÓ ÉÂÌÂð‡Î¸ÌÓÂ ÒÓ„Î‡¯ÂÌËÂÓ ðÂ‡ÎËÁ‡ˆËË ÔðÓÂÍÚ‡ „‡ÁÓÔðÓ‚Ó‰‡íÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì-äËÚ‡È.

äËÚ‡ÈÒÍ‡fl ÒÚÓðÓÌ‡ ÔðËÌflÎ‡ Ì‡ ÒÂ·flÓ·flÁ‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó Á‡ÍÛÔ‡Ú¸ ÔðËðÓ‰Ì˚È „‡Á Ì‡„ð‡ÌËˆÂ íÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡ ‚ Ó·˙ÂÏÂ 30ÏÎð‰ ÍÛ·. Ï ‚ „Ó‰ ‚ ÚÂ˜ÂÌËÂ 30 ÎÂÚ,Ì‡˜ËÌ‡fl Ò Ì‡˜‡Î‡ ˝ÍÒÔÎÛ‡Ú‡ˆËË„‡ÁÓÔðÓ‚Ó‰‡ íÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì-äËÚ‡È ‚ 2009„.»

Афганский факторíð‡ÌÒ‡Ù„‡ÌÒÍËÈ „‡ÁÓÔðÓ‚Ó‰ ‰Ë‡ÏÂÚðÓÏ56 ‰˛ÈÏÓ‚ (1420 ÏÏ) Ò ð‡·Ó˜ËÏ‰‡‚ÎÂÌËÂÏ 100 ‡ÚÏ ð‡ÒÒ˜ËÚ‡Ì Ì‡ÔðÓÔÛÒÍÌÛ˛ ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚ¸ 33 ÏÎð‰ ÍÛ·. Ï„‡Á‡ ‚ „Ó‰. ëÚÓËÏÓÒÚ¸ ÔðÓÂÍÚ‡ÓˆÂÌË‚‡ÂÚÒfl ‚ 3,3 ÏÎð‰ ‰ÓÎÎ. ç‡ 1680-ÍËÎÓÏÂÚðÓ‚ÓÈ Úð‡ÒÒÂ ·Û‰Û˘Â„Ó„‡ÁÓÔðÓ‚Ó‰‡ ÔðÂ‰ÛÒÏ‡ÚðË‚‡ÂÚÒflÒÚðÓËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó ¯ÂÒÚË ÍÓÏÔðÂÒÒÓðÌ˚ıÒÚ‡ÌˆËÈ ÓÚ ÏÂÒÚÓðÓÊ‰ÂÌËfl ÑÓ‚ÎÂÚ‡·‡‰ ‚íÛðÍÏÂÌËÒÚ‡ÌÂ ‰Ó Ì‡ÒÂÎÂÌÌÓ„Ó ÔÛÌÍÚ‡î‡ÁËÎÍ‡ (àÌ‰Ëfl) Ì‡ „ð‡ÌËˆÂ è‡ÍËÒÚ‡Ì‡Ë àÌ‰ËË.

Многовариантностькак реальностьì„ÎÂ‚Ó‰ÓðÓ‰Ì˚È ÔÓÚÂÌˆË‡ÎíÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡ Ì‡ÒÚÓÎ¸ÍÓ ‚ÂÎËÍ, ˜ÚÓ‚ÔÓÎÌÂ ÓÔð‡‚‰‡ÌÌ˚Ï ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚÒflÒÚðÂÏÎÂÌËÂ Ä¯ı‡·‡‰‡ ÛÊÂ ÒÂ„Ó‰Ìfl‚˚ÒÚð‡Ë‚‡Ú¸ Ï‡Ò¯Ú‡·Ì˚Â ÔÎ‡Ì˚ ÔÓÒÓÁ‰‡ÌË˛ ÏÌÓ„Ó‚‡ðË‡ÌÚÌÓÈ ÒËÒÚÂÏ˚Ï‡ð¯ðÛÚÓ‚ ‚˚‚Ó‰‡ Ò‚ÓËı ˝ÌÂð„ÓðÂÒÛðÒÓ‚Ì‡ ÏËðÓ‚˚Â ð˚ÌÍË. Ä ÔÂð‚ÓÈ Î‡ÒÚÓ˜ÍÓÈ

y›s›yla gaz ihrac› 2006 y›l›nda yaklafl›k400 bin ton artt›. ‹hraç edilen s›v› gaz›nözgül a¤›rl›¤› üretim bünyesinde 1997y›l›ndaki %4.4 oran›ndan 2006 y›l›nda%96.7’ye kadar yükseldi. S›v› gaz›n üre-tim kapasitesi sadece 2006 y›l› itibariy-le 94.000 ton. Bu miktar 2020 y›l›ndakiüretimi ise 2 milyon tona kadar büyüye-cek. Bu hedefler ›fl›¤›nda gaz yataklar›n-da yüksek donan›ml› 20’den fazla fabri-ka kurulmas› planland›.

Türkmen gaz› ‹ran, Afganistan vebölgenin di¤er birçok ülkesine ihraçediliyor. Gelecekte yeni tesislerin yap›l-mas›yla beraber gaz›n Pakistan, Çin,Güney Kore ve Japonya’ya ihraç edilme-si tasarlan›yor.

Türkmenistan 2005 y›l›nda RusyaFederasyonu, Ukrayna ve ‹ran ‹slamCumhuriyeti’ne 45.5 milyar metreküpgaz ihraç etti. Çin Halk Cumhuriyeti ileTürkmenistan aras›nda gaz boru hatt›inflaat› anlaflmas›na vard›. Çin HalkCumhuriyeti Türkmenistan’dan 30 y›lboyunca her y›l 30 milyar metreküp“mavi yak›t” almay› planl›yor. ‹ran’a2007 y›l› boyunca Türkmen do¤al gaz›-n›n 14 milyar metreküpüne kadar ç›ka-r›lmas›n› öngören ‹ran – Türkmenistananlaflmas› imzaland›. En perspektifliprojelerden biri olan Türkmenistan –Afganistan – Pakistan gaz hatt› proje-sinin gerçeklefltirilmesi için üç ülke hü-kümetleri aras›ndaki anlaflma 2002 y›-l›nda imzaland›. Yeni hatt›n gaztafl›ma gücü y›lda 33 milyar metreküpolacak.

Dünya enerji güvenli¤ifaktörü olarak Türkmen gaz›Türkmenistan’›n enerji stratejisi, ba-¤›ms›zl›¤›n kazan›lmas›ndan sonra çokseçenekli boru hatlar› projelerine yönel-di. Türkmen hükümeti için ortakl›k kri-terleri güvenilirlik, ekonomik etkinlik veeflit kârd›r.

Saparmurat Niyazov’un uluslararas›finans kurulufllar›n› ve ifl çevreleriniTürkmen “mavi yak›t›n›n” dünya pazar-lar›na ç›kar›lmas› projelerine kat›lmala-r› için davet etmesi tesadüf de¤ildir.Devlet Baflkan› “Türkmen enerji tafl›y›c›-lar› için en uygun flartlar›n sa¤lanmas›yaln›z onlar›n tüketicileri için de¤il, ge-nelde dünya ekonomisi için de büyükönem tafl›yor.” der.

а к т у а л ь н о g ü n c e l


Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍÓÈ ðÂ‡ÎËÁ‡ˆËË ˝ÚËı ÔÎ‡ÌÓ‚ÒÚ‡ÎÓ ÒÚðÓËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó ‚ ÒÂðÂ‰ËÌÂ 90-ı „„.ÔðÓ¯ÎÓ„Ó ‚ÂÍ‡ ÚÛðÍÏÂÌÒÍÓ-Ëð‡ÌÒÍÓ„Ó„‡ÁÓÔðÓ‚Ó‰‡ äÓðÔÂ‰ÊÂ (á‡Ô‡‰Ì˚ÈíÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì) – äÛðÚ-äÛË (àð‡Ì).

ÉÂÌÂð‡Î¸Ì˚Ï ÔÓ‰ðfl‰˜ËÍÓÏðÂ‡ÎËÁ‡ˆËË ˝ÚÓ„Ó ÔðÓÂÍÚ‡ ÒÚÓËÏÓÒÚ¸˛195 ÏÎÌ ‰ÓÎÎ. ‚˚ÒÚÛÔËÎ‡ ç‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì‡flËð‡ÌÒÍ‡fl ÌÂÙÚÂËÌÊËÌËðËÌ„Ó‚‡flÒÚðÓËÚÂÎ¸Ì‡fl ÍÓÏÔ‡ÌËfl (çàçàëä).èðÓÚflÊÂÌÌÓÒÚ¸ ÚðÛ·ÓÔðÓ‚Ó‰‡ ÓÍÓÎÓ 200ÍÏ, 135 ËÁ ÍÓÚÓð˚ı ÔðÓıÓ‰ËÚ ÔÓÚÂððËÚÓðËË Á‡Ô‡‰ÌÓ„Ó ðÂ„ËÓÌ‡íÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡. èðÓÂÍÚÌ‡fl ÏÓ˘ÌÓÒÚ¸„‡ÁÓÔðÓ‚Ó‰‡ 8 ÏÎð‰ ÍÛ·. Ï ÚÓÔÎË‚‡ ‚ „Ó‰.ùÍÒÔÎÛ‡Ú‡ˆËÓÌÌ˚È ÙÓÌ‰ äÓðÔÂ‰ÊÂÒÂÈ˜‡Ò Ì‡Ò˜ËÚ˚‚‡ÂÚ ·ÓÎÂÂ 100 „‡ÁÓ‚˚ı ËÌÂÙÚflÌ˚ı ÒÍ‚‡ÊËÌ.

é·˙ÂÏ ÔÓÒÚ‡‚ÓÍ ÚÛðÍÏÂÌÒÍÓ„Ó „‡Á‡ ‚Ëð‡ÌÒÍÓÏ Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËË ÔÓÒÚÂÔÂÌÌÓð‡ÒÚÂÚ: Ò ÏÂÌÂÂ 2 ÏÎð‰ ÍÛ·. Ï ‚ 1998 „. ‰Ó·ÓÎÂÂ 6 ÏÎð‰ ÍÛ·. Ï ‚ 2005 „.

åÌÓ„ËÂ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏ˚Â ˝ÍÒÔÂðÚ˚ÔðÓ„ÌÓÁËðÛ˛Ú Ì‡ ÔðÂ‰ÒÚÓfl˘ËÂ „Ó‰˚ðÂÁÍÓÂ ÔÓ‚˚¯ÂÌËÂ ðÓÎË íÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡‚ ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËË „‡ÁÓ‚Ó„Ó ·‡Î‡ÌÒ‡ Í‡Í ‰ÎflêÓÒÒËË Ë ìÍð‡ËÌ˚, Ú‡Í Ë ‰Îfl ÒÚð‡ÌÖ‚ðÓÔ˚ Ë ‰ðÛ„Ëı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚, ðÓÒÚ Â„ÓÁÌ‡˜ËÏÓÒÚË Ì‡ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓÏ ð˚ÌÍÂ.Ä¯ı‡·‡‰ „ÓÚÓ‚ ÓÚ‚ÂÚËÚ¸ Ì‡ ˝ÚÓÚ ‚˚ÁÓ‚ ËÔÓÒÚÓflÌÌÓ Á‡fl‚ÎflÂÚ Ó ÒÚðÂÏÎÂÌËË Í‚Á‡ËÏÓ‚˚„Ó‰ÌÓÏÛ Ë ˜ÂÒÚÌÓÏÛÔ‡ðÚÌÂðÒÚ‚Û. ä‡Í ‚ÌÓ‚¸ ÔÓ‰˜ÂðÍÌÛÎÌÂ‰‡‚ÌÓ ÔðÂÁË‰ÂÌÚ ë‡Ô‡ðÏÛð‡Ú çËflÁÓ‚,«Ï˚ „ÓÚÓ‚˚ ð‡Ò¯ËðflÚ¸ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Ó ÒÌ‡¯ËÏË Ô‡ðÚÌÂð‡ÏË ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ‚‚ÓÔðÓÒ‡ı ÍÛÔÎË-ÔðÓ‰‡ÊË „‡Á‡, ÌÓ Ë ‚ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓÏ ÓÒ‚ÓÂÌËË ÏÂÒÚÓðÓÊ‰ÂÌËÈä‡ÒÔËfl Ë Ôð‡‚Ó·ÂðÂÊ¸fl ÄÏÛ‰‡ð¸Ë,ÍÓÓÔÂð‡ˆËË ÛÒËÎËÈ ÔÓ ÒÓÁ‰‡ÌË˛ ÌÓ‚˚ıÔÛÚÂÈ ‰Îfl ‚˚‚Ó‰‡ ÚÛðÍÏÂÌÒÍÓ„Ó „‡Á‡ Ì‡ÏËðÓ‚˚Â ð˚ÌÍË». n

Kuzey Vektörü Bu y›l Türkmen gaz›n›n en büyük al›c›s›,Rusya Gazprom flirketi oldu. 5 Eylül 2006tarihinde Cumhurbaflkan› SaparmuratTürkmenbafl› ile “Gazprom” Baflkan›Aleksey Miller aras›nda karfl›l›kl› anlafl-ma imzaland›. Taraflar ars›nda var›lananlaflmaya göre Türkmenistan Rusya’yabin metreküpü 100 dolardan 162 milyarmetreküp gaz vermeyi taahhüt etmifltir.

Türkmenistan taraf›, anlaflmaya var›-lan gaz miktar›n›n teslim garantisi ama-c›yla ham madenin kalitesini yükseltmeçal›flmalar› yap›yor. Bu yükümlülüklergere¤ince son y›llarda gaz altyap›lar› bü-yük bir teknik bak›mdan geçirildi, do¤algaz›n durumunu dünya standartlar›naulaflt›rmak için ça¤dafl tesisler yap›ld›.Devlet flirketi Türkmengaz sistemindeyap›lan yat›r›mlar›n toplam hacmi sondört y›lda 800 milyon dolar tuttu.

Do¤uya Aç›lma Devlet Baflkan›’n›n 3 Nisan 2006 y›l›ndaÇin Halk Cumhuriyeti’ne yapt›¤› resmiziyarette Türkmenistan – Çin gaz boruhatt›n›n yap›lmas› anlaflmas› imzaland›.Çin taraf› Türkmenistan – Çin do¤al gazhatt› 2009 y›l›nda iflletmeye aç›lmas›n-dan sonra 30 y›l boyunca her y›l 30 mil-yar metreküp hacminde do¤al gaz alma-y› kabul etti.

Afganistan Faktörü56 inç (1420 mm) çap›nda, 100 atmosfer

bafl›nçl› Afganistan trans do¤al gaz boruhatt›n›n y›lda 33 milyar metreküp gaz ta-fl›mas› tasarlan›yor. Proje 3.3 milyar dolartutar›nda de¤erlendiriliyor. 1680 kilomet-relik hatt›n üzerinde üretim yata¤›na sa-hip Türkmenistan Dovletabad’dan, Pakis-tan – Hindistan s›n›r›ndaki Fazilka’daki(Hindistan) son noktaya kadar 6 kompre-sör istasyonu infla etmesi öngörülüyor.

Bir gerçek olarakçok seçeneklilikTürkmenistan’›n hidrokarbon potansiye-li o kadar büyük ki, Aflkabat’›n enerji kay-naklar›n› dünya pazarlar›na ç›karmakamac›yla genifl kapsaml› çok seçeneklibir sistem gelifltirme gayretleri, bu po-tansiyelin yeterince de¤erlendirildi¤inigösteriyor. Bu planlar›n pratikte gerçek-lefltirilmesinin “ilk belirtisi” ise 1990’l› y›l-lar›n ortalar›nda Korpece (Bat› Türkme-nistan) – Kurt Kui (‹ran) aras›ndaki Türk-men - ‹ran gaz boru hatt›n›n infla edilme-si oldu. 195 milyon dolar tutan bu proje-nin gerçekleflmesinin bafl müteahhidiUlusal ‹ran Petrol Mühendisleri (U‹PMfi)fiirketi oldu. Hatt›n uzunlu¤u 200 km.Bunun 135 kilometresi Türkmenistan’›nbat› bölgelerinden geçiyor. Hatt›n proje-de öngörülen kapasitesi y›lda 8 milyarmetreküplük yak›ttan ibarettir. Korpeceiflletme fonu 100’den fazla gaz ve petrolkuyusuna sahip.

‹ran’a gönderilen Türkmen gaz›n›nhacmi zamanla daha da büyüyor: 1998y›l›nda 2 milyar metreküp iken, bu mik-tar 2005 y›l›nda 6 milyara ç›kt›. Birçokba¤›ms›z uzman önümüzdeki y›llardaTürkmenistan’›n Rusya, Ukrayna, Avru-pa ülkeleri ve di¤er devletler için do¤algaz dengesinin flekillenmesindeki rolü-nün ve uluslararas› pazarlardaki öne-minin h›zl› bir flekilde büyüyece¤initahmin ediyor.

Aflkabat bu ihtiyaçlara cevap verme-ye haz›r ve her iki taraf›n da faydas›nadürüst bir ortakl›ktan yana oldu¤unusürekli dile getiriyor. Saparmurat Türk-menbafl›’n›n geçenlerde tekrar ifade et-ti¤i gibi “Türkmenistan, ortaklar›yla sa-dece gaz al›m sat›m›nda de¤il, Ha-zar’daki, Amuderya’n›n sa¤ k›y›s›ndakiyataklar›n iflletilmesi, Türkmen gaz›n›ndünya pazarlar›na ç›kar›lmas› için yeniyollar›n oluflturulmas› amac›yla ortakgayret gösterilmesinde iflbirli¤ini genifl-letmeye haz›r.” n

g ü n c e l а к т у а л ь н о


èÓ ÔðË„Î‡¯ÂÌË˛ ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎflëÓ‚ÂÚ‡ îÂ‰Âð‡ˆËË êÓÒÒËË ëÂð„ÂflåËðÓÌÓ‚‡ Ò 10 ÔÓ 13 Ë˛Îfl 2006 „.ÒÚÓÎËˆÛ êÓÒÒËÈÒÍÓÈ îÂ‰Âð‡ˆËËÔÓÒÂÚËÎ ÒÔËÍÂð Ô‡ðÎ‡ÏÂÌÚ‡ íÛðˆËËÅ˛ÎÂÌÚ Äð˚Ì˜. ùÚÓ ÔÂð‚˚È ‚ËÁËÚ ‚åÓÒÍ‚Û „Î‡‚˚ Ô‡ðÎ‡ÏÂÌÚ‡ íÛðˆËË Á‡ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ 10 ÎÂÚ, ˜ÚÓ ÛÍ‡Á˚‚‡ÂÚ Ì‡Ì‡˜‡ÎÓ ÌÓ‚Ó„Ó ˝Ú‡Ô‡ ‚Ó‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËflı Ô‡ðÎ‡ÏÂÌÚÓ‚ ‰‚ÛıÒÚð‡Ì. èÓ‰˜ÂðÍË‚‡fl, ˜ÚÓ ð‡Á‚ËÚËÂð‡ÁÌÓÒÚÓðÓÌÌÂ„Ó ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ÏÂÊ‰Û êÓÒÒËÂÈ Ë íÛðˆËÂÈ

ÔÓÎÓÊËÚÂÎ¸ÌÓ ‚ÎËflÂÚ Ì‡ Ó·ÂÒÔÂ˜ÂÌËÂË ÛÍðÂÔÎÂÌËÂ ·ÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚË, ÏËð‡ ËÒÚ‡·ËÎ¸ÌÓÒÚË ‚ÒÂ„Ó Â‚ð‡ÁËÈÒÍÓ„ÓðÂ„ËÓÌ‡, Å˛ÎÂÌÚ Äð˚Ì˜ ÛÍ‡Á‡Î Ì‡ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸ ð‡Á‚ËÚËfl ÍÓÌÚ‡ÍÚÓ‚ÏÂÊ‰Û ÔÓÎËÚËÍ‡ÏË ‰‚Ûı ÒÚð‡Ì.ÇÔÂ˜‡ÚÎÂÌËflÏË Ó åÓÒÍ‚Â,ð‡ÁÏ˚¯ÎÂÌËflÏË Ó ÒÓ·˚ÚËflı Ì‡ÅÎËÊÌÂÏ ÇÓÒÚÓÍÂ, ‡ Ú‡ÍÊÂ Ó ·Û‰Û˘ÂÏðÓÒÒËÈÒÍÓ-ÚÛðÂˆÍËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈÅ˛ÎÂÌÚ Äð˚Ì˜ ÔÓ‰ÂÎËÎÒfl ÒÍÓÓð‰ËÌ‡ÚÓðÓÏ èðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ÑÄ ‚ êÓÒÒËË ÄÎË ë‡ÏË â˚Î‰˚ð˚ÏÓÏ.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Baflkan› Bü-lent Ar›nç Rusya Federasyonu KonseyiBaflkan› Sergey Mironov’un davetlisi ola-rak 10-13 Temmuz 2006 tarihleri aras›n-da Moskova’y› ziyaret etti. Son 10 y›ldanbu yana meclis baflkan› düzeyinde ilk kezgerçeklefltirilen bu ziyaret, Rusya Fede-rasyonu ileTürkiye’nin iliflkilerinin parla-mentolararas› boyutunda güçlendiril-mesine ivme kazand›raca¤›na bir iflaret-ti. Türkiye ile Rusya aras›nda son dönem-de her alanda geliflen iflbirli¤i, iki ülkeninç›karlar›na hizmet etti¤i gibi, içinde bu-lundu¤umuz bölgenin bar›fl, güvenlik, is-tikrar ve kalk›nmas›na da katk› sa¤la-maktad›r. Say›n Bülent Ar›nç Moskova ileilgili izlenimlerini, Orta Do¤u’daki gelifl-meleri ve Rusya-Türkiye aras›ndaki iliflki-lerin gelece¤i hakk›ndaki düflünceleriniDiyalog Avrasya Platformu Rusya Koor-dinatörü Ali Sami Y›ld›r›m ile paylaflt›.

Ali Sami Y›ld›r›m: Moskova’ya ilk ge-lifliniz. Bu gezi sonras› Rusya hakk›nda-ki düflüncelerinizi de¤erlendirseniz,öncesi ve sonras› hakk›nda neler söy-lerdiniz?

Bülent Ar›nç: Rusya Federasyo-nu’nda ilk gördü¤üm yer, bundan iki y›l

п о л и т и к а s i y a s e t


Председатель Великого национального собрания Турецкой Республики

Бюлент Арынч:

Доверие между Россией иТурцией растет

Беседовал: Али Сами ЙылдырымКоординатор платформы «ДА» в РФ.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Baflkan›Bülent Ar›nç:

Türkiye ile Rusyaaras›nda güven art›yor

Konuflan: Ali Sami Y›ld›r›mDA Platformu Rusya Koordinatörü.

ÄÎË ë‡ÏË â˚Î‰˚ð˚Ï: ùÚÓ Ç‡¯ÔÂð‚˚È ‚ËÁËÚ ‚ åÓÒÍ‚Û. óÚÓ Ç˚ÏÓÊÂÚÂ ÒÍ‡Á‡Ú¸ Ó êÓÒÒËË?àÁÏÂÌËÎÓÒ¸ ÎË Ç‡¯ÂÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËÂ Ó ÒÚð‡ÌÂ ‰Ó Ë ÔÓÒÎÂ˝ÚÓÈ ÔÓÂÁ‰ÍË?

Å˛ÎÂÌÚ Äð˚Ì˜: èÂð‚˚Ï „ÓðÓ‰ÓÏêÓÒÒËË, ÍÓÚÓð˚È fl ÔÓÒÂÚËÎ ‰‚‡ „Ó‰‡Ì‡Á‡‰, ·˚Î ë‡ÌÍÚ-èÂÚÂð·Ûð„. üÔðËÌËÏ‡Î Û˜‡ÒÚËÂ ‚ „ÂÌÂð‡Î¸ÌÓÏÒÓ·ð‡ÌËË óÂðÌÓÏÓðÒÍÓÈ ‡ÒÒ‡Ï·ÎÂË˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓ„Ó ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡. ÑÓ˝ÚÓ„Ó fl ‚Ë‰ÂÎ ÏÌÓ„ËÂ „ÓðÓ‰‡ Ö‚ðÓÔ˚,ÄÏÂðËÍË Ë ‰ðÛ„Ëı ÒÚð‡Ì, ÌÓ ë‡ÌÍÚ-èÂÚÂð·Ûð„ ÔÓÍ‡Á‡ÎÒfl ÏÌÂ ·ÓÎÂÂ‚ÂÎË˜ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï, Ò‚ÓÂ„Ó ðÓ‰‡ „ÓðÓ‰ÓÏÏÂ˜Ú˚. ü ‰Ó ÒËı ÔÓð ÌÂ ÏÓ„Û Á‡·˚Ú¸ Â„ÓÏÛÁÂË, ÔðÓÒÔÂÍÚ˚, ÛÎËˆ˚, Ò‡‰˚,ÙÓÌÚ‡Ì˚. ëËÎ¸ÌÓÂ ‚ÔÂ˜‡ÚÎÂÌËÂÔðÓËÁ‚ÂÎË Ì‡ ÏÂÌfl ÚÛðÂˆÍËÂ ¯ÍÓÎ˚,ÍÓÚÓð˚Â fl ÔÓÒÂÚËÎ ‚ ë‡ÌÍÚ-èÂÚÂð·Ûð„Â. ü ÁÌ‡Î, ˜ÚÓ ‚ ˝ÚËı ¯ÍÓÎ‡ı‰‡ÂÚÒfl Í‡˜ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÂ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ, ÏÌÂ·˚ÎÓ ÔðËflÚÌÓ Ì‡·Î˛‰‡Ú¸ ÒÔÎÓ˜ÂÌÌÓÒÚ¸Û˜ÂÌËÍÓ‚, ÔðÂÔÓ‰‡‚‡ÚÂÎÂÈ ËðÛÍÓ‚Ó‰ËÚÂÎÂÈ. ç‡ÒÚÓfl˘ËÈ ‚ËÁËÚ –ÔÂð‚˚È ÓÙËˆË‡Î¸Ì˚È ‚ËÁËÚ „Î‡‚˚Ô‡ðÎ‡ÏÂÌÚ‡ íÛðˆËË ‚ åÓÒÍ‚Û Á‡ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ 10 ÎÂÚ. ÑÓ ÏÂÌfl ‚ 1996 „.åÓÒÍ‚Û ÔÓÒÂÚËÎ åÛÒÚ‡Ù‡ ä‡ÎÂÏÎË.ÇÒÚðÂ˜Ë „Î‡‚ Ô‡ðÎ‡ÏÂÌÚÓ‚ Ú‡ÍËı ‰‚Ûı‚ÂÎËÍËı ÒÚð‡Ì-ÒÓÒÂ‰ÂÈ ‰ÓÎÊÌ˚ÔðÓıÓ‰ËÚ¸ ˜‡˘Â. ç‡‰Â˛Ò¸, ÏÓÈ ‚ËÁËÚÒÚ‡ÌÂÚ ıÓðÓ¯ËÏ Ì‡˜‡ÎÓÏ, Ë Ì‡¯ËðÓÒÒËÈÒÍËÂ ÍÓÎÎÂ„Ë ‚ ÒÍÓðÓÏ ‚ðÂÏÂÌËÔÓÒÂÚflÚ íÛðˆË˛.

åÓÒÍ‚‡ ÔðÓËÁ‚ÂÎ‡ Ì‡ ÏÂÌflÌÂÁ‡·˚‚‡ÂÏÓÂ ‚ÔÂ˜‡ÚÎÂÌËÂ: Ó˜ÂÌ¸Íð‡ÒË‚˚È „ÓðÓ‰ Ò ·Ó„‡ÚÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛðÓÈ ËËÒÚÓðËÂÈ. äðÓÏÂ ÚÓ„Ó, Ï˚ ÔðÓ‚ÂÎËÏÌÓ„Ó ÔÎÓ‰ÓÚ‚ÓðÌ˚ı ‚ÒÚðÂ˜, ÔðËÌflÎËÛ˜‡ÒÚËÂ ‚ ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ı Ë Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ıÏÂðÓÔðËflÚËflı. åÓÒÍ‚‡ Á‡ÌËÏ‡ÂÚÓÒÓ·ÓÂ ÏÂÒÚÓ ‚ ÏËðÓ‚ÓÈ ËÒÚÓðËË,ÔÓ˝ÚÓÏÛ ·˚ÎÓ Ó˜ÂÌ¸ ËÌÚÂðÂÒÌÓ Û‚Ë‰ÂÚ¸˝ÚÓÚ „ÓðÓ‰ Ò‚ÓËÏË „Î‡Á‡ÏË.

èÓÒÎÂ‰ÌËÂ „Ó‰˚ ÓÚÏÂ˜ÂÌ˚ ‚ÏËðÂ ‚ÓÁð‡ÒÚ‡ÌËÂÏ ‚ÓÎÌ˚ÌÂÚÂðÔËÏÓÒÚË Ë ‚ÒÂ‚ÓÁÏÓÊÌ˚ıÙÓ·ËÈ. åÓÊÌÓ ÎË Ì‡Á‚‡Ú¸ ˝ÚËÒÓ·˚ÚËfl ðÂ‡ÎËÁ‡ˆËÂÈ ÚÂÓðËËÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËfl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈë‡Ï˛˝Îfl ï‡ÌÚËÌ„ÚÓÌ‡? ä‡Í Ç˚ÓˆÂÌË‚‡ÂÚÂ ‚ÍÎ‡‰ ‰Ë‡ÎÓ„Ó‚˚ıËÌËˆË‡ÚË‚ ‚ ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËÂÏËðÌ˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÏÂÊ‰ÛÓ·˘ÂÒÚ‚‡ÏË Ë ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËflÏË?

à‰Âfl ï‡ÌÚËÌ„ÚÓÌ‡ – ˝ÚÓ ÔðÓÒÚÓ„ËÔÓÚÂÁ‡, Ì‡‰ ÍÓÚÓðÓÈ ÏÌÓ„Ó ð‡·ÓÚ‡ÎË.äÚÓ-ÚÓ ˝ÚÛ ÚÂÓðË˛ ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡ÂÚ, ÍÚÓ-ÚÓ ‚˚ÒÚÛÔ‡ÂÚ ÔðÓÚË‚. çÂÎ¸ÁflÔðÂÛÏÂÌ¸¯‡Ú¸ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ Ë‰ÂË

ï‡ÌÚËÌ„ÚÓÌ‡. ü Ò˜ËÚ‡˛, ˜ÚÓ Â„Ó ÚÂÓðËflËÏÂÂÚ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚È ‚ÂÒ ‚ ÏËðÂ. çÓ ‚ð‡ÏÍ‡ı ˝ÚÓÈ ÚÂÓðËË ·Û‰ÂÚ ÌÂÔð‡‚ËÎ¸ÌÓÓ·˙fl‚ÎflÚ¸ ËÒÎ‡Ï, ð‡ÁÎË˜Ì˚Â ÍÛÎ¸ÚÛð˚ËÎË ‚ÓÓ·˘Â ÍÓ„Ó-ÎË·Ó ‚ð‡„‡ÏË, ÒÍÓÚÓð˚ÏË ‚ ·Û‰Û˘ÂÏ ÔðÓËÁÓÈ‰ÂÚÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËÂ. ëÂ„Ó‰Ìfl Ï˚ Ó˘Û˘‡ÂÏÓÚ„ÓÎÓÒÍË ÔÓ‰Ó·ÌÓ„Ó ðÓ‰‡ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËÈ. ä ÒÓÊ‡ÎÂÌË˛,ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚È ÚÂððÓðËÁÏ ÔðÓfl‚ÎflÂÚ

önce St. Petersburg’du. Karadeniz Eko-nomik ‹flbirli¤i Parlamenter Asamble-si’nin genel kuruluna kat›lm›flt›m. St.Petersburg o güne kadar gördü¤üm pekçok Avrupa, ABD ve di¤er devletlerin fle-hirlerinden çok daha güzel, çok daha içaç›c›; müzeleriyle, caddeleriyle, sokakla-r›yla, bahçeleriyle, yeflil alanlar›yla vef›skiyeli havuzlar›yla adeta bir rüya fleh-

s i y a s e t п о л и т и к а


Россия – сильная держава. Поставки нефти и газа изРоссии в Турцию, а также на Ближний Восток, в

Центральную Европу и Средиземноморье через Турциюсвидетельствуют, что российско-турецкие отношения,

построенные на доверии, ожидает хорошее будущее.

Rusya çok güçlü bir devlettir. Özellikle petrol, do¤al gaz vedi¤er enerjilerin Türkiye’ye gelmesi ve Türkiye üzerinden

Orta Do¤u’ya, Orta Avrupa ve Akdeniz ülkelerine geçmesi,bir enerji koridoru veya enerji terminali olarak Türkiye ile

Rusya aras›ndaki güvene dayal› iliflkilerin artmas›,gelece¤in çok daha güçlü olaca¤›n›n bir göstergesidir.

Бюлент Арынч и Сергей Миронов

Bülent Ar›nç ve Sergey Mironov

ÒÂ·fl Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍË ‚ Í‡Ê‰ÓÏ Û„ÓÎÍÂáÂÏÎË. íÂÏ ·ÓÎÂÂ ÔÓÒÎÂ ÒÓ·˚ÚËÈ 11ÒÂÌÚfl·ðfl 2001 „. ÒËÎÛ Ì‡·Ëð‡˛Ú ÚÂ, ÍÚÓÁ‡fl‚ÎflÂÚ Ó ÔðË·ÎËÊÂÌËË ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËflˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ. ç‡Ï ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÔðËÌflÚ¸ ‚ÒÂ ‚ÓÁÏÓÊÌ˚Â ÏÂð˚ ‰ÎflÔðÂ‰ÓÚ‚ð‡˘ÂÌËfl Ú‡ÍÓÈ ÒËÚÛ‡ˆËË,ÔÓ˝ÚÓÏÛ Ì‡‰Ó Ì‡Î‡‰ËÚ¸ÏÂÊˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÓÌÌ˚È,ÏÂÊÍÓÌÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸Ì˚È ‰Ë‡ÎÓ„,ÍÓÚÓð˚È ÔÓÍ‡ÊÂÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ÒÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ ËðÂ‡Î¸ÌÓÒÚ¸ ÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓÒÚË. å˚ ÏÓÊÂÏ‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ Í‡Í „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, Í‡ÍÍÛÎ¸ÚÛð˚ ËÎË Í‡Í Ô‡ðÎ‡ÏÂÌÚ˚. äðÓÏÂÚÓ„Ó, ÍÓ„‰‡ Ú‡ÍÛ˛ ÓÔ‡ÒÌÓÒÚ¸ ÓÒÓÁÌ‡ÎË ‚ééç, ÉÂÌÂð‡Î¸Ì˚È ÒÂÍðÂÚ‡ð¸ ˝ÚÓÈÓð„‡ÌËÁ‡ˆËË ÔðËÌflÎ ÍÓÌÍðÂÚÌÓÂðÂ¯ÂÌËÂ Ó· Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË«åÂÊˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÓÌÌÓ„Ó ‰Ë‡ÎÓ„‡».èðÂÏ¸Âð-ÏËÌËÒÚð˚ íÛðˆËË ËàÒÔ‡ÌËË ‚ÓÁ„Î‡‚ËÎË ˝ÚÓ Ì‡˜ËÌ‡ÌËÂ. ÇË˛ÌÂ 2006 „. Ì‡ ‚ÒÚðÂ˜Â „Î‡‚Ô‡ðÎ‡ÏÂÌÚÓ‚ ÒÚð‡Ì Öë ‚ äÓÔÂÌ„‡„ÂÌÂ flÁ‡fl‚ËÎ, ˜ÚÓ ÏÂÊˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÓÌÌ˚È‰Ë‡ÎÓ„ ËÏÂÂÚ ‚‡ÊÌÓÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ, Ë ·˚ÎÓ·˚ ˆÂÎÂÒÓÓ·ð‡ÁÌÓ Á‡ÌflÚ¸Òfl ˝ÚÓÈÔðÓ·ÎÂÏÓÈ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ Ì‡ ÛðÓ‚ÌÂÔð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚, ÌÓ Ë Ì‡ ÛðÓ‚ÌÂÔ‡ðÎ‡ÏÂÌÚÓ‚ ÒÚð‡Ì Öë. Ç ÌÓfl·ðÂ 2005 „.fl ÔðËÌËÏ‡Î Û˜‡ÒÚËÂ ‚Ó ‚ÒÚðÂ˜Â „Î‡‚Ô‡ðÎ‡ÏÂÌÚÓ‚ ÒÚð‡Ì ëðÂ‰ËÁÂÏÌÓÏÓð¸fl‚ Å‡ðÒÂÎÓÌÂ Ë ‚ÓÁ„Î‡‚ÎflÎ Á‡ÒÂ‰‡ÌËÂ«åÂÊˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÓÌÌÓ„Ó ‰Ë‡ÎÓ„‡». ç‡˝ÚÓÏ Á‡ÒÂ‰‡ÌËË ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎËîð‡ÌˆËË Ë Ö„ËÔÚ‡ ‚˚ÒÚÛÔËÎË ÒÓÚ˜ÂÚ‡ÏË. Ç Ó·ÒÛÊ‰ÂÌËË ÔðËÌflÎËÛ˜‡ÒÚËÂ „Î‡‚˚ 13 Ô‡ðÎ‡ÏÂÌÚÓ‚. ü‚˚ÒÚÛÔ‡Î Ò Á‡ÍÎ˛˜ËÚÂÎ¸ÌÓÈ ðÂ˜¸˛, ‚ÍÓÚÓðÓÈ ÓÚÏÂÚËÎ, ˜ÚÓÏÂÊˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÓÌÌ˚È ‰Ë‡ÎÓ„ fl‚ÎflÂÚÒfl

ÒÔ‡Ò‡ÚÂÎ¸Ì˚Ï ÍðÛ„ÓÏ, Í ‰Ë‡ÎÓ„Û Ú‡ÍÓ„ÓðÓ‰‡ ‚ÒÂ „ÓÚÓ‚˚, ÌÓ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÛÔðÓ˜ËÚ¸ Â„Ó ÔÓÁËˆËË ‚ ð‡ÏÍ‡ıÔÎ‡ÚÙÓðÏ˚. ÑË‡ÎÓ„, ÔÓÌËÏ‡ÌËÂ,ÒÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ – ‚ÒÂ ˝ÚÓ Ó˜ÂÌ¸‚‡ÊÌ˚Â ÔÓÌflÚËfl. ç‡¯‡ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËflÓÒÚ‡‚ËÎ‡ ‚ ËÒÚÓðËË Á‡ÏÂ˜‡ÚÂÎ¸Ì˚ÂÔðËÏÂð˚ Ì‡ ÒÂÈ Ò˜ÂÚ. å˚ fl‚ÎflÂÏÒflÌ‡ˆËÂÈ, ÍÓÚÓð‡fl ÏÓÊÂÚ ÔÓı‚‡ÒÚ‡Ú¸ÒflÔÓ Íð‡ÈÌÂÈ ÏÂðÂ ÔflÚ¸˛-¯ÂÒÚ¸˛‚ÂÍ‡ÏË ÏËðÌÓ„Ó ÒÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËflÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ ð‡ÁÌ˚ı ‚Âð Ë ˝ÚÌÓÒÓ‚.ü Ò˜ËÚ‡˛, ˜ÚÓ ÑË‡ÎÓ„ Ö‚ð‡ÁËfl Ë ‰ðÛ„ËÂÌÂÔð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚ÂÌÌ˚Â Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË‰ÂÎ‡˛Ú ·Î‡„ÓÂ ‰ÂÎÓ Ë ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓð‡Ò¯ËðflÚ¸ Ú‡ÍÛ˛ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸.

Россия – сильная державаä‡ÍËÏ Ç˚ ‚Ë‰ËÚÂ ·Û‰Û˘ÂÂ

Ö‚ð‡ÁËË Ë, ‚ ˜‡ÒÚÌÓÒÚË, ·Û‰Û˘ÂÂðÓÒÒËÈÒÍÓ-ÚÛðÂˆÍËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ?

ü Ò ·ÓÎ¸¯ËÏ ÓÔÚËÏËÁÏÓÏÔðÂ‰ÒÚ‡‚Îfl˛ ·Û‰Û˘ÂÂ ðÂ„ËÓÌ‡ ËðÓÒÒËÈÒÍÓ-ÚÛðÂˆÍËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ. é·ÂÒÚð‡Ì˚ Ë‰Â‡Î¸ÌÓ ËÒÔÓÎ¸ÁÛ˛Ú Ò‚ÓÈÔÓÚÂÌˆË‡Î. äÓÌÂ˜ÌÓ, ÒÚÓËÚ Á‡ÏÂÚËÚ¸,˜ÚÓ ‚ ˝ÚÓÏ ·ÓÎ¸¯Û˛ ðÓÎ¸ Ë„ð‡ÂÚÒÚð‡ÚÂ„Ëfl ÇÎ‡‰ËÏËð‡ ÇÎ‡‰ËÏËðÓ‚Ë˜‡èÛÚËÌ‡. èð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó íÛðˆËË Ú‡ÍÊÂÒÚðÂÏËÚÒfl ð‡Á‚Ë‚‡Ú¸ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÒÓÒ‚ÓËÏ ÒÂ‚ÂðÌ˚Ï ÒÓÒÂ‰ÓÏ. ä‡Í ÏÌÂËÁ‚ÂÒÚÌÓ, èÛÚËÌ Ë ùð‰Ó„‡Ì‚ÒÚðÂ˜‡˛ÚÒfl 3-4 ð‡Á‡ ‚ „Ó‰, Ó·ÒÛÊ‰‡˛Ú‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ÛÍðÂÔÎÂÌËfl ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈÏÂÊ‰Û ÒÚð‡Ì‡ÏË, ÔðËÌËÏ‡˛ÚÍÓÌÍðÂÚÌ˚Â ðÂ¯ÂÌËfl, ÍðÓÏÂ ÚÓ„Ó,ÒÚðÂÏflÚÒfl ‰ÓÒÚË˜¸ ÔÓÌËÏ‡ÌËfl ‚ðÂ„ËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ‚ÓÔðÓÒ‡ı Ì‡ ·Î‡„Ó ‚ÒÂ„ÓÏËð‡. ÅÓÎ¸¯ÓÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ ËÏÂÂÚðÂ¯ÂÌËÂ Ó· Û‚ÂÎË˜ÂÌËË ÚÓð„Ó‚Ó„Ó

ri gibiydi. Bu izlenimimi pek çok dostu-ma da anlatt›m. Tabi St. Petersburg’dabeni etkileyen di¤er bir husus da, Türkokullar›n› ziyaret etmem oldu. Okulla-r›n nitelikli e¤itim verdi¤ini biliyordumama bu denli ö¤rencisiyle, velisiyle, yö-netimiyle kaynaflm›fl örnek gösterilenbir okul olarak faaliyette bulunmas› be-ni çok duyguland›rm›flt›. Bu kez ilk defaRusya Federasyonu’nu ve Moskova’y›resmî bir s›fatla ziyaret ediyorum. Ben-den önce Sn. Mustafa Kalemli 1996 y›-l›nda Rusya’y› ziyaret etmifller. Ben ony›l sonra bu ziyareti tekrarlad›m. ‹kikomflu ülkenin, iki önemli ülkenin par-lamento baflkanlar›n›n birbirlerini dahas›k ziyaret etmeleri gerekmektedir. ‹n-flallah benim ziyaretimle iyi bir bafllan-g›ç olacak ve dostlar›m›z Türkiye’yi da-ha yak›n bir zamanda ziyaret edecekler.Moskova da beni çok etkiledi. Güzel birflehir çok önemli hat›ralar› var. Kültür vetarih ad›na çok zengin bir ülke. Buradagörüfltü¤ümüz ve ziyaret etti¤imiz kifli-lerle de çok iyi bir diyalo¤umuz oldu.Resmî ziyaretlerimiz çok verimli ve ba-flar›l› geçti. Kültürel ve sosyal etkinlikle-re kat›ld›k. Moskova’n›n da tarihte çokönemli bir yeri oldu¤unu biliyorum,flehrin güzel yerlerini görmek de biziçok etkiledi. Olumlu izlenimlerle Türki-ye’ye dönüyoruz.

Dünya genelinde bir hoflgörüsüzlükhâkim. Huntington’un “MedeniyetlerÇat›flmas›” yaflanabilir mi? Toplumlarve medeniyetler aras› diyalo¤un dünyabar›fl›na katk›lar›n› nas›l de¤erlendiri-yorsunuz?

Huntington’un bu düflüncesi bir ku-ramd›r. Bunun üzerine çok çal›flmalaroldu. Bunu isteyenler de var, bundankaç›nanlar da. Öyle bir fleyin olmamas›için gayret edilmesi gerekti¤ini söyle-yen de var. Huntington’un bu düflünce-si asl›nda yabana at›lacak düflünce dede¤il. Böyle bir düflüncenin dünya içinvar oldu¤unu söyleyebilirim. Ancak bu-nun içerisinde ‹slâm kültürünü veyabaflka bir kimli¤i düflman kabul etmekve bu düflmanlar›n bir gün çat›flaca¤›n›var saymak, çok do¤ru bir düflünce de-¤ildir. Bu çat›flmalar baz› olaylarla ken-dini dünyada hissettirir ve maalesefuluslararas› terör korkunç yüzünü he-men her yerde gösterir. Özellikle 11 Ey-lül’den sonra böyle bir çat›flman›n yak-



Ó·ÓðÓÚ‡, ÍÓÚÓð˚È ÒÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ 15 ÏÎð‰‰ÓÎÎ. ëòÄ, ‡ Í ÍÓÌˆÛ 2008 „. ‰ÓÒÚË„ÌÂÚ25 ÏÎð‰.

íÛðÂˆÍËÂ ÔðÂ‰ÔðËÌËÏ‡ÚÂÎËÔÓÌËÏ‡˛Ú ðÓÎ¸ êÓÒÒËË, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ‚Â‰ÛÚÁ‰ÂÒ¸ ËÌ‚ÂÒÚËˆËÓÌÌÛ˛ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸, ‚ÚÓ ÊÂ ‚ðÂÏfl ðÓÒÒËÈÒÍËÂÔðÂ‰ÔðËÌËÏ‡ÚÂÎË ‚˚·Ëð‡˛Ú íÛðˆË˛ ‚Í‡˜ÂÒÚ‚Â ·‡Á˚ ‰Îfl Ò‚ÓÂÈ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË.Ç‡ÊÌ˚Ï ÒÂÍÚÓðÓÏ fl‚ÎflÂÚÒfl ÚÛðËÁÏ.é„ðÓÏÌ˚Ï ÔÓÚÂÌˆË‡ÎÓÏ Ó·Î‡‰‡˛ÚÒÙÂð˚ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Ë Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl. ÇêÓÒÒËË ð‡·ÓÚ‡˛Ú ÚÛðÂˆÍËÂ ¯ÍÓÎ˚,·ÓÎ¸¯ÓÂ ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚Ó ÚÛðÂˆÍËıÒÚÛ‰ÂÌÚÓ‚ Ó·Û˜‡˛ÚÒfl ‚ êÓÒÒËË, ‡ðÓÒÒËÈÒÍ‡fl ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ Â‰ÂÚ Û˜ËÚ¸Òfl ‚íÛðˆË˛. ê‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌflÂÚÒfl ÚÛðÂˆÍËÈflÁ˚Í. ìÏÂÌËÂ „Ó‚ÓðËÚ¸ Ì‡ ÚÛðÂˆÍÓÏflÁ˚ÍÂ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ ÒÓÁ‰‡ÌË˛‰ðÛÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÏÓÒÚ‡ ÏÂÊ‰Û ‰‚ÛÏflÒÚð‡Ì‡ÏË.

êÓÒÒËfl - ÒËÎ¸Ì‡fl ‰ÂðÊ‡‚‡. èÓÒÚ‡‚ÍËÌÂÙÚË Ë „‡Á‡ ËÁ êÓÒÒËË ‚ íÛðˆË˛, ‡Ú‡ÍÊÂ Ì‡ ÅÎËÊÌËÈ ÇÓÒÚÓÍ, ‚ñÂÌÚð‡Î¸ÌÛ˛ Ö‚ðÓÔÛ ËëðÂ‰ËÁÂÏÌÓÏÓð¸Â ˜ÂðÂÁ íÛðˆË˛Ò‚Ë‰ÂÚÂÎ¸ÒÚ‚Û˛Ú, ˜ÚÓ ðÓÒÒËÈÒÍÓ-ÚÛðÂˆÍËÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl, ÔÓÒÚðÓÂÌÌ˚Â Ì‡‰Ó‚ÂðËË, ÓÊË‰‡ÂÚ ıÓðÓ¯ÂÂ ·Û‰Û˘ÂÂ.êÓÒÒËfl Ë íÛðˆËfl ËÏÂ˛Ú ÒıÓ‰Ì˚ÂÔÓÁËˆËË ÔÓ Ô‡ÎÂÒÚËÌÓ-ËÁð‡ËÎ¸ÒÍÓÏÛ‚ÓÔðÓÒÛ. éÚÌÓ¯ÂÌËfl êÓÒÒËË ÒÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËÏË ÒÚð‡Ì‡ÏË ÔÓÁËÚË‚ÌÓ‚ÎËfl˛Ú Ì‡ ·ÎËÊÌÂ‚ÓÒÚÓ˜ÌÛ˛ ÔÓÎËÚËÍÛ.êÓÒÒËfl ‚ÁflÎ‡ Ì‡ ÒÂ·fl ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸Á‡ ÏËðÌÓÂ ÛðÂ„ÛÎËðÓ‚‡ÌËÂ ‚ ˝ÚÓÏðÂ„ËÓÌÂ, ˜ÚÓ fl‚ÎflÂÚÒfl ÁÌ‡˜ËÏ˚Ï‚ÍÎ‡‰ÓÏ ‚ ‰ÂÎÓ ÏËð‡ ‚Ó ‚ÒÂÏ ÏËðÂ, Ú‡ÍÍ‡Í êÓÒÒËfl – Ó‰ËÌ ËÁ ÔÓÒÚÓflÌÌ˚ı˜ÎÂÌÓ‚ ëÓ‚ÂÚ‡ ÅÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚË ééç.

èÓÒÎÂ‰ÌËÂ „Ó‰˚ ÔÓÍ‡Á˚‚‡˛Ú, ˜ÚÓÓÚÌÓ¯ÂÌËfl íÛðˆËË Ë êÓÒÒËË ÓÒÌÓ‚‡Ì˚Ì‡ „ÎÛ·ÓÍÓÏ ‚Á‡ËÏÓÔÓÌËÏ‡ÌËË ËÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Â. ëÎÂ‰ÛÂÚ ÓÚÏÂÚËÚ¸, ˜ÚÓ‚ ÍÓÌˆÂ 2004 „., ‚Ó ‚ðÂÏfl ‚ËÁËÚ‡èÛÚËÌ‡ ‚ íÛðˆË˛, ÏÂÊ‰Û„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ÏË ·˚ÎÓ ÔÓ‰ÔËÒ‡ÌÓÒÓ„Î‡¯ÂÌËÂ Ó ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Â. íÓ ÂÒÚ¸ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Ó ÌÂ Ó„ð‡ÌË˜Ë‚‡ÂÚÒfl˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÏ ÒÂÍÚÓðÓÏ, ‡ð‡Á‚Ë‚‡ÂÚÒfl ‚Ó ÏÌÓ„Ëı ÒÙÂð‡ı. Ç ˝ÚÓÏ„Ó‰Û ËÒÔÓÎÌflÂÚÒfl 85 ÎÂÚ ‰Ó„Ó‚ÓðÛ Ó‰ðÛÊ·Â Ë ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Â ÏÂÊ‰ÛÔ‡ðÎ‡ÏÂÌÚ‡ÏË íÛðˆËË Ë êÓÒÒËË. ç‡‚ÒÚðÂ˜Â Ò ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎÂÏ ëÓ‚ÂÚ‡îÂ‰Âð‡ˆËË êî ëÂð„ÂÂÏ åËðÓÌÓ‚˚Ï·˚ÎÓ ðÂ¯ÂÌÓ ÔÓ‰ÔËÒ‡Ú¸ ÔðÓÚÓÍÓÎ ÓÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Â ÏÂÊ‰Û Ô‡ðÎ‡ÏÂÌÚÓÏíÛðˆËË, ëÓ‚ÂÚÓÏ îÂ‰Âð‡ˆËË ËÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÑÛÏÓÈ. èÓÒÎÂ ˝ÚÓ„ÓÔ‡ðÎ‡ÏÂÌÚ˚ ‰‚Ûı ÒÚð‡Ì ‚ÍÎ˛˜‡ÚÒfl ‚ð‡·ÓÚÛ, Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌÌÛ˛ Ì‡ ÛÍðÂÔÎÂÌËÂ‰‚ÛÒÚÓðÓÌÌËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ. n

laflt›¤›n› söyleyenler de adeta güç ka-zanm›fl gibi görünüyor. Bizim büyük birgayret ve istekle böyle bir çat›flmay› ön-lemek için çaba göstermemiz gerekiyor.Dolay›s›yla medeniyetler aras›nda diya-lo¤un karfl›l›kl› görüflmenin, farkl›l›kla-r›n bir arada yaflayabilece¤ini göster-menin dinler aras› diyalo¤un, hoflgörü-nün, müsamahan›n, temelde beraberolman›n özelliklerini ortaya koymam›zgerekiyor. Bunu devletler, kültürler veparlamentolar olarak da yapabiliriz. Ni-tekim böyle bir tehlikeye BM’de dikkatçekildi¤i zaman Say›n Genel Sekreter’inde öngörüsüyle “Medeniyetler aras› Di-yalog” aray›fl› somut bir flekilde ortayaç›kt›. Türkiye ve ‹spanya baflbakanlar›böyle bir diyalogda efl baflkanlar olarakgörev ald›lar. Ben de bu y›l Haziranay›nda Kopenhag’da yap›lan AvrupaBirli¤i Parlamento Baflkanlar› toplant›-

s›nda medeniyetler aras› diyalo¤un çokönemli oldu¤unu, bunun baflkanlar dü-zeyinde yap›l›rken asl›nda Avrupa Birli-¤i Parlamento baflkanlar›n›n da kendiplatformlar›nda böyle bir fleyi gerçek-lefltirmeleri gerekti¤ini belirtim. ÇünküKas›m ay›nda Barselona’da yap›lan Av-rupa Akdeniz Parlamento Baflkanlar›toplant›s›na da kat›lm›flt›m ve orada“Medeniyetler Aras› Diyalog” konulu biroturumun baflkanl›¤›n› yapt›m. O otu-rumda Fransa ve M›s›r rapor sunmufl-lard›. Bu raporlar müzakere edildi ve 13parlamento baflkan› söz ald›. Benim yö-netimimde oldu¤u için oturumu topar-lamak bana düfltü ve Barselona’da yap›-lan Avrupa Akdeniz Parlamento Bafl-kanlar› toplant›s›nda, medeniyetleraras› diyalo¤un can simidi oldu¤unu veasl›nda herkesin de buna haz›r oldu¤u-nu ama bunun güçlü bir zemin ve plat-

s i y a s e t п о л и т и к а


Сильное впечатление произвели на меня турецкиешколы, которые я посетил в Санкт-Петербурге. Я знал, что

в этих школах дается качественное образование, мнебыло приятно наблюдать сплоченность учеников,

преподавателей и руководителей.

Beni etkileyen di¤er bir husus da, St. Petersburg’daki Türkokullar›n› ziyaret etmem oldu. Okullar›n nitelikli e¤itimverdi¤ini biliyordum ama bu denli ö¤rencisiyle, velisiyle,yönetimiyle kaynaflm›fl örnek gösterilen bir okul olarak

faaliyette bulunmas› beni çok duyguland›rm›flt›.

formda büyütülmesi gerekti¤ini ifadeetmifltik. Diyalog, karfl›l›kl› anlay›fl, bir-birini kabul etme ve bir arada yaflama;bunlar çok önemli olgular. Bizim mede-niyetimiz bunun güzel örneklerini ta-rihte sunmufltur. Biz, bir arada yaflama-n›n, en az›ndan 5. ve 6. yüzy›llarda güzelörneklerini sergilemifl bir milletiz. Bu-gün bile Anadolu topraklar›nda farkl›kültürlerin bir arada bar›fl içerisinde ya-flad›¤›n› görmek mümkündür. Ben hemDiyalog Avrasya, hem de bu konuda gö-rev yapan birçok sivil toplum kuruluflu-nun çok hay›rl› bir ifl yapt›¤›na inan›yo-rum ve bunun daha da büyütülerekgerçeklefltirilmesi gerekti¤ini düflünü-yorum.

Rusya çok güçlübir devlettir

Son y›llarda Rusya-Türkiye iliflkileri-ni geldi¤i nokta itibariyle düflünecek

olursak, Avrasya merkezinde ve özelin-de Rusya-Türkiye iliflkilerinin gelece¤i-ni nas›l görüyorsunuz?

Çok parlak görüyorum. Çünkü trendgiderek yükseliyor. ‹ki ülke de potansi-yellerini olumlu yönde çok iyi kullan›-yor. Tabii bu geliflmelerde Say›n Pu-tin’in güçlü liderli¤inin de çok önemlirolü var. Türkiye’deki mevcut yönetiminde bu konuda istekli oluflu çok önemli.Say›n Putin ve Say›n Erdo¤an bildi¤imkadar›yla bir y›l içerisinde üç-dört defabir araya gelmek suretiyle iki ülke ara-s›ndaki iliflkileri nas›l güçlendirebilecek-lerini konufluyorlar, somut ad›mlar at›-yorlar. Ayn› zamanda bölgesel anlamdada dünya bar›fl›n› do¤rudan ilgilendi-ren konularda bir anlay›fl beraberli¤iniortaya koyuyorlar. Ayr›ca son y›llarda 15milyar dolar› bulan ticaret hacminin2008 y›l› sonuna kadar 25 milyar dolar›bulaca¤› kararl›l›¤› çok önemlidir.

Türk ifladamlar› Rusya’y› önemli birpotansiyel olarak görmüfller ve bura-larda yat›r›mlar yap›yorlar. Di¤er ta-raftan Rus ifladamlar› ve sanayicileride Türkiye’yi bir üs olarak seçiyorlar.Turizm önemli bir sektör, e¤itim vekültür önemli bir potansiyel, buradapek çok okullar›m›z var, üniversiteler-de okuyan pek çok gencimiz var. Ayn›flekilde Rus gençleri de Türkiye’yi bire¤itim merkezi olarak kabul ediyorlar.Türkçe gittikçe yayg›nlafl›yor. Türkçe-nin bilinmesi, konuflulmas› iki ülkearas›nda önemli bir dostluk köprüsümeydana getiriyor.

Rusya çok güçlü bir devlettir. Özel-likle petrol, do¤al gaz ve di¤er enerji-lerin Türkiye’ye gelmesi ve Türkiyeüzerinden Orta Do¤u’ya, Orta Avrupave Akdeniz ülkelerine geçmesi, birenerji koridoru veya enerji terminaliolarak Türkiye ile Rusya aras›ndakigüvene dayal› iliflkilerin artmas›, gele-ce¤in çok daha güçlü olaca¤›n›n birgöstergesidir. Bir taraftan da Rusyageleneksel olarak ‹srail-Filistin uyufl-mazl›¤›nda, ‹slâm ülkeleriyle iliflkile-rinde ve Orta Do¤u’yla olan politika-s›nda olumlu de¤ifliklikler yapt›. Bukonularda da Türkiye ile ayn› düflün-cenin örtüfltü¤ünü görüyoruz. BMGüvenlik Konseyi’nin daimi üyesi olanRusya’n›n dünya bar›fl› konusundaönemli bir rol üslenmesi, dünya bar›fl›için çok önemlidir.

Göstergelere bakt›¤›m›z zamanTürkiye ve Rusya aras›ndaki iliflkileringüçlü bir anlay›fla ve iflbirli¤ine dayal›oldu¤unu görüyorum. Kald› ki Say›nPutin 2004 y›l› sonunda Türkiye’yi zi-yaret etti¤i zaman Türkiye ve Rusyaaras›nda çok boyutlu iflbirli¤i konu-sunda anlaflma imzaland›. Yani sade-ce ekonomik konuda bir kaç de¤ifliklikde¤il, pek çok konuda beraberlik ser-gilendi¤ini görebiliriz. Bu y›l, TBMMile Rusya fiuralar Meclisi aras›nda im-zalanan ‹flbirli¤i ve Dostluk Anlaflma-s›’n›n da 85. y›l dönümüdür. Federas-yon Konseyi Baflkan› Say›n Mironov’layap›lan görüflmede TBMM ve Federas-yon Konseyi ve Devlet Dumas› aras›n-da iflbirli¤i protokolü imzalanmas› ka-rarlaflt›r›ld›. Bundan böyle parlamen-terler düzeyinde de ikili iliflkilerimiziart›rabilecek görüflmeler ve çal›flma-lar yapaca¤›z. n



Турецкие предприниматели понимают роль России,поэтому ведут здесь инвестиционную деятельность, в тоже время российские предприниматели выбирают Турциюв качестве базы для своей деятельности.

Türk ifladamlar› Rusya’y› önemli bir potansiyelolarak görmüfller ve buralarda yat›r›mlar yap›yorlar.Di¤er taraftan ise Rus ifladamlar› ve sanayicileri Türkiye’yibir üs olarak seçiyorlar.

„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó, Ì‡ðfl‰Û Ò ‚ÌÂ¯ÌÂÈ ÔÓÎËÚËÍÓÈ,ÔðÓ‚Ó‰ËÚ ðÂÎË„ËÓÁÌÛ˛, Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸ÌÛ˛,ÒÓˆË‡Î¸ÌÛ˛, ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÛ˛ ÔÓÎËÚËÍÛ‚ÌÛÚðË ÒÚð‡Ì˚. àÌÓ„‰‡ ÙÓðÏ‡ ðÂ‡ÎËÁ‡ˆËË„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÔÓÎËÚËÍË ÍÓÏÛ-ÚÓÔðËÌÓÒËÚ ‚ðÂ‰, ÍÓ„Ó-ÚÓ Á‡ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ‚ÓÂ‚‡Ú¸,‚ÏÂÒÚÓ ÚÂðÔËÏÓÒÚË ÍÚÓ-ÚÓ ËÁ·Ëð‡ÂÚ‡„ðÂÒÒË˛. Ç Ò‚flÁË Ò ˝ÚËÏ Ï˚ ÔÓÒ˜ËÚ‡ÎË

к а к и м б ы т ь ч е л о в е к у ? n a s › l b i r i n s a n ?


ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Любой народ мечтает опатриотах

Дженгиз ШимшекОтветственный редактор журнала «ДА» (Стамбул).

Her millet vatanseverbir insan ister

Cengiz fiimflekDA dergisi Yaz› ‹flleri Müdürü (‹stanbul).

Dünyan›n as›l probleminin insanyetifltirmek oldu¤u çeflitli sempoz-yum ve konferanslarda birçok defa

dile getirildi. En son, Diyalog Avrasya Plat-formu’nun Haziran 2006’da K›rg›zistanKültür Bakanl›¤› ev sahipli¤inde baflkentBiflkek’te düzenledi¤i forumda, son dö-

ÇÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ „Ó‰˚ ‰ÓÍÎ‡‰˜ËÍË Ì‡ð‡ÁÎË˜Ì˚ı ÒËÏÔÓÁËÛÏ‡ı ËÍÓÌÙÂðÂÌˆËflı ‚ÒÂ ˜‡˘Â „Ó‚ÓðflÚ Ó

ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÓÒÌÓ‚Ì‡fl ÔðÓ·ÎÂÏ‡ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡Á‡ÍÎ˛˜‡ÂÚÒfl ‚ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËË Ì‡ÒÚÓfl˘Â„Ó˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡. Ç Ë˛ÌÂ 2006 „. Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈÓð„‡ÌËÁ‡ˆËÂÈ «èÎ‡ÚÙÓðÏ‡ ÑË‡ÎÓ„Ö‚ð‡ÁËfl» ‚ ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚Â Ë ÔðËÔÓ‰‰ÂðÊÍÂ åËÌËÒÚÂðÒÚ‚‡ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì‡ ‚ ÅË¯ÍÂÍÂ ·˚Î Óð„‡ÌËÁÓ‚‡ÌÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚È ÙÓðÛÏ «ÑË‡ÎÓ„ ÏÂÊ‰ÛˆË‚ËÎËÁ‡ˆËflÏË Ë ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓÂ ÏËðÌÓÂÔðÓÊË‚‡ÌËÂ Ì‡ðÓ‰Ó‚», Û˜‡ÒÚÌËÍËÍÓÚÓðÓ„Ó ÔðË¯ÎË Í Ó·˘ÂÏÛ ÏÌÂÌË˛ ÓÚÓÏ, ˜ÚÓ ‰Îfl ÔðÂÓ‰ÓÎÂÌËfl ÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚ ‚Ó‚ÒÂı ÚÓ˜Í‡ı ÁÂÏÌÓ„Ó ¯‡ð‡ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡‰ÓÎÊÌ˚ ÔÂðÂÒÏÓÚðÂÚ¸ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸ÌÛ˛ÔÓÎËÚËÍÛ Ò‚ÓËı ÒÚð‡Ì Ò ÚÂÏ, ˜ÚÓ·˚‚˚flÒÌËÚ¸, Í‡ÍÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ Ë „ð‡Ê‰‡ÌËÌ‡‰ÓÎÊÌ‡ ‚ÓÒÔËÚ˚‚‡Ú¸ ÒËÒÚÂÏ‡Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl. é·˘ËÂ ÍðËÚÂðËË ÒËÒÚÂÏÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl, ‚ÓÁÏÓÊÌÓ, ·Û‰ÛÚ ÒÔÓÒÓ·Ì˚ÓÍ‡Á‡Ú¸ ÔÓÎÓÊËÚÂÎ¸ÌÓÂ ‚ÎËflÌËÂ Ì‡ÔðÂÓ‰ÓÎÂÌËÂ ÍÓÌÙÎËÍÚÌ˚ı ÒËÚÛ‡ˆËÈ ‚ÏËðÂ. èÓ‰Ó·Ì‡fl ÔÓÁËˆËfl Û˜‡ÒÚÌËÍÓ‚ÙÓðÛÏ‡ ÒÚ‡Î‡, ÔðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó, ÓÚð‡ÊÂÌËÂÏÌÂÒÓ„Î‡ÒËfl Ò ÚÂÓðËÂÈ «ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËflˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ». çÂ ‚‡ÊÌÓ, Í‡Í Ì‡Á˚‚‡Ú¸ÍÓÌÙÎËÍÚ˚, ‚ÓÈÌ˚ Ë ð‡Á‰Óð˚ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ˆËflÏË Ë „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ÏË. áÌ‡˜ÂÌËÂËÏÂÂÚ ÚÓ, ˜ÚÓ Ú‡ÍËÂ ÍÓÌÙÎËÍÚ˚ ÂÒÚ¸, Ë ÓÌËÛÒÎÓÊÌfl˛Ú ÊËÁÌ¸ ÚÂı, ÍÚÓ, ÌÂÒÏÓÚðfl Ì‡ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚Â Ë ˝ÚÌË˜ÂÒÍËÂ ð‡ÁÎË˜Ëfl,‚˚ÌÛÊ‰ÂÌ˚ ÊËÚ¸ ‚ÏÂÒÚÂ Ì‡ Ó‰ÌÓÈÚÂððËÚÓðËË, ‚ Ó‰ÌÓÈ ÒÚð‡ÌÂ.

Ç ÚÂ˜ÂÌËÂ ‰‚Ûı ‰ÌÂÈ Û˜‡ÒÚÌËÍËÓ·ÒÛÊ‰‡ÎË ËÒÚÓðË˜ÂÒÍËÂ, „ÂÓ„ð‡ÙË˜ÂÒÍËÂ,ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÂ, ˝ÚÌË˜ÂÒÍËÂ, ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚Â,ðÂÎË„ËÓÁÌ˚Â, ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÂ Ë ·˚ÚÓ‚˚ÂÔðË˜ËÌ˚ ÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚. ÇÒÂ ÒÓ„Î‡ÒËÎËÒ¸ ÒÚÂÏ, ˜ÚÓ ‚ ÔðÓ¯ÎÓÏ ÁÂÏÎfl Ö‚ð‡ÁËËÔÂðÂÊËÎ‡ „Óð¸ÍËÂ ‰ÌË, ÌÓ ËÁÏÂÌËÚ¸ÒËÚÛ‡ˆË˛ ‚ ÒËÎ‡ı ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡. ä‡Ê‰ÓÂ

КАКИМ ДОЛЖНО БЫТЬ ОБРАЗОВАНИЕ? NASIL B‹R E⁄‹T‹M?

Школа никогда не заменит семьюКакую роль в воспитании ребенка играет школа?

Я нередко повторяю своему педагогическому коллективу: «Не навреди». Это перваяроль школы. Вторая роль – быть помощником семьи, но не заменять семью. Если школаявляется помощником в образовательном процессе и мотивирует ребенка, то изребенка получится толк. Но, пожалуй, главная роль – это все-таки образование. Семьянам доверяет, мы являемся гарантом воспитания и образования ребенка. В моемпонимании современное качественное образование – это интеграция всех предметов скомпьютерными технологиями. Необходимо научить использовать компьютерныетехнологии в математике, литературе, географии, музыке, это первая задача, первоенаправление школы. Второе направление – необходимо создать единое языковоемеждународное пространство, то есть английский язык должны знать все, пусть наразговорном уровне. Молодые люди должны знать английский. Языки открываютвозможности для проявления своих способностей.

Каким должен быть человек в современном глобализирующемся мире?

Мне кажется, что общество должно делать акцент на гуманизацию. Гуманизация –понятие очень широкое. Прежде всего, это толерантность. В Татарстане, я об этомответственно заявляю, обычно татары говорят о том, что у нас отношения терпимые, арусские на подобный вопрос ответа не дают. Потому что с 1995 года все ответственныепосты занимают татары. Если фамилия русская, это могут быть крещеные татары,чуваши. Русских очень мало. В нашем регионе лично я пока не вижу полнойтолерантности в широком понимании. Мне бы хотелось, чтобы человека оценивали непо национальному признаку, а по деловым качествам. Для воспитания и развитиятолерантности необходимо больше узнавать друг друга, общаться. Человека нельзяизмерить национальностью. Годы нужны для того, чтобы изменить идеологию, а ужепотом можно будет наблюдать практическое воплощение этого.

Okul ailenin yerini alamazÇocu¤un e¤itiminde okul nas›l bir rol oynar?Ben ö¤retmenlerime “zarar verme” derim s›k s›k. Okulun ilk rolü budur. ‹kinci rolü aileyeyard›mc› olmakt›r ama ailenin yerini almak de¤ildir. E¤er okul e¤itim sürecinde çocu¤ayard›mc› olur ve ona bunun gerekçelerini anlat›rsa çocukta muhakeme oluflur. Amabafll›ca rol yine de e¤itimdir. Aile bize güveniyor. Biz çocu¤un e¤itimi ve terbiyesininkefiliyiz. Benim anlay›fl›mdaki ça¤dafl; kaliteli e¤itim, bütün derslerin bilgisayarteknolojileri ile bütünleflmesidir. Bilgisayar teknolojisini matematikte, edebiyatta,co¤rafyada, müzikte kullanmay› ö¤renmek gerekir. Bu, okulun ilk görevi, ilk yönelimidir.‹kinci yönelim uluslararas› bir dil alan› oluflturmak gerekir. Yani ‹ngilizceyi gençler bafltaolmak üzere herkes konuflma seviyesinde de olsa bilmelidir. Diller onlara yetenekleriniortaya ç›karma imkân› verirler.

Küreselleflen ça¤dafl dünyada insan nas›l olmal›d›r?Bana öyle geliyor ki toplum insanileflmeye önem vermelidir. ‹nsanileflme geniflanlaml› bir kavramd›r. Her fleyden önce hoflgörü demektir bu. Tataristan’da -sorumlulu¤unu tafl›yarak bunu ifade ediyorum- Tatarlar genellikle “bizimdavran›fllar›m›z hoflgörülüdür” derler. Ruslar ise ayn› soruya cevap vermiyorlar. Çünkü1995 y›l›ndan itibaren sorumlu mevkilerde Tatarlar oturuyor. E¤er soy ismi Tatarsa,bunlar ya vaftiz edilmifl Tatarlar ya da Çuvafllar olabilir. fiahsen bölgemizde geniflanlamda bir insanileflme ve hoflgörü flimdilik görmüyorum. ‹nsan›n milli kriterleregöre de¤il, ifl kabiliyetlerine göre de¤erlendirilmesini isterdim. Hoflgörü e¤itimi vehoflgörünün geliflmesi için bir araya gelmek, birbirimizi daha çok tan›mak gerekir.‹nsan milliyetiyle ölçülmez. ‹deolojiyi de¤ifltirmek için y›llar gerek, bunun uygulamayageçiflini ise sonra görece¤iz.

Кочнева Любовь ПетровнаДиректор гимназии № 7 (Казань) –победительницы Всероссийского конкурса«Лучшая школа года-2004» в номинации «Школагражданского становления».

Koçneva Lyubov PetrovnaKazan’daki 7 numaral› lisenin müdürü.Lise, “Rusya çap›nda en iyi okul” yar›flmas›n›n“Toplumsal Oluflum Okulu” dal› ödülünün2004 y›l› sahibi.

nemlerde dünyada birçok çat›flman›n ya-fland›¤› ve bunun ancak devletlerin “nas›lbir insan ve nas›l bir vatandafl yetifltirme-li?” politikalar›n›n tekrar gözden geçirme-leriyle önlenebilece¤i üzerinde hem fikirolunmufltu. Bu karar, asl›nda Avrasya en-telektüelinin “medeniyetler çat›flmas›” te-zine karfl› koydu¤u bir tav›rd›. Evet, ad›“medeniyetler çat›flmas›” olmasa da dün-yan›n bir yerlerinde insanlar, milletler,dinler ve ülkeler bir flekilde çat›fl›yorlar (sa-vafl›yorlar), dolay›s›yla farkl› olmalar›nara¤men birlikte yaflamak zorunda olanlariçin hayat çekilmez hale geliyor.

“Medeniyetler Aras› Diyalog ve BirlikteYaflama Sanat›” ad›yla iki gün boyunca de-vam eden toplant›da çat›flmaya sebepolan zeminler, tarihi geçmifller, yaflanan-lar, genetik nitelikler, dinler, kültürler, eko-nomiler ve hayat›n her basama¤› kat›l›m-c›larca masaya yat›r›ld›. ‹stesek de isteme-sek de Avrasya co¤rafyas›nda yaflanan ac›günlerimizin oldu¤u kabul edildi. Çözümbelliydi asl›nda. Her devletin kendine aitbir d›fl politikas› ve içerde din, ekonomi,e¤itim ve sosyal politikalar› vard›. ‹flte neolduysa bu politikalar›n baz› uygulan›fl bi-

n a s › l b i r i n s a n ? к а к и м б ы т ь ч е л о в е к у ?






Учитель школы-интерната № 23 г. Петрозаводска Н.А. Никишовапроводит показательный урок толерантности для коллег.

ХОД УРОКАУчитель. Сегодня мы с вами проведем урок толерантности. Я небуду раскрывать значение этого слова, а вы сами в конце урокапопробуете сказать, что означает слово «толерантность».

Учитель читает стихотворение С. Маршака «Всемирный хоровод».

Стихи для ребят

Всех народов и стран:

Для абиссинцев

И англичан,

Для испанских детей

И для русских,

Шведских,

Турецких, немецких,

Французских

Негров, чья родина –

Африки берег...

У. О чем это стихотворение?

Дети. О том, что дети всех цветов кожи должны дружить друг сдругом.

У. Почему все дети, независимо от национальности и цвета кожи,должны жить дружно?

Д. Чтобы не было войны на Земле, и все жили счастливо.

У. Сейчас в мире непростая обстановка. Во многих точкахпланеты идет война, гибнут люди, рушатся здания, страдаютдети. Люди вынуждены покидать свои дома и убегать изродных городов, чтобы спастись от голода, разрухи,болезней. Эти люди называются беженцами. Они приезжаютв другие города в надежде, что мы протянем им рукупомощи, поделимся всем, что имеем сами. С нами тожеможет случиться беда, и мы вынуждены будем проситьпомощи. Давайте подумаем, чем мы можем помочьбеженцам.

Д. Дать одежду, поделиться едой, игрушками, не обижатьдетей беженцев...

Дети должны понять, что к людям, даже если онидругой национальности, нужно относиться суважением, понимать их горе, сочувствовать беде.

У. Во время Великой Отечественной войны, когдафашисты захватили русские города, многиероссияне были эвакуированы на юг, куда война ещене дошла. Их радушно принимали люди другихнациональностей: таджики, узбеки, грузины, армянеи др. Русским предоставляли жилье, обеспечивалиедой, одеждой и другими необходимыми вещами.Люди не смотрели на то, что беженцы были не их

национальности, с другим цветом глаз и кожи! И поэтому нашастрана победила в такой тяжелой и страшной войне. Людипомогали друг другу, не давали погибнуть слабым, все вместеобъединились против общего врага – фашистов. И вот через многолет ситуация повторилась. Только теперь люди с юга бегут насевер, за помощью к русским людям. Ведь добрая русская душаеще издавна была известна всем народам.

Если мы будем жить в мире со всеми людьми, то на Земле не будетвойн, террористических актов.

А теперь давайте попробуем объяснить, что же обозначает слово«толерантность».

Высказывания детей.

В первую очередь толерантность проявляется дома, в школе. Всезнают, что нужно жить дружно, но иногда трудно сдержаться, когдамы видим недостатки других. Иногда у нас возникает ощущение,что к нам придираются, стремясь быть сильными, мы становимсянетолерантными и остаемся в одиночестве.

Тема: «Урок толерантности».

Цели: Развивать стремление бытьтерпимым в обществе; воспитыватьинтернационализм; способствоватьразвитию устной речи учащихся.

Русские дети учатся жить вместе




Rusya Petrozavodsk flehri 23 No’lu okul ö¤retmeni N.A. Nikiflkovameslektafllar›na Etik ve Vatandafll›k derslerinde ö¤rencilerin nas›le¤itilmesi gerekti¤i konusunda, “Hoflgörü” ünitesiyle ilgiliyapt›¤› örnek ders plan›n› öneriyor.

Ders ‹flleyifliÖ¤retmen: Bugün sizlerle Hoflgörü dersini iflleyece¤iz. Size bukelimenin ne demek oldu¤unu ben anlatmayaca¤›m. Siz derssonunda kendiniz söyleyeceksiniz.Ö¤retmen, S. Marflak’›n “Dünya korosu” fliirinden bir parça okur.fiiir dünyadaki bütün ülkelerin çocuklar›na: ‹ngilizlere, ‹spanyollara, Ruslara, ‹sveçlere, Türklere, Almanlara, Frans›zlara.K›z›lderililere, her iki Amerika’yaK›y› olan Afrika zencilerine.

- Bu fliir neden bahsediyor?Ö¤renciler: Farkl› renkte derisi olan çocuklar›n birbiriyle dostolmas› gerekti¤inden.- Bütün çocuklar farkl› milletlerden ve derilerinin renginin farkl›olmas›na ra¤men neden dost olmal›lar?- Dünyada savafl olmamas› ve hep birlikte mutlu yaflamak için. - Bugünlerde dünya karmafl›k bir yap› içinde. Birçok yerde savaflvar, insanlar ölüyorlar, binalar y›k›l›yor, çocuklar ac› çekiyorlar.‹nsanlar açl›ktan, yokluktan ve hastal›ktan kurtulmak içinevlerini ve anavatanlar›n› terk etmek zorunda kal›yorlar. Buinsanlara “kaçk›nlar” denir. Bu insanlar baflka flehirlere, onlarabizim yard›mc› olabilece¤imiz, elimizde neyimiz varsa onlarlapaylaflabilece¤imizi ümit ederek geliyorlar. Bizim de bafl›m›zaböyle bir bela gelebilir ve biz de bir baflkas›ndan yard›mdileyebiliriz. Bir düflünelim, bu kaçk›nlara nas›l yard›m edebilirizacaba?- Elbise verebilir, yiyeceklerimizi paylaflabilir, kaçk›nlar›nçocuklar›n› üzmeyebiliriz.

Burada ö¤renciler, insanlar farkl› milletten bile olsalar onlarasayg› duymak, ac›lar›n› hissedebilmek ve onlar›n dertlerinipaylaflmak gerekti¤ini anlamal›d›r.

- Büyük Kurtulufl Savafl›’nda faflistler Rus illerine girdiklerinde,birçok Rus henüz savafl›n gelmedi¤i güneye sürülmüfl. Onlar›Tacikler, Özbekler, Gürcüler, Ermeniler ve baflka milletlerdeninsanlar büyük bir memnuniyetle kabul etmifl, yiyecek, giyecekve kalacak yer vermifller. ‹nsanlar bu kaçk›nlar›n baflka birmilletten olduklar›na, deri ve gözlerinin farkl› renkte olduklar›naald›r›fl etmemifller. Bu yüzden ülkemiz o savafl› kazanabildi.Aradan uzun y›llar geçtikten sonra bugün yine buna benzerolaylar yaflan›yor. Yaln›z bu kez insanlar kuzeye, yani Ruslardanyard›m dilemeye geliyorlar. Zira Ruslar›n ne kadar iyi kalpliolduklar› eskiden beri herkes taraf›ndan iyi bilinir. E¤er budünyada insanlarla birlikte yaflarsak, ne savafl ve ne de teröristfaaliyetler olur. fiimdi söyleyin bakal›m, ne demek “hoflgörü”?

Ö¤renciler düflüncelerini aç›klarlar.

- Hoflgörü öncelikle evde ve okulda yaflan›r. Herkesin birlikteyaflamak gerekti¤ini bildi¤imiz halde, baflkas›n›n eksiklerinigörünce dayanam›yoruz. Bazen birilerinin sebepsiz yere bizeç›k›flt›klar›n› san›yoruz . Kuvvetli olmaya çal›flarak kabal›kyap›yor ve toplumda yaln›z kal›yoruz.

Ders: “Hoflgörü”Dersin Amac›: ‹nsan topluluklar›ndasab›rl› olmaya gayret etmek,enternasyonal terbiye, ö¤rencininkonuflma becerisini gelifltirmek.

Ruslar birlikte yaflamay› önemsiyor

– Почему все дети, независимо

от национальности и цвета

кожи, должны жить дружно?

– Чтобы не было войны на

Земле, и все жили счастливо.

– Bütün çocuklar farkl›milletlerden ve derilerinin

renginin farkl› olmas›nara¤men neden dost olmal›lar?

– Dünyada savafl olmamas› vehep birlikte mutlu yaflamak için.

Прежде всего –человекВ последние годы Министерство образованияТаджикистана уделяет большое внимание нетолько качеству преподавания в средней школе,но и воспитанию учеников. С цельюформирования нравственного поколения,преданного Родине, министерство утвердилонациональную патриотическую концепцию.Согласно новой программе, ученики третьих ичетвертых классов два раза в неделю будутизучать предмет «Любовь к Родине». В старшихклассах классный руководитель один раз внеделю проводит с учениками классный час,посвященный общим принципам и правиламвоспитания, этике, культуре поведения. Цель этихзанятий – привить детям уже в раннем возрастечувства патриотизма, уважения к Отчизне,воспитать граждан, полезных обществу игосударству.

Таджикским ученикам повезло, что они вырослина родине таких великих поэтов, как Саади,Хафиз, Фирдоуси, Рудаки, Мевляна. Ихпроизведения, которые являются настоящимиучебниками этики, мудрости, милосердия игуманизма, включены в школьную программу.Иными словами, уроки литературы тожеспособствуют воспитанию доброты,человечности, развивают патриотическиечувства. Кроме того, 3 часа в неделю выделено науроки гражданственности и физическойкультуры.

В последние годы повышается значениепредметов, воспитывающих в детяхнравственные качества, нравственноевоспитание идет непрерывно.

Önce iyi insanTacikistan E¤itim Bakanl›¤› son y›llarda ders e¤itiminin yan›nda okullardaki terbiyeyeçok önem veriyor. Öncelikli olarak iyi bir insan ve daha sonra iyi bir vatandafl yetifltirmekamac›yla E¤itim Bakanl›¤›, Ulusal Vatanseverlik Program›n› onaylad›. Buna göre ilkokul3. ve 4. s›n›flarda “vatan sevgisi” dersi haftada 2 defa verilece¤i belirtiliyor. Bununyan›nda üst s›n›flarda s›n›f ö¤retmeni ba¤›ms›z olarak haftada 2 saatlik terbiye, etik vedavran›fl kültürü konular›n› içeren “terbiye saati” dersi veriyor. Bu derslerde topluma veinsanlara faydal› bir bireyin yetifltirilmesi ve vatanperverlik hissinin erken yafllardayerlefltirilmesi amaçlanmaktad›r. Tacikistan edebiyat›n›n Sadi fiirazi, Hafiz, Firdevsi, Rudaki, Mevlana gibi flairleri olmas›ve onlar›n eserlerinin okullarda okutulmas› bizim için çok büyük bir avantaj. Çünküonlar›n eserleri zaten hikmet ve insanl›k dersi ile dolu. Dolay›s›yla edebiyat dersleri detalebeleri insanl›¤a, vatanseverli¤e sevk ediyor. Öte yandan vatandafll›k ve bedene¤itimi dersleri de müfredata göre haftada 3 saat verilmektedir. Eskiye nazaran son y›llarda okullarda çocuklar› manevi yönden daha kuvvetli ve iyiinsan olmalar› yönünde çeflitli derslere a¤›rl›k verilmekte ve bu yönde çal›flmalar devametmektedir.

ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚Ï ÔÓÒ‚flÚËÚ¸ ÌÓÏÂð Ì‡¯Â„ÓÊÛðÌ‡Î‡ ÚÂÏÂ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl, ‡ ÚÓ˜ÌÂÂ –ÚÓÏÛ, Í‡ÍÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ Ë „ð‡Ê‰‡ÌËÌ‡ ıÓÚflÚ‚Ë‰ÂÚ¸ ÓÚ‰ÂÎ¸Ì˚Â „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ Ë ‚ÂÒ¸ ÏËð,Ë Í‡ÍÓ‚‡ ðÓÎ¸ ÔðÓˆÂÒÒ‡ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl Ë„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸ÌÓÈÔÓÎËÚËÍË ‚ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËË ÔÓÍÓÎÂÌËfl,ÛÏÂ˛˘Â„Ó Ï˚ÒÎËÚ¸ ÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓ ËÔÓÁËÚË‚ÌÓ. èÓ Ì‡ÒÚÓÈ˜Ë‚ÓÈ ÔðÓÒ¸·Â„Î‡‚ÌÓ„Ó ðÂ‰‡ÍÚÓð‡ ÊÛðÌ‡Î‡ «ÑÄ»çÂ‚‚‡Î¸ ëÂ‚ËÌ‰Ë ˝ÚÓÚ ‚ÓÔðÓÒ ‚Ó¯ÂÎ ‚ËÚÓ„Ó‚Û˛ ‰ÂÍÎ‡ð‡ˆË˛ ÙÓðÛÏ‡, ˜ÚÓ Â˘Âð‡Á ÔÓ‰˜ÂðÍË‚‡ÂÚ Â„Ó ‡ÍÚÛ‡Î¸ÌÓÒÚ¸.

ÉÂÓ„ð‡ÙË˜ÂÒÍÓÂ ÔÓÎÓÊÂÌËÂ,ÍÛÎ¸ÚÛðÌ‡fl Ë ˝ÚÌË˜ÂÒÍ‡fl ÚÍ‡Ì¸ Ö‚ð‡ÁËË‰ÂÎ‡˛Ú ˝ÚÓÚ ðÂ„ËÓÌ ÛÌËÍ‡Î¸Ì˚Ï. á‰ÂÒ¸ÊË‚ÛÚ ð‡ÁÌ˚Â ÔÓ ˜ËÒÎÂÌÌÓÒÚË Ì‡ðÓ‰˚.çÂÍÓÚÓð˚Â ËÁ ÌËı Ì‡Ò˜ËÚ˚‚‡˛Ú




Нияз ГайбулаевСтарший специалист отдела среднегообразования Министерстваобразования Таджикистана.

Niyaz Gaybullayev Tacikistan Milli E¤itim Bakanl›¤›Orta Ö¤retim Okullar› Bafluzman›

КАКИМ ДОЛЖНО БЫТЬОБРАЗОВАНИЕ? NASIL B‹R E⁄‹T‹M?

ÏËÎÎËÓÌ˚. çÂÏ‡ÎÓ Ì‡ðÓ‰Ó‚, Ì‡ÔðËÏÂð,Í‡ð‡ËÏ˚, Ì‡ıÓ‰flÚÒfl Ì‡ „ð‡ÌËËÒ˜ÂÁÌÓ‚ÂÌËfl. çÓ, ‚ÓÔðÂÍË ‚ÒÂÏÛ, Í‡Ê‰˚ÈÌ‡ðÓ‰ Ë Í‡Ê‰‡fl ÍÛÎ¸ÚÛð‡ ·Óð˛ÚÒfl Á‡‚˚ÊË‚‡ÌËÂ, Í‡Ê‰ÓÂ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÓÒÚðÂÏËÚÒfl ‚ÓÒÔËÚ‡Ú¸ ÔÓÍÓÎÂÌËÂ,ÒÔÓÒÓ·ÌÓÂ Í ÒÓÁË‰‡ÌË˛, ËÒÔÓÎÌÂÌÌÓÂÔ‡ÚðËÓÚË˜ÂÒÍËı ˜Û‚ÒÚ‚ ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌË˛ ÍðÓ‰ËÌÂ. ÑÎfl ÍÓ„Ó-ÚÓ ÔÓ‚Ó‰ÓÏ Í‚˚ÊË‚‡ÌË˛ ÒÚ‡ÎÓ ‚ÒÂÏËðÌÓÂ ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÂÌ‡ÒÎÂ‰ËÂ, ÍÚÓ-ÚÓ Ò˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓ ÚÓÎ¸ÍÓÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì‡fl ÍÛÎ¸ÚÛð‡ ÒÔÓÒÓ·Ì‡ÓÒÚ‡ÌÓ‚ËÚ¸ ÔðÓˆÂÒÒ ‡ÒÒËÏËÎflˆËË,ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÒÚðÂÏËÚÒfl ‚Òfl˜ÂÒÍË ÛÍðÂÔËÚ¸ Ëð‡Á‚ËÚ¸ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â ˜Û‚ÒÚ‚‡ Ò ˆÂÎ¸˛ÒÓıð‡ÌÂÌËfl Ò‚ÓÂÈ Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚË. í‡ÍËÏÓ·ð‡ÁÓÏ, Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸Ì‡fl ÔÓÎËÚËÍ‡„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ ÙÓðÏËðÛÂÚÒfl ÒÓ„Î‡ÒÌÓ

çimlerinden zararl› davran›fllar ortaya ç›k-m›fl, baz› insanlar paylaflmak yerine kap›fl-may›, hoflgörü yerine çat›flmay› tercih et-mifllerdi. Özellikle dergimiz yay›n editörüNevval Sevindi’nin ›srar›yla sonuç bildir-gesine giren ve bizim de bu say›m›zdadosya konusu olarak inceledi¤imiz “nas›lbir insan ve nas›l bir vatandafl yetifltirme-li?” konusu e¤itim politikalar› aç›s›ndanbir kez daha gözden geçirmeye de¤er gö-rüldü.

Avrasya, co¤rafi konumu üzerinde ba-r›nd›rd›¤› kültür ve etnik yap› bak›m›ndans›ra d›fl› bir yer. Bir milyon, befl yüz bin vehatta yüz bin nüfuslu milletler bile var.

Hatta öyle milletler var ki, Karaimlerde ol-du¤u gibi art›k nesilleri tükenmek üzere.Buna ra¤men her millet ve her kültür ya-flamaya, yaflat›lmaya çal›fl›l›yor, her devletkendi vatandafl›n› iyi bir vatandafl ve iyi bi-rer insan olarak yetifltirmeye çal›fl›yor. Ki-mileri dünya kültür ve medeniyet miras›-n› kendileri için ayakta kalma yolu olarakgörürken, kimileri sadece kendi milli kül-türüne sahip ç›k›p, var olufl yollar›n› onla-ra tutunmakta, onlar› gelifltirmekte görü-yor ve kendi etnik kimli¤ini yüceltmeye ça-l›fl›yor. Dolay›s›yla devletlerin uygulad›kla-r› e¤itim politikalar› da bu ihtiyaca göreflekilleniyor. Hem iyi bir vatandafl, hem deiyi bir insan yetifltirilmek isteniyor. Yetiflenbu nesil çevresiyle ya diyalogu, ya kavgay›,ya da kuvvet kazan›ncaya kadar flimdilikuzlaflmay› tercih ediyor.

Diyalog Avrasya dergisinin yay›n alan›-na giren Avrasya cumhuriyetlerine bakt›-¤›m›zda, toplumun bu yöndeki ihtiyaçlar›-n›n e¤itim yoluyla karfl›lanmas› amac›ylae¤itim programlar›nda Din Kültürü ve Ah-lak Bilgisi, Din Eti¤i, Etik, Vatandafll›k, Ha-yat Bilgisi gibi derslerin yer ald›¤›n› görü-yoruz. Bu derslerin kiminin içeri¤inde sa-dece o devletin etnik kimli¤ine dönük bil-giler verilirken, kimileri daha evrensel çer-çevede de¤erlendirilerek içeri¤ine insanhaklar› konular›n› da dahil edilmifl. K›rg›-zistan’da 1. s›n›ftan 11. s›n›fa kadar haftal›k1 ders saati olarak verilen “Edep” (Etik) der-si gayet detayland›r›lm›fl bir niteli¤e sa-hip. ‹çerik olarak di¤er cumhuriyetlerdeverilen Etik dersinden fark› olmasa da, bel-li s›n›flarda dersin alt konularla verilmesiEtik dersini biraz daha anlaml› k›l›yor. Me-sela 1-4. s›n›flarda “Edep”, 5-7. s›n›flarda“Miras”, 8-11. s›n›flarda ise bir tür blok dersuygulan›yor: 8. s›n›flar “‹nsan”, 9. s›n›flar“Aile”, 10. s›n›flar “Etnoloji” ve nihayet 11.s›n›flar “Kültür” derslerini al›yorlar.

‹yi vatandafldindar olan m›d›r? Özellikle Sovyetler sonras› ba¤›ms›zl›¤›nakavuflan cumhuriyetlerde, Sovyet döne-minde yer verilmedi¤i düflüncesiyle orta-ö¤retimde din derslerinin yer almas›, sonon befl y›ld›r tart›fl›lan bir konu. Dolay›s›y-la Türkiye örne¤inde oldu¤u gibi Etik der-sinin içinde din de yer alabiliyor. Zamanzaman s›cak tart›flmalar›n yafland›¤› fo-rumlarda dile getirilen ana konu, dinintoplumun önemli dinamiklerinden oldu-




ÔÓÚðÂ·ÌÓÒÚflÏ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ Ë Ì‡ˆËË. ñÂÎ¸Î˛·Ó„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ – ‚ÓÒÔËÚ‡Ú¸ ıÓðÓ¯Â„Ó˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ËÎË „ð‡Ê‰‡ÌËÌ‡, ‡ ÎÛ˜¯Â –˜ÚÓ·˚ ÒÓ˜ÂÚ‡ÎËÒ¸ Ó·‡ ˝ÚË Í‡˜ÂÒÚ‚‡. çÓ‚ÓÂÔÓÍÓÎÂÌËÂ ‚˚·Ëð‡ÂÚ ‰Ë‡ÎÓ„ Ë ÏËðÌÓÂðÂ¯ÂÌËÂ ð‡ÁÌÓ„Î‡ÒËÈ.

èðË ·Â„ÎÓÏ ‚Á„Îfl‰Â Ì‡ ÔðÓ„ð‡ÏÏ˚Ó·˘ÂÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸Ì˚ı Û˜Â·Ì˚ı Á‡‚Â‰ÂÌËÈ‚ ÒÚð‡Ì‡ı Â‚ð‡ÁËÈÒÍÓ„Ó ðÂ„ËÓÌ‡, „‰Âð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌflÂÚÒfl ÊÛðÌ‡Î «ÑÄ», ‚Ë‰ÌÓ,˜ÚÓ ‰Îfl ðÂ‡ÎËÁ‡ˆËË ÔÓÚðÂ·ÌÓÒÚË‚ÓÒÔËÚ‡ÌËfl ÔÓÁËÚË‚ÌÓ„Ó ÏÓÎÓ‰Ó„ÓÔÓÍÓÎÂÌËfl ¯ÍÓÎ¸ÌËÍ‡Ï ÔðÂÔÓ‰‡˛ÚÒflÚ‡ÍËÂ ÔðÂ‰ÏÂÚ˚, Í‡Í «êÂÎË„ËÓÁÌ‡flÍÛÎ¸ÚÛð‡ Ë Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸», «êÂÎË„ËÓÁÌ‡fl˝ÚËÍ‡», «ùÚËÍ‡», «Éð‡Ê‰‡ÌÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸»,«ìðÓÍË ÊËÁÌË» Ë Ú.‰. ëÓ‰ÂðÊ‡ÌËÂÌÂÍÓÚÓð˚ı ËÁ ˝ÚËı ÔðÂ‰ÏÂÚÓ‚ ‰‡ÂÚÔÓ‚ÂðıÌÓÒÚÌÛ˛ ËÌÙÓðÏ‡ˆË˛ ÓÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚË ÒÚð‡Ì˚,˜‡ÒÚ¸ ËÁ ÌËı ËÏÂÂÚ ˆÂÎ¸˛ ð‡ÒÒÍ‡Á‡Ú¸Û˜ÂÌËÍ‡Ï Ó Ôð‡‚‡ı ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ‚ ÏËðÂ,Á‡Úð‡„Ë‚‡fl ·ÓÎÂÂ ÛÌË‚ÂðÒ‡Î¸Ì˚Â ÚÂÏ˚.ÇÌËÏ‡ÌËÂ ÔðË‚ÎÂÍ‡ÂÚ ÔðÂ‰ÏÂÚ «ùÚËÍ‡»,

ÔðÂÔÓ‰‡‚‡ÂÏ˚È Ò ÔÂð‚Ó„Ó ÔÓÓ‰ËÌÌ‡‰ˆ‡Ú˚È ÍÎ‡ÒÒ ‚ ¯ÍÓÎ‡ıä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì‡. ëÓ‰ÂðÊ‡ÌËÂ ÔðÂ‰ÏÂÚ‡ Ï‡ÎÓÓÚÎË˜‡ÂÚÒfl ÓÚ ÔÓ‰Ó·Ì˚ı ÛðÓÍÓ‚ ‚ ‰ðÛ„ËıÒÚð‡Ì‡ı. àÌÚÂðÂÒÌÓ, ˜ÚÓ ÔðÂ‰ÏÂÚ ‚Í‡Ê‰ÓÏ ÍÎ‡ÒÒÂ ‰ÂÎËÚÒfl Ì‡ ÔÓ‰ð‡Á‰ÂÎ˚.ç‡ÔðËÏÂð, Ò ÔÂð‚Ó„Ó ÔÓ ˜ÂÚ‚ÂðÚ˚È ÍÎ‡ÒÒÔðÂ‰ÏÂÚ Ì‡Á˚‚‡ÂÚÒfl – «ù‰ÂÔ» («äÛÎ¸ÚÛð‡ÔÓ‚Â‰ÂÌËfl»), Ò ÔflÚÓ„Ó ÔÓ ÒÂ‰¸ÏÓÈ ÍÎ‡ÒÒ –«ç‡ÒÎÂ‰ËÂ», ‚ ‚ÓÒ¸ÏÓÏ ÍÎ‡ÒÒÂ –«óÂÎÓ‚ÂÍ», ‚ ‰Â‚flÚÓÏ – «ëÂÏ¸fl»,‰ÂÒflÚËÍÎ‡ÒÒÌËÍË ËÁÛ˜‡˛Ú «ùÚÌÓÎÓ„Ë˛», ‡Û˜‡˘ËÂÒfl Ó‰ËÌÌ‡‰ˆ‡Ú˚ı ÍÎ‡ÒÒÓ‚ –«äÛÎ¸ÚÛðÛ».

Хороший гражданин – верующий гражданин? ç‡ ÔðÓÚflÊÂÌËË ÔÓÒÎÂ‰ÌËı ÔflÚÌ‡‰ˆ‡ÚËÎÂÚ Ì‡ ÔÓÒÚÒÓ‚ÂÚÒÍÓÏ ÔðÓÒÚð‡ÌÒÚ‚Â ÌÂÛÚËı‡˛Ú ÒÔÓð˚ Ó ÔðÂÔÓ‰‡‚‡ÌËË ðÂÎË„ËË ‚ÒðÂ‰ÌÂÈ ¯ÍÓÎÂ. çÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸ Ú‡ÍÓ„ÓÔðÂ‰ÏÂÚ‡ Ó·˙flÒÌfl˛Ú, ÔðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó,ÌÂ‰ÓÒÚ‡ÚÍÓÏ ðÂÎË„ËÓÁÌÓ„Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ‚

¤u ve ortaö¤retim sürecinde asla ihmaledilmemesi gerekti¤i, ülkelerin ve insanl›-¤›n bu tür insanlara ihtiyac› oldu¤udur.Fakat flunu da göz ard› etmemek gerekirki, bu cumhuriyetler bir yandan da millivarl›klar›n› ortaya koymak ve milli fluurla-r›n› yeniden infla etmek amac›yla kendimilli dinamiklerine fazlas›yla yer veriyor-lar. Ba¤›ms›zl›¤›n› yeni elde etmifl bircumhuriyet için bu anlafl›l›r bir fleydir. Bu-nunla birlikte Rusya, Türkiye, Ukrayna gibiyönünü k›smen de olsa Bat›’ya çevirmiflolan ülkelerde “nas›l bir nesil istiyoruz?”sorusuna e¤itim yönetmeliklerinde veri-len cevap “modern, insan haklar›na sayg›-l›, dünya ile entegre olabilen, farkl› kültür-lere sayg›l› ve hoflgörülü, akl› hür, vicdan›hür bir nesil” fleklinde oluyor. Bu bak›fl aç›-s›n›, ülkelerin etnik yap›lar› gere¤i çok mil-letli olufluna ba¤lamak mümkün. Fakatkonuya yaklafl›m bak›m›ndan toplum vebürokrasi hep iki taraf halinde organizeoluyor. Halk›n büyük bir kesimi “nas›l birinsan ya da vatandafl yetiflmeli?” sorusu-na dindar (yani etnik ço¤unlu¤un dini) vevatansever insanlar yetiflmesi gerekti¤inifleklinde cevap veriyor. Geleneksel yap›la-ra sahip toplumlar için bu tercihin hiç deyad›rganacak bir taraf› yoktur. Ama iflin il-ginç yan›, bu gibi ülkelerdeki e¤itimdensorumlu devlet adamlar›, ortaö¤retim ku-rumlar›nda herhangi bir dinin ö¤retilme-si yerine bütün din ve kültürlerin ö¤retil-mesi, kendi din ve kültürünün dünya me-deniyetleri aras›ndaki yerinin özelliklevurgulanmas›yla bu ihtiyac›n giderilebile-ce¤i düflüncesiyle hareket ediyorlar.

Bu konuda Ukrayna’da “Etik” dersi ileilgili tart›flmalar oldukça bilgi verici.1992’den beri “H›ristiyan Eti¤i” ad› alt›ndaverilen derslerde H›ristiyan kültürü verile-rek topluma manevi ve ahlaki yönden na-s›l bir insan gerekti¤i konusu çözüme ka-vuflturulmufltu. Eylül 2005’den itibarenad› “Etika” olarak de¤ifltirilen ve içeri¤iningenel ahlak kurallar›, din kültürü ve top-lumsal de¤erlerin verilmesi fleklinde de-¤ifltirilen ders, halen din çevrelerinin bü-yük bir tepkisini çekiyor. Bu dersin içeri¤i-nin boflalt›ld›¤›n› düflünen kilise, dersinad›n›n tekrar “H›ristiyan Eti¤i” olmas› ge-rekti¤ini, zira toplumun dinden gittikçeuzaklaflt›r›lmas›n›n büyük bir sak›nca do-¤uraca¤›n› her f›rsatta dile getiriyor. Bil-hassa 6. s›n›f ders içeri¤inde yer alan “iyive kötüyü birey kendisi belirler”, “insan ol-mak çok zor,” “güvenli seks, cinsel iliflkiler-




Для кого-то поводом к выживанию стало всемирноекультурное наследие, кто-то считает, что только национальнаякультура способна остановить процесс ассимиляции, поэтомустремится всячески укрепить и развить национальные чувствас целью сохранения своей идентичности.

Kimileri dünya kültür ve medeniyet miras›n› kendileri içinayakta kalma yolu olarak görürken, kimileri sadece kendimilli kültürüne sahip ç›k›p, var olufl yollar›n› onlaratutunmakta, onlar› gelifltirmekte görüyor ve kendi etnikkimli¤ini yüceltmeye çal›fl›yor.

ÒÓ‚ÂÚÒÍÓÂ ‚ðÂÏfl. à ÒÂÈ˜‡Ò ðÂÎË„ËÓÁÌÓÂÁÌ‡ÌËÂ fl‚ÎflÂÚÒfl ÒÓÒÚ‡‚ÌÓÈ ˜‡ÒÚ¸˛ÔðÂ‰ÏÂÚ‡ «ùÚËÍ‡». çÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸ÔðÂÔÓ‰‡‚‡ÌËfl ðÂÎË„ËË ‚ ÒðÂ‰ÌËı Û˜Â·Ì˚ıÁ‡‚Â‰ÂÌËflı ‡ÍÚË‚ÌÓ Ó·ÒÛÊ‰‡ÂÚÒfl Ì‡ð‡ÁÎË˜Ì˚ı ÙÓðÛÏ‡ı Ë ÍÓÌÙÂðÂÌˆËflı.êÂÎË„Ëfl fl‚ÎflÂÚÒfl Ó‰ÌËÏ ËÁ Ù‡ÍÚÓðÓ‚ð‡Á‚ËÚËfl Ó·˘ÂÒÚ‚‡, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÌÂÎ¸ÁflÌÂ‰ÓÓˆÂÌË‚‡Ú¸ ðÓÎ¸ ÙÛÌ‰‡ÏÂÌÚ‡Î¸Ì˚ıðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ÁÌ‡ÌËÈ, ÍÓÚÓð˚ÏË ‰ÓÎÊÂÌÓ·Î‡‰‡Ú¸ Í‡Ê‰˚È ˜ÂÎÓ‚ÂÍ. é‰Ì‡ÍÓ ÌÂÎ¸ÁflÁ‡·˚‚‡Ú¸ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÒÚ‡‚¯ËÂÌÂÁ‡‚ËÒËÏ˚ÏË ÔÓÎÚÓð‡ ‰ÂÒflÚÍ‡ ÎÂÚ Ì‡Á‡‰„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ ÒÚðÂÏflÚÒfl, ÔðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó, Í‚ÓÒÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌË˛ Ë ÛÍðÂÔÎÂÌË˛Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó Ò‡ÏÓÒÓÁÌ‡ÌËfl, ˜ÚÓ ‚ÔÓÎÌÂÓÔð‡‚‰‡ÌÌÓ ‰Îfl ÌÓ‚ÓÓ·ð‡ÁÓ‚‡‚¯ËıÒfl„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚.

êÓÒÒËfl, ìÍð‡ËÌ‡, íÛðˆËfl – ˝ÚÓ ÒÚð‡Ì˚,˜‡ÒÚË˜ÌÓ ÔÓ‚ÂðÌÛ‚¯ËÂ Ò‚ÓÈ ÍÛðÒ Ì‡ á‡Ô‡‰.ëËÒÚÂÏ‡ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ‚ ˝ÚËı ÒÚð‡Ì‡ıÔðÂ‰ÔÓÎ‡„‡ÂÚ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËÂ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ„Ó,ÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓ„Ó ÏÓÎÓ‰Ó„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËfl,ÍÓÚÓðÓÂ Û‚‡Ê‡ÂÚ Ôð‡‚‡ Î˛‰ÂÈ, ÎÂ„ÍÓËÌÚÂ„ðËðÛÂÚÒfl ‚ ÏËðÓ‚ÓÂ ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚Ó, ÒÛ‚‡ÊÂÌËÂÏ ÓÚÌÓÒËÚÒfl Í ‰ðÛ„ËÏÍÛÎ¸ÚÛð‡Ï, Ó·Î‡‰‡ÂÚ Ò‚Ó·Ó‰ÓÈ Ï˚ÒÎË ËÒÓ‚ÂÒÚË. èÓ‰Ó·Ì˚È ÔÓ‰ıÓ‰ Ò‚flÁ‡Ì ÒÏÌÓ„ÓÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Ï ÒÓÒÚ‡‚ÓÏ ˝ÚËı„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚. é‰Ì‡ÍÓ ÔÓÁËˆËfl Ì‡ðÓ‰‡

ÓÚÎË˜‡ÂÚÒfl ÓÚ ÔÓÁËˆËË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡.ç‡ÒÂÎÂÌËÂ ÒÚð‡Ì˚ Ò˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓ„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó ÌÛÊ‰‡ÂÚÒfl ‚ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËË‚ÂðÛ˛˘Â„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËfl, Ó·Î‡‰‡˛˘Â„ÓÔ‡ÚðËÓÚË˜ÂÒÍËÏË Í‡˜ÂÒÚ‚‡ÏË. ÑÎflÓ·˘ÂÒÚ‚ Ò ÒËÎ¸Ì˚ÏË Úð‡‰ËˆËflÏË Ú‡ÍÓÈÔÓ‰ıÓ‰ ‚ÔÓÎÌÂ Ó·˙flÒÌËÏ. é‰Ì‡ÍÓ„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ‡fl ÔÓÎËÚËÍ‡ ‚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËËðÂÎË„ËÓÁÌÓ„Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ‚ ˝ÚËı ÒÚð‡Ì‡ıÔðÂ‰ÔÓÎ‡„‡ÂÚ ËÁÛ˜ÂÌËÂ ‚ ÒðÂ‰ÌËı Û˜Â·Ì˚ıÁ‡‚Â‰ÂÌËflı ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ÔðÂÓ·Î‡‰‡˛˘ÂÈ ‚ÒÚð‡ÌÂ ðÂÎË„ËË, ÌÓ Ë Ó·˘Ëı ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ıÁÌ‡ÌËÈ, ‡ Ú‡ÍÊÂ ÏËðÓ‚ÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚. èðË˝ÚÓÏ ·ÓÎ¸¯ÓÂ ‚ÌËÏ‡ÌËÂ Û‰ÂÎflÂÚÒfl ÏÂÒÚÛðÂÎË„ËË Ë ÍÛÎ¸ÚÛð˚ ÒÚð‡Ì˚ ‚ ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÈË ðÂÎË„ËÓÁÌÓÈ ÚÍ‡ÌË ÏËð‡.

ÑÓÎ„ÓÂ ‚ðÂÏfl ÌÂ ÛÚËı‡ÎË Ì‡ ìÍð‡ËÌÂÒÔÓð˚ ÔÓ ÔÓ‚Ó‰Û ÒÓ‰ÂðÊ‡ÌËfl ÔðÂ‰ÏÂÚ‡«ùÚËÍ‡». ç‡˜ËÌ‡fl Ò 1992 „., ‚ ¯ÍÓÎ‡ıÔðÂÔÓ‰‡‚‡ÎÒfl ÔðÂ‰ÏÂÚ «ïðËÒÚË‡ÌÒÍ‡fl˝ÚËÍ‡», ‚ ð‡ÏÍ‡ı ÍÓÚÓðÓ„Ó ¯ÍÓÎ¸ÌËÍËÔÓÎÛ˜‡ÎË ÁÌ‡ÌËfl Ó Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ıÔðËÌˆËÔ‡ı ıðËÒÚË‡ÌÒÚ‚‡ Ë ıðËÒÚË‡ÌÒÍÓÈÍ‡ðÚËÌÂ ÏËð‡. Ç ÒÂÌÚfl·ðÂ 2005 „. Ì‡Á‚‡ÌËÂÔðÂ‰ÏÂÚ‡ ·˚ÎÓ ËÁÏÂÌÂÌÓ Ì‡ «ùÚËÍÛ».ñÂÎ¸ ÌÓ‚Ó„Ó ÔðÂ‰ÏÂÚ‡ – ð‡ÒÒÍ‡Á‡Ú¸ÏÓÎÓ‰ÂÊË Ó ‚ÒÂÓ·˘Ëı ˝ÚË˜ÂÒÍËı ËÌð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÔðËÌˆËÔ‡ı, ðÂÎË„Ëflı ËÓ·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ˆÂÌÌÓÒÚflı. àÁÏÂÌÂÌËÂÒÓ‰ÂðÊ‡ÌËfl ÔðÂ‰ÏÂÚ‡ ‚˚Á‚‡ÎÓ ·ÛðÌÛ˛

de kültürlülük ve kültürsüzlük” gibi ünite-lerin insan psikolojisine zarar verdi¤i, in-san› kiflilik bozuklu¤una sürükledi¤i s›kelefltirilen konular aras›nda. Çok milletlive çok kültürlü Ukrayna, bakanl›¤›n yapt›-¤› bu düzenlemeyle dinler aras› bar›fl›,hoflgörüyü ve evrensel de¤erleri yakala-may› hedefliyor.

“Nas›l bir insan?” konusuna din adam-lar›n›n “dindar adam” cevab›yla yaklafl-malar› gayet do¤ald›r. Demokrasi devletyönetiminde halk›n aktif kat›l›m›n› gerek-tirir. Fakat devlet halk›n her fikrini her ko-nuda sormayabiliyor. Bu nedenle, “devleteve topluma faydal› insan kimdir?” konusukimi zaman yukar›dan inme uygulama-larla çözüme kavuflturuluyor. Bir örnekteflkil etmesi bak›m›ndan Rusya’da GlobalRus internet analiz sitesinin yapt›¤› biraraflt›rma önemli. Ziyaret edilme s›kl›¤›nagöre 92 bininci s›rada yer alan site, dine¤itiminin gerekli olup olmad›¤›n› 3.635kifliye sormufl ve flu cevaplar› alm›fl: Farkl›inançlar› bar›nd›ran Rusya’daki okullardane din adamlar›na, ne de dinlere ihtiyaçyoktur: % 49.8, ister din okullar›nda ister-




ÓÚðËˆ‡ÚÂÎ¸ÌÛ˛ ðÂ‡ÍˆË˛Ò‚fl˘ÂÌÌÓÒÎÛÊËÚÂÎÂÈ. ñÂðÍÓ‚¸ Ò˜ËÚ‡ÂÚ,˜ÚÓ ÔðÂ‰ÏÂÚ ÛÚð‡ÚËÎ Ò‚ÓÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ Ë ÌÂ‚˚ÔÓÎÌflÂÚ ‚ÓÁÎÓÊÂÌÌÓÈ Ì‡ ÌÂ„Ó ÙÛÌÍˆËË,ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÚðÂ·ÛÂÚ ‚ÓÒÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËflÔðÂ‰ÏÂÚ‡ «ïðËÒÚË‡ÌÒÍ‡fl ˝ÚËÍ‡»,ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ Ò˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó Ë Ú‡ÍÓ˜ÂÌ¸ ÒËÎ¸ÌÓ ÓÚ‰‡ÎflÂÚÒfl ÓÚ ðÂÎË„ËË.ç‡Ë·ÓÎ¸¯ÂÈ ÍðËÚËÍÂ ÔÓ‰‚Âð„‡˛ÚÒfl Ú‡ÍËÂÚÂÁËÒ˚, Í‡Í «˜ÂÎÓ‚ÂÍ ‰ÓÎÊÂÌ Ò‡Ï ÓÚÎË˜‡Ú¸ÁÎÓ ÓÚ ‰Ó·ð‡», «·˚Ú¸ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ ÌÂÔðÓÒÚÓ»,«Ì‡‰ÂÊÌ˚È ÒÂÍÒ, ˝ÚËÍ‡ ÔÓÎÓ‚˚ıÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ». ë‚fl˘ÂÌÌÓÒÎÛÊËÚÂÎËÒ˜ËÚ‡˛Ú, ˜ÚÓ ÔÓ‰Ó·Ì˚Â ÚÂÏ˚ Ì‡ÌÓÒflÚ ‚ðÂ‰‰ÂÚÒÍÓÈ ÔÒËıÓÎÓ„ËË, ‚Â‰ÛÚ Í ð‡ÁðÛ¯ÂÌË˛ÎË˜ÌÓÒÚË ðÂ·ÂÌÍ‡. ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó ÊÂ Ò˜ËÚ‡ÂÚ,˜ÚÓ ÔÓ‰Ó·ÌÓÂ ËÁÏÂÌÂÌËÂ ÒÓ‰ÂðÊ‡ÌËflÔðÂ‰ÏÂÚ‡ ·Û‰ÂÚ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ð‡Á‚ËÚË˛ÏÂÊðÂÎË„ËÓÁÌÓ„Ó Ë ÏÂÊÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„Ó‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl Ë ÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓÒÚË ‚ÏÌÓ„ÓÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ìÍð‡ËÌÂ.

ÇÔÓÎÌÂ ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, ˜ÚÓÒ‚fl˘ÂÌÌÓÒÎÛÊËÚÂÎË Ò˜ËÚ‡˛Ú, ˜ÚÓÓ·˘ÂÒÚ‚Ó ÌÛÊ‰‡ÂÚÒfl ‚ ‚ÂðÛ˛˘ËıËÌ‰Ë‚Ë‰‡ı. ÑÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍËÈ ÒÚðÓÈÔðÂ‰ÔÓÎ‡„‡ÂÚ ‡ÍÚË‚ÌÓÂ Û˜‡ÒÚËÂ Ì‡ðÓ‰‡ ‚ÛÔð‡‚ÎÂÌËË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÓÏ. é‰Ì‡ÍÓ Í „ÓÎÓÒÛÌ‡ðÓ‰‡ ðÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚Ó ÒÚð‡Ì˚ÔðËÒÎÛ¯Ë‚‡ÂÚÒfl ÓÚÌ˛‰¸ ÌÂ ‚ÒÂ„‰‡,ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÏÌÂÌËÂ Ó ÚÓÏ, Í‡ÍÓÈ ˜ÂÎÓ‚ÂÍfl‚ÎflÂÚÒfl ÔÓÎÂÁÌ˚Ï ‰Îfl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ ËÓ·˘ÂÒÚ‚‡, ÌÂðÂ‰ÍÓ Ì‡‚flÁ˚‚‡ÂÚÒfl Ò‚ÂðıÛ. ÇÍ‡˜ÂÒÚ‚Â ÔðËÏÂð‡ fl ıÓ˜Û ÔðË‚ÂÒÚËðÂÁÛÎ¸Ú‡Ú˚ ‡Ì‡ÎËÁ‡ ðÓÒÒËÈÒÍÓ„ÓËÌÚÂðÌÂÚ-Ò‡ÈÚ‡ Global Rus. ë‡ÈÚÓ·ð‡ÚËÎÒfl Í ÔÓÒÂÚËÚÂÎflÏ Ò Ú‡ÍËÏ‚ÓÔðÓÒÓÏ: «çÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ÎË ‚ êÓÒÒËËðÂÎË„ËÓÁÌÓÂ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ?». ç‡ ‚ÓÔðÓÒÓÚ‚ÂÚËÎË 3635 ˜ËÚ‡ÚÂÎÂÈ Ò‡ÈÚ‡. 49,8% ËÁÌËı Ò˜ËÚ‡˛Ú, ˜ÚÓ ‚ÏÌÓ„ÓÍÓÌÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸ÌÓÏ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Â,Í‡ÍËÏ fl‚ÎflÂÚÒfl êÓÒÒËfl, ‚ ¯ÍÓÎÂ ÌÂÚ ÏÂÒÚ‡ÌË ‰Îfl Ò‚fl˘ÂÌÌÓÒÎÛÊËÚÂÎÂÈ, ÌË ‰ÎflÔðÂÔÓ‰‡‚‡ÌËfl ðÂÎË„ËË. 31,3%ÓÔðÓ¯ÂÌÌ˚ı Ò˜ËÚ‡˛Ú, ˜ÚÓ ‚ ‰ÛıÓ‚Ì˚ıÛ˜Â·Ì˚ı Á‡‚Â‰ÂÌËflı Ë ‚

Ó·˘ÂÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸Ì˚ı ¯ÍÓÎ‡ı ‰ÓÎÊÌ‡ÔðÂÔÓ‰‡‚‡Ú¸Òfl ðÂÎË„ËÓÁÌ‡fl ËÎËÔð‡‚ÓÒÎ‡‚Ì‡fl ÍÛÎ¸ÚÛð‡, ÌÓ ÌÂ Á‡ÍÓÌ˚ðÂÎË„ËË. 8,7% ÓÔðÓ¯ÂÌÌ˚ı Ò˜ËÚ‡˛ÚÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚Ï ÔðÂÔÓ‰‡‚‡ÌËÂ Á‡ÍÓÌÓ‚ ËÁ‡ÔðÂÚÓ‚ ðÂÎË„ËË ‚ ¯ÍÓÎÂ. ùÚÓ ÏÌÂÌËÂÌ‡ðÓ‰‡. ñÂðÍÓ‚¸ ÊÂ Ò˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓÓ·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚È ı‡ÓÒ, Ì‡·Î˛‰‡ÂÏ˚È ‚ÒÚð‡ÌÂ, Ò‚flÁ‡Ì Ò ÌÂ‰ÓÒÚ‡ÚÍ‡ÏËðÂÎË„ËÓÁÌÓ„Ó ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËfl Ë Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËflÌ‡ÒÂÎÂÌËfl. é·ÒÛÊ‰ÂÌËÂ ‚ÓÔðÓÒ‡ðÂÎË„ËÓÁÌÓ„Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ‚ êÓÒÒËËÔðÓ‰ÓÎÊ‡ÂÚÒfl. ùÚ‡ ÒËÚÛ‡ˆËfl ı‡ð‡ÍÚÂðÌ‡ Ë‰Îfl íÛðˆËË.

êÂÁÛÎ¸Ú‡Ú˚ ˝ÚÓ„Ó ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËflÔÓÁ‚ÓÎfl˛Ú Ò‰ÂÎ‡Ú¸ ‚˚‚Ó‰, ˜ÚÓ Ì‡ðÓ‰êÓÒÒËË Ò Û‚‡ÊÂÌËÂÏ ÓÚÌÓÒËÚÒfl ÍÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏ ‰ðÛ„Ëı ‚Âð, Û‚‡Ê‡fl ËıÊËÁÌÂÌÌ˚Â ÔÓÁËˆËË. ùÚÓ ÔÓ‰Ú‚ÂðÊ‰‡˛ÚðÂÁÛÎ¸Ú‡Ú˚ Â˘Â Ó‰ÌÓ„Ó ÓÔðÓÒ‡, ÍÓÚÓð˚È·˚Î ÔðÓ‚Â‰ÂÌ ðÓÒÒËÈÒÍËÏ ÙÓÌ‰ÓÏ«é·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÂ ÏÌÂÌËÂ» 21-23 ÒÂÌÚfl·ðfl2006 „. Ç ÒÂÌÚfl·ðÂ 2006 „. ‚ Ó‰ÌÓÏ ËÁ‚˚ÒÚÛÔÎÂÌËÈ è‡Ô‡ êËÏÒÍËÈ ÅÂÌÂ‰ËÍÚXVI ‰ÓÔÛÒÚËÎ ÓÒÍÓð·ËÚÂÎ¸Ì˚Â‚˚ÒÍ‡Á˚‚‡ÌËfl ‚ ‡‰ðÂÒ ËÒÎ‡Ï‡ Ë èðÓðÓÍ‡åÛı‡ÏÏ‡‰‡. îÓÌ‰ ÓÔðÓÒËÎ 1500 ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ‚ÒÚ‡ ð‡ÁÎË˜Ì˚ı Ì‡ÒÂÎÂÌÌ˚ı ÔÛÌÍÚ‡ıêÓÒÒËË. êÂÁÛÎ¸Ú‡Ú˚ ÓÍ‡Á‡ÎËÒ¸ÌÂÓÊË‰‡ÌÌ˚ÏË: 39% ÓÔðÓ¯ÂÌÌ˚ıÒ˜ËÚ‡˛Ú, ˜ÚÓ è‡Ô‡ ÌÂÔðÂÏÂÌÌÓ ‰ÓÎÊÂÌÔðËÌÂÒÚË ËÁ‚ËÌÂÌËfl, 23% – ÔðÓÒÚÓ‚˚ð‡ÁËÚ¸ ÒÓÊ‡ÎÂÌËÂ. ÑÎfl Ôð‡‚ÓÒÎ‡‚ÌÓÈêÓÒÒËË, ÍÓÚÓð‡fl ÔÂðÂÊËÎ‡ ‰ÎËÚÂÎ¸Ì˚ÈÔÂðËÓ‰ ‡ÚÂËÁÏ‡, Ú‡Í‡fl ÔÓÁËˆËfl ‰ÓÒÚÓÈÌ‡‚ÓÒıË˘ÂÌËfl. èÓ‰‰ÂðÊÍ‡ ÔðÂÔÓ‰‡‚‡ÌËfl ‚¯ÍÓÎÂ ÓÒÌÓ‚ ð‡ÁÎË˜Ì˚ı ðÂÎË„ËÈ,ÒÚðÂÏÎÂÌËÂ Í ÒÓıð‡ÌÂÌË˛ Ó·˚˜‡Â‚ ËÚð‡‰ËˆËÈ ð‡ÁÎË˜Ì˚ı ˝ÚÌË˜ÂÒÍËı ËðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı „ðÛÔÔ, Ì‡ÒÂÎfl˛˘Ëı ÒÚð‡ÌÛ,„Ó‚ÓðflÚ Ó ÁðÂÎÓÒÚË ðÓÒÒËÈÒÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡.é‰ÌÓ ËÁ ÔÓÎÓÊÂÌËÈ ‰ÂÍÎ‡ð‡ˆËËÅË¯ÍÂÍÒÍÓ„Ó ÙÓðÛÏ‡ „Ó‚ÓðËÚ Í‡Í ð‡Á Ó·˝ÚÓÏ: ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Û‚‡Ê‡Ú¸ ‰ðÛ„Ó„Ó, Í‡ÍÒÂ·fl Ò‡ÏÓ„Ó.

se normal okullarda “Allah’›n emir ve ya-saklar›” de¤il, din kültürü ya da Ortodokskültürü verilsin: % 31,3, “Allah’›n emir veyasaklar›” okullarda gerekli: % 18,7. Halkböyle düflünüyor ama Kilise bugün yafla-nan toplumsal kaosu örgün e¤itimde dine¤itiminin verilmeyifline ba¤l›yor. Din e¤i-timinin okullarda verilmesine ihtiyaç olupolmad›¤› Rusya’da hâlâ tart›fl›lan bir konu.Bu durum Türkiye için de geçerli.

Yap›lan bu araflt›rmadan “Ruslar›n git-tikçe farkl› inanç sahibi insanlar› daönemsedikleri, onlara karfl› tav›rlar›ndadaha duyarl› olduklar›” ç›kar›m›n› yapmakda mümkün. Bu görüflü destekleyen birbaflka araflt›rma Rus Toplum DüflüncesiVakf› taraf›ndan 21-23 Eylül 2006 tarihle-rinde yap›lm›fl. Hat›rlayaca¤›m›z gibi, Ey-lül 2006’da Papa 16. Benedict ‹slam vepeygamberi Hz. Muhammed ile ilgili elefl-tiri içerikli aç›klamalar yapt›. Rus toplu-munun her alan›nda halk görüflüne dö-nük araflt›rmalar yapan ve yay›nlayanToplum Düflüncesi Vakf› 100 ayr› yerleflimbiriminde 1.500 kiflinin görüflüne müraca-at etmifl ve ortaya ilginç bir sonuç ç›km›fl:Papa kesinlikle özür dilemeliydi - % 39,aç›klamalar›ndan üzüntü duydu¤unu be-lirtmesi yeterli - % 23. Rusya gibi OrtodoksH›ristiyan ve din konusunda uzun y›llar s›-k›nt› çekmifl bir ülke vatandafllar›n›n özel-likle ‹slâm konusundaki bu tutumlar› tak-dire flayan. ‹ster kendi dininizi ö¤retin, is-ter kendi gelenek, görenek ve adetlerinizi,isterseniz milli de¤erlerinizle vatanper-verli¤inizi yükseltin, sizinle beraber budünyay› paylaflan baflkalar›n› da görmekbüyük bir erdemdir. Asl›nda DAP foru-munda ç›kan bir di¤er önemli sonuç da buidi: Ötekini de en az kendiniz kadar önem-li görmek.

Evrensel de¤erlermilli politikalara siniyorTürkiye, din dersleri ve ahlaki bilgiler ko-nusunda Rusya ve Ukrayna ile örtüflenözelliklere sahip. Eskiden ilkö¤retimin herkademesinde “Din Dersi” ad› alt›nda veri-len bilgiler 1982’den beri 4. s›n›ftan itiba-ren 5,6,7,8. s›n›flarda haftada ikifler saat,9,10 ve 11. s›n›flarda haftada birer saat ol-mak üzere Din Kültürü ve Ahlak Bilgisidersiyle veriliyor. ‹slâm dininin temel bil-gilerinin ö¤retildi¤i bu derste di¤er dinle-re ait özellikler, dinler tarihi, kültürler, ya-flay›fllar, insan haklar›, Türk kültür ve gele-




Всеобщие ценностинаходят отражение внациональной политике Ç ‚ÓÔðÓÒ‡ı ÔðÂÔÓ‰‡‚‡ÌËfl ˝ÚËÍË ËðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ÁÌ‡ÌËÈ íÛðˆËfl ÌÂ Ó˜ÂÌ¸ÓÚÎË˜‡ÂÚÒfl ÓÚ êÓÒÒËË Ë ìÍð‡ËÌ˚. ê‡Ì¸¯Â«êÂÎË„Ëfl» ·˚Î‡ Ó·flÁ‡ÚÂÎ¸Ì˚ÏÔðÂ‰ÏÂÚÓÏ ‚ Ì‡˜‡Î¸ÌÓÈ Ë ÒðÂ‰ÌÂÈ ¯ÍÓÎÂ.ë 1982 „. ÔðÂ‰ÏÂÚ ÒÚ‡Î Ì‡Á˚‚‡Ú¸Òfl«äÛÎ¸ÚÛð‡ ðÂÎË„ËË Ë ˝ÚËÍ‡».èðÂÔÓ‰‡‚‡ÌËÂ ˝ÚÓ„Ó ÔðÂ‰ÏÂÚ‡Ì‡˜ËÌ‡ÂÚÒfl Ò ˜ÂÚ‚ÂðÚÓ„Ó ÍÎ‡ÒÒ‡. ë˜ÂÚ‚ÂðÚÓ„Ó ÔÓ ‚ÓÒ¸ÏÓÈ ÍÎ‡ÒÒ Ì‡«äÛÎ¸ÚÛðÛ ðÂÎË„ËË Ë ˝ÚËÍÛ» ÓÚ‚Ó‰ËÚÒfl 2˜‡Ò‡ ‚ ÌÂ‰ÂÎ˛, ‡ ‚ 9, 10 Ë 11 ÍÎ‡ÒÒ‡ı – ˜‡Ò‚ ÌÂ‰ÂÎ˛. ëÓ‰ÂðÊ‡ÌËÂ ÔðÂ‰ÏÂÚ‡‚ÍÎ˛˜‡ÂÚ ÚÂÓðÂÚË˜ÂÒÍËÂ ÁÌ‡ÌËfl ÔÓËÒÎ‡ÏÛ, ËÒÚÓðË˛ ðÂÎË„ËÈ Ë ÍÛÎ¸ÚÛð, ·˚ÚË Ìð‡‚˚ ð‡ÁÌ˚ı Ì‡ðÓ‰Ó‚, Ôð‡‚‡ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡,Úð‡‰ËˆËË Ë Ó·˚˜‡Ë ÚÛðÂˆÍÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡ Ë‰ðÛ„ËÂ ÚÂÏ˚. ç‡ÒÂÎÂÌËÂ íÛðˆËË,·ÓÎ¸¯Û˛ ˜‡ÒÚ¸ ÍÓÚÓðÓ„Ó ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛ÚÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÂ, Ò˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓ ÔðÂ‰ÏÂÚ ÌÂ‚˚ÔÓÎÌflÂÚ ÙÛÌÍˆË˛ ðÂÎË„ËÓÁÌÓ„Ó‚ÓÒÔËÚ‡ÌËfl ‰ÂÚÂÈ, Ó‰Ì‡ÍÓ ÏËÌËÒÚÂðÒÚ‚ÓÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ÌÂ Ì‡ÏÂðÂ‚‡ÂÚÒfl ‚ÌÓÒËÚ¸Í‡ÍËÂ-ÎË·Ó ËÁÏÂÌÂÌËfl ‚ ÔðÓ„ð‡ÏÏÛ.íÛðˆËfl „ÓÚÓ‚ËÚÒfl Í ‚ÒÚÛÔÎÂÌË˛ ‚ Öë, ˜ÚÓÒÍ‡Á˚‚‡ÂÚÒfl Ë Ì‡ ÒËÒÚÂÏÂ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl. ÇÌ‡ÒÚÓfl˘ÂÂ ‚ðÂÏfl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó ÒÚðÂÏËÚÒflÍ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌË˛ ÔÓÍÓÎÂÌËfl, ËÏÂ˛˘Â„ÓÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËÂ Ó· Ó·˘Â˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍËıˆÂÌÌÓÒÚflı, ‚Î‡‰Â˛˘Â„Ó ËÌÙÓðÏ‡ˆËÂÈ Óð‡ÁÎË˜Ì˚ı ÍÛÎ¸ÚÛð‡ı Ë Ì‡ðÓ‰‡ı,„Ó‚Óðfl˘Â„Ó Ì‡ ÌÂÒÍÓÎ¸ÍËı flÁ˚Í‡ı,ÓÚÍð˚ÚÓ„Ó Ì‡ÛÍÂ Ë ÔðÓ„ðÂÒÒÛ. ç‡ÔðËÏÂð,‚ 7 ÍÎ‡ÒÒÂ Ì‡ ÛðÓÍÂ «äÛÎ¸ÚÛð‡ ðÂÎË„ËË Ë˝ÚËÍ‡» ËÁÛ˜‡˛ÚÒfl Ú‡ÍËÂ ÚÂÏ˚, Í‡Í«ì‚‡ÊÂÌËÂ Í ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏ ËÌ˚ı ‚Âð»,«ç‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÂ Â‰ËÌÒÚ‚Ó», «ã˛·Ó‚¸ ÍêÓ‰ËÌÂ», «ì‚‡ÊÂÌËÂ Í ËÌÓÒÚð‡Ìˆ‡Ï,Á‡ËÏÒÚ‚Ó‚‡ÌËflÏ ËÁ ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚ı ÍÛÎ¸ÚÛðË ËÌ‡ÍÓÏ˚ÒÎË˛». äðÓÏÂ ÚÓ„Ó, ‚ ÒÂ‰¸ÏÓÏÍÎ‡ÒÒÂ ÔðÂÔÓ‰‡ÂÚÒfl Â˘Â Ó‰ËÌ ÔðÂ‰ÏÂÚ –«Éð‡Ê‰‡ÌÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸», ‚ ð‡ÏÍ‡ı ÍÓÚÓðÓ„Ó‰ÂÚË ÔÓÎÛ˜‡˛Ú ÁÌ‡ÌËfl Ó ÁÌ‡˜ÂÌËËÓ·˘Â˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓ„Ó ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„ÓÌ‡ÒÎÂ‰Ëfl, Ó Ôð‡‚‡ı ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ Ë ˝ÚËÍÂ, ÓÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚË ‚ÍÎ‡‰‡ ‚ ÒÓıð‡ÌÂÌËÂ‚ÒÂÏËðÌÓ„Ó Ì‡ÒÎÂ‰Ëfl. Ç êÓÒÒËËÔðÂÔÓ‰‡‚‡ÌËÂ „ð‡Ê‰‡ÌÒÍËı ÁÌ‡ÌËÈÌ‡˜ËÌ‡ÂÚÒfl Ò ÔÂð‚Ó„Ó ÍÎ‡ÒÒ‡. Ç ˝ÚÓÏ‚ÓÁð‡ÒÚÂ ðÂ·ÂÌÓÍ ÔÓÎÛ˜‡ÂÚ ËÌÙÓðÏ‡ˆË˛Ó· Ó·˘Â˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍËı ˆÂÌÌÓÒÚflı ËˆÂÌÌÓÒÚflı Ó·˘ÂÒÚ‚‡, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ ÓÌ ÊË‚ÂÚ.êÂÁÛÎ¸Ú‡Ú˚ ÓÔðÓÒ‡ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„ÓÏÌÂÌËfl ÔÓÍ‡Á‡ÎË, ˜ÚÓ ÔðÂÔÓ‰‡‚‡ÌËÂÓÒÌÓ‚ „ð‡Ê‰‡ÌÒÍËı ÁÌ‡ÌËÈ ‚ 9 Ë 10ÍÎ‡ÒÒ‡ı Ó·˘ÂÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸ÌÓÈ ¯ÍÓÎ˚Ó˜ÂÌ¸ ÔÓÁËÚË‚ÌÓ ‚ÎËflÂÚ Ì‡ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËÂ ÏËðÓ‚ÓÁÁðÂÌËfl ÏÓÎÓ‰Ó„ÓÔÓÍÓÎÂÌËfl. ë‡ÏË Û˜ÂÌËÍË Ò˜ËÚ‡˛ÚÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚Ï ð‡Á‚ËÚËÂ ˜Û‚ÒÚ‚ Û‚‡ÊÂÌËflÍ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Û, Á‡ÍÓÌ‡Ï, Ì‡ˆËË, ‡ Ú‡ÍÊÂ Í‰ðÛ„ËÏ ÍÛÎ¸ÚÛð‡Ï Ë Ì‡ðÓ‰‡Ï. n

nekleri de a¤›rl›kl› olarak ifllenen konulararas›nda. Ço¤unlu¤u Müslüman olanhalk zaman zaman bu dersin içeri¤ininboflalt›lmas›ndan rahats›zl›k duysa da, ba-kanl›k bu konuda henüz bir de¤iflikli¤inyap›laca¤›na iliflkin bir görüfl beyan etme-di. Avrupa Birli¤i’ne girmeye çal›flan Türki-ye, gerekli de¤ifliklikleri e¤itim alan›ndada yaparak mümkün oldukça evrensel de-¤erler vermeye, çok dil bilen, farkl› kültür-leri bilen, ilime ve araflt›rmaya aç›k nesil-ler yetifltirmek istiyor. Özellikle 7. s›n›flar-da Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinde“baflkalar›n›n inanc›na sayg›”, “milli bir-lik”, “vatan sevgisi”, “yabanc›ya sayg›”,“farkl› kültürden al›nt›lar›m›za ve farkl›düflünene sayg›” konular› üzerine dikkatleduruluyor. Ayr›ca Vatandafll›k dersindeö¤renciye milli de¤erlerin ve sorumluluk-

lar›n yan›nda 7. s›n›fta “insanl›¤›n ortakmiras›n›n de¤eri”, “bu miras›n bütün in-sanl›¤a ait oldu¤u”, “ortak mirasa katk›dabulunman›n önemi”, “insan haklar› veetik bilgisi” en dikkat çeken konular ara-s›nda yer al›yor. Rusya’da ise vatandafll›ke¤itimi ana s›n›f›ndan itibaren bafll›yor.Çocuk bu devrede genel insani de¤erlerive içinde yaflad›¤› toplumun de¤erleriniö¤reniyor. 9. ve 10. s›n›flara vatandafll›kderslerinin ne kadar faydal› oldu¤u yö-nünde yap›lan bir anketin sonuçlar› iseRus milli e¤itimi için önemli bir veri niteli-¤i tafl›yor. Çünkü ö¤rencilerin büyük birço¤unlu¤u bu dersin ö¤rencilerde devle-te, millete ve kanunlara sayg› ve sevgiyiö¤retti¤i, fakl› milletlere ve devletlere say-g›ya önem verdi¤i için yerinde ve oldukçafaydal› görüyorlar. n




Демократический строй предполагает активное участиенарода в управлении государством. Однако к голосу

народа руководство страны прислушивается отнюдь невсегда, поэтому мнение о том, какой человек является

полезным для государства и общества, нередконавязывается сверху.

Demokrasi devlet yönetiminde halk›n aktif kat›l›m›n›gerektirir. Fakat devlet halk›n her fikrini her konuda

sormayabiliyor. Bu nedenle, “devlete ve topluma faydal›insan kimdir?” konusu kimi zaman yukar›dan inme

uygulamalarla çözüme kavuflturuluyor.

é ˆÂÌÌÓÒÚflı Î˛‰Ë ÒÚ‡ÎËÁ‡‰ÛÏ˚‚‡Ú¸Òfl Â˘Â ‚Ó ‚ðÂÏÂÌ‡ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËfl ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËÈ

Ó ÇÒÂÎÂÌÌÓÈ Ë ÒÏ˚ÒÎÂ ÊËÁÌË.éÔðÂ‰ÂÎÂÌËÂ ‰ÂÏÓÍð‡ÚËË Í‡Í ÒËÒÚÂÏ˚Ó·˘Ëı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ ÔÓ‰ÚÓÎÍÌÛÎÓð‡ÁÎË˜Ì˚Â ÒÓˆË‡Î¸Ì˚Â „ðÛÔÔ˚ ËËÌ‰Ë‚Ë‰Ó‚ Í Û„ÎÛ·ÎÂÌÌÓÏÛ ËÁÛ˜ÂÌË˛˝ÚÓ„Ó ‚ÓÔðÓÒ‡. äÓ„‰‡ Ï˚ „Ó‚ÓðËÏ ÓˆÂÌÌÓÒÚflı, ÌÂ‚ÓÎ¸ÌÓ ‚ÓÁÌËÍ‡ÂÚ ‚ÓÔðÓÒ,Í‡ÍÓ‚˚ ÓÌË. Ö˘Â ‚ ‰ðÂ‚ÌÓÒÚËÙËÎÓÒÓÙ˚ Ë ðÂÎË„ËÓÁÌ˚Â Ï˚ÒÎËÚÂÎË‚˚ÒÍ‡Á˚‚‡ÎË Ò‚ÓË ‚Á„Îfl‰˚ ËÔðÂ‰ÎÓÊÂÌËfl Ó ÚÓÏ, Í‡ÍËÏËˆÂÌÌÓÒÚflÏË ‰ÓÎÊÌ˚ Ó·Î‡‰‡Ú¸ ˜ÂÎÓ‚ÂÍË Ó·˘ÂÒÚ‚Ó. ê‡ÁÎË˜ËÂ ËÂð‡ðıËÈˆÂÌÌÓÒÚÂÈ Á‡‚ËÒÂÎÓÓÚ ÏÂÒÚ‡ Ë‚ðÂÏÂÌË,Ó‰Ì‡ÍÓÍ‡ÚÂ„ÓðËË,ËÒÔÓÎ¸ÁÛÂÏ˚ÂÔðË ÓˆÂÌÍÂÒÓ·˚ÚËÈ Ë˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍËıÍ‡˜ÂÒÚ‚, ‚ÒÂ„‰‡ËÏÂÎË Ó·˘ËÈı‡ð‡ÍÚÂð. ä‡ÍÔð‡‚ËÎÓ,ÒÚ‡ð¯ÂÂÔÓÍÓÎÂÌËÂ ‚Ó‚ÒÂ ‚ðÂÏÂÌ‡Ê‡ÎÓ‚‡ÎÓÒ¸Ì‡ ˜‡ÒÚË˜ÌÛ˛ÔÓÚÂð˛ ÏÓð‡Î¸Ì˚ıˆÂÌÌÓÒÚÂÈ Ë ‰Â„ð‡‰‡ˆË˛ÏÓÎÓ‰Ó„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËfl. ÇÌ‡¯Â ‚ðÂÏfl ÒËÚÛ‡ˆËfl ÌÂËÁÏÂÌËÎ‡Ò¸. èðÓˆÂÒÒ„ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË Ë ðÂÁÍËÈÒÍ‡˜ÓÍ ‚ ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌËËÍÓÏÏÛÌËÍ‡ˆËÓÌÌ˚ıÚÂıÌÓÎÓ„ËÈ ÛÒÍÓðËÎËÚð‡ÌÒÙÓðÏ‡ˆË˛ ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ ËÛÒËÎËÎË ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÂ

‚Á‡ËÏÓ‚ÎËflÌËÂ. èÓÒÎÂ ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËfl‰‡Ú˚ Ì‡˜‡Î‡ ÔÂðÂ„Ó‚ÓðÓ‚ Ó ‚ÒÚÛÔÎÂÌËËíÛðˆËË ‚ Öë ‚ÓÁðÓÒÎ‡ ÚðÂ‚Ó„‡,Ò‚flÁ‡ÌÌ‡fl Ò ‚ÂðÓflÚÌ˚Ï ÍÓÌÙÎËÍÚÓÏÂ‚ðÓÔÂÈÒÍËı Ë ÚÛðÂˆÍËı ÒËÒÚÂÏˆÂÌÌÓÒÚÂÈ, ‡ Ú‡ÍÊÂ Ò ÓÚ˜ÛÊ‰ÂÌËÂÏÚÛðÂˆÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡ ÓÚ Ò‚ÓËı ËÒÚËÌÌ˚ıˆÂÌÌÓÒÚÂÈ. éÊË‰‡ÂÚÒfl, ˜ÚÓ ÔðÓˆÂÒÒÔÂðÂ„Ó‚ÓðÓ‚ Ó ‚ÒÚÛÔÎÂÌËË íÛðˆËË ‚ ÖëË Ó·ðÂÚÂÌËÂ ÒÚð‡ÌÓÈ ˜ÎÂÌÒÚ‚‡ ‚ ˝ÚÓÈÓð„‡ÌËÁ‡ˆËË·Û‰ÛÚ




Фундамент консервативных ценностей в Турции:

семья и религияРеджеп Каймакджан

Кандидат педагогических наук, доцент Университета Сакарья (Турция).

Türkiye’deki Muhafazakar De¤erlerin ‹ki Kayna¤›:Aile ve Din

Recep KaymakcanDoç. Dr., Sakarya Üniversitesi Ö¤retim Üyesi (Türkiye).

‹nsanlar, dünya ve hayat›n anlam›üzerinde düflünmeye bafllamaklabirlikte de¤erler konusu ile de ilgi-

lenmeye bafllam›fllard›r. Demokrasininbir ortak de¤erler sistemi olarak tan›m-lanmas› fertlerin ve toplumun son y›l-larda de¤erler üzerinde daha fazla ilgi-lenmesinde etkili olmufltur. De¤erler di-ye konufltu¤umuz zaman flu soru aklagelmektedir: Hangi de¤erler? Eski ça¤-lardan beri filozoflar, düflünürler ve

dinler, insan ve toplumun sahipolmas› gereken de¤erler üze-

rinde fikir yürütmüfller veönerilerde bulunmufllard›r.Zaman ve mekâna ba¤l›olarak istenen de¤erlerin s›-

ralanmas›nda farkl›l›kolsa da insan ve

olaylar› de¤er-l e n d i r m e d ekullan›lan öl-çüt olma özel-li¤ini koru-mufllard›r. Ge-nellikle yetiflkinnesil genç ne-

silde bir de¤erkaymas› ve bo-

zulmas› oldu¤u yö-nünde flikâyette bulunmufl-lar ve günümüzde de bulun-maya devam etmektedirler.Küreselleflme, iletiflim im-kanlar›n›n artmas› geçmifleoranla de¤er de¤iflme süreci-nin h›zlanmas›na ve farkl›kültürlerden etkilenmesinin

artmas› sonucunu do¤urmufl-

ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ·ÓÎ¸¯ÂÈ ÓÚÍð˚ÚÓÒÚËÚÛðÂˆÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡. ë ‰ðÛ„ÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚,ÛÒËÎËÚÒfl ÔðÓˆÂÒÒ ð‡ÁÏ˚‚‡ÌËflÒ‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÚÛðÂˆÍÓÏÛ Ó·˘ÂÒÚ‚ÛˆÂÌÌÓÒÚÂÈ, ˜‡ÒÚË˜ÌÓ„Ó ÓÚÍ‡Á‡ ÓÚ ÌËı. Ä˝ÚÓ ˜ðÂ‚‡ÚÓ ÓÔ‡ÒÌÓÒÚ¸˛ ÛÚð‡Ú˚ÙÛÌ‰‡ÏÂÌÚ‡Î¸Ì˚ı Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı,˝ÚË˜ÂÒÍËı, ‰ÛıÓ‚Ì˚ı ÓÒÌÓ‚,ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛˘Ëı Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÛ˛Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚ¸ ÚÛðÂˆÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡.

ÑÎfl ÔÓÌËÏ‡ÌËfl Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ„ðÛÔÔ˚ ËÎË ËÌ‰Ë‚Ë‰‡ ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓÔÓÒÏÓÚðÂÚ¸ Ì‡ ÔðÓÔÓ‚Â‰ÛÂÏÛ˛ ËÏËÒËÒÚÂÏÛ ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ. éÌ‡ ‰‡ÂÚÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËÂ Ó ÚÓÏ, ‚ Í‡ÍËı ÒÙÂð‡ı‰‡ÌÌ˚È ËÌ‰Ë‚Ë‰ ËÎË Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ‡fl„ðÛÔÔ‡ ÒÔÓÒÓ·Ì˚ ‰ÓÒÚË˜¸ Ì‡Ë·ÓÎ¸¯Â„ÓÛÒÔÂı‡, ‡ ‚ Í‡ÍËı Û ÌËı Ï‡ÎÓ Ì‡‰ÂÊ‰.èðË ËÁÏÂÌÂÌËË ÒÚðÛÍÚÛð˚ Ó·˘ÂÒÚ‚‡ÛÒ‚ÓÂÌÌ˚Â Î˛‰¸ÏË ˆÂÌÌÓÒÚË Ú‡ÍÊÂÚð‡ÌÒÙÓðÏËðÛ˛ÚÒfl ‚ Á‡‚ËÒËÏÓÒÚË ÓÚÓ·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÔÂðÂÏÂÌ. Ç ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓ„Ó ðÓÒÚ‡ ËËÌ‰ÛÒÚðË‡ÎËÁ‡ˆËË Ó·˘ÂÒÚ‚‡ ÏÂÌflÂÚÒflËÂð‡ðıËfl ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ, ÏÌÓ„ËÂ ËÁ ÌËıÓ·ðÂÚ‡˛Ú ÌÓ‚ÓÂ ÔðÓ˜ÚÂÌËÂ, ˜‡ÒÚË˜ÌÓÏÂÌfl˛Ú Ò‚ÓÂ ÒÓ‰ÂðÊ‡ÌËÂ. àÁÏÂÌÂÌËÂðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı Ë ÒÂÏÂÈÌ˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈË‰ÂÚ ÏÂ‰ÎÂÌÌÂÂ, ˜ÂÏ ‰ðÛ„Ëı „ðÛÔÔˆÂÌÌÓÒÚÂÈ. ùÚ‡ ÒÚ‡Ú¸fl ÔÓÒ‚fl˘ÂÌ‡‡Ì‡ÎËÁÛ Úð‡ÌÒÙÓðÏ‡ˆËË Ò‡Ï˚ıÍÓÌÒÂð‚‡ÚË‚Ì˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÌ˚ıÍ‡ÚÂ„ÓðËÈ. Ä‚ÚÓð ËÒÔÓÎ¸ÁÛÂÚðÂÁÛÎ¸Ú‡Ú˚ ÇÒÂÏËðÌÓ„Ó ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËfl

ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ-2001. èÓ‰Ó·Ì˚ÂËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËfl ÔðÓ‚Ó‰flÚÒfl ÔÓ ÏÂðÂÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚË Í‡Ê‰˚Â ÔflÚ¸ ÎÂÚ.

Семейные ценностиë˜ËÚ‡ÂÚÒfl, ˜ÚÓ ÔÓ ÏÂðÂ ðÓÒÚ‡ËÌ‰Ë‚Ë‰Û‡ÎËÁÏ‡ ÒÂÏ¸fl ÔÓÒÚÂÔÂÌÌÓÚÂðflÂÚ ÒÚ‡ÚÛÒ „Î‡‚ÌÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„ÓËÌÒÚËÚÛÚ‡. êÂÁÍÓ ‚ÓÁðÓÒÎÓ ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚Óð‡Á‚Ó‰Ó‚, ˜ÚÓ Ú‡ÍÊÂ „Ó‚ÓðËÚ ÓÒÌËÊÂÌËË ÁÌ‡˜ÂÌËfl ÒÂÏ¸Ë. êÂÁÛÎ¸Ú‡Ú˚ÇÒÂÏËðÌÓ„Ó ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËfl ˆÂÌÌÓÒÚÂÈÔÓÍ‡Á˚‚‡˛Ú, ˜ÚÓ ·ÓÎÂÂ 90% ÚÛðÍÓ‚ ÌÂÒÓ„Î‡ÒÌ˚ Ò ÚÂÏ, ˜ÚÓ «ÏÓ‰‡ Ì‡ ·ð‡ÍÓÒÚ‡Î‡Ò¸ ‚ ÔðÓ¯ÎÓÏ». í‡Í ÊÂ Ò˜ËÚ‡˛Ú61,7% Ùð‡ÌˆÛÁÓ‚, 88,8% ‡ÏÂðËÍ‡ÌˆÂ‚,94,1% Â„ËÔÚflÌ Ë 67% ÊËÚÂÎÂÈ àð‡Ì‡.

tur. Türkiye’nin Avrupa Birli¤i’ne tamüyelik müzakere tarihi almas›yla birlik-te AB de¤erleriyle Türkiye’nin de¤erlersistemleri aras›nda de¤er çat›flmalar›olabilece¤i ve bu süreçte de¤erlerimiz-de h›zl› bir yabanc›laflma ve kayma ola-bilece¤i endifleleri dile getirilmektedir.AB üyelik süreci ve üyelikle birlikte Türktoplumunun daha aç›k bir toplum ol-mas›na paralel olarak de¤erlerininuluslararas› etkilere aç›k hale gelece¤igündeme gelmektedir. Bu, evrensel de-¤erlerle birlikte bizi millet yapan temelahlakî, milli ve manevi de¤erlerin kay-bolma endiflesi karfl›s›nda konununönemine dikkat çekilmesidir.




Считается, что по мере роста индивидуализма семьяпостепенно теряет статус главного общественного

института. Резко возросло количество разводов, чтотакже говорит о снижении значения семьи.

Ailenin toplumun en önemli kurumu olma özelli¤i,ferdiyetçili¤in daha fazla etkinlik kazanmas› gibi nedenlere

ba¤l› olarak azald›¤› söylenmektedir. Boflanmaoranlar›nda da kayda de¤er art›fl gözlenmektedir. Bu ise

ailenin öneminin gittikçe azald›¤› izlenimini veriyor

åÓÊÌÓ ÒÏÂÎÓ „Ó‚ÓðËÚ¸ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓÚÛðÂˆÍÓÂ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó ÔðË‰‡ÂÚ ÒÂÏ¸Â·ÓÎ¸¯ÓÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ. Ç ëòÄ Ë Ö„ËÔÚÂÒÂÏ¸fl Ú‡ÍÊÂ ÔðÓ‰ÓÎÊ‡ÂÚ ÓÒÚ‡‚‡Ú¸Òfl‚‡ÊÌ˚Ï Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ËÌÒÚËÚÛÚÓÏ.çÓ Ùð‡ÌˆÛÁÒÍÓÂ Ë Ëð‡ÌÒÍÓÂ Ó·˘ÂÒÚ‚‡,ÔÓıÓÊÂ, ÏÂÌ¸¯Â ÌÛÊ‰‡˛ÚÒfl ‚ ÒÂÏ¸Â.çÂÓÊË‰‡ÌÌ˚Ï ÓÍ‡Á‡ÎÓÒ¸ ÚÓ, ˜ÚÓËð‡ÌÒÍÓÂ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó ÔðË‰‡ÂÚ Ì‡ÏÌÓ„ÓÏÂÌ¸¯ÂÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ ÒÂÏ¸Â ‚ Òð‡‚ÌÂÌËË Ò‰ðÛ„ËÏË ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËÏË ÒÚð‡Ì‡ÏË.

êÓÊ‰ÂÌËÂ ÊÂÌ˘ËÌÓÈ ðÂ·ÂÌÍ‡ ‚ÌÂ·ð‡Í‡ ‚˚Á˚‚‡ÂÚ ÓÚðËˆ‡ÚÂÎ¸ÌÛ˛ðÂ‡ÍˆË˛ Û 86,3% ÓÔðÓ¯ÂÌÌ˚ı ‚íÛðˆËË. Ç Ö„ËÔÚÂ ˝Ú‡ ˆËÙð‡ ‰ÓÒÚË„‡ÂÚ95%, ‚ àð‡ÌÂ – 79,9%, ‚ ëòÄ – 43,4%,‚Ó îð‡ÌˆËË – 27,4%. äðÓÏÂ ÚÓ„Ó,ÚÛðÂˆÍËÂ ÒÂÏ¸Ë, ÌÂ ÓÚÎË˜‡flÒ¸ ÓÚÓ·˘ÂÏËðÓ‚ÓÈ ÚÂÌ‰ÂÌˆËË, ıÓÚflÚ ËÏÂÚ¸2 ËÎË 3 ðÂ·ÂÌÍ‡ (2 ðÂ·ÂÌÍ‡ ıÓÚflÚ 61%

ÒÂÏÂÈ, ÚðË ðÂ·ÂÌÍ‡ – 23,3% ÒÂÏÂÈ).äðÓÏÂ ÚÓ„Ó, 73,5% ÚÛðÂˆÍËı ÒÂÏÂÈÛ‚ÂðÂÌ˚ ‚ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚË ËÏÂÚ¸ðÂ·ÂÌÍ‡ ‰Îfl Ò˜‡ÒÚÎË‚Ó„Ó ·ð‡Í‡.

çËÊÂ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌ˚ ÌÂÍÓÚÓð˚Âı‡ð‡ÍÚÂðËÒÚËÍË ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËÈÏÂÊ‰Û ÏÛÊÂÏ Ë ÊÂÌÓÈ, ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚Â,ÔÓ ÏÌÂÌË˛ ÚÛðÂˆÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡, ‰ÎflÒ˜‡ÒÚÎË‚Ó„Ó ·ð‡Í‡ (ÔÓ Û·˚‚‡˛˘ÂÈ):‰Ó‚ÂðËÂ (95,8%), ‚Á‡ËÏÓÔÓÌËÏ‡ÌËÂ ËÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÂ ‰ðÛ„ Í ‰ðÛ„Û(90,0%), Ï‡ÚÂðË‡Î¸ÌÓÂ ·Î‡„ÓÔÓÎÛ˜ËÂ(83,8%), „‡ðÏÓÌË˜Ì˚Â ÔÓÎÓ‚˚ÂÓÚÌÓ¯ÂÌËfl (83,9%), ðÂ·ÂÌÓÍ (77,8%),ÔðËÌ‡‰ÎÂÊÌÓÒÚ¸ Í Ó‰ËÌ‡ÍÓ‚ÓÏÛÒÓˆË‡Î¸ÌÓÏÛ ÒÎÓ˛ (64,3%) ËÔðË‚ÂðÊÂÌÌÓÒÚ¸ Ó‰ËÌ‡ÍÓ‚˚ÏÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÏ ‚Á„Îfl‰‡Ï (47,8%).êÂÁÛÎ¸Ú‡Ú˚ ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËfl ÔÓÍ‡Á˚‚‡˛Ú,˜ÚÓ Á‡ÎÓ„ Û‰‡˜ÌÓ„Ó ·ð‡Í‡ – ‚Á‡ËÏÌÓÂ

Toplumu ve bireyi yak›ndan tan›-mak için onlar›n de¤erlerine bakmakgerekmektedir. De¤erleri bilinen birtoplumun hangi alanlarda baflar›l› ola-ca¤› veya ne tür eksiklerinin ortaya ç›-kabilece¤ini tahmin etmek mümkün-dür. Toplumsal yap› de¤ifltikçe ö¤ren-me sonucu oluflan de¤erler de de¤ifle-rek yeni yap›ya ayak uydurmaktad›r.Toplumun sanayileflme seviyesi veekonomik geliflmeler sonucunda de-¤erler geliflmekte, eski de¤erleri yeni-den yorumlanmakta, de¤er sistemin-deki hiyerarfli de¤iflmektedir. Din ve ai-le kurumlar›na ait de¤erlerdeki de¤ifl-meler di¤er de¤erlere oranla daha ya-vafl olmaktad›r. Yaz›m›zda, 2001 DünyaDe¤erler Araflt›rmas› sonuçlar› esasal›narak de¤iflimin daha yavafl oldu¤ubu iki alanla ilgili de¤erler konusu üze-rinde durulacakt›r. Gerekti¤inde orta-lama her 5 y›lda bir yap›lan öncekiDünya De¤erler Araflt›rmas› sonuçlar›ve baz› di¤er ülkelerle karfl›laflt›rmadabulunulacakt›r.

Aile De¤erleriAilenin toplumun en önemli kurumuolma özelli¤i, ferdiyetçili¤in daha fazlaetkinlik kazanmas› gibi nedenlere ba¤-l› olarak azald›¤› söylenmektedir. Bo-flanma oranlar›nda da kayda de¤er ar-t›fl gözlenmektedir. Bu ise ailenin öne-minin gittikçe azald›¤› izlenimini veri-yor. Dünya De¤erler Araflt›rmas›’nda“evlilik, modas› geçmifl bir kurumdur”fikrine Türklerin % 90.0’› kat›lmamak-tad›r. Ayn› görüfle kat›lmayan Frans›z-lar›n oran› % 61.7, ABD’lilerin oran› %88.8, M›s›rl›lar›n ki % 94.1 ve ‹ranl›lar›nise % 67.0’d›r. Di¤er bir ifade ile Türktoplumu çok yüksek bir oranda aile ku-rumuna önem vermektedir. Di¤er ül-kelerden ABD ve M›s›r da ailenin halençok önemli oldu¤unu düflünmektedir.‹ran ve Fransa ise ailenin önemli oldu-¤una duyulan inanç daha düflüktür.Bu sonuçlardan en ilginç olan› ise‹ran’da ailenin önemli oldu¤una duyu-lan inanc›n di¤er Müslüman ülkeler-den düflük olmas›d›r.

Bir kad›n›n kendi bafl›na evlilik d›fl›bir iliflki sonucu çocuk sahibi olmas›n›onaylamayanlar Türkiye’de % 86.3 ikenbu oran M›s›r’da % 95.0, ‹ran’da %79.9,ABD’de % 43.4 ve Fransa’da % 27.4’tür.Ayr›ca Türkiye’de aileler dünyadaki ge-




‰Ó‚ÂðËÂ ÒÛÔðÛ„Ó‚. ëÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ËÂÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı ‚Á„Îfl‰Ó‚ Ë„ð‡ÂÚ Ì‡ÏÌÓ„ÓÏÂÌ¸¯Û˛ ðÓÎ¸. ç‡ÏÌÓ„Ó ·ÓÎÂÂ‚‡ÊÌ˚ÏË fl‚Îfl˛ÚÒfl ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚËÎË˜ÌÓÒÚË ÒÛÔðÛ„Ó‚ Ë Ù‡ÍÚÓð˚, ÍÓÚÓð˚Â‚ÎËfl˛Ú Ì‡ ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ‚ ÒÂÏ¸Â.ÅÓÎ¸¯ÓÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ ÔðË‰‡ÂÚÒfl ËÏ‡ÚÂðË‡Î¸ÌÓÏÛ ÔÓÎÓÊÂÌË˛ ÒÂÏ¸Ë. ÇÓÙð‡ÌˆÛÁÒÍÓÏ Ó·˘ÂÒÚ‚Â, ÍÓÚÓðÓÂ,Í‡Á‡ÎÓÒ¸ ·˚, ‰ÓÎÊÌÓ ÔðË‰‡‚‡Ú¸·ÓÎ¸¯ÂÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ Ï‡ÚÂðË‡Î¸Ì˚ÏˆÂÌÌÓÒÚflÏ, ÔÓ Òð‡‚ÌÂÌË˛ Ò ÚÛðÂˆÍËÏ,ÚÓÎ¸ÍÓ 39,7% ÓÔðÓ¯ÂÌÌ˚ı ÛÍ‡Á‡ÎË Ì‡ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸ Ï‡ÚÂðË‡Î¸ÌÓ„Ó·Î‡„ÓÔÓÎÛ˜Ëfl ‰Îfl Ò˜‡ÒÚÎË‚Ó„Ó ·ð‡Í‡.

Религиозные ценностиç‡ ÔðÓÚflÊÂÌËË ‚ÒÂÈ ËÒÚÓðËË˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡ ðÂÎË„Ëfl Ë„ð‡ÂÚ ‚‡ÊÌÛ˛ðÓÎ¸ ‚ ÊËÁÌË Ó·˘ÂÒÚ‚‡ Ë ËÌ‰Ë‚Ë‰‡.ëÛ˘ÌÓÒÚ¸ ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈÁ‡ÍÎ˛˜‡ÂÚÒfl ‚ ÔÓÌËÏ‡ÌËË Â‰ËÌÒÚ‚‡ÇÒÂÎÂÌÌÓÈ Ë ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡. èðËÍÎ‡ÒÒËÙËÍ‡ˆËË ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ, Ó‰Ì‡ÍÓ,ðÂÎË„Ëfl Ó·˚˜ÌÓ ‚ÍÎ˛˜‡ÂÚÒfl ‚Í‡ÚÂ„ÓðË˛ Úð‡‰ËˆËÓÌÌ˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ.ëÚÓðÓÌÌËÍË ÒÂÍÛÎflðËÁÏ‡ Á‡fl‚Îfl˛Ú ÓÔÓÒÚÂÔÂÌÌÓÏ Ë ÌÂÛÍÎÓÌÌÓÏ ÒÌËÊÂÌËËðÓÎË ðÂÎË„ËË ‚ ÊËÁÌË Ó·˘ÂÒÚ‚‡ ËËÌ‰Ë‚Ë‰‡. ç‡Û˜Ì˚Â ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËfl Ë‰Â·‡Ú˚, ÔðÓ‚Â‰ÂÌÌ˚Â ‚ ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ „Ó‰˚,ÔÓÍ‡Á˚‚‡˛Ú, ˜ÚÓ ÔÓ‰Ó·Ì˚Â

nel yaklafl›ma paralel olarak 2 veya 3çocuk sahibi olmay› istemektedirler (2çocuk isteyenler: % 61, 3 çocuk isteyen-ler: % 23.3). Ayr›ca Türk toplumu % 73.5gibi yüksek bir oranda evlili¤in mutluolmak için gerekli oldu¤una inanmak-tad›r.

Türk toplumunda baflar›l› bir evlilikiçin çok önemli unsurlar›n baz›lar›n›s›ralamaya çal›flal›m: (1) Güven: % 95.8;(2) anlay›fl ve hoflgörü: % 90.0; (3) ye-terli bir gelir: % 83.8; (4) mutlu bir cin-sellik: % 83.9; (5) çocuk sahibi olma:%77.8; (6) ayn› çevreden gelme: % 64.3;ve (7) politik konularda anlaflma: %47:8’dir. De¤erler araflt›rmas› sonuçlar›baflar›l› evlilikte en önemli unsurun

karfl›l›kl› güven oldu¤unu göstermek-tedir. Politik konularda efllerin birbiriy-le anlaflmas› ise daha az düzeydeönemli bulunmaktad›r. Kiflilik özellik-leri ve efli ile olan iliflkiyi etkileyen fak-törlerin baflar›l› bir evlilikte ön s›ralar-da oldu¤u anlafl›lmaktad›r. ‹lginç say›-labilecek sonuçlardan biri de baflar›l›bir evlilik için yeterli bir gelirin, yaniekonominin % 83.8 gibi oldukça yüksekdüzeyde önemli oldu¤una inan›lmas›-d›r. Türk toplumuna göre daha mater-yalist ve ekonomi ile ilgili de¤erlereönem verdi¤ini düflünebilece¤imizFransa’da ise yeterli gelirin baflar›l› ev-lilik için çok önemli oldu¤unu düflü-nenlerin oran› ise yaln›zca % 39.7’dir.




Как правило, старшее поколение во все временажаловалось на частичную потерю моральных ценностей

и деградацию молодого поколения. В наше времяситуация не изменилась.

Genellikle yetiflkin nesil genç nesilde bir de¤er kaymas› vebozulmas› oldu¤u yönünde hep flikâyette bulunmufl ve

günümüzde de bulunmaya devam etmektedirler.

ÛÚ‚ÂðÊ‰ÂÌËfl ÌÂ ÓÚð‡Ê‡˛Ú ðÂ‡Î¸ÌÛ˛ÒËÚÛ‡ˆË˛ ‚ ÏËðÂ Ë ı‡ð‡ÍÚÂðÌ˚ ÎË¯¸‰Îfl Â‚ðÓÔÂÈÒÍËı ÒÚð‡Ì. êÂÁÛÎ¸Ú‡Ú˚ÇÒÂÏËðÌÓ„Ó ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËfl ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ-2001 ÔÓÍ‡Á˚‚‡˛Ú, ˜ÚÓ, Ì‡ÔðËÏÂð,ÚÛðÂˆÍÓÂ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó ÔðË‰‡ÂÚ Ó˜ÂÌ¸·ÓÎ¸¯ÓÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ ðÂÎË„ËË Ë ‰ÛıÓ‚Ì˚ÏˆÂÌÌÓÒÚflÏ.

Ç íÛðˆËË ‚ÂðflÚ ‚ ÅÓ„‡ 96,7%ÓÔðÓ¯ÂÌÌ˚ı, ‰Îfl 76,7% ÅÓ„ fl‚ÎflÂÚÒfl‚‡ÊÌÓÈ ˜‡ÒÚ¸˛ ÊËÁÌË. Ç ÊËÁÌ¸ ÔÓÒÎÂÒÏÂðÚË ‚ÂðflÚ 86% ÓÔðÓ¯ÂÌÌ˚ı, 76,5%Ò˜ËÚ‡˛Ú ÒÂ·fl ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ÏË Î˛‰¸ÏË.èÓÌflÚËÂ Ë ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ „ðÂı‡fl‚ÎflÂÚÒfl ðÂ‡Î¸ÌÓÒÚ¸˛ ‰Îfl 95,2%Ó·˘ÂÒÚ‚‡. ùÚË ðÂÁÛÎ¸Ú‡Ú˚Íð‡ÒÌÓðÂ˜Ë‚Ó „Ó‚ÓðflÚ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ‚ÚÛðÂˆÍÓÏ Ó·˘ÂÒÚ‚Â ðÂÎË„ËÓÁÌ‡fl ÊËÁÌ¸Ì‡ıÓ‰ËÚÒfl Ì‡ ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ‚˚ÒÓÍÓÏÛðÓ‚ÌÂ. ÖÒÎË Òð‡‚ÌËÚ¸ ðÂÁÛÎ¸Ú‡Ú˚ÇÒÂÏËðÌ˚ı ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËÈ ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ,ÎÂ„ÍÓ Á‡ÏÂÚËÚ¸ ÌÂÛÍÎÓÌÌ˚È ðÓÒÚðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ, Ò‚flÁ‡ÌÌ˚ı ÒÍ‡ÚÂ„ÓðËÂÈ ‚Âð˚. çË ‚ Ó‰ÌÓÈÂ‚ðÓÔÂÈÒÍÓÈ ÒÚð‡ÌÂ ˝ÚË ˆÂÌÌÓÒÚË ÌÂ‰ÓÒÚË„‡˛Ú Ú‡ÍÓ„Ó ‚˚ÒÓÍÓ„Ó ÛðÓ‚Ìfl, Í‡Í‚ íÛðˆËË. ëðÂ‰Ë Â‚ðÓÔÂÈÒÍËı ÒÚð‡ÌÌ‡Ë·ÓÎ¸¯‡fl ÔðË‚flÁ‡ÌÌÓÒÚ¸ ÍˆÂÌÌÓÒÚflÏ ‚Âð˚ Ì‡·Î˛‰‡ÂÚÒfl ‚èÓÎ¸¯Â, Á‡ ÌÂÈ ÒÎÂ‰ÛÂÚ àðÎ‡Ì‰Ëfl.àÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËÂ ÛðÓ‚Ìfl Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍÓ„Ó‚ÓÔÎÓ˘ÂÌËfl ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈðËÒÛÂÚ ÒÓ‚ÒÂÏ ËÌÛ˛ Í‡ðÚËÌÛ.áÌ‡˜ËÚÂÎ¸Ì‡ ð‡ÁÌËˆ‡ ÏÂÊ‰Û‚ÂðÛ˛˘ËÏË Ë Ôð‡ÍÚËÍÛ˛˘ËÏËðÂÎË„Ë˛ Î˛‰¸ÏË. 35,2% Ì‡ÒÂÎÂÌËflíÛðˆËË ÌÂ Û˜‡ÒÚ‚Û˛Ú ‚ ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ıðËÚÛ‡Î‡ı Ë ˆÂðÂÏÓÌËflı. é˜ÂÌ¸ ÌËÁÓÍÛðÓ‚ÂÌ¸ ÚÂı, ÍÚÓ ÔÓÒÚÓflÌÌÓ Ôð‡ÍÚËÍÛÂÚðÂÎË„Ë˛ ‚ ÔÓ‚ÒÂ‰ÌÂ‚ÌÓÈ ÊËÁÌË.

é‰ÌËÏ ËÁ Î˛·ÓÔ˚ÚÌ˚ı ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÓ‚ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËfl fl‚ÎflÂÚÒfl ÌËÁÍËÈ ÛðÓ‚ÂÌ¸‰Ó‚ÂðËfl ‰ðÛ„ Í ‰ðÛ„Û ‚ ÚÛðÂˆÍÓÏÓ·˘ÂÒÚ‚Â. íÓÎ¸ÍÓ 10% Ì‡ÒÂÎÂÌËfl‰Ó‚Âðfl˛Ú Î˛‰flÏ Ë Ò˜ËÚ‡˛Ú, ˜ÚÓ Ì‡ ÌËıÏÓÊÌÓ ÔÓÎÓÊËÚ¸Òfl. ì˜ËÚ˚‚‡fl‚˚ÒÓÍÛ˛ ðÓÎ¸, ÍÓÚÓðÛ˛ Ë„ð‡ÂÚ ‰Ó‚ÂðËÂ‚ ˝ÍÓÌÓÏËÍÂ, ÔÓÎËÚËÍÂ Ë ÔÓ‚ÒÂ‰ÌÂ‚ÌÓÈÊËÁÌË, ˝ÚÓ Ó˜ÂÌ¸ ÌËÁÍËÈ ÔÓÍ‡Á‡ÚÂÎ¸ ÔÓÒð‡‚ÌÂÌË˛ Ò ‰ðÛ„ËÏË Á‡Ô‡‰Ì˚ÏËÒÚð‡Ì‡ÏË. Ç ÚÛðÂˆÍÓÏ Ó·˘ÂÒÚ‚Â,ÍÓÚÓðÓÂ ÔðË‚flÁ‡ÌÓ Í Úð‡‰ËˆËflÏ,ðÂÎË„ËÓÁÌ˚Ï ˆÂÌÌÓÒÚflÏ Ë ‚ÓÁ‚Ó‰ËÚ ‚ÍÛÎ¸Ú ÒÂÏ¸˛, ÌÂ‰Ó‚ÂðËÂ Î˛‰ÂÈ ‰ðÛ„ Í‰ðÛ„Û Ë ÓÚ˜ÛÊ‰ÂÌËÂ ‰ðÛ„ ÓÚ ‰ðÛ„‡Í‡ÊÂÚÒfl Ô‡ð‡‰ÓÍÒ‡Î¸Ì˚Ï Ù‡ÍÚÓÏ. ÇÓ·˘ÂÒÚ‚Â, „‰Â ÒËÎ¸Ì˚ Úð‡‰ËˆËË,‰Ó‚ÂðËÂ ‰ÓÎÊÌÓ ·˚Ú¸ Ó‰ÌÓÈ ËÁÓÒÌÓ‚Ì˚ı ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛˘Ëı ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍËı‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ. ÇÓÁÏÓÊÌÓ, ÔðË˜ËÌÛ˝ÚÓ„Ó ÔðÓÚË‚ÓðÂ˜Ëfl ÒÚÓËÚ ËÒÍ‡Ú¸ ‚·˚ÒÚð˚ı Ë ı‡ÓÚË˜Ì˚ı ÔðÓˆÂÒÒ‡ıÛð·‡ÌËÁ‡ˆËË, ð‡Á‚ËÚËfl Í‡ÔËÚ‡ÎËÁÏ‡ ËËÌ‰Ë‚Ë‰Û‡ÎËÁÏ‡, ÍÓÚÓð˚Â ÔÓðÓÊ‰‡˛ÚÓÚ˜ÛÊ‰ÂÌÌÓÒÚ¸ Ë ÓÚ‰‡Îfl˛Ú Î˛‰ÂÈ ‰ðÛ„ÓÚ ‰ðÛ„‡. n

Dini De¤erlerTarih boyunca din, fert ve toplum ha-yat›nda önemli fonksiyona sahiptir. ‹n-sanlar›n hayatlar›n› ve evreni bir bü-tün olarak anlamland›rma dinî de¤er-lerin temelini oluflturmaktad›r. De¤ers›n›flamalar›nda ise dinî de¤erler ge-nelde geleneksel de¤erler aras›nda zik-redilmektedir. Sekülerleflme tezleri isedinin fert ve toplum hayat›ndaki yeri-nin gittikçe azalaca¤›n› varsaymakta-d›r. Son y›llarda yap›lan bu tür bilimseltart›flma ve araflt›rmalar bunun bütündünya için geçerli¤i olmad›¤›n›, büyükoranda Avrupa merkezli bir anlay›fl›yans›tt›¤›n› iddia etmektedirler. 2001Dünya De¤erler Araflt›rma sonuçlar›nabakt›¤›m›z zaman Türk toplumunundini de¤erlere verdi¤i önemin oldukçayüksek oldu¤u görülmektedir.

Türk toplumunun % 96.7’si Allah’ainanmakta ve 76.7’si yaflant›lar›nda Al-lah’›n çok önemli oldu¤unu düflün-mektedir. Ölümden sonraki hayatainand›¤›n› söyleyenler ise % 86.0’d›r.Kendini dindar olarak tan›mlayanlarise % 76.5’tir. Günah kavram›na ina-nanlar›n oran› ise % 95.2 gibi yüksekseviyededir. Bu sonuçlar Türk toplu-munun dini inanç noktas›nda oldukçayüksek bir düzeyde oldu¤unu göster-mektedir. Ayr›ca 2001 öncesi yap›lanDünya De¤erler Araflt›rmas› sonuçlar›-na bakt›¤›m›z zaman dinin inanç bo-yutu ile ilgili de¤erlerde sistematik birart›fl›n oldu¤u görülmektedir. Ayn›

araflt›rmaya kat›lan Avrupa ülkelerinebak›ld›¤› zaman neredeyse hiçbirindedinin inanç boyutu ile ilgili de¤erlerinTürkiye kadar yüksek olmad›¤›n› söyle-yebiliriz. Avrupa’da dini de¤erlere ba¤-l›l›k yönünden en yak›n ülkenin Polon-ya ve onu da ‹rlanda’n›n izledi¤ini gör-mekteyiz. Dini pratikler konusunda isefarkl› bir tablo ortaya ç›kmaktad›r. Dinipratiklerle inanç aras›nda oldukçaönemli say›labilecek bir farkl›l›k göz-lenmektedir. ‹nsan›m›z›n % 35.2’si hiçdini tören ve ibadetlere kat›lmad›¤›n›belirtmektedir. Dini pratikleri sürekliyerine getirenler ise düflük seviyededir.

Di¤er kayda de¤er bir husus ise Türkhalk›n›n birbirine olan güvenin az ol-mas›d›r. Halk›m›z›n % 10 kadar› insan-lar› güvenilir bulmaktad›r. Özellikle di-¤er bat›l› ülkelere göre bu oldukça dü-flük bir orand›r. Oysaki güven duygusugünlük hayatta, ekonomide ve siyaset-te son derece önemlidir. ‹flin asl›na ba-kacak olursan›z, Türkiye gibi gelenekle-rine önem veren, aileyi yücelten, dinide¤erleri ön plana ç›karan bir toplum-da insanlar›n birbirine güvenmemesi,birbirinden yabanc›laflm›fl olmas› çe-liflki gibi gözükmektedir. Bizim toplu-mumuzda, geleneksel ba¤lar›n güçlüolmas›, güven duygusunun ön planaç›kmas› beklenir. Belki de h›zl› ve dü-zensiz kentleflmenin, kapitalistleflme-nin, bireyselleflmenin neden oldu¤ubir yabanc›laflma duygusuyla karfl›karfl›yay›z. n




é·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ ÓÚÌÓÒËÚÒfl Í ‚Â‰Û˘ËÏÌ‡Ôð‡‚ÎÂÌËflÏ ð‡Á‚ËÚËflÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡.

àÏÂÌÌÓ ÁÌ‡ÌËÂ, Ì‡ÛÍ‡ Ë ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡ÌËÂËı ‰ÓÒÚËÊÂÌËÈ ÔðÂ‰ÓÔðÂ‰ÂÎfl˛Ú ÏÂÒÚÓÎ˛·ÓÈ ÒÚð‡Ì˚ ‚ ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌÂÏ ÏËðÂ. ÖÒÎËð‡Ì¸¯Â ÓÚ ÛðÓ‚Ìfl Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl Á‡‚ËÒÂÎËÊËÁÌÂÌÌ˚Â ÔÓÁËˆËË ÓÚ‰ÂÎ¸ÌÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡Ë ÒÚ‡ÚÛÒ ÚÓÈ ËÎË ËÌÓÈ ÒÚð‡Ì˚, ÚÓ ÚÂÔÂð¸ ÒÌËÏ ‚ ðÂ¯‡˛˘ÂÈ ÒÚÂÔÂÌË Ò‚flÁ‡Ì˚

ÒÛ‰¸·˚ ‚ÒÂ„Ó ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡ Ë Ò‡ÏÓ Â„ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ.

Ç ˝ÔÓıÛ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË ÔðËÓðËÚÂÚÌ˚Ï‰Îfl Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl fl‚ÎflÂÚÒfl „ÛÏ‡ÌËÚ‡ðÌÓÂÁÌ‡ÌËÂ. ÇÂ‰¸ „Î‡‚Ì‡fl ÔðÓ·ÎÂÏ‡ ÌÓ‚Ó„Ó‚ÂÍ‡ Á‡ÍÎ˛˜‡ÂÚÒfl ‚ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚËÒÓÂ‰ËÌËÚ¸ ·ÂÁ„ð‡ÌË˜Ì˚ÂÚÂıÌÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËÂ Ë ËÌÙÓðÏ‡ˆËÓÌÌ˚Â‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË Ò ‚˚Ò¯ÂÈ ÏÓð‡Î¸˛. äÒÓÊ‡ÎÂÌË˛, Ì‡Û˜ÌÓ-ÚÂıÌË˜ÂÒÍËÈ




Неужели равны те, которыезнают, и те, которые не знают?

Леонид СюкияйненДоктор юридических наук, профессор Государственного Университета-Высшей школы экономики (Москва).

Hiç bilenle bilmeyenbir olur mu?

Leonid SükiyainenProf., Hukuk Bilimleri Doktoru, Devlet Yüksek Ekonomi Okulu (Moskova).

E¤itim, günümüz insanl›¤›n›n gelifl-mesinin en önemli yönlerinden bi-ridir. Özellikle bilgi, bilim ve bunla-

r›n eserlerinin kullan›lmas› her ülkeningünümüz dünyas›ndaki yerini belirler.Eskiden ayr› ayr› her insan›n hayat gö-rüflleri ve ülkelerin statüleri e¤itimlerineba¤l›yken, flimdi bütün insanl›¤›n kaderive insanl›¤›n kendi varl›¤› önemli dere-




Религиозное невежествопорождает конфликтыПротоиерей Александр Макаров(Отдел внешних церковных связей Московского Патриархата).

Dinî cehalet, dinîçat›flmaya yol açarAleksandr MakarovBaflpapaz, Moskova Patrikli¤i Kilise Uluslararas› ‹liflkiler Bölümü.

Православная Церковь считает желательным, чтобы вся системаобразования была построена на религиозных началах, — такзаписано в «Основах социальной концепции Русской

Православной Церкви», доктринальном документе, принятомАрхиерейским Собором в 2000 г.

Стремление Церкви присутствовать в школе в качестве активногосубъекта воспитательно-образовательного процесса соответствуетволе большинства граждан нашей страны и здравому смыслу. А всевыдвигаемые противниками возражения, блокирующие церковныеинициативы в сфере общего образования, не выдерживаютпредметной критики, так как основаны на абстракциях и имеютвесьма отдаленное отношение к реальным потребностям социума.Выдвигаются они людьми, для которых по идеологическим мотивамнеприемлема даже возможность значимого присутствия Церкви вгосударственной и общественной жизни.

Школа не выполнит своего предназначения, если будет заботитьсялишь о том, чтобы за время пребывания в ее стенах дети усвоилиограниченный учебной программой набор не всегда связанныхмежду собой фрагментов научного знания. В ее задачи входит ипередача последующим поколениям нравственных ценностей,накопленных народом за предшествующие века. А ценности эти, еслиговорить о России и русской школе, в своей основе христианские.

Нравственность не может существовать в отрыве от нравственныхаксиом, имеющих абсолютный характер и потому не меняющихся стечением времени в угоду конъюнктуре. Абсолютным же авторитетомв нашем мире является только Бог. Отсюда проистекает и религиозноесодержание самого понятия «нравственность».

Включение в содержание общего образования предмета религиознойнаправленности вернет в школу базовые моральные ценности и будетспособствовать нравственному воспитанию учащихся.

Наличие у человека нравственных качеств формирует у негогражданскую позицию, в основе которой лежит ответственность заданные ему Богом таланты, за окружающий его мир. Для верующегоявляется недопустимым недобросовестное исполнение своихобязанностей в обществе, так как он ощущает высшую — религиознуюформу ответственности за свои дела и поступки.

Религиозное образование в школе ни в коем случае не может бытьсведено к информации о существующих в мире религиях, так как вэтом случае теряется его нравственная составляющая, а значит исмысл. Нет никакой необходимости перегружать школьные курсы ещеодним, интересным только узкому кругу религиоведов предметом.

Противники религиозного образования в светских школах пугаютобщество конфликтами в детской среде, которые могут возникнутьпод влиянием религиозной проповеди. Опасения безосновательны,так как религиозные конфликты являются результатом религиознойбезграмотности, которую как раз и предполагается устранитьпреподаванием основ вероучения. Да и опыт тех регионов России, гдев течение нескольких лет ведется преподавание основ православнойкультуры, опровергает это надуманное предположение. Верующийчеловек, если он имеет адекватное представление о предмете своейверы, никогда не создаст проблем в обществе.

dersin konulmas› okula temel ahlakî de¤erleri verecektir veö¤rencilerin ahlakî terbiyesine yard›mc› olacakt›r. ‹nsanda ahlakîde¤erlerin olmas›, Tanr›’n›n ona verdi¤i yetenekleri flekillendirdi¤igibi çevresine karfl› sorumlulu¤un bir ifadesi olan vatandafll›ktutumunu da flekillendirir. ‹nançl› insan için toplumdakisorumluluklar›n› özensiz yapmas› kabul edilemez bir harekettirçünkü o, davran›fllar› ve yapt›klar› için tafl›d›¤› en yükseksorumluluk flekli olan dinî sorumlulu¤u tafl›r. Okuldaki dinî e¤itim asla dünyada var olan dinler bilgisineindirgenmemelidir. Çünkü o zaman ahlaki içeri¤i dolay›s›yla anlam›da kaybolur. Okul dersleri aras›na din uzmanlar›n› ilgilendiren darbir ders daha koymaya gerek yok. Laik okullarda din e¤itimine karfl› olanlar, toplumu din derslerietkisiyle çocuklar aras›nda ç›kabilecek anlaflmazl›klarlakorkutuyorlar. Korkular temelsizdir, çünkü dine dayal›anlaflmazl›klar tam da inanc›n temellerinin ö¤retilmesiyle ortadankald›r›laca¤› tahmin edilen dinî cehaletten kaynaklan›yor. Rusya’n›nbirkaç y›ld›r Ortodoks kültürü esaslar›n›n ö¤retildi¤i di¤erbölgelerinin tecrübeleri de hayal mahsulü bu tahmini yalanl›yor.‹nanan insan e¤er inanc›n›n dersinde inanc›na denk bir anlay›flal›rsa, toplumda hiçbir zaman problem yaratmaz.

Ortodoks Kilisesi’nin 2000 y›l›nda Arhiyereyskiy Konseyitaraf›ndan kabul edilen “Rus Ortodoks Kilisesi’nin SosyalKontsept Esaslar›” doktrin belgesinde “Bütün e¤itim

sisteminin dinî ilkelere göre kurulmas›n›n gerekti¤ini düflünüyor.”diye yaz›l›d›r. Kilisenin okulda e¤itim ve terbiye sürecine aktif bir birey olarakkat›lma iste¤i ülkemiz vatandafllar›n›n ço¤unun arzusuna vesa¤duyusuna uygundur. Kilisenin orta ö¤retimde inisiyatifalmas›na karfl› olanlar taraf›ndan ileri sürülen itirazlar›n tutarl› birtaraf› yok, çünkü soyut fleylere dayan›yor ve toplumun gerçekihtiyaçlar›ndan çok uzaklar. Bu itirazlar, ideolojik gerekçelerdendolay› kilisenin devlet ve toplumsal hayatta olmas›n›n kabuledilemez oldu¤unu düflünen insanlar taraf›ndan ileri sürülüyor. Okul, e¤er; çocuklar›n duvarlar› aras›nda bulundu¤u zamandakendi aras›nda bilimsel bilgi unsurlar›yla ba¤l› olmayan, s›n›rl› bire¤itim program›n› ö¤renmeleri kayg›s›nda olursa, görevini yapm›flolmaz. Okulun görevleri aras›na gelecek nesillere önceki yüzy›llarboyunca birikmifl ahlakî de¤erleri vermek de girer. E¤er söz konusuülke Rusya ve Rus okulu ise, bunlar H›ristiyan de¤erleridir. Ahlak, mutlak bir yap›s› olan ve onun için tarih boyunca konjonktüryarar›na de¤iflmeyen ahlaki aksiyomlardan ayr› yaflayamaz.Dünyada mutlak otorite yaln›z Tanr›’d›r. “Ahlak” kavram›n›n dinîyap›s› buradan geliyor. Orta ö¤retimin içeri¤ine din a¤›rl›kl› bir

Религиозное образование в школе ни в коемслучае не может быть сведено к информации

о существующих в мире религиях, так как вэтом случае теряется его нравственная

составляющая, а значит и смысл.

Okuldaki dinî e¤itim asla dünyadavar olan dinler bilgisineindirgenmemelidir. Çünkü o zamanahlaki içeri¤i, dolay›s›yla anlam› dakaybolur.

ÔðÓ„ðÂÒÒ ÌÂ ÒÓÔðÓ‚ÓÊ‰‡ÂÚÒfl ÒÚÓÎ¸ ÊÂ·˚ÒÚð˚Ï ÛÒ‚ÓÂÌËÂÏ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚Ï˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ ‰ÛıÓ‚ÌÓ-Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ıË‰Â‡ÎÓ‚.

Ç ÔðÂÓ‰ÓÎÂÌËË ˝ÚÓ„Ó ÔðÓÚË‚ÓðÂ˜Ëfl‚‡ÊÌ‡fl ðÓÎ¸ ÔðËÌ‡‰ÎÂÊËÚ ‚ÒÂÏÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚Ï ÍÛÎ¸ÚÛð‡Ï, ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËflÏË ðÂÎË„ËflÏ, ‚ ÚÓÏ ˜ËÒÎÂ ËÒÎ‡ÏÛ. ïÓðÓ¯ÓËÁ‚ÂÒÚÌÓ Â„Ó ÔÓ‰˜ÂðÍÌÛÚÓ Û‚‡ÊËÚÂÎ¸ÌÓÂÓÚÌÓ¯ÂÌËÂ Í Ì‡ÛÍÂ, Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌË˛ ËÛ˜ÂÌ˚Ï. åÓÊÌÓ ·ÂÁ ÔðÂÛ‚ÂÎË˜ÂÌËflÒÍ‡Á‡Ú¸, ˜ÚÓ ËÒÎ‡Ï – ˝ÚÓ ðÂÎË„Ëfl,ÍÛÎ¸ÚÛð‡ Ë ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËfl, ÓÔËð‡˛˘‡flÒflÌ‡ ÁÌ‡ÌËÂ. Çðfl‰ ÎË ÒÎÛ˜‡ÈÌÓ ‚ äÓð‡ÌÂ„Ó‚ÓðËÚÒfl: «ÉÓÒÔÓ‰Ë! ìÏÌÓÊ¸ ÏÌÂÁÌ‡ÌËÂ» (20:114). çÂ ÔðËÁÌ‡‚‡fl ð‡ÒÓ‚˚ı,Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı Ë ËÌ˚ı ð‡ÁÎË˜ËÈ ÏÂÊ‰ÛÎ˛‰¸ÏË, ËÒÎ‡Ï ‚ ÚÓ ÊÂ ‚ðÂÏfl ÓÚ‰‡ÂÚÔðÂ‰ÔÓ˜ÚÂÌËÂ ÚÂÏ, ÍÚÓ Ó‚Î‡‰ÂÎ ÁÌ‡ÌËflÏË:«ÄÎÎ‡ı ‚ÓÁ‚˚¯‡ÂÚ ÚÂı ËÁ ‚‡Ò, ÍÓÚÓð˚ÂÛ‚ÂðÓ‚‡ÎË, ‡ Ú‡ÍÊÂ ÚÂı, ÍÓÚÓð˚Ï‰‡ðÓ‚‡ÌÓ ÁÌ‡ÌËÂ» (58:11). Ç ËÒÎ‡ÏÂ‚‡ÊÌÂÈ¯ÂÂ Í‡˜ÂÒÚ‚Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ÒÓÒÚÓËÚ ‚ÔðËÓ·˘ÂÌËË Í ÁÌ‡ÌË˛: «çÂÛÊÂÎË ð‡‚Ì˚

ÚÂ, ÍÓÚÓð˚Â ÁÌ‡˛Ú, Ë ÚÂ, ÍÓÚÓð˚Â ÌÂÁÌ‡˛Ú?» (39:9). ÅÓÎÂÂ ÚÓ„Ó, ÁÌ‡ÌËÂÔðÂ‰ÓÔðÂ‰ÂÎflÂÚ „ÎÛ·ËÌÛ ‚Âð˚: «ÅÓflÚÒflÄÎÎ‡ı‡ ËÁ ˜ËÒÎ‡ Ö„Ó ð‡·Ó‚ ÚÓÎ¸ÍÓ ÚÂ,ÍÓÚÓð˚Â ÁÌ‡˛Ú» (35:28). ç‡ÍÓÌÂˆ, ‚Ó ‚ÒÂıÒËÚÛ‡ˆËflı, ÍÓ„‰‡ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÌÂ ÁÌ‡ÂÚ, Í‡ÍÔÓÒÚÛÔËÚ¸, ÓÌ ‰ÓÎÊÂÌ Ó·ð‡˘‡Ú¸Òfl Á‡ÒÓ‚ÂÚÓÏ Í Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌÌ˚Ï ÒÔÂˆË‡ÎËÒÚ‡Ï:«ëÔðÓÒËÚÂ ÁÌ‡ÚÓÍÓ‚, ÂÒÎË ‚˚ ÌÂ ÁÌ‡ÂÚÂ»(21:7). ëÎÂ‰ÛÂÚ Ì‡ÔÓÏÌËÚ¸ Ë ÒÎÂ‰Û˛˘ÂÂ‚˚ÒÍ‡Á˚‚‡ÌËÂ èðÓðÓÍ‡ åÛı‡ÏÏÂ‰‡:«åÓÊÌÓ Á‡‚Ë‰Ó‚‡Ú¸ ÚÓÎ¸ÍÓ ‰‚ÛÏ Î˛‰flÏ– ÚÓÏÛ, ÍÚÓ ÔÓÎÛ˜ÂÌÌÓÂ ÓÚ ÄÎÎ‡ı‡·Ó„‡ÚÒÚ‚Ó ð‡ÒıÓ‰ÛÂÚ Ì‡ ·Î‡„ËÂ ‰ÂÎ‡, ËÚÓÏÛ, ÍÚÓ ÔÓÒÚÛÔ‡ÂÚ Ì‡ ÓÒÌÓ‚Â‰‡ðÓ‚‡ÌÌÓÈ ÂÏÛ ÄÎÎ‡ıÓÏ ÏÛ‰ðÓÒÚË,ÔÂðÂ‰‡‚‡fl Ò‚ÓË ÁÌ‡ÌËfl ‰ðÛ„ËÏ».

éÒÓ·Û˛ ðÓÎ¸ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËflÔÓ‰˜ÂðÍË‚‡˛Ú ÒÂ„Ó‰Ìfl ÏÌÓ„ËÂ‡‚ÚÓðËÚÂÚÌ˚Â Û˜ÂÌ˚Â Ë Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Â‰ÂflÚÂÎË. ä ÌËÏ ÔðËÌ‡‰ÎÂÊËÚ Ó‰ËÌ ËÁÍðÛÔÌÂÈ¯Ëı ËÒÎ‡ÏÒÍËı Ï˚ÒÎËÚÂÎÂÈîÂÚıÛÎÎ‡ı É˛ÎÂÌ, ÍÓÚÓð˚È ÒÔð‡‚Â‰ÎË‚ÓÓÚÏÂ˜‡ÂÚ, ˜ÚÓ ÒÂ„Ó‰Ìfl ÏËð ÔÂðÂÊË‚‡ÂÚ

cede buna ba¤l›. Küreselleflme ça¤›ndae¤itim için öncelik sosyal bilgi oldu. Çün-kü yeni yüzy›l›n bafll›ca problemi, s›n›rs›zteknoloji ve bilgi imkanlar›n› yüksek birahlakla birlefltirmektir. Günümüz insan›taraf›ndan manevi ve ahlaki ideallerinözümsenmesi bilimsel ve teknolojik sü-rece ayn› h›zla efllik etmiyor maalesef.

Bu çeliflkinin afl›lmas›nda ‹slâm dahilbütün ça¤dafl kültür, medeniyet ve din-lere önemli rol düflüyor. ‹slâm’›n bilime,e¤itim ve bilim adamlar›na özellikleaç›kça belirtilen sayg›s› iyi biliniyor. “‹s-lâm bilgiye dayanan bir din, kültür vemedeniyettir” dense mübala¤a etme-mifl oluruz. Kur’an’da “Allah’›m ilmimiart›r”(20:114) denmesi tesadüf de¤ildir.‹nsanlar aras›ndaki ›rksal, ulusal ve di-¤er farkl›l›klara bakmadan, ‹slâm ilimsahibi insanlar› üstün tutar: “Allah siz-den iman edenleri ve kendilerine ilim




‰ÛıÓ‚Ì˚È ÍðËÁËÒ. Ç ˜‡ÒÚÌÓÒÚË, Ó‰ÌÓÈ ËÁÔðË˜ËÌ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓ„Ó ÚÂððÓðËÁÏ‡fl‚ÎflÂÚÒfl, ÔÓ Â„Ó ÏÌÂÌË˛, Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ, ÌÂÓðËÂÌÚËðÓ‚‡ÌÌÓÂ ‚ ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓÈ ÒÚÂÔÂÌËÌ‡ ‰Ë‡ÎÓ„, ÛÒ‚ÓÂÌËÂ ‚ÒÂ„Ó ÏÌÓ„ÓÓ·ð‡ÁËflÍÛÎ¸ÚÛð Ë ‰ÓÒÚËÊÂÌËÈ ð‡ÁÎË˜Ì˚ıˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ. ì˜ÂÌ˚È Ò˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓ ‚ÛÒÎÓ‚Ëflı „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË ÁÌ‡ÌËÂÔðËÓ·ðÂÚ‡ÂÚ ÍÎ˛˜Â‚Û˛ ðÓÎ¸, ÌÓ ÔðËÛÒÎÓ‚ËË Óð„‡ÌË˜ÌÓ„Ó ÒÓÂ‰ËÌÂÌËfl‰ÓÒÚËÊÂÌËÈ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÈ Ì‡ÛÍË ÒÏÓð‡Î¸Ì˚ÏË ÔðËÌˆËÔ‡ÏË,‚˚ð‡·ÓÚ‡ÌÌ˚ÏË ‚ÒÂÏË ÏËðÓ‚˚ÏËðÂÎË„ËflÏË.

Ç ˝ÚÓÏ Ë ÒÓÒÚÓËÚ ÒÚð‡ÚÂ„Ë˜ÂÒÍÓÂÌ‡Ôð‡‚ÎÂÌËÂ ð‡Á‚ËÚËfl Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ‚Ì˚ÌÂ¯Ì˛˛ ˝ÔÓıÛ, ÍÓÚÓð‡fl Í‡Í ÌËÍÓ„‰‡ð‡Ì¸¯Â ÌÛÊ‰‡ÂÚÒfl ‚ Ó·Ó„‡˘ÂÌËËÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË, ÔÓÎÛ˜Ë‚¯ÂÈ ‚Ò‚ÓË ðÛÍË ÌÂÓ„ð‡ÌË˜ÂÌÌ˚Â ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË‚ÎËflÚ¸ Ì‡ ÊËÁÌ¸ Í‡Ê‰Ó„Ó ËÁ Ì‡Ò, ‰ÛıÓ‚ÌÓ-Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË ˆÂÌÌÓÒÚflÏË. ëðÂ‰Ë ÌËıÓ‰ÌÓ ËÁ ˆÂÌÚð‡Î¸Ì˚ı ÏÂÒÚ Á‡ÌËÏ‡ÂÚ‰Ë‡ÎÓ„ ÍÛÎ¸ÚÛð. n

verilenleri derecelerle yükseltsin”(58:11). ‹slâm’da insan›n en önemli özel-li¤i ilim ö¤renmesidir: “Hiç bilenlerlebilmeyenler bir olur mu?” (39:9). Bun-dan da öte ilim inanc›n derinli¤ini belir-ler: “Kullar› içinde ise Allah’tan ancakalim olanlar korkarlar” (35:28). Nihayether durumda nas›l davranaca¤›n› bil-meyen insan e¤itimli uzmanlara bafl-vurmal›d›r: “E¤er bilmiyorsan›z ilim sa-hiplerine sorun” (21:7). Peygamber Hz.Muhammed’in hadisini hat›rlamak ge-rekir: “Yaln›z iki kifliye g›pta edilir: Biri,Allah’›n mal verip hak yolunda harca-maya muvaffak k›ld›¤› kimse; di¤eri de,Allah’›n kendisine ilim verip bunlar›baflkas›na ö¤reten kimsedir.”

E¤itimin büyük önemini bugün bir-çok yetkin bilim adam› ve toplumsalflahsiyetler de belirtiyor. Bunlara “dün-ya bugün manevi bir kriz yafl›yor” di-

yen büyük ‹slâm alimi Fethullah Gülende dahildir. Onun düflüncesine göreuluslararas› terörün sebeplerinden bi-ri; yeteri kadar diyalo¤a, kültürlerin çe-flitlili¤inin benimsenmesi ve farkl› me-deniyetlerin kazan›mlar›na yönlendi-rilmeyen e¤itimdir. Gülen, ça¤dafl bili-min edinimlerinin ancak bütün dünyadinlerinin emretti¤i ahlak düsturlar›y-la organik bir flekilde birleflmesi halin-de, bugünkü küreselleflme flartlar›ndabilginin anahtar bir rol edinece¤ini dü-flünüyor.

Manevi-ahlaki de¤erlerle her birimi-zin hayat›n› etkilemek için s›n›rs›z im-kanlara sahip olan ve her zamankindendaha fazla, medeniyetin zenginleflmesi-ne ihtiyaç duyulan ça¤›m›zda e¤itimingeliflmesindeki stratejik esas budur.Bunlar›n aras›nda merkezi yerlerden bi-rini kültürlerin diyalo¤u almaktad›r. n




По мнению исламского мыслителя Фетхуллаха Гюлена,одной из причин международного терроризма является

образование, не ориентированное в достаточной степенина диалог, усвоение всего многообразия культур и

достижений различных цивилизаций.

‹slâm alimi Fethullah Gülen’e göre uluslararas› terörünsebeplerinden biri; yeteri kadar diyalo¤a, kültürlerin

çeflitlili¤inin benimsenmesi ve farkl› medeniyetlerinkazan›mlar›na yönlendirilmeyen e¤itimdir.

Ç íÛðˆËË ÒÛÙËÁÏ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈÓ·ð‡Á ÊËÁÌË, ·˚ÚÛ˛˘ËÈ ‚ ÔÓ‚ÒÂ‰ÌÂ‚ÌÓÈ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓÒÚË. èÛÚÂ¯ÂÒÚ‚ÂÌÌËÍËð‡ÁÌ˚ı ˝ÔÓı Ò ÛÔÓÂÌËÂÏ ð‡ÒÒÍ‡Á˚‚‡ÎË ÓÚÛðÍ‡ı, ‰Îfl ÍÓÚÓð˚ı ÒÛÙËÈÒÍËÂˆÂÌÌÓÒÚË ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛Ú ‚‡ÊÌÛ˛ ˜‡ÒÚ¸·˚ÚËfl. òÍÓÎ˚ ÒÛÙËÁÏ‡ ÔÓÎÛ˜ËÎËð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌËÂ Ì‡ ‚ÒÂı ˜ÂÚ˚ðÂıÍÓÌÚËÌÂÌÚ‡ı. é·ËÚÂÎË ‰Âð‚Ë¯ÂÈ ÒÚ‡ÎËÌ‡„Îfl‰Ì˚ÏË ÔðËÏÂð‡ÏË, Ì‡Û˜Ë‚¯ËÏË˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ÒÓ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸, ÒÓÔÂðÂÊË‚‡Ú¸·ÓÎ¸ Ë ð‡‰ÓÒÚ¸ ‰ðÛ„Ó„Ó. Ç Ò‡Ï˚ı ÚðÛ‰Ì˚ıÒËÚÛ‡ˆËflı, ‰‡ÊÂ ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌË˛ Í ‚ð‡„‡Ï,ÚÛðÍ‡Ï ÔðËÒÛ˘Ë ‚Á‡ËÏÓÔÓÏÓ˘¸ ËÒÚðÂÏÎÂÌËÂ Í ÔÓÌËÏ‡ÌË˛ ‰ðÛ„Ó„Ó,ËÒÚÓÍË ÍÓÚÓð˚ı Ú‡ÍÊÂ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓËÒÍ‡Ú¸ ‚ ÒÛÙËÁÏÂ. àÌ˚ÏË ÒÎÓ‚‡ÏË, ðÓÎ¸ÒÛÙËÁÏ‡ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â Ó˜ÂÌ¸ ‚ÂÎËÍ‡. ÑÎflÔÂ‚ˆ‡ ÄıÏÂÚ‡ éÁı‡Ì‡ ÒÛÙËÁÏ, ÍÓÚÓð˚ÈÏÓÊÌÓ Ì‡Á‚‡Ú¸ «èÛÚ¸ ÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËfl˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡», ËÏÂÂÚ ÓÒÓ·ÓÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ. ÄıÏÂÚéÁı‡Ì Ò˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓ ·ÂÁ ÒÛÙËÁÏ‡ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ ÒÓ‚Âð¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ ËÓÁ‰ÓðÓ‚ÎÂÌËÂ ÚÛðÂˆÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡. ëËÁ‚ÂÒÚÌ˚Ï ËÒÔÓÎÌËÚÂÎÂÏ ÒÛÙËÈÒÍÓÈÏÛÁ˚ÍË Ï˚ „Ó‚ÓðËÎË Ó ‚ÓÒÔðËflÚËË˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ‚ ÒÛÙËÁÏÂ Ë ÒÛÙËÈÒÍÓÏ ÔÓ‰ıÓ‰ÂÍ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌË˛ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡.

çÂ‚‚‡Î¸ ëÂ‚ËÌ‰Ë: îËÎÓÒÓÙËfl,ðÂÎË„Ëfl Ë Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ ÔðÂ‰Î‡„‡˛ÚÒ‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌ˚Â ËÏ ÏÓ‰ÂÎË ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËflË ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËfl ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡. ä‡ÍÓ‚‡ðÓÎ¸ ÒÛÙËÁÏ‡ ‚ ˝ÚÓÏ ÔðÓˆÂÒÒÂ?

ÄıÏÂÚ éÁı‡Ì: ü Ò˜ËÚ‡˛, ˜ÚÓð‡ÒÒÏ‡ÚðË‚‡Ú¸ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ Í‡Í Ò‚ÓÂÓ·ð‡ÁÌÛ˛ÏÓ‰ÂÎ¸ ËÎË ÔÎÓ‰ ÒÛÙËÈÒÍÓ„Ó ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËfl– ÁÌ‡˜ËÚ Ò Ò‡ÏÓ„Ó Ì‡˜‡Î‡ ÌÂ ÛflÒÌËÚ¸ÒÛ˘ÌÓÒÚ¸ ÒÛÙËÁÏ‡. Ç ÚÓÏ Ë ÔðÓ·ÎÂÏ‡, ˜ÚÓÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÂ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó ÔðËÔËÒ˚‚‡ÂÚÒÛÙËÁÏÛ ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ ÌÂÒ‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌ˚ÂÙÛÌÍˆËË Ë Á‡‰‡˜Ë. ÇÒÂ„Ó Ó‰Ì‡ ·ÛÍ‚‡ «·», Ò

ÍÓÚÓðÓÈ Ì‡˜ËÌ‡ÂÚÒfl ÓÚÍð˚‚‡˛˘‡flë‚fl˘ÂÌÌ˚È äÓð‡Ì ÒÛð‡ «î‡ÚËı‡»(ÅÂÒÏÂÎÂ), ÛÊÂ ÔðÂÔÓ‰ÌÓÒËÚ Ì‡Ï ÏÓ‰ÂÎ¸˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ‚Ó ‚ÒÂı Â„Ó ÔðÓfl‚ÎÂÌËflı ËÔÓÚÂÌˆËflı ð‡Á‚ËÚËfl. ëÎÓ‚‡ÏË èðÓðÓÍ‡ÇÒÂ‚˚¯ÌËÈ „Ó‚ÓðËÚ: «ÅÛ‰Û˜ËÚ‡ËÌÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÒÓÍðÓ‚Ë˘ÌËˆÂÈ, fl ÔÓÊÂÎ‡Î·˚Ú¸ ÛÁÌ‡ÌÌ˚Ï, ÔÓÊÂÎ‡Î ·˚Ú¸‚ÓÁÎ˛·ÎÂÌÌ˚Ï. ü ÒÓÁ‰‡Î ÏËð ‰Îfl ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡,‰Îfl ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡». ÖÒÎËÔÓ‰ıÓ‰ËÚ¸ Í ‚ÓÔðÓÒÛ Ò ˝ÚÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚, ÚÓÔÓðÚðÂÚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, Í‡ÍËÏ ÓÌ ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Ú¸,ÒÍÎ‡‰˚‚‡ÂÚÒfl Ò‡Ï ÒÓ·ÓÈ: Ôð‡‚ËÎ¸Ì˚Ïfl‚ÎflÂÚÒfl Ó·ð‡Á ÊËÁÌË, ˆÂÌÚð‡Î¸ÌÓÈ ÓÒ¸˛ÍÓÚÓðÓ„Ó fl‚ÎflÂÚÒfl ÇÒÂ‚˚¯ÌËÈ Ë ÍÓÚÓð˚È·˚Î ·˚ ÇÒÂ‚˚¯ÌËÏ Ó‰Ó·ðÂÌ. ëÛÙËÁÏ –˝ÚÓ Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍÓÂ ‚ÓÔÎÓ˘ÂÌËÂ Ú‡ÍÓ„ÓÔÓÌËÏ‡ÌËfl, ÔÓÁËˆËfl, ÍÓÚÓðÛ˛ Ï˚Á‡ÌËÏ‡ÂÏ ÔðË ÔðÂÚ‚ÓðÂÌËË ‚ ÊËÁÌ¸ÔÓ‰Ó·ÌÓ„Ó ÏËðÓ‚ÓÁÁðÂÌËfl. ëÛÙËÁÏ – ˝ÚÓ˝ÒÚÂÚËÍ‡, ˝ÚËÍÂÚ, ÒÏ˚ÒÎÓ‚‡flÌ‡ÔÓÎÌÂÌÌÓÒÚ¸ Ë „ÎÛ·ËÌ‡ ÔÓ‚Â‰ÂÌËfl˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡.

ÇÓÁÏÓÊÂÌ ÎË ÒÛÙËÁÏ ·ÂÁ ÁÌ‡ÌËfl ËÒ‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÂÏÛ ˝ÚËÍÂÚ‡?

çÂÚ, ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÂÌ. àÒÎ‡Ï ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÂÌ·ÂÁ ˝ÚÓ„Ó. ëÛÙËÁÏ ÌÂÎ¸Áfl ð‡ÒÒÏ‡ÚðË‚‡Ú¸ÓÚ‰ÂÎ¸ÌÓ ÓÚ ËÒÎ‡Ï‡. éÌ fl‚ÎflÂÚÒfl

Türkler tasavvufu bir yaflam biçimi ola-rak alg›lam›fl ve hayata geçirmifllerdir.Tasavvufun de¤erleri ile yaflayan ve yafla-tan Türklerin tutumu birçok yabanc› sey-yaha konu oldu. Tasavvuf okullar› dörtk›taya yay›ld›. ‹nsanl›¤›n parças› olma veinsanileflme yolundaki safhalar, dertlen-me ve dostunun derdinde kavrulma ta-savvuf dergahlar›nda ö¤renildi Türkleringenelde karfl›laflt›¤› haks›z durumlardakarfl›dakinden hep anlay›fl ve empati bek-lemesinin de alt›nda yard›mlaflma duy-gusu yatar. Bu nedenle toplumda tasav-vufun yeri büyüktür. “‹nsan olma yolu”diyebilece¤imiz tasavvuf, sanatç› AhmetÖzhan için özel bir anlam içeriyor. Dü-flüncelerini “Türk toplumu Tasavvufsuziflah olmaz” cümleleriyle özetleyen, Türktasavvuf müzi¤inde önemli bir yere sa-hip olan Ahmet Özhan’la tasavvufun in-san yetifltirme yaklafl›m›n› ve insana ba-k›fl›n› konufltuk.

Nevval Sevindi: Bir insan modelioluflturmada felsefe, din ve e¤itim ken-dilerine özgü bir üslupla öneri getiri-yorlar. Tasavvufun bu konudaki yakla-fl›m› nedir?

Ahmet Özhan: Özgün bir tasavvufmodeli olarak “insan”› düflünmenin,meseleyi ta bafltan yeteri kadar kavraya-mayan bugünkü insan topluluklar›n›nmeselesi oldu¤unu düflünüyorum. Çün-kü Kur’an-› Kerim’in besmelesinin b’si-nin alt›ndaki noktada bu insan modelizaten bütün profiliyle, bütün perspekti-




Суфизм – неотъемлемая частьжизни турецкого общества

Беседовала: Невваль СевиндиГлавный редактор журнала «ДА» (Турция).

Türk toplumutasavvufa muhtaç

Konuflan: Nevval SevindiDA dergisi Yay›n Editörü (Türkiye).




fiyle ortadad›r. Çünkü Cenab-› Hak Habi-binin lisan›yla “Ben bir gizli hazineyken,bilinmeyi, sevilmeyi murad ettim. Bütünalemi insan için, insan-› kâmil için yarat-t›m” diyor. Meseleye buradan yaklaflt›¤›-m›z zaman, zaten nas›l bir insan olun-mas›n›n gereklili¤i ortaya ç›k›yor. O za-man Cenab-› Hak merkezli ve O’nu hofl-nut edecek yaflama biçimi farz›n yerinegetirilmesinden ibarettir. Tasavvuf za-ten yaflama geçirilirken al›nan tav›rd›r.Yaflama geçirme sürecindeki ald›¤›m›ztav›rd›r. Derinlemesine yaflam anlay›fl›-m›z›n konuyu anlamlaflt›r›rken ortayakonan esteti¤imiz, nezaketimiz ve irfa-n›m›zd›r. Tasavvuf böyle bir profil ç›kar-t›yor ortaya.

Nezaket ve irfan olmadan tasavvufolamaz m›?

Olmaz. ‹slâm olamaz. Yani benim bu-günkü düflüncem içerisinde tasavvufayr› bir profil de¤il. ‹slâm’›n özünün or-taya ç›k›fl›ndan ibarettir. Kati surette ay-r› de¤ildir fakat ‹slâm’›n arza inince an-lama veyahut aktarma biçimi de bir ta-savvuftur. Kaba, saba, marjinalleflmifl,fiile tapan bir üslupla de¤il de, o fiillehayat›n› aflka dönüfltüren bir üslupturtasavvuf. Bunun gerektirdi¤i ne kadar fi-il ve yaflama aktar›lm›fl bir biçim varsa,onlarda bu flekilde yaflamak isteyen in-sanlar›n hayatlar›nda tatbik etmelerigereken davran›fl biçimleridir.

Peki, hayat›m›zda var olan tepkisel-likten kurtulman›n bir yolu yok mudur?

Gönül ve ak›l uyan›kl›l›¤›n› mümkünoldu¤u kadar sürekli k›lmakla tepkisel-likten kurtulabiliriz. Her an hangi huzur-da, hangi maksatla bulundu¤umuzuunutmaz isek, yani her an›n fark›na va-r›r isek, kurtulabiliriz. K›r›c› tepkilerimiz-den ancak bu flekilde piflman olabiliriz.Böylece bir ad›m geri döner, piflman ol-du¤umuz anki psikolojimizin d›fl›nda ol-du¤umuzu an›nda tespit ederiz. Piflmanoldu¤umuz psikoloji ise, fark›ndal›¤›m›-z› yitirdi¤imiz and›r. Üstelik nezaket ba-k›m›ndan da her zaman karfl›n›zdakinikendimize tercih etmemiz laz›md›r. Biryanl›fl davran›fla tepki verme konusun-da “Ama o da bana böyle yapt›.” diye ce-vap veren birisine flunu demek laz›m.“Sen de yaparsan, ondan ne fark›n ka-l›r?” O yapacak, sen yapmayacaks›n. Nef-se zor geliyor ama kemalin gitti¤i yolda

ÔðÓfl‚ÎÂÌËÂÏ ÒÛ˘ÌÓÒÚË ËÒÎ‡Ï‡. ùÚÓÂ‰ËÌÓÂ ˆÂÎÓÂ, ÌÓ ‚ÓÔÎÓ˘ÂÌËÂ, ‚ÓÒÔðËflÚËÂË ÔÓÌËÏ‡ÌËÂ ËÒÎ‡Ï‡ ÔðÓËÒıÓ‰ËÚÔÓÒðÂ‰ÒÚ‚ÓÏ ÒÛÙËÁÏ‡. ëÛÙËÁÏ ‰‡ÎÂÍ ÓÚ„ðÛ·Ó„Ó, Ï‡ð„ËÌ‡Î¸ÌÓ„Ó ÏÂÚÓ‰‡,ÓÔËð‡˛˘Â„ÓÒfl ÚÓÎ¸ÍÓ Ì‡ ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl, Ì‡ÙÓðÏÛ. ëÛÙËÁÏ – ˝ÚÓ ÏÂÚÓ‰Úð‡ÌÒÙÓðÏ‡ˆËË ÊËÁÌË ÔÓÒðÂ‰ÒÚ‚ÓÏ‰ÂÈÒÚ‚ËÈ ‚ ‚˚ÒÓÍÛ˛, ÌÂÁÂÏÌÛ˛ Î˛·Ó‚¸, Ú.Â.ÙÓðÏ‡ ÔÂðÂıÓ‰ËÚ ‚ ÒÓ‰ÂðÊ‡ÌËÂ. ÇÒÂÏÂÚÓ‰˚, Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌÌ˚Â Ì‡ ðÂ‡ÎËÁ‡ˆË˛˝ÚÓ„Ó ÔÓÌËÏ‡ÌËfl, ÔðÂ‰ÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÒÓ·ÓÈ‚Ë‰˚ Ë ÙÓðÏ˚ ÔÓ‚Â‰ÂÌËfl ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡,ÊÂÎ‡˛˘Â„Ó ÊËÚ¸ ‚ÌÛÚðË ÒÛÙËÁÏ‡.

ä‡Í ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÏÓÊÂÚ ËÁ·‡‚ËÚ¸Òfl ÓÚðÂÙÎÂÍÚÓðÌ˚ı, ÌÂÓ·‰ÛÏ‡ÌÌ˚ıÔÓÒÚÛÔÍÓ‚?

èÓÒÚÓflÌÌÓÂ ÔðÓ·ÛÊ‰ÂÌËÂ Ë‡ÍÚË‚ÌÓÒÚ¸ ÒÂð‰ˆ‡ Ë ð‡ÁÛÏ‡ ÒÔÓÒÓ·Ì˚ËÁ·‡‚ËÚ¸ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ÓÚ ÌÂÓ·‰ÛÏ‡ÌÌ˚ıðÂ‡ÍˆËÈ. ÑÎfl ˝ÚÓ„Ó ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ Í‡Ê‰˚ÈÏË„ ÔÓÏÌËÚ¸, Ò Í‡ÍÓÈ ˆÂÎ¸˛ Ë ‰Îfl ˜Â„Ó Ï˚ÔðË¯ÎË ‚ ˝ÚÓÚ ÏËð. ÖÒÎË Ï˚ ÓÒÓÁÌ‡ÂÏÙÛÌÍˆË˛ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ Ì‡ áÂÏÎÂ, ‚ÎÓÊÂÌÌÛ˛ ‚Ì‡Ò ÇÒÂ‚˚¯ÌËÏ, Ì‡¯Â ÔÓ‚Â‰ÂÌËÂËÁÏÂÌËÚÒfl Ò‡ÏÓ ÒÓ·ÓÈ. ÇÂ‰¸ ÚÓ„‰‡ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ·Û‰ÂÚ ÒÚðÂÏËÚ¸Òfl Í ‡Ì‡ÎËÁÛ Í‡Ê‰Ó„ÓÒ‰ÂÎ‡ÌÌÓ„Ó ËÏ ¯‡„‡. íÓÎ¸ÍÓ Ú‡ÍÓÈ ‡Ì‡ÎËÁÒÔÓÒÓ·ÂÌ Á‡ÒÚ‡‚ËÚ¸ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ÒÓÊ‡ÎÂÚ¸ ÓÌÂÔð‡‚ËÎ¸ÌÓÏ ‰ÂÈÒÚ‚ËË. í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ,˜ÂÎÓ‚ÂÍ Ï˚ÒÎÂÌÌÓ ‚ÓÁ‚ð‡˘‡ÂÚÒfl Ì‡Á‡‰ ËÓÒÓÁÌ‡ÂÚ, ˜ÚÓ ‚ ÏÓÏÂÌÚ, ÍÓ„‰‡ ËÏ ·˚ÎÒÓ‚Âð¯ÂÌ ÌÂ·Î‡„Ó‚Ë‰Ì˚È ÔÓÒÚÛÔÓÍ, Â„ÓÔÒËıÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍÓÂ ÒÓÒÚÓflÌËÂ Ì‡ıÓ‰ËÎÓÒ¸ Á‡

ð‡ÏÍ‡ÏË ÓÒÓÁÌ‡ÌËfl ÔÓÒÚÓflÌÌÓ„ÓÌ‡·Î˛‰ÂÌËfl Á‡ ÌËÏ ÇÒÂ‚˚¯ÌÂ„Ó. Ñ‡ Ë‚ÓÓ·˘Â – ˝ÚËÍ‡ ÔÓ‚Â‰ÂÌËfl ÛÚ‚ÂðÊ‰‡ÂÚ,˜ÚÓ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ‚ÒÂ„‰‡ ‰ÓÎÊÂÌ ÔðÂ‰ÔÓ˜ËÚ‡Ú¸·ÎËÊÌÂ„Ó ÒÂ·Â. óÂÎÓ‚ÂÍ, ÍÓÚÓð˚È Ì‡ÌÂ‚ÓÒÔËÚ‡ÌÌÓÒÚ¸ ËÎË „ðÛ·ÓÒÚ¸ ÓÚ‚Â˜‡ÂÚÚÂÏ ÊÂ, ÌË˜ÂÏ ÌÂ ÓÚÎË˜‡ÂÚÒfl ÓÚ ÚÓ„Ó, ÍÚÓÔðÓfl‚ËÎ ÌÂÛ‚‡ÊÂÌËÂ Í ÌÂÏÛ. áðÂÎ˚È˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÌÂ ÒÚ‡ÌÂÚ ÓÚ‚Â˜‡Ú¸ ÚÂÏ ÊÂ Ì‡ÌÂ‚ÓÒÔËÚ‡ÌÌÓÒÚ¸, Ì‡„ÎÓÒÚ¸, ÁÎÓ. ÑÎfl˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓ„Ó ˝„Ó ˝ÚÓ ÒÎÓÊÌ˚È ˝ÍÁ‡ÏÂÌ,ÌÓ ÔÛÚ¸ Í ‰ÛıÓ‚ÌÓÏÛ ÒÓ‚Âð¯ÂÌÒÚ‚ÛÔðÂ‰ÔÓÎ‡„‡ÂÚ ÔÓ·Â‰Û ‚ ÒÂ·Â „Óð‰ÓÒÚË,Ú˘ÂÒÎ‡‚Ëfl, ‚˚ÒÓÍÓÏÂðËfl. à ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ ˝ÚÓÏÒÎÛ˜‡Â ÏÓÊÌÓ ÔðË·ÎËÁËÚ¸Òfl ÍÔÓÌËÏ‡ÌË˛ ‚˚Ò¯ÂÈ ËÒÚËÌ˚, ˜‡ÒÚ¸˛ÍÓÚÓðÓÈ fl‚ÎflÂÚÒfl ˜ÂÎÓ‚ÂÍ.

èðÓˆÂÒÒ ÒÓ‚Âð¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ÔðÓËÒıÓ‰ËÚ Ò‡Ï ÔÓ ÒÂ·Â,ÌÂÔðÓËÁ‚ÓÎ¸ÌÓ ËÎË Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ˜ÚÓ-ÚÓ ‰Îfl ˝ÚÓ„Ó ÔðÂ‰ÔðËÌËÏ‡Ú¸?

ë‡ÏÓ ÔÓ ÒÂ·Â ÌË˜Â„Ó ÌÂ ÔðÓËÒıÓ‰ËÚ.óÚÓ·˚ ÒÓ‚Âð¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡Ú¸Òfl, Ì‡‰ÓÔðËÎÓÊËÚ¸ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚Â ÛÒËÎËfl. ÑÎflÚÓ„Ó Ë ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ, ‚Â‰¸ ˜ÚÓ·˚ÔÓÌflÚ¸ Í‡ÍÛ˛-ÎË·Ó Í‡ÚÂ„ÓðË˛ ËÎËÔðÂ‰ÏÂÚ, ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚ ÁÌ‡ÌËfl. ê‡Á‚ËÚ˚ÏÁÌ‡ÌËÂÏ Ó·Î‡‰‡ÂÚ ÏÛ‰ðÂˆ, Û ÍÓÚÓðÓ„Ó ˝ÚÓÁÌ‡ÌËÂ ÏÓÊÌÓ ÔÓÎÛ˜ËÚ¸. å˚ fl‚ÎflÂÏÒflÔðËÏÂðÓÏ ‰Îfl ÍÓ„Ó-ÚÓ, Ì‡¯Ë ÁÌ‡ÌËfl ËÓÔ˚Ú ÔÓÏÓ„‡˛Ú ÍÓÏÛ-ÚÓÒÓ‚Âð¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡Ú¸Òfl. çÓ Ë Ì‡ Ì‡¯ÂÏ ÔÛÚËÂÒÚ¸ Î˛‰Ë, ÍÓÚÓð˚Â fl‚Îfl˛ÚÒfl ‰Îfl Ì‡ÒÔðËÏÂðÓÏ, ÍÓÚÓð˚Â ‚Â‰ÛÚ Ì‡Ò. àÌ˚ÏË

bu ciddi bir engeldir, bu afl›lmas› gere-ken bir fleydir. O zaman da eflyan›n -yanifleylerin ço¤ulu olarak kullan›yorum efl-yay›- insan da ona dahil olmak üzere,hakikatini anlamak ad›na ciddi mesaisarf etmek laz›m.

‹nsan› kemale götüren süreç kendili-¤inden mi oluflur, yoksa bizim bununiçin bir fley yapmam›z m› gerekir?

Yapmam›z gerekir. Kendili¤inden ol-maz. E¤itim diye bir gerçek var. Malumiçin ilim gerek, ilim için de bir âlime ihti-yaç vard›r. ‹lim – âlim – malum birbirineba¤l›lar. Bir fleyin malumat› için ilim la-z›m. Mutlaka biz birilerine önder oluruz,donan›m›m›zla, mutlaka bize önderliketmek durumunda olan önümüzde da-ha donan›ml› insanlar vard›r. Yani birmürflide ihtiyac›m›z var. Ayd›nlat›c›, ö¤-reticiye ihtiyac›m›z var. Hangi okula git-seniz ö¤retmenden geçilmez. Ö¤ret-mensiz okul olur mu? Dünya da bir okul-dur, kemal sürecini yaflad›¤›n›z bir okul.Dünyan›n ö¤retmenlerinin olmamas›mümkün mü? Kitap var. Okulda da ki-tap var. Onun için Kuran-› Kerim varama Peygamber Efendimiz var. Üstelik okitaplar› kim yaz›yor? Hep ö¤retmenleryaz›yor.




Суфизм – своеобразнаядорожная картаСуфизм в материальном и духовном

отношениях рассматривает человека каксовокупность проявлений атрибутовВсевышнего. Свои достоинства или недостаткичеловек связывает с уровнем образования илиспособностями, вложенными в негоВсевышним. Т.е. даже в этом вопросепросматривается влияние педагогики. Ловлярыбы тоже связана с воспитанием ипедагогикой. Это неправильное действие,потому что при ловле рыбы человек используетнаживку и обманывает живое существо. Илидругой пример: я могу грубо поступить поотношению к кому-то. Человек обвинит меня вневоспитанности или предположит, что моепсихологическое состояние в тот моментпомешало мне быть вежливым. От его реакциизависит, смогу ли я измениться в лучшуюсторону или нет. Вообще, человек долженстроить отношения со всеми живыми инеживыми существами по такой схеме.

Суфизм – способ существования, своеобразнаядорожная карта. Для правильногоиспользования карты необходимо обладатькоммуникативными навыками, посколькулюбой объект мы познаем в процессеобщения. Общение – это способ найтиправильный адрес.

В турецком народе генетически заложеноуважение к ближнему, духовный стержень.Источник этих качеств – суфизм. Мы оченьдружелюбны, испытываем уважение к вере, внас есть юношеский задор. Это нашедостояние. Поэтому для турецкого обществасуфизм – это путь к духовному и карьерномуросту. Самый, казалось бы, прожженныйнегодяй испытывает благодаря суфизму трепетперед Аллахом. Суфизм принял социальныйхарактер, формируя замечательное общество,свободное, равноправное, в генетическом кодекоторого заложена масса позитивных духовныхчерт.

Tasavvuf bir yolharitas›d›rTasavvuf, insan› maddi ve manevi olarak bir

esma terkibi olarak görmedir. ‹nsan›nyeterliliklerini veya yetersizliklerini kendie¤itimi veya Allah’›n yaratmas›yla alakal› birflekilde gören kiflinin O’na tepkisi tamamenpedagojik olmal›d›r. Bal›k tutman›n bilepedagojiyle alakas› var ama hayvan›aldat›yorsun. Aldatmak hayat›n hiçbirsafhas›nda do¤ru de¤ildir. Ben sana kabal›kyapabilirim. Sen ya “bunun psikolojisi yerindede¤il” veyahut “bu e¤itimsizin birisi” dersin.E¤er müdahale edecek gücün varsa bana birart› ekleme ad›na yapars›n. ‹nsan eflya ile buflekilde iliflki kurmal›. Tasavvuf bir var›fl biçimi, yol haritas›d›r. Bu yolharitas› içerisinde iletiflim çok önemli, çünküobjeyi onunla yapt›¤›n iletiflim yoluylatan›yacaks›n ve tarif edilmifl yolu bulacaks›n.‹letiflim bir adres bulmaktaki sokak ismi, caddeismi, köfle bafl›ndaki belirgin bir objedir. Türkinsan›n›n ço¤unluk olarak genetik yap›s›ndatasavvufi heyecan ve sayg› vard›r. Çünkü bizdostlu¤u seven, paylaflmay› seven, inanca çokyak›n ve delikanl›y›z. Veri taban›m›z bu.Dolay›s›yla bu toplumun en büyük ›slah vekariyer argüman› tasavvuftur. En belal› adambile tasavvuf sayesinde Allah’tan korkar.Tasavvuf; sosyalleflmifl, özgür ve f›rsat eflitli¤iolan bir toplumda bu genetik yap›ya sahipmükemmel bir toplum ortaya koyar.

ÒÎÓ‚‡ÏË, ·ÂÁ Û˜ËÚÂÎfl ÌÂÎ¸Áfl. ÇÓ ‚ÒÂı¯ÍÓÎ‡ı, ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡ı ÂÒÚ¸ Û˜ËÚÂÎfl.çÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ ÒÂ·Â ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚ¸Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸Ì˚È ÔðÓˆÂÒÒ ·ÂÁ Û˜ËÚÂÎfl.ÇÒÂÎÂÌÌ‡fl – ÚÓÊÂ ¯ÍÓÎ‡, „‰ÂÒÓ‚Âð¯ÂÌÒÚ‚ÛÂÚÒfl ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚Ó. à Û ˝ÚÓÈ¯ÍÓÎ˚ ÚÓÊÂ ÂÒÚ¸ Û˜ËÚÂÎ¸. à ÂÒÚ¸ ÍÌË„‡,Ú.Â. Û˜Â·ÌËÍ. á‰ÂÒ¸ ‚ÒÂ, Í‡Í ‚ ¯ÍÓÎÂ. äÓð‡Ì– Û˜Â·ÌËÍ, èðÓðÓÍ – Û˜ËÚÂÎ¸. é‰ÌÓ ·ÂÁ‰ðÛ„Ó„Ó ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ. à ÂÒÚ¸ íÓÚ, ÍÚÓÌ‡ÔËÒ‡Î ÍÌË„Û.

Ç˚ ÍÓÒÌÛÎËÒ¸ Ó˜ÂÌ¸ ‚‡ÊÌÓÈ ‰ÎflÌ‡Ò ÚÂÏ˚ ¯ÍÓÎ˚. åÓÊÌÓ ÒÍ‡Á‡Ú¸, ˜ÚÓ¯ÍÓÎ‡ – ˝ÚÓ ˆÂÌÚð ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËfl˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡. ä‡ÍÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ‰ÓÎÊÌ‡‚ÓÒÔËÚ˚‚‡Ú¸ ¯ÍÓÎ‡?

ä‡Í-ÚÓ ÏÂÌfl ÔðË„Î‡ÒËÎË ‚˚ÒÚÛÔËÚ¸ ‚Ó‰ÌÓÏ ÍÓÎÎÂ‰ÊÂ. äÓÎÎÂ‰Ê ÌÓÒËÎ ËÏflûÌÛÒ‡ ùÏðÂ. èÓ ‰ÓðÓ„Â fl ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÎ ÒÂ·Â,˜ÚÓ ‚˚ÔÛÒÍÌËÍË ˝ÚÓ„Ó ÍÓÎÎÂ‰Ê‡, Í‡Ê‰˚ÈËÁ ÌËı, – ‚ Í‡ÍÓÏ-ÚÓ ÒÏ˚ÒÎÂ ûÌÛÒ ùÏðÂ.çÓ, Í ÒÓÊ‡ÎÂÌË˛, ÍÓÎÎÂ‰Ê ÌÂ ‚˚ÔÛÒÍ‡ÂÚûÌÛÒÓ‚ ùÏðÂ, ÓÌ ‚˚ÔÛÒÍ‡ÂÚ ÏÓÎÓ‰˚ıÎ˛‰ÂÈ, ÍÚÓ-ÚÓ ËÁ ÌËı ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒflÔËÒ‡ÚÂÎÂÏ, ÍÚÓ-ÚÓ ÔÓ˝ÚÓÏ, ÌÓ ûÌÛÒ‡ÒðÂ‰Ë ÌËı ÌÂÚ. Ç ‡Ì‡ÚÓÎËÈÒÍÓÏ ÒÛÙËÁÏÂûÌÛÒ ùÏðÂ ËÏÂÂÚ ÓÒÓ·˚È ÒÚ‡ÚÛÒ.èÂðÂÊËÚ˚È ËÏ ‰ÛıÓ‚Ì˚È ðÓÒÚ,ÌÂ‚ÂðÓflÚÌÓÂ ÔðË·ÎËÊÂÌËÂ Í ËÒÚËÌÂ,ËÒÍðÂÌÌÓÒÚ¸ ‚ ‚ÂðÂ ÌÂ Òð‡‚ÌËÏ˚ ÌË Ò ˜ÂÏ.çÓ ˝ÚÓ ÌÂ ÁÌ‡˜ËÚ, ˜ÚÓ Ì‡Ï ÌÂ ÌÛÊÌ‡ ¯ÍÓÎ‡ËÏÂÌË ûÌÛÒ‡ ùÏðÂ. ëðÂ‰Ë ÒÛÙËÈÒÍËıÓð‰ÂÌÓ‚ ÂÒÚ¸ Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËÂ «Û‚ÂÈÒËÎËÍ»,ÍÓÚÓðÓÂ ÔÓ‰ð‡ÁÛÏÂ‚‡ÂÚ Ò‡ÏÓð‡Á‚ËÚËÂ ËÒ‡ÏÓÒÓ‚Âð¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ ·ÂÁ ÔÓÒðÂ‰ÒÚ‚‡Û˜ËÚÂÎfl. çÓ ˝ÚÓ ÎË¯¸ Ó‰ÌÓ ËÁ ÏÌÓ„ËıÌ‡Ôð‡‚ÎÂÌËÈ, Û ÍÓÚÓðÓ„Ó ‚ Ò‚ÓÂ ‚ðÂÏflÚ‡ÍÊÂ ·˚ÎË ¯ÍÓÎ˚, ‰Âð‚Ë¯ÒÍËÂ Ó·ËÚÂÎË,„‰Â ÔðÓËÒıÓ‰ËÎÓ ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËÂ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓ„Ó ˝„Ó. ç‡ ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌËÈ ‰ÂÌ¸, ‚ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ËË Ò ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚ÏÁ‡ÍÓÌÓ‰‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚ÓÏ, ÒÛÙËÈÒÍËÂÛ˜ðÂÊ‰ÂÌËfl Á‡Íð˚Ú˚. çÓ ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓÁ‡Íð˚Ú¸ ËÎË Á‡ÔðÂÚËÚ¸ ÍÛÎ¸ÚÛðÛ. äÛÎ¸ÚÛð‡ÒÛÙËÁÏ‡ ÊË‚‡.

ä‡Í Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ÔÓ‰ıÓ‰ËÚ¸ Í‚ÓÒÔËÚ‡ÌË˛ ‰ÂÚÂÈ? ä‡Í Ò‰ÂÎ‡Ú¸ ËÁ‰ÂÚÂÈ Ì‡ÒÚÓfl˘Ëı Î˛‰ÂÈ?

Burada çok önemli bir fley var; okul.Okul, asl›nda insan üreten bir merkez-dir. Bu okul nas›l bir insan yetifltirir?

Beni bir okula konuflma için davet et-tiler. Okulun ismi Yunus Emre Koleji.Ben okula giderken “Yunus Emrelik o ko-lejden mezun olan, Yunus Emre olur muacaba?” diye tatl› bir çocuksu hayal kur-dum. Ama maalesef Yunus Emre mezunolunmuyor, birileri mezun oluyor, okur-yazar oluyor ama Yunus Emrelik baflkabir süreç, baflka bir okul. Ama mutlakayine böyle bir okula ihtiyaç var. Mutlakaderken tabii ekoller içerisinde Üveysilikdiye bir ekol var. Bu, kendi kendine biroluflma ve sadece kemale götüren kul-varlardan bir tanesi. Asl›nda bir zaman-lar bunun tarikatlar ve dergahlar gibiciddi müesseseleri, okullar› vard›. Bugünonlar kanun gere¤i kapat›lm›fl. Ama kül-türü kapatmak mümkün de¤il. Kültürhâlâ yafl›yor.

Peki, çocuklar› ne yapaca¤›z? Bir ço-cuktan nas›l insan yetifltirilir?

Görgülü kufllar gördü¤ünü ifller.E¤er ailede böyle bir yatk›nl›k söz konu-su ise, çocuk kendinde genetik olarakvar olan e¤ilimlerinin bir tak›m bilgisa-yar t›klamalar›n› kendi beyninde bir aç›-l›m olarak küçüklü¤ünden itibaren his-setmeye bafllar. Ve o art›k kendi kararverip, kendi arzular›n› tatmin etme dö-nemine geldi¤i zaman, kendi kâmiliniaramaya bafllar. Büyük bir ifltah ve is-tekle o manevi yan› ona sinyal verir.Ama arama iste¤ini veremezsiniz. Varolan iste¤ini uyand›rabilirsiniz. Yanionun yarad›l›fl biçiminde o t›klanacaknoktan›n var olmas› laz›m ki, siz oray›t›klayabilesiniz. Sizin bilgisayar›n›zda oyükleme yok, istedi¤in kadar t›klay›noraya, yan›t al›r ama bilgi ç›kmaz orta-ya. Ama Cenab-› Hakk’›n “ruhundan ruh




Словами Пророка Всевышний говорит: «Будучи таинственнойсокровищницей, я пожелал быть узнанным, пожелал быть

возлюбленным. Я создал мир для человека, для совершенногочеловека». Если подходить к вопросу с этой стороны, то портрет

человека, каким он должен быть, складывается сам собой.

Cenab-› Hak Habibinin lisan›yla “Ben bir gizli hazineyken,bilinmeyi, sevilmeyi murad ettim. Bütün alemi insan için, insan-›

kâmil için yaratt›m” diyor. Meseleye buradan yaklaflt›¤›m›z zaman,zaten nas›l bir insan olman›n gereklili¤i ortaya ç›k›yor.

«éÚ ‰Ó·ðÓ„Ó ÍÓðÌfl Ë ‰Ó·ð‡fl ÔÓðÓÒÎ¸».ÖÒÎË ‚ ÒÂÏ¸Â ÂÒÚ¸ ð‡ÒÔÓÎÓÊÂÌÌÓÒÚ¸ Í‰ÛıÓ‚ÌÓÏÛ ÒÓ‚Âð¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡ÌË˛, ÚÓ„ÂÌÂÚË˜ÂÒÍË ÓÌ‡ ÔÂðÂ‰‡ÂÚÒfl Ë ðÂ·ÂÌÍÛ.ùÚÓ Í‡Í ÔðÓ„ð‡ÏÏÌÓÂ Ó·ÂÒÔÂ˜ÂÌËÂÍÓÏÔ¸˛ÚÂð‡, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ Á‡ÎÓÊÂÌÓÏÌÓÊÂÒÚ‚Ó ÔðÓ„ð‡ÏÏ, ˜‡ÒÚ¸˛ ËÁÍÓÚÓð˚ı Ï˚ ÔÓÎ¸ÁÛÂÏÒfl, ‡ ‰ðÛ„ÓÈ – ÌÂÚ.çÓ ÒÚÓËÚ Ì‡Ê‡Ú¸ Ì‡ ÌÛÊÌÛ˛ ÒÌÓÒÍÛ, ËÔðÓ„ð‡ÏÏ‡ ÔðÓfl‚ËÚÒfl. äÓ„‰‡ ÔðË‰ÂÚ‚ðÂÏfl, ˜ÂÎÓ‚ÂÍ Ì‡˜ÌÂÚ ÔÓËÒÍ ÔÛÚËÒÓ‚Âð¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl Ò‚ÓÂ„Ó «fl». íÓ„‰‡Á‡ÎÓÊÂÌÌ˚È ‚ ÌÂÏ ‰ÛıÓ‚Ì˚È ÔÓÚÂÌˆË‡ÎÔðÓfl‚ËÚ ÒÂ·fl. çÓ ÂÒÎË ‚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÂ ÌÂÁ‡ÎÓÊÂÌÓ ÊÂÎ‡ÌËÂ ÔÓËÒÍ‡ ÒÂ·fl,ÒÓ‚Âð¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl, ÚÓ ‚ðfl‰ ÎË ˜ÚÓ-ÚÓÏÓÊÌÓ ËÁÏÂÌËÚ¸. Ç ˜ÂÎÓ‚ÂÍÂ ÓÚðÓÊ‰ÂÌËfl ‰ÓÎÊÌ‡ ·˚Ú¸ Á‡ÎÓÊÂÌ‡ÔðÓ„ð‡ÏÏ‡, ÍÓÚÓð‡fl Ò‰ÂÎ‡ÂÚ ‚ÂðÓflÚÌ˚ÏÂ„Ó ‰ÛıÓ‚Ì˚È ðÓÒÚ. é‰Ì‡ÍÓ ÌÂÎ¸ÁflÁ‡·˚‚‡Ú¸ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÇÒÂ‚˚¯ÌËÈ ÒÍ‡Á‡Î:«ü ‚‰ÓıÌÛÎ ‚ ÌÂ„Ó ËÁ åÓÂ„Ó ‰Ûı‡». í.Â. ‚Í‡Ê‰ÓÏ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÂ ËÁÌ‡˜‡Î¸ÌÓ Á‡ÎÓÊÂÌ‡ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚ¸ Í ‰ÛıÓ‚ÌÓÏÛ ð‡Á‚ËÚË˛.

Ç ˝ÚÓÏ ÓÚÌÓ¯ÂÌËË ÒÚÓËÚÌ‡ÔÓÏÌËÚ¸ ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌÌÓÂ ‚ËÒÎ‡ÏÂ ÛÚ‚ÂðÊ‰ÂÌËÂ: «ÇÒÂ Î˛‰ËðÓÊ‰‡˛ÚÒfl ıÓðÓ¯ËÏË»…

ëÓ„Î‡ÒÌÓ ıðËÒÚË‡ÌÒÍÓÏÛ Û˜ÂÌË˛,˜ÂÎÓ‚ÂÍ Ò ðÓÊ‰ÂÌËfl ÌÂÒÂÚ ‚ ÒÂ·ÂÔÂð‚ÓðÓ‰Ì˚È „ðÂı. èðË ÍðÂ˘ÂÌËËÔðÓËÒıÓ‰ËÚ ˜‡ÒÚË˜ÌÓÂ Ó˜Ë˘ÂÌËÂ ÓÚ „ðÂı‡.Ç ‚ÓÒÚÓ˜Ì˚ı ‚ÂðÓÛ˜ÂÌËflı ˜ÂÎÓ‚ÂÍðÓÊ‰‡ÂÚÒfl ˜ËÒÚ˚Ï, Í‡Í ·ÂÎ˚È ÎËÒÚ·ÛÏ‡„Ë. ÇÒÂ‚˚¯ÌËÈ ‚ Í‡Ê‰Ó„Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡‚ÍÎ‡‰˚‚‡ÂÚ ÔÓÚÂÌˆË‡Î Ë ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚË,ÍÓÚÓð˚Â ÔðËÁ‚‡Ì˚ ÒÎÛÊËÚ¸ Â„Ó

ÔðÂ‰Ì‡ÁÌ‡˜ÂÌË˛ ‚ ÁÂÏÌÓÈ ÊËÁÌË.ëÓ„Î‡ÒÌÓ ÔðÓfl‚ÎÂÌË˛ ÊÂÎ‡ÌËflÇÒÂ‚˚¯ÌÂ„Ó, ‚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ Á‡ÍÎ‡‰˚‚‡ÂÚÒflÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ‡fl ˆÂÎ¸, ÍÓÌˆÂÔˆËfl, ‰ÎflðÂ‡ÎËÁ‡ˆËË ÍÓÚÓðÓÈ ÓÌ Ó·Î‡‰‡ÂÚ ‚ÒÂÏËÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚ÏË Í‡˜ÂÒÚ‚‡ÏË. ÄÎÎ‡ıÓ·Î‡‰‡ÂÚ 99 ÍÎ˛˜Â‚˚ÏË ËÏÂÌ‡ÏË-‡ÚðË·ÛÚ‡ÏË. ëÌ‡˜‡Î‡ Ï˚ ÛÁÌ‡ÂÏ Ó·‡ÚðË·ÛÚÂ ùð-ê‡ıÏ‡Ì – åËÎÓÒÚË‚˚È,ÔÓÒÎÂ‰ÌËÈ ‡ÚðË·ÛÚ – ÄÒ-ë‡·Ûð –íÂðÔÂÎË‚˚È. çÓ ˝ÚÓ ÚÓÎ¸ÍÓ ˜‡ÒÚ¸ ËÏÂÌ-‡ÚðË·ÛÚÓ‚ ÄÎÎ‡ı‡. íÓÚ, ÍÚÓ ‚ÓÁ¸ÏÂÚÒflÛÚ‚ÂðÊ‰‡Ú¸, ˜ÚÓ ‚Òfl ÒËÎ‡ Ë ‚ÒÂ ‚ÂÎË˜ËÂÄÎÎ‡ı‡ Ó„ð‡ÌË˜ÂÌÓ ˝ÚËÏË 99 ËÏÂÌ‡ÏË,ÔðÓÒÚÓ ÌÂ ð‡Á·Ëð‡ÂÚÒfl ‚ ‚ÓÔðÓÒÂ. ùÚÓÍÎ˛˜Â‚˚Â ‡ÚðË·ÛÚ˚, Í‡Ê‰˚È ËÁ ÍÓÚÓð˚ıÒÓ‰ÂðÊËÚ ‚ ÒÂ·Â Â˘Â 99 ‡ÚðË·ÛÚÓ‚, ÚÂ ‚Ò‚Ó˛ Ó˜ÂðÂ‰¸ Â˘Â ÔÓ 99 Ë Ú‡Í ‰Ó·ÂÒÍÓÌÂ˜ÌÓÒÚË. Ç Í‡Ê‰ÓÏ ËÁ Ì‡Ò Í‡ÍÓÈ-ÚÓËÁ ‡ÚðË·ÛÚÓ‚ ‰ÓÏËÌËðÛÂÚ, Í‡ÍÓÈ-ÚÓÔðÓfl‚ÎflÂÚÒfl ÏÂÌ¸¯Â. Ç ˝ÚÓÏ ÒÏ˚ÒÎÂ ÌÂÚ‰‚Ûı Ó‰ËÌ‡ÍÓ‚˚ı Î˛‰ÂÈ. ÇÒÂ Ï˚ÓÚÎË˜‡ÂÏÒfl ‰ðÛ„ ÓÚ ‰ðÛ„‡ – ‚ Á‡‚ËÒËÏÓÒÚËÓÚ ÚÓ„Ó, ‰Îfl ˜Â„Ó, ‚ Í‡ÍËı ˆÂÎflıÇÒÂ‚˚¯ÌËÈ Á‡‰ÛÏ‡Î ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡Ú¸ Ì‡Ò.ç‡ÔðËÏÂð, ÍÚÓ-ÚÓ ÓÚÎË˜‡ÂÚÒfl ·ÓÎ¸¯ËÏÚÂðÔÂÌËÂÏ. à Ú‡Ï, „‰Â fl Ì‡˜ËÌ‡˛ÌÂð‚ÌË˜‡Ú¸, ÔÓ‚˚¯‡Ú¸ „ÓÎÓÒ, ‰ðÛ„ÓÏÛ˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ Û‰‡ÂÚÒfl ÒÓıð‡ÌËÚ¸ ıÎ‡‰ÌÓÍðÓ‚ËÂ,·ÓÎÂÂ ÚÓ„Ó, Û ÌÂ„Ó ı‚‡Ú‡ÂÚ ÚÂðÔÂÌËfl, ˜ÚÓ·˚ÏÂÌfl ÛÒÔÓÍÓËÚ¸. à Ú‡ÍËı ÔðËÏÂðÓ‚ÏÌÓÊÂÒÚ‚Ó.

Ç˚ – ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ËÒÍÛÒÒÚ‚‡. ä‡ÍÛ˛ðÓÎ¸ Ë„ð‡˛Ú ÔÂ‚ˆ˚, ıÛ‰ÓÊÌËÍË,‡ÍÚÂð˚, Ú‡ÌˆÓð˚ Ë ‰ðÛ„ËÂ Î˛‰ËËÒÍÛÒÒÚ‚‡ ‚ ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËË ÎË˜ÌÓÒÚË˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡?

üfürdüm” dedi¤i ruhuyla var olma sözkonusu oldu¤undan dolay› o istidat bel-li bir yüzdeyle her insanda var.

Bu ba¤lamda ‹slâmiyet’in “Her insaniyi do¤ar” fikri çok anlaml›…

Mesela H›ristiyanl›k’ta her insan gü-nahkâr do¤ar, sonra vaftiz suyuyla te-mizlenir temizlenebildi¤i kadar. Do¤uinançlar› içerisinde herkes beyaz kâ¤›tgibi do¤ar. Cenab-› Hak hangi kulununerde kullanacaksa o istidatla yarat›r.Ne karalama kâ¤›d›d›r, ne karalam›fl birkâ¤›tt›r, akt›r. “Murad-› ‹lahi” dedi¤imiz;maksat, konsept ve her türlü fiilin olufl-mas› gerekiyor ve o fiili oluflturacak birkul yarat›yor Cenab-› Hak. Cenab-›Hakk’›n 99 kilit esmas› vard›r. Er-Rah-mandan bafllar Es-Sab›rla biter. Ama bukilit, esmad›r. Cenab-› Hakk’›n kudretinisimgeleyen esmalar›n 99 ile s›n›rl› oldu-¤unu söyleyen kifli konuyu kavrayama-m›fl demek. Onlar kilittir ve her birinden99 tane zuhur eder, her 99’un birindenyine 99 zuhur eder. Fakat senin esman-da bir tanesi daha ilerdedir, benim es-mamda ona muhalif olarak bir tanesidaha ilerdedir. Ayniyet diye bir fley sözkonusu de¤ildir. Hepimiz kullan›m yeri-ne göre esmalar›m›z›n dozu itibariylede¤ifli¤iz. Senin sab›r esman harc›ndadaha fazlad›r. Benim daha çabuk sinir-lendi¤im meselelere “ya otur Ahmet, neyap›yorsun Allah aflk›na, dur. Mevla neeyler görelim, ne eylerse güzel eyler”dersin. Bunun örneklerini ço¤altabiliriz.

Siz bir sanatç›s›n›z. Bir insan›n bireyolarak yetiflmesinde sanatç›n›n nas›l birrolü olur?

Cenab-› Hakk’tan geleni Cenab-›Hakk’›n di¤er kullar›yla paylaflmak. Buhalim benim tercihlerimle ve yegânegayretlerimle oluflmufl bir hal de¤il. Bubir vergi, netice itibariyle bu bir görev-dir. Bu görev Cenab-› Hakk’›n di¤er kul-lar›na O’nun kudretini ve esteti¤ini ha-t›rlatma görevidir. Ben bütün izah›mla,bütün duruflumla, bütün sözlerimleancak ve ancak insano¤luna “Ey, karde-flim. Allah var. Ve baflka hiçbir fley yok vesen flu anda da, yar›n da sonsuza kadar,ondan dolay› vars›n, onunla vars›n,onun için vars›n. Onun için yapay olma-yan, seni sadece flu zaman dilimi içeri-sinde üç-befl dakikal›k diyebilece¤imizsonsuzlu¤un yan›nda, bir zaman içeri-




Гармоничное развитиеребенка, создание

благоприятных условийдля его духовного развития

– задача родителей,соседей, школы, города,

всего государства.

Çocu¤un yarat›l›fl›do¤rultusunda baflar›l›

olmas› için ona yard›metmek, sa¤l›kl›, uygun bir

ortam haz›rlamak velinin,mahallenin, semtinmeselesidir, flehrin

meselesidir, ülkeninmeselesidir.

íÂÏ, ˜ÂÏ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ Ì‡„ð‡Ê‰ÂÌ ÓÚÇÒÂ‚˚¯ÌÂ„Ó, ÓÌ Ó·flÁ‡Ì ‰ÂÎËÚ¸Òfl Ò‰ðÛ„ËÏË Î˛‰¸ÏË. ùÚÓ ÌÂ ÔðÓÒÚÓ ÏÓÂÎË˜ÌÓÂ ÏÌÂÌËÂ ËÎË ÏÓÈ ‚˚·Óð, ˝ÚÓÓ·flÁ‡ÌÌÓÒÚ¸, ‚ÓÁÎÓÊÂÌÌ‡fl Ì‡ Ì‡ÒÇÒÂ‚˚¯ÌËÏ. ùÚ‡ Ó·flÁ‡ÌÌÓÒÚ¸ ÌÂ ‰‡ÂÚ Ì‡ÏÁ‡·˚Ú¸ Ó ÏÓ„Û˘ÂÒÚ‚Â Ë ‚˚ÒÓÍÓÈ ˝ÒÚÂÚËÍÂÄÎÎ‡ı‡. ä‡Í ÔÂ‚Âˆ, fl ÒÔÓÒÓ·ÂÌ ÎË¯¸Ì‡ÔÓÏÌËÚ¸ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ Ò‚ÓËÏ ËÒÍÛÒÒÚ‚ÓÏ,„ÓÎÓÒÓÏ, ˜ÚÓ ÄÎÎ‡ı ÂÒÚ¸. à éÌ – ˝ÚÓ„Î‡‚ÌÓÂ. ÄÎÎ‡ı ‚Â˜ÂÌ, Ë ˜ÂÎÓ‚ÂÍÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ, ·Î‡„Ó‰‡ðfl Ö„Ó ‚ÓÎÂ Ë Ö„ÓÊÂÎ‡ÌË˛, ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ ‰Îfl çÂ„Ó.é·ð‡˘‡flÒ¸ ÒÓ ÒˆÂÌ˚ Í ÒÎÛ¯‡ÚÂÎflÏ, flÎË¯¸ Ì‡ÔÓÏËÌ‡˛ ËÏ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ð‡‰Ë·˚ÒÚðÓÚÂ˜Ì˚ı Û‰Ó‚ÓÎ¸ÒÚ‚ËÈ, ‰ÎËÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸ÍÓÚÓð˚ı – ÌË˜ÚÓ ÔÓ Òð‡‚ÌÂÌË˛ Ò‚Â˜ÌÓÒÚ¸˛, ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÌÂ ‰ÓÎÊÂÌ Á‡·˚‚‡Ú¸Ò‚ÓÂ„Ó ËÒÚËÌÌÓ„Ó ÇÓÁÎ˛·ÎÂÌÌÓ„Ó,ÍÓÚÓð˚È ÒÔÓÒÓ·ÂÌ Ó‰‡ðËÚ¸ Â„Ó ‚Â˜Ì˚ÏÒ˜‡ÒÚ¸ÂÏ Ë ‚Â˜Ì˚Ï ÔÓÍÓÂÏ. ë‚ÓËÏÔÓ‚Â‰ÂÌËÂÏ, ÊËÁÌÂÌÌÓÈ ÔÓÁËˆËÂÈ,‚Á„Îfl‰‡ÏË fl ÒÔÓÒÓ·ÂÌ ÎË¯¸ ÛÍ‡Á‡Ú¸˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ Ì‡ ‚ÂðÌ˚È ÔÛÚ¸ Ë ÌË˜Â„Ó ·ÓÎ¸¯Â.ÖÒÎË fl ÒÚ‡ÌÛ ÔðÂÚÂÌ‰Ó‚‡Ú¸ Ì‡ ˜ÚÓ-ÚÓ·ÓÎ¸¯ÂÂ, ÚÓ ˝ÚÓ ÛÊÂ ÓÚÍÎÓÌÂÌËÂ ÓÚ ‚Âð˚.

ä‡ÍËÂ Í‡˜ÂÒÚ‚‡ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÔðË‚ËÚ¸ ðÂ·ÂÌÍÛ, ˜ÚÓ·˚ ÓÌ ‚˚ðÓÒ‚˚ÒÓÍÓÌð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï, ‰ÓÒÚÓÈÌ˚Ï˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ? à ÏÓÊÂÚ ÎË ÒÛÙËÁÏÔÓÏÓ˜¸ ‚ ˝ÚÓÏ?

ÖÒÎË „Ó‚ÓðËÚ¸ Ó ðÂ‡ÎËflı íÛðˆËË, ÚÓ,Ì‡‚ÂðÌÓÂ, ð‡ÌÓ „Ó‚ÓðËÚ¸ Ó Ú‡ÍÓÈ „ÎÛ·ÓÍÓÈÚÂÏÂ, Í‡Í ÒÛÙËÁÏ. ëÌ‡˜‡Î‡ íÛðˆËËÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ðÂ¯ËÚ¸ ÓÒÌÓ‚Ì˚Â ÔðÓ·ÎÂÏ˚,ËÁ·‡‚ËÚ¸Òfl ÓÚ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛˘ËıÔðÓÚË‚ÓðÂ˜ËÈ. ü ËÏÂ˛ ‚ ‚Ë‰Û ÒÔÓð˚ ÓÒÂÍÛÎflðËÁÏÂ. èðË ÔÓÔ˚ÚÍÂ ‰‡Ú¸ ðÂ·ÂÌÍÛıÓðÓ¯ÂÂ ‰ÛıÓ‚ÌÓÂ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ Ï˚Ì‡Ú‡ÎÍË‚‡ÂÏÒfl Ì‡ ÒËÒÚÂÏÛ, ÍÓÚÓð‡flÔðÂÔflÚÒÚ‚ÛÂÚ Ì‡Ï ‚ ˝ÚÓÏ. ÖÒÎË ÌÂÔðÓÚË‚ÓðÂ˜ËÚ¸ ÒËÒÚÂÏÂ, ÚÓ ÔÂðÂ‰ Ì‡ÏË‚ÓÁÌËÍ‡ÂÚ Ó·ð‡Á ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ‚ ‰ÛıÓ‚ÌÓÏÚÛÔËÍÂ. ü Ò˜ËÚ‡˛, ˜ÚÓ íÛðˆËfl ‰ÓÎÊÌ‡ÒÌ‡˜‡Î‡ ÛÍðÂÔËÚ¸ ‰ÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍËÂÓÒÌÓ‚˚, ðÂ¯ËÚ¸ ˝ÚÌË˜ÂÒÍËÂ ËðÂÎË„ËÓÁÌ˚Â ÔðÓ·ÎÂÏ˚. ùÚÓ Á‡‰‡˜‡ ‰ÎflðÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚‡ ÒÚð‡Ì˚. ÇÒÂ ÔðÂÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌËflÓÒÚ‡˛ÚÒfl, Í ÒÓÊ‡ÎÂÌË˛, Ì‡ËÌ‰Ë‚Ë‰Û‡Î¸ÌÓÏ, Â‰ËÌË˜ÌÓÏ ÛðÓ‚ÌÂ. üÁ‡ÌËÏ‡˛Ò¸ Ò‚ÓËÏ ðÂ·ÂÌÍÓÏ Ë ıÓðÓ¯Ó...çÓ ‚ Í‡Ê‰ÓÏ ðÓ‰ËÚÂÎÂ ÊË‚ ÒÚð‡ı ÛÎËˆ˚,ÍÓÚÓð‡fl ÏÓÊÂÚ ÔðËÌÂÒÚË ðÂ·ÂÌÍÛ ‚ðÂ‰.É‡ðÏÓÌË˜ÌÓÂ ð‡Á‚ËÚËÂ ðÂ·ÂÌÍ‡, ÒÓÁ‰‡ÌËÂ·Î‡„ÓÔðËflÚÌ˚ı ÛÒÎÓ‚ËÈ ‰Îfl Â„Ó ‰ÛıÓ‚ÌÓ„Óð‡Á‚ËÚËfl – Á‡‰‡˜‡ ðÓ‰ËÚÂÎÂÈ, ÒÓÒÂ‰ÂÈ,¯ÍÓÎ˚, „ÓðÓ‰‡, ‚ÒÂ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡. ÖÒÎË˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ÒÂðËÈÌ˚Ï Û·ËÈˆÂÈ, ÚÓËÁÏÂÌËÚ¸ ÌË˜Â„Ó ÌÂÎ¸Áfl, ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ Â„Ó‚ÌÛÚðÂÌÌÂÂ ÔÒËıÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍÓÂ ÒÓÒÚÓflÌËÂÔÓ‰Ú‡ÎÍË‚‡ÂÚ Â„Ó Í ˝ÚÓÏÛ. çÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÓÁ‰‡ÌËÂ Ú‡ÍÓÈ ‡ÚÏÓÒÙÂð˚, ÍÓÚÓð‡fl ·˚Î‡·˚ ÒÔÓÒÓ·Ì‡ Û‰ÂðÊ‡Ú¸ Â„Ó ÓÚ ˝ÚËı‰ÂÈÒÚ‚ËÈ. n

sinde sanal bir benli¤in pençesine girip,bir tak›m flehvetleri tatmin için sonsuz-daki mutlulu¤unu ve sonsuzdaki sevgi-lini unutma. Fark›nda ol, hakikatli ol, sö-zünün eri ol, adam ol.” t›klamalar›n› se-simle, sözümle, duruflumla, hayat›mlave iliflkilerimle yapabilirim. Bunun hari-cinde yap›lan her fley benim için flirk ar-güman›d›r.

Peki, çocu¤un kiflilik yap›lanmas›nane katmal›y›z ki, buradaki sorunlar›n›de afls›n. Tasavvufun bu konuda ne gibikatk›lar› olabilir?

Türkiye gerçe¤inden bahsedecekolursak, tasavvuf konusu tamamen içe-ride bir yerde gizlice söylenecek bir du-rumda. Bundan önce Türkiye’nin gerçeksorunlar›n› hal etmesi, ikilemden kur-tulmas› laz›md›r. Bu ikilem, laik-anti laikikilemidir. Çocu¤a manevi ilim vermeye

çal›fl›yorsunuz, sistem karfl› ç›k›yor. Sis-temin do¤rultusunda gitti¤in zaman,çocuk manevi olarak bir açmaza düflü-yor. Yani demokrasiyi ciddi bir flekilde al-g›lat›p etnik s›k›nt›lar›m›z› da, inanç bo-yutundaki s›k›nt›lar› da bir düzene koy-mam›z gerekir. Bunu da bafla gelen in-sanlar becersin. Bütün yap›lanmalar ha-kikaten çok bireysel kal›yor. Ben çocu-¤umla bireysel olarak ilgileniyorsam neâlâ. Aksi takdirde soka¤a b›rakt›¤›ndaortaya ne ç›kacak bilmiyorsun. Çocu¤unyarat›l›fl› do¤rultusunda baflar›l› olmas›için ona yard›m etmek, sa¤l›kl›, uygunbir ortam haz›rlamak velinin, mahalle-nin, semtin meselesidir, flehrin mesele-sidir, ülkenin meselesidir. Onun içerisin-de adam katil olacaksa, yapacak bir fleyyok çünkü onun psikolojik dengeleri onubuna yöneltiyor. Onu bu fiili gerçeklefl-mekten al›koyacak tedbirlerle oluflmuflbir sosyal ortam gerekir. n




При попытке дать ребенку хорошее духовное образованиемы наталкиваемся на систему, которая препятствует нам в

этом. Если не противоречить системе, то перед намивозникает образ человека в духовном тупике. Я считаю,

что Турция должна сначала укрепить демократическиеосновы, решить этнические и религиозные проблемы.

Çocu¤a manevi ilim vermeye çal›fl›yorsunuz, sistem karfl›ç›k›yor. Sistemin do¤rultusunda gitti¤in zaman, çocuk

manevi olarak bir açmaza düflüyor. Yani demokrasiyi ciddibir flekilde alg›lat›p etnik s›k›nt›lar›m›z› da, inanç

boyutundaki s›k›nt›lar› da bir düzene koymam›z gerekir.

à Î˛‰ÂÈ ·Û‰ÂÏ ‰ÓÎ„Ó‰ÂÎËÚ¸ Ì‡ «Ò‚ÓËı» Ë «‚ð‡„Ó‚».

ÇÎ‡‰ËÏËð Ç˚ÒÓˆÍËÈ

Ç ðÓÒÒËÈÒÍÓÏ Ó·˘ÂÒÚ‚Â Ì‡ ð‡ÁÌ˚ı˝Ú‡Ô‡ı Â„Ó ËÒÚÓðË˜ÂÒÍÓ„Óð‡Á‚ËÚËfl ·˚ÎË ‚ ıÓ‰Û ð‡ÁÎË˜Ì˚Â

Ó·ð‡˘ÂÌËfl Í Î˛‰flÏ: «ÒÛ‰‡ð¸»,«„ÓÒÔÓÊ‡», «·‡ðËÌ», «„ð‡Ê‰‡ÌÓ˜Í‡»,«‚‡¯Â ÔðÂ‚ÓÒıÓ‰ËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó»,ÌÂÁ‡·‚ÂÌÌÓÂ «ÚÓ‚‡ðË˘». Ç Í‡Ê‰ÓÏ ËÁÌËı ÓÚð‡Ê‡Î‡Ò¸ ˆÂÎ‡fl „‡ÏÏ‡ ˜Û‚ÒÚ‚,Úð‡‰ËˆËÈ, ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Ë ÒÓˆË‡Î¸ÌÓÈËÂð‡ðıËË.

ÄÌ‡ÎËÁËðÓ‚‡Ú¸ ˝ÚËÒÓˆËÓÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚Â Ë ËÒÚÓðË˜ÂÒÍËÂðÂ‡ÎËË – Á‡‰‡˜‡ ËÒÚÓðËÍÓ‚,ÒÓˆËÓÎËÌ„‚ËÒÚÓ‚, ÍÛÎ¸ÚÛðÓÎÓ„Ó‚. çÓÂÒÚ¸ Ó‰ÌÓ ËÌÚÂðÂÒÌÓÂ ÔÓÌflÚËÂ,ÊË‚Û˘ÂÂ ‚ ÒÓÁÌ‡ÌËË Ë ÔÓ‰ÒÓÁÌ‡ÌËËÍ‡Ê‰Ó„Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ‚Ó ‚ÒÂ ‚ðÂÏÂÌ‡ Ë˝ÔÓıË – «ıÓðÓ¯ËÈ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ». ùÚÓÓÔðÂ‰ÂÎÂÌËÂ Ï˚ ÌÂËÁ·ÂÊÌÓ Ò‚flÁ˚‚‡ÂÏÒ ÔÓÌflÚËÂÏ «Ò‚ÓÈ» ËÎË «Ì‡¯». «ç‡¯Ë»– Î˛‰Ë, ÍÓÚÓð˚Â Ì‡Ò ÔÓÌËÏ‡˛Ú.«ç‡¯Ë» – ÒÓÓÚÂ˜ÂÒÚ‚ÂÌÌËÍË Á‡ðÛ·ÂÊÓÏ. «ç‡¯Ë» – ÍÓÏ‡Ì‰‡ êÓÒÒËË,ÍÓÚÓð‡fl ‚˚ıÓ‰ËÚ Ì‡ ÙÛÚ·ÓÎ¸ÌÓÂ ÔÓÎÂ.ïÓðÓ¯ÂÂ ÒÎÓ‚Ó «Ì‡¯». Ç Ì‡¯ÂÏÒÓÁÌ‡ÌËË ÓÌÓ ‰‡‚ÌÓ ÒÚ‡ÎÓ ðÓ‰ÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏÒÎÓ‚Û «ıÓðÓ¯ËÈ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ». ùÚÓÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ: «Ì‡¯» ÌÂ ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ÔÎÓıËÏ. èÓÚÓÏÛ Ë ‚˚‚Ó‰ËÏ Ï˚«Ì‡¯Ëı» Á‡ ÔðÂ‰ÂÎ˚ ÔðË‚˚˜ÌÓÈÒËÒÚÂÏ˚ ÍÓÓð‰ËÌ‡Ú Ë ÓˆÂÌÓÍ, Ë·ÓÁ‡˜ÂÏ ÔÓ‰‚Âð„‡Ú¸ ÓˆÂÌÍÂ ÚÓ, ˜ÚÓ ÛÊÂÓˆÂÌÂÌÓ Ò‡ÏÓÈ ‰ÂÙËÌËˆËÂÈ?!

çÓ «ıÓðÓ¯ËÈ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ», «Ì‡¯»,«Ò‚ÓÈ» – ÓˆÂÌÍË ÎË˜Ì˚Â Ë ÎË˜ÌÓÒÚÌ˚Â.Ä ÔÓÌflÚËÂ «ıÓðÓ¯ËÈ „ð‡Ê‰‡ÌËÌ» –Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÂ. ÇÂ‰¸ ÔÓÌflÚËÂ «ıÓðÓ¯ËÈ

„ð‡Ê‰‡ÌËÌ» ‚ ˆË‚ËÎËÁÓ‚‡ÌÌÓÏÓ·˘ÂÒÚ‚Â ÌÂð‡Áð˚‚ÌÓ Ò‚flÁ‡ÌÓ ÒÚ‡ÍËÏË ÔÓÌflÚËflÏË, Í‡Í Ô‡ÚðËÓÚËÁÏ,Û‚‡ÊÂÌËÂ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Ë ËÒÚÓðËË Ò‚ÓÂ„ÓÌ‡ðÓ‰‡, ÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓÒÚ¸,ÔðË‚ÂðÊÂÌÌÓÒÚ¸ ÎË·Âð‡Î¸Ì˚Ï Ë‰ÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍËÏ ˆÂÌÌÓÒÚflÏ.

Ç ıÓ‰Â ËÒÚÓðËË ÏÂÌflÎÓÒ¸ ÏÌÓ„ÓÂ:„ð‡ÌËˆ˚, ÔðËÌˆËÔ˚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÏÂÊ‰Û„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ÏË, ˆÂÌÌÓÒÚË. åÂÌflÎÓÒ¸ ËÔÓÌflÚËÂ «ıÓðÓ¯ËÈ „ð‡Ê‰‡ÌËÌ». Ç ÒËÎÛÒÍÎ‡‰˚‚‡˛˘ËıÒfl ËÒÚÓðË˜ÂÒÍËı ðÂ‡ÎËÈÓÌÓ ÒÚ‡ÎÓ ÌÂËÁ·ÂÊÌÓ ‚ÍÎ˛˜‡Ú¸ ‚ ÒÂ·fl„ÓÚÓ‚ÌÓÒÚ¸ ·ÓðÓÚ¸Òfl Ë ‚ÓÂ‚‡Ú¸,ÌÂÌ‡‚ËÒÚ¸ Í ‚ð‡„Û, „ÓÚÓ‚ÌÓÒÚ¸ÔÓÊÂðÚ‚Ó‚‡Ú¸ ÒÓ·ÓÈ ð‡‰Ë éÚÂ˜ÂÒÚ‚‡. ÇÚ‡ÍËı ÛÒÎÓ‚Ëflı ÌÂÁ˚·ÎÂÏÓÒÚ¸ Ë,Í‡Á‡ÎÓÒ¸ ·˚, ‚Â˜ÌÓÒÚ¸Ó·˘Â˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍËı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈÓÍ‡Á˚‚‡Î‡Ò¸ Ì‡ ‚ÚÓðÓÏ ÔÎ‡ÌÂ. Ä ‚ÛÒÎÓ‚Ëflı ð˚ÌÍ‡ ·ËÁÌÂÒÏÂÌ‡ ÔðËÌflÚÓ

“Ve insanlar› uzun bir süre ‘bizimkiler’ ve‘düflmanlar’ diye ay›raca¤›z.

Vladimir V›sotskiy

Rus toplumunda insanlara farkl› dö-nemlerde farkl› isimlerle hitap edi-lirdi: “sudar (efendim)”, “gospoja

(han›mefendi)”, “boyarin (boyar)”, “graj-danoçka (vatandafl (bayanlar için))”, “vafleperevoshoditelstvo (Ekselans)”, “nezab-vennoe tovarifl (unutulmaz yoldafl)”. Bun-lar›n her birinde duygu, gelenek, kültür vetoplumsal hiyerarflinin bütün dereceleriyans›t›l›rd›.

Bu sosyokültürel ve tarihî gerçeklerianaliz etmek tarihçilerin, dilbilimciler vekültür bilimcilerin iflidir. Fakat bütün za-man ve ça¤lar boyunca her insan›n bilin-cinde ve bilinçalt›nda yaflayan “iyi insan”gibi ilginç bir kavram var. Bu belirlemeyikaç›n›lmaz bir flekilde “kendimiz” veya “bi-zimkiler” anlay›fl›yla yapar›z. “Bizimkiler”,bizi anlayan insanlard›r. “Bizimkiler” yurt-d›fl›ndaki vatandafllar›m›zd›r. “Bizimkiler”futbol sahas›na ç›kan Rusya milli tak›m›-d›r. Güzel bir kelimedir “bizimkiler”. “Bi-zimkiler” kötü olamaz, ki bu elbette do¤al-d›r. Zaten onun için “bizimkileri” al›fl›lansistem, koordinat ve de¤erlerin d›fl›na ç›-kar›yoruz. Zira tan›m›n kendisince de¤er-lendirilen fley neden bir daha de¤erlendi-rilsin ki?!

Fakat “iyi insan”, “bizim” ve “kendi” de-¤erlendirmeleri özel ve bireyseldir. “‹yi va-tandafl” kavram› ise toplumsald›r. Çünkü“iyi vatandafl” kavram› vatanseverlik, mil-letinin kültür ve tarihine sayg› duymak,




«Наши» плохимине бывают!

Владимир АвдеевЖурналист, сотрудник Института развития прессы (Москва).

“Bizimkiler” kötü olamaz!Vladimir Avdeyev

Bas›n Gelifltirme Enstitüsü ö¤retim üyesi, gazeteci (moskova).

Ò˜ËÚ‡Ú¸ ıÓðÓ¯ËÏ „ð‡Ê‰‡ÌËÌÓÏ, ÂÒÎËÂ„Ó ·ËÁÌÂÒ ÒÎÛÊËÚ ÒÚð‡ÌÂ (ÒÎÛÊËÚ„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Û) Ë ˝ÚÓÚ ·ËÁÌÂÒ ÒÓˆË‡Î¸ÌÓÓðËÂÌÚËðÓ‚‡Ì (ÒÎÛÊËÚ Ó·˘ÂÒÚ‚Û).

Кто враг?

ë ÒÂð¸ÂÁÌÓÈ ÔÂðÂÓˆÂÌÍÓÈ ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ ‚ÛÒÎÓ‚Ëflı ËÁÏÂÌÂÌËfl ÒÓˆË‡Î¸Ì˚ı,˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËı Ë ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËıÓ·ÒÚÓflÚÂÎ¸ÒÚ‚ ÒÚ‡ÎÍË‚‡ÂÚÒfl Î˛·ÓÂÓ·˘ÂÒÚ‚Ó. çÂ ÒÚ‡Î‡ ËÒÍÎ˛˜ÂÌËÂÏ ËêÓÒÒËfl. èÂðËÓ‰ ÔÂðÂÒÚðÓÈÍË, Ì‡˜‡Î‡‰ÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍËı Ë ð˚ÌÓ˜Ì˚ıÔðÂÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÈ ÓÁÌ‡ÏÂÌÓ‚‡ÎÒfl ËÒÂð¸ÂÁÌ˚ÏË ËÁÏÂÌÂÌËflÏË ‚ ÒÓÁÌ‡ÌËËÎ˛‰ÂÈ. çÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ ÔÂðÂÓˆÂÌËÚ¸ ðÓÎ¸,ÍÓÚÓðÛ˛ Ò˚„ð‡ÎË ‚ ˝ÚÓÏ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏ˚ÂÓÚ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ ëåà, ÔÓfl‚Ë‚¯ËÂÒfl ‚˝ÚÓÚ ÔÂðËÓ‰ ‚ êÓÒÒËË. ã˛‰Ë, ÌÂÛÏÂ˛˘ËÂ ËÎË ÓÚ‚˚Í¯ËÂ ð‡ÁÎË˜‡Ú¸„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÂ Ë Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÂ, ÒÚ‡ÎËÔÓÎÛ˜‡Ú¸ ËÌÙÓðÏ‡ˆË˛, ÍÓÚÓð‡fl ·Û‰ËÎ‡Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÂ Ë ËÌ‰Ë‚Ë‰Û‡Î¸ÌÓÂÒÓÁÌ‡ÌËÂ, Á‡ÒÚ‡‚ÎflÎ‡ ‰ÛÏ‡Ú¸, ÌÂÔÓÎ‡„‡flÒ¸ Ì‡ ÔðÂ‰Î‡„‡ÂÏ˚Â„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÓÏ, Ôð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚ÓÏ, ‚Î‡ÒÚ¸˛ÙÓðÏÛÎËðÓ‚ÍË Ë ÔÓÌflÚËfl. ÑÎfl ÏÌÓ„Ëı˝ÚÓ ·˚Î ÔÂðËÓ‰ «ÎÓÏÍË ÒÓÁÌ‡ÌËfl»,ÔÂðÂıÓ‰‡ Í ÌÓ‚ÓÏÛ Ó·ð‡ÁÛ Ï˚¯ÎÂÌËfl Ë,Í‡Í ÒÎÂ‰ÒÚ‚ËÂ, Í ÌÓ‚ÓÏÛ Ó·ð‡ÁÛ ÊËÁÌË.

ï‡ð‡ÍÚÂðÌ˚ÏË ˜ÂðÚ‡ÏË ðÓÒÒËÈÒÍÓÈ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓÒÚË ÚÓ„Ó ÔÂðËÓ‰‡ ÒÚ‡ÎË·ÓÎ¸¯‡fl ÓÚÍð˚ÚÓÒÚ¸ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı Ë˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËı ðÂ¯ÂÌËÈ Ë ËÌËˆË‡ÚË‚,ð‡Á‚ËÚËÂ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ı Ò‚flÁÂÈ,

ÏÂÊÍÓÌÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ‰ËÒÍÛÒÒËÈ,ÏÂÊ˝ÚÌË˜ÂÒÍÓ„Ó Ó·ÏÂÌ‡. éÒÎÓÊÌflÎÒËÚÛ‡ˆË˛ ˆÂÎ˚È ðfl‰ Ó˜‡„Ó‚Ì‡ÔðflÊÂÌÌÓÒÚË Ì‡ ÚÂððËÚÓðËË ·˚‚¯Â„Óëëëê, ÔÓ‰Ó„ðÂ‚‡ÂÏ˚ıÁ‡ËÌÚÂðÂÒÓ‚‡ÌÌ˚ÏË ‚ ÍÓÌÙÎËÍÚÂÒËÎ‡ÏË Í‡Í ‚ÌÛÚðË ÒÚð‡Ì˚, Ú‡Í Ë Á‡ðÛ·ÂÊÓÏ. ç‡ðfl‰Û Ò ÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓÒÚ¸˛ ËÛ‚‡ÊÂÌËÂÏ Í ÍÛÎ¸ÚÛðÂ ‰ðÛ„Ëı Ì‡ðÓ‰Ó‚·˚ÚÓ‚‡Î Ë Ó·ð‡Á ‚ð‡„‡, ÔÓðÓÈ ˆÂÎ˚ıÌ‡ðÓ‰Ó‚! ÇÒÔÓÏÌËÚÂ ıÓÚfl ·˚ ÁÌ‡ÏÂÌËÚÓÂÂÎ¸ˆËÌÒÍÓÂ ‚˚ÒÍ‡Á˚‚‡ÌËÂ «óÂ˜ÂÌˆ˚ÔðÂ‰ÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÒÓ·ÓÈ ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ÍðËÏËÌ‡ÎËÁÓ‚‡ÌÌÛ˛ Ì‡ˆË˛»!

ëÓÁÌ‡ÌËÂ ÒÍÎ‡‰˚‚‡ÎÓÒ¸, Í‡ÍÏÓÁ‡ËÍ‡: ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ËÏÂÎ ‰ÂÎÓ ÒÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ ð‡ÁÌ˚ÏË, ÔÓðÓÈÔðÓÚË‚ÓÔÓÎÓÊÌ˚ÏË, ÓˆÂÌÍ‡ÏË Ó‰ÌÓ„ÓË ÚÓ„Ó ÊÂ ÒÓ·˚ÚËfl, fl‚ÎÂÌËfl, Ù‡ÍÚ‡,ËÌ‰Ë‚Ë‰‡. é˜ÂÌ¸ ıÓÚÂÎÓÒ¸ ‚ÂðËÚ¸, ˜ÚÓ ‚˝ÚÓÏ «ÏÓÁ‡Ë˜ÌÓÏ» ÒÓÁÌ‡ÌËË ·Û‰ÛÚÔðÂÓ·Î‡‰‡Ú¸ Ò‚ÂÚÎ˚Â ÚÓÌ‡…

hoflgörü, liberal ve demokratik de¤erlereba¤l›l›k gibi kavramlarla ayr›lmaz bir flekil-de ba¤l›d›r.

Tarih boyunca çok fley de¤iflti: S›n›rlar,devletleraras› iliflkilerdeki prensipler, de-¤erler. “‹yi vatandafl” kavram› da de¤iflti.Tarihsel gerçeklerin zoru ile bu kavram ka-ç›n›lmaz bir flekilde mücadele ve savaflahaz›r olmay›, düflmana nefreti, vatan içinkendini feda etmeye haz›r olmay› da içineald›. Bu flartlarda insanî de¤erlerin de¤ifl-mezli¤i ve sonsuzlu¤u ikinci planda kald›.Serbest piyasa flartlar›nda e¤er ifli ülkeyehizmet ediyorsa (devlete de hizmet edi-yordur) ve e¤er bu ifl toplumsal olarak dayönlendirilmiflse topluma hizmet eder.Dolay›s›yla bu ifladam›n› “iyi vatandafl”saymak kabul edilmifltir.

Her toplum, sosyal, ekonomik ve politikdurumlar›n de¤iflmesiyle beraber de¤er-




Есть одно интересное понятие, живущее в сознании иподсознании каждого человека во все времена и эпохи –

«хороший человек». Это определение мы неизбежносвязываем с понятием «свой» или «наш».

Bütün zaman ve ça¤lar boyunca her insan›n›n bilincinde vebilinçalt›nda yaflayan “iyi insan” gibi ilginç bir kavram var. Bubelirlemeyi kaç›n›lmaz bir flekilde “kendimiz” veya “bizimkiler”

anlay›fl›yla yapar›z.

èÓÍ‡ ‚ ˝ÚÓÈ ·ËÚ‚Â ÌÂÚ fl‚ÌÓ„ÓÔÓ·Â‰ËÚÂÎfl. Ç êÓÒÒËË ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛ÚÒðÂ‰ÒÚ‚‡ Ï‡ÒÒÓ‚ÓÈ ËÌÙÓðÏ‡ˆËË, ÒÓÒÚð‡ÌËˆ ÍÓÚÓð˚ı ÔðÓÔ‡„‡Ì‰ËðÛÂÚÒflÏÂÊÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì‡fl Ë ÏÂÊðÂÎË„ËÓÁÌ‡flðÓÁÌ¸, „ðÛÔÔ˚ ÒÍËÌıÂ‰Ó‚ ÛÒÚð‡Ë‚‡˛ÚÔÓ„ðÓÏ˚, ËÁ·Ë‚‡fl (Ë Û·Ë‚‡fl!) «ÌÂÌ‡¯Ëı», ‚ ðfl‰Â ÒÚðÛÍÚÛð ÒÎÓÊËÎÓÒ¸˜ÂÚÍÓÂ ‰ËÙÙÂðÂÌˆËðÓ‚‡ÌËÂ Î˛‰ÂÈ ÔÓÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÏÛ Ë ðÂÎË„ËÓÁÌÓÏÛÔðËÁÌ‡ÍÛ. ü ‰‡ÎÂÍ ÓÚ Ï˚ÒÎË, ˜ÚÓðÓÒÒËÈÒÍÓÂ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó ÒÚ‡ÎÓ ·ÎËÊÂ Íð‡ÒËÁÏÛ Ë Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÛ. ëÍÓðÂÂ ÓÌÓÒÚ‡ÎÓ ð‡‚ÌÓ‰Û¯Ì˚Ï. ì·ËÈÒÚ‚ÓÏ‡ÎÂÌ¸ÍÓÈ ‰Â‚Ó˜ÍË Ì‡ ÔÓ˜‚ÂÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ÌÂÔðËflÁÌË,‡‚Ë‡Í‡Ú‡ÒÚðÓÙ˚, ÛÌÓÒfl˘ËÂ ÒÓÚÌËÊËÁÌÂÈ, „Ë·ÂÎ¸ ˝ÍËÔ‡Ê‡ ÔÓ‰‚Ó‰ÌÓÈÎÓ‰ÍË, ÚÂð‡ÍÚ˚ Ë ‡‚‡ðËË – ‚ÒÂ ˝ÚÓ·ÓÎËÚ ÎË¯¸ ÌÂ‰ÂÎ˛, ÛÒÚÛÔ‡fl Á‡ÚÂÏÏÂÒÚÓ ÔÓ‚ÒÂ‰ÌÂ‚Ì˚Ï ıÎÓÔÓÚ‡Ï ËÁ‡ÒÚ‡‚Îflfl Á‡·˚‚‡Ú¸. ç‡¯Â ð‡‚ÌÓ‰Û¯ËÂ,‚ ÓÚÎË˜ËÂ ÓÚ Ë‰ÂÓÎÓ„ËË ·ðËÚÓ„ÓÎÓ‚˚ı,ÌÂ ËÏÂÂÚ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ÓÍð‡ÒÍË: ÓÌÓÔÓÁ‚ÓÎflÂÚ Á‡·˚Ú¸ ‚ÒÂı – Ë «Ì‡¯Ëı», Ë«˜ÛÊËı».

ç‡‚ÂðÌÓÂ, ‰Ó ÒËı ÔÓð ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÌÂÌ‡Û˜ËÎÒfl ÊËÚ¸ ‚Â˜Ì˚ÏË ˆÂÌÌÓÒÚflÏË,ÌÂ ÛÏÂÂÚ ‚˚¯Â ‚ÒÂ„Ó ÒÚ‡‚ËÚ¸ ‰ðÛÊ·Û,Û‚‡ÊÂÌËÂ, Íð‡ÒÓÚÛ, Î˛·Ó‚¸, „Óð‰ÓÒÚ¸ Á‡Ò‚ÓÈ ÚðÛ‰. çÓ ÌÓ‚ÓÂ ÔÓÍÓÎÂÌËÂ ·Û‰ÂÚÙÓðÏËðÓ‚‡Ú¸Òfl ‚ ÛÒÎÓ‚Ëflı ·ÓÎ¸¯ÂÈÓÚÍð˚ÚÓÒÚË, ËÌ˚ı ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ıðÂ‡ÎËÈ, ËÌÓ„Ó ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Í ÍÛÎ¸ÚÛðÂ ËðÂÎË„ËË ‰ðÛ„Ëı ÒÚð‡Ì Ë Ì‡ðÓ‰Ó‚. ÇðÂÏflÎÂÚËÚ ·˚ÒÚðÓ, Ë ÌÂÎ¸Áfl ÛÔÛÒÍ‡Ú¸‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ð‡ÒÒÍ‡Á‡Ú¸ ·Û‰Û˘ËÏ„ð‡Ê‰‡Ì‡Ï Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ ÔðË‚Á‡ËÏÌ˚ı ÍÓÌÚ‡ÍÚ‡ı ÒÚ‡ÌÓ‚flÚÒfl ·Ó„‡˜Â,˜ÚÓ Î˛‰Ë ÏÓ„ÛÚ Ë ‰ÓÎÊÌ˚ ·˚Ú¸ð‡ÁÌ˚ÏË, ˜ÚÓ ÚÓÎ¸ÍÓ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍËÂ Ë„ð‡Ê‰‡ÌÒÍËÂ Í‡˜ÂÒÚ‚‡ Î˛‰ÂÈ ËÏÂ˛ÚÌÂÔðÂıÓ‰fl˘Û˛ ˆÂÌÌÓÒÚ¸. n

lerinin de ciddi bir yeniden de¤erlendiril-mesiyle yüz yüze gelir. Rusya da bundanistisna olmad›. Perestroyka periyodu, de-mokrasi ve serbest piyasa dönüflümleri in-sanlar›n bilinçlerinde ciddi de¤iflikliklerlekendini belli etti. Bu konuda o dönem Rus-ya’da ortaya ç›kan ve devletten ba¤›ms›zçal›flan kitle iletiflim araçlar›n›n rolünü in-kar etmek mümkün de¤il. Neyin devlet,neyin sivil oldu¤unu ay›rt edemeyen veyaunutan insanlar, toplumsal ve bireysel bi-linci uyand›ran bilgileri almaya bafllad›.Bu bilgiler insan› devlet ve hükümet tara-f›ndan sunulan formüle edilmifl fikir vekavramlara bel ba¤lamadan düflünmeyezorlad›. Birçoklar› için bu bir “bilinç ›slah›”,yeni bir düflünme flekline ve bunun neti-cesinde yeni bir hayat tarz›na geçifl döne-miydi.

Düflman kim?Politik, ekonomik karar ve inisiyatiflerinsaydaml›¤›, uluslararas› iliflkilerin gelifl-mesi, dinler aras› tart›flmalar, etnik yap›lararas› de¤iflimler, Rusya gerçekli¤inin o dö-nemdeki ay›rt edici özellikleri oldu. EskiSSCB topraklar› üzerinde güçlerin çat›fl-mas›nda ç›karlar› olan, yurt içinde oldu¤u

gibi yurt d›fl›ndan güçlerin de k›z›flt›rd›¤›birçok gerilim noktalar› durumu zorlaflt›r-d›. Hoflgörü ve di¤er uluslar›n kültürünesayg› duyanlardan hariç bir de düflman ti-pi vard›. Bu bazen bir milletin kendisi deolabiliyordu. Yeltsin’in meflhur sözünühat›rlay›n en az›ndan “Çeçenlerin hepsisuça bulaflm›fl bir millettir”.

Bilinç bir mozaik gibi flekilleniyordu. ‹n-san ayn› olay, olgu ve bireyle ilgili bazentamamen farkl›, bazen de z›t yaklafl›mlar-da bulunabiliyordu. Bu “mozaik” bilinçte,aç›k renklerin üstün olaca¤›na inanmay›çok isterdik. Ben, “Rus toplumunun ›rkç›l›kve milliyetçili¤e yak›nlaflt›¤›” düflüncesinekat›lm›yorum. Toplumun kay›ts›z kald›¤›daha do¤rudur.

Bu savaflta flimdilik net bir galip yok.Rusya’da halklar ve dinler aras› düflmanl›kpropagandas›n›n yap›ld›¤›, ›rkç› gruplar›n“bizim olmayanlar›” dövdüklerine (öldür-dükleri!) sayfalar›nda yer veren yay›n or-ganlar› var. Birçok kurumda insanlar ›rk vedini belirtilere göre aç›k bir ayr›ma tabi tu-tuluyorlar. Milliyetçi temele dayal› antipa-tiyle öldürülen küçük k›z çocu¤u ve yüzler-ce hayata mal olan trafik kazalar›; bütünbunlar bir hafta ac› ve a¤r› verir, yerinigünlük meflgaleye b›rak›r, olanlar› unut-maya zorlar. Bizim umursamazl›¤›m›z,dazlaklar›n ideolojisinden farkl› bir milli-yetçi renk tafl›m›yor, herkesi, “bizimkileri”ve “di¤erleri”ni unutturuyor.

‹nsan galiba flimdiye kadar ebedi de-¤erlerle yaflamay› ö¤renemedi. Dostlu¤u,sayg›y›, güzelli¤i, aflk›, eme¤inin onurunuher fleyden üstün tutamad›. Ama yeni ne-sil, daha saydam flartlarda, farkl› uluslara-ras› gerçeklerde, di¤er millet ve ülkelerinkültürlerine daha farkl› bir yaklafl›mla ge-lifliyor. Zaman çabuk geçiyor, gelecek ne-sillerle karfl›l›kl› iliflkilerde kültürlerin da-ha da zenginleflti¤ini, insanlar›n farkl› ola-bilece¤ini, yaln›z iyi insan ve yurttafl vas›f-lar›n›n kal›c› bir de¤ere sahip oldu¤unuanlatma imkan›n› kaç›rmamal›. n




Понятие «хороший гражданин» в цивилизованном общественеразрывно связано с такими понятиями, как патриотизм,

уважение культуры и истории своего народа, толерантность,приверженность либеральным и демократическим ценностям.

“‹yi vatandafl” kavram› vatanseverlik, milletinin kültür vetarihine sayg› duymak, hoflgörü, liberal ve demokratik de¤erlere

ba¤l›l›k gibi kavramlarla ayr›lmaz bir flekilde ba¤l›d›r.

êÓÒÒËfl Á‡ ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ 10-15 ÎÂÚÔÂðÂÊËÎ‡ ÒËÎ¸ÌÂÈ¯ËÂ ËÁÏÂÌÂÌËfl.ùÚË ËÁÏÂÌÂÌËfl ÌÂ ÏÓ„ÎË ÌÂ

ÍÓÒÌÛÚ¸Òfl Ë ÒÙÂð˚ ÏÂÊÎË˜ÌÓÒÚÌ˚ıÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÂÂ „ð‡Ê‰‡Ì. é‰ÌË ˝ÍÒÔÂðÚ˚ËÌÚÂðÔðÂÚËðÛ˛Ú ‰‡ÌÌÛ˛ ÒËÚÛ‡ˆË˛ Í‡ÍÛÚð‡ÚË‚¯Û˛ ˝ÚË˜ÂÒÍËÂ ÍÓÓð‰ËÌ‡Ú˚, „‰ÂÔðÓËÁÓ¯ÂÎ «ÌÂ·˚‚‡Î˚È,·ÂÒÔðÂˆÂ‰ÂÌÚÌ˚È Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚È ÔðÓ‚‡Î»,‰ðÛ„ËÂ ÔÓÎ‡„‡˛Ú, ˜ÚÓ ‚ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÏðÓÒÒËÈÒÍÓÏ Ó·˘ÂÒÚ‚Â Ò Ó‰ÌÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚«ÔðÓËÁÓ¯ÎÓ‚˚Ò‚Ó·ÓÊ‰ÂÌËÂÏÌÓ„Ëı ÒÙÂðÊËÁÌË ËÁ-ÔÓ‰ÔðflÏÓ„Ó ËÊÂÒÚÍÓ„ÓÏÓð‡Î¸ÌÓ„Ó‰ËÍÚ‡Ú‡,‰ÂÚ‡Û·ËðÓ‚‡ÌËÂÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚ıÙÓðÏ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË, ˜ÚÓËÏÂÎÓ, ·ÂÁÛÒÎÓ‚ÌÓ,ÔÓÁËÚË‚ÌÓÂÁÌ‡˜ÂÌËÂ, ‡ Ò‰ðÛ„ÓÈ – ÌÂÔðÓ˜Âð˜ÂÌ˚ ÒÚ‡ÍÓÈ flÒÌÓÒÚ¸˛,Í‡Í ð‡Ì¸¯Â, ÌÓ‚˚ÂÍÓÓð‰ËÌ‡Ú˚ ‰Ó·ð‡Ë ÁÎ‡». àÌÚÂðÂÒÌ˚Â‰‡ÌÌ˚Â ÔÓÎÛ˜ËÎÇÒÂðÓÒÒËÈÒÍËÈˆÂÌÚð ËÁÛ˜ÂÌËflÓ·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„ÓÏÌÂÌËfl (Çñàéå),ÍÓÚÓð˚È ÔðÓ‚Ó‰ËÎ

ÒÓˆËÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍÓÂ ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËÂ ÔÓ ‚ÒÂÈêÓÒÒËÈÒÍÓÈ îÂ‰Âð‡ˆËË ‚ ÔÂðËÓ‰ Ò flÌ‚‡ðflÔÓ Ë˛Î¸ 2005 „. Ñ‡ÌÌÓÂ ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËÂ·˚ÎÓ Ì‡ˆÂÎÂÌÓ Ì‡ ‚˚fl‚ÎÂÌËÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËflÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚ı ðÓÒÒËflÌ Í ÏÓð‡Î¸ÌÓ-Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÒÚÓðÓÌÂ ÊËÁÌË.êÂÒÔÓÌ‰ÂÌÚ‡Ï ·˚ÎÓ ÔðÂ‰ÎÓÊÂÌÓÓÚ‚ÂÚËÚ¸ Ì‡ ‚ÓÔðÓÒ: «ä‡ÍËÂ ÔÓÒÚÛÔÍË Ë‰ÂÈÒÚ‚Ëfl Î˛‰ÂÈ fl‚Îfl˛ÚÒfl Ì‡Ë·ÓÎÂÂ·ÂÁÌð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË?». àÌÚÂðÂÒÌ˚ÏÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚÒfl, ˜ÚÓ ðÓÒÒËflÌÂ ‚ ÔÂð‚Û˛Ó˜ÂðÂ‰¸ Ì‡Á‚‡ÎË ·ÂÁð‡ÁÎË˜ËÂ ‰ðÛ„ Í ‰ðÛ„Û




Наиболее безнравственныйпоступок в России –

равнодушиеГульдар Шакурова

Социолог, политолог, кандидат политических наук, доцент кафедры политологии Башкирской Академии государственной службы и управления приПрезиденте Республики Башкортостан, член Европейской политологической научной сети (EPSNet, Париж).

Rusya’da en büyükahlâks›zl›k, “ilgisizlik”

Guldar fiakurovaDoç.Dr. Sosyolog, politolog, Baflk›rdistan Cumhurbaflkanl›¤› Devlet Yönetimi ve Memurlu¤u Akademisi Avrupa Politoloji Kürsüsü Bilimsel A¤› (EPSNet, Paris ) üyesi.

R usya son 10 – 15 y›lda çok büyükde¤ifliklikler yaflad›. Bu de¤iflik-liklerin vatandafl›n kifliler aras›

iliflkilerine etki etmemesi mümkün de-¤il. Kimi uzmanlar durumu “benzeri gö-rülmemifl, emsalsiz bir ahlaki çöküntü-nün” yaflanmas› ve etik koordinatlar›nyitirilmesiyle aç›kl›yor. Kimileri ise budurumu, bir yönden olumlu bir geliflmefleklinde ifade edilebilecek “Rus toplum-sal hayat›nda birçok alan›n gerçek ve

ac›mas›z bir mo-ral diktas›ndankurtulmas›”, di¤erbir yönden ise“iyi” ve “kötü”nüns›n›rlar›n›n eskiyenazaran tam ola-rak belirlenmemiflolmas›yla aç›kl›-yorlar.

Rusya Kamuo-yu Araflt›rmalar›Merkezi (VTS‹OM)2005 Ocak veTemmuz aylar›aras›nda Rusyaçap›nda yapt›¤›sosyal araflt›rma-da ilginç veriler el-de etti. Söz konu-su araflt›rma gü-nümüz Rusyal›la-r›n›n moral ve ah-

lakla ilgili tutumlar›n› nas›l ortaya koy-duklar›na yönelikti. Araflt›rmaya kat›-lanlardan “insanlar›n en çok hangi dav-ran›fllar› ahlaka ayk›r›d›r?” sorusuna ce-vap vermeleri istendi. ‹lginç olan, Rusyahalk›n›n buna ilk s›rada “insanlar›n bir-birlerine kay›ts›z kalmalar›” (%26) flek-linde cevap vermeleriydi. Yalan, ikiyüz-lülük, sahtekarl›k (%25), günlük hayattakabal›k, küfür (%17), alkolizm, uyuflturu-cu ve ahlaka ayk›r› di¤er davran›fllar an-cak son s›rada yer ald›lar (bkz. Tablo 1).Yani insanlar ilk önce bireyler aras› ilifl-kilerin de¤iflmesiyle ilgililer, düflüncestandartlar› de¤iflime u¤rad› ve insan-lar bireyselcilik yolunda davran›fl flekil-lerini ve hedeflerini de¤ifltirdiler.

Araflt›rmaya kat›lanlar›n görüfllerinegöre, reformlar döneminde insanlar›nkendileri ve karfl›l›kl› iliflkileri büyük de-¤iflikliklere u¤rad›. Bu de¤iflim özellikleiyilikseverlik, içtenlik, dürüstlük, ç›karbeklememe, karfl›l›kl› güven gibi özellik-leri etkiledi. Bununla beraber kat›l›mc›-lar sald›rganl›¤›n ve hayas›zl›¤›n farkedilir bir flekilde büyüdü¤ünü belirti-yorlar (bkz Tablo 2).




26

25

17

8

8

6

6

5

3

3

3

2

2

1

1

8

15

Безразличие людей друг к другу‹nsanlar›n birbirlerine ilgisizli¤i

Ложь, лицемерие, подлостьYalan, ikiyüzlülük, sahtekarl›k

Бытовое хамство, матGünlük hayatta kabal›k, küfür

Безразличие власти к людям, бюрократияHükümetin insanlara ilgisizli¤i ve bürokrasi

Разврат, пошлостьAhlak bozuklu¤u, baya¤›l›k

Зависть, злобаHaset, kin

Неуважение к старшимBüyüklere sayg›s›zl›k

Агрессия, жестокостьAgresiflik, fliddet

Жадность, погоня за деньгамиCimrilik, para h›rs›

Аморальное поведениеAhlaka uygun olmayan davran›fllar

Неуважение к РодинеVatana sayg›s›zl›k

БескультурьеKültürsüzlük

Насилие, унижениеfiiddet, hakaret

Безнравственность в СМИKitle iletiflim araçlar›ndaki ahlaks›zl›k

Безверие‹nançs›zl›k

ДругоеDi¤er

Затрудняюсь ответитьÇekimser

Русскиежалуются набезразличие

в обществеRuslar

ilgisizliktenflikayetçi

Распределение ответовна вопрос: «Какие

поступки и действиялюдей являются

наиболеебезнравственными?» (в

% от общего числаопрошенных)

“‹nsanlar›n en çok hangidavran›fllar› ahlaka

ayk›r›d›r?” sorusunaverilen cevaplar›n

da¤›l›m›.

Табл. 1 / Tablo 1

Табл. 2Распределение ответов на вопрос: «Как, на ваш взгляд, изменились люди и отношения между

ними за последние 10-15 лет?» (в % от общего числа опрошенных)

Tablo 2“Size göre son 10 – 15 y›lda insanlar ve insanlar aras› iliflkiler nas›l de¤iflti?”

sorusuna verilen cevaplar›n yüzde olarak da¤›l›m›.

Качества людей/‹nsan ÖzellikleriУсилились

Güçlendi

Ослабли

Zay›flad›Не изменились

De¤iflmedi

Цинизм/Hayas›zl›k 57 13 19

Агрессивность/Sald›rganl›k 51 21 18

Образованность/E¤itim 37 36 23

Активность, целеустремленность/Aktiflik, Kararl›l›k 30 43 21

Способность к сотрудничеству/‹flbirli¤i kabiliyeti 25 38 26

Трудолюбие/Çal›flkanl›k 25 45 25

Бескорыстие/Ç›kar beklememe 13 59 19

Патриотизм/Vatanseverlik 12 65 17

Верность товарищам/Arkadafllara vefa 12 52 30

Душевность/‹çtenlik 11 62 23

Доброжелательность/‹yilikseverlik 11 63 23

Взаимное доверие/Karfl›l›kl› güven 10 65 21

Искренность/Samimiyet 8 67 21

Честность/Dürüstlük 6 66 23

Русскиежалуются набезразличие

в обществеRuslar

ilgisizliktenflikayetçi

(26%), ÎÓÊ¸, ÎËˆÂÏÂðËÂ, ÔÓ‰ÎÓÒÚ¸ (25%),·˚ÚÓ‚ÓÂ ı‡ÏÒÚ‚Ó, Ï‡Ú (17%), ‡‡ÎÍÓ„ÓÎËÁÏ, Ì‡ðÍÓÏ‡ÌËfl, ‡ÏÓð‡Î¸ÌÓÂÔÓ‚Â‰ÂÌËÂ Á‡ÌflÎË ÎË¯¸ ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂÔÓÁËˆËË (Ú‡·Î. 1). íÓ ÂÒÚ¸ ‚ ÔÂð‚Û˛Ó˜ÂðÂ‰¸ Î˛‰Ë ÓÁ‡·Ó˜ÂÌ˚ ËÁÏÂÌÂÌËflÏË ‚ÏÂÊÎË˜ÌÓÒÚÌ˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı: ÔðÓËÁÓ¯Î‡ÒÏÂÌ‡ ÒÚ‡Ì‰‡ðÚÓ‚ Ï˚¯ÎÂÌËfl Ë Î˛‰Ë Ì‡ÔÛÚË Í ËÌ‰Ë‚Ë‰Û‡ÎËÁ‡ˆËË ÔÓÏÂÌflÎËÒÚËÎ¸ ÔÓ‚Â‰ÂÌËfl Ë Ò‚ÓË ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÍË.

èÓ ÏÌÂÌË˛ ðÂÒÔÓÌ‰ÂÌÚÓ‚, Á‡ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ „Ó‰˚ ðÂÙÓðÏ ÔðÓËÁÓ¯ÎËÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸Ì˚Â ËÁÏÂÌÂÌËfl ‚ Ò‡ÏËı Î˛‰flıË ‚ Ëı ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËflı. ùÚËËÁÏÂÌÂÌËfl ÍÓÒÌÛÎËÒ¸ ‚ ÔÂð‚Û˛ Ó˜ÂðÂ‰¸Ú‡ÍËı Í‡˜ÂÒÚ‚, Í‡Í ‰Ó·ðÓÊÂÎ‡ÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸,‰Û¯Â‚ÌÓÒÚ¸, ËÒÍðÂÌÌÓÒÚ¸, ·ÂÒÍÓð˚ÒÚËÂ,‚Á‡ËÏÌÓÂ ‰Ó‚ÂðËÂ. èðË ˝ÚÓÏðÂÒÔÓÌ‰ÂÌÚ˚ ÓÚÏÂ˜‡˛Ú Á‡ÏÂÚÌÓÂ




Табл. 3.Распределение ответов на вопрос: «Если у Вас вызывают раздражение, неприязнь представители некоторых наций и народов,

с чем это в большей степени связано?» (в % от общего числа опрошенных)

Tablo 3. “E¤er baz› halklar ve milletlerden insanlar sizin nefret ve antipatinizi çekiyorsa bu daha çok neyle ba¤lant›l›d›r?

sorusuna verilen cevaplar›n yüzde olarak da¤›l›m› (1601 kifli)

мне не нравится их внешность, манера поведения, черты характераD›fl görünüflleri, davran›fllar›, karakter özellikleri hofluma gitmiyor 7

эти люди не хотят считаться с обычаями и нормами поведения, принятыми в РоссииBu insanlar Rusya’da kabul gören adetlerine ve davran›fl ölçülerine dikkat etmek istemiyorlar 9

эти люди, как правило, не обладают элементарной культурой и не умеют вести себяBu insanlar bir kaide olarak basit bir kültüre bile sahip de¤il ve nas›l hareket edeceklerini bilmiyorlar 6

я опасаюсь их в связи с угрозой терроризмаTerör tehdidinden dolay› onlardan korkuyorum 11

мне не нравится то, что они контролируют определенные сферы бизнесаOnlar›n ifl hayat›n›n belirli alanlar›n› iflgal etmesi hofluma gitmiyor 7

они отнимают рабочие места у местного населенияYerel halk›n ifl imkanlar›n› ellerinden al›yorlar 2

эти люди не хотят учить русский языкBu insanlar Rusça ö¤renmek istemiyorlar 1

другое мнениеDi¤er fikirler 5

затрудняюсь ответитьÇekimser 51

Россия за последние 10-15 лет пережила сильнейшие

изменения. Эти изменения не могли не коснуться и сферы

межличностных отношений ее граждан. Некоторые

эксперты интерпретируют данную ситуацию как

утратившую этические координаты, где произошел

«небывалый, беспрецедентный нравственный провал».

Rusya son 10 – 15 y›lda çok büyük de¤ifliklikler yaflad›. Bude¤iflikliklerin vatandafl›n kifliler aras› iliflkilerine etki

etmemesi mümkün de¤il. Kimi uzmanlar durumu “benzerigörülmemifl, emsalsiz bir ahlaki çöküntünün” yaflanmas› ve

etik koordinatlar›n yitirilmesiyle aç›kl›yor.

ÛÒËÎÂÌËÂ ÔðÓfl‚ÎÂÌËÈ ‡„ðÂÒÒË‚ÌÓÒÚË,ðÓÒÚ ˆËÌËÁÏ‡ (Ú‡·Î. 2).

êÓÒÚ ‡„ðÂÒÒË‚ÌÓÒÚË, Á‡ÙËÍÒËðÓ‚‡ÌÌ˚È‚ ÏÂÊÎË˜ÌÓÒÚÌ˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı, ‚˚Á˚‚‡ÂÚÚ‡ÍÊÂ ÓÔ‡ÒÂÌËfl ÒðÂ‰Ë ˝ÍÒÔÂðÚÓ‚.ÄÌ‡ÎËÁËðÛfl ‰‡ÌÌ˚Â ‰ðÛ„Ëı ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËÈÇñàéå, ÍÓÚÓð˚Â ÔðÓ‚Ó‰ËÎËÒ¸ ‚ ÔÂðËÓ‰Ò 2004 ÔÓ 2006 „., ÙËÍÒËðÛÂÚÒfl ‰ðÛ„ÓÈ‚‡ÊÌ˚È ‡ÒÔÂÍÚ ‰‡ÌÌÓÈ ÔðÓ·ÎÂÏ˚ –ÓÚÌÓ¯ÂÌËÂ Í ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏ ‰ðÛ„Ëı˝ÚÌÓÒÓ‚ Ë ÍÛÎ¸ÚÛð ‚ ðÓÒÒËÈÒÍÓÏÓ·˘ÂÒÚ‚Â. í‡Í, ‚ ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËË 2004 „.Á‡ÙËÍÒËðÓ‚‡Ì ðÓÒÚ Ì‡ÔðflÊÂÌÌÓÒÚË ‚ÒÙÂðÂ ÏÂÊÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ.àÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËÂ ÔðÓ‚Ó‰ËÎÓÒ¸ ‚ 100Ì‡ÒÂÎÂÌÌ˚ı ÔÛÌÍÚ‡ı 39 Ó·Î‡ÒÚÂÈ, Íð‡Â‚ ËðÂÒÔÛ·ÎËÍ êÓÒÒËÈÒÍÓÈ îÂ‰Âð‡ˆËË. èÓÔÓÎÛ˜ÂÌÌ˚Ï ‰‡ÌÌ˚Ï, ÎË¯¸ ˜ÛÚ¸ ·ÓÎÂÂÔÓÎÓ‚ËÌ˚ ÓÔðÓ¯ÂÌÌ˚ı (56%) ÓÚÌÓÒflÚÒflÓ‰ËÌ‡ÍÓ‚Ó Í ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏ ‚ÒÂıÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÒÚÂÈ. éÒÚ‡Î¸Ì˚Â ÓÚÏÂÚËÎËÌÂÔðËflÁÌÂÌÌÓÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÂ Í ‰ðÛ„ËÏÌ‡ˆËflÏ Ë Ì‡ðÓ‰‡Ï, ÒðÂ‰Ë ÍÓÚÓð˚ı ·˚ÎËÌ‡Á‚‡Ì˚ ‚ ÔÂð‚Û˛ Ó˜ÂðÂ‰¸ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎËëÂ‚ÂðÌÓ„Ó ä‡‚Í‡Á‡ Ë á‡Í‡‚Í‡Á¸fl: ˜Â˜ÂÌˆ˚(14,8%), ‡ÁÂð·‡È‰Ê‡Ìˆ˚ (5,1%), ‡ðÏflÌÂ(4,1%), «Í‡‚Í‡Áˆ˚» (6%) Ë Ú.‰. ëðÂ‰ËÔðË˜ËÌ Ú‡ÍÓÈ ÌÂÔðËflÁÌË Ë ð‡Á‰ð‡ÊÂÌËfl·˚ÎË Ì‡Á‚‡Ì˚: ÒÓˆËÓÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚Â ‡ÒÔÂÍÚ˚(«ÌÂ Ò˜ËÚ‡˛ÚÒfl Ò Ó·˚˜‡flÏË Ë ÌÓðÏ‡ÏË

‹nsanlar aras›nda sald›rganl›¤›n art-mas›, uzmanlar› kayg›land›r›yor. VTS‹-OM’un 2004 – 2006 döneminde yapt›¤›di¤er araflt›rma verileri analiz edildi¤in-de söz konusu problemin baflka önemlibir yönü tespit edildi: Rusya toplumun-daki baflka etnik ve kültüre ait insanlarakarfl› davran›fllar. 2004 y›l›nda yap›lanaraflt›rmada halklar aras› iliflkilerde ger-ginli¤in artt›¤› tespit edildi. Araflt›rmaRusya Federasyonu’nun 39 eyalet, bölgeve cumhuriyetinin 100 yerleflim biri-minde gerçeklefltirildi. Elde edilen veri-lere göre araflt›rmaya kat›lanlar›n yar›-s›ndan çok az› (%56) di¤er milliyetteninsanlara ayn› flekilde davran›yorlar.Geri kalanlar, aralar›nda ilk s›rada Ku-zey Kafkasya ve Kafkasya’da yaflayanlarÇeçenler (%14.8) olmak üzere, Azeriler(%5.1), Ermeniler (%4.1), Kafkaslar (%6)ve di¤er halklar ve milletlere antipati iledavrand›klar›n› ifade ediyorlar. Bu anti-pati ve öfkenin sebepleri aras›nda “sos-yokültürel yönler” (Rusya’n›n adet vedavran›fl ölçülerine uygun davranma-d›klar› sebebi), “nas›l hareket edecekle-

rini bilmemeleri”, “s›rf yabanc› olmala-r›” - %46), terör korkusu (%22), ekono-mik sebepler (etnik gruplar›n ifl hayat›-n› kontrol etme, ifl pazarlar›ndaki reka-bet) (%20) oldu¤u ortaya ç›k›yor (bkz.Tablo 3). Buna ra¤men kat›l›mc›lar›n ya-r›s› (%51) farkl› kültür temsilcilerine an-tipati ile yaklaflma sebebini aç›klaya-mad›.

Ulusal antipati eksenindeki kavga-lar, genç holiganlar›n Rus olmayan in-sanlar› dövmeleri kamuoyunda ayn›flekilde kabul görmüyor. VTS‹OM’unyapt›¤› araflt›rmaya göre araflt›rmayakat›lanlar›n %26’s› “bu olaylar Rusgençli¤inin ortak meyillerini yans›t›yor,%34’ü “bu olaylar her ne kadar yeterin-ce yayg›n da olsa Rus gençli¤inin özelli-¤i de¤ildir”, %33’ü bu olaylar› “kitleseldeste¤i olmayan münferit” tepkilerolarak de¤erlendiriyor. Bununla bera-ber bu olaylar›n “farkl› kültürlerden in-sanlara olan antipatinin Rus gençli¤i-nin ortak e¤ilimini yans›tt›¤› fikri genç-ler aras›nda daha s›k destekleniyor (18 –24 yafl aras›ndaki gençlerin %31’i bu gö-




ÔÓ‚Â‰ÂÌËfl ‚ êÓÒÒËË», «ÌÂ ÛÏÂ˛Ú ÒÂ·fl‚ÂÒÚË», «ÓÌË ÔðÓÒÚÓ «˜ÛÊËÂ»» – 46%);·ÓflÁÌ¸ ÚÂððÓðËÁÏ‡ (22%) Ë˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÂ ÔðË˜ËÌ˚ («ÍÓÌÚðÓÎ¸ Ì‡‰·ËÁÌÂÒÓÏ ˝ÚÌË˜ÂÒÍËı „ðÛÔÔËðÓ‚ÓÍ,ÍÓÌÍÛðÂÌˆËfl Ì‡ ð˚ÌÍÂ ÚðÛ‰‡» (20%)(Ú‡·Î. 3). èðË ˝ÚÓÏ ÔÓÎÓ‚ËÌ‡ÓÔðÓ¯ÂÌÌ˚ı (51%) ÌÂ ÒÏÓ„Î‡ÒÙÓðÏÛÎËðÓ‚‡Ú¸ ÔðË˜ËÌÛ Ò‚ÓÂ„ÓÌÂÔðËflÁÌÂÌÌÓ„Ó ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÍÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏ ËÌÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚.

ëÎÛ˜‡Ë ÒÚ˚˜ÂÍ Ì‡ ÔÓ˜‚Â Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈÌÂÔðËflÁÌË, ÍÓ„‰‡ ÏÓÎÓ‰˚Â ıÛÎË„‡Ì˚ËÁ·Ë‚‡˛Ú ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ ÌÂðÛÒÒÍËıÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÒÚÂÈ, ‚ÓÒÔðËÌËÏ‡˛ÚÒflÓ·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ÏÌÂÌËÂÏ ÌÂÓ‰ÌÓÁÌ‡˜ÌÓ.í‡Í, ÔÓ ‰‡ÌÌ˚Ï ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËfl Çñàéå,26% ðÂÒÔÓÌ‰ÂÌÚÓ‚ ÔÓÎ‡„‡˛Ú, ˜ÚÓ «˝ÚËÒÎÛ˜‡Ë ÓÚð‡Ê‡˛Ú Ó·˘ËÂ Ì‡ÒÚðÓÂÌËflðÛÒÒÍÓÈ ÏÓÎÓ‰ÂÊË», 34% Ò˜ËÚ‡˛Ú, ˜ÚÓ«˝ÚË fl‚ÎÂÌËfl ·ÓÎ¸¯ËÌÒÚ‚Û ðÛÒÒÍÓÈÏÓÎÓ‰ÂÊË ÌÂ Ò‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌ˚, ıÓÚfl Ë‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌ˚», 33%ÓˆÂÌË‚‡˛Ú Ëı Í‡Í «Â‰ËÌË˜Ì˚Â ÒÎÛ˜‡Ë, ÌÂËÏÂ˛˘ËÂ Ï‡ÒÒÓ‚ÓÈ ÔÓ‰‰ÂðÊÍË». èðË˝ÚÓÏ ÒðÂ‰Ë ÏÓÎÓ‰ÂÊË ˜‡˘ÂÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡ÂÚÒfl ÏÌÂÌËÂ, ˜ÚÓ «ÌÂÔðËflÁÌ¸Í ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏ ËÌ˚ı Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÒÚÂÈÓÚð‡Ê‡ÂÚ Ó·˘ËÂ Ì‡ÒÚðÓÂÌËfl ðÛÒÒÍÓÈÏÓÎÓ‰ÂÊË» (˝ÚÓÈ ÚÓ˜ÍË ÁðÂÌËflÔðË‰ÂðÊË‚‡˛ÚÒfl 31% ÓÔðÓ¯ÂÌÌ˚ı ‚‚ÓÁð‡ÒÚÂ 18–24 ÎÂÚ). Ä ·ÓÎÂÂ ÒÚ‡ð¯ÂÂÔÓÍÓÎÂÌËÂ ðÓÒÒËflÌ, Ì‡ÔðÓÚË‚, «Ò˜ËÚ‡ÂÚ

Ú‡ÍËÂ ÒÚ˚˜ÍË Â‰ËÌË˜Ì˚Ï fl‚ÎÂÌËÂÏ».í‡ÍÊÂ ‚˚fl‚ÎÂÌ‡ Á‡‚ËÒËÏÓÒÚ¸ ÏÂÊ‰ÛÛðÓ‚ÌÂÏ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl Ë„ÓðÓ‰ÒÍËÏË/ÒÂÎ¸ÒÍËÏË ÊËÚÂÎflÏË. í‡Í,ðÓÒÒËflÌÂ Ò ‚˚ÒÓÍËÏ ÛðÓ‚ÌÂÏÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl Ë ÊËÚÂÎË „ÓðÓ‰Ó‚ (ÓÒÓ·ÂÌÌÓÏÂ„‡ÔÓÎËÒÓ‚) «ÒÍÎÓÌÌ˚ ÓˆÂÌË‚‡Ú¸Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍËÂ «‚˚Ô‡‰˚»ÏÓÎÓ‰ÂÊË Í‡Í ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌÌÓÂ, ÌÓ ‚ÒÂ ÊÂ ÌÂÒ‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌÓÂ ·ÓÎ¸¯ËÌÒÚ‚Û ˛Ì˚ıðÓÒÒËflÌ fl‚ÎÂÌËÂ». ã˛‰Ë Ò ÌËÁÍËÏÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂÏ Ë ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ÒÂÎ¸ÒÍÓ„ÓÌ‡ÒÂÎÂÌËfl ˜‡˘Â ÔÓÎ‡„‡˛Ú, ˜ÚÓ«ÌÂÔðËflÁÌ¸ Ë ÒÎÛ˜‡Ë ËÁ·ËÂÌËfl Î˛‰ÂÈ‰ðÛ„Ëı Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÒÚÂÈ ÚËÔË˜Ì˚ ‰ÎflðÛÒÒÍÓÈ ÏÓÎÓ‰ÂÊË». n

àÒÚÓ˜ÌËÍË

1. ïÓðÛÊËÈ ë. ÄÌÚË‚ÓÁðÓÊ‰ÂÌËÂ êÓÒÒËË//èÓÎËÚË˜ÂÒÍËÈ ÍÎ‡ÒÒ. 2005, ‹ 3.

2. ÉÛÒÂÈÌÓ‚ Ä. êÛÒÒÍËÂ fl‚Îfl˛ÚÒfl Í‡ÍÓÈ-ÚÓÌÂÓ·˚˜ÌÓÈ Ì‡ˆËÂÈ // èÓÎËÚË˜ÂÒÍËÈ ÍÎ‡ÒÒ. 2005,‹ 6.

3. èÂÚÛıÓ‚ Ç. ÑÂ„ð‡‰‡ˆËfl Ìð‡‚Ó‚ ËÎË‚Âð·‡ÎËÁ‡ˆËfl ÒÚð‡ıÓ‚?// èÓÎËÚË˜ÂÒÍËÈ ÍÎ‡ÒÒ.2005, ‹ 9.

4. Ñ‡ÌÌ˚Â ‚ÒÂðÓÒÒËÈÒÍÓ„Ó ÓÔðÓÒ‡ Ì‡ÒÂÎÂÌËfl,ÔðÓ‚Â‰ÂÌÌÓ„Ó Çñàéå ‚ ÔÂðËÓ‰ Ò 23 ÔÓ 24ÓÍÚfl·ðfl 2004 „. ëÏ. ÔÓ‰ðÓ·ÌÂÂ: êÓÒÒËflÌÂ Ë«ËÌÓðÓ‰ˆ˚»: ÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓÒÚ¸ ËÎË ÍÒÂÌÓÙÓ·Ëfl?//èðÂÒÒ-‚˚ÔÛÒÍ Çñàéå, ‹ 132. 16.11.2004.

rüfle inan›yor). Daha yafll› olanlar iseaksine “bu olaylar›n münferit oldu¤u-nu düflünüyor”. fiehirliler ve köylüleraras›nda e¤itim düzeyi kriterine görede bir de¤erlendirme yap›ld›. Meselayüksek seviyede e¤itimli ve flehirde(özellikle büyük flehirlerde) yaflayanRusya vatandafllar›n›n, gençlerin “mil-liyetçi sald›r›lar›n›n” yeterince yayg›nolmas›na ra¤men, bu davran›fl›n ço¤u-nun karakteri say›lamayaca¤›” de¤er-lendirmesini yap›yorlar. Düflük e¤itimlive köylü vatandafl ise daha çok “antipa-ti ve di¤er uluslardan insanlar›n dövül-mesi” olaylar›n›n, gençli¤in tipik bir ka-rakteri oldu¤u görüflündeler. n

KAYNAKÇA1. Horujiy S. Antivozrojdenie Rossii (Rusya’n›nKarfl› Do¤uflu) // Politiçeskiy Klas. 2005, No: 3.2. Guseynov A. Russkie yavlayutsa kakoy-to neo-biçnoy natsiey (Ruslar farkl› bir millet) // Politi-çeskiy Klas. 2005, No: 6.3. Petunov V. Degradatsiya narodov ili verbali-zatsiya strahov? (Milliyet ayr›mc›l›¤› m›, korku-lar›n dile yans›mas› m›?) // Politiçeskiy Klas.2005, No: 9. 4. VTS‹OM’un 23-24 Ekim 2004 verileri. Rusyal›-lar ve “ötekiler”: Hoflgörülülük veya öteki korku-su // Pres-v›pusk VTS‹OM, No: 132. 16.11.2004.







Детская республикаСветлана Кирьянова

Журналист (Украина/АРК).

Çocuk CumhuriyetiSvetlana Kiryanova

Gazeteci (Ukaryna/K›r›m).

Ç Ó‰ÌÓÏ ËÁ Íð‡ÒË‚ÂÈ¯Ëı ÏÂÒÚÄ‚ÚÓÌÓÏÌÓÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍË äð˚Ïð‡ÁÏÂÒÚËÎ‡Ò¸ «êÂÒÔÛ·ÎËÍ‡

‰ÂÚÒÚ‚‡» – åÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚È ‰ÂÚÒÍËÈˆÂÌÚð «ÄðÚÂÍ». èðËðÓ‰‡, ÒÎÓ‚ÌÓ ÁÌ‡fl ÓÔÎ‡Ì‡ı ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ‚ÓÁ‚ÂÒÚË Û ÔÓ‰ÌÓÊËflÄ˛-Ñ‡„‡ ÒÚ‡‚¯ËÈ ËÁ‚ÂÒÚÌ˚Ï Ì‡ ‚ÂÒ¸ÏËð Î‡„Âð¸, ÌÂ ÔÓÒÍÛÔËÎ‡Ò¸: Íð‡ÒÓÚ‡ÏÓðÒÍÓ„Ó Á‡ÎË‚‡ ÒÓÒÂ‰ÒÚ‚ÛÂÚ Ò ‚ÂÎË˜ËÂÏ„ÓðÌÓÈ „ðfl‰˚, ÒÎÛÊ‡˘ÂÈ Ó‰ÌÓ‚ðÂÏÂÌÌÓË Á‡˘ËÚÓÈ ÓÚ ‚ÂÚðÓ‚. Ç ‰‡ÎÂÍÓÈ‰ðÂ‚ÌÓÒÚË Á‰ÂÒ¸ ÔðÓÊË‚‡ÎË Ú‡‚ð˚, ËÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚Â ð‡ÒÍÓÔÍË,ÔðÓ‚Â‰ÂÌÌ˚Â ‚ XX ‚., ÔÓ‰Ú‚Âð‰ËÎË

„ÛÒÚÓÌ‡ÒÂÎÂÌÌÓÒÚ¸ ˝ÚÓÈ ÏÂÒÚÌÓÒÚË Â˘Â‰Ó Ì‡¯ÂÈ ˝ð˚. ëÂ„Ó‰Ìfl «ÄðÚÂÍ» ÚÓÊÂ„ÛÒÚÓÌ‡ÒÂÎÂÌ: Í‡Ê‰Û˛ ÒÏÂÌÛ Á‰ÂÒ¸ÓÚ‰˚ı‡ÂÚ ·ÓÎÂÂ 3,5 Ú˚Ò. ‰ÂÚÂÈ ÒÓ ‚ÒÂıÍÓÌˆÓ‚ Ò‚ÂÚ‡. Ä ÍÓ„‰‡-ÚÓ, ‚ Ë˛ÌÂ 1925 „.,ÔÂð‚˚Â 80 ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÊËÎË Á‰ÂÒ¸ ‚·ðÂÁÂÌÚÓ‚˚ı Ô‡Î‡ÚÍ‡ı Ë ÔÓÎ¸ÁÓ‚‡ÎËÒ¸ÍÂðÓÒËÌÓ‚˚ÏË Î‡ÏÔ‡ÏË. á‡ 80 ÎÂÚ ‚Î‡„ÂðÂ ËÁÏÂÌËÎÓÒ¸ Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍË ‚ÒÂ:‚˚ðÓÒÎË ÌÓ‚˚Â ÍÓðÔÛÒ‡, ÔÓfl‚ËÎËÒ¸ÒÔÓðÚË‚Ì˚Â ÔÎÓ˘‡‰ÍË, ÔÎflÊË. ÅÓÎÂÂÚÓ„Ó, ÔÓÒÎÂ 1991 „. «ÄðÚÂÍ», ÌÂ ÔÓÍË‰‡flÒ‚ÓËı ÔðÂ‰ÂÎÓ‚, ÔÓÎÛ˜ËÎ ÔðÓÔËÒÍÛ ÔÓ‡‰ðÂÒÛ: ìÍð‡ËÌ‡, äð˚Ï. ÑÓ ˝ÚÓ„Ó

K›r›m Özerk Cumhuriyeti’nin en gü-zel yerlerinden birinde “ÇocukCumhuriyeti”- uluslararas› çocuk

merkezi “Artek” yer al›r. Allah insano¤lu-nun Ay›da¤›’n›n ete¤inde bütün dünyadameflhur olacak bir kamp kuracaklar›n› dü-flünerek, bu yere bütün cömertli¤ini gös-termifl. Deniz koyunun güzelli¤i, ayn› za-manda rüzgardan koruma görevini de ya-pan s›ra da¤lar›n büyüklü¤ü ile yan yana.Eskiden burada “Tavrlar” yaflarm›fl ve XX.yüzy›lda yap›lan birçok kaz›da bu yerin




Природа, словно зная о планахчеловека возвести у подножия

Аю-Дага ставший известным навесь мир лагерь, не поскупилась:

красота морского заливасоседствует с величием горной

гряды, служащей одновременнои защитой от ветров.

Allah insano¤lunun Ay›da¤›’n›nete¤inde bütün dünyada meflhur

olacak bir kamp kuracaklar›n›düflünerek, bu yere bütün

cömertli¤ini göstermifl.

‚ðÂÏÂÌË ÓÌ ·˚Î Ó‰ÌËÏ ËÁ ˜Û‰ÂÒÓ„ðÓÏÌÓÈ ÒÚð‡Ì˚ ëëëê.

«Не можешь — научим!»Ç ð‡ÁÌ˚Â „Ó‰˚ „ÓÒÚflÏË «ÄðÚÂÍ‡» ·˚ÎËÔÂð‚˚È ÍÓÒÏÓÌ‡‚Ú ÁÂÏÎË ûðËÈ É‡„‡ðËÌ,‡ÏÂðËÍ‡ÌÒÍËÈ ÔÂ‚Âˆ èÓÎ¸ êÓ·ÒÓÌ,ÔËÒ‡ÚÂÎË Ë ÔÓÎËÚËÍË, Û˜ÂÌ˚Â Ë˝ÚÌÓ„ð‡Ù˚. é·˘ÂÌËÂ Ò ÌËÏË ðÂ·flÚ‡ÏÁ‡ÔÓÏËÌ‡ÎÓÒ¸ Ì‡ ‚Ò˛ ÊËÁÌ¸ — ‚ Ò‡ÏÓÏ‰ÂÎÂ, „‰Â Â˘Â ÏÓÊÌÓ ‚ÒÚðÂÚËÚ¸ ÒÚÓÎ¸ÍÓÁÌ‡ÏÂÌËÚÓÒÚÂÈ ð‡ÁÓÏ, ÔÓÊ‡Ú¸ ðÛÍÛ

ÔðÂÁË‰ÂÌÚ‡Ï Ë ÒÙÓÚÓ„ð‡ÙËðÓ‚‡Ú¸Òfl Ì‡Ô‡ÏflÚ¸ Ò Î˛·ËÏ˚ÏË ‡ðÚËÒÚ‡ÏË?ÑÂ‚ËÁÓÏ ˛Ì˚ı „ÓÒÚÂÈ (‡ Ì‡ ‚ðÂÏfl ÓÚ‰˚ı‡— Ë ıÓÁflÂ‚) Î‡„Âðfl ÒÚ‡ÎË ÒÎÓ‚‡«ÄðÚÂÍÓ‚Âˆ ÒÂ„Ó‰Ìfl, ‡ðÚÂÍÓ‚Âˆ —‚ÒÂ„‰‡!». à Â˘Â: Á‰ÂÒ¸ ‚Ó ‚ÒÂ ‚ðÂÏÂÌ‡‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡Î ÌÂ„Î‡ÒÌ˚È ÔðËÌˆËÔ: «çÂÏÓÊÂ¯¸ — Ì‡Û˜ËÏ!» à Û˜ËÎËÒ¸, Ë Û˜‡ÚÒflÌÓ‚˚Â ÔÓÍÓÎÂÌËfl ËÒÍÛÒÒÚ‚Û Óð‡ÚÓðÒÍÓ„ÓÏ‡ÒÚÂðÒÚ‚‡, ÛÏÂÌË˛ ‰ðÛÊËÚ¸, ð‡·ÓÚ‡Ú¸ ËÔÓÁÌ‡‚‡Ú¸ ÏËð ‚Ó ‚ÒÂÏ Â„Ó ÏÌÓ„ÓÓ·ð‡ÁËË.ä‡Ê‰‡fl ‡ðÚÂÍÓ‚ÒÍ‡fl ÒÏÂÌ‡ ÔðÓıÓ‰ËÚ ÔÓ‰ÁÌ‡ÍÓÏ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌÓÈ ÔÓÁÌ‡‚‡ÚÂÎ¸ÌÓÈ

nüfusunun milattan önce de yo¤un oldu-¤unu gösteriyor. “Artek” bugün de kala-bal›k. Burada her dönem dünyan›n herköflesinden 3.550’den fazla çocuk dinlenir.Bir zamanlar, 1925 y›l› Haziran’›nda 80 ki-fli tente çad›rlarda yaflar ve gaz lambas›kullan›rd›. 80 y›l içinde kampta her fleyde¤iflti. Yeni binalar infla edildi, spor alan-lar›, plajlar yap›ld›. Üstelik 1991 y›l›ndansonra Artek o zamanki bulundu¤u yerinide¤ifltirmeden “Artek Ukrayna – K›r›m”

Люся Кириллова, приехавшая в 60-е годы в «Артек» из Амурскойобласти, вспоминает: «Здесь я научилась многому, а еще —записалась в юные санитарки и ничуть об этом не жалею. Янаучилась накладывать шины, оказывать первую медицинскуюпомощь». По приезде домой эти знания очень пригодились девочке.

Lyusya Kirillova- altm›fll› y›llarda Amurskaya eyaletinden Artek’egeldi. “Burada çok fley ö¤rendim, genç bir hastabak›c› oldum.Bundan hiç piflman de¤ilim. Ben burada sarg› sarmay›, ilk yard›m›ö¤rendim” diyor.

Двенадцатилетний (в 1963 году) Коля Семихов из русскогогорода Архангельска занялся в «Артеке» радиоделом и полюбилего на всю жизнь.

On iki yafl›ndaki (1963 y›l›nda) Koyla Semihov Rusya flehriArhangelsk’ten geldi ve Artek’te radyo ifllerini ö¤rendi ve bu ifli bütünhayat› boyunca sevdi.

ËÎË ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÈ ÔðÓ„ð‡ÏÏ˚. á‰ÂÒ¸ ÛÊÂÏÌÓ„Ó ÎÂÚ ÔðÓ‚Ó‰ËÚÒfl ÌÂ ËÏÂ˛˘ËÈ‡Ì‡ÎÓ„Ó‚ ‰ÂÚÒÍËÈ ÍËÌÓÙÂÒÚË‚‡Î¸, „‰ÂÒ‡ÏÓÂ ·ÓÎ¸¯ÓÂ ‚ ÏËðÂ Ê˛ðË (ÚðË ÒÔÓÎÓ‚ËÌÓÈ Ú˚Òfl˜Ë ðÂ·flÚ) ‚˚·Ëð‡ÂÚÒ‡Ï˚È ÎÛ˜¯ËÈ, Ò‡Ï˚È ‰Ó·ð˚È, Ò‡Ï˚È-Ò‡Ï˚È ÙËÎ¸Ï ÙÂÒÚË‚‡Îfl. ÅÓÎ¸¯ÓÈÔÓÔÛÎflðÌÓÒÚ¸˛ ÔÓÎ¸ÁÛÂÚÒfl ÒÏÂÌ‡«ëÓÁ‚ÂÁ‰ËÂ «ÄðÚÂÍ‡», „‰Â ˛Ì˚ÂÍÓÒÏÓÌ‡‚Ú˚ Ë ‡ÒÚðÓÌÓÏ˚ ÁÌ‡ÍÓÏflÚÒfl Ò‡Á‡ÏË ‡ÒÚðÓÌÓÏËË, ÔÓÁÌ‡˛Ú ‚ Ï‡ÒÚÂð-ÍÎ‡ÒÒ‡ı Ë Ì‡ Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍËı Á‡ÌflÚËflı ÏËð‰‡ÎÂÍËı „‡Î‡ÍÚËÍ. ÅÛÍ‚‡Î¸ÌÓ Ì‡ ‰ÌflıÁ‡‚Âð¯ËÎ ð‡·ÓÚÛ VIII åÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ÈÍÓÌÍÛðÒ-ÙÂÒÚË‚‡Î¸ ‰ÂÚÒÍÓ„Ó Ë˛ÌÓ¯ÂÒÍÓ„Ó Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚‡ «ç‡¯‡ ÁÂÏÎfl —ìÍð‡ËÌ‡», ÒÓ·ð‡‚¯ËÈ ˛Ì˚Â Ú‡Î‡ÌÚ˚ ËÁÛÍð‡ËÌÒÍËı ‰Ë‡ÒÔÓð ÄðÏÂÌËË,ÅÂÎÓðÛÒÒËË, ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì‡, êÓÒÒËË, ã‡Ú‚ËË,ãËÚ‚˚, èÓÎ¸¯Ë, ùÒÚÓÌËË Ë ‰ðÛ„ËıðÂ„ËÓÌÓ‚. ñÂÎ¸˛ ÙÂÒÚË‚‡Îfl ÒÚ‡ÎÓÓÚÓ·ð‡ÊÂÌËÂ ·Ó„‡ÚÒÚ‚‡, ÏÌÓ„ÓÓ·ð‡ÁËflÛÍð‡ËÌÒÍÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚, flÁ˚Í‡ Ë Úð‡‰ËˆËÈ,‡ Ú‡ÍÊÂ ÔÓÔÛÎflðËÁ‡ˆËfl ‰ÂÚÒÍÓ„ÓÚ‚Óð˜ÂÒÚ‚‡, ‚˚fl‚ÎÂÌËÂ Ë ÔÓ‰‰ÂðÊÍ‡Ú‡Î‡ÌÚÎË‚˚ı Ë Ó‰‡ðÂÌÌ˚ı ‰ÂÚÂÈ.

ç‡ ÔðÓÚflÊÂÌËË ÏÌÓ„Ëı ÎÂÚ «ÄðÚÂÍ»fl‚ÎflÂÚÒfl ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ Ò‡Ï˚Ï ÍðÛÔÌ˚Ï ‚ÏËðÂ åÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚Ï ‰ÂÚÒÍËÏˆÂÌÚðÓÏ, ÌÓ Ë ÛÌËÍ‡Î¸ÌÓÈ




«Артек»:волшебный город солнцаСергей ЕрохинЗаместитель генерального директора Международного детского центра «Артек».

80 лет назад начал свою славную историю знаменитый пионерский лагерь «Артек»,известный миллионам детей и взрослых разных стран и поколений. Очевидно,«Артек», вобрав в себя огромный потенциал человеческой доброты, таланта юных и

мудрости взрослых, щедро передает это богатство новым поколениям артековцев,связывая время, события и людей в единое целое, что называется артековцами.Подростки, побывавшие в «Артеке», стремятся вновь попасть сюда. Что же привлекает их?Это равноправие и взаимоуважение в отношениях между подростками и взрослыми, темп,разнообразие и насыщенность артековской жизни.

Взаимодействие детей в «Артеке» носит нетрадиционный характер по содержанию иформе включения их в те или иные сферы деятельности (коммуникативную, спортивную,трудовую, познавательную, творческую, образовательную и т.д.). Разнообразнаядеятельность, быстро меняющиеся ситуации и столь же быстрая адаптация к новойситуации дают возможность каждому в короткий срок испробовать десятки игровых иситуативных ролей, открыть в себе лучшие качества и приобрести новые навыки.

В детских лагерях «Артека» работает механизм самоуправления, где каждый может статьучастником сводных объединений, максимально реализовать себя в процессесоциального творчества. Подростки, объединенные значимой совместной деятельностью,

olarak yeni adresini alm›fl oldu. Bundanönce SSCB gibi büyük bir ülkenin harika-lar›ndan biriydi.

“Yapam›yorsan ö¤retiriz”Farkl› zamanlarda ilk astronot Yuriy Ga-garin, Amerikal› flark›c› Poul Robson, kimiyazarlar, politikac›lar, bilim adamlar› veetnograflar Artek’in misafiri oldular. Ço-cuklar onlarla buluflmay› bütün hayatlar›boyunca hat›rlad›lar. Bu kadar ünlüyü birarada görmek, cumhurbaflkanlar›n elinis›kmak, sevdikleri sanatç›larla foto¤rafçekmek baflka nerede mümkün olabilirdiacaba? Genç misafirlerin (dinlenme za-man› kamp sahiplerinin de) parolas› “bu-gün Artekli olan, her zaman Arteklidir”sözleri oldu. Bir de burada her zaman,“Yapam›yorsan Ö¤retiriz” gizli prensibivard›. Genç nesiller hitabet sanat›n›, ar-kadafl olma, çal›flma ve dünyay› bütünçeflitlili¤inde tan›ma becerisini ö¤rendi-ler ve hâlâ ö¤reniyorlar. Her Artek devresibelirlenen bir ö¤retici veya kültürel birprogram çerçevesinde geçer. Burada




Аrtek:Güneflin büyülü flehriSergey YerohinUluslararas› Artek Çocuk Merkezi Genel Müdür Yard›mc›s›

F arkl› ülkelerden ve nesillerden milyonlarca çocuk ve yetiflkinin bildi¤i ünlü piyoner(izci) kamp› “Artek” flanl› tarihine 80 y›l önce bafllad›. Artek insanl›¤›n iyilikpotansiyelini, gençlerin yeteneklerini, büyüklerin irfan›n› içine al›p, zaman›, olaylar›

ve insanlar› “Artekliler” paydas›nda bir araya getirerek bu zenginli¤i yeni nesillerecömertçe aktard›¤›n› görüyoruz. Artek’e gelen çocuklar bir daha gelmek istiyorlar. Onlar›buraya neyin çekti¤ine bakt›¤›m›zda, çocuklar ve büyükler aras›ndaki iliflkilerde eflit hak vekarfl›l›kl› sayg›, Artek hayat›n›n temposu, çeflitlili¤i ve doyuruculu¤u karfl›m›za ç›k›yor. Çocuklar›n Artek’teki etkileflimleri, faaliyetlerin herhangi bir alan›na (iletiflim, spor, ifl,ö¤retici çal›flmalar, sanat, e¤itim v.b.) girme flekline ve niteli¤ine göre geleneksel bir yap›tafl›maz. Çeflitli faaliyetler, çabuk de¤iflen durumlar ve yeni duruma k›sa sürede uyumsa¤lama ortamlar›, bu kampa gelen herkese k›sa sürede onlarca oyun ve durum rolünütekrar tekrar oynama, kiflisel özellikleri keflfetme ve yeni beceriler edinme imkan› veriyor. Herkesin e¤itsel kol faaliyetlerine kat›labildi¤i, sosyal yarat›c›l›k sürecinde kendisinimaksimum düzeyde gerçeklefltirdi¤i bir yer olan Artek kamplar›nda özerklik mekanizmas›iyi çal›fl›r. Ortak faaliyetlerin önemine binaen bir araya gelen çocuklar, her birinin kamp

постоянно анализируют все, что делается, в том числе и участие каждого в жизни лагеря.Особое внимание в «Артеке» уделяется созданию радостной творческой атмосферы.Важно не допустить, чтобы подросток чувствовал себя униженным, ущербным,проигравшим, переживал стресс. Только позитивные ощущения ребенка, испытанные им влагере, способствуют его духовно-культурному развитию. Окружающий мир меняетповедение детей. Несовпадение того, что говорится в школе, дома, и того, что дети видятна улице, черпают из СМИ, порождает цинизм, неверие. Приходится говорить и о такомявлении, как агрессивность по отношению к сверстникам, взрослым людям. Безусловно,нам стало трудней работать, мы сталкиваемся с такими проблемами, от которых, кажется,«Артек» должен быть огражден. Но никогда нельзя забывать об одном из главных правилпедагогики: «Ребёнка надо воспринимать таким, какой он есть».

Миссия «Артека» заключается в том, чтобы, при безусловном обеспечении права каждого наразвитие и свободу самовыражения, создавать условия для цивилизованного, грамотнопостроенного общения детей; утверждать психологическую атмосферу, способствующуюпроявлению и развитию лучших качеств ребёнка, его способностей и устремлений;

организовывать знакомство детей с лучшимиобразцами и достижениями мировой культуры,искусства, науки, образования и т.д. В «Артеке»огромный состав квалифицированныхспециалистов, профессионалов своего дела. Эторуководители детских лагерей, педагогическихподразделений, ведущие специалисты,заместители начальников лагерей попедагогической работе, методисты, музыкальныеи художественные руководители, инструкторы пофизической культуре, учителя, руководителикружков. Великий мечтатель Кампанелла верил вчудесный Город Солнца, который сделаетсчастливыми всех людей. «Артек» сегодня длямногих поколений мальчишек и девчонокпредставляется таким же Городом Солнца. Тольконазывают они его по-своему: «Остров А» Островдобра, верности и взаимопонимания.

Определяющим для развития личностиподростка является его свобода выборамировоззрения, взглядов, поступков. Именно ворганизованном социокультурном пространстве

юные артековцы вместе со своими старшими друзьями-вожатыми совершают совместноевосхождение к вершинам познания мира и себя в этом мире. Восхождение черезвзаимопонимание, совместную деятельность, где господствуют приоритеты личностноориентированных потребностей и интересов, способностей и нравственных ценностей, гдеоценивают сегодняшние поступки подростка в сравнении с вчерашними, а сегодняшниедостижения с победами, одержанными накануне.

В центре всей деятельности «Артека» была и остаётся личность подростка. Нет и не должнобыть ничего важнее ребенка. Идеи артековской педагогики созвучны положениямКонвенции ООН «О правах ребенка»: «Когда дети рождаются, они свободны, и с каждымдолжны обращаться одинаково. Они обладают разумом и совестью и должны дружелюбнопоступать по отношению друг к другу… Вы имеете право жить в условиях свободы ибезопасности… Никто не имеет права относиться к вам, как к рабу, и вы не должны никогоделать рабами».

ÔÂ‰‡„Ó„Ë˜ÂÒÍÓÈ Î‡·Óð‡ÚÓðËÂÈ, „‰Âð‡Áð‡·‡Ú˚‚‡˛ÚÒfl Ë ‚ÌÂ‰ðfl˛ÚÒfl ÌÓ‚˚ÂÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸Ì˚Â ÚÂıÌÓÎÓ„ËË ËÏÂÚÓ‰ËÍË. ë 1996 ÔÓ 2003 „. ‚ «ÄðÚÂÍÂ»ÔðÓıÓ‰ËÎ åÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚È ÍÓÌÍÛðÒÔÂ‰‡„Ó„Ó‚, ÔðÓ‚Â‰ÂÌËÂ ÍÓÚÓðÓ„ÓÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡ÎÓ ‚˚fl‚ÎÂÌË˛ Ú‡Î‡ÌÚÎË‚˚ıÔÂ‰‡„Ó„Ó‚ Ë ÔðÓ‰ÛÍÚË‚Ì˚ı ÙÓðÏ ð‡·ÓÚ˚Ò ‰ÂÚ¸ÏË. á‡ ˝ÚË „Ó‰˚ ‚ ÔðÓ„ð‡ÏÏÂÔðËÌflÎË Û˜‡ÒÚËÂ ·ÓÎÂÂ 400 ÔÂ‰‡„Ó„Ó‚ ËÁ13 ÒÚð‡Ì ÏËð‡. ëÂ„Ó‰Ìfl¯ÌËÈ «ÄðÚÂÍ»ð‡·ÓÚ‡ÂÚ ‚ ðÂÊËÏÂ ÔÂ‰‡„Ó„Ë˜ÂÒÍÓ„ÓÔÓËÒÍ‡, ÒÓıð‡Ìflfl ÔðË ˝ÚÓÏ ÎÛ˜¯ËÂÚð‡‰ËˆËË Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸ÌÓÈ ËÔÂ‰‡„Ó„Ë˜ÂÒÍÓÈ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË. Ç 2004 „., ‚ð‡ÏÍ‡ı ÔðÂÁË‰ÂÌÚÒÍÓÈ ÔðÓ„ð‡ÏÏ˚«àÌ‚ÂÒÚËˆËË ‚ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ», ‚ åÑñ«ÄðÚÂÍ» ‚ÒÚÛÔËÎ‡ ‚ ÒÚðÓÈ ÌÓ‚‡fl ¯ÍÓÎ‡,ÍÓÚÓð‡fl ÔÓ ÚÂıÌË˜ÂÒÍÓÈ ÓÒÌ‡˘ÂÌÌÓÒÚË,ÍÓÏÙÓðÚÛ Ë ÔÎ‡ÌËðÓ‚ÍÂ fl‚ÎflÂÚÒfl˝ÍÒÍÎ˛ÁË‚ÌÓÈ ‚ ìÍð‡ËÌÂ. ç‡ÎË˜ËÂÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÈ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸ÌÓÈ ·‡Á˚ÔÓÁ‚ÓÎËÎÓ «ÄðÚÂÍÛ» ‚˚ÈÚË Ì‡ ÌÓ‚˚ÈÛðÓ‚ÂÌ¸ Ò‚ÓÂÈ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸ÌÓÈ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË. ç‡ ÓÒÌÓ‚‡ÌËË á‡ÍÓÌ‡ìÍð‡ËÌ˚ «é· Ó·˘ÂÏ ÒðÂ‰ÌÂÏÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌËË», ç‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ‰ÓÍÚðËÌ˚ð‡Á‚ËÚËfl Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl, ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ÔðÓ„ð‡ÏÏ˚ «ì˜ËÚÂÎ¸», ‡Ú‡ÍÊÂ åÂÏÓð‡Ì‰ÛÏ‡ Ó‚Á‡ËÏÓÔÓÌËÏ‡ÌËË, Á‡ÍÎ˛˜ÂÌÌÓ„Ó ÏÂÊ‰ÛåËÌËÒÚÂðÒÚ‚ÓÏ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl Ë Ì‡ÛÍËìÍð‡ËÌ˚ Ë ÍÓðÔÓð‡ˆËÂÈ «IntelMikroelektronics Ukraine Ltd»,ÔÂ‰‡„Ó„Ë˜ÂÒÍËÏ ÍÓÎÎÂÍÚË‚ÓÏ ¯ÍÓÎ˚ÓÒ‚ÓÂÌ‡ ÔðÓ„ð‡ÏÏ‡ «Intel. é·Û˜ÂÌËÂ ‰Îfl·Û‰Û˘Â„Ó». ÇÌÂ‰ðÂÌËÂ ‰‡ÌÌÓÈÔðÓ„ð‡ÏÏ˚ ‚ Û˜Â·Ì˚È ÔðÓˆÂÒÒÔÓÁ‚ÓÎËÎÓ Û˜ËÚÂÎflÏ ‡ðÚÂÍÓ‚ÒÍÓÈ ¯ÍÓÎ˚¯ËðÂ ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡Ú¸ Ì‡ ÛðÓÍ‡ı




Великий мечтательКампанелла верил вчудесный ГородСолнца, которыйсделает счастливымивсех людей. «Артек»сегодня для многихпоколений мальчишеки девчонокпредставляется такимже Городом Солнца.

Ольга Гузар, генеральный директорМеждународного детского центра «Артек».

Olga Guzar, Uluslararas› Çocuk Merkezi “Artek”Genel Müdürü

hayat›na ayr› ayr› kat›lmas› da dahil olmak üzere, burada yap›lan her fleyi sürekli analizederler. Artek’te nefleli bir yarat›c› ortam›n oluflturulmas›na, çocu¤un küçük düfltü¤ü,kendini zay›f, yenik hissedece¤i, stres dönemini yaflad›¤› zamanlarda muhtemel birdurumun ortaya ç›kmamas›na büyük dikkat gösterilir. Kamp›n faaliyet sürecinde tecrübeetti¤i olumlu duygular çocu¤un manevi ve kültürel geliflmesine vesile olur. D›fl dünyaçocu¤un davran›fllar›n› da de¤ifltirir. Okulda gösterilen ve ebeveynlerce söylenenlerinçocu¤un sokakta gördüklerine uymamas›, kitle iletiflim araçlar›ndan al›nanlar çocu¤ugüvensiz k›lar. Etraf›ndaki yafl›tlar›ndan gelen “sald›rganl›k” gibi özelliklerden debahsetmek zorunday›z. fiüphesiz iflimiz daha da zorlaflt›. Bu problemlerin Artek’in kendinisak›nd›¤› problemler oldu¤unu gördük. Ama e¤itimin bafll›ca kurallar›ndan “çocu¤uoldu¤u gibi kabul etmek gerekir”i hiçbir zaman unutmamak gerek. Artek’in misyonu, her bireyin geliflim hakk›n›n mutlak surette sa¤lanmas›, kendini ifadeözgürlü¤ü, çocu¤a yafl›tlar›yla uygar ve do¤ru bir iletiflim formu oluflturmas› için gerekenflartlar›n sa¤lanmas›, çocu¤un en iyi özelliklerinin, kabiliyet ve gayretlerinin ortaya

ç›kmas›na ve geliflmesine yard›mc› olacak psikolojikortam›n sa¤lanmas›, kültür, sanat, bilim, e¤itim vedi¤er medeniyet kriterlerinin en iyi örnekleri ve bualanlarda baflar›l› modellerle görüflme imkan›n›nsa¤lanmas›d›r. Artek’in pedagojik yap›s›nda çocukkamplar› ve e¤itimi birlikleri yöneticileri, önde gelenuzmanlar, kamp yöneticilerinin pedagojidensorumlu yard›mc›lar›, e¤itim uzmanlar›, müzik vesanat yönetmenleri, beden e¤itimi ö¤retmenleri,ö¤retmenler, e¤itsel kol yöneticileridir. Ünlüdüflünür Kampanella, bütün sakinlerini ›s›tan veonlar› mutlu eden büyülü günefl flehrine inan›rd›.Bugün Artek de erkek ve k›z birçok nesil için güneflinbu flehri gibi kabul ediliyor. Fakat onlar kendilerince“A Adas›”, iyili¤in, vefa ve karfl›l›kl› anlay›fl›n adas›“Arteks” diye adland›r›yorlar. Önemli olan, çocu¤unkiflili¤inin geliflmesini, tercih özgürlü¤ünü, dünyagörüflü, bak›fl ve davran›fl tercihini belirleyen bilincin

özellefltirilmesidir. Genç Artekliler burada özel olarak organize edilen sosyal ve kültürelortamlarda dünyay› ve kendini tan›man›n o zorlu doruklar›na büyük arkadafllar›yla (oymakbafllar›) birlikte t›rman›rlar. Bu t›rman›fl karfl›l›kl› anlay›fl, ihtiyaç, fayda, yetenek ve ahlakide¤erlerin bireye yönelik olarak tayin edildi¤i ortak faaliyetler yard›m›yla yap›l›r. Çocu¤unher gün yan›ndakiyle k›yaslanmad›¤›, bugünkü davran›fllar›n›n dün yapt›klar›yla, bugünkübaflar›lar›n›n bir gün önceki zaferleriyle karfl›laflt›r›larak de¤erlendirildi¤i yerdir. Artek’in faaliyetlerinde as›l belirleyici, hep çocu¤un kiflili¤i oldu ve böyle bu devamedecektir. Çocuktan, onun menfaatleri ve kiflili¤inden daha önemli bir fley yoktur, olamazda. Bu, Artek’in bir di¤er s›rr›d›r. Artek’in e¤itimle ilgili düflünceleri BM’nin Çocuk Haklar›Bildirgesi’nde ifade edilen “…Çocuklar hür do¤ar, her çocu¤a ayn› flekilde davran›lmal›d›r.Onlar ak›l ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karfl› dostça davranmal›lar… Sizler özgürlükve güvenlik flartlar›nda yaflama hakk›na sahipsiniz. Hiç kimse size köle gibi davranmahakk›na sahip de¤ildir, siz de kimseyi köle yapmamal›s›n›z.” ilkesiyle uyumludur.

uzun süredir devam eden ve bir benzeriolmayan çocuk sinemas› festivali yap›l›-yor. Festivalde dünyan›n en büyük jürisi(üç bin befl yüz ö¤renci) festivalin en gü-zel, en iyi ve en “en filmi”ni seçiyorlar.Genç kozmonot ve astronotlar›n astrolo-jinin temelini ö¤rendikleri, uzak galaksi-leri ö¤rendikleri bir s›n›flar› ve pratikderslerinin yap›ld›¤› “Artek Tak›my›ld›z›”tak›m› büyük bir üne sahiptir. Yak›n za-manda Ukrayna’n›n Ermenistan, Belorus,Kazakistan, Rusya, Litvanya, Letonya, Po-lonya, Estonya ve di¤er bölge diasporala-r›ndan çocuk ve genç yeteneklerin top-land›¤› “Bizim Ülkemiz – Ukrayna” VIII.uluslararas› yar›flma – festivali sona erdi.Festivalin amac› Ukrayna kültürününzenginli¤ini, çok boyutlulu¤unu, dillerinive geleneklerini yans›tmak, ayn› flekildeçocuk eserlerini halka tan›tma, yeteneklive üstün kabiliyetli çocuklar›n ortaya ç›-kar›lmas› ve desteklenmesiydi.

Uzun y›llar boyunca Artek sadece dün-yan›n en büyük uluslararas› çocuk merke-zi olmakla kalmad›, yeni e¤itim metot vetekniklerinin gelifltirildi¤i ve olgunlaflt›r›l-d›¤› benzersiz bir e¤itim laboratuar› daoldu. 1996’dan 2003’e kadar Artek’teuluslararas› ö¤retmen yar›flmas› yap›ld›.Bu yar›flman›n yap›lmas› kabiliyetli ö¤ret-menlerin ve ö¤rencilerle verimli çal›flmayöntemlerinin ortaya ç›kmas›na yard›metmiflti. Programa bu y›llarda dünyan›n 13ülkesinden 400’den fazla ö¤retmen kat›l-d›. Bugünkü Artek pedagoji ve e¤itim ala-




Ünlü düflünürKampanella, güneflinbütün sakinlerini›s›tan ve onlar›mutlu eden büyülüflehrine inan›rd›.Bugün Artek de erkekve k›z birçok nesiliçin güneflin bu flehrigibi kabul ediliyor.

Сергей Ерохин, заместитель генерального директораМеждународного детского центра «Артек».

Sergey Yerohin, Uluslararas› Çocuk Merkezi“Artek” Genel Müdür Yard›mc›s›

ËÌÚÂð‡ÍÚË‚Ì˚Â ÙÓðÏ˚ Ó·Û˜ÂÌËfl, ˜ÚÓÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ ‚ ÔÂðÒÔÂÍÚË‚Â ÔÓ‚˚¯ÂÌË˛ÍÓÌÍÛðÂÌÚÓÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚË ‚˚ÔÛÒÍÌËÍÓ‚.

ë 2005 „. åÑñ «ÄðÚÂÍ» ð‡·ÓÚ‡ÂÚ ÔÓ‰Ó„Ó‚ÓðÛ Ò äð˚ÏÒÍËÏ ËÌÒÚËÚÛÚÓÏÔÓ‚˚¯ÂÌËfl ÔðÓÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸ÌÓ„ÓÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl Û˜ËÚÂÎÂÈ. ç‡ ·‡ÁÂ‡ðÚÂÍÓ‚ÒÍÓÈ ¯ÍÓÎ˚ ‰Îfl Íð˚ÏÒÍËıÔÂ‰‡„Ó„Ó‚ ÂÊÂÏÂÒfl˜ÌÓ ÔðÓ‚Ó‰flÚÒflÒÂÏËÌ‡ð˚ ÔÓ ËÌÌÓ‚‡ˆËÓÌÌ˚ÏÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸Ì˚Ï ÚÂıÌÓÎÓ„ËflÏ.ëÂ„Ó‰Ìfl¯ÌËÈ «ÄðÚÂÍ» — ˝ÚÓ ËÌ‡‰ÂÊÌ˚È Ô‡ðÚÌÂð Á‡ðÛ·ÂÊÌ˚ıÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸Ì˚ı ÒÚðÛÍÚÛð. ÑÎfl ËÁÛ˜ÂÌËflÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚ı ÔÓ‰ıÓ‰Ó‚ Í ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌË˛ÒËÒÚÂÏ˚ „ð‡Ê‰‡ÌÒÍÓ„Ó ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËflÄÏÂðËÍ‡ÌÒÍËÈ ÒÓ‚ÂÚ ÔÓÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓÏÛ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌË˛ ËåËÌËÒÚÂðÒÚ‚Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl Ë Ì‡ÛÍËìÍð‡ËÌ˚ ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓ Ò «ÄðÚÂÍÓÏ», ‚ð‡ÏÍ‡ı ÔðÓ„ð‡ÏÏ˚ «è‡ðÚÌÂð˚ ‚

Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËË», ‚ Ë˛ÎÂ 2005 „. ÔðÓ‚ÂÎËÒÂÏËÌ‡ð ÔÓ „ð‡Ê‰‡ÌÒÍÓÏÛ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌË˛‰Îfl ‰ËðÂÍÚÓðÓ‚ ¯ÍÓÎ ˛ÊÌÓ„Ó ðÂ„ËÓÌ‡ìÍð‡ËÌ˚. Ç ˝ÚÓÏ ÊÂ „Ó‰Û åËÌËÒÚÂðÒÚ‚ÓÏÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl Ë Ì‡ÛÍË ìÍð‡ËÌ˚, ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓÒ íçì ËÏ. Ç. ÇÂðÌ‡‰ÒÍÓ„Ó, àÌÒÚËÚÛÚÓÏÒÚð‡Ì ÇÓÒÚÓÍ‡ Ë á‡Ô‡‰‡ åÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓ„ÓÒÎ‡‚flÌÒÍÓ„Ó ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡ („. ï‡ð¸ÍÓ‚),á‡Ô‡‰ÌÓ-åË˜Ë„‡ÌÒÍËÏ ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚÓÏ ËÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚÓÏ Éð‡Ì‰ ÇÓÔÎÂÈ (ëòÄ),ÉÛÏ‡ÌËÚ‡ðÌ˚Ï ËÌÒÚËÚÛÚÓÏ «ÄðÚÂÍ» ·˚ÎÔðÓ‚Â‰ÂÌ ˜ÂÚ‚ÂðÚ˚È ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ÈÒÂÏËÌ‡ð «êÂÎË„Ëfl Ë „ð‡Ê‰‡ÌÒÍÓÂÓ·˘ÂÒÚ‚Ó: ÏÂÊ‰Û Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÓÏ Ë„ÎÓ·‡ÎËÁÏÓÏ». Ç ð‡ÏÍ‡ı ‚˚ÔÓÎÌÂÌËflÔðÓ„ð‡ÏÏ˚ ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓ„ÓÔðÓÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó ð‡Á‚ËÚËfl Û˜ËÚÂÎÂÈ,ÍÓÚÓð‡fl ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎflÂÚÒfl åËÌËÒÚÂðÒÚ‚ÓÏÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl Ë Ì‡ÛÍË ìÍð‡ËÌ˚, ‡ Ú‡ÍÊÂÅðËÚ‡ÌÒÍËÏ ëÓ‚ÂÚÓÏ ‚ ìÍð‡ËÌÂ (ÓÚ‰ÂÎÍÛÎ¸ÚÛð˚ ÔÓÒÓÎ¸ÒÚ‚‡ ÇÂÎËÍÓ·ðËÚ‡ÌËË), ‚‡ÔðÂÎÂ 2006 „. «ÄðÚÂÍ» ÔÓÒÂÚËÎ‡ „ðÛÔÔ‡

n›nda elde edilen en iyi yaklafl›mlara sa-d›k kalmak kofluluyla yeni yollar ve yön-temler için aray›fllar devam etmektedir.2004 y›l›nda Cumhurbaflkan›’n›n “E¤iti-me Yat›r›m” program›na UÇM (Uluslara-ras› Çocuk Merkezi)’de Artek Ukrayna’dateknik donan›m› ve rahatl›¤› ile özel ola-rak kabul edilmifl ve yeni bir okul siste-miyle kat›lm›flt›. Artek’in ça¤dafl bir e¤i-tim temeline sahip olmas› kendi e¤itimfaaliyetlerinin yeni bir seviye kazanmas›-na imkan sa¤lad›. Ukrayna’n›n ulusaldoktrini; e¤itimi gelifltirme “Orta Ö¤retimve E¤itim” kanunu, devlet “Ulusal Ö¤ret-men” program› ve Ukrayna E¤itim ve Bi-limler Bakanl›¤› ile ‹ntel MikroelektronicsUkraine Ltd. flirketi aras›nda yap›lan me-morandum temel al›narak okulun ö¤ret-men kurulu taraf›ndan “Intel – GelecekE¤itimi” program› haz›rland›. Söz konusuprogram›n e¤itim sürecinde uygulanma-s› Artek okulu ö¤retmenlerine interaktife¤itim biçimlerini daha genifl bir flekildekullanma imkan› verdi. Dolay›s›yla gele-cekte okul mezunlar› geliflmifl bir rekabetkabiliyeti imkan› bulacaklard›r.

Sa¤lam birtoplum için e¤itimUÇM Artek, 2005 y›l›ndan itibaren K›r›mÖ¤retmen Meslek ‹çi E¤itim Enstitüsü ileanlaflmal› olarak çal›fl›yor. Artek okulubünyesinde her ay K›r›m ö¤retmenleriiçin yeni e¤itim teknolojileri seminerleriveriliyor. Ayr›ca Artek yurtd›fl›ndaki e¤i-tim kurulufllar›n güvenli bir orta¤›d›r. Uk-rayna E¤itim ve Bilimler Bakanl›¤› ileAmerika Uluslararas› E¤itim Kurulu ve Ar-tek iflbirli¤iyle vatandafll›k e¤itimi konu-sunda ça¤dafl yaklafl›mlar›n araflt›r›lmas›amac›yla 2005 y›l›nda güney bölgesi okulmüdürlerine “E¤itimde ortakl›k” konuluseminerler verildi. Bu y›l Ukrayna E¤itimve Bilimler Bakanl›¤›, V. ‹. Vernadskiy Tav-riye Milli Üniversitesi, Harkov Uluslarara-s› Slav Üniversitesi Do¤u ve Bat› ÜlkeleriEnstitüsü, Bat› Michigan Üniversitesi veGrand Vopley Üniversitesi (ABD), ArtekSosyal Bilimler Enstitüsü iflbirli¤i ile “Dinve Sivil Toplum: Milliyetçilik ile Küresel-leflme Aras›nda” konulu seminer gerçek-lefltirildi. Ukrayna E¤itim ve Bilimler Ba-kanl›¤› ile ‹ngiliz kurulu (‹ngiltere’nin Uk-rayna Büyükelçili¤i Kültür Dairesi) “ulus-lararas› ö¤retmenlerin profesyonel gelifli-mi” program› çerçevesinde Nisan 2006tarihinde bir grup ‹ngiliz ö¤retmeni mer-




·ðËÚ‡ÌÒÍËı ÔÂ‰‡„Ó„Ó‚ ‰Îfl ÓÁÌ‡ÍÓÏÎÂÌËfl ÒÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸ÌÓÈ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸˛ ñÂÌÚð‡.

Образование в интересахустойчивого обществаÇ ÚÂ˜ÂÌËÂ ‰Â‚flÚË ÎÂÚ «ÄðÚÂÍ»ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡ÂÚ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸Ì˚Â ÍÓÌÚ‡ÍÚ˚Ò I êËÏÒÍËÏ ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚÓÏ (àÚ‡ÎËfl).é·ÂÒÔÂ˜ÂÌËÂ ËÚ‡Î¸flÌÒÍÓÈ ÒÚÓðÓÌÓÈÌ‡Û˜ÌÓÈ ˝ÍÒÔÂðÚËÁ˚ Û˜‡ÒÚÌËÍÓ‚ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓ„Ó ÍÓÌÍÛðÒ‡ ÔÂ‰‡„Ó„Ó‚ ‚«ÄðÚÂÍÂ», Ó·ÏÂÌ ÔÂ‰‡„Ó„Ë˜ÂÒÍËÏ ÓÔ˚ÚÓÏ,ÔðÓıÓÊ‰ÂÌËÂ ÔÂ‰‡„Ó„Ë˜ÂÒÍÓÈ Ôð‡ÍÚËÍËËÚ‡Î¸flÌÒÍËÏË ÒÚÛ‰ÂÌÚ‡ÏË ‚ «ÄðÚÂÍÂ»ÒÚ‡ÎË ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛˘ËÏË ˝ÚÓ„ÓÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡. àÁÛ˜ÂÌËÂ ÛÌËÍ‡Î¸ÌÓ„ÓÔÂ‰‡„Ó„Ë˜ÂÒÍÓ„Ó ÓÔ˚Ú‡ «ÄðÚÂÍ‡»ËÚ‡Î¸flÌÒÍËÏË ÔÂ‰‡„Ó„‡ÏË ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡«La Sapienza» Ì‡¯ÎÓ ÓÚð‡ÊÂÌËÂ ‚Ì‡Û˜Ì˚ı ð‡·ÓÚ‡ı ÒÚÛ‰ÂÌÚÓ‚ ËÔðÂÔÓ‰‡‚‡ÚÂÎÂÈ ˝ÚÓ„Ó ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡. ÇÒ‚flÁË Ò ÔðÓ‚ÓÁ„Î‡¯ÂÌËÂÏ ééçÑÂÒflÚËÎÂÚËfl Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ‚ ËÌÚÂðÂÒ‡ıÛÒÚÓÈ˜Ë‚Ó„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡, ‡ Ú‡ÍÊÂ Ò ˆÂÎ¸˛ÔÓËÒÍ‡ ÍÓÌÒÚðÛÍÚË‚Ì˚ı ÔÛÚÂÈ‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl ÔÂ‰‡„Ó„‡ Ë ðÂ·ÂÌÍ‡ ‚ 2006„. åÑñ «ÄðÚÂÍ» ‚˚ÒÚÛÔËÎ Ò ËÌËˆË‡ÚË‚ÓÈÔðÓ‚Â‰ÂÌËfl åÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓ„Ó ÙÓðÛÏ‡ÔÂ‰‡„Ó„Ó‚ Ë Û˜ÂÌËÍÓ‚ «òÍÓÎ¸Ì‡fl ð‡‰Û„‡ ‚«ÄðÚÂÍÂ», ÍÓÚÓð˚È ÒÓÒÚÓËÚÒfl Ò 25ÒÂÌÚfl·ðfl ÔÓ 2 ÓÍÚfl·ðfl. ì˜‡ÒÚÌËÍ‡ÏËÙÓðÛÏ‡ ÒÚ‡ÎË ÔÂ‰‡„Ó„Ë ÒÚð‡Ì ·ÎËÊÌÂ„Ó Ë‰‡Î¸ÌÂ„Ó Á‡ðÛ·ÂÊ¸fl ÒÓ Ò‚ÓËÏË Û˜ÂÌËÍ‡ÏË.

ëÂ„Ó‰Ìfl ‚ «ÄðÚÂÍÂ» ð‡Áð‡·‡Ú˚‚‡ÂÚÒfl ËðÂ‡ÎËÁÛÂÚÒfl ·ÓÎÂÂ 20 ÔðÓÂÍÚÓ‚ ËÔðÓ„ð‡ÏÏ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó ËÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓ„Ó ÁÌ‡˜ÂÌËfl, Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌÌ˚ıÌ‡ ÓÁ‰ÓðÓ‚ÎÂÌËÂ ‰ÂÚÂÈ, ÔÓ‰‰ÂðÊÍÛ

kezin pedagojik faaliyetleri hakk›nda bilgialmak için Artek’i ziyaret etti.

Artek dokuz y›ldan beri I. Roma Üniver-sitesi (‹talya) ile e¤itim iliflkilerini devamettiriyor. Artek’te devam eden uluslararas›ö¤retmen yar›flmas›n›n kat›l›mc›lar›n›nbilimsel denetiminin ‹talya taraf›ndansa¤lanmas›, pedagojik tecrübelerin payla-fl›m›, ‹talyan ö¤retmenlerin Artek’te peda-goji staj› yapmalar›, bu iflbirli¤inin anaunsurlar›n› teflkil etmektedir. ‹talya La Sa-pienza Üniversitesi’nden e¤itimcilerin Ar-tek’te kazand›klar› tecrübeler ö¤rencilerinve bu üniversitenin hocalar›n›n bilimselçal›flmalar›na yans›d›. UÇM Artek BM’nin“sa¤lam toplum için e¤itim”i ilan etmesi-

nin onuncu y›l› vesilesiyle ve ö¤retmen-ö¤renci aras›ndaki iflbirli¤ini gelifltirmeyollar›n›n araflt›r›lmas› amac›yla, bu y›l 25Eylül’den 2 Ekim’e kadar sürecek Uluslara-ras› “Artek’te okul gökkufla¤›” forumunungerçeklefltirilmesinde inisiyatif ald›. Foru-mun kat›l›mc›lar› yak›n ve uzak d›fl ülke-lerden ö¤retmenler ve ö¤rencileri oldu.

Bugün Artek’te çocuklar›n iyilefltiril-mesi, yetenekli olanlar›n desteklenmesi,geçim s›k›nt›s› çekenlerin rehabilite edil-mesine yönelik yirmiden fazla milli veuluslararas› seviyede proje ve programgelifltirilip uygulan›yor. Bu gelenek Sov-yetler Birli¤i’nden beri devam ediyor. Azgeliflmifl ülkelerin çocuklar› buraya gelir-di. Tak›m liderlerinden biri Jenya Baje-nov’un hat›rlad›¤›na göre bir defas›nda(bu yetmiflli y›llar›n sonunda geçiyor) Af-rikal› bir k›z çocu¤u kendisine do¤ru koflarve elini öper. “Neden?” diye sorar flafl›rangenç. “O beni kaç gündür ücretsiz besliyorve çal›flmaya zorlam›yor. O bir büyücü-dür” diye cevap verir k›z çocu¤u. ArtekSovyetler Birli¤i zaman›nda yerleflik halegelen enternasyonal geleneklerini sürdü-rüyor. Artek’i serbest piyasa flartlar›n›nhüküm sürdü¤ü bugün de “bar›fl ve dost-luk kamp›” olarak adland›rmalar› tesadüfde¤ildir. UÇM’nin Müdürü Olga Guzar’agöre karfl›l›kl› anlay›fl›n yollar› Ay›da-¤›’ndan bafllar, denizler ve okyanuslarötesine kadar uzar. Sadece geçti¤imizA¤ustos ay›nda baflta Avusturya, Alman-




Ú‡Î‡ÌÚÎË‚˚ı Ë ðÂ‡·ËÎËÚ‡ˆË˛ ÒÓˆË‡Î¸ÌÓÓ·ÂÁ‰ÓÎÂÌÌ˚ı ðÂ·flÚ. ÇÔðÓ˜ÂÏ, Úð‡‰ËˆËfl˝Ú‡ ÊË‚ÂÚ ‰‡‚ÌÓ – Â˘Â ‚Ó ‚ðÂÏÂÌ‡ëÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ëÓ˛Á‡ Ò˛‰‡ ÔðËÂÁÊ‡ÎË ‰ÂÚËËÁ ÒÎ‡·Óð‡Á‚ËÚ˚ı ÒÚð‡Ì. ä‡Í ‚ÒÔÓÏËÌ‡ÎÓ‰ËÌ ËÁ ÓÚðfl‰Ì˚ı ‚ÓÊ‡Ú˚ı ÜÂÌflÅ‡ÊÂÌÓ‚, Ó‰Ì‡Ê‰˚ (˝ÚÓ ·˚ÎÓ ‚ ÍÓÌˆÂÒÂÏË‰ÂÒflÚ˚ı „Ó‰Ó‚) Í ÌÂÏÛ ÔÓ‰·ÂÊ‡Î‡‚ÓÒ¸ÏËÎÂÚÌflfl ‡ÙðËÍ‡ÌÒÍ‡fl ‰Â‚Ó˜Í‡ ËÔÓˆÂÎÓ‚‡Î‡ ðÛÍÛ. «á‡˜ÂÏ?» – ÒÔðÓÒËÎÔÓð‡ÊÂÌÌ˚È ˛ÌÓ¯‡. – «éÌ ÍÓðÏËÚ ÏÂÌfl·ÂÒÔÎ‡ÚÌÓ ÒÚÓÎ¸ÍÓ ‰ÌÂÈ Ë ÌÂ Á‡ÒÚ‡‚ÎflÂÚð‡·ÓÚ‡Ú¸. éÌ ‚ÓÎ¯Â·ÌËÍ», – ÓÚ‚ÂÚËÎ‡‰Â‚Ó˜Í‡. «ÄðÚÂÍ» ÔðÓ‰ÓÎÊ‡ÂÚ Úð‡‰ËˆËËËÌÚÂðÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡, Á‡ÎÓÊÂÌÌ˚Â Â˘Â ‚Ó‚ðÂÏÂÌ‡ ëÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ëÓ˛Á‡. Ö„Ó ÌÂÒÎÛ˜‡ÈÌÓ ‰‡ÊÂ ‚ Ì˚ÌÂ¯ÌÂÂ «ð˚ÌÓ˜ÌÓÂ»‚ðÂÏfl Ì‡Á˚‚‡˛Ú Î‡„ÂðÂÏ ÏËð‡ Ë ‰ðÛÊ·˚.ÑÓðÓ„Ë ‚Á‡ËÏÓÔÓÌËÏ‡ÌËfl, Ò˜ËÚ‡ÂÚ‰ËðÂÍÚÓð åÑñ éÎ¸„‡ ÉÛÁ‡ð, ·ÂðÛÚ Ò‚ÓÂ

Ì‡˜‡ÎÓ Û Ä˛-Ñ‡„‡ Ë ÚflÌÛÚÒfl ˜ÂðÂÁ ÏÓðfl ËÓÍÂ‡Ì˚: ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ Ì˚ÌÂ¯Ì˛˛‡‚„ÛÒÚÓ‚ÒÍÛ˛ ÒÏÂÌÛ Á‰ÂÒ¸ ÓÚ‰˚ı‡˛Ú ‰ÂÚËËÁ ÒÂÏÌ‡‰ˆ‡ÚË ÒÚð‡Ì ÏËð‡: Ä‚ÒÚð‡ÎËË ËÉÂðÏ‡ÌËË, èÓÎ¸¯Ë Ë êÓÒÒËË, îð‡ÌˆËË ËàÒÔ‡ÌËË, àÚ‡ÎËË Ë ÄðÏÂÌËË.

Ç ÄðÚÂÍÂ ÔÓ-ÔðÂÊÌÂÏÛ ‚ÓÒÔËÚ˚‚‡˛Ú˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ·Û‰Û˘Â„Ó. ùÚË Ï‡Î¸˜Ë¯ÍË Ë‰Â‚˜ÓÌÍË, ÍÓÚÓð˚Ï ÒÂ„Ó‰Ìfl ÔÓ 12-13 ÎÂÚ,˜ÂðÂÁ 10-15 ÎÂÚ ÒÚ‡ÌÛÚ Û ðÛÎfl ˝ÍÓÌÓÏËÍËË ÔÓÎËÚËÍË, ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Ë ˝ÍÓÎÓ„ËËÏÌÓ„Ëı ÒÚð‡Ì ÏËð‡. ÇÓÒÔËÚ‡Ú¸Ì‡ÒÚÓfl˘Ëı Î˛‰ÂÈ – Ó‰Ì‡ ËÁ Ò‡Ï˚ı·Î‡„ÓðÓ‰Ì˚ı Á‡‰‡˜ Í‡Í ‚ ÔðÓ¯ÎÓÏ, Ú‡Í Ë‚ Ì‡ÒÚÓfl˘ÂÏ åÑñ «ÄðÚÂÍ». ä‡Í „Ó‚ÓðflÚ‚ÒÂ Ó˜Â‚Ë‰ˆ˚, ÔÂðÂ‰ ð‡ÒÒÚ‡‚‡ÌËÂÏ ‰ÂÚËÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ Ó·ÏÂÌË‚‡˛ÚÒfl ‡‰ðÂÒ‡ÏË, ÌÓ ËÔÎ‡˜ÛÚ, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ÒÍ‡ÁÍ‡ ÔÓ ËÏÂÌË«ÄðÚÂÍ» ÍÓÌ˜ËÎ‡Ò¸. í‡Í ·˚ÎÓ, Ú‡Í ÂÒÚ¸,Ú‡Í ·Û‰ÂÚ… n

ya, Polonya, Rusya, Fransa, ‹spanya, ‹talyave Ermenistan’dan olmak üzere dünya-n›n on yedi ülkesinden çocuklar buradadinlendi.

Artek’te eskiden oldu¤u gibi gelece-¤in çocuklar› e¤itiliyor. Bugün 12- 13 yafl-lar›nda olan bu erkek ve k›z çocuklar› 10 –15 y›l sonra dünyan›n birçok ülkesindeekonomi, politika, kültür ve ekolojinindümeninde olacaklar. Gerçek insanlaryetifltirmek eskiden oldu¤u gibi bugünde UÇM Artek’in ana görevlerinden biri-dir. Buraya kat›lan çocuklar›n ifadelerinegöre, çocuklar Artek’ten ayr›lmadan öncesadece adres al›flverifli yapm›yor, a¤l›yor-lar da. Çünkü onlar için “Artek” masal› bi-tiyor. Bu hep böyleydi, böyle oldu ve hepböyle de kalacak. n




«Артек» продолжаеттрадицииинтернационализма,заложенные еще вовремена Советского Союза.Его не случайно даже внынешнее «рыночное»время называют лагереммира и дружбы.

Artek Sovyetler Birli¤izaman›nda yerleflik hale

gelen enternasyonalgeleneklerini sürdürüyor.

Artek’i serbest piyasaflartlar›n›n hüküm sürdü¤ü

bugün de bar›fl ve “dostlukkamp›” olarak

adland›rmalar› tesadüfde¤ildir

ÔðË‚ËÚ¸ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ‰ÂÚflÏ Î˛·Ó‚¸ ÍÒ‚ÓÂÏÛ Ì‡ðÓ‰Û. èÓ˝ÚÓÏÛ Ï˚ ðÂ¯ËÎËÒÓÁ‰‡Ú¸ Û˜Â·Ì˚È ÔðÂ‰ÏÂÚ, ÓÔËð‡˛˘ËÈÒflÌ‡ Í‡ÌÓÌ˚ Úð‡‰ËˆËÓÌÌÓ„Ó ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËfl,‡Ì‡ÎÓ„Ó‚ ÍÓÚÓðÓÏÛ ÌÂ ·˚ÎÓ.èÓÌ‡‰Ó·ËÎÓÒ¸ ËÁÛ˜ËÚ¸ ‚ÒÂ Ì‡ðÓ‰ÌÓÂÚ‚Óð˜ÂÒÚ‚Ó Ë ÔðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó ˝ÔÓÒ «ìð‡Î-·‡Ú˚ð», ÍÓÚÓð˚È ‡ÍÍÛÏÛÎËðÛÂÚ ‚ ÒÂ·Â‚Ò˛ ÏÛ‰ðÓÒÚ¸ ·‡¯ÍËðÒÍÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡.ÅÛ‰Û˘‡fl Û˜Â·Ì‡fl ‰ËÒˆËÔÎËÌ‡ ‰ÓÎÊÌ‡·˚Î‡ ‚ÍÎ˛˜‡Ú¸ ‚ ÒÂ·fl ÌÂ Í‡ÍÓÈ-ÎË·ÓÔðÂ‰ÏÂÚ ‚ ÓÚ‰ÂÎ¸ÌÓÒÚË, ÒÍ‡ÊÂÏ, ËÒÚÓðË˛ËÎË ËÒÍÛÒÒÚ‚Ó, ‡ ‚ÒÂ, ˜ÚÓ Í‡Ò‡ÂÚÒfl ÊËÁÌË·‡¯ÍËðÒÍÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡, Ì‡˜ËÌ‡fl Ò „ÎÛ·ËÌ‚ÂÍÓ‚ Ë ‰Ó ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌÂ„Ó ‰Ìfl. éÒÌÓ‚ÌÓÈˆÂÎ¸˛ ÒÚ‡ÎÓ ËÁÛ˜ÂÌËÂ ·‡¯ÍËðÒÍËıÚð‡‰ËˆËÈ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËfl, ıÓÁflÈÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl,Ó·˚˜‡Â‚, Ôð‡Á‰ÌËÍÓ‚, Ó·ðfl‰Ó‚, ÍÓ‰ÂÍÒ‡Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÌÓðÏ Ë ˝ÚËÍÂÚ‡ ÒÂÏÂÈÌÓÈÊËÁÌË, ðÂÎË„ËË, ÎÂ„ÂÌ‰ Ë ÔðÂ‰‡ÌËÈ,Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ÍÛıÌË, Ì‡ðÓ‰ÌÓÈÏÂ‰ËˆËÌ˚, Ì‡ðÓ‰Ì˚ı Ë„ð Ë ÒÓÒÚflÁ‡ÌËÈ,ÊËÁÌË Ë ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË ‚˚‰‡˛˘ËıÒflÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ ·‡¯ÍËðÒÍÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡,ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚÂÈ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó ÍÓÒÚ˛Ï‡ ËÏÛÁ˚Í‡Î¸Ì˚ı ËÌÒÚðÛÏÂÌÚÓ‚, ËÒÚÓðËË




Уроки жизни по-башкирскиМарьям Буракаева

Писатель, педагог, инициатор и один из авторов учебного предмета «Уроки жизни» (РФ/Башкортостан).

Илгизяр БуракаевПисатель, педагог, журналист (РФ/Башкортостан).

Maryam Burakayeva E¤itimci, Yazar, “Hayat Bilgisi” e¤itim dersinin öncüsü

(Rusya/Baflkurdistan).

‹lgizyar Burakayev Gazeteci, e¤itimci, Yazar (Rusya/Baflkurdistan).

ëÂÈ˜‡Ò ÏÌÓ„Ó „Ó‚ÓðflÚ Ó„ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË, ·ÓflÚÒfl ÂÂ,ÒÚ‡ð‡˛ÚÒfl ÔðÓÚË‚ÓÒÚÓflÚ¸ ÂÈ,

ÔÓÌËÏ‡fl, ˜ÚÓ ÓÌ‡ „Û·ËÚÂÎ¸Ì‡ ‰ÎflÏ‡ÎÓ˜ËÒÎÂÌÌ˚ı Ì‡ðÓ‰Ó‚, ÍÓÚÓð˚ÂÒÓıð‡ÌËÎË Ò‚Ó˛ ÛÌËÍ‡Î¸ÌÛ˛ ÍÛÎ¸ÚÛðÛ,Ì‡ıÓ‰flÒ¸ ‰‡ÎÂÍÓ ÓÚ ËÒÚÓ˜ÌËÍÓ‚ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË. çÓ Ï˚ ÊË‚ÂÏ ‚ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÏ ÏËðÂ, Ë Ì‡ðÓ‰‡Ï, ÍÓÚÓð˚ÂË‰ÛÚ ‚ ÌÓ„Û ÒÓ ‚ðÂÏÂÌÂÏ, ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓÓÚ„ÓðÓ‰ËÚ¸Òfl ÓÚ ‚ÌÂ¯ÌÂ„Ó ÏËð‡, ËÁ·Â„‡flÍÓÌÚ‡ÍÚÓ‚ Ò ‰ðÛ„ËÏË ÒÚð‡Ì‡ÏË ËˆË‚ËÎËÁ‡ˆËflÏË. å˚ Í‡Ê‰˚È ‰ÂÌ¸Ó·˘‡ÂÏÒfl Ò ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏË ‰ðÛ„ËıÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÒÚÂÈ, ÒÓÁ‰‡ÂÏ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÂÓ·˘ÂÒÚ‚Ó ·ÓÍ Ó ·ÓÍ Ò ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏË‰ðÛ„Ëı Ì‡ðÓ‰Ó‚, Ë ˝ÚÓ ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓÂfl‚ÎÂÌËÂ. çÓ Í‡Í ÔðË ˝ÚÓÏ ÒÓıð‡ÌËÚ¸Ò‚Ó˛ ÍÛÎ¸ÚÛðÛ, Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÛ˛Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚ¸? ä‡Í ÌÂ Á‡·˚Ú¸ ðÓ‰ÌÓÈflÁ˚Í? ä‡Í ÌÂ ÔÓÚÂðflÚ¸ ÒÂ·fl?

ÑÎfl ·‡¯ÍËð ÔðÓ·ÎÂÏ‡ ÒÓıð‡ÌÂÌËflÒ‚ÓÂÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Ë flÁ˚Í‡ ·˚Î‡ ÓÒÚðÓÈ ‚ÚÂ˜ÂÌËÂ ‚ÒÂ„Ó XX ‚ÂÍ‡. ä‡Í ËÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ÏÌÓ„Ëı ‰ðÛ„Ëı Ì‡ðÓ‰Ó‚ëÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ëÓ˛Á‡, ·‡¯ÍËð˚, ÊË‚Û˘ËÂ ‚„ÓðÓ‰Â, Ó·˘‡ÎËÒ¸ ‚ ÓÒÌÓ‚ÌÓÏ Ì‡ ðÛÒÒÍÓÏflÁ˚ÍÂ, Ì‡Á˚‚‡ÎË ‰ÂÚÂÈ ÌÂ·‡¯ÍËðÒÍËÏËËÏÂÌ‡ÏË, ÔðË ˝ÚÓÏ Ò˜ËÚ‡ÎË Ò‚Ó˛ÍÛÎ¸ÚÛðÛ ÌÂÔðÓ„ðÂÒÒË‚ÌÓÈ. ÑÂðÂ‚ÂÌÒÍËÂ·‡¯ÍËð˚ ÔÓ‰ð‡Ê‡ÎË „ÓðÓÊ‡Ì‡Ï,Ò‡ÏÓ·˚ÚÌ˚Â Úð‡‰ËˆËË Ò˜ËÚ‡ÎËÔÂðÂÊËÚÍ‡ÏË ÔðÓ¯ÎÓ„Ó Ë ÌÂÔÂðÂÌËÏ‡ÎË ÓÔ˚Ú ÒÚ‡ð¯Ëı ÔÓÍÓÎÂÌËÈ.çÓ ÔÂðÂ‰Ó‚˚Â ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎËËÌÚÂÎÎË„ÂÌˆËË, ÔðÓÒÚ˚Â Î˛‰Ë Òð‡Á‚ËÚ˚Ï Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ÏÒ‡ÏÓÒÓÁÌ‡ÌËÂÏ, Í‡Í ÏÓ„ÎË, ·ÓðÓÎËÒ¸ Ò˝ÚÓÈ ÚÂÌ‰ÂÌˆËÂÈ.

èÓÒÎÂ 1991 „. ÒËÚÛ‡ˆËfl ÒÚ‡Î‡ÏÂÌflÚ¸Òfl Í ÎÛ˜¯ÂÏÛ. ìÒËÎËÎÓÒ¸‚ÌËÏ‡ÌËÂ Í ËÁ‰‡ÌË˛ ÍÌË„, ÔÓfl‚ËÎËÒ¸ð‡‰ËÓ‚Â˘‡ÚÂÎ¸Ì˚È Ë ÚÂÎÂ‚ËÁËÓÌÌ˚ÈÍ‡Ì‡Î˚ Ì‡ ·‡¯ÍËðÒÍÓÏ flÁ˚ÍÂ. çÓÏÓÎÓ‰˚Â ðÓ‰ËÚÂÎË, Ò ‰ÂÚÒÚ‚‡‚ÓÒÔËÚ‡ÌÌ˚Â ‚ ÛÒÎÓ‚Ëflı ÌÂÁÌ‡ÌËflðÓ‰ÌÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Ë flÁ˚Í‡, ÌÂ ÏÓ„ÎË

Bugünlerde küreselleflme hakk›ndaçok konufluluyor. Kimileri ondankorkuyor, sahip olduklar› benzersiz

kültürlerini koruyarak bu günlere dekgelmifl say›ca az halklar için yok edici ol-du¤unu düflündükleri bu yeni medeniye-tin kaynaklar›ndan uzak durarak, onakarfl› koymaya gayret ediyorlar. Fakat bizça¤dafl bir dünyada yafl›yoruz ve zamanaayak uyduran uluslar›n di¤er ülke ve me-deniyetlerle iliflki kurmaktan kaç›narakkendini d›fl dünyadan tecrit etmesininmümkün olmad›¤›n› iyi biliyoruz. Hergün baflka uluslardan insanlarla konuflu-yor ve böylece farkl› milletlerden insan-larla yan yana gelerek ça¤dafl bir toplu-mu oluflturuyoruz. Bu, do¤al bir olayd›r.Fakat buna ra¤men kendi kültürümüzü,ulusal kimli¤imizi nas›l korumal›, ana di-limizi nas›l unutmamal›, kendimizi nas›lkaybetmemeliyiz?

Baflkurtlar için kültür ve dilini koruma,bütün XX. yüzy›l boyunca büyük bir prob-lem olarak kald›. SSCB’nin di¤er birçokulusu gibi flehirde yaflayan Baflkurtlar dagenellikle Rusça konufluyorlard›, çocukla-r›na Baflkurt olmayan isimler veriyorlard›.Bununla beraber kültürlerinin ilerici ol-mad›¤›n› düflünüyorlard›. Köylü Baflkurt-lar flehirlileri taklit ediyor, özgün gelenek-lerinin geçmiflten kalan fleyler oldu¤unudüflünüyor ve eski neslin tecrübelerindenistifade etmiyorlard›. Ama ayd›nlar›n ön-cü temsilcileri, geliflmifl ulusal bilince sa-hip insanlar bununla ellerinden geldi¤in-ce mücadele ettiler.

1991 y›l›ndan sonra durum iyiye do¤rugeliflmeye bafllad›. Baflkurt dilinde kitabailgi büyüdü, Baflkurtça radyo ve televiz-yon kanallar› aç›ld›. Fakat genç nesil, ço-cukluktan beri öz kültürünü ve ana dilini

Baflkurtlar›n Hayat Bilgisi

ÒÓÁ‰‡ÌËfl ÔÂÒÂÌ, ÓÒÌÓ‚ Ì‡ðÓ‰ÌÓÈıÓðÂÓ„ð‡ÙËË Ë ÏÌÓ„Ó„Ó ‰ðÛ„Ó„Ó.

çÓ Ò‡ÏÓÈ „Î‡‚ÌÓÈ Á‡‰‡˜ÂÈ ÔðÂ‰ÏÂÚ‡«ìðÓÍË ÊËÁÌË» ÒÚ‡ÎÓ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËÂ Î˛·‚ËÍ ðÓ‰ÌÓÏÛ Íð‡˛, Í Ò‚ÓÂÈ ÍÛÎ¸ÚÛðÂ Ë ÍÒ‚ÓÂÈ ÏÌÓ„ÓÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ðÂÒÔÛ·ÎËÍÂ.ÅÓÎ¸¯ÓÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ Û‰ÂÎflÂÚÒflÙÓðÏËðÓ‚‡ÌË˛ ÎË˜ÌÓÒÚÌ˚ı Í‡˜ÂÒÚ‚˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, Ú‡ÍËı Í‡Í ÛÏÂÌËÂ ‚ÂÒÚË ÒÂ·fl Ì‡Î˛‰flı, „ð‡ÏÓÚÌÓ ‚˚ð‡Ê‡Ú¸ Ò‚ÓË Ï˚ÒÎË Ë

‚˚ÒÚÛÔ‡Ú¸ ÔÂðÂ‰ ·ÓÎ¸¯ÓÈ ‡Û‰ËÚÓðËÂÈ.ÑÂÚË Ó·Û˜‡˛ÚÒfl Ë„ðÂ Ì‡ Ì‡ðÓ‰Ì˚ıÏÛÁ˚Í‡Î¸Ì˚ı ËÌÒÚðÛÏÂÌÚ‡ı, Ó‚Î‡‰Â‚‡˛ÚÏ‡ÒÚÂðÒÚ‚ÓÏ ËÒÔÓÎÌÂÌËfl ÔÂÒÂÌ Ë Ú‡ÌˆÂ‚,Á‡ÌËÏ‡˛ÚÒfl Úð‡‰ËˆËÓÌÌ˚ÏË‰ÂÍÓð‡ÚË‚ÌÓ-ÔðËÍÎ‡‰Ì˚ÏË ðÂÏÂÒÎ‡ÏË.ÑÎfl ˝ÚÓ„Ó ÔðÂ‰Ì‡ÁÌ‡˜ÂÌ˚ Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍËÂÁ‡ÌflÚËfl, ÔðÂ‰ÛÒÏÓÚðÂÌÌ˚Â Û˜Â·ÌÓÈÔðÓ„ð‡ÏÏÓÈ. ä Û˜Â·ÌÓÏÛ ÔðÓˆÂÒÒÛÔðË‚ÎÂÍ‡˛ÚÒfl ðÓ‰ËÚÂÎË Ë Î˛‰Ë ÒÚ‡ð¯Â„ÓÔÓÍÓÎÂÌËfl. ç‡ÔðËÏÂð, ‰Îfl ÒÓÁ‰‡ÌËfl

bilmemekten dolay› kendileri taraf›ndanterbiye edilen çocuklar›na millet sevgisiniafl›layamad›. Onun için biz okullardafarkl› bir ders yapmaya karar verdik. Buders geleneksel terbiyenin bütün kuralla-r›n›n timsali olmal›yd›. Bütün bunlar›toplamak ve bir dersin içinde birlefltir-mek için bütün halk sanat›n› ama hep-sinden önce bütün Baflkurt halk›n›n irfa-n›n› içinde bar›nd›ran “Ural Bat›r” desta-n›n› ö¤renmek gerekti. Çünkü bu ders, ta-rih ya da sanat gibi herhangi bir ders de-¤il, Baflkurt milletinin yüzy›llar›n derinli-¤inden bafllay›p günümüze kadar gelenhayat›n› ilgilendiren her fleyi ö¤retiyor.Baflkurt geleneksel e¤itimini, milli ekono-misini, adetlerini, bayramlar›n›, törenle-rini, ahlak kanunlar› ve aile hayat› eti¤ini,dini, efsane ve menk›belerini, ulusal mut-fa¤›, ulusal t›p, oyunlar›, yar›flmalar›, Bafl-kurt milletinin önde gelenlerinin hayat-lar›n› ve faaliyetlerini, milli giysiler vemüzik enstrümanlar›n›n özelliklerini,flark›lar›n tarihlerini, milli koreografiesaslar›n› ve di¤er birçok fleyi araflt›rmakbu dersin bafll›ca amac› oldu.

Fakat “Hayat Bilgisi” dersinin en önem-li görevi, ana vatan›na, kültürüne ve çoku-luslu cumhuriyetine sevgi e¤itimiydi. ‹n-san›n baflkalar› yan›nda nas›l davranmas›gerekti¤i, büyük insan kitleleri önünde ko-nuflma ve fikirlerini do¤ru bir flekilde ifadeetme gibi bireysel niteliklerin flekillenme-sine büyük bir önem veriliyor. Çocuklarmilli çalg›lar› çalmay› ö¤reniyorlar, flark›söyleme ve dans etme zanaat›n› ediniyor-lar, geleneksel süsleme ve tatbik sanatla-r›yla meflgul oluyorlar. E¤itim sürecine ai-leler ve yafll› nesilden insanlar da kat›l›yor.Mesela kendi soy a¤ac›n› oluflturmak içinakrabalar› getirmek gerekiyordu. Progra-ma göre zorunlu olan fiejere - Soya¤ac› ve-ya çocuk Sabantuy bayram›n›n düzenlen-




каждый день общаемся с представителями другихнациональностей, создаем современное общество бок о бок спредставителями других народов, и это естественное явление. Нокак при этом сохранить свою культуру, национальнуюидентичность? Как не забыть родной язык? Как не потерять себя?

Her gün baflka uluslardan insanlarla konufluyor ve böylecefarkl› milletlerden insanlarla yan yana gelerek ça¤dafl birtoplumu oluflturuyoruz. Bu, do¤al bir olay. Fakat buna ra¤menkendi kültürümüzü, ulusal kimli¤imizi nas›l korumal›? Anadilimizi nas›l unutmamal›? Kendimizi nas›l kaybetmemeliyiz?

ðÓ‰ÓÒÎÓ‚ÌÓ„Ó ‰ðÂ‚‡ ÚðÂ·ÛÂÚÒfl ÔðË‚ÎÂ˜¸ðÓ‰ÒÚ‚ÂÌÌËÍÓ‚, ‡ Í Ó·flÁ‡ÚÂÎ¸ÌÓÏÛ ÔÓÔðÓ„ð‡ÏÏÂ Ôð‡Á‰ÌËÍÛ òÂÊÂðÂ(êÓ‰ÓÒÎÓ‚ÌÓÈ) ËÎË ‰ÂÚÒÍËÏ Ò‡·‡ÌÚÛflÏÔÓ‰ÍÎ˛˜‡˛ÚÒfl ‚ÒÂ ÊËÚÂÎË ÒÂÎ‡, ‚Òfl¯ÍÓÎ‡. í‡Í Û Û˜ÂÌËÍÓ‚ ‚ÓÁð‡ÒÚ‡ÂÚÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸ Á‡ ÒÛ‰¸·Û Ò‚ÓÂ„Ó ðÓ‰‡,Íð‡fl, ‡ ‚ ˆÂÎÓÏ ‚ÓÁðÓÊ‰‡ÂÚÒfl ÍÛÎ¸ÚðÓ‰Ó‚˚ı ÒÚ‡ðÂÈ¯ËÌ, ‡ÍÒ‡Í‡ÎÓ‚.

ÇÔÂð‚˚Â ˝ÚÓÚ ÔðÂ‰ÏÂÚ ‡‚ÚÓðÒÍÓÈËÌÌÓ‚‡ˆËÓÌÌÓÈ ÔðÓ„ð‡ÏÏ˚ ·˚Î ‚‚Â‰ÂÌÍ‡Í ˝ÍÒÔÂðËÏÂÌÚ‡Î¸Ì˚È ‚ 1992 „. ‚ÚÓÎ¸ÍÓ ˜ÚÓ ÒÓÁ‰‡ÌÌÓÈ áËflÌ˜ÛðËÌÒÍÓÈ·‡¯ÍËðÒÍÓÈ „ËÏÌ‡ÁËË ‚ ÒÂÎÂàÒflÌ„ÛÎÓ‚Ó. ÇÒÂ„Ó ˜ÂðÂÁ „Ó‰ Ì‡ðÂÒÔÛ·ÎËÍ‡ÌÒÍÓÈ Û˜ËÚÂÎ¸ÒÍÓÈÍÓÌÙÂðÂÌˆËË „ËÏÌ‡ÁËÒÚ˚ ÔÓÍ‡Á‡ÎËÚ‡ÍÓÂ ÁÌ‡ÌËÂ ·‡¯ÍËðÒÍÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚, ˜ÚÓ·˚ÎÓ ÔðËÌflÚÓ ðÂ¯ÂÌËÂ ÌÂÁ‡ÏÂ‰ÎËÚÂÎ¸ÌÓ‚‚ÂÒÚË ÌÓ‚˚È ÔðÂ‰ÏÂÚ ‚Ó ‚ÒÂ·‡¯ÍËðÒÍËÂ ¯ÍÓÎ˚ ðÂÒÔÛ·ÎËÍË ËÒÓÒÂ‰ÌËı Ó·Î‡ÒÚÂÈ.

í‡Í Ì‡˜‡ÎÓÒ¸ Ó·Û˜ÂÌËÂ ·‡¯ÍËðÒÍËı‰ÂÚÂÈ «ìðÓÍ‡Ï ÊËÁÌË» («äÛÎ¸ÚÛðÛ·‡¯ÍËð»). ç‡Ï ÔðÂ‰ÒÚÓflÎÓ Ì‡ÔËÒ‡Ú¸Û˜Â·ÌËÍË Ò 1 ÔÓ 10 ÍÎ‡ÒÒ. ä ÒÓÊ‡ÎÂÌË˛, ‚ÚÓ ‚ðÂÏfl Ï˚ ÌÂ Ì‡¯ÎË ÌË˜Â„Ó ÔÓıÓÊÂ„Ó ‚

ÔÂ‰‡„Ó„ËÍÂ ‰ðÛ„Ëı Ì‡ðÓ‰Ó‚ êÓÒÒËË ËÖ‚ð‡ÁËË. ÑÌË Ë ÌÓ˜Ë Ï˚ ÔðÓ‚Ó‰ËÎË Ì‡‰ÍÌË„‡ÏË, ‚ ·Ë·ÎËÓÚÂÍ‡ı Ë ‡ðıË‚‡ı.è‡ð‡ÎÎÂÎ¸ÌÓ Ì‡˜‡ÎË ÒÓÁ‰‡‚‡Ú¸ ‡Û‰ËÓ- Ë‚Ë‰ÂÓÔÓÒÓ·Ëfl, ¯ÍÓÎ¸Ì˚Â ÚÂÚð‡‰Ë. Ç ËÚÓ„ÂÔÓfl‚ËÎËÒ¸ flðÍËÂ, ÒÓ‰ÂðÊ‡ÚÂÎ¸Ì˚Â ËÍð‡ÒÓ˜Ì˚Â ÍÌË„Ë, ‡ ¯ÍÓÎ¸Ì˚È ÔðÂ‰ÏÂÚ«ìðÓÍË ÊËÁÌË», ÔÓ ÓÔðÓÒ‡Ï, ÒÚ‡ÎÎ˛·ËÏ˚Ï ÔðÂ‰ÏÂÚÓÏ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ Û˜ÂÌËÍÓ‚,ÌÓ Ë Ëı ðÓ‰ËÚÂÎÂÈ. èðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó ÔÓÚÓÏÛ,˜ÚÓ ÓÌË Ò‡ÏË ÔðÓ˜ËÚ˚‚‡˛Ú Û˜Â·ÌËÍË ËÁ‡ÌÓ‚Ó ÓÚÍð˚‚‡˛Ú ‰Îfl ÒÂ·fl ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚Â Ë‰ÛıÓ‚Ì˚Â ˆÂÌÌÓÒÚË Ò‚ÓÂ„Ó Ì‡ðÓ‰‡.

В основе культуры каждого народа – стремление к Справедливости, к Добруç‡Ò ˜‡ÒÚÓ ÒÔð‡¯Ë‚‡˛Ú, ÔÓ˜ÂÏÛÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚Â ‰ÂÚË Ò Ú‡ÍËÏ ‡Á‡ðÚÓÏËÁÛ˜‡˛Ú ÍÛÎ¸ÚÛðÛ Ò‚ÓÂ„Ó Ì‡ðÓ‰‡. èðÂÊ‰Â˜ÂÏ Ì‡˜‡Ú¸ ð‡·ÓÚÛ Ì‡‰ ÔðÓ„ð‡ÏÏÓÈ ËÛ˜Â·ÌËÍ‡ÏË, ·˚ÎÓ ÔðÓ‚Â‰ÂÌÓ ÏÌÓ„ÓÔð‡ÍÚË˜ÂÒÍËı Á‡ÌflÚËÈ Ò Û˜‡˘ËÏËÒfl,ËÁÛ˜‡ÎËÒ¸ Ëı ËÌÚÂðÂÒ˚, ‚ÓÁð‡ÒÚÌ‡flÔÒËıÓÎÓ„Ëfl. ÇÂ‰¸ Û˜Â·ÌËÍ ‰ÓÎÊÂÌ ·˚ÎÒÚ‡Ú¸ ËÒÚÓ˜ÌËÍÓÏ ÌÂ ÒÚÓÎ¸ÍÓ

mesine köyün bütün sakinleri ve okul ka-t›l›r. Böylelikle ö¤rencilerin kendi uyru¤u-na, vatan›na karfl› sorumlulu¤u geliflir.Genelde ise soy büyükleri ve aksakal kül-türü yeniden do¤uyor.

Pilot ders olarak ilk defa 1992 y›l›nda‹syangulovo köyünde yeni kurulan Bafl-kurt Ziyançur lisesinde uygulanmayabaflland›. Sonuçta bir y›l sonra Cumhuri-yet genelinde düzenlenen Ö¤retmenlerKonferans›’nda liseli ö¤renciler Baflkurtkültürü bilgilerini öyle gösterdiler ki, yenidersin zaman geçirilmeden cumhuriye-tin bütün okullar›nda ö¤retilmesi karar›al›nd›.

Baflkurt çocuklar›n›n “Hayat Bilgisi”ni(Baflkurt kültürü) ö¤renmeleri böyle bafl-lad›. Önümüzde 1. s›n›ftan 10. s›n›fa ka-dar ders kitaplar›n›n yaz›lmas› ifli vard›.Maalesef o zamanlar Rusya ve Avrasyahalklar›n›n e¤itim müfredatlar›nda ben-zer bir fley görmedik. Bütün zaman›m›z›arfliv ve kütüphanelerde kitaplarla geçir-dik. Buna paralel olarak kaset, video ve




ËÌÙÓðÏ‡ÚË‚ÌÓ„Ó Ï‡ÚÂðË‡Î‡, ÒÍÓÎ¸ÍÓÒÎÛÊËÚ¸ ÒÏÂÌÂ ÔÒËıÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËıÒÚÂðÂÓÚËÔÓ‚ ‚ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËË ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ„ÓÌÓ‚Ó„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËfl, ÍÓÚÓðÓÂ ‰ÓÎÊÌÓ‰ÓÒÚÓÈÌÓ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÚ¸ ·‡¯ÍËð Ì‡ÏËðÓ‚ÓÈ ‡ðÂÌÂ.

Ä ‰Îfl ˝ÚÓ„Ó Ì‡‰Ó ÔðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó ð‡Á‚ËÚ¸„Óð‰ÓÒÚ¸ Á‡ Ò‚Ó˛ ËÒÚÓðË˛, ÍÛÎ¸ÚÛðÛ,‰ÂflÌËfl ‰Â‰Ó‚ Ë Ôð‡‰Â‰Ó‚, ÛÍðÂÔËÚ¸ÓÒÎ‡·Â‚¯ËÂ Ò‚flÁË ÏÂÊ‰Û ÒÚ‡ð¯ËÏ ËÏÎ‡‰¯ËÏ ÔÓÍÓÎÂÌËflÏË, ‚ÓÒÔËÚ‡Ú¸ ÛÍ‡Ê‰Ó„Ó Û˜ÂÌËÍ‡ ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸ ÔÂðÂ‰ËÒÚÓðËÂÈ. çÂÌ‡‚ËÒÚ¸ Ë ÌÂ·ðÂÊÂÌËÂ ÌÂÏÓ„ÛÚ ðÓ‰ËÚ¸ Î˛·Ó‚¸. à ÂÒÎË ˜ÂÎÓ‚ÂÍ˜Û‚ÒÚ‚ÛÂÚ Á‡ ÒÓ·ÓÈ Ò‚Ó˛ ËÒÚÓðË˛,ÛÌËÍ‡Î¸ÌÓÒÚ¸ Ò‚ÓÂÈ ÏÌÓ„Ó‚ÂÍÓ‚ÓÈÍÛÎ¸ÚÛð˚, ÓÌ ·Û‰ÂÚ Û‚‡Ê‡Ú¸ ËÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ ‰ðÛ„Ëı Ì‡ðÓ‰Ó‚. ÇÂ‰¸ ‚ÓÒÌÓ‚Â ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Í‡Ê‰Ó„Ó Ì‡ðÓ‰‡ –ÒÚðÂÏÎÂÌËÂ Í ëÔð‡‚Â‰ÎË‚ÓÒÚË, Í ÑÓ·ðÛ.

Ñ‚ÂÌ‡‰ˆ‡Ú¸ ÎÂÚ Ì‡Á‡‰ ÏÌÓ„ÓÂ ÔËÒ‡ÎÓÒ¸ÔÓ ËÌÚÛËˆËË, ‡ ÒÂÈ˜‡Ò Ï˚ Ò Û‰Ë‚ÎÂÌËÂÏÓ·Ì‡ðÛÊË‚‡ÂÏ, ˜ÚÓ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ‡fl Ì‡ÛÍ‡ÔÓ‰Ú‚ÂðÊ‰‡ÂÚ ÌÂÍÓÚÓð˚Â Ì‡¯Ë ÚÂÁËÒ˚.

ä ÔðËÏÂðÛ, ‚ ÔÒËıÓÎÓ„ËË ‚ÒÂ ·ÓÎ¸¯Û˛ðÓÎ¸ Ë„ð‡˛Ú ˝ÚÌÓÔÒËıÓÎÓ„Ëfl Ë˝ÚÌÓÔÒËıË‡ÚðËfl. àÎË ÊÂ Ì‡¯ÂÛÚ‚ÂðÊ‰ÂÌËÂ, ˜ÚÓ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÓÚ‰˚ı‡ÂÚ‰Û¯ÓÈ Ë ÎÂ˜ËÚ Ò‚Ó˛ ‰Û¯Û ðÓ‰ÌÓÈÏÛÁ˚ÍÓÈ, ÚÂÔÂð¸ ÔÓ‰Ú‚ÂðÊ‰‡ÂÚÒflÏÂ‰ËˆËÌÒÍËÏË ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËflÏË.

ÇÍð‡ÚˆÂ ıÓÚÂÎÓÒ¸ ·˚ ð‡ÒÒÍ‡Á‡Ú¸ ÓÔðËÌˆËÔÂ ÒÓÁ‰‡ÌËfl Û˜Â·ÌËÍÓ‚. ÑÎflÌ‡˜‡Î¸Ì˚ı ÍÎ‡ÒÒÓ‚ ÓÌË ÔË¯ÛÚÒfl Í‡ÍıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÂ ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËÂ,ð‡Á‰ÂÎÂÌÌÓÂ Ì‡ „Î‡‚˚. ÉÎ‡‚Ì˚È „ÂðÓÈ –‰ÂðÂ‚ÂÌÒÍËÈ Ï‡Î¸˜ËÍ ò‡ÚÏÛð‡Ú,ÍÓÚÓð˚È Û˜ËÚÒfl ‚ ·‡¯ÍËðÒÍÓÈ ¯ÍÓÎÂ, ‡Ì‡ðÓ‰ÌÛ˛ ÏÛ‰ðÓÒÚ¸ ÓÌ ÔÓÒÚË„‡ÂÚ ÓÚ‰Â‰Û¯ÍË Ò ·‡·Û¯ÍÓÈ. ÉÓðÓ‰ÒÍÓÈ Ï‡Î¸˜ËÍê‡ÒÛÎ, ‰‚Ó˛ðÓ‰Ì˚È ·ð‡Ú Ë ðÓ‚ÂÒÌËÍò‡ÚÏÛð‡Ú‡, Ì‡ Í‡ÌËÍÛÎ˚ ÔðËÂÁÊ‡ÂÚ ‚‰ÂðÂ‚Ì˛, Ë ÓÌË ıÓ‰flÚ Ò ‰Â‰Û¯ÍÓÈ Ì‡ÒÂÌÓÍÓÒ, Ì‡ ð˚·‡ÎÍÛ, Ì‡·Î˛‰‡˛Ú Á‡Á‚ÂÁ‰‡ÏË, Ûı‡ÊË‚‡˛Ú Á‡ ‰ÓÏ‡¯ÌÂÈÊË‚ÌÓÒÚ¸˛. ÑÓÏ‡ Ëı Ê‰ÂÚ ·‡·Û¯Í‡,ÔðË„ÓÚÓ‚Ë‚¯‡fl ‚ÍÛÒÌ˚Â ·ÛÎÓ˜ÍË.ÇÌËÏ‡fl ð‡ÒÒÍ‡Á‡Ï ·‡·Û¯ÍË Ë ‰Â‰Û¯ÍË,ÓÚˆ‡ Ë Ï‡ÚÂðË, ò‡ÚÏÛð‡Ú (‡ ‚ÏÂÒÚÂ Ò

okul defterlerinin haz›rlanmas› iflini bafl-latt›k. Sonuçta göz al›c›, zengin içerikli verenkli kitaplar ortaya ç›kt›. “Hayat Bilgisi”dersi sadece ö¤renciler için de¤il, anneve babalar› için de en sevilen ders oldu.‹lk ifl olarak onlar kendileri ders kitab›n›okuyor ve milletlerinin kültürel ve mane-vi de¤erlerini kendileri için yeniden kefl-fediyorlard›.

Her kültürün temelindeadalete ve iyili¤e ulaflmaemeli vard›rBize s›k s›k “günümüz çocuklar› böylesibir coflkuyla kendi milletinin kültürününas›l ö¤reniyor?” diye soruyorlar. Prog-ram ve ders kitab› üzerinde ifle bafllama-dan önce ö¤rencilerle birçok ders yap›ld›,yafllar›n›n psikolojisi ve ilgileri ö¤renildi.Çünkü ders kitab›n›n psikolojik klifleleride¤ifltirecek bu kadar zengin bir bilgikayna¤› olmas›n›n yan›nda, dünya sah-nesinde Baflkurtu lay›k›yla temsil edecektamamen yeni bir neslin e¤itimine dehizmet etmeliydi.

Bunun içinse her fleyden önce kenditarihi, kültürü, dedelerinin ve büyük de-delerinin yapt›klar›yla gurur duyma his-lerini gelifltirmek, eski ve yeni nesil ara-s›nda zay›flayan ba¤lar› kuvvetlendir-




Самой главной задачей предмета «Уроки жизни» сталовоспитание любви к родному краю, к своей культуре и ксвоей многонациональной республике.

“Hayat Bilgisi” dersinin en önemli görevi, ana vatan›na,kültürüne ve çokuluslu cumhuriyetine sevgi e¤itimidir.

ÌËÏ Ë ‚ÒÂ Û˜ÂÌËÍË) ÔÓÒÚË„‡˛Ú ÔÂð‚˚ÂÛðÓÍË Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË, ˝ÍÓÎÓ„ËË,ËÒÚÓðËË Íð‡fl, ÁÌ‡ÍÓÏflÚÒfl Ò ÎÂ„ÂÌ‰‡ÏË ËÔðÂ‰‡ÌËflÏË.

ë ÔflÚÓ„Ó ÔÓ ‰ÂÒflÚ˚È ÍÎ‡ÒÒ˚ ÏÌÓ„Ó‚ÌËÏ‡ÌËfl Û‰ÂÎflÂÚÒfl Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍËÏÁ‡ÌflÚËflÏ. é·˚˜ÌÓ ‚ ¯ÍÓÎ‡ı ÔðÓ‚Ó‰flÚÒflÍÓÏ·ËÌËðÓ‚‡ÌÌ˚Â ÛðÓÍË. ç‡ ÛðÓÍ‡ıÚðÛ‰‡ ‰Â‚Ó˜ÍË Á‡ÌËÏ‡˛ÚÒflÔðË„ÓÚÓ‚ÎÂÌËÂÏ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ Ó‰ÂÊ‰˚,‚˚¯Ë‚ÍÓÈ, ¯ËÚ¸ÂÏ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈÓ‰ÂÊ‰˚, ‡ Ï‡Î¸˜ËÍË – ðÂÁ¸·ÓÈ ÔÓ ‰ÂðÂ‚Û,ËÁ„ÓÚÓ‚ÎÂÌËÂÏ ÔðÂ‰ÏÂÚÓ‚ ·˚Ú‡, Ó‰ÂÊ‰˚.ç‡ ÛðÓÍ‡ı ÙËÁÍÛÎ¸ÚÛð˚ ÓÚ‚Ó‰ËÚÒfl ‚ðÂÏfl‰Îfl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı Ë„ð, ‚Â‰ÂÚÒflÔÓ‰„ÓÚÓ‚Í‡ Í ÔðÓ‚Â‰ÂÌË˛ ‰ÂÚÒÍÓ„Óë‡·‡ÌÚÛfl. ç‡ ÛðÓÍ‡ı ÏÛÁ˚ÍË Ë ðËÚÏËÍËËÁÛ˜‡˛ÚÒfl ÔÂÒÌË Ë Ú‡Ìˆ˚.

Ç ‰ÂÒflÚÓÏ ÍÎ‡ÒÒÂ ·ÓÎ¸¯ÓÂ ‚ÌËÏ‡ÌËÂÛ‰ÂÎflÂÚÒfl Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÏÛ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌË˛.ÑÂÒflÚËÍÎ‡ÒÒÌËÍË ÔË¯ÛÚ ÒÓ˜ËÌÂÌËfl Ì‡Ú‡ÍËÂ ÚÂÏ˚, Í‡Í «êÓÎ¸ Ì‡ðÓ‰ÌÓÈÔÂ‰‡„Ó„ËÍË ‚ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËË ÎË˜ÌÓÒÚË»,«ëÛ‰¸·‡ Ì‡ðÓ‰‡ – ÏÓfl ÒÛ‰¸·‡», «åÓflðÓÎ¸ ‚ ·Û‰Û˘ÂÏ ÏÓÂ„Ó Ì‡ðÓ‰‡». äÓ„‰‡ÔÓ‰ðÓÒÚÓÍ Ò‡Ï Ë˘ÂÚ ÓÚ‚ÂÚ˚ Ì‡ ˝ÚËÌÂÔðÓÒÚ˚Â ‰‡ÊÂ ‰Îfl Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌÌÓ„Ó‚ÁðÓÒÎÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ‚ÓÔðÓÒ˚, ÓÌ ÒÛÏÂÂÚÔÓÚÓÏ ÓÚÎË˜ËÚ¸ ÎÓÊÌ˚Â Ë‰Â‡Î˚ ÓÚÌ‡ÒÚÓfl˘Ëı.

á‡ ‰‚ÂÌ‡‰ˆ‡Ú¸ ÎÂÚ ‚˚ðÓÒÎË Û˜ÂÌËÍË,ÍÓÚÓð˚Â ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ ÎÂÚ ËÁÛ˜‡ÎË Ì‡¯ÔðÂ‰ÏÂÚ. åÓÊÌÓ Ò „Óð‰ÓÒÚ¸˛ ÒÍ‡Á‡Ú¸, ˜ÚÓÓÌË ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓ ÓÚÎË˜‡˛ÚÒfl ÓÚ Ò‚ÓËıÔðÂ‰¯ÂÒÚ‚ÂÌÌËÍÓ‚. à ‰ÂÎÓ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ıÓðÓ¯ÂÏ ÁÌ‡ÌËË ËÒÚÓðËË Ë ÍÛÎ¸ÚÛð˚·‡¯ÍËð, ‡ ‚ ÊËÁÌÂÌÌ˚ı ÔðËÌˆËÔ‡ı,‡ÍÚË‚ÌÓÒÚË Ë ˆÂÎÂÛÒÚðÂÏÎÂÌÌÓÒÚË.

Ä ˝ÚÓ Â˘Â ð‡Á ÔÓ‰˜ÂðÍË‚‡ÂÚ, ˜ÚÓÌ‡ðÓ‰Ì‡fl ÔÂ‰‡„Ó„ËÍ‡, ÍÓÚÓð‡flÒÍÎ‡‰˚‚‡Î‡Ò¸ ‚ÂÍ‡ÏË Ë ‚Ó·ð‡Î‡ ‚ ÒÂ·fl ‚ÒÂÚÓÌÍÓÒÚË ÏÂÌÚ‡ÎËÚÂÚ‡ Ì‡ðÓ‰‡, – ÓÒÌÓ‚‡‚ÒÂ„Ó ÔðÓ„ðÂÒÒË‚ÌÓ„Ó, ˜ÚÓ ÏÓÊÂÚÒÓÚ‚ÓðËÚ¸ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚Ó. ä‡Ê‰˚È Ì‡ðÓ‰,ð‡Á‚Ë‚‡fl Ò‚Ó˛ ÍÛÎ¸ÚÛðÛ, ÔÂðÂÌËÏ‡ÂÚ‰ÓÒÚËÊÂÌËfl ‰ðÛ„Ëı ÍÛÎ¸ÚÛð Ë Ó·Ó„‡˘‡ÂÚËı Ò‚ÓËÏË. à Û ·‡¯ÍËðÒÍÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡ ÂÒÚ¸ÏÌÓ„ÓÂ, ˜ÚÓ, ·ÂÁÛÒÎÓ‚ÌÓ, ·Û‰ÂÚ ˆÂÌÌ˚Ï‰Îfl ‚ÒÂı ‰ðÛ„Ëı Ì‡ðÓ‰Ó‚ Ì‡ áÂÏÎÂ. n

Ders kitaplar› yaz›l›rken hangi pren-siplerin dikkate al›nd›¤›n› k›saca anlat-mak istiyorum. Birinci s›n›flar için haz›r-lanan kitaplar bölümlere ayr›lm›fl bir sa-nat eseri olarak yaz›ld›. Konular›n rollerfleklinde verilerek anlat›ld›¤› kitab›n bafl-kahraman› fiatmurat köylü bir Baflkurtçocu¤udur. Milli bilincini dedesi ve nine-sinden al›r. Kuzeni ve yafl›t› Ruslan yaztatilinde flehirden köye gelir. Ve dedele-riyle beraber ot biçmeye, bal›¤a giderler,y›ld›zlar› seyrederler, evcil hayvanlarla il-gilenirler. Evde onlar› lezzetli yiyeceklerlenineleri bekler. Dede ve ninelerinin hika-yelerini dinleyerek fiatmurat (onunla be-raber bütün ö¤renciler) ilk ahlak, çevre,bölge tarihi dersini al›rlar, efsane vemenk›belerle tan›fl›rlar.

Beflinci s›n›ftan onuncu s›n›fa kadardaha çok pratik derslere dikkat edilir.Okullarda genellikle birleflik dersler yap›-l›r. ‹fl e¤itimi derslerinde k›z ö¤renciler ye-rel yemekleri haz›rlamay›, milli k›yafetleridikmeyi, erkek ö¤renciler ise a¤aç oyma-c›l›¤›n›, ev eflyas› ve elbise yapmay› ö¤re-nirler. Beden e¤itimi derslerinde zamanmilli sporlara, çocuk Sabantuyunun dü-zenlenmesine ayr›l›r. Müzik ve ritim ders-lerinde flark› ve dans ö¤retilir.

Onuncu s›n›fta ahlak e¤itimine büyükönem verilir. Ö¤renciler “kiflilik terbiye-sinde milli e¤itimin rolü”, “milletin kade-ri benim kaderimdir”, “milletimin gelece-¤inde benim rolüm” konular›nda kom-pozisyon yazarlar. Bir yetiflkin, e¤itimli veyetiflkinler için bile basit olmayan bu so-rulara cevap arad›¤› zaman yalanc› ideal-leri gerçek ideallerden ay›rt edebilir.

On iki y›l zarf›nda bizim dersimizi ö¤-renen ö¤renciler yetiflti. Bu ö¤rencileri se-lefleriyle k›yaslad›¤›mda aralar›nda bü-yük fark oldu¤unu gururla söyleyebili-rim. ‹fl onlar›n Baflkurt tarihini, kültürünüiyi bilmelerinde de¤il, hayat prensipleri-nin kendisinde, aktif olufllar›nda ve karar-l›l›klar›ndad›r.

Bu da, yüzy›llar boyunca oluflmufl vehalk›n anlay›fl›n›n bütün inceliklerini içinealan milli e¤itimin her türlü geliflme, iler-leme ve insanl›¤›n yapabilece¤i her fleyinesas› oldu¤unu bir kez daha gösteriyor.Her ulus ancak kendi kültürünü gelifltire-rek di¤er kültürlerin eserlerini benimserve o kültürleri kendi eserleriyle zenginlefl-tirir. Bu ba¤lamda Baflkurt milletinin dedünyadaki di¤er bütün uluslar için flüphe-siz de¤erli birçok fleyi vard›r. n




mek, her ö¤rencinin tarih önündeki so-rumlulu¤unu terbiye etmek gerekir. Nef-ret ve özensizlik sevgiyi do¤uramaz. Vee¤er insan içinde kendi tarihini, yüzlercey›ll›k tarihi olan kültürünün benzersizli-¤ini hissederse farkl› milletten insanlarada sayg› duyacakt›r. Çünkü her kültürüntemelinde adalete ve iyili¤e ulaflma eme-li vard›r.

On iki y›l önce bu konuyla ilgili birçokfley önyarg›l› bir üslupla yaz›ld› ve bugünça¤dafl bilimin bizim baz› tezlerimizido¤rulad›¤›n› hayretle görüyoruz. Mese-la psikolojide etnopsikoloji ve etnopsiki-yatri bilim dallar› gün geçtikçe daha dagelifliyor. Veya insan›n ruhuyla dinlendi-¤ini ve ruhunu ulusal müzi¤iyle tedavietti¤ini öne süren tezimizi günümüz t›paraflt›rmalar› teyit ediyor.

Если человек чувствует за собой свою историю, уникальностьсвоей многовековой культуры, он будет уважать ипредставителей других народов. Ведь в основе культурыкаждого народа – стремление к Справедливости, к Добру.

‹nsan içinde kendi tarihini, yüzlerce y›ll›k tarihi olankültürünün benzersizli¤ini hissederse, farkl› milletteninsanlara da sayg› duyacakt›r. Çünkü her kültürüntemelinde adalete ve iyili¤e ulaflma emeli vard›r.

ê‡Á‚ËÚËÂ ÍÓÏÏÛÌËÍ‡ÚË‚Ì˚ıÚÂıÌÓÎÓ„ËÈ ÓÚÍð˚ÎÓ ÌÓ‚˚Â‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ‰Îfl Ò·ÎËÊÂÌËfl ð‡ÁÌ˚ıÍÛÎ¸ÚÛð. Ç ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ ‡ÍÚË‚ËÁ‡ˆËËÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„Ó ‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl ÛÒËÎËÎÒflÓ·ÏÂÌ ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ÏË ˆÂÌÌÓÒÚflÏË.äÛÎ¸ÚÛð˚ Ò ·ÓÎÂÂ ÔðÓ˜Ì˚ÏË Ë„ÎÛ·ÓÍËÏË ÍÓðÌflÏË ÒÛÏÂÎË ÒÓıð‡ÌËÚ¸Ò‚Ó˛ ÌÂÔÓ‚ÚÓðËÏÓÒÚ¸ Ë ÔðÓ‰ÓÎÊ‡˛ÚÓÍ‡Á˚‚‡Ú¸ ‚ÎËflÌËÂ Ì‡ ÒÓÒÂ‰ÌËÂÍÛÎ¸ÚÛð˚. Ç ðÂ‡ÎËflı ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ„ÓÏËð‡ „ðÛÁËÌÒÍÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛðÂ Û‰‡ÎÓÒ¸ÒÓıð‡ÌËÚ¸ ÔðÓ˜ÌÛ˛ ÔÓÁËˆË˛. ëÁ‡ÏÂÒÚËÚÂÎÂÏ ÏËÌËÒÚð‡ ÍÛÎ¸ÚÛð˚,Óıð‡Ì˚ Ô‡ÏflÚÌËÍÓ‚ Ë ÒÔÓðÚ‡ ÉðÛÁËËçËÍÓÈ Ç‡˜ÂË¯‚ËÎË Ï˚ „Ó‚ÓðËÎË Ó·ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚflı „ðÛÁËÌÒÍÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ ËÂÂ ÏÂÒÚÂ ‚ ÔðÓˆÂÒÒÂ ‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒÚ‚ËflÏËðÓ‚˚ı ÍÛÎ¸ÚÛð.

î‡ÚËı ÑÂÏËð: ä‡Í ÏÓÊÌÓÍÓðÓÚÍÓ Óı‡ð‡ÍÚÂðËÁÓ‚‡Ú¸ ÍÛÎ¸ÚÛðÛË ˝ÚÌË˜ÂÒÍËÈ ÒÓÒÚ‡‚ ÉðÛÁËË?

çËÍ‡ Ç‡˜ÂË¯‚ËÎË: ÉðÛÁËfl –„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó Ò ÏÌÓ„Ó‚ÂÍÓ‚ÓÈ ËÒÚÓðËÂÈ.ê‡ÒÒÍ‡Á‡Ú¸ Ó ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÏ Ì‡ÒÎÂ‰ËË‰ðÂ‚ÌÂÈ¯ÂÈ ÒÚð‡Ì˚ ‚ ÌÂÒÍÓÎ¸ÍËıÒÎÓ‚‡ı Ó˜ÂÌ¸ ÒÎÓÊÌÓ, ÌÓ, ÔÓÊ‡ÎÛÈ,ÒÎÂ‰ÛÂÚ ‚˚‰ÂÎËÚ¸ ÚðË ÓÒÌÓ‚Ì˚ıÌ‡Ôð‡‚ÎÂÌËfl, ÔÓ‰ ‚ÎËflÌËÂÏ ÍÓÚÓð˚ıð‡Á‚Ë‚‡Î‡Ò¸ ÍÛÎ¸ÚÛð‡ ÉðÛÁËË Ì‡ÔðÓÚflÊÂÌËË ÒÚÓÎÂÚËÈ. ùÚÌË˜ÂÒÍ‡flÏÌÓ„ÓÒÎÓÈÌÓÒÚ¸, ÔÂðÏ‡ÌÂÌÚÌ‡fl ·Óð¸·‡Á‡ ‚˚ÊË‚‡ÌËÂ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ Ë Ó„ðÓÏÌÓÂ

‚ÎËflÌËÂ ıðËÒÚË‡ÌÒÍÓÈ ðÂÎË„ËË Ò‰ÂÎ‡ÎËÍÛÎ¸ÚÛðÛ Ì‡ðÓ‰‡ Ë ÒÚð‡Ì˚ ÛÌËÍ‡Î¸ÌÓÈ ËÓ‰ÌÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ ÎÂ„ÍÓ ÛÁÌ‡‚‡ÂÏÓÈ ˜‡ÒÚ¸˛‚ÒÂÏËðÌÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÈ ÒÓÍðÓ‚Ë˘ÌËˆ˚.ÉðÛÁËÌÒÍ‡fl ÍÛÎ¸ÚÛð‡ ÒÂ„Ó‰Ìfl – ˝ÚÓÍÓÎÓðËÚÌÓÂ, ÌÓ ‚ ÚÓÊÂ ‚ðÂÏflËÁ˚ÒÍ‡ÌÌÓÂ ÒÏÂ¯ÂÌËÂ ÇÓÒÚÓÍ‡ Ëá‡Ô‡‰‡, ÒÓ˜ÂÚ‡ÌËÂ ÏÂÒÚÌ˚ı ˝ÚÌË˜ÂÒÍËıÏÓÚË‚Ó‚ Ë ÔðÓ„ðÂÒÒË‚Ì˚ı Â‚ðÓÔÂÈÒÍËıÚÂÌ‰ÂÌˆËÈ.

á‡ðÓÊ‰ÂÌËÂ „ðÛÁËÌÒÍÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ËÒÚÓðË˜ÂÒÍË Ò‚flÁ‡ÌÓ ÒÓ ÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËÂÏ Ë

‹letiflim teknolojisinin geliflmesi farkl›kültürlerin s›k s›k birbiriyle buluflmas›naimkan sa¤lad›. Do¤al olarak kültürleflmeyoluyla zaman zaman baz› de¤erleral›nd›, verildi. Hiç flüphesiz sa¤lam birmedeniyet köküne sahip olanlar bu etki-leflim sürecinde her daim ayakta kalabil-mifller ve hep etraflar›n› etkilemifllerdir.Sa¤lam ve köklü bir geçmifle sahip Gürcükültürü de kendine ait de¤erleriyle busüreçte bir yer edindi. Gürcü kültürününözellikleri, di¤er kültürlerle etkileflimi vediyalog üzerine Gürcistan Kültür Bakan›Yard›mc›s› Nika Vaçeiflvili ile görüfltük.

Fatih Demir: Gürcistan’›n kültürünüve etnik yap›s›n› k›saca nas›l tan›mlar-s›n›z?

Nika Vaçeiflvili: Gürcistan yüzy›llar-ca tarihi geçmifli olan bir devlettir. Buçok eski devletin kültür miras›n› birkaçkelimeyle anlatmak çok zor. Yine deyüzy›llar boyunca etkisinde geliflti¤i üçe¤ilimi ifade etmek mümkün: Çok ulus-lu etnik yap›, Gürcistan’›n hayatta kal-mas› için sürekli mücadele, H›ristiyanl›-¤›n halk›n ve ülke kültürünün, ayn› za-manda dünya kültür haznesinin kolay-ca tan›nan bir parças› olmas›. Gürcü




Заместитель министра культуры, охраны памятников и спорта Грузии

Ника Вачеишвили:

Грузинскому народу свойственныоптимизм и толерантность

Беседовал: Фатих ДемирПредставитель «ДА» в Грузии.

Gürcistan Tarihi Eserleri Koruma, Spor ve Kültür Bakan› Yard›mc›s›

Nika Vaçeiflvili:Gürcü kimli¤i iyimserlik ve

hoflgörüye dayan›rKonuflan: Fatih Demir

Gürcistan DA temsilcisi.

Two Вачеишвили / Nika Vaçeiflvili

ÛÒËÎÂÌËÂÏ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ äÓÎıË‰‡ Ëä‡ðÚÎË ‚ ÔÂð‚˚Â ‚ÂÍ‡ Ì‡¯ÂÈ ˝ð˚.ÄðıÂÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËÂ ð‡ÒÍÓÔÍËÒ‚Ë‰ÂÚÂÎ¸ÒÚ‚Û˛Ú Ó ‚˚ÒÓÍÓÏ ÛðÓ‚ÌÂ‡ðıËÚÂÍÚÛð˚ Ë „ð‡‰ÓÒÚðÓËÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ ÚÓ„ÓÔÂðËÓ‰‡, Ó· ËÒÚÓÍ‡ı „ðÛÁËÌÒÍÓÈÔËÒ¸ÏÂÌÌÓÒÚË Ë Á‡ðÓÊ‰ÂÌËËÎËÚÂð‡ÚÛð˚. ç‡ ð‡ÌÌ˛˛ ÍÛÎ¸ÚÛðÛ„ðÛÁËÌÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ Ó„ðÓÏÌÓÂ‚ÎËflÌËÂ ÓÍ‡Á‡ÎË Â„Ó Ò‚flÁË Ò „ðÂ˜ÂÒÍËÏÏËðÓÏ Ë êËÏÒÍÓÈ ËÏÔÂðËÂÈ. é‰Ì‡ÍÓ‚ðÂÏÂÌÂÏ ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„Ó ÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËflÉðÛÁËË ËÒÚÓðËÍË Ì‡Á˚‚‡˛Ú ÔÂðËÓ‰ Ò IVÔÓ VIII ‚. Ì‡¯ÂÈ ˝ð˚, ÍÓ„‰‡ ‚ ÉðÛÁË˛ÔðË¯ÎÓ ıðËÒÚË‡ÌÒÚ‚Ó. ãÂ„ÂÌ‰˚ ËËÒÚÓðË˜ÂÒÍËÂ ıðÓÌËÍË Ò‚flÁ˚‚‡˛Úð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌËÂ ıðËÒÚË‡ÌÒÚ‚‡ ‚ÉðÛÁËË Ò ËÏÂÌÂÏ Ò‚flÚÓÈ çËÌÓä‡ÔÔ‡‰ÓÍËÈÒÍÓÈ, ÍÓÚÓð‡fl ‚ 319 „.‚Ó¯Î‡ ‚ ‰ðÂ‚Ì˛˛ ÒÚÓÎËˆÛ ÉðÛÁËËåˆıÂÚÛ. é·˙fl‚ÎÂÌËÂ ıðËÒÚË‡ÌÒÚ‚‡ ‚337 „. „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ðÂÎË„ËÂÈ ÒÚ‡ÎÓÍÓÎÓÒÒ‡Î¸Ì˚Ï ËÒÚÓðË˜ÂÒÍËÏ ËÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚Ï ÒÓ·˚ÚËÂÏ ‚ ÊËÁÌË Ì‡ðÓ‰‡.Ä Ôð‡‚ÓÒÎ‡‚Ì˚È ÍðÂÒÚ ËÁ ‚ÂÚÓÍ‚ËÌÓ„ð‡‰ÌÓÈ ÎÓÁ˚, Ó·‚ËÚ˚È Ôðfl‰flÏË‚ÓÎÓÒ Ò‚flÚÓÈ çËÌÓ, ÒÚ‡Î Ò‚ÓÂÓ·ð‡ÁÌ˚ÏÒËÏ‚ÓÎÓÏ „ðÛÁËÌÒÍÓ„Ó ıðËÒÚË‡ÌÒÍÓ„ÓËÒÍÛÒÒÚ‚‡, ÓÚð‡ÊÂÌËÂÏ„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË Ë ‰ÛıÓ‚ÌÓÒÚËÒÚð‡Ì˚.

Ç ˝ÚÓÚ ÔÂðËÓ‰ Ë ‚ÔÎÓÚ¸ ‰Ó IX ‚.ÒÚð‡Ì‡ ¯Î‡ ÔÓ ÔÛÚË ÔÓ‰˙ÂÏ‡, ˜ÚÓ·Î‡„ÓÚ‚ÓðÌÓ ÓÚð‡ÁËÎÓÒ¸ Ë Ì‡ ÂÂ

ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÏ ð‡Á‚ËÚËË. Ç ÉðÛÁËËð‡Á‚Ë‚‡ÎËÒ¸ ÔðÓÒ‚Â˘ÂÌËÂ, ÙËÎÓÒÓÙËfl,ÒÓÁ‰‡‚‡Î‡Ò¸ ÓðË„ËÌ‡Î¸Ì‡fl ÎËÚÂð‡ÚÛð‡ –‚ÒÂ ˝ÚÓ ÔðÓËÒıÓ‰ËÎÓ Ì‡ ·‡ÁÂıðËÒÚË‡ÌÒÍËı ˆÂðÍ‚ÂÈ Ë ÏÓÌ‡ÒÚ˚ðÂÈ,ÍÓÚÓð˚Â ÒÚ‡ÎË ˆÂÌÚð‡ÏË ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Í‡Í‚ Ò‡ÏÓÈ ÒÚð‡ÌÂ, Ú‡Í Ë Á‡ ÂÂ ÔðÂ‰ÂÎ‡ÏË.í‡ÍËÂ Ì‡Á‚‡ÌËfl Í‡Í àÂðÛÒ‡ÎËÏÒÍËÈäðÂÒÚÓ‚˚È ÏÓÌ‡ÒÚ˚ð¸ ËÎËèÂÚðËˆÓÌÒÍËÈ ÏÓÌ‡ÒÚ˚ð¸ ‚ ÅÓÎ„‡ðËËËÁ‚ÂÒÚÌ˚ Ë ÒÂ„Ó‰Ìfl ‚ÒÂÏÔðÓÒ‚Â˘ÂÌÌ˚Ï Î˛‰flÏ ÏËð‡, ‡ ·˚ÎËÓÒÌÓ‚‡Ì˚ ÓÌË „ðÛÁËÌÒÍËÏË ÏÓÌ‡ı‡ÏËÂ˘Â ‚ ëðÂ‰ÌËÂ ‚ÂÍ‡. èÓÒÎÂ‰Û˛˘ËÂ ‚ÂÍ‡ÒÚ‡ÎË Úð‡„Ë˜ÂÒÍËÏË ‚ ËÒÚÓðËË ÉðÛÁËË

kültürü bugün renkli, fakat ayn› za-manda Do¤u ile Bat›’n›n zarif bir kar›fl›-m›, yerel etnik motif ve Avrupal› ilericie¤ilimlerin birlikteli¤inden oluflur.

Gürcü kültürünün tarihi, Kolhid veKartli devletlerinin M.S. ilk yüzy›llardakurulmas› ve güçlenmesiyle irtibatl›d›r.Arkeolojik kaz›lar bu dönemin mimarive flehir kuruluflunun yüksek seviyesini,Gürcü yaz›s›n›n ilk kaynaklar›n› ve ede-biyat›n bafllang›c›n› ortaya koyuyor.Gürcistan devletinin ilk dönem kültürü-ne en büyük etkiyi Yunan dünyas› ve Ro-ma ‹mparatorlu¤u ile olan iliflkiler yap-m›flt›r. Fakat tarihçiler kültürel aç›dande¤erlendirerek, Gürcistan’›n kuruluflu-nu, buraya H›ristiyanl›¤›n geldi¤i M.S.IV. - VIII. yüzy›llar›yla iliflkilendirirler. Ta-rihi el yazmalar› ve efsaneler H›ristiyan-l›¤›n Gürcistan’da yay›lmas›n› Kapadok-yal› Azize Nino’nun 319 y›l›nda Gürcis-tan’›n eski baflkenti Mtseta’ya girdi¤itarihe ba¤larlar. H›ristiyanl›¤›n 337 y›-l›nda devlet dini olarak ilan edilmesi, ül-ke ve halk›n hayat›nda muazzam bir ta-rihî ve kültürel olay olarak de¤erlendi-rildi. Azize Nino’nun saçlar›yla örülüüzüm çubu¤undan yap›lm›fl Ortodokshaç›, Gürcü H›ristiyan sanat›n›n kendi-




Принцип, верностькоторому прививают детям

с пеленок – стремление ксвободе и стремлениевперед, иногда любой

ценой.

Çocuklara daha beflikteykenafl›lanan bir di¤er düstur

da, her ne pahas›na olursaolsun ba¤›ms›zl›k emeli ve

ileri gitme gayretidir.

ÔÓÒÚÓflÌÌ˚Â Ì‡¯ÂÒÚ‚Ëfl Á‡‚ÓÂ‚‡ÚÂÎÂÈ,ð‡Á‰ÂÎÂÌËÂ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ Ì‡ ÓÚ‰ÂÎ¸Ì˚ÂÍÌflÊÂÒÚ‚‡, ‡ÒÒËÏËÎflˆËfl ÒÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚ÏË ˝ÚÌË˜ÂÒÍËÏË„ðÛÔÔ‡ÏË – ‚ÒÂ ˝ÚÓ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡ÎÓ„ÂÌÂÚË˜ÂÒÍÓÈ ÛÒÚÓÈ˜Ë‚ÓÒÚË ËÔðËÒÔÓÒÓ·ÎflÂÏÓÒÚË Ì‡ðÓ‰‡, ‡ Ú‡ÍÊÂÔðË‚ÌÂÒÎÓ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚Â Ì˛‡ÌÒ˚ ‚ËÒÍÛÒÒÚ‚Ó, ‡ðıËÚÂÍÚÛðÛ, ÎËÚÂð‡ÚÛðÛ,ÏÛÁ˚ÍÛ.

àÏÂÌÌÓ ‚ ˝ÚÓÚ ÔÂðËÓ‰ ÔðÓËÒıÓ‰ËÚÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËÂ Úð‡‰ËˆËÓÌÌÓ„Ó„ðÛÁËÌÒÍÓ„Ó ÏÌÓ„Ó„ÓÎÓÒ¸fl. Ç ˜ÂÏ Â„ÓÒÂÍðÂÚ Ë ËÒÚÓÍË? ä‡Ê‰˚È „ÓÎÓÒ ‚Ó·˘ÂÏ ıÓðÂ ð‡‚ÌÓˆÂÌÂÌ Ë Í‡Ê‰˚Èð‡Á‚Ë‚‡ÂÚÒfl ÓÚ‰ÂÎ¸ÌÓ Ë ·ÂÒÍÓÌÂ˜ÌÓ.ëÎË‚‡flÒ¸ ‚ÏÂÒÚÂ, ÓÌË ÒÓÁ‰‡˛ÚÓ˘Û˘ÂÌËÂ ÔðÓÒÚÓð‡ Ë Ò‚Ó·Ó‰˚.çÂÒÏÓÚðfl Ì‡ ÒÎÓÊÌÛ˛ ˝ÚÌË˜ÂÒÍÛ˛ ËðÂÎË„ËÓÁÌÛ˛ ÒÚðÛÍÚÛðÛ „ðÛÁËÌÒÍÓ„ÓÓ·˘ÂÒÚ‚‡, ˜ËÒÎÓ ˝ÚÌË˜ÂÒÍËı ËðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚ ‚ ÌÂÏ ‚ÒÂ„‰‡·˚ÎÓ ÏËÌËÏ‡Î¸Ì˚Ï. Ç ÉðÛÁËË˝ÚÌË˜ÂÒÍËÂ Ë ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ÂÏÂÌ¸¯ËÌÒÚ‚‡ ËÏÂÎË ·Î‡„ÓÔðËflÚÌ˚Â‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ‰Îfl ·ÂÒÔðÂÔflÚÒÚ‚ÂÌÌÓ„Óð‡Á‚ËÚËfl Ò‚ÓÂÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚, flÁ˚Í‡,Úð‡‰ËˆËÈ. ä‡Í Ë ‚ „ðÛÁËÌÒÍÓÏÏÌÓ„Ó„ÓÎÓÒ¸Â, ‚ ÌÂÔÓ‚ÚÓðËÏÓÒÚËÍ‡Ê‰Ó„Ó „ÓÎÓÒ‡ Á‡ÍÎ˛˜‡ÂÚÒfl ÒÎÓÊÌ‡flÍð‡ÒÓÚ‡ Ó·˘Â„Ó Á‚Û˜‡ÌËfl, Ì‡Á‚‡ÌËÂÍÓÚÓðÓ„Ó ÉðÛÁËfl. ïÓÚfl ÉðÛÁËfl Ì‡ÔðÓÚflÊÂÌËË ‰ÓÎ„Ó„Ó ‚ðÂÏÂÌË ‰ÂÎËÎ‡Ò¸Ì‡ ÓÚ‰ÂÎ¸Ì˚Â ˝ÚÌÓ„ð‡ÙË˜ÂÒÍËÂ Ó·Î‡ÒÚËË ð‡ÁÎË˜Ì˚Â ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÂÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl, „ðÛÁËÌÒÍ‡fl ÍÛÎ¸ÚÛð‡ ‚ÒËÎÛ ‚ÌÛÚðÂÌÌËı (ÌÂÔðÂð˚‚ÌÓÈ˝ÚÌË˜ÂÒÍÓÈ Ë ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÈÍÓÌÒÓÎË‰‡ˆËË) Ë ‚ÌÂ¯ÌËı(ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸ Ó·˘Â„ÓÔðÓÚË‚ÓÒÚÓflÌËfl ÔÓÒÚÓflÌÌÓÈ Û„ðÓÁÂ

ËÁ‚ÌÂ) ÔðË˜ËÌ ‚ÒÂ„‰‡ ÙÓðÏËðÓ‚‡Î‡Ò¸Í‡Í Â‰ËÌÓÂ ˆÂÎÓÂ.

ÉðÛÁËfl – ÔÓÎË˝ÚÌË˜ÂÒÍ‡fl ÒÚð‡Ì‡. ç‡ÔðÓÚflÊÂÌËË ‚ÂÍÓ‚ Á‰ÂÒ¸ ·ÓÍ Ó ·ÓÍÊË‚ÛÚ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ð‡ÁÎË˜Ì˚ı˝ÚÌË˜ÂÒÍËı „ðÛÔÔ: ‡·ı‡Á˚, ÓÒÂÚËÌ˚,‡ÁÂð·‡È‰Ê‡Ìˆ˚, ‡ðÏflÌÂ, ðÛÒÒÍËÂ,Â‚ðÂË, „ðÂÍË... Ç ˝ÚÌË˜ÂÒÍÓÏ ËÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÏ ÏÌÓ„ÓÓ·ð‡ÁËË ÉðÛÁËfl‚Ë‰ËÚ ÙÛÌ‰‡ÏÂÌÚ Ò‚ÓÂÈ Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚË.ëËÎ‡ Ì‡ðÓ‰‡ ÉðÛÁËË – ‚ ÒÔ‡flÌÌÓÒÚË‚ÒÂı ˝ÚÌË˜ÂÒÍËı Ë ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı „ðÛÔÔ,Ó·˙Â‰ËÌÂÌÌ˚ı ÏÌÓ„Ó‚ÂÍÓ‚˚ÏËÚð‡‰ËˆËflÏË ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓ„Ó ÔðÓÊË‚‡ÌËflË Ó·˘ËÏ ÒÚðÂÏÎÂÌËÂÏ ‚ÏÂÒÚÂ ÒÚðÓËÚ¸ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÛ˛ ÒËÎ¸ÌÛ˛, ÔðÓˆ‚ÂÚ‡˛˘Û˛,‰ÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍÛ˛ Ë Ò‚Ó·Ó‰ÌÛ˛ ÉðÛÁË˛.

í‡Í Ì‡Á˚‚‡ÂÏ˚Â ˝ÚÌË˜ÂÒÍËÂÍÓÌÙÎËÍÚ˚ Ì‡ ÚÂððËÚÓðËË ÉðÛÁËË, ÔÓÒÛÚË ‰ÂÎ‡, ÌÓÒflÚ ÒÍÓðÂÂ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÈ,˜ÂÏ ˝ÚÌË˜ÂÒÍËÈ ı‡ð‡ÍÚÂð, Ú‡Í Í‡Í„Î‡‚Ì˚Ï ÚðÂ·Ó‚‡ÌËÂÏ ‡·ı‡ÁÒÍËı ËÓÒÂÚËÌÒÍËı «‚Î‡ÒÚÂÈ» fl‚ÎflÂÚÒflÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÂ ÓÚ‰ÂÎÂÌËÂ ÓÚ ÉðÛÁËË, ‡‚ÒÂ Ëı ÔðÂÚÂÌÁËË ÔÓ ÔÓ‚Ó‰Û ÓÚÒÛÚÒÚ‚Ëfl‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚÂÈ ‰Îfl ˝ÚÌÓÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„Óð‡Á‚ËÚËfl ËÒÚÓðË˜ÂÒÍË ÎË¯ÂÌ˚ÓÒÌÓ‚‡ÌËÈ.

ä‡ÍËÂ ˆÂÌÌÓÒÚË fl‚Îfl˛ÚÒflÔðËÓðËÚÂÚÌ˚ÏË ‰Îfl „ðÛÁËÌÒÍÓ„ÓÌ‡ðÓ‰‡?

àÒÚÓðË˜ÂÒÍË „ðÛÁËÌÒÍ‡fl Ì‡ˆËflÚfl„ÓÚÂÂÚ Í ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌÓÏÛ Ì‡·ÓðÛÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ı Ë ÏÓð‡Î¸Ì˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ,ı‡ð‡ÍÚÂðÌ˚ı ‰Îfl ·ÓÎ¸¯ËÌÒÚ‚‡ÔðÓ„ðÂÒÒË‚ÌÓÈ ˜‡ÒÚË ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡. çÓÂÒÚ¸ ÒÔÂˆËÙË˜ÂÒÍËÂ ˜ÂðÚ˚, ÍÓÚÓð˚ÂÒ‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌ˚ „ðÛÁËÌÒÍÓÏÛ Ì‡ðÓ‰Û,ÔðÂ‰ÒÚ‡‚Îfl˛Ú ðÂ‡Î¸ÌÛ˛ ˆÂÌÌÓÒÚ¸ ‰Îfl

ne özgü bir sembolü, ülkenin manevihayat›n›n ve devlet yap›s›n›n bir yans›-mas› haline geldi.

Dokuzuncu yüzy›la kadarki bu dö-nemde ülke, kültürel bak›mdan büyükbir geliflme sa¤lad›. Gürcistan’da kül-tür, felsefe geliflti, özgün Gürcü edebi-yat› olufltu. Bütün bunlar ülke içinde ved›fl›nda kültür merkezleri haline gelenH›ristiyan kilise ve manast›rlar› sayesin-de oldu. Kudüs Haç Kilisesi veya Petrit-sonskiy Manast›r› gibi isimleri Bulgaris-tan’da kültürlü her insan bilir. BunlarOrtaça¤da Gürcü keflifller taraf›ndanyap›lan dini eserlerdir. Takip eden as›r-larda Gürcistan tarihinde trajik olaylaroldu: Ülkeyi fethetmeye çal›flanlar›n artarda sald›r›lar›, devletin çeflitli prenslik-lere ayr›lmas›, kalabal›k etnik gruplarauygulanan asimilasyon. Bütün bu olay-lar toplumun genetik yap›s›n› ve halk›nintibak kabiliyetini de etkiledi. Di¤eryandan sanat, mimari, edebiyat ve mü-zik di¤er dönemlerden ayr›flabilecek ni-telikler kazand›.

Özellikle bu dönemde Gürcü çokses-lili¤i geleneksel hale geldi. Bunun birs›rr› ve ilham kayna¤› vard›. Korodakiher ses ayn› de¤erdedir ve her ses ayr›bir flekilde ve s›n›rs›zca geliflir. Sesler be-raber kaynaflarak ferahl›k ve özgürlükhissi meydana getirirler. Gürcistan top-lumunun kar›fl›k ve dinî yap›s›na ra¤-men etnik ve dinî anlaflmazl›klar top-lumda her zaman en az seviyede kal-m›flt›r. Gürcistan’da etnik ve dinî az›n-l›klar kültür, dil ve geleneklerinin ser-bestçe geliflmesi için bütün imkanlarasahiptiler. Gürcü çokseslili¤inde oldu¤ugibi, ad› “Gürcistan” olan ortak bir sesingüzelli¤i ancak her sesin benzersizli¤i-nin tezahürüyle ortaya ç›kar. Gürcistanuzun zaman boyunca ayr› etnik bölge-lere ve çeflitli politik oluflumlara bölün-düyse de kültürü, iç (etnik ve politikuyum) ve d›fl (d›flar›dan gelen tehditlerekarfl› ortak durufl zarureti) güçler sebe-biyle tek bir bütün olarak flekillendi.

Gürcistan etnik çeflitlili¤e sahiptir.As›rlar boyunca burada farkl› etnikgruplardan insanlar yan yana yaflarlar:Abhazlar, Osetinler, Azeriler, Ermeniler,Ruslar, Yahudiler, Yunanl›lar… Gürcis-tan kendi kimli¤inin temellerini etnikve kültürel çeflitlilikte görmektedir. Gür-cistan halk›, beraber yaflamaktan dolay›




Í‡Ê‰Ó„Ó ËÒÚËÌÌÓ„Ó „ðÛÁËÌ‡. Ç ÔÂð‚Û˛Ó˜ÂðÂ‰¸, ÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓÒÚ¸, Û‚‡ÊÂÌËÂËÌÓ„Ó, ÌÂÔÓıÓÊÂ„Ó Ì‡ ÚÂ·fl, ÛÏÂÌËÂÔðËÌflÚ¸ Â„Ó. íÓ, ˜ÚÓ ÒÂ„Ó‰ÌflÔðÓÔ‡„‡Ì‰ËðÛ˛Ú Ò‡Ï˚Â ÔðÓ„ðÂÒÒË‚Ì˚ÂÂ‚ðÓÔÂÈÒÍËÂ ÎË‰Âð˚, ˜ÚÓ Ô˚Ú‡˛ÚÒflÔðË‚ËÚ¸ ‰ÂÚflÏ ‚ ÒÂÏ¸flı Ì‡ ÇÓÒÚÓÍÂ Ëá‡Ô‡‰Â, ‰Îfl „ðÛÁËÌ – ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓÂ ËÓð„‡ÌË˜ÌÓÂ ÒÓÒÚÓflÌËÂ, ˜‡ÒÚ¸Í‡Ê‰Ó‰ÌÂ‚ÌÓÈ ·˚ÚÓ‚ÓÈ ÊËÁÌË,ËÁ‰ðÂ‚ÎÂ Á‡‚Â‰ÂÌÌ˚È ÔÓðfl‰ÓÍ. ä‡ÍÏÓÊÌÓ Ì‡‰ðÛ„‡Ú¸Òfl Ì‡‰ ˜ÛÊÓÈ ‚ÂðÓÈ,ÂÒÎË Ì‡ Ï‡ÎÂÌ¸ÍÓÏ ÔflÚ‡˜ÍÂ ‚ ÒÚ‡ðÓÏí·ËÎËÒË ‚ÂÍ‡ÏË ‰ÂÈÒÚ‚Û˛Ú ˜ÂÚ˚ðÂˆÂðÍ‚Ë – „ðÛÁËÌÒÍ‡fl Ôð‡‚ÓÒÎ‡‚Ì‡fl,‡ðÏflÌÒÍ‡fl „ðÂ„ÓðË‡ÌÒÍ‡fl, ÏÂ˜ÂÚ¸ ËÂ‚ðÂÈÒÍ‡fl ÒËÌ‡„Ó„‡? ä‡Í ÏÓÊÌÓ ÌÂÛ‚‡Ê‡Ú¸ ˜ÛÊÓÈ flÁ˚Í Ë ÍÛÎ¸ÚÛðÛ, ÂÒÎË‚ÂÎËÍËÈ ë‡flÚ-çÓ‚‡ ÔÂÎ Ò‚ÓË ÔÂÒÌË Ì‡˜ÂÚ˚ðÂı flÁ˚Í‡ı?

Наш жизненныйпринцип – «талант жизни»МамардашвилиÖ˘Â Ó‰ËÌ ÔðËÌˆËÔ, ‚ÂðÌÓÒÚ¸ ÍÓÚÓðÓÏÛÔðË‚Ë‚‡˛Ú ‰ÂÚflÏ Ò ÔÂÎÂÌÓÍ –ÒÚðÂÏÎÂÌËÂ Í Ò‚Ó·Ó‰Â Ë ÒÚðÂÏÎÂÌËÂ‚ÔÂðÂ‰, ËÌÓ„‰‡ Î˛·ÓÈ ˆÂÌÓÈ. ÉðÛÁËÌ˚ –

ÌÂÔÓÍÓðÌ˚È Ë Ò‚Ó·Ó‰ÓÎ˛·Ë‚˚È Ì‡ðÓ‰,˝ÚÓ ‰ÓÍ‡Á˚‚‡ÂÚ ‚Òfl ËÒÚÓðËfl ÉðÛÁËË.ë‚Ó·Ó‰‡ ‚˚·Óð‡, ÒÚðÂÏÎÂÌËÂ Í‚ÌÛÚðÂÌÌÂÈ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË, ‡ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓ Ë ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË „ÎÓ·‡Î¸ÌÓÈ, ˜‡ÒÚÓ‚˚Á˚‚‡ÎË ‚ ÒÚð‡ÌÂ ËÒÚÓðË˜ÂÒÍËÂÔÂðÂÏÂÌ˚. ÖÒÎË ‚ÒÔÓÏÌËÚ¸ ÌÓ‚ÂÈ¯Û˛ËÒÚÓðË˛, ÚÓ ‚ ÒÓ·˚ÚËflı ÑÂ‚flÚÓ„Ó‡ÔðÂÎfl ‚ í·ËÎËÒË Ë ‚ «ðÂ‚ÓÎ˛ˆËË ðÓÁ»,ÔÓ ÓˆÂÌÍÂ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏ˚ı ˝ÍÒÔÂðÚÓ‚,ÔÂð‚Ë˜Ì‡ ÌÂ ÒÚÓÎ¸ÍÓ «ËÒÚÓðË˜ÂÒÍ‡flÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸», ÒÍÓÎ¸ÍÓ «‚ÌÛÚðÂÌÌflflÔÓÚðÂ·ÌÓÒÚ¸ „ðÛÁËÌÒÍÓ„Ó Ò‚Ó·Ó‰ÌÓ„Ó‰Ûı‡».

oluflan as›rl›k geleneklerle bir araya ge-len bütün etnik ve dinî gruplar›n elbirli-¤iyle ça¤dafl, güçlü, geliflen, demokratikve hür bir Gürcistan oluflturmaktad›r.

Gürcistan topraklar›ndaki sözde an-laflmazl›klar asl›nda etnik yap›dan çokpolitik bir nitelik tafl›yor. Çünkü Abhazve Osetya “yönetim”lerinin bafll›ca is-tekleri, Gürcistan’dan ayr›lmakt›r. Etnikve kültürel geliflim imkan›na sahip ol-mad›klar› yolundaki iddialar›n tarihselbir temeli yoktur.




Мы разделяем идею о том, что конструктивное взаимодействиесоциальных групп, имеющих различные ценностные,религиозные и политические ориентиры, может быть

достигнуто только на основе выработки норм толерантногоповедения и навыков межкультурного взаимодействия.

Biz, farkl› dinî ve politik e¤ilimlere sahip sosyal gruplar›n yap›c›ve karfl›l›kl› etkileflimlere hoflgörülü bir zemine, ancak kültürler

aras› iliflkiler temelinde var›laca¤› düflüncesini paylafl›yoruz.

ÖÒÚ¸ Â˘Â Ó‰ËÌ ÊËÁÌÂÌÌ˚È ÔðËÌˆËÔ„ðÛÁËÌÒÍÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡, ÍÓÚÓð˚È ‚ÂÎËÍËÈ„ðÛÁËÌÒÍËÈ ÙËÎÓÒÓÙ å‡Ï‡ð‰‡¯‚ËÎËÌ‡Á‚‡Î «Ú‡Î‡ÌÚÓÏ ÊËÁÌË». èÓ ÒÎÓ‚‡Ïå‡Ï‡ð‰‡¯‚ËÎË, Û „ðÛÁËÌÒÍÓÈ Ì‡ˆËË‚ÒÂ„‰‡ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÎÓ ‚ÌÛÚðÂÌÌÂÂ Ú‡·Û: ÌÂÊ‡ÎÓ‚‡Ú¸Òfl, ÌÂ ·˚Ú¸ ‚ Úfl„ÓÒÚ¸ÓÍðÛÊ‡˛˘ËÏ, ÔðÓÒÚÓ ð‡‰Ó‚‡Ú¸Òfl ÚÓÏÛ,˜ÚÓ Ú˚ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂ¯¸, ˜ÚÓ Ú˚ ‚˚ÊËÎ, ˜ÚÓÚ˚ „ðÛÁËÌ. ùÚÓÚ ÔðËÌˆËÔËÒÚÓðË˜ÂÒÍÓ„Ó ÓÔÚËÏËÁÏ‡, ÍÓÚÓð˚ÈÚðÛ‰ÂÌ ‰Îfl ÔÓ‰ð‡Ê‡ÌËfl, ÌÓ Á‡ÒÎÛÊË‚‡ÂÚÛ‚‡ÊÂÌËfl, – ˜‡ÒÚ¸ ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„ÓÌ‡ÒÎÂ‰Ëfl Ë Ó‰Ì‡ ËÁ ÓÚÎË˜ËÚÂÎ¸Ì˚ı ˜ÂðÚ„ðÛÁËÌÒÍÓ„Ó ı‡ð‡ÍÚÂð‡.

Ç ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÛ˛ ˝ÔÓıÛ ·ÓÎ¸¯ÓÂÁÌ‡˜ÂÌËÂ ÔðËÓ·ðÂÎ ‰Ë‡ÎÓ„ ðÂÎË„ËÈË ÍÛÎ¸ÚÛð. óÚÓ ‚˚ ‚ÍÎ‡‰˚‚‡ÂÚÂ ‚ ˝ÚËÔÓÌflÚËfl?

èÓÒÎÂ‰ÌËÂ ÒÓ·˚ÚËfl ‚ ÏËðÂÒ‚Ë‰ÂÚÂÎ¸ÒÚ‚Û˛Ú Ó ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚË‚ÓÔÎÓ˘ÂÌËfl ‚ ÊËÁÌ¸ Ë‰ÂÈ, ÓÚð‡ÊÂÌÌ˚ı‚ ‰ÂÍÎ‡ð‡ˆËflı ûçÖëäé ÔÓ ‚ÓÔðÓÒ‡ÏÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓÒÚË, Ë ‚ ÔðËÌflÚÓÈ Ì‡ 33ÒÂÒÒËË ÉÂÌÂð‡Î¸ÌÓÈ ÄÒÒ‡Ï·ÎÂË ˝ÚÓÈÓð„‡ÌËÁ‡ˆËË «äÓÌ‚ÂÌˆËË Ó Á‡˘ËÚÂÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„Ó ÏÌÓ„ÓÓ·ð‡ÁËfl ËÒ‡ÏÓ·˚ÚÌÓÒÚË». å˚ ð‡Á‰ÂÎflÂÏ Ë‰Â˛ ÓÚÓÏ, ˜ÚÓ ÍÓÌÒÚðÛÍÚË‚ÌÓÂ‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒÚ‚ËÂ ÒÓˆË‡Î¸Ì˚ı „ðÛÔÔ,ËÏÂ˛˘Ëı ð‡ÁÎË˜Ì˚Â ˆÂÌÌÓÒÚÌ˚Â,ðÂÎË„ËÓÁÌ˚Â Ë ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÂÓðËÂÌÚËð˚, ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ ‰ÓÒÚË„ÌÛÚÓÚÓÎ¸ÍÓ Ì‡ ÓÒÌÓ‚Â ‚˚ð‡·ÓÚÍË ÌÓðÏÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓ„Ó ÔÓ‚Â‰ÂÌËfl Ë Ì‡‚˚ÍÓ‚ÏÂÊÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„Ó ‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl.ÇÏÂÒÚÂ Ò ÚÂÏ, ‚ ÏËðÂ ‰ÓÎÊÌ˚ ÔÓÌËÏ‡Ú¸,˜ÚÓ Ë‰ÂË ‰Ë‡ÎÓ„‡ Ë Ò·ÎËÊÂÌËfl ÍÛÎ¸ÚÛðË ðÂÎË„ËÈ ÌÂ ÓÁÌ‡˜‡˛Ú ‚ÒÂÓ·˘Â„ÓÔðÓ˘ÂÌËfl, ˜ÚÓ ÓÌË ËÒÍÎ˛˜‡˛ÚÔÂðÂ„Ó‚Óð˚ Ò ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ÏËÙ‡Ì‡ÚËÍ‡ÏË Ë ˝ÍÒÚðÂÏËÒÚ‡ÏË, ˜ÚÓÌÂ‰ÓÔÛÒÚËÏ‡ ÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓÒÚ¸ ÔÓÓÚÌÓ¯ÂÌË˛ Í ÚÂððÓðËÒÚ‡Ï.

ëÂ„Ó‰Ìfl ‚ ÉðÛÁËË, Í‡Í ÌËÍÓ„‰‡ð‡Ì¸¯Â, ‡ÍÚÛ‡Î¸Ì‡ ÔðÓ·ÎÂÏ‡Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚË.ÅÓÎ¸¯ËÌÒÚ‚Ó ÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚, ÍÓÚÓð˚ÂÔðËıÓ‰ËÚÒfl ðÂ¯‡Ú¸ ÒÂ„Ó‰Ìfl ‚ ÏËðÂˆË‚ËÎËÁÓ‚‡ÌÌ˚Ï „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡Ï, ËÏÂ˛Ú ‚ÓÒÌÓ‚Â Ó·ÂÒÔÂ˜ÂÌËÂ Ú‡Í Ì‡Á˚‚‡ÂÏ˚Ï«Ï‡Î˚Ï» Ì‡ðÓ‰‡Ï ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÈ‡‚ÚÓÌÓÏËË ËÎË ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË. ëÂ„Ó‰Ìfl‚Î‡ÒÚË ÉðÛÁËË „ÓÚÓ‚˚ Ì‡ Î˛·ÓÈ ‰Ë‡ÎÓ„,Ì‡ Î˛·˚Â ÛÒÚÛÔÍË Ì‡ðÓ‰Û Ä·ı‡ÁËË ËûÊÌÓÈ éÒÂÚËË ‰Îfl Û‰Ó‚ÎÂÚ‚ÓðÂÌËfl ËıËÒÚÓðË˜ÂÒÍÓ„Ó Ôð‡‚‡ Ì‡ ÍÛÎ¸ÚÛðÌÛ˛Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚ¸. é‰Ì‡ÍÓ Â˘Â ð‡Á ıÓ˜ÂÚÒflÔÓ‰˜ÂðÍÌÛÚ¸, ˜ÚÓ ÔÓ‰ÏÂÌ‡ ˝ÚËı ÚÂÁËÒÓ‚ÚÂÁËÒ‡ÏË Ó ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÏ ÒÛ‚ÂðÂÌËÚÂÚÂ˝ÚËı ËÒÍÓÌÌÓ „ðÛÁËÌÒÍËı ðÂ„ËÓÌÓ‚ÔðÓÚË‚ÓðÂ˜ËÚ ÔÓÎÓÊÂÌËflÏÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰ÌÓ„Ó Ôð‡‚‡ Ë ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂÒÚ‡ÌÂÚ ÔðÂ‰ÏÂÚÓÏ ÔÂðÂ„Ó‚ÓðÓ‚. n

Gürcü milleti için hangi de¤erler ön-celiklidir?

Gürcüler tarihsel olarak insanl›¤›nço¤u ilerici kesimi için karakteristikolan baz› kültürel ve ahlaki de¤erleresahiptirler. Ama yine de ay›rt edici, ken-dine has, gerçek bir Gürcü için karakte-ristik özellikler de vard›r. Bu, her fleydenönce hoflgörü, kendisine benzemeyenesayg› duymak ve onu kabul etme kabili-yetidir. Bugün en ilerici Avrupa liderle-rinin propagandas›n› yapt›¤›, Do¤u veBat› ailelerinde topluma benimsetilme-ye çal›fl›lan fleyler bir Gürcü için do¤al,organik, günlük hayat›n bir parças› veezelden beri kurulmufl bir düzendir.E¤er eski Tiflis’te küçük bir alanda dörtmabet; Gürcü Ortodoks, Ermeni Gre-goryen kiliseleri, cami ve Yahudi sinago-gu faaliyetteyse, baflkas›n›n inanc›nanas›l hakaret edilebilir ki? Büyük SayatNova* flark›lar›n› dört dilde okurken,baflkas›n›n dilini ve kültürüne nas›l say-g› duyulmaz ki?

Mamardaflvili’nin“Hayat yetene¤i” ilkesidüsturumuzdur Çocuklara daha beflikteyken kendisinesadakati afl›lanan bir di¤er düstur da,her ne pahas›na olursa olsun ba¤›ms›z-l›k emeli ve ileri gitme gayretidir. Gür-cülerin boyun e¤meyen ve özgürlü¤üseven bir millet oldu¤unu bütün Gürcütarihi yazar. Seçme özgürlü¤ü, iç ba-¤›ms›zl›k gayreti ve buna uygun olarakküresel ba¤›ms›zl›k ihtiyac› ülkeyi s›k s›ktarihî de¤iflimlere götürdü. E¤er yak›ntarihi hat›rlarsak; ba¤›ms›z uzmanlar›nde¤erlendirmelerine göre 9 Nisan’daTiflis’te meydana gelen olaylar ve “güldevrimi” “tarihsel bir gereklilikten” zi-

yade “özgür Gürcü ruhunun içsel ihti-yac›d›r”.

Büyük Gürcü düflünürü Mamardafl-vili’nin “hayat yetene¤i” diye adland›r-d›¤› bir düstur daha var: Gürcü milleti-nin flikayet etmemek, etraf›ndakilereyük olmamak, var oldu¤una, hayattakald›¤›na ve Gürcü oldu¤u için sevin-mek gibi bir iç tabuya sahiptir. Bu tarih-sel iyimserlik düsturunun taklit edilme-si zordur ama kültürel miras›n parças›ve Gürcü karakterinin ay›rt edici de¤er-lerinden biri olarak sayg›ya lay›kt›r.

Ça¤›m›zda dinler ve kültürler aras›diyalog büyük bir önem kazand›. Siz bukavramlar› nas›l de¤erlendiriyorsu-nuz?

Dünyada geliflen son olaylar, UNES-CO’nun hoflgörü konusunda deklaras-yonuna yans›t›lan düflüncelerin veBM’nin 33. Genel Kurulu’nda kabul edi-len kültürel zenginlikler ve özgün kim-liklerin korunmas› anlaflmas›n›n haya-ta geçirilmesinin zaruretini gösteriyor.Biz, farkl› dinî ve politik e¤ilimlere sahipsosyal gruplar›n yap›c› ve karfl›l›kl› etki-leflimlere hoflgörülü bir zemine, ancakkültürler aras› iliflkiler temelinde var›la-ca¤› düflüncesini paylafl›yoruz. Bununlaberaber dünya, kültür ve dinlerin yak›n-laflmas›na yönelik diyalog fikirlerininher fleyi ba¤›fllamad›¤›n›, bu düflüncele-rin dinî fanatik ve köktencilerle görüfl-meleri kapsamad›¤›n› ve teröre hoflgö-rülü davran›lamayaca¤›n› anlamal›d›r.

Bugün Gürcistan’da ulusal kimlikproblemi her zamankinden daha popü-ler. Bugün uygar devletlerin çözmek zo-runda oldu¤u anlaflmazl›klar›n ço¤u,“küçük” uluslara kültürel özerklik veyaba¤›ms›zl›k verilmesiyle ilgilidir. Gürcis-tan yönetimi Abhaz ve Güney Osetyahalk›na kültürel kimliklerinin tarihselhaklar›n›n temin edilmesi için her türlüdiyalog ve uzlaflmaya haz›rd›r. Fakat birdaha belirtmek isterim ki; bu tezlerinezelden beri Gürcü topra¤› olan bu böl-gelerin siyasi ba¤›ms›zl›k tezleriyle yerde¤ifltirmesi kesinlikle görüflme konusuolmayacakt›r. Bu uluslararas› hukukaayk›r›d›r. n

* Sayat Nova (1712-1795): Ermeni flair. As›l ad› Arut-yon Sayatyan. Ermenice, Farsça, Azerice, Gürcücefliirler yazd›. Müzik eserleriyle de ünlüdür.




ÑÛıÓ‚ÌÓÂ ‚ÓÁðÓÊ‰ÂÌËÂ – ˝ÚÓ ÔÓfl‚ÎÂÌËÂ ÌÓ‚Ó„ÓÔÓÍÓÎÂÌËfl Ú‚Óð˜ÂÒÍÓÈ ËÌÚÂÎÎË„ÂÌˆËË, Ï˚¯ÎÂÌËÂ

ÍÓÚÓðÓÈ ÓÔðÂ‰ÂÎflÂÚ ‰Ûı ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË.

à.Ä. ä‡ðËÏÓ‚

çÂÔðÂðÂÍ‡ÂÏ‡fl ËÒÚËÌ‡: ÌÂÎ¸ÁflË‰ÚË ‚ÔÂðÂ‰, ÌÂ Ó„Îfl‰˚‚‡flÒ¸Ì‡Á‡‰. ëÂ„Ó‰Ìfl, Ò ÔÓÁËˆËË

ÔðÓÈ‰ÂÌÌ˚ı ÒÓ ÑÌfl ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË 15 ÎÂÚ,˝Ú‡ Ò‚flÁ¸ ‚ðÂÏÂÌ Ó˘Û˘‡ÂÚÒfl Ú‡Ífl‚ÒÚ‚ÂÌÌÓ, Í‡Í ÌËÍÓ„‰‡. ÑÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍËÂÔÂðÂÏÂÌ˚, ÔðÓËÁÓ¯Â‰¯ËÂ ‚ ìÁ·ÂÍËÒÚ‡ÌÂÁ‡ ˝ÚË „Ó‰˚, ‚˚ð‡Ê‡˛ÚÒfl ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚ı ÔÓÒÚðÓÈÍ‡ı, ÌÓ Ë, ÔðÂÊ‰Â‚ÒÂ„Ó, ‚ ‚ÓÁðÓÊ‰ÂÌËË ËÏÂÌ ‰ÛıÓ‚Ì˚ıÛ˜ËÚÂÎÂÈ ÔðÓÒ‚ÂÚËÚÂÎÂÈ ÔðÓ¯Î˚ı ˝ÔÓı ËÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ-Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈÌ‡ðÓ‰‡.

ä‡Í ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ËÏÂÌÌÓ ‰ÛıÓ‚ÌÓÂÌ‡ÒÎÂ‰ËÂ Ì‡ðÓ‰‡ Ì‡ ÔðÓÚflÊÂÌËËÚ˚Òfl˜ÂÎÂÚËÈ ÒÎÛÊËÎÓ ÏÓ˘Ì˚ÏËÒÚÓ˜ÌËÍÓÏ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËfl ÔÓ‰ð‡ÒÚ‡˛˘Â„ÓÔÓÍÓÎÂÌËfl ‚ ‰ÛıÂ Ô‡ÚðËÓÚËÁÏ‡, Î˛·‚Ë ËÔðÂ‰‡ÌÌÓÒÚË Ò‚ÓÂÈ éÚ˜ËÁÌÂ. ë ˝ÚÓÈ ˆÂÎ¸˛Ò ÔÂð‚˚ı ‰ÌÂÈ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË ‚‡ÊÌÂÈ¯ÂÈÁ‡‰‡˜ÂÈ, ÔÓ‰ÌflÚÓÈ Ì‡ ÛðÓ‚ÂÌ¸„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÔÓÎËÚËÍË, ÒÚ‡ÎÓ‚ÓÁðÓÊ‰ÂÌËÂ Ó„ðÓÏÌÓ„Ó Ë ·ÂÒˆÂÌÌÓ„Ó‰ÛıÓ‚ÌÓ-ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„Ó Ì‡ÒÎÂ‰Ëfl,fl‚Îfl˛˘Â„ÓÒfl Óð„‡ÌË˜ÂÒÍÓÈ ÒÓÒÚ‡‚ÌÓÈ˜‡ÒÚ¸˛ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó Ò‡ÏÓÒÓÁÌ‡ÌËfl,Ó·ð‡˘ÂÌËÂ Í ‰ÛıÓ‚Ì˚Ï ËÒÚÓÍ‡Ï,ÏÌÓ„Ó‚ÂÍÓ‚˚Ï ÍÓðÌflÏ Ì‡ðÓ‰‡.

é·ðÂÚÂÌËÂ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÈÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË Ë Ò‚Ó·Ó‰˚, ÓÁÌ‡˜‡‚¯ÂÂ, ˜ÚÓÚ‚ÓðˆÓÏ Ë ÔÓ‰ÎËÌÌ˚Ï ıÓÁflËÌÓÏ Ò‚ÓÂÈÒÛ‰¸·˚ ÓÚÌ˚ÌÂ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl Ò‡Ï Ì‡ðÓ‰,‚ÓÒÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËÂ Ò‚fl˘ÂÌÌ˚ı ðÂÎË„ËÓÁÌÓ-‰ÛıÓ‚Ì˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ Ë Úð‡‰ËˆËÈ,ÔÓÁÌ‡ÌËÂ Ò‡ÏËı ÒÂ·fl ÔðÓıÓ‰ËÎÓ ‚ÌÂÔðÓÒÚ˚ı ÛÒÎÓ‚Ëflı ð‡Á‚‡Î‡

ÒÚ‡ðÓðÂÊËÏÌÓÈ ÒËÒÚÂÏ˚ Ë ÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËflÌÓ‚˚ı Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ. óÚÓ·˚ËÁ·ÂÊ‡Ú¸ ÌÂÔðÂ‰‚Ë‰ÂÌÌ˚ı Ó¯Ë·ÓÍ Ì‡ÔÛÚË ÔðÂÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÈ ‚ ‰ÛıÓ‚ÌÓÈ Ó·Î‡ÒÚË,ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ·˚ÎÓ Ì‡ÈÚË Â‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌÓ‚ÂðÌ˚È ÔÛÚ¸ ÔÂðÂıÓ‰‡ Í ÔðÓ„ð‡ÏÏÂ‰ÂÈÒÚ‚ËÈ, ËÒÍÎ˛˜‡˛˘ËÈ ÔðÓÒÚÓÂÓÚðËˆ‡ÌËÂ ÔðÂÊÌËı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ. ÇÏÂÒÚÂ ÒÚÂÏ, ÌÂÎ¸Áfl ·˚ÎÓ ÌÂ ‚Ë‰ÂÚ¸ Ë ‰ðÛ„Û˛ÓÔ‡ÒÌÛ˛ Íð‡ÈÌÓÒÚ¸ – ·ÂÁÓ„Îfl‰ÌÓÂÒÚðÂÏÎÂÌËÂ «‚ÂðÌÛÚ¸» ˆÂÌÌÓÒÚË,Úð‡‰ËˆËË Ë ÛÍÎ‡‰ ÔðÓ¯ÎÓ„Ó, ˜ÚÓ ·˚ÎÓ˜ðÂ‚‡ÚÓ ÌÂÔðËflÚËÂÏ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÒÚË,ÓÚðËˆ‡ÌËÂÏ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚËÏÓ‰ÂðÌËÁ‡ˆËË Ó·˘ÂÒÚ‚‡.

éÒÓÁÌ‡ÌËÂ ÓÔ‡ÒÌÓÒÚË ÔÓ‰Ó·ÌÓ„Óð‡Á‚ËÚËfl ÒÓ·˚ÚËÈ ‰ËÍÚÓ‚‡ÎÓÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸ „ÎÛ·ÓÍÓ ÔðÓ‰ÛÏ‡ÌÌÓ„Ó Ë‚Á‚Â¯ÂÌÌÓ„Ó ÔÓ‰ıÓ‰‡, ð‡Áð‡·ÓÚÍË ËðÂ‡ÎËÁ‡ˆËË ÍÓÏÔÎÂÍÒ‡‚Á‡ËÏÓ‰ÓÔÓÎÌfl˛˘Ëı ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı,˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËı Ë ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ı ÔðÓ„ð‡ÏÏ,

Manevi dirilifl, düflünceleriyle ba¤›ms›zl›¤›nmaneviyat›n› yans›tan yarat›c› yeni nesil entelektüelin

bir tezahürüdür.‹.A.Kerimov

“Geriye bakmadan ileri gitmekmümkün de¤ildir.” sözü flüphegötürmez bir gerçektir. Bugün

ba¤›ms›zl›ktan bu yana geçen 15 y›la gözatt›¤›m›zda, yaflanan zaman›n günümüz-le ba¤› her zamankinden daha aç›k görü-nür. Bu zaman zarf›nda Özbekistan’dameydana gelen demokratik de¤iflikliklersadece ça¤dafl yap›lara etki etmiyor, herfleyden önce manevi dinamiklerimizin,alimlerimizin adlar›n›n, milletin kültürelve manevi de¤erlerinin dirilmesine de ve-sile oluyor.

Bilindi¤i gibi, sahip oldu¤umuz mane-vi miras, yeni neslin as›rlard›r vatansever-lik ruhuyla ve ona ba¤l›l›kla yetiflmesindebüyük bir güç kayna¤› olmufltur. Bu ne-denden dolay›, ba¤›ms›zl›¤›n ilk günlerin-den beri halk›n ulusal bilincinin canl› birparças› olan manevi kaynaklara ve yüzler-ce y›ll›k köklerine dönüfl ve o paha biçil-mez manevi kültür miras›n›n diriltilmesidevlet politikas› haline gelmifltir.

Bundan sonra, “millet kendi kaderiningerçek sahibi ve yarat›c›s›d›r” anlam›nagelen politik ba¤›ms›zl›k ve özgürlü¤ünelde edilmesi, ancak kutsal kabul etti¤i-miz dini-manevi de¤erler ve geleneklerinyeniden tesis edilmesi, kendini tan›ma, es-ki rejimin y›k›lmas› ve yeni toplumsal ilifl-kilerin kurulmas›yla mümkün olabildi.Manevi de¤iflim yolunda görünmeyen ha-




В Узбекистане формируетсяновое поколение

Феруза ХашимхановаКорреспондент газеты «Зеркало XXI».

Özbekistan’da yenibir nesil yetifliyor

Firuze HaflimhanovaZerkalo XXI gazetesi Muhabiri (Taflkent).

Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌÌ˚ı Ì‡ ÛÒËÎÂÌËÂ ÔÓÁËÚË‚ÌÓ„Ó,ÒÓÁË‰‡ÚÂÎ¸ÌÓ„Ó ı‡ð‡ÍÚÂð‡ ‰ÛıÓ‚ÌÓ„Ó‚ÓÁðÓÊ‰ÂÌËfl. éÌË ·‡ÁËðÓ‚‡ÎËÒ¸ Ì‡‰ËÙÙÂðÂÌˆËðÓ‚‡ÌÌÓÏ ÔÓ‰ıÓ‰Â Í‚ÓÁðÓÊ‰‡ÂÏÓÏÛ Ì‡ÒÎÂ‰Ë˛, ‚˚·ÓðÂÌ‡Ë·ÓÎÂÂ ‚‡ÊÌ˚ı, ˝ÚË˜ÂÒÍË ÁÌ‡˜ËÏ˚ıÚð‡‰ËˆËÈ Ë Ó·˚˜‡Â‚, Ó·Ó„‡˘‡˛˘ËıÓ·˘Â˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍËÂ ˆÂÌÌÓÒÚË ËÓÚ‚Â˜‡˛˘Ëı ÚðÂ·Ó‚‡ÌËflÏ‰ÂÏÓÍð‡ÚËÁ‡ˆËË Ë Ó·ÌÓ‚ÎÂÌËfl Ó·˘ÂÒÚ‚‡.éÔðÂ‰ÂÎflfl ÔÛÚË ÔÂðÂÛÒÚðÓÈÒÚ‚‡ Ó·˘ÂÒÚ‚‡,ðÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚Ó ÒÚð‡Ì˚ ıÓðÓ¯Ó ÔÓÌËÏ‡ÎÓ: ÚÓ,˜ÚÓ Ì‡Ò‡Ê‰‡ÎÓÒ¸ ‚ ÚÂ˜ÂÌËÂ ÏÌÓ„Ëı‰ÂÒflÚÍÓ‚ ÎÂÚ, ÌÂ ËÁÏÂÌËÚ¸ ‚ Ó‰ÌÓ˜‡Ò¸Â:‚ÂÎËÍ ðËÒÍ ðÂÁÍÓ„Ó Ó·ÓÒÚðÂÌËflÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ‚ÌÛÚðË Ó·˘ÂÒÚ‚‡,ÔðÓÚË‚ÓÔÓÒÚ‡‚ÎÂÌËfl Ó‰ÌËı ÒÓˆË‡Î¸Ì˚ı„ðÛÔÔ ‰ðÛ„ËÏ. íÓ„Ó ÊÂ ÚðÂ·Ó‚‡ÎË ËÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ-ËÒÚÓðË˜ÂÒÍËÂ ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚËÛÍÎ‡‰‡ ÊËÁÌË Ì‡ÒÂÎÂÌËfl, Â„Ó Ó·ð‡ÁÏ˚¯ÎÂÌËfl, Ì‡ðÓ‰Ì˚Â Ó·˚˜‡Ë Ë Úð‡‰ËˆËË,ÔðËÌ‡‰ÎÂÊÌÓÒÚ¸ Í ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË.

С небольшого ручейканачинается река...á‡ ÔÓÎÚÓð‡ ‰ÂÒflÚÍ‡ ÎÂÚ, ÔðÓ¯Â‰¯Ëı ÒÓ ‰ÌflÓ·ÌÓ‚ÎÂÌËfl, ÒÙÓðÏËðÓ‚‡ÎÓÒ¸ ÌÓ‚ÓÂÔÓÍÓÎÂÌËÂ, ‚˚ðÓÒ¯ÂÂ ‚ ÛÒÎÓ‚Ëflı‰ÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍËı ÔÂðÂÏÂÌ, ‰Îfl ÍÓÚÓðÓ„ÓÌÂÏ˚ÒÎËÏ˚ ‰ðÛ„ËÂ ˆÂÌÌÓÒÚÌ˚ÂÓðËÂÌÚËð˚, ÍðÓÏÂ ÚÂı, ˜ÚÓ ÒÚ‡ÎË·ÎËÁÍËÏË Ë ðÓ‰Ì˚ÏË Ò ð‡ÌÌËı ‰ÂÚÒÍËıÎÂÚ. ã˛·ÓÏÛ ðÂ·ÂÌÍÛ ÒÂ„Ó‰Ìfl ·ÎËÁÍËÚ‡ÍËÂ ÔÓÌflÚËfl, Í‡Í ‚ÓÁðÓÊ‰ÂÌËÂ ‰Ûı‡

ÛÁ·ÂÍÒÍÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡, ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËÂÌð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Ë‰Â‡ÎÓ‚ Ì‡ˆËË, ‚ ÍÓÚÓð˚ı„ÎÛ·ÓÍÓ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÂ ÌÂð‡Áð˚‚ÌÓÒ‚flÁ‡ÌÓ Ò Ó·˘Â˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍËÏ. çÂ ÚÂðflflÒ‚ÓÂÈ Ò‡ÏÓ·˚ÚÌÓÒÚË, Ì‡ðÓ‰˚,ÔðÓÊË‚‡˛˘ËÂ ‚ ìÁ·ÂÍËÒÚ‡ÌÂ, Ó·ðÂÚ‡˛ÚÂ‰ËÌÛ˛ ÏÂÌÚ‡Î¸ÌÓÒÚ¸ Ë ÙËÎÓÒÓÙË˛ÔÓ‚Â‰ÂÌËfl, ÔÂðÂ‰‡˛˘ËÂÒfl ËÁ ÔÓÍÓÎÂÌËfl ‚ÔÓÍÓÎÂÌËÂ. éÚÒ˛‰‡ Ó·˘ËÈ Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ÈÒÚÂðÊÂÌ¸, ÍÓÚÓð˚È ‚ÒÂ „Ó‰˚ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË ÒÍðÂÔÎflÎÏÂÊÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÂ ÒÓ„Î‡ÒËÂÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ ÔÓ˜ÚË ÔÓÎÛÚÓð‡ ÒÓÚÂÌ˝ÚÌÓÒÓ‚, ÔðÓÊË‚‡˛˘Ëı ÒÂ„Ó‰Ìfl ‚ìÁ·ÂÍËÒÚ‡ÌÂ.

éÔðÂ‰ÂÎfl˛˘ÂÂ ‚ÓÁ‰ÂÈÒÚ‚ËÂ Ì‡ÏËðÓ‚ÓÁÁðÂÌËÂ Î˛‰ÂÈ, ÔðÓÊË‚‡˛˘Ëı ‚ðÂ„ËÓÌÂ, ‚ÒÂ„‰‡ ÓÍ‡Á˚‚‡ÎË Ë ÓÍ‡Á˚‚‡˛Ú‰ðÂ‚Ìflfl ËÒÚÓðËfl Ë ÍÛÎ¸ÚÛð‡, ÚÓÚÓ„ðÓÏÌ˚È ‚ÍÎ‡‰, ÍÓÚÓð˚È ‚ÌÂÒÎË ‚ð‡Á‚ËÚËÂ ÏËðÓ‚ÓÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË ÊË‚¯ËÂÁ‰ÂÒ¸ ‚ ð‡ÁÌ˚Â ‚ðÂÏÂÌ‡ Ï˚ÒÎËÚÂÎË,ÙËÎÓÒÓÙ˚, ‰ÛıÓ‚Ì˚Â ‰ÂflÚÂÎË. èð‡‚‰‡,ÔÓ‰‡‚Îfl˛˘‡fl Ï‡ÒÒ‡ Ì‡ÒÂÎÂÌËfl ËÏÂÎ‡Ó„ð‡ÌË˜ÂÌÌ˚Â, ‡ ÌÂðÂ‰ÍÓ ËÒÍ‡ÊÂÌÌ˚ÂÒ‚Â‰ÂÌËfl Ó ÌËı, Ú‡Í Í‡Í ÔðÓ¯Î˚È ðÂÊËÏÌÂ ·˚Î Á‡ËÌÚÂðÂÒÓ‚‡Ì ‚ ËÒÚÓðË˜ÂÒÍË‰ÓÒÚÓ‚ÂðÌÓÏ ÔðÓÒ‚Â˘ÂÌËË ÏËÎÎËÓÌÓ‚ÔðÓÒÚ˚ı „ð‡Ê‰‡Ì.

é‰ÌÓÈ ËÁ ‚‡ÊÌÂÈ¯Ëı ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚÂÈ,ÍÓÚÓðÛ˛ Ú‡ÍÊÂ ÒÎÂ‰Ó‚‡ÎÓ Û˜ËÚ˚‚‡Ú¸ ‚ÒÚð‡ÚÂ„ËË ðÂÙÓðÏ, ·˚Î‡ ÒÎÓÊË‚¯‡flÒfl‰ÂÏÓ„ð‡ÙË˜ÂÒÍ‡fl ÒËÚÛ‡ˆËfl. àÏÂ˛ÚÒfl ‚‚Ë‰Û ‚˚ÒÓÍËÂ ÚÂÏÔ˚ ÔðËðÓÒÚ‡ Ì‡ÒÂÎÂÌËflË ÚðÛ‰Ó‚˚ı ðÂÒÛðÒÓ‚, ÔðÓÊË‚‡ÌËÂ ·ÓÎÂÂ

talardan kaç›nmak ve yeni bir program›uygulamaya koyarken eski de¤erleri in-kardan kaçan do¤ru yolu seçmek gerekti.Bununla beraber, geçmiflin de¤erleri vehayat tarz›n› düflünmeden “yeniden ya-flatmak” gibi di¤er bir tehlikeyi de gör-mezden gelmek mümkün de¤ildi. Bu da,ça¤dafl uygarl›¤›n kabul edilmemesi vetoplumun modernize edilmeye ihtiyac› ol-du¤unu inkar etmek anlam›na geliyordu.

Benzer geliflmelerden kaynaklanantehlikelerin fark›na var›lmas›, manevi di-rilmenin müspet ve yarat›c› yap›s›n›n güç-lendirilmesine yönelik gayet derin düflü-nülmüfl ve ölçüp biçilmifl bir yaklafl›m›n,birbirlerini tamamlayan politik, ekonomikve kültürel programlar›n haz›rlanmas›n›ve bütün bunlar›n gerçeklefltirilmesini zo-runlu k›ld›. Bunlar, insanlar›n yenidencanlanan bu mirasa yönelik kiflisel tutu-muna, ortak insani de¤erleri zenginleflti-ren, toplumun demokratikleflmesine veyenilenme isteklerine cevap veren, etniköneme sahip gelenek ve adetlerin seçimi-ne dayan›yordu. Ülke yönetimi ülkenin ye-ni bafltan kurulma yollar›n› belirlerkenhalk›n bilincinde onlarca y›l yer etmifl fley-lerin bir anda de¤ifltirilemeyece¤ini, top-lumsal iliflkilerin gerginleflmesi ve sosyalgruplar›n karfl› karfl›ya gelme riskinin bü-yük oldu¤unun fark›na vard›. Halk›n milliadet ve gelenekleri, yaflam biçimi, düflün-ce tarz› ve Do¤u medeniyetine aidiyet deayn› titizli¤i gerektiriyordu.

Nehir küçükbir dereden bafllar…Yaflanan yeniliklerden bu zamana kadargeçen 15 y›l boyunca demokratik de¤iflim-lerde yetiflen ve çocuk yafllardan itibarenyak›n ve “öz” haline gelen de¤erlerin d›fl›n-da hiçbir de¤erin kendileri için bir anlamifade etmedi¤ini kabul eden yeni bir nesilyetiflti. Özbek milli ruhunun dirilmesi, millive evrensel ahlaki de¤erlerin birbirine s›k›-ca ba¤l› oldu¤unu ifade eden kavramlar,bugün her çocuk için tan›d›kt›r. Özbekis-tan’da yaflayan milletler, kendi kimli¤inikaybetmeden nesilden nesle geçen tek birmantalite ve felsefeye sahiptirler. Ba¤›m-s›zl›k y›llar› boyunca Özbekistan’da yafla-yan yaklafl›k yüz elli etnik gruptan oluflanbu insanlar aras›ndaki uzlafl›y› sa¤lamlaflt›-ran ortak bir ahlaki eksen ortaya ç›k›yor.

Bölgede yaflayan insanlar›n dünya gö-rüflü üzerinde kadim tarih, kültür, çeflitlizamanlarda burada yaflam›fl düflünür ve




Махалля формирует общественное сознание на базежизненного опыта аксакалов, личного примера старших,принятых в обществе норм коллективного поведения.

Mahalle, toplumda “kolektif görgü kurallar› ölçüsü”olarak kabul edilen, aksakallar›n hayat tecrübelerinitemel alarak toplumsal bilinci flekillendiriyor.

ÔÓÎÓ‚ËÌ˚ „ð‡Ê‰‡Ì ‚ ÒÂÎ¸ÒÍÓÈ ÏÂÒÚÌÓÒÚËË, ˜ÚÓ ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ‚‡ÊÌÓ, ‚ÓÁð‡ÒÚÌ‡flÒÚðÛÍÚÛð‡ Ì‡ÒÂÎÂÌËfl: Ò‚˚¯Â 60 %ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛Ú ‰ÂÚË, ÔÓ‰ðÓÒÚÍË Ë ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ ‚‚ÓÁð‡ÒÚÂ ‰Ó 25 ÎÂÚ. èÎ˛Ò ÍÓ ‚ÒÂÏÛ ˝ÚÓÏÛ –Ò‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌ‡fl ÛÁ·ÂÍÒÍÓÏÛ Ì‡ðÓ‰ÛÔðË‚flÁ‡ÌÌÓÒÚ¸ Í Úð‡‰ËˆËÓÌÌ˚Ï ÏÂÒÚ‡ÏÔðÓÊË‚‡ÌËfl ÔðÂ‰ÍÓ‚, ÌÂÒÍÎÓÌÌÓÒÚ¸ ÍÏË„ð‡ˆËË. Ç ˝ÚÓÏ ÔÎ‡ÌÂ Ó‰ÌËÏ ËÁÛÌËÍ‡Î¸Ì˚ı Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ËÌÒÚËÚÛÚÓ‚fl‚ÎflÂÚÒfl Ï‡ı‡ÎÎfl, ÍÓÚÓð‡fl ÔðËÒÛ˘‡Ó·ð‡ÁÛ ÊËÁÌË ËÒÍÎ˛˜ËÚÂÎ¸ÌÓ Ì‡¯Â„ÓÌ‡ðÓ‰‡. ÅÛ‰Û˜Ë ÒÔÂˆËÙË˜ÂÒÍÓÈ ÏÓ‰ÂÎ¸˛Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó Ò‡ÏÓÛÔð‡‚ÎÂÌËfl ÔÓ ÏÂÒÚÛÊËÚÂÎ¸ÒÚ‚‡, Ï‡ı‡ÎÎfl, ÓÔËð‡flÒ¸ Ì‡ ‚ÂÍÓ‚˚ÂÚð‡‰ËˆËË Ë Ó·˚˜‡Ë, ‚˚ÔÓÎÌflÂÚ ‚‡ÊÌ˚ÂÓð„‡ÌËÁ‡ˆËÓÌÌÓ-˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÂ Ë‚ÓÒÔËÚ‡ÚÂÎ¸Ì˚Â ÙÛÌÍˆËË. éÌ‡ ÙÓðÏËðÛÂÚÓ·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÂ ÒÓÁÌ‡ÌËÂ Ì‡ ·‡ÁÂÊËÁÌÂÌÌÓ„Ó ÓÔ˚Ú‡ ‡ÍÒ‡Í‡ÎÓ‚, ÎË˜ÌÓ„ÓÔðËÏÂð‡ ÒÚ‡ð¯Ëı, ÔðËÌflÚ˚ı ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÓðÏ ÍÓÎÎÂÍÚË‚ÌÓ„Ó ÔÓ‚Â‰ÂÌËfl.

Чувство Родины«ç‡Ï ÒÎÂ‰ÛÂÚ ÍðËÚË˜ÂÒÍË ÓÚÌÂÒÚËÒ¸ ÍÌ‡¯ÂÏÛ ·ÎËÁÍÓÏÛ ÔðÓ¯ÎÓÏÛ Ë, ‚Áfl‚ Ì‡‚ÓÓðÛÊÂÌËÂ ‚ÒÂ ÔÓÎÓÊËÚÂÎ¸ÌÓÂ Ë ˆÂÌÌÓÂËÁ ÔðÓ¯ÎÓ„Ó, ÓÚÍ‡Á‡Ú¸Òfl ÓÚ ÒÚ‡ðÓ„Ó ÒÚËÎflð‡·ÓÚ˚ Ë ÔÓÎËÚËÍË, ÍÓÚÓð‡fl ÌÂÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÛÂÚ ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌÂÏÛ ‰Ì˛ Ëfl‚ÎflÂÚÒfl ÔðÂ„ð‡‰ÓÈ Ì‡ Ì‡¯ÂÏ ÔÛÚË». ùÚËÏ˚ÒÎË, ‚˚ÒÍ‡Á‡ÌÌ˚Â „Î‡‚ÓÈ Ì‡¯Â„Ó„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ÒÚ‡ÎË ÓÒÌÓ‚ÓÈÔðÂÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸Ì˚ı ÔðÓˆÂÒÒÓ‚ ‚Ó ‚ÒÂıÒÙÂð‡ı ÊËÁÌË, ÔÓÎÌ˚Ï ıÓ‰ÓÏ Ë‰Û˘Ëı ‚ÒÚð‡ÌÂ.

áÌ‡˜ËÚÂÎ¸ÌÛ˛ ðÓÎ¸ ‚ ÔÓ‰„ÓÚÓ‚ÍÂÒÔÓÒÓ·Ì˚ı ÏÓÎÓ‰˚ı Í‡‰ðÓ‚, ÒÚðÂÏfl˘ËıÒflÌÂÔðÂð˚‚ÌÓ ÒÓ‚Âð¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ Ò‚ÓÂÔðÓÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸ÌÓÂ Ï‡ÒÚÂðÒÚ‚Ó, Ë„ð‡ÂÚÒËÒÚÂÏ‡ ÒðÂ‰ÌÂ„Ó Ë ‚˚Ò¯Â„Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl,ÔðÂÚÂðÔÂ‚¯‡fl Í‡˜ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Â ËÁÏÂÌÂÌËfl.í‡ÍËÂ ÌÓ‚˚Â ÔðÂ‰ÏÂÚ˚, Í‡Í «çÓ‚ÂÈ¯‡flËÒÚÓðËfl ìÁ·ÂÍËÒÚ‡Ì‡», «éÒÌÓ‚˚

„ð‡Ê‰‡ÌÒÍÓ„Ó Ôð‡‚‡», «éÒÌÓ‚˚äÓÌÒÚËÚÛˆËË êÂÒÔÛ·ÎËÍË ìÁ·ÂÍËÒÚ‡Ì»,«ÑÛıÓ‚ÌÓÒÚ¸ Ë ÔðÓÒ‚ÂÚËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó»,«éÒÌÓ‚˚ ÍÓÏÔ¸˛ÚÂðÌÓÈ „ð‡ÏÓÚÌÓÒÚË»,ËÁÛ˜ÂÌËÂ ÓÒÌÓ‚ „ð‡Ê‰‡ÌÒÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡,‚‚Â‰ÂÌÌ˚Â Á‡ „Ó‰˚ ðÂÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËflÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸ÌÓÈ ÒËÒÚÂÏ˚, ÔÓÏÓ„‡˛Ú¯ÍÓÎ¸ÌËÍ‡Ï Ë‰ÚË ‚ ÌÓ„Û ÒÓ ‚ðÂÏÂÌÂÏ,ÔðÓ·ÛÊ‰‡˛Ú Û ÌËı ËÌÚÂðÂÒ Í ‰‡ÎÂÍÓÏÛÔðÓ¯ÎÓÏÛ Ò‚ÓÂÈ éÚ˜ËÁÌ˚, ÌÓ‚˚ÏÚÂıÌÓÎÓ„ËflÏ, Û˜‡Ú Î˛·ËÚ¸ Ë ˆÂÌËÚ¸ðÓ‰ÌÓÈ Íð‡È, ‚ÓÒÔËÚ˚‚‡˛Ú ‚ ‰ÛıÂ‚˚ÒÓÍÓ„Ó Ô‡ÚðËÓÚËÁÏ‡.

ÖÒÎË ‰Îfl Ì‡Ò, ‚ÁðÓÒÎ˚ı, ‚˚ðÓÒ¯Ëı ‚·˚‚¯ÂÈ ÚÓÚ‡ÎËÚ‡ðÌÓÈ ‰ÂðÊ‡‚Â,Ôð‡Á‰ÌËÍË, «ÓÚÍð˚Ú˚Â» ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚ¸˛,Â˘Â fl‚Îfl˛ÚÒfl ÌÓ‚˚ÏË, ‡ ‰Îfl ÍÓ„Ó-ÚÓ,ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸, Ë ÌÂ ÒÓ‚ÒÂÏ ÔðË‚˚˜Ì˚ÏË, ÚÓ˛Ì˚Â ÛÁ·ÂÍËÒÚ‡Ìˆ˚ ÌÂ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚Îfl˛ÚÒ‚ÓÂÈ ÊËÁÌË ·ÂÁ ç‡‚ðÛÁ‡ ËÎË äÛð·‡Ì-·‡Èð‡Ï‡, êÛÁ‡-ı‡ÈËÚ‡ ËÎË ÑÌfl Ô‡ÏflÚË ËÔÓ˜ÂÒÚÂÈ...

óÛ‚ÒÚ‚Ó êÓ‰ËÌ˚, ÔðË˜‡ÒÚÌÓÒÚË ÍÓ·˘ËÏ ˆÂÌÌÓÒÚflÏ ‚ Ò‚ÂÚÂ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚËÓ·ðÂÚ‡ÂÚ Ò‚ÓÈ ËÒÚËÌÌ˚È ÒÏ˚ÒÎ. ëÂ„Ó‰Ìfl‰‡ÊÂ ‰ÂÚË ‰Ó¯ÍÓÎ¸ÌÓ„Ó ‚ÓÁð‡ÒÚ‡ ÁÌ‡˛Ú,ÍÚÓ Ú‡ÍÓÈ «‰Â‰Û¯Í‡» ÄÏËð íËÏÛð ËÎËÄÎË¯Âð ç‡‚ÓË, àÏ‡Ï ÅÛı‡ðË ËÎË ÄÚ-íÂðÏËÁË. åÓÊÌÓ ÒÏÂÎÓ ÛÚ‚ÂðÊ‰‡Ú¸, ˜ÚÓÍ‡Ê‰˚È ¯ÍÓÎ¸ÌËÍ, ÌÂ „Ó‚Óðfl ÛÊÂ Ó

manevi önderlerin dünya medeniyetineyapt›klar› o muazzam katk›n›n büyük etki-si var, hâlâ da etkilemeye devam ediyor.Gerçi nüfusun ezici ço¤unlu¤u eksik, ba-zen de kas›tl› yanl›fl bilgilere sahip. Çünkütarihin de do¤rulamas›na ra¤men, eski re-jim milyonlarca insan›n ayd›nlanmas›nailgi göstermemifltir.

Reform stratejisinde dikkate al›nmas›gereken en önemli özelliklerden biri, nü-fusun ve ifl kaynaklara ihtiyac›n artmatemposu, vatandafllar›n yar›s›ndan fazla-s›n›n köylerde yaflamas›, özellikle nüfusun%60’tan fazlas›n› çocuklar, ergenler ve 25yafl›n alt›ndakilerin oluflturdu¤u sosyal biryap›n›n olmas›yd›. Bir de bunlara, Özbekmilletine has ata topraklar›na gelenekselba¤l›l›k ve göçe e¤ilimli olmamay› ekle-mek laz›m. Bu durumda, milletimizin ha-yat tarz›na özgü ulusal bir yap› niteli¤i ta-fl›yan “mahalla” (mahalle) ortaya ç›k›yor.Yaflan›lan yere has özerk bir yönetim biri-mi olan “mahalla”, as›rl›k gelenek ve adet-lere dayanarak ekonomik organizasyon vetoplumsal e¤itim misyonunu yerine geti-riyor. Mahalle, toplumda “kolektif görgü




Чувство Родины, причастности к общим ценностям в светенезависимости обретает свой истинный смысл. Сегодня

даже дети дошкольного возраста знают, кто такой «дедушка»Амир Тимур или Алишер Навои, Имам Бухари или Ат-Термизи.

Vatan duygusu ve ortak de¤erlere ilgi ancak ba¤›ms›zl›kayd›nl›¤›nda kendi gerçek anlam›n› bulur. Bugün okul

öncesi yafltaki çocuklar bile Emir Timur “Dede”nin veya Alifiir Nevai, ‹mam Buhari veya Tirmizi’nin kim oldu¤unu bilir.

ÒÚÛ‰ÂÌ˜ÂÒÍÓÈ ÏÓÎÓ‰ÂÊË, ıÓðÓ¯ÓÓÒ‚Â‰ÓÏÎÂÌ Ó „ÂÌË‡Î¸ÌÓÈ ÔÎÂfl‰ÂÛÁ·ÂÍÒÍËı „ÂÌËÂ‚ Ì‡ÛÍË, ÎËÚÂð‡ÚÛð˚ ËËÒÍÛÒÒÚ‚‡, ÔÓÒ‚flÚË‚¯Ëı Ò‚Ó˛ ÊËÁÌ¸ÒÎÛÊÂÌË˛ éÚÂ˜ÂÒÚ‚Û. ëÎ‡‚Ì˚Â ËÏÂÌ‡Ì‡¯Ëı Ï˚ÒÎËÚÂÎÂÈ Ä·Û êÂÈı‡Ì‡ ÅËðÛÌË,à·Ì ëËÌ˚, ÄıÏ‡‰‡ üÒÒ‡‚Ë, åËðÁÓìÎÛ„·ÂÍ‡, Å‡·Ûð‡, Å‡ıÓÛ‰‰ËÌ‡ ç‡Í¯·‡Ì‰‡Ë ÏÌÓ„Ëı-ÏÌÓ„Ëı ‰ðÛ„Ëı, ÛÍðÂÔË‚¯ËÂÒfl ‚Ô‡ÏflÚË Ì‡¯Â„Ó Ì‡ðÓ‰‡, ÔÂðÂ‰‡˛ÚÒfl ËÁ ÛÒÚ‚ ÛÒÚ‡, ËÁ ÔÓÍÓÎÂÌËfl ‚ ÔÓÍÓÎÂÌËÂ. ÅÓÎÂÂÚÓ„Ó, ˝ÚË ËÏÂÌ‡, ‚ÁÎÂÎÂflÌÌ˚Â ÍÓÎ˚·ÂÎ¸˛ÇÓÒÚÓÍ‡, ‰‡‚ÌÓ ÛÊÂ ÒÚ‡ÎË ‰ÓÒÚÓflÌËÂÏÏËðÓ‚ÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ Ë ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË: ‚Â‰¸‰ÛıÓ‚ÌÓÒÚ¸, Í‡Í ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, „Î‡‚Ì˚È Ù‡ÍÚÓð,ðÓ‰Ìfl˘ËÈ Î˛‰ÂÈ ð‡ÁÌ˚ı Ì‡ðÓ‰Ó‚ Ë ÒÚð‡Ì.

óÚÓ Ë „Ó‚ÓðËÚ¸, ÌÂÛÁÌ‡‚‡ÂÏÓËÁÏÂÌËÎ‡Ò¸ Ì‡¯‡ ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ Á‡ ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂÔÓÎÚÓð‡ ‰ÂÒflÚÍ‡ ÒÛ‰¸·ÓÌÓÒÌ˚ı ÎÂÚ. Ñ‡‚ÌÓÎË ÔðË ÒÎÓ‚Â «‡ðÏËfl» ÒÓ‰ðÓ„‡ÎËÒ¸ ÌÂÚÓÎ¸ÍÓ ðÓ‰ËÚÂÎË, ÌÓ Ë Ò‡ÏË ÔðËÁ˚‚ÌËÍË,‚ÍÎ‡‰˚‚‡fl ‚ ÌÂ„Ó ÌÂ„‡ÚË‚Ì˚È ÒÏ˚ÒÎ? ÄÚÂÔÂð¸? èÓ ‰‡ÌÌ˚Ï ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËÈ,Í‡Ê‰˚È ‚ÚÓðÓÈ ÔÓ‰ðÓÒÚÓÍ ÒÂ„Ó‰ÌflÒ‚flÁ˚‚‡ÂÚ Ò‚ÓÂ ·Û‰Û˘ÂÂ Ò ‡ðÏÂÈÒÍÓÈÒÎÛÊ·ÓÈ.

á‡‚Âð¯‡fl ð‡Á„Ó‚Óð Ó· ËÒÚËÌÌ˚ıˆÂÌÌÓÒÚflı, ‚ÓÁðÓÊ‰ÂÌÌ˚ı Ë‰Â‡Î‡ı,ÒÓÒÚ‡‚ÌÓÈ ˜‡ÒÚ¸˛ ÍÓÚÓð˚ı fl‚ÎflÂÚÒfl Ë·ÂÒˆÂÌÌÓÂ ˜Û‚ÒÚ‚Ó Ô‡ÚðËÓÚËÁÏ‡, ıÓ˜ÂÚÒflÓÚÏÂÚËÚ¸, ˜ÚÓ ËÏÂÌÌÓ ˝ÌÂð„Ë˜Ì˚Â,‰ÂÎÓ‚˚Â, ËÌËˆË‡ÚË‚Ì˚Â ÏÓÎÓ‰˚Â Î˛‰Ë ËÒÓÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÍÓ„ÓðÚÛ ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌËıÔ‡ÚðËÓÚÓ‚. à Ú‡ÍËı ÏÓÎÓ‰˚ı Î˛‰ÂÈ Û Ì‡ÒÏËÎÎËÓÌ˚.

å˚ ÁÌ‡ÂÏ Ë Ú‚Âð‰Ó Û‚ÂðÂÌ˚ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓìÁ·ÂÍËÒÚ‡Ì ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó Ò‚ÂÎËÍËÏ ·Û‰Û˘ËÏ, ˜ÚÓ ÂÏÛ, Í‡Í Ë ‰ðÛ„ËÏð‡Á‚Ë‚‡˛˘ËÏÒfl ÒÚð‡Ì‡Ï, ÌÂ ˜ÛÊ‰Ó‚ıÓÊ‰ÂÌËÂ ‚ ÏËðÓ‚ÓÂ ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚Ó. çÓÚÓÎ¸ÍÓ Ì‡‰Ó Ó·flÁ‡ÚÂÎ¸ÌÓ ÔÓÏÌËÚ¸, ˜ÚÓ ÔÓÏÂðÂ ËÌÚÂ„ðËðÓ‚‡ÌËfl ‚ ÏËðÓ‚ÓÂÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚Ó Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â ˜Û‚ÒÚ‚‡,Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì‡fl „Óð‰ÓÒÚ¸ Ì‡ðÓ‰‡ ÌÂËÒ˜ÂÁ‡˛Ú. n

kurallar› ölçüsü” olarak kabul edilen, aksa-kallar›n hayat tecrübelerini temel alaraktoplumsal bilinci flekillendiriyor.

Vatan Duygusu“Bizim yak›n geçmiflimize elefltirel bir ba-k›flla yönelmemiz ve geçmiflten faydal› vede¤erli her fleyi al›p bugüne uymayan vebize engel olabilecek eski ifl ve politika tar-z›ndan vazgeçmemiz gerekir.” Devlet Bafl-kan›m›z taraf›ndan ifade edilen bu düflün-celer, ülkede bütün h›z›yla devam eden ha-yat›n her alan›ndaki de¤iflimin ilkesi oldu.

Profesyonelliklerini gelifltirmeye gayreteden yetenekli gençlerin haz›rlanmas›nda,yap›s›nda çeflitli de¤ifliklikler yaflanan ortave yüksek e¤itim sistemi önemli rol oynu-yor. Özbekistan’›n Yeni Tarihi, ÖzbekistanCumhuriyeti Anayasas› ‹lkeleri, Maneviyatve ‹rfan, Bilgisayar E¤itimi Temelleri gibiyeni dersler, e¤itim sisteminde yap›lan re-form gere¤i yürürlü¤e giren sivil toplumesaslar›n›n ö¤renilmesine, zamana uyumsa¤lamaya, vatan›n›n tarihine, yeni tekno-lojilere ilgi uyand›rmaya yard›mc› oluyor.Ö¤renciler bu dersler vesilesiyle anavata-n›n› sevmeyi ve ona de¤er vermeyi ö¤reni-yor, vatanseverlik ruhuyla yetifliyorlar.

E¤er ba¤›ms›zl›kla “gelen” bayramlartotaliter bir devlette yetiflen biz yetiflkinleriçin bugün hâlâ yeni ve birileri için tama-men al›fl›lmad›k nitelikteyse, genç Özbe-kistanl›lar Nevruz, Kurban, H›drellez, Hat›-ra ve Sayg› günü bayramlar› olmadan ha-yatlar›n› düflünemezler bile.

Vatan duygusu ve ortak de¤erlere ilgiancak ba¤›ms›zl›k ayd›nl›¤›nda kendi ger-çek anlam›n› bulur. Bugün okul öncesiyafltaki çocuklar bile Emir Timur “De-de”nin veya Ali fiir Nevai, ‹mam Buhari ve-

ya Tirmizi’nin kim oldu¤unu bilir. Üniver-site gençli¤i bir yana, her ö¤renci, hayat›n›vatan›na hizmete adam›fl Özbek bilim,edebiyat ve sanat alan›ndaki o dâhi nesliiyi bilir. Düflünürlerimizden Ebu ReyhanBiruni, ‹bni Sina, Ahmet Yesevi, Mirza Ulu¤Bey, Babür, Bahaettin Nakflibendi ve mille-timizin haf›zas›nda yer etmifl di¤er birçokisim dilden dile, nesilden nesle aktar›l›yor.Üstelik bu isimler Do¤u’nun befli¤indebüyüyen ve çoktan dünya kültürü ve me-deniyetine mal olmufllard›r. Çünkü bilin-di¤i gibi maneviyat farkl› milliyet ve ülkeinsanlar›n› yak›nlaflt›ran temel ba¤d›r.

Kaderimizi belirleyici nitelikteki flu sonon befl y›lda gençli¤imiz tan›nmayacak de-recede de¤iflti, baflka ne denebilir ki?! “Or-du” kelimesinden eskiden sadece anne vebabalar de¤il, askere ça¤r›lanlar›n kendile-ri bile olumsuz anlam yükleyerek ürkerler-di. Peki, flimdi? Yap›lan araflt›rmalar›n veri-lerine göre, her iki gençten biri bugün ge-lece¤ini askerlik hizmetine ba¤l›yor.

Ana temelini vatanperverlik hislerininoluflturdu¤u gerçek de¤erler ve yeni olu-flan idealler hakk›ndaki sözlerime buradason verirken, özellikle enerjik, becerikli veinisiyatif alabilen gençlerin bugünkü va-tanperverlerin “kohort”* kesimini olufltur-du¤unu belirtmek isterim. Bu gibi gençle-rimizin say›s› milyonlar› buluyor.

Biz Özbekistan’›n büyük bir gelece¤i ol-du¤unu biliyoruz ve bundan kesinlikleeminiz. Özbekistan ve di¤er geliflmekteolan ülkeler için dünya kamuoyuna gir-mek yabanc› bir fley de¤il. Fakat flunu be-lirtmek gerekir ki, dünya kamuoyuna en-tegre olmakla halk›n milli duygu ve guru-ru kaybolmaz. n* Kohort: Ayn› yafltaki insanlar›n içersinde bu-

lundu¤u bir grup insan.




Давно ли при слове «армия»содрогались не толькородители, но и самипризывники, вкладывая в негонегативный смысл? А теперь?

“Ordu” kelimesinden eskidensadece anne ve babalar de¤il,askere ça¤r›lanlar›nkendileri bile olumsuzanlam yükleyerekürkerlerdi. Peki, flimdi?

Ç Ì‡¯ÂÈ ·ÂÒÂ‰Â Ï˚ ıÓÚËÏ ‚˚flÒÌËÚ¸,Í‡Í‡fl ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡ÌÂ ÒÂ„Ó‰Ìfl.ä‡ÍËÂ Û ÌÂÂ ˆÂÎË, ‡Ï·ËˆËË? ä‡Í ÓÌËÓÚÌÓÒflÚÒfl Í ÔÓÌflÚË˛ «Ô‡ÚðËÓÚËÁÏ»?ë˜ËÚ‡˛Ú ÎË ÓÌË ÒÂ·fl ËÒÚËÌÌ˚ÏËÔ‡ÚðËÓÚ‡ÏË Ò‚ÓÂÈ ÒÚð‡Ì˚? ÇÂ‰¸ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ ÒÂ„Ó‰Ìfl ÒÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ ·ÓÎÂÂ ‰‚ÛıÏËÎÎËÓÌÓ‚ Ì‡ÒÂÎÂÌËfl ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì‡, ÓÌ‡– ðÂ¯‡˛˘ËÈ Ù‡ÍÚÓð, ÓÔðÂ‰ÂÎfl˛˘ËÈÛÒÔÂı ÒÚð‡ÚÂ„ËË ð‡Á‚ËÚËfl ä˚ð„˚ÁÒÍÓ„Ó„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡. é· ˝ÚÓÏ Ï˚ ·ÂÒÂ‰ÛÂÏ Ò‰ËðÂÍÚÓðÓÏ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„ÓÏÓÎÓ‰ÂÊÌÓ„Ó ÙÓÌ‰‡ «õÈ˚Í ÄÚ‡ ÜÛðÚ»(«ë‚fl˘ÂÌÌ‡fl éÚ˜ËÁÌ‡») ÄÊËÂ‚˚ÏçÛðÎ‡ÌÓÏ ÅÓÎÓÚÓ‚Ë˜ÂÏ Ë Â„ÓÁ‡ÏÂÒÚËÚÂÎÂÏ Ä·‰˚Í‡‰˚ðÓ‚˚ÏçÛðÏÛÍ‡Ï·Â‰ÓÏ äÛ·‡ÚÓ‚Ë˜ÂÏ.

çÛð„ÛÎ¸ àÒ‡Â‚‡: ê‡ÒÒÍ‡ÊËÚÂ,ÔÓÊ‡ÎÛÈÒÚ‡, Í‡Í Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÎÒfl ‚‡¯ÙÓÌ‰? ä‡ÍÓ‚˚ Â„Ó „Î‡‚Ì˚Â ˆÂÎË? àÍ‡Í ‚˚ ÓˆÂÌË‚‡ÂÚÂ Â„Ó ‚ÍÎ‡‰ ‚‚ÓÒÔËÚ‡ÌËÂ ÔðÂ‰‡ÌÌÓ„Ó êÓ‰ËÌÂ,‚˚ÒÓÍÓÌð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËfl?

çÛðÎ‡Ì ÄÊËÂ‚: é·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ÈÏÓÎÓ‰ÂÊÌ˚È ÙÓÌ‰ «õÈ˚Í ÄÚ‡ ÜÛðÚ»·˚Î ÓÒÌÓ‚‡Ì ‚ 2000 „. îÓÌ‰ Ì‡˜‡Î Ò‚Ó˛ð‡·ÓÚÛ Ò Û˜‡ÒÚËfl ‚ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈÔðÓ„ð‡ÏÏÂ «ä‡‰ð˚ XXI ‚ÂÍ‡». îÓÌ‰Á‡·ÓÚËÎÒfl Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ·˚ ÒÚÛ‰ÂÌÚ˚, ÍÓÚÓð˚ÂÛ˜ËÎËÒ¸ Á‡ ðÛ·ÂÊÓÏ ÔÓ ˝ÚÓÈ ÔðÓ„ð‡ÏÏÂ,‚ÂðÌÛ‚¯ËÒ¸ ‰ÓÏÓÈ, ÏÓ„ÎË ÔÓ‰ÂÎËÚ¸Òfl ÒÓÒ‚ÂðÒÚÌËÍ‡ÏË ÔðËÓ·ðÂÚÂÌÌ˚ÏËÌ‡‚˚Í‡ÏË Ë ÚÂÏ Ò‡Ï˚Ï ÔÓÏÓ˜¸ ÏÓÎÓ‰ÂÊË‚˚·ð‡Ú¸ Ôð‡‚ËÎ¸Ì˚È ÔÛÚ¸.

îÓÌ‰ ÔÓÏÓ„‡ÂÚ ÒÚÛ‰ÂÌÚ‡Ï ËÏ‡ÚÂðË‡Î¸ÌÓ, Ë ÏÓð‡Î¸ÌÓ. ì Ì‡Ò ÂÒÚ¸ 100ÒÚÛ‰ÂÌÚÓ‚, Ò ÍÓÚÓð˚ÏË Ï˚ ð‡·ÓÚ‡ÂÏ. å˚ÔðÓ‚Ó‰ËÏ ÍÓÌÍÛðÒ Ì‡ ÎÛ˜¯Â„Ó ÒÚÛ‰ÂÌÚ‡, ËÚÓÏÛ, ÍÚÓ ÔðÓıÓ‰ËÚ ÍÓÌÍÛðÒ, Ï˚‚˚ÔÎ‡˜Ë‚‡ÂÏ ÒÚËÔÂÌ‰Ë˛ ‚ ð‡ÁÏÂðÂ 400ÒÓÏÓ‚ ‚ ÚÂ˜ÂÌËÂ „Ó‰‡.

à Â˘Â Ì‡¯‡ Á‡‰‡˜‡ – ‚ÓÒÔËÚ‡Ú¸ÏÓÎÓ‰˚ı Î˛‰ÂÈ ‚ Ô‡ÚðËÓÚË˜ÂÒÍÓÏ ‰ÛıÂ,

Sohbetimiz K›rg›zistan’da bugün nas›l birgençli¤in yetiflti¤ini ö¤renme amac› tafl›-yor. Gençli¤in hedefleri, istekleri neler? “Va-tanseverlik” sözüne yaklafl›mlar› ne? Kendi-lerini ülkelerinin gerçek yurtseverleri ola-rak kabul ediyorlar m›? Çünkü K›rg›zistannüfusunun 2 milyondan fazlas›n› gençleroluflturuyor. Gençlik, K›rg›zistan’›n geliflmestratejisinin nihai baflar›s›n› belirleyen ka-rar verici bir faktör. Bizi ilgilendiren bu so-rular› gençlik vakf› “Iy›k Ata Curt” (KutsalVatan) Baflkan› Nurlan Bolotoviç Aciyev veYard›mc›s› Nurmukambed Kubatoviç Abd›-kad›rov cevapland›rd›.

Nurgül ‹sayeva: Vakf›n›z nas›l kurulduanlat›r m›s›n›z lütfen? Bafll›ca amaçlar›nelerdir? Vakf›n vatan›na ba¤l›, yüksekahlakl› bir neslin yetiflmesine katk›lar›n›nas›l de¤erlendiriyorsunuz?

Nurlan Aciyev: Gençlik vakf› “Iy›k AtaCurt” 2000 y›l›nda kuruldu. Vak›f “XXI.Yüzy›l›n›n Kadrolar›” devlet program›ylaçal›flmalar›na bafllad›. Bafll›ca amac›, buprogram dahilinde yurtd›fl›na okumayagiden ö¤rencilerin baflar›l› bir e¤itimdensonra vatanlar›na dönüp yeteneklerini,tecrübelerini paylaflabilmeleri, böylecegençli¤e do¤ru yolu seçmelerine bir dere-ce yard›mc› olmas›d›r.




Наша основная задача –воспитать молодежь впатриотическом духе

Беседовала: Нургуль ИсаеваКорреспондент «ДА» в Кыргызстане.

Görevimiz gençlerinvatanperverlik

duygusunu e¤itmekKonuflan: Nurgül ‹sayeva

K›rg›zistan DA muhabiri.

Председатель фонда «Ыйык Ата Журт» НурланАжиев (в центре) и его заместитель

Нурмукамбед Абдыкадыров (справа)

“Iy›k Ata Curt” Vakf› Baflkan› Nurlan BolotoviçAciyev (ortada) ve Yard›mc›s› Nurmukambed

Kubatoviç Abd›kad›rov (sa¤da)

Фо

тогр

аф:М

арат

Ом

уро

вFo

to¤r

afla

r:M

arat

Ömür

ov

Ú.Â. ÔÓÏÓ˜¸ ËÏ ÒÚ‡Ú¸ Ì‡ÒÚÓfl˘ËÏË„ð‡Ê‰‡Ì‡ÏË Ò‚ÓÂÈ ÒÚð‡Ì˚, „‰Â ÓÌËðÓ‰ËÎËÒ¸ Ë ‚˚ðÓÒÎË. é‰Ì‡ ËÁ ‚‡ÊÌÂÈ¯ËıÁ‡‰‡˜ – ‚ÓÒÔËÚ‡Ú¸ Û‚‡ÊÂÌËÂ Í„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÏÛ flÁ˚ÍÛ, ÔÓÍ‡Á‡Ú¸ Â„Ó‰ÓÒÚÓÈÌÓÂ ÏÂÒÚÓ ‚ ÒÂÏ¸Â ‰ðÛ„Ëı flÁ˚ÍÓ‚ÏËð‡. å˚ ÔðÓ‚Ó‰ËÏ ‰ËÒÍÛÒÒËË,ÒÂÏËÌ‡ð˚, Ó·ÒÛÊ‰ÂÌËfl, Ôð‡Á‰ÌËÍË ‚Ó·flÁ‡ÚÂÎ¸ÌÓÏ ÔÓðfl‰ÍÂ Ì‡„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÏ flÁ˚ÍÂ. ëÂ„Ó‰Ìfl Ì‡¯ÙÓÌ‰ ð‡·ÓÚ‡ÂÚ ‚Ó ‚ÒÂı Ó·Î‡ÒÚflıðÂÒÔÛ·ÎËÍË.

ä‡Í ‚˚ Ò˜ËÚ‡ÂÚÂ, ˜Â„Ó ‰Ó·Ë‚‡ÂÚÒflÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ ÒÂ„Ó‰Ìfl? ä‡ÍËÂ Û ÌÂÂ ˆÂÎË?

ü ·˚ ÓÚÏÂÚËÎ, ˜ÚÓ ÂÒÚ¸ ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸,ÍÓÚÓð‡fl ÚflÌÂÚÒfl Í ÁÌ‡ÌËflÏ, ð‡Á‚ËÚË˛,ıÓ˜ÂÚ ‰Ó·Ë‚‡Ú¸Òfl ·ÓÎ¸¯Â„Ó. ì ˝ÚÓÈ ˜‡ÒÚËÏÓÎÓ‰ÂÊË ‚ÓÁ‚˚¯ÂÌÌ˚Â ˆÂÎË, Û ÌÂÂð‡Á‚ËÚÓÂ ÏËðÓ‚ÓÁÁðÂÌËÂ. Ä ‰ðÛ„ËÏ ‚ÒÂ·ÂÁð‡ÁÎË˜ÌÓ: Ò‚Ófl ÁÂÏÎfl, Ì‡ðÓ‰, flÁ˚Í Ë Ú.Ô.åÌÂ Ëı Ó˜ÂÌ¸ Ê‡Î¸, ·ÓÎ¸ÌÓ ‚Ë‰ÂÚ¸ Ú‡ÍÛ˛ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸...

ä‡Í ‚˚ ‰ÛÏ‡ÂÚÂ, fl‚ÎflÂÚÒfl ÎËÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì‡ÓÔÔÓÁËˆËÓÌÌÓÈ ÒËÎÓÈ ËÎË ÊÂ ÓÌ‡Ë‰ÂÚ ÔÓ ÔÛÚË, ÛÍ‡Á‡ÌÌÓÏÛÔð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚ÓÏ?

çÛðÎ‡Ì ÄÊËÂ‚: äÓÌÂ˜ÌÓ, ·˚‚‡˛ÚÒÎÛ˜‡Ë, ÍÓ„‰‡ ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ ËÒÔÓÎ¸ÁÛ˛Ú ‚ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı ˆÂÎflı. çÓ ÂÒÎË „Ó‚ÓðËÚ¸ ÓÌ‡¯ÂÈ ð‡·ÓÚÂ, ÚÓ ˆÂÎË ÙÓÌ‰‡ ÌÂð‡ÒıÓ‰flÚÒfl Ò ˆÂÎflÏË åËÌËÒÚÂðÒÚ‚‡Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl Ë ÏÓÎÓ‰ÂÊÌÓÈ ÔÓÎËÚËÍË äê.å˚ Ë‰ÂÏ ‚ ÌÓ„Û Ò „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÓÏ.

çÛðÏÛÍ‡Ï·Â‰ Ä·‰˚Í‡‰˚ðÓ‚: å˚ÔÎ‡ÌËðÛÂÏ ÏÂðÓÔðËflÚËÂ ÔÓ‰ Ì‡Á‚‡ÌËÂÏ«Ç ÏÓÂÈ éÚ˜ËÁÌÂ ÊË‚ÛÚ Úð‡‰ËˆËËÍ˚ð„˚ÁÓ‚». éÌÓ ÚÓÊÂ ·Û‰ÂÚ ÔðÓ‚Ó‰ËÚ¸ÒflÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓ Ò ÏËÌËÒÚÂðÒÚ‚ÓÏ. íÓ ÂÒÚ¸,

Vakf›n ö¤rencilere maddi ve maneviyönden yard›mc› oldu¤unu söylemek iste-rim. fiu an için birlikte çal›flt›¤›m›z 100 ö¤-rencimiz var. “En baflar›l› ö¤renci” yar›flma-s› yap›yor ve kazanana y›l boyunca 400som (yaklafl›k 10 $) burs veriyoruz. Esas gö-revimiz, gençlerdeki vatanseverlik duygu-sunu e¤itmektir. Yani üzerinde do¤duklar›ve büyüdükleri yurdun gerçek birer vatan-dafllar› olmalar›na yard›mc› olmakt›r.Önemli bak›fl aç›lardan biri de, gençli¤intoplumda devlet dili, ana dil K›rg›zcaya say-g› göstermesi, K›rg›zcan›n dünyan›n di¤erdilleri aras›nda sayg›n bir yer almas›d›r.

Bundan baflka ö¤renciler aras›nda K›r-g›zca olmak üzere çeflitli müzakereler, se-minerler, diyaloglar, bayramlar düzenliyo-ruz. Ülkenin bütün bölgelerinde vakf›m›-z›n çal›flmalar› var.

Sizce gençlik bugün neyin peflinde ko-fluyor? Hedefleri nelerdir?

Ben gençleri ikiye ay›r›yorum: Yorul-madan bilime, geliflmeye heves eden, da-ha çok fleyler baflarmak isteyen bir türgençlik. Gençli¤in bu kesiminin büyük he-defleri var ve dünya görüflleri geliflmifltir.Di¤erleri ise, hiçbir fleyi umursamayanlar.Onlar vatanlar›na, millete ve dile karfl› ilgi-sizler. Onlara çok ac›yorum, böyle birgençlik görmek ac› veriyor.

K›rg›zistan gençli¤i muhalif bir güçmü yoksa hükümetin belirledi¤i yolu mutakip ediyor?

Gençli¤in politik güç olarak kullan›ld›¤›




Награды и деятельность фонда2003 15 ноября Награжден Почетной

грамотой КР за вклад вмолодежную политикуКыргызстана

2004 Участник саммита молодежимира в Бангкоке (Таиланд) поприглашению ООН, совместно cМинистерством образования,спорта и молодежной политики

2004 Участник молодежного семинарав Румынии

2005 Лауреат премии молодежи КР

С 2005 года фонд выпускает научно-культурный журнал «Шоокум».

2006 Участник конференциимолодежной организации в КНДР

Эмблема фондаСиний цвет – символ доброты. Круг – этоземля, весь мир. Внутри расположенытюндук и кёёкёр. В середине горящаясвеча. Тюндук (он изображен наГосударственном флаге КР) означаетРодину, кёёкёр (кожаный сосуд длякумыса) – символ нации, национальногогостеприимства. А горящая свеча – очаг,символ семьи.

Vakf›n faaliyet ve ödülleri2003 15 Kas›m K›rg›z Cumhuriyeti

fleref diplomas›2004 BM ve E¤itim, Spor ve Gençlik

Bakanl›¤›n›n davetiyleTayland’›n baflkenti Bangkok’tadüzenlenen Dünya Gençli¤iForumu kat›l›mc›s›.

2004 Romanya’daki gençlikseminerleri kat›l›mc›s›

2005 K›rg›zistan Gençli¤i ödülü2005 y›l›ndan itibaren “fiokum” bilim

kültür dergisi ç›kar›l›yor. 2006 Çin Halk Cumhuriyeti’ndeki

gençlik organizasyonlar›n›nkat›l›mc›s›.

Vakf›n amblemiMavi renk, iyili¤in sembolü. Daire,bütün dünya. ‹çinde milli Tündük(K›rg›z çad›r›) ve Köökör. Ortada yananmum. Tündük (K›rg›zistanCumhuriyeti’nin bayra¤›nda da var)vatan anlam›na gelir, Köökör (K›m›zkoymak için deriden yap›lan kap)milletin, ulusal misafirperverli¤insembolü. Ortada ›fl›ldayan günefl iseoca¤› aileyi temsil eder.

Наша основная задача –воспитать молодых людейв патриотическом духе, т.е.

помочь им статьнастоящими гражданами

своей страны, где ониродились и выросли.

Esas görevimiz, gençlerdekivatanseverlik duygusunue¤itmektir. Yani üzerinde

do¤duklar› ve büyüdükleriyurdun gerçek birer

vatandafllar› olmalar›nayard›mc› olmakt›r.

Неправительственныеорганизации понравилисьмолодежиЖетписбай БекболатулыЖурналист, кандидат экономических наук (Алматы).

Как показывает мировая практика, неправительственные организаций (НПО)являются одним из определяющих элементов всякого демократического общества.По их развитости судят о развитости общества в целом.

Одной из наиболее актуальных проблем, вставших перед постсоветскими государствамиЦентральной Азии в условиях переходного периода, является адекватное происходящимпеременам развитие сферы гражданского контроля за политическими и социально-экономическими процессами в обществе и государстве. Поэтому резко возрастает рольНПО как общественных институтов власти, которые и должны выполнять функцию«контроля и участия» в вышеозначенном процессе.

Деятельность НПО в Казахстане характеризуется профессионализмом, компетентностью,мобильностью, соответствием нуждам людей. Неправительственные организацииработают более чем по 30 направлениям. Среди них – образование, культура, экология,социальная защита, социологические и политологические исследования, борьба сбедностью, гендерные проблемы рынка труда, правовая защита и обучение, социальнаяподдержка молодежи.

Работа с молодежью является приоритетной, так как сегодня в Казахстане происходитпереоценка старых и выработка новых ценностей. Особую значимость приобретают тесоциальные группы, которые обладают творческим, инновационным потенциалом, несвязанными с устаревшими взглядами, отжившими стереотипами. Таким потенциалом,безусловно, обладает молодежь, в том числе учащиеся.

В столице и регионах республики большое внимание уделяется развитию детского имолодежного движения, образовательных НПО. Например, в столичной Акмолинскойобласти успешно работает Ассоциация «Мектеп». Миссия Ассоциации – развитие исовершенствование системы образования, поддержка творческих инициатив, обменпедагогическим опытом, обеспечение юридических и социальных прав работниковобразования. Ассоциация дает консультации по вопросам образования, публикуетматериалы о деятельности общеобразовательных школ в своей газете «Попечительскийсовет», проводит акции против курения детей и подростков.

Общественные объединения области, такие как педагогический отряд «Юность»,Ассоциация поддержки молодежи Акмолинской области, Детский экологический клуб«Коктем», Союз детских творческих объединений «Жулдыз», занимаются организациейсвободного времени молодежи. Общественное объединение «Жулдыз» ежегодноорганизует отдых детей в лагерях. Оно выпускает газету «Лидер», где печатаются статьи изаметки детей из всех районов области. Для поддержки одаренных детей Совет женщинобласти создал профильные школы «Дарын» («Дарование»).

Неправительственные организации пользуются уважением и доверием в обществе. Онипомогают людям переходить от ожидания перемен к вмешательству в жизнь. Когда людиначинают действовать сами, демократия востребуется ими в виде соблюдениязаконодательства, создания системы гарантий, участия в формировании эффективнойвласти, которая бы отвечала их интересам.

ÚÂÏ‡ÚËÍ‡ Ì‡¯Ëı ð‡·ÓÚ ÚÂÒÌÓ Ò‚flÁ‡Ì‡ Òð‡·ÓÚÓÈ ÏËÌËÒÚÂðÒÚ‚‡. ùÚÓ Ì‡¯‡ÔÓÁËˆËfl: ‚ÒÂ„‰‡ ·˚Ú¸ ‚ÏÂÒÚÂ Ò„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÓÏ.

Ñ‡‚‡ÈÚÂ, ‚ÂðÌÂÏÒfl ‚ ÌÂ‰‡‚ÌÂÂÔðÓ¯ÎÓÂ. 24 Ï‡ðÚ‡ 2005 „. ÔðÓËÁÓ¯ÎÓÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÂ ÒÓ·˚ÚËÂ, ‚˚Á‚‡‚¯ÂÂ·ÓÎ¸¯ÓÈ ðÂÁÓÌ‡ÌÒ ‚ ÏËðÂ. åÌÓ„ËÂÒ˜ËÚ‡˛Ú, ˜ÚÓ ˝ÚÓ ÒÎÛ˜ËÎÓÒ¸‚ÒÎÂ‰ÒÚ‚ËÂ ÔÓ‚˚¯ÂÌÌÓÈ„ð‡Ê‰‡ÌÒÍÓÈ ‡ÍÚË‚ÌÓÒÚËÍ˚ð„˚ÁÒÍÓÈ ÏÓÎÓ‰ÂÊË. í‡Í ÎË ˝ÚÓ?ä‡ÍÓ‚‡ ·˚Î‡ ‚ ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓÒÚË ðÓÎ¸ÏÓÎÓ‰ÂÊË ‚ ˝ÚËı ÒÓ·˚ÚËflı?

çÛðÏÛÍ‡Ï·Â‰ Ä·‰˚Í‡‰˚ðÓ‚: Ç ÚÓ‚ðÂÏfl Í‡Ê‰˚È „ð‡Ê‰‡ÌËÌ, ·˚Î ÎË ÓÌÏÓÎÓ‰˚Ï ËÎË ÔÓÊËÎ˚Ï, ‰ÂÏÓÌÒÚðËðÓ‚‡Î„ð‡Ê‰‡ÌÒÍÛ˛ ÒÓÁÌ‡ÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸. ëÚÛ‰ÂÌÚÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡ – ÔÓ-Ò‚ÓÂÏÛ, ÚÓÚ, ÍÚÓÚÓÎ¸ÍÓ ˜ÚÓ ÓÍÓÌ˜ËÎ Û˜Â·Û Ë ‚ÒÚÛÔËÎ ‚ÊËÁÌ¸, – ÔÓ-Ò‚ÓÂÏÛ. ÖÒÚ¸ Ë ÚÂ, ÍÓÚÓð˚ıÏÓÊÌÓ Ì‡Á‚‡Ú¸ «ÒÚ‡ð˚ÏË ‚ÓÎÍ‡ÏË» – ÛÌËı ÒÓ‚ÒÂÏ ËÌÓÂ ÏËðÓ‚ÓÁÁðÂÌËÂ. é‰ÌË„Ó‚ÓðflÚ, ˜ÚÓ ÓÌË Ò‰ÂÎ‡ÎË ÔÂðÂ‚ÓðÓÚ,‰ðÛ„ËÂ ÓÚðËˆ‡˛Ú, ÛÚ‚ÂðÊ‰‡˛Ú, ˜ÚÓ ˝ÚÓ ËıðÛÍ ‰ÂÎÓ. çÓ Ï˚ Ú‚Âð‰Ó ÒÚÓflÎË Ì‡ Ò‚ÓÂÏ, ÛÌ‡Ò ·˚Î‡ Ú‡ ÊÂ ÔÓÁËˆËfl, ˜ÚÓ Ë ‚ 2000 „. ç‡Ì‡¯Ëı Ò‡ÈÚ‡ı Ï˚ ÔÓÒÚÓflÌÌÓ Ó·˙fl‚ÎflÎËÓ· ˝ÚÓÏ. óÂ„Ó Ï˚ ‰Ó·Ë‚‡ÎËÒ¸? å˚ ÔËÒ‡ÎË,˜ÚÓ Ì‡Ï ÌÛÊÌ˚ ÚÓÎ¸ÍÓ ÏËð Ë ‰ðÛÊ·‡ ‚Ì‡ðÓ‰Â. ü ıÓ˜Û ÒÍ‡Á‡Ú¸, ˜ÚÓ ‚ ÚÂ ‰ÌËÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓ ÓÍ‡Á‡Î‡Ò¸Ó·˙ÂÍÚÓÏ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı ËÌÚðË„, ÌÂ ÁÌ‡flÓ· ˝ÚÓÏ, Âfi ·ÂÁÊ‡ÎÓÒÚÌÓ ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡ÎË Í‡ÍÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÛ˛ ÒËÎÛ.

Ç ÚÂı ·ÂÒÔÓðfl‰Ó˜Ì˚ı ÚÓÎÔ‡ı, ˜ÚÓ‚ð˚‚‡ÎËÒ¸ ‚ ÚÂ ‰ÌË ‚ ÅÂÎ˚È ‰ÓÏ, ÍÓÌÂ˜ÌÓ,·˚ÎË Ë ÒÚÛ‰ÂÌÚ˚ ËÁ ÚÂı, Ò ÍÂÏ Ï˚ð‡·ÓÚ‡ÂÏ Ë ÍÓ„Ó ÓÔÂÍ‡ÂÏ. å˚ÔÓÒÚ‡ð‡ÎËÒ¸ Ó·˙flÒÌËÚ¸ ËÏ, ‚ ˜ÂÏ ÒÓÒÚÓËÚËı ÔðÓÒÚÛÔÓÍ. èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ÑÓÏÔð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ – ˝ÚÓ, Í‡Í „Ó‚ÓðflÚÍ˚ð„˚Á˚, «Úfið» – ÔÓ˜ÂÚÌÓÂ ÏÂÒÚÓ. äÚÓ ·˚Ú˚ ÌË ·˚Î, Ú˚ ÌÂ ÏÓÊÂ¯¸, ÔðË‰fl Í Î˛‰flÏ·ÂÁ ÔðË„Î‡¯ÂÌËfl, Òð‡ÁÛ ÊÂ Ì‡Ôð‡‚ËÚ¸Òfl ‚«Úfið». å˚ ÌÂ ÏÓÊÂÏ ‚ÓÈÚË ·ÂÁÔðË„Î‡¯ÂÌËfl ‚ ‰ÓÏ, ÌÂ ËÏÂÂÏ Ì‡ ˝ÚÓÔð‡‚‡. à Ò ÅÂÎ˚Ï ‰ÓÏÓÏ ÚÓ ÊÂ Ò‡ÏÓÂ.àÏÂÌÌÓ ˝ÚÓ Ï˚ ÔÓÒÚ‡ð‡ÎËÒ¸ Ó·˙flÒÌËÚ¸Ì‡¯ËÏ ÒÚÛ‰ÂÌÚ‡Ï, ÍÓÚÓð˚Â, ÌÂð‡ÁÓ·ð‡‚¯ËÒ¸, ‚Óð‚‡ÎËÒ¸ Ò ÚÓÎÔÓÈ ‚ÅÂÎ˚È ‰ÓÏ, Ò˜ËÚ‡fl ˝ÚÓ ÔðÓÒÚÓÔðËÍÎ˛˜ÂÌËÂÏ.

Ç Ì‡˜‡ÎÂ Ì‡¯Â„Ó ð‡Á„Ó‚Óð‡ Ç˚ÓÚÏÂÚËÎË, ˜ÚÓ ÙÓÌ‰ ð‡·ÓÚ‡ÂÚ ‚ÏÂÒÚÂ ÒåËÌËÒÚÂðÒÚ‚ÓÏ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ËÏÓÎÓ‰ÂÊÌÓÈ ÔÓÎËÚËÍË. Ä Í‡Í Ç˚ÓÚÌÓÒËÚÂÒ¸ Í Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸ÌÓÈÔÓÎËÚËÍÂ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡? ìÒÚð‡Ë‚‡ÂÚ ÎË‚‡Ò Ì˚ÌÂ¯Ìflfl ÒËÒÚÂÏ‡ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl?

çÛðÏÛÍ‡Ï·Â‰ Ä·‰˚Í‡‰˚ðÓ‚: ü ÌÂÒÍÎÓÌÂÌ ÍðËÚËÍÓ‚‡Ú¸ Ì˚ÌÂ¯Ì˛˛ÒËÒÚÂÏÛ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl. ÇÂ‰¸ ˜ÚÓ·˚




Gençler sivilörgütlenmeyi sevdiJenitbay Bekbolatul› Gazeteci, Ekonomi Bilimleri Doktoru (Almat›)

Kazakistan’daki sivil toplum örgütlerinin ay›r›c› özellikleri profesyonellik, otorite,hareketlilik, insanlar›n ihtiyaçlar›na uygun olmakt›r. Sivil örgütler, aralar›ndae¤itim, kültür, çevre, sosyal güvence, sosyolojik ve politik araflt›rmalar, fakirli¤in

azalt›lmas› veya önlenmesi, ifl dünyas›nda cinsiyet ayr›mc›l›¤›n›n kald›r›lmas›, e¤itimhakk›n›n savunulmas›, gençli¤e sosyal destek sa¤lanmas› gibi konular›n bulundu¤u30’dan fazla temel alanda çal›fl›yorlar. Gençli¤e yönelik çal›flmalar, Kazakistan’daki sivil toplum örgütlerinin önceli¤idir. ÇünküKazakistan’da, eski de¤erlerin gözden geçirilip yenilerinin oluflturuldu¤u dikkat çekiyor.Bu flartlarda yarat›c›, yenilikçi potansiyele sahip, önyarg›larla ömrünü tüketmifl, eskifikirlere ba¤l› kalmayan sosyal gruplar›n faaliyetleri özel bir önem kazan›r. Günümüzflartlar›nda bu potansiyele flüphesiz gençlik sahiptir. Buna e¤itim gören gençlik dedahildir. Bu nedenle baflkent Astana ve cumhuriyetin di¤er bütün bölgelerinde çocuk ve gençhareketlerin geliflmesine büyük bir özen gösteriliyor, e¤itim amaçl› STK’lar aktif birflekilde gelifliyorlar. Mesela baflkente ba¤l› Akmolin eyaletinde “Mektep” kuruluflu bualanda oldukça baflar›l›. E¤itim sisteminin gelifltirilmesi ve iyilefltirilmesi, yarat›c›inisiyatiflerin ortaya ç›kar›lmas› ve desteklenmesi, pedagojik tecrübelerin paylafl›m› içinflartlar›n sa¤lanmas›, e¤itim çal›flanlar›n›n haklar›n›n savunulmas›, kuruluflunmisyonudur. “Mektep” kuruluflu e¤itim sistemi sorunlar›yla ilgili dan›flma hizmetiveriyor, kendi gazetesi Popeçitelskiy Sovyet’te ortaö¤retim okullar›n›n faaliyetleriyleilgili yay›nlar yap›l›yor, çocuklar ve gençler için sigaraya karfl› sistemli bir flekildefaaliyetler düzenleniyor. Gençlerin problemleriyle u¤raflan pedagoji ekibi “Yunost” (Gençlik), “Akmol Gençli¤iniDestekleme Kuruluflu”, “Koktem Çocuk ve Çevre Kulübü” ve “Çocuk Sanatlar› Birli¤i -Juld›z” gibi bölge kurulufllar› gençli¤in bofl zamanlar›n› organize ifliyle ilgileniyorlar.Mesela “Juld›z” gibi toplumsal bir kurulufl her y›l çocuk kamplar› düzenliyor. Ayn›kurulufl taraf›ndan eyaletin her bölgesinden çocuklar›n yaz› ve haberlerininyay›nland›¤› Lider gazetesi ç›kar›l›yor. Üstün yetenekli ve ak›ll› çocuklar›n desteklenmesiamac›yla “Dar›n – Yetenek” ad›yla Akmol eyaletinde kad›n meslek okullar› aç›ld›. Sivil örgütlerin toplumsal problemlerin büyük k›sm›n› çözdükleri, faaliyetlerinivatandafllar›n önemli bir k›sm›na ulaflt›rd›klar›, toplumda sayg› duyuldu¤u ve güvenilirolduklar› görülüyor. STK’lar›n faaliyetleri, insanlar›n bilinçlerini de¤ifltirme, de¤ifliklikbeklentilerinde kendi hayat›n› kendi yönetmeye geçifl zemini yarat›yor. Demokrasi,insanlar›n kendileri hareket etmeye bafllad›klar› zaman; kanunlara uymak, garantisistemlerinin kurulmas›, insanlar›n ç›karlar›na cevap verecek etkili bir yönetiminoluflmas›na kat›lmak için bir gerekliliktir.

anlar oldu elbette. E¤er bizim yönümüzükonuflacak olursak, çal›flmalar›m›z› K›rg›-zistan Cumhuriyeti E¤itim ve Gençlik Ba-kanl›¤› ile beraber gerçeklefltiriyoruz. Bizdevletle ayn› yönde gidiyoruz.

Nurmukambed Abd›kad›rov: Yak›nda“Yaflad›¤›m›z vatan›m›zda K›rg›zlar›n gele-nekleri devam ediyor” ad›nda bir etkinlikyapmay› düflünüyoruz. Bu etkinlik de E¤i-tim ve Gençlik Bakanl›¤› ile beraber yap›la-cak. Yani bizim bütün ifllerimiz bu bakan-l›kla s›k› bir flekilde ba¤l›d›r. Bizim duruflu-muz her zaman devletin yan›nda olmakt›r.

Gelin biraz geriye, yak›n geçmifle, dün-yada büyük yank› uyand›ran 24 Mart2004 y›l›ndaki politik olaya dönelim. Bir-ço¤u bunun K›rg›z gençli¤inin artan bi-linci sonucu oldu¤unu düflünüyor. Böylemi oldu? Gençli¤in gerçekte nas›l bir rolüoldu sizce?

O zaman genç olsun, yafll› olsun her va-tandaflta farkl› derecelerde bir bilinç vard›.Mesela üniversitede okuyan gençte bilin-cin bir derecesi, e¤itimini yeni bitiren vehayat› tan›maya bafllayanlarda baflka birderece vard›. Bir de “eski kurtlar” diye ad-land›r›lanlar var, onlar›n bambaflka birdünya görüflü var. Birileri “devrimi bizyapt›k” diyor, di¤erleri bunlar› yalanl›yor,kendilerinin yapt›¤›n› söylüyor. Bu olaylaryafland›¤›nda da biz söylemlerimizi de¤ifl-tirmedik, duruflumuz 2000 y›l›ndaki du-ruflumuzla ayn›yd›. ‹nternet sayfalar›m›z-da yorulmadan bunu ilan ettik. Bununlane elde ettik? Biz topluma sadece bar›fl vedostlu¤un gerekti¤ini yazd›k. Ben degençli¤in o zamanlar gerçekten politiksald›r›lara maruz kald›¤›n› söylemek iste-rim. Gençleri ac›mas›zca politik bir güç gi-bi kulland›lar.

O günlerdeki ö¤rencilerden çal›flt›klar›-m›z ve himaye ettiklerimiz var. Düzensizkalabal›klara kar›fl›p onlar da Cumhurbafl-kanl›¤› Saray›’na girdiler. Biz onlara bu-nun do¤ru olmad›¤›n› anlatmaya çal›flt›k.Çünkü Hükümet Kona¤› K›rg›zlar›n “tör”dedi¤i sayg›n bir yerdir. Kim olursa olsun,her isteyenin davetsiz bir flekilde “töre”girmesini istemez. Nereye gidersek gide-lim davet edilmeden eve giremeyiz, bunahakk›m›z yoktur. Ayn› fley Cumhurbaflkan-l›¤› Saray› için de geçerlidir. Bu toplumunuymas› gereken ahlaki bir mecburiyettir.Özellikle bu kavramlar› bilinçsizce, yanl›fl-l›kla, iflin asl›n› anlamadan, macera aray›-fl›yla kalabal›¤a kar›fl›p Cumhurbaflkanl›¤›




ÍðËÚËÍÓ‚‡Ú¸ ˜ÚÓ-ÎË·Ó, Ì‡‰Ó ËÏÂÚ¸ ‚ ‚Ë‰Û‡Î¸ÚÂðÌ‡ÚË‚Ì˚Â ‚ÂðÒËË, ‚‡ðË‡ÌÚ˚, ˜ÚÓ·˚ÔðÂ‰ÎÓÊËÚ¸ Ëı ‚Á‡ÏÂÌ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ Ú˚Ò˜ËÚ‡Â¯¸ Û˘Âð·Ì˚Ï. å˚ ÒÚ‡ð‡ÂÏÒflËÁÎÓÊËÚ¸ Ì‡¯Û ÔÓÁËˆË˛, ÔÓÍ‡Á‡Ú¸, ˜ÚÓÏ˚ ÍÓÌÍðÂÚÌÓ ÏÓÊÂÏ ÔðÂ‰ÎÓÊËÚ¸ ËÎËÒ‰ÂÎ‡Ú¸. ç‡ÔðËÏÂð, ‚ 2004 „.Ôð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó ÔðËÌflÎÓ ÔÓÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËÂ‹702 Ó ÔðÓ„ð‡ÏÏÂ «ÑÂÔÓÁËÚ ÏÓÎÓ‰Ó„ÓÛ˜ËÚÂÎfl». ëÓ„Î‡ÒÌÓ ˝ÚÓÈ ÔðÓ„ð‡ÏÏÂ, ‚¯ÍÓÎ˚, ÍÓÚÓð˚Â ð‡ÒÔÓÎÓÊÂÌ˚ ‚ ‰‡Î¸ÌËıð‡ÈÓÌ‡ı ðÂÒÔÛ·ÎËÍË, Ì‡Ôð‡‚Îfl˛ÚÒflÒÔÂˆË‡ÎËÒÚ˚, ÔðÓ¯Â‰¯ËÂ ÓÚ·Óð. à Ï˚ÚÓÊÂ, ÔÓÎ¸ÁÛflÒ¸ ˝ÚÓÈ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸˛,ÔÓÔðÓÒËÎË Ì‡Á‚‡Ú¸ 10 ÒÔÂˆË‡ÎËÒÚÓ‚,ÍÓÚÓð˚Ï Ï˚ ÏÓ„ÎË ·˚ ‰‡Ú¸ ÒÚËÔÂÌ‰ËË.éÚÒ˛‰‡ ‚Ë‰ÌÓ, ˜ÚÓ Ï˚ ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡ÂÏ ÔÓÎËÚËÍÛ ÏËÌËÒÚÂðÒÚ‚‡.å˚ ÌÂ ÔðÓÒÚÓ ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡ÂÏ, Í‡Í„Ó‚ÓðËÚÒfl, „ÓÎÓÒÎÓ‚ÌÓ, Ï˚ ÒÚ‡ð‡ÂÏÒfl ËÏÔð‡ÍÚË˜ÂÒÍË ÔÓÏÓ˜¸. åÓ„Û ÓÚÏÂÚËÚ¸ Â˘ÂÓ‰ËÌ ÏÓÏÂÌÚ. ÇÒÂ, ˜ÚÓ Ï˚ Óð„‡ÌËÁÓ‚˚‚‡ÂÏ– ·Û‰¸ ÚÓ ÒÂÏËÌ‡ð ËÎË ‰ËÒÔÛÚ, ‚Ó·flÁ‡ÚÂÎ¸ÌÓÏ ÔÓðfl‰ÍÂ ÔðÓ‚Ó‰ËÏ Ì‡ðÓ‰ÌÓÏ flÁ˚ÍÂ. ë ÔÓÏÓ˘¸˛ Ú‡ÍËıÏÂðÓÔðËflÚËÈ ÏÌÓ„ËÂ ÒÚÛ‰ÂÌÚ˚ ÛÊÂ ÏÓ„ÛÚÒ‚Ó·Ó‰ÌÓ ‡ð„ÛÏÂÌÚËðÓ‚‡Ú¸ Ò‚ÓÂ ÏÌÂÌËÂÌ‡ Í˚ð„˚ÁÒÍÓÏ flÁ˚ÍÂ.

Ç˚ Ô‡ÚðËÓÚ?çÛðÎ‡Ì ÄÊËÂ‚: äÓÌÂ˜ÌÓ. ü Ô‡ÚðËÓÚ ‚

ÔÓÎÌÓÏ ÒÏ˚ÒÎÂ ÒÎÓ‚‡, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ð‡·ÓÚ‡˛ ‚˝ÚÓÏ ÙÓÌ‰Â. ÖÒÎË ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ‰ÛÏ‡ÂÚ Ó„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Â, Ì‡ðÓ‰Â, ÁÂÏÎÂ Ë ð‡·ÓÚ‡ÂÚ ‚ÓËÏfl Ëı, ÓÌ Ë ÂÒÚ¸ Ô‡ÚðËÓÚ.

çÛðÏÛÍ‡Ï·Â‰ Ä·‰˚Í‡‰˚ðÓ‚:ÉÓ‚Óðfl Ó Ô‡ÚðËÓÚËÁÏÂ, ÌÛÊÌÓ ËÏÂÚ¸ ‚‚Ë‰Û Ôð‡ÍÚË˜ÂÒÍÛ˛ ÒÚÓðÓÌÛ. é‰Ì‡Ê‰˚ flð‡Á„Ó‚‡ðË‚‡Î Ò ‰ðÛ„ÓÏ, Ë ÓÌ ÏÌÂ ÒÍ‡Á‡Î: «ü·ÓÎ¸¯ËÈ Ô‡ÚðËÓÚ, ˜ÂÏ ‚˚. èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ‚ÒÂ„‰‡ ‰ÂÎ‡˛ ÚÓ, ˜ÚÓ Ó·Â˘‡Î, ÔðËıÓÊÛ Ì‡ÏÂÒÚÓ ‚ Ì‡ÁÌ‡˜ÂÌÌÓÂ ‚ðÂÏfl, ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂÓÔ‡Á‰˚‚‡˛. à ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ Ó·Ï‡Ì˚‚‡˛. ÇÓÚ˝ÚÓ Ë ÂÒÚ¸ ÏÓÈ Ô‡ÚðËÓÚËÁÏ». áÌ‡˜ËÚ,Ô‡ÚðËÓÚËÁÏ ‚˚ð‡Ê‡ÂÚÒfl ÌÂ ‚ ÒÎÓ‚‡ı, ‡ ‚‰ÂÎ‡ı. à ÂÒÎË Û ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ÂÒÚ¸ Ú‡ÍËÂÍ‡˜ÂÒÚ‚‡, Í‡Í Ó·flÁ‡ÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸,ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸, ‚ÂðÌÓÒÚ¸ Ë Ú.Ô., ÚÓ ÓÌ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓ Ô‡ÚðËÓÚ.

ëÛ˘ÂÒÚ‚Û˛Ú ÎË Í‡ÍËÂ-ÚÓÏÓÎÓ‰ÂÊÌ˚Â ‡Î¸ÚÂðÌ‡ÚË‚Ì˚Â‰‚ËÊÂÌËfl, ÍÓÚÓð˚Â ðÂ‡ÎËÁÛ˛ÚÔðÓÂÍÚ˚ Ë ÔðÓ„ð‡ÏÏ˚, Ì‡ˆÂÎÂÌÌ˚ÂÌ‡ ÔÓ‚˚¯ÂÌËÂ Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚËÏÓÎÓ‰ÂÊË, ð‡Á‚ËÚËfl „ð‡Ê‰‡ÌÒÍËıÍ‡˜ÂÒÚ‚? ÖÒÚ¸ ÎË ÓÚ‰ÂÎ¸Ì‡flÔðÓ„ð‡ÏÏ‡, Í‡Ò‡˛˘‡flÒflÏÓÎÓ‰ÂÊÌÓÈ ÔÓÎËÚËÍË?

çÛðÏÛÍ‡Ï·ÂÚ Ä·‰˚Í‡‰˚ðÓ‚:åÌÓ„ËÂ ˜ËÌÓ‚ÌËÍË ÔðÓÒÚÓ ÔÓÔÛÎËÒÚ˚.ìÏÂ˛Ú ÚÓÎ¸ÍÓ „Ó‚ÓðËÚ¸, ‡ ÍÓÌÍðÂÚÌ˚ı‰ÂÈÒÚ‚ËÈ Ë ðÂ¯ÂÌËÈ ÌÂ ÔðÂ‰Î‡„‡˛Ú.ç‡¯‡ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËfl ÌÂ ÔðË‰ÛÏ˚‚‡ÂÚÌËÍ‡ÍËı ÔðÓ„ð‡ÏÏ ËÎË ÔðÓÂÍÚÓ‚, ÌÓ Ï˚

ÒÚ‡ð‡ÂÏÒfl ÔðÓ‚Ó‰ËÚ¸ ÏÂðÓÔðËflÚËfl Ì‡ðÓ‰ÌÓÏ flÁ˚ÍÂ. ëÚ‡ð‡ÂÏÒfl ‚ÓÁðÓ‰ËÚ¸ ‚ÏÓÎÓ‰ÂÊÌÓÈ ÒðÂ‰Â Ó·˚˜‡Ë, Úð‡‰ËˆËË,ÍÓÚÓð˚Â ËÒÔÓÍÓÌ ‚ÂÍÓ‚ ÔÂðÂıÓ‰ËÎË ËÁÔÓÍÓÎÂÌËfl ‚ ÔÓÍÓÎÂÌËÂ. èÓ‰ÓÔÂ˜Ì˚ıÒÚÛ‰ÂÌÚÓ‚ ‚˚‚ÓÁËÏ Ì‡ ËÒÚÓðËÍÓ-˝ÚÌÓ„ð‡ÙË˜ÂÒÍËÂ Ó·˙ÂÍÚ˚, Ú‡ÍËÂ Í‡Í:«ÄÚ‡ ·ÂËÚ», «ÅÛð‡Ì‡», ÒÚ‡ð‡ÂÏÒfl ‰‡Ú¸ÌÓ‚˚Â Ò‚Â‰ÂÌËfl. éð„‡ÌËÁÛÂÏ ÔÓıÓ‰˚ Ì‡ÔðËðÓ‰Û, ‰ÂÎ‡ÂÏ ÔËÍÌËÍË. ùÚÓ ‰‡ÂÚÏÓÎÓ‰ÂÊË ÒÚËÏÛÎ, ðÓÊ‰‡ÂÚ ‚‰ÓıÌÓ‚ÂÌËÂ.

èÓ˜ÂÏÛ ÒÂ„Ó‰Ìfl ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ÒÚðÂÏËÚÒfl ÛÂı‡Ú¸ Á‡ ðÛ·ÂÊ?ëÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ ÎË ‚ ä˚ð„˚ÁÒÚ‡ÌÂ Ú‡Í‡flÔðÓ·ÎÂÏ‡?

çÛðÏÛÍ‡Ï·Â‰ Ä·‰˚Í‡‰˚ðÓ‚:èÓ˜ÂÏÛ ÏÓÎÓ‰˚Â ÛÂÁÊ‡˛Ú? èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì ÌÂ ÏÓÊÂÚ Ó·ÂÒÔÂ˜ËÚ¸ ËÏ‚ÒÂ„Ó ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ ÏÓÊÂÚ Û‰Ó‚ÎÂÚ‚ÓðËÚ¸ ËıÊÂÎ‡ÌËfl. ùÚÓ ÏÓÂ ÎË˜ÌÓÂ ÏÌÂÌËÂ. ÖÒÎË˜ÂÎÓ‚ÂÍ ðÂ¯ËÎ ÛÂı‡Ú¸ ‚ ‰ðÛ„Û˛ ÒÚð‡ÌÛÛ˜ËÚ¸Òfl ËÎË ð‡·ÓÚ‡Ú¸, ‡ ÔÓÚÓÏ ‚‰ðÛ„ðÂ¯ËÎ Ú‡Ï Ó·ÓÒÌÓ‚‡Ú¸Òfl Ì‡ÒÓ‚ÒÂÏ, ÚÓ ÓÌÓ·flÁ‡ÚÂÎ¸ÌÓ ‰ÓÎÊÂÌ ÔðËÌÓÒËÚ¸ ÔÓÎ¸ÁÛÒ‚ÓÂÏÛ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Û. Ä Í‡Í ˝ÚÓ ÏÓÊÌÓÒ‰ÂÎ‡Ú¸? ëÍ‡ÊÂÏ, ÓÌË ÏÓ„ÛÚ Óð„‡ÌËÁÓ‚‡Ú¸Í‡ÍÓÂ-ÌË·Û‰¸ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó ËÎË ‰Ë‡ÒÔÓðÛ,ÔÓÏÓ„‡Ú¸ Ì‡¯ÂÈ ÏÓÎÓ‰ÂÊË Û˜ËÚ¸Òfl,ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡Ú¸ Ëı ÏÓð‡Î¸ÌÓ ËÏ‡ÚÂðË‡Î¸ÌÓ. ùÚÓ ÔðËÌÂÒÎÓ ·˚ Ó„ðÓÏÌÛ˛ÔÓÎ¸ÁÛ. äðÓÏÂ ÚÓ„Ó, ‚‡ÊÌÓ, Ì‡ıÓ‰flÒ¸ ‚‰ðÛ„ÓÈ ÒÚð‡ÌÂ, ‰ÓÍ‡Á‡Ú¸, ˜ÚÓ Ú˚ –‰ÓÒÚÓÈÌ˚È „ð‡Ê‰‡ÌËÌ Ò‚ÓÂ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡,ÓÒÚ‡‚ËÚ¸ ÔÓÎÓÊËÚÂÎ¸ÌÓÂ ÏÌÂÌËÂ Ó ÒÂ·Â.

çÛðÎ‡Ì ÄÊËÂ‚: ÖÒÎË ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ ıÓ˜ÂÚÛ˜ËÚ¸Òfl Á‡ „ð‡ÌËˆÂÈ, ÚÓ ÔÛÒÍ‡È ÛÂÁÊ‡ÂÚ,˝ÚÓ ÌÂ ÔðÓ·ÎÂÏ‡. çÓ ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ ÚÓÏ ÒÎÛ˜‡Â,ÂÒÎË ÓÌ, Ì‡·ð‡‚¯ËÒ¸ ÁÌ‡ÌËÈ, ÔðËÌÂÒÂÚÒ‚ÓÂÈ ÁÂÏÎÂ ıÓÚ¸ Í‡ÍÛ˛-ÌË·Û‰¸ ÔÓÎ¸ÁÛ.

Ñ‡ÈÚÂ ‚ ÌÂÒÍÓÎ¸ÍËı ÒÎÓ‚‡ıı‡ð‡ÍÚÂðËÒÚËÍÛ Ì˚ÌÂ¯ÌÂÈÏÓÎÓ‰ÂÊË ä˚ð„˚ÁÒÚ‡Ì‡. ä‡Í ‚˚‰ÛÏ‡ÂÚÂ, Í‡ÍÛ˛ ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸‚ÓÒÔËÚ˚‚‡ÂÚ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó?

çÛðÏÛÍ‡Ï·Â‰ Ä·‰˚Í‡‰˚ðÓ‚: ü ·˚‰‡Î Ú‡ÍÛ˛ ı‡ð‡ÍÚÂðËÒÚËÍÛ: ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸Ë‰ÂÚ ‚ÔÂðÂ‰. çÓ ÔÓÍ‡ ÚÓ˜ÌÓ ÌÂÓÔðÂ‰ÂÎËÎ‡ Ò‚ÓÈ ÔÛÚ¸, ÌÂ ‰ÓÁðÂÎ‡. Å˚ÎÓ ·˚ıÓðÓ¯Ó, ÂÒÎË ·˚ ÓÌ‡ ÔÓ¯Î‡ ÔÓ ‚ÂðÌÓÏÛÔÛÚË: ÔðflÏÓ. ÇÓÚ ÚÓ„‰‡ ·˚ ÓÌ‡ÌÂÔðÂÏÂÌÌÓ ‰ÓÒÚË„Î‡ Ò‚ÓÂÈ ˆÂÎË.

çÛðÎ‡Ì ÄÊËÂ‚: ÅÓÎ¸¯Â ‚ÒÂ„Ó ÏÂÌflÓ„Óð˜‡ÂÚ ÚÓ, ˜ÚÓ Ì‡¯‡ ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ÍÓ ‚ÒÂÏÛ ·ÂÁð‡ÁÎË˜Ì‡. Ä ‚Â‰¸ÂÂ Á‡‰‡˜‡ – ÔÓÏÓ˜¸ Ì‡ðÓ‰Û ÔÓ‰ÌflÚ¸Òfl,ð‡Á‚Ë‚‡Ú¸Òfl. ü ‚Âð˛, ˜ÚÓ Ú‡Í Ë ·Û‰ÂÚ!

Ç‡¯Ë ÔÎ‡Ì˚ Ì‡ ·Û‰Û˘ÂÂ?èÓ·ÛÊ‰‡Ú¸ ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ Í

Ô‡ÚðËÓÚË˜ÂÒÍËÏ ‰ÂÎ‡Ï, Í Á‰ÓðÓ‚ÓÏÛÓ·ð‡ÁÛ ÊËÁÌË. à Â˘Â – ÓÚÍð˚Ú¸ ÍÛðÒ˚Í˚ð„˚ÁÒÍÓ„Ó flÁ˚Í‡ Ë ÍÓÏÔ¸˛ÚÂðÌÓÈ„ð‡ÏÓÚÌÓÒÚË. n

Saray›’na giren ö¤rencilerimize benimset-meye gayret ettik.

Konuflmam›z›n bafl›nda vakf›n E¤itimve Gençlik Bakanl›¤› ile çal›flt›¤›n› söyle-mifltiniz. Peki, siz devletin e¤itim politika-s›n› nas›l buluyorsunuz? Bugünkü e¤itimsistemi sizi tatmin ediyor mu?

Ben bugünkü e¤itim sistemini elefltir-mekten çok uza¤›m. Çünkü bunu veyabaflka bir fleyi elefltirirken hofluna gitme-yen, kalitesiz olan›n yerine teklif edece¤i-niz alternatiflere, varyantlara sahip olma-n›z gerekir. Biz duruflumuzu aç›klamayaçal›fl›yoruz. Somut olarak ne teklif edebilir,ne yapabiliriz? Mesela 2004 y›l›nda hükü-met 702 nolu “ö¤retmen depozitosu”program› karar›n› ald›. Bu programa göredevletin uzak bölgelerindeki okullara im-tihanlar› geçen uzmanlar gönderiliyor. Bizde bu imkan› kullanarak kendilerine bursverebilece¤imiz 10 uzman›n verilmesiniistedik. Bu bakanl›¤›n politikas›n› tama-m›yla destekledi¤imizi gösteriyor. Biz sa-dece gözü kapal› bir flekilde desteklemiyo-ruz. Her flekilde yard›m etmeye gayret edi-yor ve bunu pratikte göstermek istiyoruz.Küçük bir örnek verebilirim: Seminer ol-sun, bilimsel tart›flmalar olsun mutlakaana dilde düzenliyoruz. Bu tür etkinliklersayesinde birçok ö¤renci düflüncelerini ar-t›k K›rg›zca rahatça anlatabiliyor.




lendi¤imiz ö¤rencileri “Ata Beyit”, “Bura-na” gibi tarihi mekanlara götürüyoruz veonlara yeni bilgiler vermeye gayret ediyo-ruz. K›r gezileri düzenliyor, piknikler yap›-yoruz. ‹flte bütün bunlar gençli¤e uyar›c›bir etken, ilham ve gelecek gayreti veriyor.

Bugün gençlik daha fazla yurtd›fl›nagitmek istiyor. Gençlerin göçü K›rg›zistaniçin bir problem olur mu? Bunun sebeple-ri nelerdir?

Niçin gidiyorlar? Çünkü K›rg›zistan’daonlar›n isteklerini karfl›layacak her fley yok.Bu benim kiflisel görüflümdür. E¤er bir in-san yurtd›fl›na okumaya veya çal›flmayagidiyorsa sonra aniden oraya tamamenyerleflmeye karar verdiyse mutlaka bir öl-çüde devletine faydal› bir fleyler yapmal›-d›r. Peki, bunu nas›l yapmal›? Mesela on-lar bir kurulufl kurabilir veya diasporay›toplayabilirler. Gençlerimize yard›m ede-bilirler, onlara e¤itim ald›klar› yerde oku-ma imkan› sa¤layabilirler, burs verebilir-ler. Yani onlar› maddi ve manevi yöndendestekleyebilirler. Bu, gençlere büyük biryarar sa¤lard›. Bundan baflka, onlar›nfarkl› bir ülkedeyken devletlerine lay›k birvatandafl olduklar›n› göstermeleri, hakla-r›nda iyi düflünceler b›rakmalar› da birfaydad›r.

Nurlan Aciyev: Gençler d›flar›da oku-mak istiyorlarsa, b›rak›n gitsinler, buproblem de¤il. Ama e¤er okuyup tecrübekazan›r ve vatan›na bir yarar sa¤layacakve bir katk› yapacaksa.

K›rg›zistan gençli¤inin birkaç kelimey-le tan›t›r m›s›n›z? K›rg›z Devleti sizce nas›lbir gençlik e¤itiyor?

Nurmukambed Abd›kad›rov: Onlardaileriye giden bir fleyler var. Ama henüz yo-lunu tam olarak belirlememifl, olgunlafl-mam›fl. E¤er gençlik do¤ru yolda gidecek-se iyi olur. As›l o zaman hedefine mutlakavaracakt›r.

Nurlan Aciyev: Beni daha çok gençli¤i-mizin her fleye ilgisiz kalmas› üzüyor.Halbuki, gençli¤in görevi milletinin aya¤akalkmas› ve geliflmesine yard›m etmektir.Bunlardan gelecekte mükemmel bir genç-lik ç›kaca¤›na inan›yorum.

Gelecek planlar›n›z?Gençli¤i vatanseverli¤e, sa¤l›kl› bir ha-

yat tarz›na ça¤›rmak. Ve bir de yak›n plan-lar›m›zda K›rg›z dili ve bilgisayar kurslar›açmak. n

e¤er bir insanda bu özellikler varsa o ger-çekten vatanseverdir düflüncesindeyim.

Gençli¤in toplumdaki durumunu ko-nuflurken tart›flmal› sorular ortaya ç›k›-yor. Gençli¤in ahlak seviyesinin yükseltil-mesine ve vatandafll›k vas›flar›n›n geliflti-rilmesine yönelik proje ve programlar›gerçeklefltiren alternatif gençlik hareket-leri var m›d›r? Gençlik politikas› ile ilgilimünferit bir program var m›?

Nurmukambed Abd›kad›rov: Hangikurulufl olursa olsun, bu bakanl›k flubeside olsa hepsi popülisttir. Sadece konufl-may› beceriyorlar. Somut ifl, varyant veyateklif yok, teklif etmiyorlar. Bizim kurulu-flumuz herhangi bir program veya projeuydurmuyor. Ama biz ana dilde farkl› dü-zeylerde etkinlikler düzenlemek istiyoruz.Gençli¤imize ezelden beri nesilden neslegeçen adetleri, gelenekleri ve di¤er de¤er-li bilgileri benimsetmeye çal›fl›yoruz. ‹lgi-

Siz vatansever misiniz?Nurlan Aciyev: Elbette. Bu kelimenin

bütün anlam›yla vatanseverim. Bu vak›ftaçal›flmam da bunu ispat ediyor diye düflü-nüyorum. E¤er bir insan devletini, milleti-ni, vatan›n› düflünüyorsa ve onlar için ça-l›fl›yorsa vatanseverdir.

Nurmukambed Abd›kad›rov: Vatanse-verli¤i konuflurken baz› fleyleri dikkate al-mak gerekir. Bu sonuca bir defas›nda ar-kadafl›mla konuflurken vard›¤›m› hat›rl›-yorum flimdi. O bana “ben sizden daha sa-mimi bir vatanseverim. Çünkü ben her za-man söz verdi¤im fleyleri yapar›m. E¤er‘flu saatte gelece¤im’ dediysem mutlakabelirlenen zamanda orada olurum. Aslageç kalmam. Asla yalan söylemem. Benimvatanseverli¤im iflte budur.” Demek va-tanseverli¤i lafla de¤il, iflle ispat etmek ge-rekir. ‹flin kökeninde ise ba¤lay›c›l›k, so-rumluluk, sadakat v.b. bulunmal›d›r. Ve




Патриотизм выражается не в словах, а в делах. И если учеловека есть такие качества, как обязательность,

ответственность, верность и т.п., то он действительно патриот.

vatanseverli¤i lafla de¤il, iflle ispat etmek gerekir. ‹flinkökeninde ise ba¤lay›c›l›k, sorumluluk ve sadakat gibi

de¤erler bulunmal›d›r.

äÓ„‰‡-ÌË·Û‰¸, fl Û‚ÂðÂÌ‡, Ï˚ ÒÌÓ‚‡·Û‰ÂÏ ÁÌ‡ÍÓÏËÚ¸Òfl Ò ÄÌ‰ðÂÂÏ ËûðËÂÏ. íÓÎ¸ÍÓ ÔðÂ‰ÒÚ‡ÌÛÚ ˝ÚË

ðÂ·flÚ‡ ÔÂðÂ‰ Ì‡ÏË ÛÊÂ ‚ ‰ðÛ„ÓÏÒÓˆË‡Î¸ÌÓÏ ÒÚ‡ÚÛÒÂ. åÓÊÂÚ ·˚Ú¸, ÒÚ‡ÌÛÚ‚ÂÎËÍËÏË Û˜ÂÌ˚ÏË, ‡ ÏÓÊÂÚ, Ó‰ËÌ ËÁÌËı ‚ÓÁ„Î‡‚ËÚ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó. ÇÂ‰¸ Ë ÒÂÈ˜‡ÒûðËÈ ñ‡ðËÍ Ë ÄÌ‰ðÂÈ åÓðÓÁ ÓÚÌ˛‰¸ÌÂ ðfl‰Ó‚˚Â ÒÚÛ‰ÂÌÚ˚ Ù‡ÍÛÎ¸ÚÂÚ‡ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ (ðÂ·flÚ‡Á‡Í‡Ì˜Ë‚‡˛Ú ‚Â‰Û˘ËÈ ‚ÛÁ ÒÚð‡Ì˚ –ÅÂÎÓðÛÒÒÍËÈ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚ÈÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ). ûðËÈ, Í ÔðËÏÂðÛ, ËÏÂÂÚÒ‚ÓÈ ÍÎÛ· – àÌÚÂÎÎÂÍÚÛ‡Î¸Ì˚È, ‚ÍÓÚÓðÓÏ ð‡Áð‡·‡Ú˚‚‡˛ÚÒfl ÔðÓ·ÎÂÏ˚Ë‰ÂÓÎÓ„ËË Ë ÔÓÎËÚËÍË, ÔðË˜ÂÏÌ‡ð‡·ÓÚÍË ÍÎÛ·‡ Íð‡ÈÌÂ ÔÂðÒÔÂÍÚË‚Ì˚.äðÓÏÂ ÚÓ„Ó, ˝ÚÓÚ Ú‡Î‡ÌÚÎË‚˚È ˛ÌÓ¯‡fl‚ÎflÂÚÒfl ÒÓÚðÛ‰ÌËÍÓÏ àÌÒÚËÚÛÚ‡ÏËðÓ‚Ó„Ó ð‡Á‚ËÚËfl (åÓÒÍ‚‡). Ö„Ó ‰ðÛ„ÄÌ‰ðÂÈ – «Ò‚Ó·Ó‰Ì˚È Ï˚ÒÎËÚÂÎ¸», ÌË ‚Í‡ÍËı Óð„‡ÌËÁ‡ˆËflı ÌÂ ÒÓÒÚÓËÚ,Á‡ÌËÏ‡ÂÚÒfl Ò‡ÏÓÒÚÓflÚÂÎ¸ÌÓ, ÌÓ fl‚ÎflÂÚÒÓ·ÓÈ Ì‡ÒÚÓfl˘ËÈ ÍÎ‡‰ÂÁ¸ Ï˚ÒÎÂÈ Ë Ë‰ÂÈ.

Что общего междуИисусом и Петром I? ä‡Á‡ÎÓÒ¸ ·˚, ˜ÚÓ ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ Ó·˘Â„ÓÏÂÊ‰Û àËÒÛÒÓÏ ïðËÒÚÓÏ Ë Ó‰ÌËÏ ËÁðÛÒÒÍËı ˆ‡ðÂÈ Ò ‰‡ÎÂÍÓ ÌÂ ÍðËÒÚ‡Î¸ÌÓÈðÂÔÛÚ‡ˆËÂÈ? èÓ ÏÌÂÌË˛ ÄÌ‰ðÂfl (‡‚ÔðÓ˜ÂÏ, Ë ûðËÈ ‚ ˝ÚÓÏ ‚ÓÔðÓÒÂ Ò ÌËÏÒÓ„Î‡ÒÂÌ), ˝ÚÓ ËÏÂÌ‡ Ì‡ÒÚÓfl˘Ëı ÎË‰ÂðÓ‚.àËÒÛÒ ‚ÓÓ‰Û¯Â‚ËÎ Ó„ðÓÏÌÓÂ ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚ÓÎ˛‰ÂÈ Ë‰ÂÂÈ, ÒÚ‡‚¯ÂÈ ‚‡ÊÌÂÈ¯ËÏ‰ÂÎÓÏ Â„Ó ÊËÁÌË. ñ‡ð¸ èÂÚð –ËÒÚÓðË˜ÂÒÍ‡fl ÙË„Ûð‡ Ó˜ÂÌ¸ÔðÓÚË‚ÓðÂ˜Ë‚‡fl. çÓ ÓÌ ÒÛÏÂÎÔÂðÂÒÚðÓËÚ¸ Ó„ðÓÏÌÛ˛ ÒÚð‡ÌÛ ÔÓÍÓÌÍðÂÚÌÓÏÛ ÔÎ‡ÌÛ ÌÂ ‚Ó ËÏflÍÓð˚ÒÚÌ˚ı ËÌÚÂðÂÒÓ‚, ‡ ‚Ó ·Î‡„Ó Ë‰ÂË, ‚ÍÓÚÓðÛ˛ ‚ÂðËÎ.

ÄÌ‰ðÂÈ: ãË‰Âð – ˝ÚÓ, ‚ ÔÂð‚Û˛Ó˜ÂðÂ‰¸, ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, ÍÓÚÓð˚È ÒÔÓÒÓ·ÂÌÓ·˙Â‰ËÌËÚ¸ Î˛‰ÂÈ ‚ÓÍðÛ„ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌÓÈË‰ÂË; Â„Ó Í‡˜ÂÒÚ‚‡ – ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸,Ë‰ÂÈÌÓÒÚ¸ Ë Ò‡ÏÓÓÚ‚ÂðÊÂÌÌÓÒÚ¸. èðË˝ÚÓÏ ÎË‰Âð – ÌÂ Ó·flÁ‡ÚÂÎ¸ÌÓ „Î‡‚‡„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ‚Â‰¸ ÂÒÚ¸ „Î‡‚˚ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚,ÍÓÚÓð˚Â ÌÂ ‚Â‰ÛÚ, ‡ fl‚Îfl˛ÚÒfl ‚Â‰ÓÏ˚ÏË.í‡Í‡fl ÚÂÌ‰ÂÌˆËfl Ì‡·Î˛‰‡ÂÚÒfl ‚ÓÏÌÓ„Ëı Á‡Ô‡‰Ì˚ı ÒÚð‡Ì‡ı.

Ä ‚ÓÚ ûðËÈ Ò˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓ ÎË‰Âð – ˝ÚÓÔðÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó ÙÛÌÍˆËÓÌ‡Î¸Ì‡flÓ·flÁ‡ÌÌÓÒÚ¸, ‚˚ÔÓÎÌÂÌËÂ Í‡ÍÓÈ-ÚÓÙÛÌÍˆËË ‚ ÒÓˆË‡Î¸ÌÓÈ ÒËÒÚÂÏÂ; ˜ÂÎÓ‚ÂÍ-ÎË‰Âð – ÒÛ·˙ÂÍÚ, ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Û˛˘ËÈÁ‡‰‡˜‡Ï, ÍÓÚÓð˚Â Ì‡ ÌÂ„Ó ‚ÓÁÎ‡„‡˛ÚÒflÂ„Ó ÙÛÌÍˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ÏË Ó·flÁ‡ÌÌÓÒÚflÏË.

ûðËÈ: èðÓÒÚÓ ıÓðÓ¯ËÈ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÏÓÊÂÚ ÌË˜Â„Ó ÌÂ Ò‰ÂÎ‡Ú¸, ÏÓÊÂÚÔÓÚÂðÔÂÚ¸ ÌÂÛ‰‡˜Û. ë ‰ðÛ„ÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚,Í‡ÍÓÈ-ÚÓ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, ÍÓÚÓð˚È Ì‡Ï, ÍÔðËÏÂðÛ, ÌÂ Ìð‡‚ËÚÒfl, ÏÓÊÂÚ ıÓðÓ¯ÓÒ‰ÂÎ‡Ú¸ ‰ÂÎÓ. èÓ˝ÚÓÏÛ ÎË‰Âð – ˝ÚÓ ÚÓÚ,ÍÚÓ ‰ÂÎ‡ÂÚ ‰ÂÎÓ, ÒÚ‡‚ËÚ ˆÂÎË ËÓð„‡ÌËÁÛÂÚ ð‡·ÓÚÛ ÔÓ Ëı ‰ÓÒÚËÊÂÌË˛.ÇÓÚ ˜ÚÓ Ò‡ÏÓÂ „Î‡‚ÌÓÂ. èÓÌflÚÌÓ, ˜ÚÓ ‰Îfl˝ÚÓ„Ó ÌÛÊÂÌ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚È Ú‡Î‡ÌÚ, ÌÓ‚ÒÂ ð‡‚ÌÓ fl ‚Âð˛ ‚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ Ë ‚ ÚÓ, ˜ÚÓÍÚÓ-ÚÓ, ‚ Ì‡ÒÚÓfl˘ËÈ ÏÓÏÂÌÚ ÌÂÓ·Î‡‰‡˛˘ËÈ ÌÛÊÌ˚ÏË Í‡˜ÂÒÚ‚‡ÏË, ‚ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ˚È ËÒÚÓðË˜ÂÒÍËÈ ÏÓÏÂÌÚÏÓÊÂÚ ËÁÏÂÌËÚ¸ ÒÂ·fl.

Современные позитивныепримеры лидерстваûðËÈ: ÖÒÎË ·ð‡Ú¸ Ì‡¯Û ÒÚð‡ÌÛ, ÚÓÄÎÂÍÒ‡Ì‰ð ãÛÍ‡¯ÂÌÍÓ – ˜ÂÎÓ‚ÂÍ,ÍÓÚÓð˚È ‚ ÍÓÌÍðÂÚÌ˚ı ËÒÚÓðË˜ÂÒÍËıÛÒÎÓ‚Ëflı ÓÍ‡Á‡ÎÒfl ‡‰ÂÍ‚‡ÚÌ˚Ï ÚÂÏ‚˚ÁÓ‚‡Ï, ÍÓÚÓð˚Â ÒÚÓflÎË ÔÂðÂ‰Ó·˘ÂÒÚ‚ÓÏ; ÍÓÚÓð˚È ÒÏÓ„ Á‡ Ò˜ÂÚ

ч е л о в е к i n s a n


Формула лидерствабелорусской молодёжи

Татьяна КрасовскаяЖурналист (Беларусь).

Belarus Gençli¤ininLiderlik Formülü

Tatyana KrasovskayaGazeteci (Belarus).

Andrey ve Yuriy ile yeniden karfl›la-flaca¤›ma inan›yorum. Bu gençlerbaflka bir sosyal statüde önümüze

ç›kacaklar. Belki büyük bilim adamlar› ola-rak, belki de günün birinde devleti yönete-cektir. Çünkü gençler (Yuriy Tsarik ve An-drey Moroz) flimdi bile kesinlikle s›radanolmayan uluslararas› iliflkiler fakültesinin(ülkenin önde gelen Belarus Devlet Üni-versitesi’ni bitiriyorlar) ö¤rencileri. Yuriyokulda “Entellektüel” adl› bir kulüp kurdu.Kulüpte ideoloji ve politikan›n problemle-ri inceleniyor, kulübün çal›flmalar› gelecekvaat ediyor. Bu kabiliyetli genç Dünya Ge-liflim Enstitüsü (Moskova) ile ortak çal›fl›-yor. Di¤er arkadafl› “özgür düflünce ada-m›” Andrey hiçbir organizasyona kat›l-maz, kendi bafl›na çal›fl›r ama yeni fikir veideallerin deryas›d›r.

Hz. ‹sa ile I. Petroaras›nda ortak ne var?Me¤er bir Peygamber ile çok da parlak biritibar› olmayan bir Rus çar› aras›nda ortakbir fleyler olabilirmifl. Andrey’e göre (bukonuda Yuriy de onunla tamamen ayn› fi-kirde) bu iki isim de gerçek liderlerin adla-r›d›r. ‹sa, hayat›n›n en önemli ifli olan idea-li u¤runa büyük bir insan kitlesini cofltu-ran bir kifliliktir. Çar Petro çeliflkili de olsatarihî bir flahsiyet olarak, koca ülkeyi so-mut bir plana göre kiflisel ç›karlar› için de-¤il, inand›¤› idealler ad›na yönetmeyi ba-flarm›flt›r. “Lider her fleyden önce belli birideal etraf›nda insanlar› bir araya getirmekabiliyetine sahip insand›r. Özellikleri; so-rumluluk, feraset ve fedakarl›kt›r. Bunun-

Í‡ÍÓ„Ó-ÚÓ ˜ÛÚ¸fl, ËÌÚÛËˆËË, Á‡ Ò˜ÂÚÁÌ‡ÌËfl ÊËÁÌË ÔÓÒÚ‡‚ËÚ¸ ˆÂÎË, ·ÎËÁÍËÂ·ÓÎ¸¯ËÌÒÚ‚Û Î˛‰ÂÈ. ë ‰ðÛ„ÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚,‰‚ËÊÂÌËÂ Í ˝ÚËÏ ˆÂÎflÏ – ˝ÚÓ Ë ÂÒÚ¸ðÂ¯ÂÌËÂ ÔðÓ·ÎÂÏ, ðÂ‡Î¸ÌÓ ÒÚÓfl˘ËıÔÂðÂ‰ Ó·˘ÂÒÚ‚ÓÏ. ÑÎfl ÏÂÌfl ÄÎÂÍÒ‡Ì‰ðãÛÍ‡¯ÂÌÍÓ ÔÓÁËÚË‚Ì˚È ÔðËÏÂðÎË‰ÂðÒÚ‚‡. ÇÎ‡‰ËÏËð èÛÚËÌ ‚ ÚÂ˜ÂÌËÂÔÓÒÎÂ‰ÌËı ÎÂÚ, ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ÔÓÒÎÂ ÅÂÒÎ‡Ì‡,ÔðËÓ·ðÂÎ Ú‡ÍÓÂ ËÒÚÓðË˜ÂÒÍÓÂÏËðÓ‚ÓÁÁðÂÌËÂ, ÍÓÚÓðÓÂ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ·˚Ú¸ ÎË‰ÂðÓÏ ‚ ‚˚Ò¯ÂÏÒÏ˚ÒÎÂ ÒÎÓ‚‡. çÂ‰‡ðÓÏ ‚ êÓÒÒËË ÒÂÈ˜‡Ò‚ÒÚ‡ÂÚ ‚ÓÔðÓÒ Ó ÚðÂÚ¸ÂÏ ÔðÂÁË‰ÂÌÚÒÍÓÏÒðÓÍÂ ‰Îfl ÌÂ„Ó, Í‡Í Û Ì‡Ò ÒÚÓflÎ, ÔÓÚÓÏÛ˜ÚÓ ÌÂÍÂÏ Á‡ÏÂÌËÚ¸ ÇÎ‡‰ËÏËð‡ èÛÚËÌ‡– ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, Ó·ðÂÚ¯Â„Ó ·ÂÒˆÂÌÌ˚ÈÓÔ˚Ú, Ò‰ÂÎ‡‚¯Â„Ó ÏÌÓ„Ó Ó¯Ë·ÓÍ, ÌÓ ‚ÚÓ ÊÂ ‚ðÂÏfl Ò‚Âð¯Ë‚¯Â„Ó ÏÌÓ„ÓÔÓÎÂÁÌ˚ı ‰ÂÎ.

ÄÌ‰ðÂÈ: å‡Î‡ÈÁËfl!ûðËÈ: Ñ‡, åÓı‡‰ıÂð åÓı‡Ï‡‰‡, ÓÌ

ÒÂÈ˜‡Ò ÛÊÂ ‚ ÓÚÒÚ‡‚ÍÂ, ÌÓ, ·Û‰Û˜ËÔðÂÏ¸Âð-ÏËÌËÒÚðÓÏ, ÓÌ, ÍÓÌÂ˜ÌÓ, ·˚ÎÎË‰ÂðÓÏ!

ÄÌ‰ðÂÈ: èÓ ‚˚ð‡ÊÂÌË˛ ûðËfläÓðÔÛÌÓ‚‡, å‡Î‡ÈÁËfl – ÏËðÓ‚‡fl‰ÂðÊ‡‚‡, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ˝ÚÓÏÛ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Û‰Ó ‚ÒÂ„Ó ‚ ÏËðÂ ÂÒÚ¸ ‰ÂÎÓ.

ûðËÈ: éÚÌÂÒÂÏ Í ÔÓÁËÚË‚Ì˚ÏÔðËÏÂð‡Ï ÎË‰ÂðÒÚ‚‡ Ë äËÚ‡È. ãË‰ÂðÓÏ

‚ÔÓÎÌÂ ÏÓÊÌÓ ÔðËÁÌ‡Ú¸ å‡ıÏÛ‰‡ÄıÏ‡‰Ë-çÂÊ‡‰‡, ‚ Ó˜ÂÌ¸ ÒÎÓÊÌ˚ıÛÒÎÓ‚Ëflı ÓÌ ÒÂÈ˜‡Ò ð‡·ÓÚ‡ÂÚ. ÉÂðı‡ð‰òðÂ‰Âð Í‡Í ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, ÔÓÌËÏ‡‚¯ËÈ‚˚ÁÓ‚˚ ‚ðÂÏÂÌË Ë ÔðÓ‰‚Ë„‡‚¯ËÈ‚ÓÔðÂÍË Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÏÛ ÏÌÂÌË˛ Ë‰Â˛fl‰ÂðÌÓ„Ó ðÂÌÂÒÒ‡ÌÒ‡, ð‡Á‚ËÚËÂ ‡ÚÓÏÌÓÈ˝ÌÂð„ÂÚËÍË, – ˝ÚÓ ÎË‰Âð, ˜ÂÎÓ‚ÂÍ,ÍÓÚÓð˚È ÏÓ„ ÔÓÚðÂ·ÌÓÒÚË Ó·˘ÂÒÚ‚‡,ÔÓÚðÂ·ÌÓÒÚË ð‡Á‚ËÚËfl ÔÓÒÚ‡‚ËÚ¸ ‚˚¯ÂÔÓÔÛÎflðÌÓÒÚË Ë Ú‡Í ‰‡ÎÂÂ.

Ç XXI ‚ÂÍÂ ‚ ËÌÙÓðÏ‡ˆËÓÌÌÓÏÔðÓÒÚð‡ÌÒÚ‚Â ÒÚ‡Ú¸ ÎË‰ÂðÓÏ ÔðÓ˘ÂËÎË ÒÎÓÊÌÂÂ?

ûðËÈ: ãË‰ÂðÒÚ‚Ó ÒÂ„Ó‰ÌflÚÂıÌÓÎÓ„ËÁËðÛÂÚÒfl. ëÚ‡ÎÓ ‚ÓÁÏÓÊÌ˚ÏÎË‰ÂðÒÚ‚Ó, ÓÒÌÓ‚‡ÌÌÓÂ ÌÂ Ì‡ Í‡˜ÂÒÚ‚ÂË‰ÂÈ, ‡ Ì‡ ÚÂıÌÓÎÓ„Ëflı Ï‡ÒÒÓ‚˚ıÍÓÏÏÛÌËÍ‡ˆËÈ, Ò Ëı ÔÓÏÓ˘¸˛

la birlikte lider devletin bafl› de¤ildir, çün-kü birçok devlet baflkan› yönetmiyor, yö-netiliyor. Böyle bir e¤ilim birçok Bat› ülke-sinde görülmektedir.”

Yuriy’e göre ise lider her fleyden öncebir fonksiyonel yükümlülük, toplumsalbir sistemde herhangi bir vazifenin yeri-ne getirilmesidir. “Lider insan, bu fonksi-yon yerinde üzerine ald›¤› görevlere efl-de¤er bireydir” diye düflünüyor. “‹yi in-san bir fley yapmayabilir, baflar›s›z daolabilir. Di¤er taraftan herhangi bir in-san hoflumuza gitmiyor olabilir ama ifli-ni iyi yapabilir. Bu nedenle lider, ifli ya-pand›r, geliflme hedefleri koyand›r ve buhedeflere ulaflma çal›flmalar›n› organizeedendir. ‹flte en önemli fley budur. Bununiçin elbette belirli yetenekler gerekir ama

i n s a n ч е л о в е к


Андрей – «свободный мыслитель», ни в какихорганизациях не состоит, занимается самостоятельно, но

являет собой настоящий кладезь мыслей и идей.

“özgür düflünce adam›” Andrey hiçbirorganizasyona kat›lmaz, kendi bafl›na çal›fl›r ama yeni

fikir ve ideallerin deryas›d›r.

yine de ben, tarihî bir anda gerekli özel-liklere sahip olmayan bir insan›n kendiniaflabilece¤ine inan›yorum.”

Liderli¤in ça¤daflolumlu örnekleri Yuriy: Ülkemizi ele alacak olursak Alek-sandr Lukoflenko somut tarihsel flartlardatoplumun isteklerine karfl›l›k veren, sezgive hisleri, hayat tecrübesi ile insanlara ya-k›n hedefler koyabilen bir insand›r. Zatenbir di¤er yönden bakacak olursak, bu he-deflere yönelik hareketler toplumunönünde duran problemlerin çözümü de-mektir. Aleksandr Lukoflenko benim için li-derli¤in pozitif bir örne¤idir. Vladimir Pu-tin, son y›llarda özellikle Beslan’dan sonra,gerçek anlamda bir lider olmak için gerek-li olan “tarihsel trajik bir dünya görüflü”edindi. Rusya’da üçüncü defa seçilmesisorunu ortaya ç›kt› çünkü çok de¤erli tec-rübeler edinen, çok hata yapan ama çokda do¤ru fleyler yapan bir insan VladimirPutin’in yerine konacak birisi yok.

Andrey: Malezya! Yuriy: Evet, Mahathir Muhammet. O

art›k emekli ama Baflbakanken o da elbet-te öyleydi.

Andrey: Yuriy Korpunov’a göre Malez-ya bir süper güçtür çünkü dünyan›n herbölgesi bu devletin ilgi alan›na dahildir.

Yuriy: Pozitif liderli¤e Çini de almal›y›z.fiimdi çok zor flartlarda çal›fl›yor olsalar daMahmud Ahmedinejad da lider olarak ka-bul edilebilir. Gerhard Schröder ihtiyaçlar›anlayan, kamuoyunun görüflünün aksinenükleer Rönesans› ilerleten, nükleer ener-jiyi gelifltiren, toplumun ihtiyaçlar›n›, ge-liflmenin gerekliliklerini popülerizme kur-ban etmeyen bir lider.

21. yüzy›lda bilgi toplumunda lider ol-mak daha kolay m›, zor mu?

Yuriy: Liderlik bugün teknolojik halegeliyor. ‹deallere bina edilen bir liderlik de-¤il, kitle iletiflim teknolojilerine dayananbir liderlik mümkün hale geldi. Bu tekno-lojilerin yard›m›yla liderlik projelendiril-meye baflland›, yani bir lider yaratmak ar-t›k çok kolay.

Toplum liderini yetifltirmeli midir?Yoksa lider her zaman kendisi ortaya ç›k-mal› ve biraz toplumun z›dd›na m› git-melidir?

Yuriy: ‹flte ilginç bir soru. Lider bir olguolarak topluma biraz ayk›r›d›r her zaman.



Юрий, к примеру, имеет свой клуб – Интеллектуальный, вкотором разрабатываются проблемы идеологии иполитики, причем наработки клуба крайне перспективны.Кроме того, этот талантливый юноша являетсясотрудником Института мирового развития (Москва).

Yuriy okulda “Entellektüel” adl› bir kulüp kurdu. Kulüpteideoloji ve politika problemleri inceleniyor. Yuriy DünyaGeliflim Enstitüsü (Moskova) ile ortak çal›fl›yor.

ÎË‰ÂðÒÚ‚Ó ÒÚ‡ÎÓ ÔðÓÂÍÚËðÛÂÏ˚Ï, ÚÓ ÂÒÚ¸ÎË‰ÂðÓ‚ ÏÓÊÌÓ ÒÓÁ‰‡‚‡Ú¸.

é·˘ÂÒÚ‚Ó ‰ÓÎÊÌÓ ð‡ÒÚËÚ¸ Ò‚ÓÂ„ÓÎË‰Âð‡? àÎË ÓÌ ‰ÓÎÊÂÌ ÔðÓ·Ë‚‡Ú¸Òfl‚ÒÂ„‰‡ Ò‡Ï, Ë‰ÚË ÌÂÏÌÓ„Ó ÔðÓÚË‚Ó·˘ÂÒÚ‚‡?

ûðËÈ: ÇÓÚ ËÌÚÂðÂÒÌ˚È ‚ÓÔðÓÒ.ãË‰Âð, ÓÌ ‚Â‰¸ ‚ÒÂ„‰‡ Ù‡ÍÚË˜ÂÒÍËÌÂÏÌÓÊÍÓ ÔðÓÚË‚ Ó·˘ÂÒÚ‚‡. éÌ Â„Ó˜Û‚ÒÚ‚ÛÂÚ, ÔÓÌËÏ‡ÂÚ, ÌÓ ‚ ÚÓ ÊÂ ‚ðÂÏfl‚Ë‰ËÚ ÚÓ, ˜Â„Ó ÌÂ ‚Ë‰ËÚ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó,ËÏÂÌÌÓ ÔÓ˝ÚÓÏÛ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó Á‡ ÌËÏ Ë‰ÂÚ.èÓ˝ÚÓÏÛ Ó‰ÌÓÁÌ‡˜ÌÓ ÚðÛ‰ÌÓ ÓÚ‚ÂÚËÚ¸.çÓ ÒÓÁ‰‡‚‡Ú¸ ÎË‰ÂðÓ‚, ‚ÂðÌÂÂ, ÒÓÁ‰‡‚‡Ú¸ÒðÂ‰Û, ‚ ÍÓÚÓðÓÈ ·˚ ÎË‰Âð˚ ÔÓfl‚ÎflÎËÒ¸,– ˝ÚÓ Ì‡‰Ó. à ‰ÂÎ‡Ú¸ ˝ÚÓ ÒÓÁÌ‡ÚÂÎ¸ÌÓ,˜ÚÓ fl‚ÎflÂÚÒfl Ó˜ÂÌ¸ ‚‡ÊÌ˚Ï ÏÓÏÂÌÚÓÏ‰Îfl Î˛·Ó„Ó ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡.

ÄÌ‰ðÂÈ: ä‡Í fl ÔÓÌËÏ‡˛, ÎË‰ÂðÔÓfl‚ÎflÂÚÒfl ‚ ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌÓÈ ÒËÚÛ‡ˆËË.äÓ„‰‡ Í‡ÍÓÈ-ÚÓ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÔÓÍ‡ÊÂÚ Ò‚Ó˛ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚ¸ ÒÔð‡‚ÎflÚ¸Òfl Ò ÒËÚÛ‡ˆËÂÈ,‰ÂðÊ‡Ú¸ ÒÂ·fl ‚ ðÛÍ‡ı, Óð„‡ÌËÁÓ‚‡Ú¸„ðÛÔÔÛ Î˛‰ÂÈ ‚ ÌÛÊÌ˚È ÏÓÏÂÌÚ, – ‚Ú‡ÍËı Ó·ÒÚÓflÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ı ˜ÂÎÓ‚ÂÍÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ÎË‰ÂðÓÏ Ë ÔÓÚÓÏÔðËÓ·ðÂÚ‡ÂÚ ÒÚ‡ÚÛÒ ÎË‰Âð‡ ‚ „Î‡Á‡ı ‚Òfi·ÓÎ¸¯Â„Ó ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚‡ Î˛‰ÂÈ. èÓ˝ÚÓÏÛÌÂÎ¸Áfl ‚Áð‡ÒÚËÚ¸ ÎË‰Âð‡, ÓÌ ‰ÓÎÊÂÌ Ò‡ÏÔðÓ·ËÚ¸Òfl, Ò‡Ï ‰ÓÎÊÂÌ ‚Áð‡ÒÚËÚ¸ ÒÂ·fl.

èðÂ‰ÒÚ‡‚¸ÚÂ ÒÂ·flÌÓ‚ÓËÁ·ð‡ÌÌ˚Ï ÔðÂÁË‰ÂÌÚÓÏÍ‡ÍÓÈ-ÎË·Ó ÒÚð‡Ì˚. çÂ ·Û‰ÂÏ„Ó‚ÓðËÚ¸ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ‚˚ Ò‰ÂÎ‡ÂÚÂ –˝ÚÓ ·Û‰ÂÚ Á‡‚ËÒÂÚ¸ ÓÚ ÒËÚÛ‡ˆËË.ÅÛ‰ÂÏ „Ó‚ÓðËÚ¸ Ó ÚÓÏ, ˜Â„Ó ‚˚ÌËÍÓ„‰‡ çÖ Ò‰ÂÎ‡ÂÚÂ, Ó ‚‡¯Ëı‚ÌÛÚðÂÌÌËı Ú‡·Û, ‰‡ÊÂ ÂÒÎË Ì‡Í‡ðÚÛ ÔÓÒÚ‡‚ÎÂÌÓ ·Î‡„ÓÔÓÎÛ˜ËÂˆÂÎÓÈ ÒÚð‡Ì˚. ÖÒÚ¸ ÙÓðÏÛÎ‡ÑÓÒÚÓÂ‚ÒÍÓ„Ó Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ò˜‡ÒÚ¸Â‚ÒÂ„Ó ÏËð‡ ÌÂ ÒÚÓËÚ ÊËÁÌË Ó‰ÌÓ„ÓðÂ·ÂÌÍ‡. Ä ‚ ÙËÎ¸ÏÂ «ÉÂðÓÈ», Ó·ËÏÔÂð‡ÚÓðÂ, Ó·˙Â‰ËÌË‚¯ÂÏ äËÚ‡È,ÔÎ‡ÚÓÈ Á‡ ÔÓ·Â‰Û ÒÚ‡Î‡ ÌÂ Ó‰Ì‡ÊËÁÌ¸. í‡ÍÓ‚˚ ·˚ÎË ðÂ‡ÎËË ÚÓ„Ó‚ðÂÏÂÌË, ‡ ˜ÚÓ ÒÂ„Ó‰Ìfl „Î‡‚ÌÓÂ ‰ÎflÎË‰Âð‡?

ÄÌ‰ðÂÈ: Ç ÔÂð‚Û˛ Ó˜ÂðÂ‰¸, Ì‡‰ÓÒÓıð‡ÌflÚ¸ Ò‡ÏÓÒÚÓflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸, ÌÂÔÓ‰‰‡‚‡Ú¸Òfl Ô‡ÌËÍÂ ‚ Î˛·ÓÈ ÚflÊÂÎÓÈÒËÚÛ‡ˆËË. ÇÚÓðÓÂ – ˜ÂÒÚÌÓÒÚ¸ Í‡Í ÔÂðÂ‰Ò‡ÏËÏ ÒÓ·ÓÈ, Ú‡Í Ë ÔÂðÂ‰ Ì‡ðÓ‰ÓÏ. ÄÔÓÚÂÌˆË‡Î Ì‡ðÓ‰‡ ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ‚ÂÎËÍ. àÂÒÎË ÂÒÚ¸ ð‡‰Ë ˜Â„Ó ÚÂðÔÂÚ¸, Ì‡ðÓ‰ ·Û‰ÂÚÚÂðÔÂÚ¸, ÁÌ‡fl, ˜ÚÓ ÂÏÛ ‚ÓÁ‰‡ÒÚÒfl Á‡ ˝ÚÓ·Î‡„ÓÏ. çÂÎ¸Áfl ÌËÍÓ„‰‡ ðÂÁÍÓ ÏÂÌflÚ¸

ÍÛðÒ, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ‰‡ÊÂ ÂÒÎË ÓÌ ÌÂÏÌÓ„ÓÓ¯Ë·Ó˜ÂÌ, Â„Ó ÎÛ˜¯Â ÍÓððÂÍÚËðÓ‚‡Ú¸,ËÌ‡˜Â ı‡ÓÒ, ÌÂð‡Á·ÂðËı‡, ·˛ðÓÍð‡ÚËÁÏ,‚ÓðÓ‚ÒÚ‚Ó Ë ÔðÓ˜ËÂ ÌÂ„‡ÚË‚Ì˚ÂÚÂÌ‰ÂÌˆËË.

ûðËÈ: ü ‡·ÒÓÎ˛ÚÌÓ ÒÓ„Î‡ÒÂÌ:˜ÂÒÚÌÓÒÚ¸, ÓÚÍð˚ÚÓÂ ÔÓÁËˆËÓÌËðÓ‚‡ÌËÂ,ÓÚÍð˚ÚÓÂ Ó·˙fl‚ÎÂÌËÂ ˆÂÎÂÈ, ð‡‰Ë Í‡ÍËıÏ˚ ð‡·ÓÚ‡ÂÏ, ð‡‰Ë ˜Â„Ó Î˛‰Ë ÚÂðÔflÚÎË¯ÂÌËfl. ëÚÓflÚ¸ Ì‡ Ò‚ÓÂÈ ÔÓ˜‚Â, ‚ÂðËÚ¸‚ Ò‚ÓÈ Ì‡ðÓ‰. çÛ Ë, Ì‡‚ÂðÌÓÂ, fl ·˚‰Ó·‡‚ËÎ: ÌÂ ÛÒÔÓÍ‡Ë‚‡Ú¸Òfl, ÌÂ ‰ÛÏ‡Ú¸,˜ÚÓ ‰ÂÎÓ Ò‰ÂÎ‡ÌÓ, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ‰ÂÎÓÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ ·˚‚‡ÂÚ Ò‰ÂÎ‡ÌÓ – ÒÂÈ˜‡ÒÚ‡ÍÓÈ ÏËð, ˜ÚÓ, ‚ÒÎÂ‰ Á‡ Ó‰ÌËÏ ‰ÂÎÓÏÌ‡‰Ó ‰ÂÎ‡Ú¸ ÒÎÂ‰Û˛˘ÂÂ – ‚ÓÚ Ë ‚Òfi.

Ö˘fi Ó‰Ì‡ ÙÓðÏÛÎ‡. éÔflÚ¸ ÊÂÎË˜ÌÓÒÚÌ‡fl. åËð (ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌËÈ)·˚Î ·˚ ÎÛ˜¯Â, ÂÒÎË ·˚ …èðÓ‰ÓÎÊËÚÂ ÔðÂ‰ÎÓÊÂÌËÂ. äð‡ÚÍÓ.

ÄÌ‰ðÂÈ: ÖÒÎË ·˚ Á‡ÍÓÌ˜ËÎ‡Ò¸ ÌÂÙÚ¸.Ç‰ðÛ„. åËð ÒÚ‡Î ·˚ ÎÛ˜¯Â.

ûðËÈ: åËð ·Û‰ÂÚ ÎÛ˜¯Â, ÂÒÎË Ï˚·Û‰ÂÏ Ô˚Ú‡Ú¸Òfl Â„Ó Ò‰ÂÎ‡Ú¸ ÎÛ˜¯Â.

Можно еще добавитьвот такие рассуждения ëòÄ Ë Ëı ðÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚Ó, ÔÓ ÏÌÂÌË˛ðÂ·flÚ, – ˝ÚÓ, ÒÍÓðÂÂ, ÏËðÓ‚ÓÈÄçíàÎË‰Âð. ÇÂ‰¸ ãàÑÖê ‰ÓÎÊÂÌÓ·˙Â‰ËÌflÚ¸, ‡ ‡ÏÂðËÍ‡ÌÒÍ‡fl ÔÓÔ˚ÚÍ‡Ô‡ð‡ÁËÚËðÓ‚‡Ú¸ Ì‡ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚Â,„ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËfl ‚ ÚÓÈ ÙÓðÏÂ, ÍÓÚÓðÛ˛Ì‡‚flÁ˚‚‡˛Ú ëòÄ, – ˝ÚÓ ÌÂÓ·˙Â‰ËÌÂÌËÂ ‚ÒÂ„Ó ÏËð‡, ‡ ð‡ÁðÛ¯ÂÌËÂÂ„Ó Ì‡ Ùð‡„ÏÂÌÚ˚: ÒÓ‚ÓÍÛÔÌÓÒÚËðÂ„ËÓÌÓ‚, Ó·ð‡ÁÛ˛˘ËÏ ˝ÎÂÏÂÌÚÓÏÍ‡Ê‰ÓÈ ËÁ ÍÓÚÓð˚ı fl‚ÎflÂÚÒfl ÍÓÌÙÎËÍÚ.èðË˜ÂÏ, ÔÓÍ‡ ÓÌË ÏÂÊ‰Û ÒÓ·ÓÈ ‚Ó˛˛Ú,

O hissetmez, anlar ama ayn› zamandatoplumun görmedi¤ini görür, toplum daözellikle bunun için onun arkas›ndan gi-der. Fakat liderleri oluflturmak için liderle-rin ortaya ç›kaca¤› ortam› oluflturmak ge-rekir. Bunu bilinçli bir flekilde yapmak ge-rekir ve bunun her uygar devlet için çokönemli bir konu oldu¤unu düflünüyorum.

Andrey: Anlad›¤›m kadar›yla lider be-lirli durumlarda ortaya ç›kar. Herhangi birinsan bir iflin üstesinden gelme, kendinikontrol etme, gerekti¤i anlarda insangruplar›n› organize etme kabiliyetini gös-terdi¤i zamanlarda lider olur ve sonra in-sanlar›n büyük kesiminden lider statüsü-nü kazan›r. Onun için lider yetifltirilmez, okendisi baflar›l› olmal›, kendi kendisini ye-tifltirmelidir.

Kendinizi herhangi bir ülkenin yeni se-çilmifl bir cumhurbaflkan› olarak tasavvuredin. Ne yapaca¤›n›z› konuflmayaca¤›z,bu, flartlara ba¤l› olacak. Asla yapmayaca-¤›n›z fleyleri konuflaca¤›z, haritada bile ol-sa mutlu bir ülkenin iç tabular›n› konufla-ca¤›z. Dostoyevski’nin “bütün dünyan›nmutlulu¤u bir çocu¤un ölümüne de¤-mez” düsturu var. Çin’i birlefltiren “Hero”filminde zaferin fiyat› sadece bir hayat ol-mad›. Bunlar o zaman›n gerçekleri. O hal-de, bugün lider için önemli olan nedir?

Andrey: ‹lk olarak özgürlü¤ü korumakve hiçbir zor olayda pani¤e kap›lmamakgerekti¤ini düflünüyorum. ‹kinci olarakkendine ve halka karfl› dürüstlük. Halk›npotansiyeli yeteri kadar büyüktür. E¤er birfley u¤runa sabretmek gerekirse, halk sab-

i n s a n ч е л о в е к


Президент Беларуси Александр Лукашенко ипрезидент России Владимир Путин

Belarus Devlet Baflkan› Aleksandr Lukaflenkove Rusya Devlet Baflkan› Vladimir Putin

ËÁ ÌËı ‚˚Í‡˜Ë‚‡ÂÚÒfl ÌÂÙÚ¸, „‡Á Ë ‚ÒfiÓÒÚ‡Î¸ÌÓÂ. èÓÎËÚËÍ‡ ‡ÌÚËð‡Á‚ËÚËfl:˜ÚÓ·˚ ÒÚð‡Ì˚ ÌÂ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÎËÒ¸ðÂ„ËÓÌ‡Î¸Ì˚ÏË ˆÂÌÚð‡ÏË (ÒÔÓÒÓ·Ì˚ÏË‚ ‰‡Î¸ÌÂÈ¯ÂÏ ÔðÓÚË‚ÓÒÚÓflÚ¸ ‚ÓÎÂëòÄ), ˜ÚÓ·˚ ÌÂ ÔÓÚðÂ·ÎflÎË ðÂÒÛðÒ˚,ÓÌË ‚Úfl„Ë‚‡˛ÚÒfl ‚ ÙÛÌ‰‡ÏÂÌÚ‡ÎËÁÏ.

çÛ, ‡ ‚˚ Ò˜ËÚ‡ÂÚÂ, ˜ÚÓ ÏÓÊÂÚ·˚Ú¸ ÔÓ-‰ðÛ„ÓÏÛ?

ÄÌ‰ðÂÈ Ë ûðËÈ: ÑÓÎÊÌÓ ·˚Ú¸ ÔÓ-‰ðÛ„ÓÏÛ!

Ä ÏÓÊÂÚ ÎË? ûðËÈ: ùÚÓ ÌÂ ÔðËÌˆËÔË‡Î¸ÌÓ. íÓ

ÂÒÚ¸, ÂÒÎË ÌÂ ÏÓÊÂÚ, ÁÌ‡˜ËÚ Ì‡‰ÓÔÓ„Ë·ÌÛÚ¸ ‚ ·Óð¸·Â Á‡ ˝ÚÓ. èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ‚ÒÚÓðÓÌÂ ÌËÍÚÓ ÌÂ ÓÒÚ‡ÌÂÚÒfl. ÅÂÎ‡ðÛÒ¸,êÓÒÒËfl – Ï˚ ‚ÒÂ ÛÊÂ ÔÓ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡ÎË,Ì‡ÒÍÓÎ¸ÍÓ Ï˚ ‚ÍÎ˛˜ÂÌ˚ ‚ ˝ÚÓÚ ÔðÓˆÂÒÒ.á‰ÂÒ¸ ËÁÎ˛·ÎÂÌÌ˚È ÔðËÌˆËÔ ·ÂÎÓðÛÒÓ‚«åÓfl ı‡Ú‡ Ò Íð‡˛» ÌÂ ‰ÂÈÒÚ‚ÛÂÚ. à‚˚ÒÚÛÔÎÂÌËÂ ÄÎÂÍÒ‡Ì‰ð‡ ãÛÍ‡¯ÂÌÍÓ Ì‡˛·ËÎÂÈÌÓÈ 60-È ÒÂÒÒËË ÉÂÌ‡ÒÒ‡Ï·ÎÂËééç ÔÓÍ‡Á‡ÎÓ, ˜ÚÓ Ï˚ „ÓÚÓ‚˚ ‚ÒÚÛÔËÚ¸‚ ·Óð¸·Û Á‡ ÌÓ‚˚È ÒÔð‡‚Â‰ÎË‚˚ÈÏËðÓÔÓðfl‰ÓÍ.

ÄÌ‰ðÂÈ: åÌÓ„ËÏ ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌËÏÎË‰Âð‡Ï ÌÂ ı‚‡Ú‡ÂÚ ¯ËðÓÚ˚, ÌÂ ı‚‡Ú‡ÂÚ„ÎÓ·‡Î¸ÌÓ„Ó Ï˚¯ÎÂÌËfl. Ä ÔÓÚÓÏÛ ÍðÂ‰ÓÌ‡ÒÚÓfl˘Â„Ó ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ„Ó ÎË‰Âð‡ÏÓÊÌÓ ÒÙÓðÏÛÎËðÓ‚‡Ú¸ Ú‡Í: Ò‚ÓË Ï˚ÒÎË,Ò‚ÓË Ë‰ÂË ÒÓËÁÏÂðflÚ¸ Ò Ó·˘ÂÈ Ë‰ÂÂÈð‡Á‚ËÚËfl.

ûðËÈ: ëòÄ, ÍÓÚÓð˚Â ÒÓÁ‰‡˛Ú„ËÔÂðËÏÔÂðË˛, Ì‡ÒÎÂ‰ÌËˆÛ ÅðËÚ‡ÌÒÍÓÈËÏÔÂðËË, flÍÓ·˚ Ì‡ Á‡ÍÓÌÌ˚ıÓÒÌÓ‚‡ÌËflı, ÌÂ ÒÚ‡‚flÚ ‚ÓÔðÓÒ‡ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ‚ÓÓ·˘Â ÌÛÊÌÓ ÏËðÛ. éÌË ÌÂ ıÓÚflÚ ÌÂÒÚËÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸. Ä ‚Â‰¸ ‡·ÒÓÎ˛ÚÌÓÁ‡ÍÓÌÓÏÂðÌÓ: ÍÚÓ ËÏÂÂÚ Ôð‡‚‡, ÚÓÚËÏÂÂÚ Ë Ó·flÁ‡ÌÌÓÒÚË. ä ÒÓÊ‡ÎÂÌË˛,ÒÂ„Ó‰Ìfl¯Ìflfl ÏÂÊ‰ÛÌ‡ðÓ‰Ì‡fl ÒËÒÚÂÏ‡ÌÂ ÔÓÁ‚ÓÎflÂÚ ‚ ÔÓÎÌÓÈ ÏÂðÂ ‚ÓÁÎÓÊËÚ¸ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸ Ì‡ ëòÄ. åËð ÊË‚ÂÚ·ÂÁ ÎË‰Âð‡. à ‚ ÔðËÌˆËÔÂ ‚ Â„Ó ÔÓËÒÍÂ.ÇÂ‰¸ ÂÒÚ¸ ˆÂÎ˚È ðfl‰ ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓÏËðÓ‚˚ı ÔðÓ·ÎÂÏ, ÌÂ Ú‡ÍËı Í‡ÍÔðË‰ÛÏ‡ÌÌÓÂ ëòÄ ÓÚÒÛÚÒÚ‚ËÂ‰ÂÏÓÍð‡ÚËË, ‡ Ì‡ÒÚÓfl˘Ëı. ç‡ÔðËÏÂð: 1.ê‡ÁðÛ¯ÂÌËÂ Ë ÛÌË˜ÚÓÊÂÌËÂ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓ„Ó ÚðÛ‰‡ (‡‚ÚÓÏ‡ÚËÁ‡ˆËfl‰ÂÎ‡ÂÚ Í‡Í ·˚ ÌÂÌÛÊÌ˚ÏË ÏËÎÎË‡ð‰˚Î˛‰ÂÈ, ÌÓ ÌÂÎ¸Áfl ‰‡ÊÂ ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â‰ÓÔÛ˘ÂÌËfl ÔðËÁÌ‡‚‡Ú¸, ˜ÚÓ Û Ì‡Ò ÂÒÚ¸ÎË¯ÌËÂ Î˛‰Ë, ˜ÂÎÓ‚ÂÍ – ‚ÒÂ ð‡‚ÌÓ‚˚Ò¯‡fl ˆÂÌÌÓÒÚ¸). 2. ÑÂÏÓ„ð‡ÙËfl (˜ÚÓ‰ÂÎ‡Ú¸ Ì‡ðÓ‰‡Ï, ÍÓÚÓð˚Â ‚˚ÏËð‡˛Ú, ‚ÚÓÏ ˜ËÒÎÂ, Í ÒÓÊ‡ÎÂÌË˛, Ë ‚ ÅÂÎ‡ðÛÒË). 3.ùÌÂð„ÂÚË˜ÂÒÍ‡fl ÔðÓ·ÎÂÏ‡. à Ú.‰.

íÓÚ, ÍÚÓ ÔÓÒÚ‡‚ËÚ ˝ÚË ‚ÓÔðÓÒ˚ ËÌ‡È‰ÂÚ Ëı ðÂ¯ÂÌËÂ ‰Îfl ·Î‡„‡ ‚ÒÂ„Ó ÏËð‡ÒÌ‡˜‡Î‡ Ì‡ Ò‚ÓÂÈ ÚÂððËÚÓðËË, ‡ ÔÓÚÓÏÔÓ‰ÂÎËÚÒfl ÓÔ˚ÚÓÏ, ÚÓÚ Ë ÒÚ‡ÌÂÚÌ‡ÒÚÓfl˘ËÏ ÏËðÓ‚˚Ï ÎË‰ÂðÓÏ. n

reder, karfl›l›¤›n› fazlas›yla alaca¤›n› bilir.Biraz hatal› bile olsa istikameti hiçbir za-man keskin bir flekilde de¤ifltirmemeli.Onu en iyisi düzeltmeli, aksi halde kaos,kar›fl›kl›k, bürokratizm, h›rs›zl›k ve di¤erolumsuz e¤ilimler ortaya ç›kar.

Yuriy: Kesinlikle kat›l›yorum. Dürüst-lük, saydam bir durufl, u¤urlar›nda çal›flt›-¤›m›z ve insanlar›n sabrettikleri hedefle-rin ilan edilmesidir. Kendi esaslar› üzerin-de durmak, halk›na inanmak. Ve bunlara“rahat olmamay›”, “iflin yap›ld›¤›n› düflün-memeyi” eklerdim galiba. ‹fl hiçbir zamanbitmez. fiimdi öyle bir dünyada yafl›yoruzki, ifl yap›l›r yap›lmaz s›radaki ifli yapmakgerekiyor. ‹flte hepsi bu!

Bir düstur daha. Yine kiflilikle ilgili. fiucümleyi tamamlar m›s›n›z: “Dünya dahaiyi olurdu e¤er...”

Andrey: E¤er petrol biterse. Birdenbire.Dünya daha iyi olurdu.

Yuriy: Dünya, e¤er biz onu daha iyiyapmaya gayret edersek daha iyi olur.

Böylesi fikirler de eklenebilirABD ve yönetimi, bu gençlerin düflüncele-rine göre anti-liderdir. Çünkü lider birlefl-tirmeli. Fakat Amerika’n›n insanl›¤›n üs-tünde parazit olarak yaflama teflebbüsü,ABD’nin empoze etti¤i flekliyle küresellefl-me; bunlar dünyay› birlefltirme de¤il, onuparçalara ay›rmakt›r. Bölgelerin bütünlü-¤ü, her birinden anlaflmazl›klar›n ortayaç›kt›¤› unsurlardan olufluyor. Onlar arala-r›nda savafl›rken ülkeden petrol, gaz ve di-

¤er her fley boflalt›l›yor. Geliflmeye karfl›tbir politika: Ülkeler (ilerde ABD iradesinekarfl› durabilecek) bölgesel güç olmas›n-lar, kaynaklar› kullanmas›n diye funda-mentalizmin içine çekiliyorlar.

Peki, siz baflka türlü olabilece¤ini dü-flünüyor musunuz?

Andrey ve Yuriy beraber: Baflka türlüolmal›!

Olabilir mi peki? Yuriy: Bu, prensiplere uygun de¤il. Ya-

ni e¤er olamayacaksa, bunun için savafltaölmek gerekir. Çünkü kenarda kimse kal-mayacakt›r. Belarus ve Rusya olarak biz ar-t›k bu sürecin ne kadar d›fl›nda olmad›¤›-m›z› hissettik. Burada Belaruslar›n çok be-¤enilen “bu beni ilgilendirmez” prensibiifle yaramaz. Aleksandr Lukaflenko’nunBM’nin 60. genel kurulunda yapt›¤› ko-nuflmas› bizim yeni ve adil bir dünya dü-zeni için mücadele etmeye haz›r oldu¤u-muzu gösterdi.

Andrey: Bugün birçok liderde genifllikve küresel düflünme eksikli¤i var. Ça¤daflve gerçek bir liderin reçetesini flöyle flekil-lendirmek mümkün: Kendi düflünceleri veideallerini geliflmenin ortak idealleriylekarfl›laflt›rmak.

Yuriy: ‹ngiliz imparatorlu¤unun mi-rasç›s›, sözde yasal bir hiperimparatorlukkuran ABD, dünyaya neyin gerekti¤i soru-sunu ortaya atamaz. Amerika sorumluluktafl›mak istemiyor. Ama hakka sahip ola-n›n yükümlülük sahibi olmas› kesinlikledo¤ald›r. Maalesef bugünkü uluslararas›sistem ABD’yi bu sorumlulukla görevlen-dirmeye imkan vermemektedir. Dünya li-der yoklu¤unda yafl›yor. Ve asl›nda onuaray›fl›n› yafl›yor. Çünkü dünyan›n gerçek-ten birçok problemi var. ABD taraf›ndanuydurulan problemler de¤il, gerçek prob-lemler var. Mesela 1. Eme¤in bozulmas›,yok edilmesi (otomatiklefltirme milyarlar-ca insan› sanki gereksiz k›l›yor, fakat “bi-zim fazla insan›m›z var” diyemiyorsunuz.Bunu ifade etmeye bile izin verilemezçünkü insan, en yüksek de¤erdir). 2. De-mografi (yok olmaya mahkum milletler veözellikle Belarus ne yapmal›?). 3. Enerjiproblemi v.d.

‹flte kim bu sorunlar› ortaya atar, öncekendi topraklar›nda ve sonra bütün dün-ya için onlar› çözerse ve sonra tecrübeleri-ni paylafl›rsa iflte o gerçek bir lider olacak-t›r dünyada. n



Джордж БушGeorge W. Bush

e d e b i y a t л и т е р а т у р а


Молла Насреддин –источник вдохновения для тюркского мира

Иса ГабиббейлиРектор Нахчыванского государственного университета.

Molla NasreddinTürk dünyas›na ilham oldu

‹sa HabibbeyliNahç›van Devlet Üniversitesi Rektörü .

ÜÛðÌ‡Î «åÓÎÎ‡ ç‡ÒðÂ‰‰ËÌ»,ËÁ‰‡ÌËÂ ÍÓÚÓðÓ„Ó Ì‡˜‡ÎÓÒ¸ ‚1906 „. ‚ íËÙÎËÒÂ, ‡ Á‡ÚÂÏ ‚

ÚÂ˜ÂÌËÂ 25 ÎÂÚ ÛÒÔÂ¯ÌÓ ÔðÓ‰ÓÎÊ‡ÎÓÒ¸ ‚íÂ·ðËÁÂ Ë Å‡ÍÛ ÔÓ‰ ðÂ‰‡ÍˆËÂÈ ‚ÂÎËÍÓ„ÓÔËÒ‡ÚÂÎfl ÑÊ‡ÎËÎ‡ å‡ÏÂ‰ÍÛÎËÁ‡‰Â,Á‡ÎÓÊËÎ ÓÒÌÓ‚˚ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈÒ‡ÚËðË˜ÂÒÍÓÈ ÔÂ˜‡ÚË Ë ÎËÚÂð‡ÚÛð˚ÍðËÚË˜ÂÒÍÓ„Ó ðÂ‡ÎËÁÏ‡.

«åÓÎÎ‡ ç‡ÒðÂ‰‰ËÌ», ÔÂð‚˚È˛ÏÓðËÒÚË˜ÂÒÍËÈ ÊÛðÌ‡Î Ú˛ðÍÓ-ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓ„Ó ÏËð‡, ‰‡Î ÒÂð¸ÂÁÌ˚ÈÚ‚Óð˜ÂÒÍËÈ ÚÓÎ˜ÓÍ ð‡Á‚ËÚË˛‰ÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍÓÈ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Ï˚ÒÎË ‚ÒÚð‡Ì‡ı ÇÓÒÚÓÍ‡. òËðÓÍÓÏ‡Ò¯Ú‡·Ì‡fl,ÛÔÓðÌ‡fl Ë ÔÓÒÎÂ‰Ó‚‡ÚÂÎ¸Ì‡fl ·Óð¸·‡ Á‡ÔðÓ·ÛÊ‰ÂÌËÂ, ‚ÓÁðÓÊ‰ÂÌËÂ ËÓÒ‚Ó·ÓÊ‰ÂÌËÂ ÇÓÒÚÓÍ‡ Ì‡˜‡Î‡Ò¸ ËÏÂÌÌÓ Ò«åÓÎÎ˚ ç‡ÒðÂ‰‰ËÌ‡».

ÜÛðÌ‡Î ‚ÁflÎ Ì‡ ÒÂ·fl ÏËÒÒË˛ÁÌ‡ÏÂÌÓÒˆ‡ ·Óð¸·˚ ÎËÚÂð‡ÚÛð˚ Ë ÔÂ˜‡ÚËÁ‡ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÛ˛ Ò‚Ó·Ó‰Û Ë ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚ¸‚ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÂ Ë ‚Ó ‚ÒÂÏ ÓÒÚ‡Î¸ÌÓÏÚ˛ðÍÓ-ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓÏ ÏËðÂ. ùÚÓÚ‚ÓËÌÒÚ‚Û˛˘ËÈ ÊÛðÌ‡Î ‰‡ÎÓÒ‚Ó·Ó‰ËÚÂÎ¸ÌÓÏÛ ‰‚ËÊÂÌË˛ ·ÓÎ¸¯Â, ˜ÂÏ‰‡Î‡ ·˚ ˆÂÎ‡fl Óð„‡ÌËÁÓ‚‡ÌÌ‡fl ‡ðÏËfl.«åÓÎÎ‡ ç‡ÒðÂ‰‰ËÌ» – ÔÓÛ˜ËÚÂÎ¸Ì‡flÍÌË„‡ Ó Ò‚Ó·Ó‰Â, ÓÒÌÓ‚‡ÌÌ‡fl Ì‡ Ë‰ÂflıÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó ‚ÓÁðÓÊ‰ÂÌËfl Ë ‰ÛıÓ‚ÌÓ„ÓÔÓ‰˙ÂÏ‡.

ÅÓð¸·Û Ò Ù‡Ì‡ÚËÁÏÓÏ, Ïð‡ÍÓ·ÂÒËÂÏ ËÓÚÒÚ‡ÎÓÒÚ¸˛ ‚ Ì‡˜‡ÎÂ ïï ‚., ‡ ‚ ÔÂðËÓ‰ëÓ‚ÂÚÓ‚ Ò ÛÌË˜ÚÓÊÂÌËÂÏ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ıˆÂÌÌÓÒÚÂÈ ÔÓ‰ Á‡‚ÂÒÓÈ ·ÓÎ¸¯Â‚ËÁÏ‡‚ÓÁ„Î‡‚ÎflÎ ËÏÂÌÌÓ ˝ÚÓÚ ÊÛðÌ‡Î. Ç ˝ÚÓÏÒÏ˚ÒÎÂ ÓÌ Ò˜ËÚ‡ÂÚÒfl Ó‰ÌÓÈ ËÁ ÓÒÌÓ‚Ì˚ı‰‚ËÊÛ˘Ëı ÒËÎ ‚ ·Óð¸·Â Á‡ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÛ˛„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸, ÎÓÍÓÏÓÚË‚ÓÏ,‰ÓÒÚ‡‚Îfl‚¯ËÏ ‚Ó ‚ÒÂ Û„ÓÎÍËÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡, ä‡‚Í‡Á‡ Ë Ú˛ðÍÓ-ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓ„Ó ÏËð‡ Ë‰ÂË Ò‚Ó·Ó‰˚ Ë ‰Ûı‰ÂÏÓÍð‡ÚËË. ÜÛðÌ‡Î Ë„ð‡Î ‚‡ÊÌÛ˛ ðÓÎ¸ ‚Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ-ÓÒ‚Ó·Ó‰ËÚÂÎ¸Ì˚ı

‰‚ËÊÂÌËflı ‚ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÂ Ë íÛðˆËË, ‚ÍÓÌÒÚËÚÛˆËÓÌ‡ÎËÒÚÒÍÓÏ ‰‚ËÊÂÌËË ‚àð‡ÌÂ, ‚ Û„ÎÛ·ÎÂÌËË Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ıÔðÓˆÂÒÒÓ‚ ÔÓ ÚÛ ÒÚÓðÓÌÛ ä‡ÒÔËfl, ‚ÛðÂ„ÛÎËðÓ‚‡ÌËË ÏÂÊÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ıÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ì‡ ä‡‚Í‡ÁÂ.

ÜÛðÌ‡Î «åÓÎÎ‡ ç‡ÒðÂ‰‰ËÌ» ÒÚÓËÚÌ‡ð‡‚ÌÂ Ò Ò‡Ï˚ÏË ÔÓÔÛÎflðÌ˚ÏËÔÂ˜‡ÚÌ˚ÏË Óð„‡Ì‡ÏË á‡Ô‡‰‡ ÔÓ „ÎÛ·ËÌÂË‰ÂÈÌÓ„Ó ÒÓ‰ÂðÊ‡ÌËfl, ÙÓðÏÂ Ë ÒÚËÎ˛.ùÚÓ Ì‡ÒÚÓfl˘ËÈ ‚ÓÒÚÓ˜Ì˚È ÊÛðÌ‡Î,ËÁ‰‡ÌÌ˚È ÔÓ ÒÚ‡Ì‰‡ðÚ‡Ï á‡Ô‡‰‡. äðÓÏÂÚÓ„Ó, «åÓÎÎ‡ ç‡ÒðÂ‰‰ËÌ» – ÔÂð‚˚ÈÂ‚ð‡ÁËÈÒÍËÈ ÊÛðÌ‡Î, ÒÓÂ‰ËÌË‚¯ËÈÇÓÒÚÓÍ Ë á‡Ô‡‰. ãËÚÂð‡ÚÛð‡, ÔÂ˜‡Ú¸ ËÓ·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ‡fl Ï˚ÒÎ¸ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡ÔÓ‰ÌflÎËÒ¸ Ì‡ ÛðÓ‚ÂÌ¸ Ö‚ð‡ÁËË ÔÓÒÚÛÔÂÌ¸Í‡Ï «åÓÎÎ˚ ç‡ÒðÂ‰‰ËÌ‡».

«åÓÎÎ‡ ç‡ÒðÂ‰‰ËÌ» ÒÚ‡Î ÔÂð‚˚ÏÔÂðËÓ‰Ë˜ÂÒÍËÏ ËÁ‰‡ÌËÂÏ, ÒÓÁ‰‡‚¯ËÏÒ‚ÓÂÓ·ð‡ÁÌÛ˛ ¯ÍÓÎÛ, ËÁ‚ÂÒÚÌÛ˛ ‚

1906 y›l›nda Tiflis’te yay›na baflla-yan daha sonra büyük yazar CelilMamedkulizade’nin yönetimi al-

t›nda 25 y›l boyunca Tebriz ve Bakû’debaflar›l› bir flekilde devam eden MollaNasreddin dergisi milli hiciv edebiyat›ve kritik realizmin temelini att›.

Molla Nasreddin Müslüman – Türkdünyas›n›n ilk mizah dergisidir. Do¤uülkelerinde demokratik sosyal düflünce-nin geliflmesinde ciddi yard›mlar› oldu.Do¤u’nun uyanmas›, yeniden dirilmesive özgürlü¤ü için genifl ölçekli, ›srarl› vedevaml› bir mücadelesi asl›nda MollaNasreddin’le bafllad›.

Dergi Azerbaycan ve di¤er bütünTürk dünyas›nda edebiyat ve bas›n›nulusal özgürlük ve ba¤›ms›zl›k bayra¤›-n› tafl›ma misyonunu üzerine ald›. Busavaflç› dergi ba¤›ms›zl›k hareketinedüzenli bir ordunun verece¤inden dahafazlas›n› verdi. Dolay›s›yla Molla Nas-reddin ulusal dirilifl düflünceleri ve ma-nevi yükselifle dayanan özgürlü¤ün ö¤-retici bir kitab›d›r da.

XX. yüzy›l›n bafl›nda fanatizmle, geri-cilikle, geri kalm›fll›kla, Sovyetler zama-n›nda Bolflevizm perdesi alt›nda ulusalde¤erlerin yok edilmesi ile mücadeleyibu dergi yönetti. Bu anlamda dergi, ulu-sal devletin ba¤›ms›zl›¤›n› harekete ge-çiren güç, Azerbaycan’›n, Kafkas ve Müs-lüman – Türk dünyas›n›n her köflesineözgürlükçü düflünce ve demokrasi ruhu-nu götüren bir lokomotif oldu. DergiTürkiye ve Azerbaycan’da ulusal ba¤›m-s›zl›k hareketlerinde, ‹ran’daki meflruti-yet hareketinde, Hazar Denizi’nin öte k›-

л и т е р а т у р а e d e b i y a t


Джалил МамедкулизадеCelil Mamedkulizade

ËÒÚÓðËË ÎËÚÂð‡ÚÛð˚ Ë ÔÂ˜‡ÚËÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡. ä‡Í ÎËÚÂð‡ÚÛðÌ‡fl ¯ÍÓÎ‡ÓÌ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌ ð‡ÁÌ˚ÏË Ú‚Óð˜ÂÒÍËÏËÊ‡Ìð‡ÏË, Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËflÏË Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈÏ˚ÒÎË, ‰‡ÊÂ „ð‡ÙËÍÓÈ. çË ð‡Ì¸¯Â, ÌË‚ÔÓÒÎÂ‰ÒÚ‚ËË ÌË Ó‰ÌÓÏÛ ÊÛðÌ‡ÎÛ ÌÂÒÛÊ‰ÂÌÓ ·˚ÎÓ Ó·˙Â‰ËÌËÚ¸ ÒÚÓÎ¸ÍÓÔËÒ‡ÚÂÎÂÈ, ÔÓ˝ÚÓ‚ Ë ıÛ‰ÓÊÌËÍÓ‚.ÅÎ‡„Ó‰‡ðfl ÔÓÒÎÂ‰Ó‚‡ÚÂÎ¸Ì˚Ï ÛÒËÎËflÏÑÊ‡ÎËÎ‡ å‡ÏÂ‰ÍÛÎËÁ‡‰Â ·˚Î‡ÒÙÓðÏËðÓ‚‡Ì‡ ‡ðÏËfl«ÏÓÎÎ‡Ì‡ÒðÂ‰‰ËÌÓ‚ˆÂ‚» ËÁ ˜ËÒÎ‡Ú‚Óð˜ÂÒÍÓÈ ËÌÚÂÎÎË„ÂÌˆËË ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡Ì‡˜‡Î‡ ïï ‚. ÉÎ‡‚ÌÓÍÓÏ‡Ì‰Û˛˘ËÏ ˝ÚÓÈ‡ðÏËË ‰ÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍÓÈ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈËÌÚÂÎÎË„ÂÌˆËË ·˚Î ‚˚‰‡˛˘ËÈÒfl‡ÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÒÍËÈ ÔËÒ‡ÚÂÎ¸ ÑÊ‡ÎËÎå‡ÏÂ‰ÍÛÎËÁ‡‰Â.

èÓ ÔðËÁÌ‡ÌË˛ ‚Ë‰ÌÓ„Ó ÔËÒ‡ÚÂÎfl«ÏÓÎÎ‡Ì‡ÒðÂ‰‰ËÌÓ‚ˆ‡» Ä·‰Ûðð‡„ËÏ-·ÂÍ‡Äı‚Âð‰Ó‚‡, ÂÒÎË ‚‰ÓıÌÓ‚ÂÌËÂ Ë Ú‡Î‡ÌÚ·˚ÎË ÔðËÒÛ˘Ë Ò‡ÏËÏ Ú‚Óð˜ÂÒÍËÏ Î˛‰flÏ,ÚÓ «ÚÂÏ˚ ÔÓ‰ÒÍ‡Á˚‚‡ÎË Ë ÔÛÚË ÛÍ‡Á˚‚‡ÎË»ÑÊ. å‡ÏÂ‰ÍÛÎËÁ‡‰Â Ë ÊÛðÌ‡Î «åÓÎÎ‡ç‡ÒðÂ‰‰ËÌ». í‡ÍËÂ ËÁ‚ÂÒÚÌ˚Â ÎËÚÂð‡ÚÓð˚Í‡Í åËðÁ‡ ÄÎÂÍÔÂð ë‡·Ëð, Ä·‰Ûðð‡„ËÏ-·ÂÍ Äı‚Âð‰Ó‚, å‡ÏÂ‰ ë‡Ë‰ éð‰Û·‡‰Ë, ÄÎËç‡ÁÏË, ÄÎËÍÛÎË É‡ÏÍ˛Ò‡ð, åËðÁ‡ÎËåfi‰ÊÛÁ, Å‡Èð‡Ï‡ÎË Ä··‡ÒÁ‡‰Â, å‡ÏÂ‰‡ÎËå‡Ì‡ÙÁ‡‰Â ë‡·ËÚ, ÄÎË ê‡ÁË ò‡Ï˜ËÁ‡‰Â Ë‰ÂÒflÚÍË ‰ðÛ„Ëı Ú‡Í ËÎË ËÌ‡˜Â ÔËÚ‡ÎËÒ¸Ú‚Óð˜ÂÒÍËÏ ‰ÛıÓÏ «åÓÎÎ˚ ç‡ÒðÂ‰‰ËÌ‡»ËÎË ÊÂ ÒÚ‡ÎË ËÁ‚ÂÒÚÌ˚ÏË ·Î‡„Ó‰‡ðflÊÛðÌ‡ÎÛ.

«åÓÎÎ‡ ç‡ÒðÂ‰‰ËÌ» – ˝ÚÓ Í‡Í ·˚‰Â‰Û¯Í‡ ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌÂÈ ‰ÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍÓÈÔÂ˜‡ÚË. åÌÓÊÂÒÚ‚Ó Ë‰ÂÈ, Ò‚flÁ‡ÌÌ˚ı ÒÚ‡ÍËÏË ·‡ÁÓ‚˚ÏË ÔÓÌflÚËflÏË, Í‡Í Ò‚Ó·Ó‰‡ÒÎÓ‚‡, Ôð‡‚‡ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, ÏÌÓ„ÓÔ‡ðÚËÈÌ‡flÒËÒÚÂÏ‡, ‰ÂÏÓÍð‡ÚËfl, ‚ÌÂÒÂÌÓ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó˝ÚËÏ ÊÛðÌ‡ÎÓÏ.

àÒÍÛÒÒÚ‚Ó Í‡ðËÍ‡ÚÛð˚ ‚ÄÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÂ Ú‡ÍÊÂ Ó·flÁ‡ÌÓ Ò‚ÓËÏÔÓfl‚ÎÂÌËÂÏ ÊÛðÌ‡ÎÛ «åÓÎÎ‡ ç‡ÒðÂ‰‰ËÌ».ÑÓ ÌÂ„Ó ‚ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÂ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓÍ‡ðËÍ‡ÚÛð˚, ÌÓ ‰‡ÊÂ ÌËÍ‡ÍËÂ ðËÒÛÌÍË ÌÂÔÂ˜‡Ú‡ÎËÒ¸. ä‡ðËÍ‡ÚÛð‡ «èðÓ·ÛÊ‰ÂÌËÂÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓ„Ó ÏËð‡», ÔÓfl‚Ë‚¯‡flÒfl Ì‡Ó·ÎÓÊÍÂ ÔÂð‚Ó„Ó ÌÓÏÂð‡ ÊÛðÌ‡Î‡ «åÓÎÎ‡ç‡ÒðÂ‰‰ËÌ», ÒÚ‡Î‡ Ì‡ÒÚÓfl˘ÂÈÔðÓ„ð‡ÏÏÓÈ Ò‡ÚËðË˜ÂÒÍÓÈ „ð‡ÙËÍË. ÖÂÌ‡ðËÒÓ‚‡Î ÔÓ Á‡Í‡ÁÛ ÑÊ‡ÎËÎ‡å‡ÏÂ‰ÍÛÎËÁ‡‰Â ÌÂÏÂˆÍËÈ ıÛ‰ÓÊÌËÍéÒÍ‡ð òÏÂðÎËÌ„, ‚ ÚÓ ‚ðÂÏflÔðÓÊË‚‡‚¯ËÈ ‚ íËÙÎËÒÂ. ÇÔÓÒÎÂ‰ÒÚ‚ËË˝ÚÓÚ ‚‡ÊÌ˚È Ë ÁÌ‡˜ËÏ˚È ‰Îfl ÔÂ˜‡ÚË Ê‡ÌðÒÚ‡Î ÛÒÔÂ¯ÌÓ ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡Ú¸ ‚˚‰‡˛˘ËÈÒfl‡ÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÒÍËÈ ıÛ‰ÓÊÌËÍ ÄÁËÏÄÁËÏÁ‡‰Â. ëÎÂ‰Ûfl ÔÓ ÔÛÚË «åÓÎÎ˚ç‡ÒðÂ‰‰ËÌ‡», ËÒÍÛÒÒÚ‚Ó Í‡ðËÍ‡ÚÛð˚ ËÒÂ„Ó‰Ìfl Á‡‚ÓÂ‚˚‚‡ÂÚ ÔðËÁÌ‡ÌËÂ.

«åÓÎÎ‡ ç‡ÒðÂ‰‰ËÌ» - ÔÓ‰ÎËÌÌ˚È¯Â‰Â‚ð ÔÂ˜‡ÚË ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡ Ë ‚ÒÂ„ÓÚ˛ðÍÓ-ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓ„Ó ÏËð‡. àÏÂÌÌÓ ÔÓ‰‚ÎËflÌËÂÏ ˝ÚÓ„Ó ·ÂÒˆÂÌÌÓ„Ó ÊÛðÌ‡Î‡

y›s›ndaki ulusal hareketler sürecinde,Kafkasya’daki halklar aras› iliflkilerin dü-zenlenmesinde önemli bir rol oynad›.

Molla Nasreddin dergisi Bat›’n›n enpopüler bas›n organlar›yla içerik derin-li¤i, form ve tasar›m›yla eflit düzey-deydi. Bu Bat› standartlar›nda yay›nla-nan gerçek bir Do¤u dergisidir. Ayr›caMolla Nasreddin Do¤u ile Ba-t›’y› birlefl-tiren ilk Av-rasya dergi-sidir. Azer-b a y c a n ’ › ne d e b i y a t ,bas›n ve top-lumsal dü-flüncesi Av-rasya düzeyi-ne Molla Nas-reddin’in ba-samaklar›ndayükseldi.

Bu özeli¤iy-le Molla Nas-reddin Azerbay-can edebiyat vebas›n tarihindekendine has bili-nen ekolünü ku-ran ilk süreli ya-y›n organ› oldu. Bir edebiyat ekolü ola-rak farkl› sanat dallar›yla, toplumsal dü-flüncenin e¤ilimleri ve hatta grafikletemsil edildi. Ne önce ne de sonra bukadar yazar›, flair ve sanatç›y› bir arayagetirmek nasip olmad› hiçbir dergiye.Calil Mamedkulizade’nin sürekli gay-retleri sayesinde XX. yüzy›l›n bafl›ndaAzerbaycan sanatç› ayd›nlar›ndan“Molla Nasreddinciler” “ordusu” kurul-du. Bu “ordu”nun milli ayd›n s›n›f›n›nbaflkomutan› Azerbaycan’›n önde gelenyazar› Calil Mamedkuladze oldu.

Molla Nasreddinci ünlü yazar Ab-durrahim Bek Ahverov’un itiraflar›nagöre, e¤er ilham ve yetenek sanatç› in-sanlara has ise “konular› telkin eden veyol gösteren” C. Mamedkulizade veMolla Nasreddin dergisi olmufltur. Mir-za Alekper Sabir, Abdurragim Bek Ah-verod, Mamed Said Ordubadi, Ali Naz-mi, Alikuli Gamkyusar, Mirzali Möcuz,Bayramali Abbaszade, Mamedali Ma-nafzade, Sabit, Ali Razi fiamçizade gibiünlü edebiyatç›lar ve onlarca di¤er ya-zar, bir flekilde Molla Nasreddin’in ya-

e d e b i y a t л и т е р а т у р а


Журнал «МоллаНасреддин» былнастоящей школойМастера карикатуры, сотрудничавшие

в разные годы с «МоллойНасреддином», – Исмаил Ахундов,Газанфар Халигов, Гусейн Алиев,Гусейнкули Зейналов, Эмир Гаджиев(Азербайджан), Константин Дорш, Бено

(Россия), Жозеф Роттер(Германия), Халил Мусаев(Дагестан), Чиладзе(Грузия), Сеидали Бехзад(Тебриз) прославилисьблагодаря публикацииих рисунков в этомжурнале.

В течение ХХ в.изданные вАзербайджанежурналы «Занбур»(«Оса»), «Ары»(«Пчела»), «Мезели»(«Забавный»),«Кирпи» («Еж»)продолжали линию«МоллыНасреддина».«Карагёз»(«Черноглазый»),Хаял («Вымысел»),«Тикан»(«Колючка»),издававшиеся вТурции,«Азербайджан»,«Сури Исрафиль»

(«Рог Исрафиля»),«Насими-Шимал» («Северный ветерок») –в Иране, «Тохмак» («Колотушка») вТуркмении, «Муштум», «Чаян»(«Многоножка») в Узбекстане, «Уклар»«Яшен», «Ял-юрт» в Татарии, «Тангчолпан» в Дагестане своим появлениемобязаны журналу «Молла Насреддин».

Molla Nasreddindergisi okul olduM olla Nasreddin’le çeflitli y›llarda

çal›flan karikatür ustalar› ‹smailAhundov, Gazanfar Haligov, GusynAliyev, Guseynkulu Zeynalov, EmirGadjiyev (Azerbaycan), Konstantin Dorfl,Beno (Rusya), Jozef Rotter (Almanya),Halil Musayev (Da¤›stan), Çiladze(Gürcistan), Seiadli Behzat (‹ran) budergide yay›nlanan çizimleri sayesindeün kazand›lar. XX. yüzy›l boyunca Azerbaycan’daZanbur (Eflek Ar›s›), Ar›, Mezeli (Nefleli),Kirpi, Molla Nasreddin’in çizgisini takipettiler. Türkiye’de Karagöz, Hayal, Diken,‹ran’da Azerbaycan Suri ‹srafil (‹srafil’inSuru), Nasimi fiimal (Kuzey Rüzgar›),Türkmenistan’da Tohmak (Tokmak),Özbekistan’da Mufltum, Çayan(K›rkayak), Tataristan’da Uklar, Yaflen,Yalyurt, Da¤›stan’da Tang Çolpan gibidergiler varl›klar›n› Molla Nasreddindergisine borçlular.

ÔÓfl‚ÎflÎÓÒ¸ ÏÌÓÊÂÒÚ‚Ó Ò‡ÚËðË˜ÂÒÍËıÊÛðÌ‡ÎÓ‚ Ë „‡ÁÂÚ ÒÌ‡˜‡Î‡ ‚ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÂË Ì‡ ä‡‚Í‡ÁÂ, ‡ Á‡ÚÂÏ ‚Ó ‚ÒÂÏ Ú˛ðÍÓ-ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓÏ ÏËðÂ, „‰Â Ì‡˜‡ÎÓÒ¸ð‡Á‚ËÚËÂ ðÂ‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍÓ-Ò‡ÚËðË˜ÂÒÍÓÈÎËÚÂð‡ÚÛð˚ Ë Í‡ðËÍ‡ÚÛð˚.

ÜÛðÌ‡Î ‡ÍÚÛ‡ÎÂÌ Ë ÒÓ‚ðÂÏÂÌÂÌ ‚Ó ‚ÒÂ‚ðÂÏÂÌ‡. ÖÒÎË ‰‡Ú˚ ‚˚ÔÛÒÍÓ‚ Ì‡˜‡Î‡ ïï ‚.Á‡ÏÂÌËÚ¸ ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌËÏË, ÚÓ ÊÛðÌ‡ÎÏÓÊÌÓ ÔðËÌflÚ¸ Á‡ «åÓÎÎÛ ç‡ÒðÂ‰‰ËÌ‡»Ì‡¯ÂÈ ˝ÔÓıË. ÅÂÒÒÏÂðÚÌ˚Â Ë‰ÂËÑÊ.å‡ÏÂ‰ÍÛÎËÁ‡‰Â Ë ÊÛðÌ‡Î‡ «åÓÎÎ‡ç‡ÒðÂ‰‰ËÌ» ÒÓ‚Ô‡‰‡˛Ú Ò ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌËÏËË‰ÂflÏË ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË, ·˚ÚÛ˛˘ËÏË ‚ÄÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÂ Ë ÓÒÚ‡Î¸ÌÓÏ Ú˛ðÍÒÍÓÏÏËðÂ. ÜÛðÌ‡Î «åÓÎÎ‡ ç‡ÒðÂ‰‰ËÌ»,ËÁ‰‡‚‡‚¯ËÈÒfl ‚ Ì‡˜‡ÎÂ ïï ‚. ÑÊ‡ÎËÎÓÏå‡ÏÂ‰ÍÛÎËÁ‡‰Â (1869-1932), ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸Ì‡‰ÂÊÌ˚Ï ÔÓÏÓ˘ÌËÍÓÏ ‰ÎflÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌÂ„Ó ˜ËÚ‡ÚÂÎfl ‚ ‡‰ÂÍ‚‡ÚÌÓÏÔÓÌËÏ‡ÌËË ÔðÓˆÂÒÒÓ‚ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ-‰ÛıÓ‚ÌÓ„Ó Ò‡ÏÓÓÔðÂ‰ÂÎÂÌËfl,„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË Ë‰ÂÏÓÍð‡ÚËÁ‡ˆËË, ÏËðÓ‚Ó„Ó ð‡Á‚ËÚËfl.

èÓ˝ÚÓÏÛ ð‡ÒÔÓðflÊÂÌËÂ èðÂÁË‰ÂÌÚ‡ÄÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍË àÎ¸ı‡Ï‡ÄÎËÂ‚‡ Ó ÔðÓ‚Â‰ÂÌËË 100-ÎÂÚÌÂ„Ó ˛·ËÎÂflÊÛðÌ‡Î‡ «åÓÎÎ‡ ç‡ÒðÂ‰‰ËÌ» Ì‡„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÏ ÛðÓ‚ÌÂ Ò˚„ð‡ÂÚ ‚‡ÊÌÛ˛ðÓÎ¸ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ·˚ „ðÓÏ‡‰ÌÓÂ Ì‡ÒÎÂ‰ËÂÊÛðÌ‡Î‡ ˆÂÎÂÌ‡Ôð‡‚ÎÂÌÌÓ ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡ÎÓÒ¸‰Îfl ËÌÚÂÌÒË‚ÌÓ„Ó ð‡Á‚ËÚËfl Ì‡¯Â„Ó„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡. ÅÓÎ¸¯ÓÈ Ôð‡Á‰ÌËÍ‰ÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍÓÈ ÔÂ˜‡ÚË ‚ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÂÒÚ‡ÌÂÚ ‚‡ÊÌÂÈ¯ËÏ ÎËÚÂð‡ÚÛðÌÓ-ËÒÚÓðË˜ÂÒÍËÏ ÒÓ·˚ÚËÂÏ ‚Ó ‚ÒÂÏ Ú˛ðÍÓ-ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓÏ ÏËðÂ. n

rat›c› ruhuyla beslendi veya dergi saye-sinde ünlü oldular.

Molla Nasreddin bugünkü demokra-tik bas›n›n dedesi gibidir. ‹fade hürriye-ti, insan haklar›, çok partili sistem, de-mokrasi gibi temel kavramlarla ilgilibirçok düflünce bu dergi ile toplumagirdi.

Azerbaycan’da karikatür sanat› daortaya ç›k›fl›n› bu dergiye borçludur.Ondan önce Azerbaycan’da de¤il kari-katür, herhangi bir resim bile bas›lmaz-d›. Derginin ilk say›s›n›n kapa¤›nda yeralan “Müslüman Dünyan›n Uyan›fl›” ka-rikatürü satirik grafi¤in gerçek bir prog-ram› oldu. Karikatürü Calil Mamedkuli-zade’nin siparifli üzerine o zamanlarTiflis’te yaflayan Alman sanatç› OscarShmerling çizdi. Sonralar› bas›n için buönemli ve anlaml› üslubu Azerbay-can’›n mümtaz sanatç›lar›ndan AzimAzimzade baflar›l› bir flekilde kullanma-ya bafllad›. Molla Nasreddin’in yolunuizleyen karikatür sanat› bugün de de¤erkazan›yor.

Molla Nasreddin Azerbaycan ve bü-tün Türk dünyas›n›n gerçek bir edebi-yat flaheseridir. Özellikle bu çok k›y-metli derginin etkisiyle önce Azerbay-can’da ve Kafkasya’da sonra realist sa-tirik edebiyat ve karikatürünün gelifl-

mesinin bafllad›¤› bütün Müslüman-Türk dünyas›nda birçok mizah dergisiyay›nland›.

Dergi bütün zamanlar için aktüel veça¤daflt›r. E¤er XX. yüzy›l›n bafl›ndakiç›k›fl tarihlerini bugünkü tarihlerle de-¤ifltirecek olursak Molla Nasreddin’i ça-¤›m›z dergisi olarak kabul etmekmümkündür. C. Mamedkulizade veMolla Nasreddin’in ölümsüz fikirleriAzerbaycan ve di¤er Türk dünyas›ndayaflayan günümüz ba¤›ms›zl›k düflün-celeriyle örtüflüyor. XX. yüzy›l›n bafl›n-da Calil Mamekulizade (1869-1932) ta-raf›ndan yay›nlanan Molla Nasreddindergisi, milli - manevi kendi kaderinikendi tayin etme süreci, devlet ba¤›m-s›zl›¤› ve demokratikleflme, dünyan›ngeliflmesi gibi benzer kavramlarda bu-günün okuyucusu için güvenli bir yar-d›mc› olabilir.

Onun için Azerbaycan Cumhurbafl-kan› ‹lham Aliyev’in Molla Nasreddindergisinin 100. y›l› jübilesinin devletnezdinde kutlanmas›yla ilgili verdi¤i ta-limat, derginin muazzam miras›n›ndevletimizin verimli geliflmesi amac›nauygun kullan›lmas›nda önemli bir roloynuyor. Azerbaycan’daki özgür bas›n›nbüyük bayram› bütün Türk – ‹slâm dün-yas›nda en önemli edebî ve tarihî birolay olacakt›r. n

л и т е р а т у р а e d e b i y a t


«Молла Насреддин» играл важнуюроль в национально-освободительных движениях вАзербайджане и Турции, вконституционалистскомдвижении в Иране, в углублениинациональных процессов по тусторону Каспия, вурегулированиимежнациональных отношенийна Кавказе.

Dergi Türkiye ve Azerbaycan’daulusal ba¤›ms›zl›khareketlerinde, ‹ran’dakimeflrutiyet hareketinde, HazarDenizi’nin öte k›y›s›ndaki ulusalhareketler sürecinde,Kafkasya’daki halklar aras›iliflkilerin düzenlenmesindeönemli bir rol oynad›.

òÂÒÚÌ‡‰ˆ‡Ú¸ ÎÂÚ Ì‡Á‡‰ ÒÚÛ‰ÂÌÚ˚ÍËÂ‚ÒÍËı ‚˚Ò¯Ëı Û˜Â·Ì˚ıÁ‡‚Â‰ÂÌËÈ Ë Ëı ðÓ‚ÂÒÌËÍË ËÁ

‰ðÛ„Ëı „ÓðÓ‰Ó‚ ìÍð‡ËÌ˚ ‚˚¯ÎË Ì‡·˚‚¯Û˛ ÔÎÓ˘‡‰¸ éÍÚfl·ð¸ÒÍÓÈðÂ‚ÓÎ˛ˆËË (Ì˚ÌÂ – ÁÌ‡ÏÂÌËÚ˚È å‡È‰‡ÌçÂÁ‡ÎÂÊÌÓÒÚË), ð‡Á·ËÎË Ô‡Î‡ÚÍË Ì‡„ð‡ÌËÚÌÓÈ ÏÓÒÚÓ‚ÓÈ Ë Ó·˙fl‚ËÎË·ÂÒÒðÓ˜ÌÛ˛ „ÓÎÓ‰Ó‚ÍÛ. éÌË ÚðÂ·Ó‚‡ÎËÒÏÂÌËÚ¸ Ôð‡‚fl˘ËÈ ðÂÊËÏ ÚÓ„‰‡¯ÌÂÈÔÓÎÛÍÓÎÓÌË‡Î¸ÌÓÈ ëÓ‚ÂÚÒÍÓÈ ìÍð‡ËÌ˚ ËÛÚ‚Âð‰ËÚ¸ ÍÛðÒ Ì‡ ÔÓÎÌÛ˛ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚ¸ðÂÒÔÛ·ÎËÍË. ãË‰ÂðÛ ·ÂÒÔðÂˆÂ‰ÂÌÚÌÓÈ‡ÍˆËË ˛ÌÓ¯ÂÒÚ‚‡ 50-ÏËÎÎËÓÌÌÓ„ÓÌ‡ðÓ‰‡ é.ÑÓÌË˛ ‰‡ÊÂ Û‰‡ÎÓÒ¸ ‰Ó·ËÚ¸Òfl‚˚ÒÚÛÔÎÂÌËfl Ò ÚðË·ÛÌ˚ ÇÂðıÓ‚ÌÓÈ ê‡‰˚(Ô‡ðÎ‡ÏÂÌÚ‡) ìÍð‡ËÌ˚ ‚ ÔðflÏÓÏ ˝ÙËðÂñÂÌÚð‡Î¸ÌÓ„Ó ð‡‰ËÓ Ë ÚÂÎÂ‚Ë‰ÂÌËflìëëê. ëÚÛ‰ÂÌ˜ÂÒÍ‡fl „ÓÎÓ‰Ó‚Í‡ ‚ äËÂ‚ÂËÏÂÎ‡ ðÂÁÓÌ‡ÌÒ ‚ åÓÒÍ‚Â, „‰Â ˝ÚÓ ÒÓ·˚ÚËÂÓ·ÒÛÊ‰‡ÎË ‰ÂÔÛÚ‡Ú˚ „Óð·‡˜Â‚ÒÍÓ„ÓÇÂðıÓ‚ÌÓ„Ó ëÓ‚ÂÚ‡ ëëëê. é‰Ì‡ÍÓðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÓÏ ‡ÍÚ‡ Ò‡ÏÓÔÓÊÂðÚ‚Ó‚‡ÌËflÏÓÎÓ‰ÂÊË ðÂÒÔÛ·ÎËÍË ·˚Î‡ ÎË¯¸ÓÚÒÚ‡‚Í‡ ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎfl Ôð‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚‡,Í‡ð‰ËÌ‡Î¸Ì˚ı ÊÂ ËÁÏÂÌÂÌËÈ ‚ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÈ, ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓÈ ËÒÓˆË‡Î¸ÌÓÈ ÊËÁÌË ìÍð‡ËÌ˚ ÌÂÔðÓËÁÓ¯ÎÓ. ëÚ‡ÎË Á‚Û˜‡Ú¸ ÒÍÂÔÚË˜ÂÒÍËÂÌÓÚÍË: ÏÓÎ, Áðfl ‰ÂÚÍË ðËÒÍÓ‚‡ÎËÁ‰ÓðÓ‚¸ÂÏ Ë ‰‡ÊÂ ÊËÁÌ¸˛, „Óð‡ ðÓ‰ËÎ‡Ï˚¯¸...

çÓ ˜ÂðÂÁ „Ó‰ ËÏÂÌÌÓ ˝ÚÓ ÔÓÍÓÎÂÌËÂÏÓÎÓ‰ÂÊË ÒÚ‡ÎÓ ‚ÏÂÒÚÂ Ò ÓÚˆ‡ÏË Ò‡ÏÓÈ‰ËÌ‡ÏË˜ÌÓÈ ÒËÎÓÈ ÛÊÂ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ-ÓÒ‚Ó·Ó‰ËÚÂÎ¸ÌÓÈ ðÂ‚ÓÎ˛ˆËË,ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÓÏ ÍÓÚÓðÓÈ ·˚ÎÓÔðÓ‚ÓÁ„Î‡¯ÂÌËÂ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚËìÍð‡ËÌ˚ 24 ‡‚„ÛÒÚ‡ 1991 „. ËÙÂÌÓÏÂÌ‡Î¸ÌÓÂ Â„Ó ÔÓ‰Ú‚ÂðÊ‰ÂÌËÂ Ì‡ðÂÙÂðÂÌ‰ÛÏÂ 1 ‰ÂÍ‡·ðfl ÚÓ„Ó ÊÂ „Ó‰‡:·ÓÎÂÂ 90 ÔðÓˆÂÌÚÓ‚ ÔðÓ„ÓÎÓÒÓ‚‡‚¯Ëı Á‡

‰ÓÎ„ÓÊ‰‡ÌÌÛ˛ Ò‚Ó·Ó‰Û Ë Â‚ðÓÔÂÈÒÍËÈ‚˚·Óð! á‚ÂÁ‰Ì˚È ˜‡Ò ÛÍð‡ËÌÒÍËı˛ÌÓ¯ÂÈ Ë ‰Â‚Û¯ÂÍ ÔðÓfl‚ËÎÒfl ‚‡ÍÚË‚ÌÓÈ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË Ë ÔðÓ‚Â‰ÂÌËËÏÌÓ„ÓÚ˚Òfl˜Ì˚ı ÏËÚËÌ„Ó‚ ‚ äËÂ‚Â,ã¸‚Ó‚Â (‰Ó 100 Ú˚Ò. ÏËÚËÌ„Û˛˘Ëı),Û˜‡ÒÚËË ‚ ÁÌ‡ÏÂÌËÚÓÏ ÔÓıÓ‰Â ¯‡ıÚÂðÓ‚,‰Ó‚Â‰ÂÌÌ˚ı ˝ÍÒÔÎÛ‡Ú‡ˆËÂÈ Ë ·Â‰ÌÓÒÚ¸˛‰Ó ÓÚ˜‡flÌËfl, Í ¯Ú‡·-Í‚‡ðÚËðÂÓÚð‡ÒÎÂ‚Ó„Ó ÏËÌËÒÚÂðÒÚ‚‡ ‚ ÑÓÌÂˆÍÂ,Ï‡ÒÒÓ‚ÓÏ ð‡ÒÍÎÂË‚‡ÌËË ÎËÒÚÓ‚ÓÍ Ë‡„ËÚ‡ˆËÓÌÌ˚ı ÔÎ‡Í‡ÚÓ‚ Ë Ú.‰. ä‡Á‡ÎÓÒ¸,ÓÍð˚ÎÂÌÌ‡fl ‚ÒÂÌ‡ðÓ‰ÌÓÈ ÔÓ·Â‰ÓÈ,ÍÓÚÓðÛ˛ Ê‰‡ÎË ÒÚÓÎÂÚËflÏË, ÛÍð‡ËÌÒÍ‡flÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ Ó·ðÂÎ‡ ÍÓÎÓÒÒ‡Î¸Ì˚Â‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ‰Îfl ðÂ‡ÎËÁ‡ˆËË ‚ÒÂıËÌÚÂÎÎÂÍÚÛ‡Î¸Ì˚ı Ë ‰ðÛ„ËıÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚÂÈ ‚Ó ËÏfl ÔðÓˆ‚ÂÚ‡ÌËfl Ò‚ÓÂÈÔðÂÍð‡ÒÌÓÈ êÓ‰ËÌ˚. êÂ‡ÎËË

t o p l u m о б щ е с т в о


Поколение трех революций:камо грядеши?

Юрий БрязгуновЖурналист (Украина).

Üç devrimin çocuklar›:Nereye gidiyorsunuz?

Yuriy BrazgunovGazeteci (Ukrayna).

On alt› y›l önce Kiev’deki üniversiteö¤rencileri ve Ukrayna’n›n di¤erflehirlerindeki yafl›tlar› eski Okt-

yabrskaya Revolutsiya Meydan› (flimdikiünlü Ba¤›ms›zl›k Maydan›’na (meydan›)ç›k›p tafl kald›r›mda kurulu çad›rlar› parça-lad›lar ve süresiz açl›k grevine bafllad›lar.Bu grevin amac›; o zamanlar Sovyet Ukray-na’n›n yar› sömürgeci mevcut rejimini de-¤ifltirmek ve cumhuriyetin tam ba¤›ms›z-l›k yolunu açmakt›. Bu efli görülmemiflprotesto sayesinde 50 milyonluk Ukraynagençli¤inin lideri O. Doniy, Verhovnaya Ra-da’n›n (parlamento) kürsüsünden Ukray-na Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti devletradyo ve televizyonunun canl› yay›n›ndakonuflma yapmay› baflard›. Ö¤rencilerinaçl›k grevi Moskova’da yank› bulmufl, Gor-baçev SSCB’sinin Yüksek Konseyi milletve-killeri durumu hemen müzakere etmifller-di. Gençli¤in kendini feda etti¤i bu eyle-min sonucunda sadece Baflbakan istifa et-miflti. Zira bunun d›fl›nda Ukrayna’n›n po-litik, ekonomik ve toplumsal hayat›ndaköklü de¤ifliklikler gerçekleflmedi. Bununüzerine flüphe dolu sesler yükselmeye bafl-lad›: Güya çocuklar sa¤l›klar›n›, hatta ha-yatlar›n› bofl yere riske atm›fllard› ve da¤fare do¤urmufltu.

Fakat bir y›l sonra babalar›yla beraberbu genç nesil, sonunda 24 A¤ustos 1991 y›-l›nda Ukrayna’n›n ba¤›ms›zl›¤›n›n ilanedildi¤i ve ayn› y›l›n Aral›k ay›nda yap›lanreferandumda ola¤anüstü bir flekilde ka-bul edildi¤i (uzun süre beklenen ba¤›m-s›zl›k ve Avrupa tercihi %90’dan fazla“evet” oyu ald›) ulusal ba¤›ms›zl›k devri-

Фо

тогр

аф:Ю

нус

Эрдо

гду

Foto

¤raf

lar:

Yunu

sErd

o¤du

˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓ„Ó Ó·‚‡Î‡ ÔÂð‚ÓÈÔÓÎÓ‚ËÌ˚ 1990-ı „„. ÒÚ‡ÎË Ó˜ÂðÂ‰Ì˚ÏËÒÔ˚Ú‡ÌËÂÏ ‰Îfl ÔÓÍÓÎÂÌËfl, ÍÓÚÓðÓÂ„ÓÚÓ‚Ó ·˚ÎÓ ðËÒÍÓ‚‡Ú¸ ÊËÁÌ¸˛ ‚Ó ËÏflÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË. éÍ‡Á‡ÎÓÒ¸, ˜ÚÓ Ò‚Ó·Ó‰Û˜‡ÒÚÓ ÎÂ„˜Â ‰Ó·˚Ú¸, ˜ÂÏ ÂÊÂ˜‡ÒÌÓÌ‡ÔÓÎÌflÚ¸ ÔÓÎÌÓˆÂÌÌ˚Ï Ë ÌÛÊÌ˚ÏÌ‡ðÓ‰Û ÒÓ‰ÂðÊ‡ÌËÂÏ. íÓÚ‡Î¸ÌÓÂÓ·ÌË˘‡ÌËÂ ·ÓÎÂÂ 80 ÔðÓˆÂÌÚÓ‚Ì‡ÒÂÎÂÌËfl ìÍð‡ËÌ˚ ÔðË 10-Ú˚Òfl˜ÌÓÈËÌÙÎflˆËË ‚ „Ó‰, ÔðÓ·ÎÂÏ˚, ÔÓfl‚Ë‚¯ËÂÒfl‚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı Ò ÒÓÒÂ‰flÏË (Úð‡ÌÁËÚ „‡Á‡,·‡ÁËðÓ‚‡ÌËÂ ðÓÒÒËÈÒÍÓ„ÓóÂðÌÓÏÓðÒÍÓ„Ó ÙÎÓÚ‡ ‚ ëÂ‚‡ÒÚÓÔÓÎÂ,‰ÂÎËÏËÚ‡ˆËfl Ë ‰ÂÏ‡ðÍ‡ˆËfl „ð‡ÌËˆ Ò êî,ÅÂÎ‡ðÛÒ¸˛, åÓÎ‰Ó‚ÓÈ, êÛÏ˚ÌËÂÈ),fl‰ÂðÌÓÂ ð‡ÁÓðÛÊÂÌËÂ Ë ÏÌÓ„ÓÂ ‰ðÛ„ÓÂÁ‡ÒÚ‡‚ËÎÓ ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ ·ÓÎÂÂ ÚðÂÁ‚ÓÒÏÓÚðÂÚ¸ Ì‡ ÓÍðÛÊ‡˛˘ËÈ ÏËð, ÍÓÚÓð˚È,Í‡Í ÓÍ‡Á‡ÎÓÒ¸, ÚÓÊÂ ÌÂ ·˚Î „ÓÚÓ‚ Í

ÔÓfl‚ÎÂÌË˛ ÌÓ‚Ó„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡.Ç Ó‰ÌÓ˜‡Ò¸Â ÏËÎÎËÓÌ˚ ˛ÌÓ¯ÂÈ Ë

‰Â‚Û¯ÂÍ ÒÚ‡ÎË ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ·ÂÁð‡·ÓÚÌ˚ÏË,ÌÓ Ë ÔðÓÒÚÓ ÌÂ‚ÓÒÚðÂ·Ó‚‡ÌÌ˚ÏË Û ÒÂ·fl‰ÓÏ‡ ‚ Ò‡Ï˚È ÚðÛ‰Ì˚È ÏÓÏÂÌÚÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËfl ÏÓÎÓ‰Ó„Ó ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓ„Ó„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡. èÓ Ò‚Ë‰ÂÚÂÎ¸ÒÚ‚ÛÓÏ·Û‰ÒÏÂÌ‡, Ì˚ÌÂ ·ÓÎÂÂ ¯ÂÒÚËÏËÎÎËÓÌÓ‚ ÛÍð‡ËÌˆÂ‚ ÛÂı‡ÎË Á‡ „ð‡ÌËˆÛÒ ˆÂÎ¸˛ Ì‡ÈÚË ð‡·ÓÚÛ, ÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸Ì‡fl˜‡ÒÚ¸ ËÁ ÌËı – ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ Ë ÛÊÂÔÓ‚ÁðÓÒÎÂ‚¯ËÂ ðÂ‚ÓÎ˛ˆËÓÌÂð˚ Ì‡˜‡Î‡1990-ı „Ó‰Ó‚. ëÚðÓËÚÂÎË ‰‡˜ ‚èÓ‰ÏÓÒÍÓ‚¸Â ‰Îfl ÌÓ‚˚ı ðÛÒÒÍËı ËÍÓÚÚÂ‰ÊÂÈ ‰Îfl ÒðÂ‰ÌÂ„Ó ÍÎ‡ÒÒ‡ ‚èÓðÚÛ„‡ÎËË, ÒË‰ÂÎÍË ‚ÓÁÎÂ ÌÂÏÓ˘Ì˚ıÒÚ‡ðÛ¯ÂÍ ‚ àÚ‡ÎËË, ÒÂÁÓÌÌ˚ÂÒÂÎ¸ıÓÁð‡·ÓÚÌËÍË Ì‡ ÙÂðÏ‡ı ‚ èÓÎ¸¯Â,ÔÎÓÚÌËÍË Ë ÒÚÓÎflð˚ ‚ óÂıËË, ð‡·ÓÚÌËÍË

minin en dinamik gücü oldu. Ukraynagenç erkek ve k›zlar›n›n y›ld›z›, Kiev veLvov’da gerçeklefltirilen ve binlerce (say›la-r› 100 bine kadar ulaflt›) kiflinin kat›ld›¤›mitinglerde, sömürülme ve çaresiz fakirli-¤e kadar sürüklenen maden iflçilerininünlü yürüyüflünde, Donetsk’teki Sendika-lar Bakanl›¤›’n›n Genel Merkezi’ne çok sa-y›da bildiri sahifeleri ve propaganda pan-kartlar›n›n yap›flt›r›lmas› olaylar›nda yük-seldi. Görünen o ki, yüzy›llar boyunca bek-lenen ulusal çaptaki bu zaferle coflan Uk-rayna gençli¤i, ülkelerinin refah› için ente-lektüel ve di¤er bütün yeteneklerini haya-ta geçirebilecek muazzam imkanlar eldeetmifllerdi. 1990’l› y›llar›n ilk yar›s›ndakiekonomik çöküflün gerçekleri, ba¤›ms›zl›ku¤runa hayatlar›n› tehlikeye atmaya haz›rbu nesil için mutlak bir imtihan oldu. Öz-gürlü¤ü elde etmenin, onu her saat fayda-l› ve millete laz›m olan içerikle doldurmak-tan daha kolay oldu¤u anlafl›ld›. Y›ll›k %10.000’lerdeki enflasyondan dolay› nüfu-sun % 80’den fazlas›n›n fakir düflmesi,komflularla yaflanan problemler (gaz geçi-fli, Sivastopol’daki Rus donanmas›, RusyaFederasyonu, Belarus, Moldova, Romanyaile s›n›rlar›n ayr›lmas› ve belirlenmesi), d›-flar›dan yap›lan ça¤r›lar, nükleer silahs›z-lanma ve di¤er birçok sorun yaflan›yordu.Bu sorunlar gençli¤i, yeni bir devletin ç›k-mas›na kendisinin de haz›r olmad›¤› d›fldünyaya daha serinkanl› bakmaya zorlad›.

о б щ е с т в о t o p l u m


Реалии экономического обвала первой половины 1990-хгг. стали очередным испытанием для поколения, котороеготово было рисковать жизнью во имя независимости.Оказалось, что свободу часто легче добыть, чем ежечаснонаполнять полноценным и нужным народу содержанием.

1990’l› y›llar›n ilk yar›s›ndaki ekonomik çöküflün gerçekleri,ba¤›ms›zl›k u¤runa hayatlar›n› tehlikeye atmaya haz›r bunesil için mutlak bir imtihan oldu. Özgürlü¤ü elde etmenin,onu her saat faydal› ve millete laz›m olan içerikledoldurmaktan daha kolay oldu¤u anlafl›ld›.

ÒÙÂð˚ Ó·ÒÎÛÊË‚‡ÌËfl ‚ íÛðˆËË – ‚ÓÚ‰‡ÎÂÍÓ ÌÂ ÔÓÎÌ˚È ÔÂðÂ˜ÂÌ¸ Á‡ÌflÚËÈÏËÎÎËÓÌÓ‚ ÛÍð‡ËÌˆÂ‚ Á‡ ÔðÂ‰ÂÎ‡ÏËéÚ˜ËÁÌ˚. ÇÒ˛‰Û ÓÚÏÂ˜‡˛Ú Ëı ‚˚ÒÓÍËÈÔðÓÙÂÒÒËÓÌ‡ÎËÁÏ Ë ÒÚ‡ð‡ÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸,·Î‡„Ó‰‡ðflÚ Á‡ ÔÓðfl‰Ó˜ÌÓÒÚ¸ Ë ˜ÂÒÚÌÓÒÚ¸,ÌÓ ‚ÒÂ ˝ÚÓ ÓÍ‡Á‡ÎÓÒ¸ ÌÂÌÛÊÌ˚Ï ‚ìÍð‡ËÌÂ, ‚‡ÎÓ‚˚È ‚ÌÛÚðÂÌÌËÈ ÔðÓ‰ÛÍÚÍÓÚÓðÓÈ ÛÔ‡Î ‰Ó 30 % ÛðÓ‚Ìfl 1990 „.í˚Òfl˜Ë Î˛‰ÂÈ ÛÊÂ ·ÂÁ‚ÓÁ‚ð‡ÚÌÓÔÓÚÂðflÌ˚ ‰Îfl ìÍð‡ËÌ˚: ‚ èÓðÚÛ„‡ÎËË,èÓÎ¸¯Â, àÚ‡ÎËË ÏÂÒÚÌ˚Â ıÓÁflÂ‚‡ÔðÂ‰ÓÒÚ‡‚Îfl˛Ú ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ Ú‡ÍËÏ‡ÍÍÛð‡ÚÌ˚Ï Ë ÒÚÓfl˘ËÏ ð‡·ÓÚÌËÍ‡ÏÌ‡ÚÛð‡ÎËÁÓ‚‡Ú¸Òfl Ë ÔÂðÂ‚ÂÁÚË Ì‡ÔÓÒÚÓflÌÌÓÂ ÏÂÒÚÓ ÊËÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ ‰ÂÚÂÈ,ÓÔðÂ‰ÂÎËÚ¸ Ëı ‚ ¯ÍÓÎ˚ ËÎË ‰Ó¯ÍÓÎ¸Ì˚ÂÛ˜ðÂÊ‰ÂÌËfl. éÒÚ‡‚¯ËÏÒfl ‚ ìÍð‡ËÌÂðÓ‰ÒÚ‚ÂÌÌËÍ‡Ï ÏË„ð‡ÌÚ˚ ‚˚Ò˚Î‡˛Ú‚‡Î˛ÚÛ, ÍÓÚÓð‡fl Ë‰ÂÚ ËÎË Ì‡ ÓÔÎ‡ÚÛÛ˜Â·˚ ‚ ‚ÛÁ‡ı ËÎË ÔðÓÒÚÓ ÔðÓÂ‰‡ÂÚÒfl.ÖÒÚ¸ Ù‡ÍÚ˚ Ë ‰ðÛ„Ó„Ó ðÓ‰‡: ð‡·ÓÚÌËÍËÓð„‡ÌÓ‚ ÔðÓÒ‚Â˘ÂÌËfl Ò‚Ë‰ÂÚÂÎ¸ÒÚ‚Û˛Ú,˜ÚÓ ÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸Ì‡fl ˜‡ÒÚ¸ ÔÓÒÂÚËÚÂÎÂÈÍ‡ÁËÌÓ Ë Á‡‚Â‰ÂÌËÈ Ò «Ó‰ÌÓðÛÍËÏË·‡Ì‰ËÚ‡ÏË» – ËÏÂÌÌÓ ˛Ì˚ÂðÓ‰ÒÚ‚ÂÌÌËÍË ÚÂÔÂðÂ¯ÌËıÓÒÚ‡ð·‡ÈÚÂðÓ‚...

ÖÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, ˜ÚÓ ÌÂ ‚ÒÂ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎËÔÓÍÓÎÂÌËfl «ðÂ‚ÓÎ˛ˆËË Ì‡ „ð‡ÌËÚÂ»ÓÍ‡Á‡ÎËÒ¸ ‚ ÔÓ‰Ó·ÌÓÈ ÒËÚÛ‡ˆËË. åÌÓ„ËÂÔðÓ‰ÓÎÊ‡ÎË ÊËÚ¸ ð‡‰ËÍ‡Î¸ÌÓÈðÓÏ‡ÌÚËÍÓÈ, ÔÓÔÓÎÌflfl ðfl‰˚˝ÍÒÚðÂÏËÒÚÒÍËı Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÈ ÚËÔ‡ ìçÄ-ìçëé Ë ‰‡ÊÂ ‚ÓÂ‚‡ÎË ‚ «„Óðfl˜Ëı ÚÓ˜Í‡ı»ÔÓÒÚÒÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ÔðÓÒÚð‡ÌÒÚ‚‡: Ì‡ ÒÚÓðÓÌÂÒÂÔ‡ð‡ÚËÒÚÓ‚ ‚ ÏÓÎ‰Ó‚ÒÍÓÏèðË‰ÌÂÒÚðÓ‚¸Â Ë Ì‡Ó·ÓðÓÚ – ÔÓÏÓ„‡ÎË„ðÛÁËÌ‡Ï ÔðÓÚË‚ ËÏ ÔÓ‰Ó·Ì˚ı ‚ Ä·ı‡ÁËË.Ç Ò‡ÏÓÈ ìÍð‡ËÌÂ ðÂÁÍÓ ‚ÓÁðÓÒÎ‡ÔðÂÒÚÛÔÌÓÒÚ¸, Ì‡ðÍÓÏ‡ÌËfl ËÔðÓÒÚËÚÛˆËfl ÒðÂ‰Ë ÏÓÎÓ‰ÂÊË Ë ‰‡ÊÂ‰ÂÚÂÈ. éÙËˆË‡Î¸Ì‡fl ˆËÙð‡ 100 Ú˚Ò.

·ÂÒÔðËÁÓðÌ˚ı ‰ÂÚÂÈ ‚ ÒÚð‡ÌÂ, ÔÓ ÏÌÂÌË˛Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË, ÌÂ ÓÚ‚Â˜‡ÂÚ ðÂ‡Î¸ÌÓÈÍ‡ðÚËÌÂ Ë fl‚ÌÓ Á‡ÌËÊÂÌ‡. êÂÁÍÓÛÏÂÌ¸¯ËÎ‡Ò¸ ðÓÊ‰‡ÂÏÓÒÚ¸ Ë Û‚ÂÎË˜ËÎ‡Ò¸ÒÏÂðÚÌÓÒÚ¸, ˜ÚÓ ÔÓ‚ÎÂÍÎÓ Á‡ ÒÓ·ÓÈÒÓÍð‡˘ÂÌËÂ ‚ÒÂ„Ó Ì‡ÒÂÎÂÌËfl ÒÚð‡Ì˚.

é‰Ì‡ÍÓ ÔÓfl‚ËÎËÒ¸ Ë ‰ðÛ„ËÂÚÂÌ‰ÂÌˆËË. Ç ˜‡ÒÚÌÓÒÚË, ‚ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÈìÍð‡ËÌÂ ðÂÁÍÓ Û‚ÂÎË˜ËÎÓÒ¸ ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚ÓÒÚÛ‰ÂÌÚÓ‚: ÂÒÎË ‰Ó 1991 „. ‚ ìëëêÌ‡Ò˜ËÚ˚‚‡ÎÓÒ¸ ˜ÛÚ¸ ·ÓÎ¸¯Â 1 ÏÎÌÒÚÛ‰ÂÌÚÓ‚, ÚÓ Ì˚ÌÂ ˝ÚÓÚ ÔÓÍ‡Á‡ÚÂÎ¸ÒÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ 2,5 ÏÎÌ. àÏÂÌÌÓ ˝Ú‡Í‡ÚÂ„ÓðËfl ÏÓÎÓ‰ÂÊË ‚ ‰ÂÍ‡·ðÂ 2004 „.‚ÌÓ‚¸ ÓÍ‡Á‡Î‡Ò¸ ‰‚ËÊÛ˘ÂÈ ÒËÎÓÈÁÌ‡ÏÂÌËÚÓÈ ÛÊÂ «Óð‡ÌÊÂ‚ÓÈ» (ÔÓ-ÛÍð‡ËÌÒÍË – «ÔÓÏ‡ð‡Ì˜Â‚ÓÈ»)ðÂ‚ÓÎ˛ˆËË Ì‡ å‡È‰‡ÌÂ, Ú‡Í ÔÓð‡ÁË‚¯ÂÈ‚ÂÒ¸ ÏËð Ò‚ÓÂÈ ÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓÒÚ¸˛,‚˚‰ÂðÊÍÓÈ Ë ‚ ÚÓ ÊÂ ‚ðÂÏfl

Milyonlarca genç erkek ve k›z bir andasadece iflsiz kalmad›, ba¤›ms›z genç cum-huriyetin kuruluflunun en zor anlar›nda,kendi vatanlar›nda gereksiz insanlar hali-ne geldiler. Ombudsman›n verdi¤i bilgile-re göre alt› milyondan fazla Ukraynal› iflbulmak amac›yla yurt d›fl›na göç etti. Bun-lar›n önemli bir bölümü genç ve 1990’l› y›l-lar›n bafl›nda büyüyen devrimcilerdir.Moskova yak›nlar›nda yeni Ruslar için veyaPortekiz’de orta s›n›f için yazl›k ve villa inflaetmek, ‹talya’da güçsüz yafll› kad›nlara ba-k›c›l›k yapmak, Polonya’da çiftliklerde geçi-ci iflçi olarak çal›flmak, Çek Cumhuriye-ti’nde do¤ramac› ve marangozluk yapmak,Türkiye’de hizmet sektöründe çal›flmak;bütün bunlar vatanlar›ndan uzakta çal›-flan Ukraynal›lar›n yapt›¤› ifllerin tam birlistesi de¤il kesinlikle. Her yerde üstün pro-fesyonellikleri ve gayretleri, dürüst ve na-muslu olduklar› için takdir edildikleri göz-leniyor. Ama anlafl›lan, bütün bunlar 1990y›l›ndakilerle karfl›laflt›r›ld›¤›nda GSM’si%30’a kadar düflen Ukrayna’da gereksiz ol-duklar› görüldü. Ukrayna için binlerce in-san geri dönmemek üzere kaybedildi. Por-tekiz’de, Polonya’da, ‹talya’da yerli ifl sahip-leri böyle düzgün ve de¤erli iflçilere vatan-dafll›k al›yorlar, çocuklar›n› okul veya okulöncesi kurumlara vererek sürekli oturumaizni al›yorlar. Göçmenler Ukrayna’da kalanyak›nlar›na para gönderiyorlar. Bu para yaüniversite e¤itimine veya beslenmeye har-can›yor. Burada baflka durumlar da söz ko-nusu: E¤itimcilerin belirttiklerine göre bu-gün kumarhane ve “tek kollu haydutlar›n”oldu¤u yerlere gidenlerin önemli bir k›sm›,flimdiki kaçak iflçilerin genç yak›nlar›.



Лишь украинка моглаизобрести последний крик

моды: джинсы подукраинскую блузку-

вышиванку снациональным

орнаментом.

Milli süslerle ifllenenUkrayna bluzunun alt›na

jeans gibi son moday› ancakUkraynal› bir k›z

bulabilirdi.

ÌÂÒÓÍðÛ¯ËÏÓÈ ‚ÓÎÂÈ Ë ÒÚðÂÏÎÂÌËÂÏÓÚÒÚÓflÚ¸ ‰ÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍËÂ ËÌÒÚËÚÛÚ˚ ËÂ‚ðÓÔÂÈÒÍËÈ ÔÛÚ¸ ð‡Á‚ËÚËfl. èÓÁÓðÌ˚ÂÙ‡ÍÚ˚ ÔðÂ‰˚‰Û˘Â„Ó ‰ÂÒflÚËÎÂÚÌÂ„ÓðÂÊËÏ‡, ÛÊ‡ÒÌÛ‚¯ËÂ ÏËð Ò‚ÓÂÈÊÂÒÚÓÍÓÒÚ¸˛ Ë ˆËÌËÁÏÓÏ (Û·ËÈÒÚ‚ÓÊÛðÌ‡ÎËÒÚ‡ É.ÉÓÌ„‡‰ÁÂ Ë Â˘Â 38 Â„ÓÍÓÎÎÂ„, ÚÂððÓð ÔðÓÚË‚ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı ËÓ·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ‰ÂflÚÂÎÂÈ, ÚÓÚ‡Î¸Ì‡flÍÓððÛÔˆËfl, ÍÓÌÚð‡·‡Ì‰‡ ÓðÛÊËfl ‰ÎflðÂ‡ÍˆËÓÌÌ˚ı ðÂÊËÏÓ‚, Ù‡Î¸ÒËÙËÍ‡ˆËfl‚˚·ÓðÓ‚ Ë Ú.Ô.), ÌÂ ÒÏÓ„ÎË ‚˚Úð‡‚ËÚ¸ ËÁ˛Ì˚ı ‰Û¯ ÒÚðÂÏÎÂÌËÂ ÍˆË‚ËÎËÁÓ‚‡ÌÌÓÒÚË Ë Ó·˘Â˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍËÏˆÂÌÌÓÒÚflÏ. ëÂÏÌ‡‰ˆ‡Ú¸ ‰ÌÂÈ Ì‡ÏÓðÓÁÌÓÏ å‡È‰‡ÌÂ ÒÚ‡ÎË Â˘Â Ó‰ÌËÏÒ‚Ë‰ÂÚÂÎ¸ÒÚ‚ÓÏ Ó„ðÓÏÌ˚ıÔÓÚÂÌˆË‡Î¸Ì˚ı ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚÂÈ Ì‡ˆËË.

çÓ Í‡ÊÂÚÒfl, ÓÍðÂÔ¯ËÂ ‚Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÒÚËıËflı ÔÓÒÎÂ‰ÌËı ÎÂÚ‰Û¯Ë ÏÓÎÓ‰˚ı Î˛‰ÂÈ ÔÓÒÚÂÔÂÌÌÓ‡‰‡ÔÚËðÛ˛ÚÒfl Í ÔÂðÏ‡ÌÂÌÚÌ˚ÏÍ‡ð‰ËÌ‡Î¸Ì˚Ï ËÁÏÂÌÂÌËflÏ ‚„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Â. èðËÚÓðÏÓÁËÎ‡Ò¸ ÏË„ð‡ˆËflÚ‡Î‡ÌÚÎË‚˚ı ˛ÌÓ¯ÂÈ Ë ‰Â‚Û¯ÂÍ Á‡ÔðÂ‰ÂÎ˚ ìÍð‡ËÌ˚. Ç ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸ÌÓ„Ó ÔÓ‚˚¯ÂÌËfl Ï‡ÚÂðË‡Î¸ÌÓÈÔÓÏÓ˘Ë ÏÓÎÓ‰˚Ï Ï‡ÚÂðflÏ ‚ ÒÚð‡ÌÂÛ‚ÂÎË˜ËÎ‡Ò¸ ðÓÊ‰‡ÂÏÓÒÚ¸. åÂÌ¸¯Â ÒÚ‡ÎÓð‡Á‚Ó‰Ó‚ ÒðÂ‰Ë ÏÓÎÓ‰˚ı ÒÂÏÂÈÌ˚ı Ô‡ð.ÑËÌ‡ÏËÍ‡ ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓ„Ó ð‡Á‚ËÚËfl

Ó·ÛÒÎÓ‚ËÎ‡ ‰ÂÙËˆËÚ ÌÂÍÓÚÓð˚ı ð‡·Ó˜ËıÔðÓÙÂÒÒËÈ, ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ‚ ÒÚðÓËÚÂÎ¸ÒÚ‚Â,ÒÙÂðÂ Ó·ÒÎÛÊË‚‡ÌËfl, Ì‡ Úð‡ÌÒÔÓðÚÂ. ÇäËÂ‚Â, Ì‡ÔðËÏÂð, 80 Ú˚Ò. Ú‡ÍËı ‚‡Í‡ÌÒËÈ.èÓ‚˚¯ÂÌËÂ Á‡ð‡·ÓÚÌÓÈ ÔÎ‡Ú˚ÔÂ‰‡„Ó„‡Ï, Ì‡Ó·ÓðÓÚ, ÔðË‚ÂÎÓ ÍËÒ˜ÂÁÌÓ‚ÂÌË˛ Û˜ËÚÂÎ¸ÒÍËı ‚‡Í‡ÌÒËÈ.èÓ-ÔðÂÊÌÂÏÛ Ò‡Ï˚ÏË ÔÓÔÛÎflðÌ˚ÏËÒðÂ‰Ë ÏÓÎÓ‰ÂÊË fl‚Îfl˛ÚÒfl ÔðÓÙÂÒÒËË˛ðËÒÚ‡, ˝ÍÓÌÓÏËÒÚ‡, ÊÛðÌ‡ÎËÒÚ‡,‰ËÔÎÓÏ‡Ú‡. äÓÌÍÛðÒ˚ ÔÓÒÚÛÔ‡˛˘Ëı ‚‚ÛÁ˚ Ì‡ ˝ÚË ÒÔÂˆË‡Î¸ÌÓÒÚË ÓÒÚ‡˛ÚÒflÒ‡Ï˚ÏË ‚˚ÒÓÍËÏË.

ç‡·Î˛‰‡ÂÚÒfl ÙÂÏËÌËÁ‡ˆËflÌÂÍÓÚÓð˚ı ÔðÓÙÂÒÒËÈ, ÍÓÚÓð˚Â ð‡Ì¸¯Â·˚ÎË ÔðÂðÓ„‡ÚË‚ÓÈ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈÒËÎ¸ÌÓÈ ÔÓÎÓ‚ËÌ˚ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡.ç‡ÔðËÏÂð, ‚ ÊÛðÌ‡ÎËÒÚËÍÂ, ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ‚˝ÎÂÍÚðÓÌÌ˚ı ëåà, ˜ÚÓ „Ó‚ÓðËÚ Ó ÚÓÏ,˜ÚÓ ÚÂððÓð ÔðÓÚË‚ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ ˝ÚÓÈÔðÓÙÂÒÒËË ÌÂ ËÒÔÛ„‡Î ‰‡ÊÂ ‰Â‚Û¯ÂÍ.éÌË, ÍÒÚ‡ÚË, Á‡‰‡˛Ú ÚÓÌ Ë ‚ÔÓ‚ÒÂ‰ÌÂ‚ÌÓÈ ÊËÁÌË ÏÓÎÓ‰ÂÊË, ‚˜‡ÒÚÌÓÒÚË ‚ ÏÓ‰Â. ãË¯¸ ÛÍð‡ËÌÍ‡ ÏÓ„Î‡ËÁÓ·ðÂÒÚË ÔÓÒÎÂ‰ÌËÈ ÍðËÍ ÏÓ‰˚:‰ÊËÌÒ˚ ÔÓ‰ ÛÍð‡ËÌÒÍÛ˛ ·ÎÛÁÍÛ-‚˚¯Ë‚‡ÌÍÛ Ò Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ÏÓðÌ‡ÏÂÌÚÓÏ. á‡ðÛ·ÂÊÌ˚Â ðÓ‚ÂÒÌËˆ˚ ÒÛ‰Ë‚ÎÂÌËÂÏ ÓÚÏÂÚËÎË Â˘Â Ó‰ÌÛ ‰ÂÚ‡Î¸ ‚ÏÂÌÚ‡Î¸ÌÓÏ ÔÓ‚Â‰ÂÌËË ÛÍð‡ËÌÍË: ‰‡ÊÂÒÓ·Ëð‡flÒ¸ ‚ „‡ÒÚðÓÌÓÏ ËÎË Ì‡ ð˚ÌÓÍ Á‡

“Granit devrimi” neslinin bütün tem-silcileri benzeri durumlarda de¤il elbet-te. Birço¤u radikal bir romantizmle yafla-maya devam etti. UNA-UNSO gibi bir di-zi radikal kurulufllara kat›ld›lar ve hattapostsovyet co¤rafyada Moldova Pridnes-trov’da ayr›l›kç›lar›n saf›nda atefl hatt›n-da savaflt›lar ve fakat ayn› durumdakiAbhazya’da Gürcülere yard›m ettiler. Bu-gün Ukrayna’da ise gençler ve hatta ço-cuklar aras›nda cinayet, uyuflturucu vefuhufl tablosu h›zl› bir flekilde büyüyor.Ülkede sokak çocuklar›n›n say›s›, resmîrakamlara göre 100 bin fakat kamuoyu-nun düflüncesine göre bu say› gerçe¤iyans›tm›yor. Do¤um oran› h›zla düflüyor,ölüm oran› büyüyor. Bu da beraberindeülkenin bütün nüfusunun azalmas›n›getiriyor.

Bu yaflananlar›n yan›nda baflka alan-larda art›fllar da söz konusu. Mesela ö¤-renci say›s› çok artt›. 1991 y›l›na kadarUkrayna Sovyet Cumhuriyeti’nde birmilyondan biraz fazla ö¤renci varken,bugün bu say› 2.5 milyon. Gençli¤inözellikle bu kesimi Aral›k 2004 y›l›ndaart›k “turuncu” ad›yla ünlü; bütün dün-



ÔðÓ‰ÛÍÚ‡ÏË ÓÌ‡ ÔðËıÓð‡¯Ë‚‡ÂÚÒfl ÔÂðÂ‰ÁÂðÍ‡ÎÓÏ Ë Ó‰Â‚‡ÂÚÒfl ÔÓÎÛ˜¯Â, ‚ ÚÓ‚ðÂÏfl ÍÓ„‰‡ Á‡Ô‡‰Ì˚Â Ò‚ÂðÒÚÌËˆ˚ ÌÂÔðË‰‡˛Ú ˝ÚÓÏÛ ÓÒÓ·Ó„Ó ÁÌ‡˜ÂÌËfl.

àÌÚÂðÂÒÌ˚Â ËÁÏÂÌÂÌËfl ÔðÓËÁÓ¯ÎË Ë‚Ó ‚Á„Îfl‰‡ı ˛ÌÓ¯ÂÈ, ‚ÒÂ ·ÓÎ¸¯ÂÓÒÓÁÌ‡˛˘Ëı Ò‚Ó˛ ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸ Í‡ÍÁ‡˘ËÚÌËÍÓ‚ êÓ‰ËÌ˚. íð‡‰ËˆËÓÌÌÓÌÂ„‡ÚË‚ÌÓÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÂ Í ÒÎÛÊ·Â ‚·˚‚¯ÂÈ ëÓ‚ÂÚÒÍÓÈ ‡ðÏËË, „‰Â ·˚ÚÓ‚‡ÎËÙ‡ÍÚ˚ ‚‡ð‚‡ðÒÍËı ÌÂÛÒÚ‡‚Ì˚ıÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ, ÔÓÒÚÂÔÂÌÌÓ ÏÂÌflÂÚÒfl Ì‡ÓÒÓÁÌ‡ÌËÂ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚË ÒÚðÓËÚ¸‚ÓÓðÛÊÂÌÌ˚Â ÒËÎ˚ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÈìÍð‡ËÌ˚ Ì‡ ÌÓ‚ÓÈ ÓÒÌÓ‚Â. éÊË‰‡ÂÏ˚ÈÔÂðÂıÓ‰ Í 2010 „. Í ÔðÓÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ‡ðÏËË ÔÓ‚˚ÒËÎ ÔðÂÒÚËÊ ‚ÓÂÌÌÓ„Ó ‰‡ÊÂ‚ ÒÚÛ‰ÂÌ˜ÂÒÍÓÈ ÒðÂ‰Â, „‰Â ÓÚÌ˚ÌÂ

ÓÙËˆÂðÒÍÓÂ Á‚‡ÌËÂ Ì‡ ‚ÓÂÌÌ˚ı Í‡ÙÂ‰ð‡ıÏÓÊÌÓ ÔÓÎÛ˜ËÚ¸ ÎË¯¸ ·Î‡„Ó‰‡ðflÔÎ‡ÚÌÓÈ ÙÓðÏÂ Ó·Û˜ÂÌËfl. èÓÔÛÎflðÌ˚ÏËÒÚ‡ÌÓ‚flÚÒfl ‚ÓÂÌÌÓ-ÒÔÓðÚË‚Ì˚ÂÓ·˙Â‰ËÌÂÌËfl, ‚ÓÁðÓÊ‰‡˛ÚÒfl Í‡Á‡ˆÍËÂÒÚðÛÍÚÛð˚ Ò Úð‡‰ËˆËÓÌÌ˚ÏÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Ï ÛÍÎ‡‰ÓÏ. Ç ·ÓÎ¸¯ËÌÒÚ‚ÂÒ‚ÓÂÏ ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ – Á‡ ‚ÒÚÛÔÎÂÌËÂ ‚çÄíé Ë Öë, ıÓÚfl Ì‡ ‚ÓÒÚÓÍÂ Ë ˛„ÂÒÚð‡Ì˚ Ú‡ÍËı ÏÂÌ¸¯Â. ê‡ÁÛÏÂÂÚÒfl, ÂÂÍÛÏËð‡ÏË Ì˚ÌÂ fl‚Îfl˛ÚÒfl ÒÛÔÂðÁ‚ÂÁ‰‡Â‚ðÓÔÂÈÒÍÓ„Ó ÙÛÚ·ÓÎ‡ ÄÌ‰ðÂÈ òÂ‚˜ÂÌÍÓÒÓ ‚ÒÂÈ ÛÍð‡ËÌÒÍÓÈ Ò·ÓðÌÓÈ, ‰Ó¯Â‰¯ÂÈ‰Ó ˜ÂÚ‚ÂðÚ¸ ÙËÌ‡Î‡ ÏËðÓ‚Ó„Ó ÔÂð‚ÂÌÒÚ‚‡,ÌÂÓ‰ÌÓÍð‡ÚÌ˚È ˜ÂÏÔËÓÌ ÏËð‡ ÒðÂ‰Ë·ÓÍÒÂðÓ‚-ÔðÓÙÂÒÒËÓÌ‡ÎÓ‚ ÇËÚ‡ÎËÈäÎË˜ÍÓ Ë ÔÓ·Â‰ËÚÂÎ¸ ÍÓÌÍÛðÒ‡«Ö‚ðÓ‚Ë‰ÂÌËÂ-2004» ÔÂ‚Ëˆ‡ êÛÒÎ‡Ì‡ã˚Ê˚˜ÍÓ. Ñ‚ÓÂ ÔÓÒÎÂ‰ÌËı ÔÓ¯ÎË ‚

yay› hoflgörüsü, sabr› ve sars›lmaz irade-si, demokratik kurumlar› ve geliflmedeAvrupa’n›n yolunu savunmas›yla flafl›r-tan Maydan’daki devrimin hareket gü-cüydü. Önceki rejimin ac›mas›zl›¤› ve in-sanlar› hor görmesiyle dünyay› dehfletedüflüren yüz k›zart›c› olaylar› (gazeteciG. Gongadze ve 38 arkadafl›n›n öldürül-mesi, politik ve toplumu temsil eden ki-mi insanlara karfl› yap›lan terör, yolsuz-luk, muhalif taraflar için örgütlenen si-lah kaçakç›l›¤›, seçimlere hile kar›flt›r-mak v.b.) genç ruhlardan uygarlaflma veortak insanî de¤erlere olan hevesi ç›kar-mad›. Dondurucu so¤ukluktaki May-dan’da geçen on yedi gün, yedi yüzy›ll›kkölelefltirmeden uyanan ulusun büyükpotansiyel imkanlar›na tan›kl›k etti.

Fakat öyle görünüyor ki son y›llardakitoplumsal afetlerde güçlenen gençlerinruhu yavafl yavafl devletteki esasl› de¤i-flikliklere adapte oluyor. Yetenekli genç-lerin Ukrayna d›fl›na gitmeleri durdu.Genç annelere yap›lan yard›mlar›nönemli derecede art›r›lmas› sonucu do-¤um oran› büyüdü. Genç çiftler aras›n-da boflanma azald›. Özellikle inflaat, hiz-met ve ulafl›m sektörü baflta olmak üze-re, ekonomik geliflmenin dinamosu bir-kaç meslek aç›¤›na yol açt›. Mesela Ki-ev’de 80 bin adet böyle bofl yer var. Ö¤-retmen maafllar›n›n art›r›lmas›, bofl ö¤-retmen yerlerinin dolmas›na sebep ol-du. Gençler aras›nda en popüler meslek-ler eskiden oldu¤u gibi yine hukuk, eko-nomi, gazetecilik ve diplomasi. Bu mes-leklerin fakültelerini bar›nd›ran üniver-siteler ilk s›rada tercih ediliyor.

Eskiden insanl›¤›n güçlü yar›s› olanerkeklerin tekelindeki baz› mesleklerdeart›k kad›n hakimiyeti gözlemleniyor.Mesela gazetecilikte, özellikle elektro-nik gazetecilikte, terörün bu mesle¤i ya-panlara karfl› oldu¤unu söylemesi bilegazeteci k›zlar› korkutmad›. Bunlarözellikle moda alan›nda gençli¤in gün-lük hayat›na yön veriyorlar. Milli süsler-le ifllenen Ukrayna bluzunun alt›na je-ans gibi son moday› ancak Ukraynal› birk›z bulabilirdi. Yurtd›fl›ndaki yafl›tlar›Ukraynal› k›z›n görgü mantalitesindenbir detay› flu flekilde veriyorlar: Bat›l›k›zlar markete ya da pazara ç›karken negiyindiklerine fazla özen göstermezken,Ukraynal› yafl›tlar› daha iyi elbiselerinigiyerler, aynan›n önünde süslenir on-dan sonra pazara ç›karlar.



·ÓÎ¸¯Û˛ ÔÓÎËÚËÍÛ. ãË‰Âð ÒÚÛ‰ÂÌ˜ÂÒÍÓÈðÂ‚ÓÎ˛ˆËË Ì‡ „ð‡ÌËÚÂ é.ÑÓÌËÈ – Ú‡ÍÊÂ.

çÓ Ó·ð‡Á ÏÓÎÓ‰Ó„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËfl ·Û‰ÂÚÌÂ ÒÓ‚ÒÂÏ ÔÓÎÌ˚Ï, ÂÒÎË ÌÂ ‚ÒÔÓÏÌËÚ¸Â˘Â Ó‰ÌÛ ÔðÓ·ÎÂÏÛ ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌÂÈìÍð‡ËÌ˚ – flÁ˚ÍÓ‚Û˛. çÂ ÒÂÍðÂÚ, ˜ÚÓ„ÓðÓ‰ÒÍÓÂ Ì‡ÒÂÎÂÌËÂ, ‚ ˜‡ÒÚÌÓÒÚË Ì‡‚ÓÒÚÓÍÂ Ë ˛„Â ÒÚð‡Ì˚, ‚ ·ÓÎ¸¯ËÌÒÚ‚ÂËÒÔÓÎ¸ÁÛÂÚ ðÛÒÒÍËÈ flÁ˚Í. çÂÍÓÚÓð˚ÂÔÓÎËÚËÍË ÔðÓ·ÎÂÏÛ ÎËÌ„‚ËÒÚË˜ÂÒÍÛ˛ÔðÂ‚ð‡˘‡˛Ú ‚ Ù‡ÍÚÓð ÔðÓÚË‚ÓÒÚÓflÌËflð‡ÁÎË˜Ì˚ı ðÂ„ËÓÌÓ‚ ÒÚð‡Ì˚, ÔðÂÒÎÂ‰ÛflÎË˜Ì˚Â ˆÂÎË. èð‡‚‰‡, Á‡ÌËÏ‡˛ÚÒfl ˝ÚËÏÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ÒÚ‡ð¯Â„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËfl.ûÌÓÒÚ¸ ÒÚð‡Ì˚ ÔÓÍ‡ Á‡ÌËÏ‡ÂÚ‚˚ÊË‰‡ÚÂÎ¸ÌÛ˛ ÔÓÁËˆË˛, ÔðÂÍð‡ÒÌÓÒÓÁÌ‡‚‡fl, Í ˜ÂÏÛ ÏÓÊÂÚ ÔðË‚ÂÒÚËÔðÓÚË‚ÓÒÚÓflÌËÂ Ì‡ ˝ÚÌË˜ÂÒÍÓÈ ÓÒÌÓ‚Â. Ç‰‡ÌÌÓÏ ‚ÓÔðÓÒÂ ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ ÒÍÎÓÌflÂÚÒfl ÍÚÂÁËÒÛ, ÔðÓ‚ÓÁ„Î‡¯ÂÌÌÓÏÛ Ëı ‚ÓÊ‰ÂÏ Ì‡ÔÓÏ‡ð‡Ì˜Â‚ÓÏ å‡È‰‡ÌÂ, ‡ Ì˚ÌÂÔðÂÁË‰ÂÌÚÓÏ ìÍð‡ËÌ˚ ÇËÍÚÓðÓÏû˘ÂÌÍÓ, ˜ÚÓ Â‚ðÓÔÂÈÒÍËÈ ‚˚·Óð Ì‡ˆËËÚðÂ·ÛÂÚ ÁÌ‡ÌËfl ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ðÓ‰ÌÓ„Ó„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó flÁ˚Í‡, ÌÓ Ë ÌÂÒÍÓÎ¸ÍËı‰ðÛ„Ëı. à Ú‡ÍÓÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÓÌÌ˚ÈÔÓ‰ıÓ‰, Ò Ôð‡‚ÓÏ ÓÒÓÁÌ‡ÌÌÓ„ÓÔ‡ÚðËÓÚË˜ÂÒÍÓ„Ó ‚˚·Óð‡, ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl‰ÓÏËÌ‡ÌÚÓÈ ‰Îfl ÛÍð‡ËÌÒÍÓÈ ÏÓÎÓ‰ÂÊËË ÔðË ðÂ¯ÂÌËË ÏÌÓ„Ëı ‰ðÛ„Ëı ‚ÓÔðÓÒÓ‚,ÍÓÚÓð˚Â ÒÚ‡‚ËÚ ÔÂðÂ‰ ÌÂÈ ÊËÁÌ¸. n

“Vatan›n savunucular›” olarak sorum-luluklar›n› zamanla daha da çok idrakeden gençlerin görüfllerinde ilginç de¤i-fliklikler meydana geldi. Barbar ve kanun-suz davran›fllar›n oldu¤u eski Sovyet ordu-sunda askerlik hizmetine gösterilen gele-neksel olumsuz ilgi, yeni bir temel üzerin-de ba¤›ms›z Ukrayna’n›n silahl› kuvvetle-rinin kurulmas› gereklili¤i ile yer de¤ifltiri-yor. 2010 y›l›na do¤ru profesyonel orduyageçme projesi bundan sonra paral› e¤i-timle askeri kürsülerde al›nacak olan su-bay rütbesi, ö¤renci çevrelerinde bile as-kerli¤in prestijini art›rd›. Askeri sportifdernekler popüler hale gelmeye, Kazak ku-rulufllar› geleneksel milli bir düzenle yeni-den dirilmeye bafllad›.

Her ne kadar ülkenin do¤u ve güneyin-de farkl› düflünenler olsa da, genç ço¤un-luk NATO ve AB’ye girmekten yana. Avru-pa futbolunun süper y›ld›z› Andrey fiev-çenko ve dünya futbol flampiyonas›ndaçeyrek finale ç›kan Ukrayna futbol tak›m›,birçok dünya flampiyonlu¤u bulunan bok-sör Vitaliy Kliçko, 2004 Eurovisyon flark›yar›flmas› birincisi Ruslana gençli¤in idol-leri oldular. Son ikisi ve granit ö¤renci dev-riminin lideri O. Doniy politikaya at›ld›.

E¤er bugünkü Ukrayna’n›n dil prob-lemini de hat›rlamazsak, genç neslinkarakterini tam olarak ifade etmifl ol-mayaca¤›z. Ülkenin do¤u ve güneyindeinsanlar›n ço¤unun eski metropolündilini konufltu¤u s›r de¤il. Her ne kadareski nesilden olsalar da, baz› politikac›-lar dil problemini kendi flahsi amaçlar›do¤rultusunda kafl›yarak ülkenin çeflitlibölgelerini karfl› karfl›ya getirme faktö-rü olarak kullan›yorlar.

Ülke gençli¤i, etnik temelli bir karfl›karfl›ya gelmenin nelere yol açaca¤›n›niyi bildikleri için flimdilik bekleme duru-munda. Bu konuda gençlik, Maydan’da-ki turuncu liderleri ve flimdinin Cum-hurbaflkan› Viktor Yuflenko’nun “Avru-pa seçene¤ine ba¤l› olarak sadece özdevlet dilinin de¤il, birkaç dil daha ö¤-renmek gerekti¤i” tezine uyuyor. Yurt-sever bir tercihin de idrakinde olmay›koruyan böylesi uygar bir yaklafl›m, ya-flanan ihtilallerin sadece seyircisi de¤il,sars›nt›l› birkaç ihtilalin aktif kat›l›mc›s›olmufl Ukrayna gençli¤i için hayattakibirçok problemin çözümünde önemlirol oynayacakt›r. n



Украинка, собираясь вгастроном или на рынок за

продуктами,прихорашивается перед

зеркалом и одеваетсяполучше, в то время когда

западные сверстницы непридают этому особого

значения.

Bat›l› k›zlar markete ya dapazara ç›karken ne

giyindiklerine fazla özengöstermezken, Ukraynal›

yafl›tlar› daha iyi elbiselerinigiyerler, aynan›n önünde

süslenir ondan sonrapazara ç›karlar.

Ò˜ËÚ‡Î ÒÓıð‡ÌÂÌËÂ ÏËð‡. Ç ÚÓ ‚ðÂÏflÚðË‰ˆ‡ÚËÎÂÚÌËÈ ÑÏËÚðËÈ ä‡ÌÚÂÏËð(ä‡ÌÚËÏÛð) ·˚Î ËÒÍðÂÌÌËÏ ‰ðÛ„ÓÏÌÓ‚Ó„Ó ‚ÂÎËÍÓ„Ó ‚ËÁËðfl. éÌ, ‚ÂÎËÍËÈ‚ËÁËð¸ Ë Â„Ó ÎË˜Ì˚È ÒÓ‚ÂÚÌËÍçÂÙËÈÓ„ÎÛ ·˚ÎË ÎË‰Âð‡ÏË ÏÓÎÓ‰Ó„ÓÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„Ó ‰‚ËÊÂÌËfl, ÔÓÎÛ˜Ë‚¯Â„Óð‡Á‚ËÚËÂ ‚ ùÔÓıÛ Ú˛Î¸Ô‡ÌÓ‚. ä‡ÌÚÂÏËðÓÔËÒ˚‚‡ÂÚ çÂÙËÈÓ„ÎÛ Í‡ÍÁ‰ð‡‚ÓÏ˚ÒÎfl˘Â„Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡,Ê‡Ê‰Û˘Â„Ó ÔÛÚÂÏ Ò‡ÏÓÒÚÓflÚÂÎ¸ÌÓ„ÓËÁÛ˜ÂÌËfl Î‡ÚËÌÒÍÓ„Ó flÁ˚Í‡ ÒÓÂ‰ËÌËÚ¸‚ ÒÂ·Â Á‡Ô‡‰ÌÛ˛ Ë ‚ÓÒÚÓ˜ÌÛ˛ ÍÛÎ¸ÚÛð˚.ÅÎËÁÍËÏ ‰ðÛ„ÓÏ ˝ÚÓÈ ËÁ·ð‡ÌÌÓÈ„ðÛÔÔ˚ ·˚Î „Î‡‚Ì˚È ‰ð‡„ÓÏ‡Ì(ÔÂðÂ‚Ó‰˜ËÍ) ÄÎÂÍÒ‡Ì‰ðå‡‚ðÓÍÓð‰‡ÚÓ, ÍÓÚÓð˚È Ò˚„ð‡ÎÌÂÏ‡ÎÓ‚‡ÊÌÛ˛ ðÓÎ¸ ‚ Á‡ÍÎ˛˜ÂÌËËä‡ðÎÓ‚ËˆÍÓ„Ó ÏËð‡. å‡‚ðÓÍÓð‰‡ÚÓ·˚Î Ó‰ÌËÏ ËÁ „ðÂÍÓ‚, ÍÓÚÓð˚Â, ÔÓÎÛ˜Ë‚

и с т о р и я t a r i h


ä ‡ðÎÓ‚ËˆÍËÈ ÏËð 1699 „.,Á‡‚Âð¯Ë‚¯ËÈ ÔÂðËÓ‰ÒÂð¸ÂÁÌÓ„Ó ÍðËÁËÒ‡,

ÒËÏ‚ÓÎËÁËðÛÂÚ Ì‡˜‡ÎÓ ÌÓ‚ÓÈ ˝ÔÓıË ‚ËÒÚÓðËË éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË.

éÒÏ‡ÌÒÍ‡fl ËÏÔÂðËfl Ì‡˜ËÌ‡ÂÚÔðÓfl‚ÎflÚ¸ ÒÏÂ¯‡ÌÌ˚È Ò Û‚‡ÊÂÌËÂÏËÌÚÂðÂÒ Í ÍÛÎ¸ÚÛðÂ Ë ‰ÓÒÚËÊÂÌËflÏÁ‡Ô‡‰ÌÓÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË, Ó ÍÓÚÓð˚ı ‰ÓÌÂ‰‡‚ÌÂ„Ó ‚ðÂÏÂÌË ·˚Î‡ ÌÂ ÎÂÒÚÌÓ„ÓÏÌÂÌËfl. èÓÒÎÂ ˝ÚÓ„Ó ÔÓÒÎÂ‰Ó‚‡ÎÓÊÂÎ‡ÌËÂ ÔÓÌflÚ¸ á‡Ô‡‰ Ë Á‡Ô‡‰ÌÓÂÁÌ‡ÌËÂ Ë, ˜ÚÓ Ò‡ÏÓÂ „Î‡‚ÌÓÂ, ð‡Á„‡‰‡Ú¸ÒÂÍðÂÚ Â„Ó ÛÒÔÂıÓ‚ ÔÓÒÎÂ‰ÌËı ÎÂÚ.àÁÏÂÌÂÌËÂ ÔÓÁËˆËË éÒÏ‡ÌÒÍÓ„Ó„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌË˛ Í á‡Ô‡‰ÛÔðËÏÂ˜‡ÚÂÎ¸ÌÓ ÚÂÏ, ˜ÚÓ ÓÌÓ ÒÚ‡ÎÓ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸Ì˚Ï Ì‡˜‡ÎÓÏ ÔðÓˆÂÒÒ‡,‚ÔÓÒÎÂ‰ÒÚ‚ËË ÔÓÎÛ˜Ë‚¯Â„Ó Ì‡Á‚‡ÌËÂ«Â‚ðÓÔÂËÁ‡ˆËË». ë ‰ðÛ„ÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚,‚ÓÒÚÓ˜Ì˚È ÏËÒÚËˆËÁÏ,ÓÒÌÓ‚˚‚‡˛˘ËÈÒfl Ì‡ ÒËÒÚÂÏÂˆÂÎÓÒÚÌÓÒÚË ‚Á„Îfl‰Ó‚, ÒÓÒÚÓfl˘ÂÈ ËÁÍÓÌÙÎËÍÚÛ˛˘Ëı ˝ÎÂÏÂÌÚÓ‚, ÛÒÚð‡ÌËÎÔðÂ„ð‡‰˚ ÏÂÊ‰Û ‰‚ÛÏfl ð‡ÁÌ˚ÏËÍÛÎ¸ÚÛð‡ÏË Ë Ò‰ÂÎ‡Î ‚ÓÁÏÓÊÌ˚Ï˝ÏÓˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÂ ÛÒ‚ÓÂÌËÂ Á‡Ô‡‰ÌÓÈÍÛÎ¸ÚÛð˚ ð‡ÙËÌËðÓ‚‡ÌÌ˚Ï ‚˚Ò¯ËÏÒÓÒÎÓ‚ËÂÏ éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË.

Ç 1703 „Ó‰Û ê‡ÏË åÂıÏÂÚ-Ô‡¯‡,„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚È ÒÂÍðÂÚ‡ð¸ éÒÏ‡ÌÒÍÓÈËÏÔÂðËË, ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌ˚È Á‡ ðÂÁÛÎ¸Ú‡Ú˚ä‡ðÎÓ‚ËˆÍÓ„Ó ÏËð‡, ·˚Î Ì‡ÁÌ‡˜ÂÌ Ì‡‰ÓÎÊÌÓÒÚ¸ ‚ÂÎËÍÓ„Ó ‚ËÁËðfl Ë ÒÚ‡ÎÍÓÌÚðÓÎËðÓ‚‡Ú¸ ÛÔð‡‚ÎÂÌËÂ„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÓÏ. é·ð‡ÁÓ‚‡ÌÌ˚È ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ËÒÚÓðÓÌÌËÍ ÏËð‡, ê‡ÏË åÂıÏÂÚ-Ô‡¯‡ÓÒÌÓ‚Ì˚Ï ÔðËÌˆËÔÓÏ ‚ÌÂ¯ÌÂÈÔÓÎËÚËÍË éÒÏ‡ÌÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡

Восточная и западнаякультура в произведениях

Дмитрия Кантемира Халил Иналджик

Доктор наук, профессор Билькентского университета, Анкара (Турция).

Do¤u ve Bat› Kültürleri uzman›:

Dimitri Kantemir Halil ‹nalc›k

Prof. Dr., Bilkent Üniversitesi, Ankara (Türkiye).

1699’da, önceden tahmin edilme-mifl bir bunal›m dönemini sona er-diren Karlofça Bar›fl›, Osmanl› tari-

hinde yeni bir devrin bafllang›c›n› sim-geler. O vakte kadar Bat›’y› ve onun kül-türünü küçümsemifl olan Osmanl›lar›ntutumu, bu kültüre ve baflar›lar›na say-g›yla kar›fl›k bir merak duymaya bafllad›.Bunu Bat›’y› ve Bat›’n›n bilgisini daha iyianlamak ve en önemlisi de son y›llarda-ki baflar›s›n›n s›rr›n› keflfetmek arzusutakip etti. Osmanl›lar›n Bat›’ya karfl› tav-r›nda vuku bulan bu temel de¤iflme, da-ha sonralar› Bat›l›laflma süreci olarak bi-linecek olan fleyin Türkiye’deki hakikibafllang›c› olacakt›r. Öte yandan, çat›flanunsurlardan müteflekkil birleflik bir bü-tün anlay›fl›na izin veren Do¤u mistisiz-mi, iki farkl› kültür ve din aras›ndaki en-gelleri kald›rd› ve rafine Osmanl› üst s›-n›f›n›n Bat› kültürüne duygusall›kla yak-laflmas›n› imkân dahiline soktu.

1703’te, Karlofça Bar›fl Antlaflmas›’n›nneticesinden sorumlu Osmanl› DevletiSekreteri (Defterdar) Râmi Mehmet Pa-fla, Vezir-i Azam olarak Osmanl› yöneti-minin bafl›na geçti. Kültürlü ve bar›flyanl›s› biri olan Râmi Mehmet Pafla, Os-manl› siyasetinin temel ilkesi olarak ba-r›fl› benimsedi. O s›ralarda 30 yafl›ndaolan Dimitri Kantemir (Kantimur), yeniVezir-i Azam’›n samimi dostuydu; Vezir-i Azam ile flahsî dan›flman› Nefiyo¤lu, bi-lahare Lâle Devri’nde geliflecek olan yeni

Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ ‚ è‡‰Û‡ÌÒÍÓÏÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚÂ, ð‡Á‚Ë‚‡ÎË Ë‰ÂËÄðËÒÚÓÚÂÎfl ‚ ëÚ‡Ï·ÛÎÂ. ùÚË Ë‰ÂË ÌÂÚÓÎ¸ÍÓ Ò˚„ð‡ÎË ðÂ¯‡˛˘Û˛ ðÓÎ¸ ‚ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËË ÏËðÓ‚ÓÁÁðÂÌËflÏÓÎÓ‰Ó„Ó ä‡ÌÚÂÏËð‡, ÌÓ Ë ÓÍ‡Á‡ÎË·ÓÎ¸¯ÓÂ ‚ÎËflÌËÂ Ì‡ ð‡Á‚ËÚËÂÙËÎÓÒÓÙÒÍÓÈ Ï˚ÒÎË éÒÏ‡ÌÒÍÓÈËÏÔÂðËË. ÅÂÁ ÒÓÏÌÂÌËfl, ÌÓ‚ÓÂÙËÎÓÒÓÙÒÍÓÂ Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËÂ, ÔÓÎÛ˜Ë‚¯ÂÂÌ‡Á‚‡ÌËÂ ‡ðËÒÚÓÚÂÎËÁÏ,ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌËÂ ÍÓÚÓðÓ„Ó Ò‚ÓËÏË„Î‡Á‡ÏË ÏÓ„ÎË ‚Ë‰ÂÚ¸ ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚ÂÌ‡·Î˛‰‡ÚÂÎË ÚÓ„Ó ‚ðÂÏÂÌË ‚ îÂÌÂðÂ, ‚‰ÓÏ‡ı ‚‡ÊÌ˚ı ÓÒÓ·, ‚ ÍðÛ„‡ıËÌÚÂÎÎË„ÂÌÚÓ‚-ÍÓÒÏÓÔÓÎËÚÓ‚ ÒÚÓÎËˆ˚éÒÏ‡ÌÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ËÏÂÎÓÒËÎ¸ÌÓÂ ÒıÓ‰ÒÚ‚Ó Ò ‡ÚÂËÒÚË˜ÂÒÍËÏËÚÂÌ‰ÂÌˆËflÏË. ç‡ÍÓÌÂˆ, ÄıÏÂÚ II(1691-1695) Ë ‚ÔÓÒÎÂ‰ÒÚ‚ËË ÒÛÎÚ‡ÌùÔÓıË Ú˛Î¸Ô‡ÌÓ‚ ÄıÏÂÚ III (1708 -1730), ÍÓÚÓð˚È, ÍÒÚ‡ÚË, ÔËÚ‡Î ·ÓÎ¸¯ÓÈËÌÚÂðÂÒ Í ä‡ÌÚÂÏËðÛ, ·˚ÎËÔÓÍðÓ‚ËÚÂÎflÏË Ë ‚ÂÎË˜ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏËÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏË ˝ÚÓ„Ó ÍðÛ„‡.

ë ‰ðÛ„ÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚, ˝Ú‡ ÔÂð‚‡flÔÓÔ˚ÚÍ‡ ÒÓÔðËÍÓÒÌÓ‚ÂÌËfl éÒÏ‡ÌÒÍÓ„Ó„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ Ò Â‚ðÓÔÂÈÒÍËÏ„ÛÏ‡ÌËÁÏÓÏ ÌÂ Á‡ÏÂ‰ÎËÎ‡ ‰‡Ú¸ ÔÎÓ‰˚ ËÓÍ‡Á‡Î‡ ‚ÎËflÌËÂ Ì‡ Ó·ð‡Á ÊËÁÌË,ÏËðÓ‚ÓÁÁðÂÌËÂ Ë ËÒÍÛÒÒÚ‚Ó ËÏÔÂðËË.ÇÎËflÌËÂ Ì‡ÚÛð‡ÎËÁÏ‡ Ì‡ ÓÒÏ‡ÌÒÍÛ˛ÔÓ˝ÁË˛ Ë ËÒÍÛÒÒÚ‚Ó ÏËÌË‡Ú˛ð˚,ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌËÂ ÒÚËÎfl ·‡ðÓÍÍÓ ‚ÓÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ‡ðıËÚÂÍÚÛðÂ XVIII ‚ÂÍ‡Ú‡ÍÊÂ fl‚Îfl˛ÚÒfl ÔðÓ‰ÛÍÚ‡ÏËÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ı Ò‚flÁÂÈ Ò á‡Ô‡‰ÓÏ.

åÓÎÓ‰ÓÈ ‡ðËÒÚÓÍð‡Ú ä‡ÌÚÂÏËð,ËÏÂ‚¯ËÈ ·ÎËÁÍËÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Ò Ò‡Ï˚Ïð‡ÙËÌËðÓ‚‡ÌÌ˚Ï ÒÎÓÂÏÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ ‚Ó‰‚ÓðˆÂ ÓÒÏ‡ÌÒÍËı Ô‡‰Ë¯‡ıÓ‚, Ò˚„ð‡Î‰ÓÏËÌËðÛ˛˘Û˛ ðÓÎ¸ ‚ Ò·ÎËÊÂÌËËÍÛÎ¸ÚÛð Á‡Ô‡‰ÌÓÈ Ë ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ. èðËÂı‡‚ ‚ ëÚ‡Ï·ÛÎ ‚ÔflÚÌ‡‰ˆ‡ÚËÎÂÚÌÂÏ ‚ÓÁð‡ÒÚÂ ‚ 1688„Ó‰Û, ä‡ÌÚÂÏËð ÔðÓ‚ÂÎ 22 „Ó‰‡, „ÎÛ·ÓÍÓÔÓ„ðÛÁË‚¯ËÒ¸ ‚ ÊËÁÌ¸ ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈ ËÁ‡Ô‡‰ÌÓÈ ËÌÚÂÎÎË„ÂÌˆËË ÒÚÓÎËˆ˚éÒÏ‡ÌÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡. Ç Ô˚¯ÌÓÏÛ·ð‡ÌÒÚ‚Â Ó‰ÌÓ„Ó ËÁ Â„Ó ‰‚ÓðˆÓ‚ ‚îÂÚıËÂ (Ñ‚ÓðÂˆ ìÎ‡ı) ÒÓÂ‰ËÌËÎËÒ¸‚ÓÂ‰ËÌÓ Ò‡Ï˚Â ËÁ˚ÒÍ‡ÌÌ˚Â‰ÓÒÚËÊÂÌËfl ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓ„Ó ð‡ÁÛÏ‡ ËËÒÍÛÒÒÚ‚‡, ‡ Ú˛ðÍÒÍ‡fl ÏÛÁ˚Í‡,Ì‡Ë„ð˚‚‡ÂÏ‡fl ËÏ ‚ ‰ÓÏÂ,ð‡ÒÔÓÎÓÊÂÌÌÓÏ ‚ ÒÚ‡Ï·ÛÎ¸ÒÍÓÏÍ‚‡ðÚ‡ÎÂ éðÚ‡ÍÓÈ, ÓÚð‡Ê‡Î‡Ò¸ ˝ıÓÏ ‚‚Ó‰‡ı ÅÓÒÙÓð‡. ì˜ÂÌËÍ ÊË‚¯Â„Ó ‚ù‰ËðÌÂ ÄıÏÂÚ‡ óÂÎÂ·Ë, ä‡ÌÚÂÏËð‚ÔÂð‚˚Â ÔÂðÂÎÓÊËÎ ÓÒÏ‡ÌÒÍËÂÏÂÎÓ‰ËË Ì‡ ÌÓÚ˚ Ë ˝ÚËÏ „‡ð‡ÌÚËðÓ‚‡ÎÒÂ·Â ·ÂÒÒÏÂðÚÌÓÂ ÏÂÒÚÓ ‚ ËÒÚÓðËËÚ˛ðÍÒÍÓÈ ÏÛÁ˚ÍË. ä‡ÌÚÂÏËð ·˚ÎÓ‰ÌËÏ ËÁ ÚÂı, ÍÚÓ ÔÓÍ‡Á‡Î ÌÓ‚˚ÂÓðËÂÌÚËð˚ ‚ ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÏ ð‡Á‚ËÚËË

t a r i h и с т о р и я


Молодой аристократ Кантемир, имевший близкиеотношения с самым рафинированным слоем

представителей восточной культуры во дворце османскихпадишахов, сыграл доминирующую роль в сближении

культур западной и восточной цивилизаций.

Osmanl› saray›nda Do¤u kültürünün en rafinetemsilcileriyle yak›ndan temasa geçmifl olan genç

Beyzâde Kantemir, Do¤u ve Bat› kültürlerininbuluflmas›nda baflat rol oynam›flt›r.

ÓÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ÒÚÓÎËˆ˚, ‚ ÚÓ ÊÂ ‚ðÂÏfl ÓÌÒ‡Ï ·˚Î ÔÎÓ‰ÓÏ ÂÂ ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÈ ËËÌÚÂÎÎÂÍÚÛ‡Î¸ÌÓÈ ÊËÁÌË.

èÓÒÎÂ Á‡ÍÎ˛˜ÂÌËfl ä‡ðÎÓ‚ËˆÍÓ„ÓÏËð‡ ÊËÚÂÎË éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË‚˚ÌÛÊ‰ÂÌ˚ ·˚ÎË ÒÏËðËÚ¸Òfl Ò „Óð¸ÍÓÈðÂ‡Î¸ÌÓÒÚ¸˛ ÛÔ‡‰Í‡ ÏÓ„Û˘ÂÒÚ‚‡ Ò‚ÓÂ„Ó„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, Ë ÚÂÏ‡ Á‡Í‡Ú‡ ËÏÔÂðËËÒÚ‡Î‡ Ó‰ÌÓÈ ËÁ „Î‡‚Ì˚ı ÚÂÏ „Óðfl˜ËıÒÔÓðÓ‚ ËÌÚÂÎÎÂÍÚÛ‡Î¸Ì˚ı ÍðÛ„Ó‚ëÚ‡Ï·ÛÎ‡. ùÚÓÚ ‚ÓÔðÓÒ „ÎÛ·ÓÍÓ‚ÓÎÌÓ‚‡Î Ë ä‡ÌÚÂÏËð‡, ÓÌ ‚ÌËÏ‡ÚÂÎ¸ÌÓÒÎÂ‰ËÎ Á‡ ÔðÓˆÂÒÒÓÏ Û„‡Ò‡ÌËfl ËÏÔÂðËËË Ò‚ÓÂ ÓÒÌÓ‚ÌÓÂ ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËÂ Ì‡Á‚‡ÎIncrementa atque decrementa aulaeothomanic (ê‡Òˆ‚ÂÚ Ë Á‡Í‡ÚéÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË). äðÓÏÂ ˝ÚÓ„Ó, ÓÌÒÓÒÚ‡‚ËÎ Ò·ÓðÌËÍ Ì‡ ÚÂÏÛ ÔÓ‰˙ÂÏ‡ ËÒÔ‡‰‡ ËÏÔÂðËÈ. ä ËÒÚÓðËË éÒÏ‡ÌÒÍÓÈËÏÔÂðËË Â˘Â ÒÓ ‚ðÂÏÂÌ ÄıÏÂÚ‡óÂÎÂ·Ë (1608-1657) ÔðËÏÂÌflÎÒflÔðËÌˆËÔ ‡ÌÚðÓÔÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍÓ„Ó ‚Á„Îfl‰‡Ì‡ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó. ùÚÓÚ ÊÂ ÔðËÌˆËÔfl‚ÎflÂÚÒfl ÓÒÌÓ‚Ì˚Ï ‚ ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËËÑÏËÚðËfl ä‡ÌÚÂÏËð‡. èÓ ÏÌÂÌË˛óÂÎÂ·Ë, ‰Îfl ËÏÔÂðËÈ, ‚ÒÚÛÔË‚¯Ëı ‚

bir kültür hareketinin lideriydiler. Kan-temir, Nefiyo¤lu’nu, kendi kendine La-tince ö¤renmek suretiyle Do¤u ve Bat›kültürlerini flahs›nda sentez etme tut-kusuna sahip aç›k zihinli bir insan ola-rak tavsif eder. Bu seçkin grubun yak›nbir dostu, Karlofça Bar›fl›’n›n neticelen-mesinde önemli bir rol oynam›fl olanBafl Dragoman (Tercüman) AlexanderMavrokordato idi. Mavrokordatolar,Grek Ayd›nlanma Okulu’nun temsilcile-rinin merkezi olan meflhur Paduo Üni-versitesi’nde tahsil görmüfl ve ‹stan-bul’un fikir hayat›na yeni Aristoculuke¤ilimini tafl›m›fl Rumlardand›. Bu e¤i-lim yaln›z Kantemir’in düflüncelerininflekillenmesine egemen olmakla kalma-d›, ayn› zamanda Osmanl› fikir hayat›nada nüfuz etmeyi baflard›. Hiç flüphesizdevrin yabanc› gözlemcilerinin, önemlieflhas›n konaklar›nda ve Fener’de, Os-manl› baflkentinin kozmopolitan-ente-

«‚ÓÁð‡ÒÚ ÒÚ‡ðÂÌËfl», ‚ÓÈÌ‡ ÏÓÊÂÚËÏÂÚ¸ ÒÏÂðÚÂÎ¸Ì˚Â ÔÓÒÎÂ‰ÒÚ‚Ëfl,ÔÓ˝ÚÓÏÛ ËÏÔÂðËË ËÏÂÌÌÓ ‚ ˝ÚÓÚÔÂðËÓ‰ Ò‚ÓÂ„Ó ð‡Á‚ËÚËfl ‰ÓÎÊÌ˚ÓÒÚÂðÂ„‡Ú¸Òfl ‚ÓÈÌ. ùÚÓ ÔÓÎÓÊÂÌËÂÎÂ„ÎÓ ‚ ÓÒÌÓ‚Û ÏËðÌÓÈ ÔÓÎËÚËÍË ê‡ÏËåÂıÏÂÚ‡-Ô‡¯Ë Ë Â„Ó ÔÓÒÎÂ‰Ó‚‡ÚÂÎÂÈ.

èÓ‰‚Ó‰fl ËÚÓ„ ‚˚¯ÂÒÍ‡Á‡ÌÌÓÏÛ,ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ÓÚÏÂÚËÚ¸ Ë ÚÓ, ˜ÚÓä‡ÌÚÂÏËð ·˚Î Í‡Í ÔÓ˜ËÚ‡ÚÂÎÂÏÂ‚ðÓÔÂÈÒÍÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛð˚ (ÓÌ Ó·Î‡‰‡Î‚Á„Îfl‰‡ÏË, ÔÓÎÌ˚ÏË Û‚‡ÊÂÌËfl Í ÂÂËÒÚÓðË˜ÂÒÍËÏ Ë ÙËÎÓÒÓÙÒÍËÏÍÓðÌflÏ), Ú‡Í Ë ÔðÂÍð‡ÒÌ˚ÏÒÔÂˆË‡ÎËÒÚÓÏ ÔÓ ÍÛÎ¸ÚÛðÂ éÒÏ‡ÌÒÍÓÈËÏÔÂðËË. Ç 1710 „., ÍÓ„‰‡ ÑÏËÚðËÈä‡ÌÚÂÏËð ÒÚ‡Î ‚ÓÂ‚Ó‰ÓÈ ‚ Ò‚ÓÂÏðÓ‰ÌÓÏ „ÓðÓ‰Â ÅÓ„‰‡ÌÂ (åÓÎ‰Ó‚‡),‚ÁÓÈ‰fl Ì‡ ÔðÂÒÚÓÎ ÔÓÒÎÂ Ò‚ÓÂ„Ó ÓÚˆ‡äÓÌÒÚ‡ÌÚËÌ‡ ä‡ÌÚÂÏËð‡, ‚ Í‡Ê‰ÓÏÒ‚ÓÂÏ ÒÌÂ ÓÌ ‚Ë‰ÂÎ Ó·ðÂÚÂÌËÂ

lektüel çevrelerinde flahit olduklar› buyeni Aristoculuk ile ateistçe bir e¤ilimaras›nda güçlü bir benzerlik vard›. Niha-yet, II. Ahmet (1691-1695) ve bilahare LâleDevri Sultan› III. Ahmet (1708- 1730) -kiKantemir’e derin bir ilgi göstermifltir-bu ortam›n hamileri ve haflmetli temsil-cileri olmufllard›r.

Öte yandan Avrupa hümanizmiyleOsmanl›lar›n bu ilk temaslar› hemenmeyvesini verecek ve Osmanl› hayat tar-z›, dünya görüflü ve sanat› üzerinde etki-lerini gösterecekti. 18. yüzy›lda Osmanl›fliirinde, minyatüründe natüralizm etki-si kadar mimaride güçlü Barok etkisi desadece bir efldüflme hadisesi olmaktanöte, Bat› ile kültürel temaslar›n da birürünü olmufltur.

ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË Ò‚ÓÂ„Ó Ì‡ðÓ‰‡ ÓÚéÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË. óÚÓ·˚ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ËÚ¸ Ò‚ÓË ÏÂ˜Ú˚ Ë ÔÓÏÓ˜¸êÓÒÒËË Ó‰ÂðÊ‡Ú¸ ÔÓ·Â‰Û ‚ ‚ÓÈÌÂÔðÓÚË‚ ÓÒÏ‡ÌÓ‚, ÓÌ Á‡ÍÎ˛˜‡ÂÚ ÒèÂÚðÓÏ I Ú‡ÈÌ˚È ‰Ó„Ó‚Óð. é‰Ì‡ÍÓÔÓÒÎÂ ÔÓð‡ÊÂÌËfl èÂÚð‡ I ÑÏËÚðËÈä‡ÌÚÂÏËð ÓÚÍ‡Á˚‚‡ÂÚÒfl ÓÚ Ò‚ÓËıÔÎ‡ÌÓ‚. èÓÒÎÂ ÔÓ‰ÔËÒ‡ÌËfl èðÛÚÒÍÓ„ÓÏËð‡ ‚ 1711 „. ÓÌ ÔÂðÂÂÁÊ‡ÂÚ ‚ êÓÒÒË˛‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ÒÓ‚ÂÚÌËÍ‡ èÂÚð‡ I Ë Ò‚ÓËËÌÚÂÎÎÂÍÚÛ‡Î¸Ì˚Â ÛÒÚðÂÏÎÂÌËflÌ‡Ôð‡‚ÎflÂÚ Ì‡ ÒËÒÚÂÏ‡ÚËÁ‡ˆË˛ ÁÌ‡ÌËÈË ‚Á„Îfl‰Ó‚, ÛÒ‚ÓÂÌÌ˚ı ËÏ ‚ „Ó‰˚ÔðÂ·˚‚‡ÌËfl ‚ éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË.çÓÒÚ‡Î¸„Ë˜ÂÒÍËÂ ‚ÓÒÔÓÏËÌ‡ÌËfl ÓëÚ‡Ï·ÛÎÂ Ë ‚ðÂÏÂÌË, ÔðÓ‚Â‰ÂÌÌÓÏ Ú‡Ï,ÔÓ·ÛÊ‰‡˛Ú Â„Ó Í Ì‡ÔËÒ‡ÌË˛ «àÒÚÓðËËéÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË» (1714-1716) ËÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËfl, ÓÒ‚Â˘‡˛˘Â„Ó Á‡ÍÓÌ˚ËÒÎ‡Ï‡ (Curanus, 1719). ÑÓ ÔÓfl‚ÎÂÌËfl ‚Ò‚ÂÚ ÏÓÌÓ„ð‡ÙËË ÑÊ. Ç‡Ì ï‡ÏÏÂð‡ËÏÂÌÌÓ «àÒÚÓðËfl éÒÏ‡ÌÒÍÓÈËÏÔÂðËË» ä‡ÌÚÂÏËð‡ Ò˜ËÚ‡Î‡Ò¸ ‚Ö‚ðÓÔÂ ÙÛÌ‰‡ÏÂÌÚ‡Î¸Ì˚ÏÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËÂÏ Ì‡ ˝ÚÛ ÚÂÏÛ. ùÚÓÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËÂ, ‚ÔÂð‚˚Â ÓÚÍð˚‚¯ÂÂÁ‡‚ÂÒÛ Ú‡ÈÌ˚ı ÒÚÓðÓÌ ÊËÁÌËéÒÏ‡ÌÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ÒÓıð‡ÌflÂÚÒ‚Ó˛ ˆÂÌÌÓÒÚ¸ Ë ÔÓ ÒÂÈ ‰ÂÌ¸. é‰Ì‡ÍÓÔÂðÂ‚Ó‰˚ ÍÌË„Ë Ì‡ Á‡Ô‡‰Ì˚Â flÁ˚ÍË,ËÁðfl‰ÌÓ ËÒÔÓð˜ÂÌ˚ ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚ÏËÌÂÚÓ˜ÌÓÒÚflÏË. Ç Á‡ÍÎ˛˜ÂÌËÂ Á‡ÏÂ˜Û,˜ÚÓ ÔÂðÂ‚Ó‰ Ë ÒËÒÚÂÏ‡ÚËÁ‡ˆËflÓÚ‰ÂÎ¸Ì˚ı ÓÚð˚‚ÍÓ‚ Curanus’‡,‚ÍÎ˛˜‡˛˘Â„Ó ‚ ÒÂ·fl ˆÂÌÌ˚Â Ò‚Â‰ÂÌËflÓ ðÂÎË„ËÓÁÌÓÈ ÊËÁÌË Ë Û˜ðÂÊ‰ÂÌËflıéÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË, ÒÏÓÊÂÚÓ·ÂÒÔÂ˜ËÚ¸ Ì‡Û˜Ì˚Â ÔÓÚðÂ·ÌÓÒÚË ‚˝ÚÓÏ ‚ÓÔðÓÒÂ ‚ Ú‡ÍÓÈ ÊÂ ÒÚÂÔÂÌË, Í‡ÍË ËÌÙÓðÏ‡ˆËfl Ó· éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË,ÍÓÚÓð‡fl ·˚Î‡ ÔÂðÂ‚Â‰ÂÌ‡ ÒÓðË„ËÌ‡Î¸ÌÓ„Ó Î‡ÚËÌÒÍÓ„Ó ‚‡ðË‡ÌÚ‡.

í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, ÔÂð‚Û˛ ÔÓÎÓ‚ËÌÛÊËÁÌË ä‡ÌÚÂÏËð ÔÓÒ‚flÚËÎÔðÓÌËÍÌÓ‚ÂÌË˛ ‚Ó ‚ÒÂ ÒÙÂð˚ ÊËÁÌËéÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË Ë ÍÛÎ¸ÚÛð˚á‡Ô‡‰‡, ‚Ó ‚ÚÓðÓÈ ÊÂ ÔÓÎÓ‚ËÌÂ ÊËÁÌËÑÏËÚðËÈ ä‡ÌÚÂÏËð ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÎÁ‡Ô‡‰ÌÓÏÛ ÏËðÛ ËÒÍðÂÌÌÂ Î˛·ËÏÛ˛ËÏ ÍÛÎ¸ÚÛðÛ ÓÒÏ‡ÌÒÍÓ„Ó ÇÓÒÚÓÍ‡. ÅÂÁÒÓÏÌÂÌËfl, ÑÏËÚðËÈ ä‡ÌÚÂÏËð, ÓÚÂˆðÛÏ˚ÌÒÍÓ„Ó „ÛÏ‡ÌËÁÏ‡ ËËÌÚÂÎÎÂÍÚÛ‡Î¸ÌÓ„Ó ‚ÓÁðÓÊ‰ÂÌËfl Ò‚ÓÂÈÌ‡ˆËË, fl‚ÎflÂÚÒfl ðÂ‰ÍËÏ „ÂÌËÂÏ,ÔðÓ‰ÂÏÓÌÒÚðËðÓ‚‡‚¯ËÏ Û‰Ë‚ËÚÂÎ¸ÌÓÂ‚ÓÒÔðËflÚËÂ Á‡Ô‡‰ÌÓÈ Ë ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈÍÛÎ¸ÚÛð Ò‚ÓÂ„Ó ‚ðÂÏÂÌË, Ï‡ÒÚÂðÒÍËÓÔËÒ‡‚ Ëı ‚ Ò‚ÓËı ÔðÓËÁ‚Â‰ÂÌËflı. n

èÂðÂ‚Ó‰: åÛÒÚ‡Ù‡ ÄðÏ‡„‡Ì

ùÚÓ ÒÚ‡Ú¸fl ÔÂðÂ‚Â‰ÂÌ‡ ËÁ ÍÌË„Ë ï‡ÎËÎ‡àÌ‡Î‰Ê˚Í‡: The Middle East and the Balkansunder the Ottoman Empire: Essays on Economyand Society, Bloomington, 1993, s. 412-414.

Osmanl› saray›nda Do¤u kültürününen rafine temsilcileriyle yak›ndan tema-sa geçmifl olan genç Beyzâde Kantemir,Do¤u ve Bat› kültürlerinin buluflmas›ndabaflat rol oynam›flt›r. Kantemir, 15 yafl›n-dayken, 1688’de ‹stanbul’a gelmifl ve öm-rünün 22 y›l›n› bu Osmanl› payitaht›ndatemsil edildi¤i haliyle hem Do¤u, hem deBat›’n›n entelektüel hayat›na gömülüolarak geçirmifltir. Fethiye’deki saray›nda(Ulah Saray›) her iki kültürün en nefis fik-rî ve sanatsal ürünleri bir Osmanl› ihti-flam dekoru içerisinde telif edilmifl; öteyandan Kantemir’in besteledi¤i Türkmüzi¤i, Ortaköy’deki evinde Bo¤aziçi su-lar›nda yank›lanm›flt›. Edirneli AhmetÇelebi’nin talebesi olan Kantemir, ilk kezOsmanl› müzi¤ini notaya geçirmifl, busuretle Türk musikisi tarihinde tart›fl›l-maz bir yer edinmeyi garantilemifltir. K›-saca Kantemir, Osmanl› baflkentindekiyeni kültürel yönelifle istikamet verenler-den biri oldu¤u kadar ‹stanbul’un kültü-rel ve fikrî hayat›n›n bir ürünüdür de.

Karlofça Bar›fl›’n› takip eden dönem-de Osmanl›lar imparatorluklar›n›n çök-tü¤ü (decline) gerçe¤ini kabul etmifl du-rumdayd› ve çöküfl sorunu, ‹stanbul’unentelektüel muhitlerinde hararetli tar-t›flmalara konu oluyordu. Kantemir, ça-bas›n›n büyük bir k›sm›n› bu soruna tah-sis ederken ve en büyük eserini Incre-menta atque decrementa aulae othoma-nicae (Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nun Yük-selifl ve Çöküfl Tarihi) olarak adland›r›r-ken, bu e¤ilimi takip ediyordu. Ayn› za-manda, imparatorluklar›n yükselifl veçöküflü konusu hakk›nda bir eser kalemeald›. Kantemir’in eserine hakim olan an-tropolojik devlet görüflü, Kâtip Çelebi(1608-1657) zaman›ndan beri Osmanl›tarihine uygulanagelmifltir. Kâtip Çele-bi’ye göre savafl, “ihtiyarl›k ça¤›”na ermiflbulunan imparatorluklar için ölümcülsonuçlar do¤urabilirdi. Bu sebeple impa-ratorluklar›n, geliflmelerinin bu aflama-s›nda savafllardan kaç›nmalar› gerekirdi.Bu kavram Râmi Mehmet Pafla ve muak-kiplerinin bar›flç› siyasetinin temeliniteflkil etmifltir.

Son olarak Kantemir, Avrupa kültürü-nün (ki onun tarihî ve felsefî köklerinedair hat›r› say›l›r bir anlay›fla sahipti)hayran› oldu¤u kadar Osmanl› kültürhayat›n›n muhteflem bir uzman›yd› da.1710’da kendi memleketi Bo¤dan’da(Moldova) voyvoda olunca –babas› Kons-

tantin Kantemir’in yerine tahta ç›km›fl-t›r– esas itibariyle Osmanl› ‹mparatorlu-¤u’ndan ba¤›ms›zl›¤› kazanma rüyalar›görmüfltür. Bu vizyonu gerçeklefltirmekve Osmanl›lara karfl› bir Rus zaferine önayak olmak amac›yla Çar Büyük Petro ileOsmanl›lara karfl› gizli bir anlaflma yap-t›. Ne var ki, Petro’nun Osmanl›lara ye-nilmesiyle planlar› geri tepti. Prut Ant-laflmas›n› (1711) müteakip Rusya’ya Pet-ro’nun dan›flman› olarak yerleflti ve en-telektüel çabalar›n›, Osmanl› ‹mparator-lu¤u’nda edinmifl oldu¤u bilgi ve fikirle-rin sistematik bir flekilde kaleme al›nma-s›na yöneltti. ‹stanbul’a ve burada yafla-d›¤› hayata derin bir nostalji hissetti¤ibu dönemdedir ki, Osmanl› ‹mparator-lu¤u tarihini (1714-1716) ve ‹slamiyet ilekanunlar› hakk›nda bir eseri (Curanus,1719) kaleme ald›. J. Von Hammer’in tari-hi yaz›l›ncaya kadar Kantemir’in Osman-l› ‹mparatorlu¤u hakk›ndaki kitab›n, Av-rupa’da bu konunun standart eseri ola-rak kabul edildi. Bugün dahi, mahrembir bilgiye sahip oldu¤u Osmanl› hayat›ve kurumlar› hakk›nda ilk elden tasvir veanlat›lar› hâlâ de¤erini muhafaza et-mektedir. Ne var ki Osmanl› tarihinin Ba-t› lisanlar›ndaki çevirileri, telaffuz hata-lar›yla ciddi bir flekilde sakatlanm›fl du-rumdad›r. Sonuç olarak, Kantemir’ineserinden Osmanl›’yla ilgili parçalar›nLatince orijinalinden bir çevirisi kadarOsmanl› dinî hayat› ve kurumlar› hak-k›nda de¤erli malumat ihtiva eden Cura-nus’daki pasajlardan yap›lacak bir derle-me ve tercüme de ilmî ihtiyaçlar› önem-li ölçüde karfl›layacakt›r.

Özetlersek, Kantemir’in hayat›n›n ilksafhas›ndaki dehas› sayesinde Osmanl›toplumuna Bat› kültürünün çeflitli veç-helerinin süzüldü¤ü bir araçt›, hayat›-n›n ikinci yar›s›nda ise samimiyetle ta-n›y›p sevdi¤i Osmanl› kültürünü Avru-pa’ya takdim etmifl ve tan›tm›flt›r. Hiçflüphe yok ki, Romanya hümanizmininve entelektüel diriliflinin babas› olan Di-mitri Kantemir, zaman›n›n Do¤u ve Ba-t› kültürlerinin harikulade bir kavray›fl›-n› sergilemifl ve onlar› usta ifli bir tarzdaifade etmifl nadir yetiflen dehalardanbirisiydi. n

Çeviren: Mustafa Arma¤anBu yaz›, Halil ‹nalc›k’›n The Middle East and theBalkans under the Ottoman Empire: Essays onEconomy and Society (Bloomington, 1993, s.412-414) adl› kitab›ndan al›nm›flt›r.

и с т о р и я t a r i h


к и н е м а т о г р а ф s i n e m a


Владимир Хотиненко: «Западу не нужны ни нашигерои, ни наше благополучие!»

Vladimir Hotinenko:Bat› bizim ne kahramanlar›m›z›,ne de mutlulu¤umuzu istiyor

êÂÊËÒÒÂð ÇÎ‡‰ËÏËð ïÓÚËÌÂÌÍÓ,ÌÂÒÏÓÚðfl Ì‡ ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓÔðÓ‰ÓÎÊËÚÂÎ¸Ì˚Â ‰Îfl ðÓÒÒËÈÒÍÓ„Ó ÍËÌÓÒÏÛÚÌ˚Â ‚ðÂÏÂÌ‡, ÔÓ˜ÚË ÌÂ ÒË‰ÂÎ ·ÂÁð‡·ÓÚ˚. àÏÂÌÌÓ ÔÓ˝ÚÓÏÛ ‚ Â„ÓÚ‚Óð˜ÂÒÚ‚Â ÓÚð‡ÁËÎËÒ¸ ÏÌÓ„ËÂ ‚ÂıËËÒÚÓðËË êÓÒÒËË. çÂÍÓÚÓð˚Â „Ó‚ÓðflÚ,˜ÚÓ ÔÓ Í‡ðÚËÌ‡Ï ïÓÚËÌÂÌÍÓ ÏÓÊÌÓ·Û‰ÂÚ ËÁÛ˜‡Ú¸ ÔðÓ¯ÎÓÂ. ÇÔÓÎÌÂ ÏÓÊÂÚ·˚Ú¸. éÌ ·˚Î ðÂÊËÒÒÂðÓÏ ÔðÓÂÍÚ‡«ÇÂ˜Ì˚È „ÓðÓ‰», ð‡ÒÒÍ‡Á˚‚‡˛˘Â„Ó Ó‚˚‰‡˛˘ËıÒfl ÎË˜ÌÓÒÚflı ‚ ËÒÚÓðËËıðËÒÚË‡ÌÒÚ‚‡, ÒÌflÎ ÒÂðË‡Î «ÉË·ÂÎ¸ËÏÔÂðËË», ‚ ÍÓÚÓðÓÏ fl‚ËÎ ÔÓðÚðÂÚêÓÒÒËË Ì‡˜‡Î‡ ÔðÓ¯ÎÓ„Ó ‚ÂÍ‡, ‡ ‰Ó ˝ÚÓ„Ó·˚ÎË Á‡ÏÂ˜‡ÚÂÎ¸Ì˚Â ÙËÎ¸Ï˚«åÛÒÛÎ¸Ï‡ÌËÌ», «áÂðÍ‡ÎÓ ‰Îfl „ÂðÓfl»,«72 ÏÂÚð‡» . ëÂÈ˜‡Ò ÇÎ‡‰ËÏËðà‚‡ÌÓ‚Ë˜ Á‡ÌflÚ ÔÓ‰„ÓÚÓ‚ÍÓÈ Í ÌÓ‚ÓÏÛÔðÓÂÍÚÛ. Ö„Ó Í‡·ËÌÂÚ, „‰Â Ï˚‚ÒÚðÂÚËÎËÒ¸, ‚ÂÒ¸ Û‚Â¯‡ÌÙÓÚÓÔðÓ·‡ÏË. àÁ‚ÂÒÚÌ˚Â ðÓÒÒËÈÒÍËÂ‡ÍÚÂð˚ ‚˚„Îfl‰flÚ ÒÓ‚ÒÂÏ ÌÂÁÌ‡ÍÓÏ˚ÏË‚ ÒÚ‡ðËÌÌ˚ı ÍÓÒÚ˛Ï‡ı Ë ÒÌ‡ÍÎ‡‰Ì˚ÏË ÛÒ‡ÏË Ë ·ÓðÓ‰‡ÏË. ç‡¯ð‡Á„Ó‚Óð Ò ÇÎ‡‰ËÏËðÓÏ à‚‡ÌÓ‚Ë˜ÂÏÔÓÎÛ˜ËÎÒfl Ó·Ó ‚ÒÂÏ: Ó Â„Ó ÔðÂÊÌËıÍ‡ðÚËÌ‡ı, Ó ·Û‰Û˘Ëı, Ó ÍËÌÓ ‚ÓÓ·˘Â Ë ÓÊËÁÌË ‚ ˜‡ÒÚÌÓÒÚË.

éÍÒ‡Ì‡ îÓÏËÌ‡: ÇÎ‡‰ËÏËðà‚‡ÌÓ‚Ë˜, ‚˚ ÒÌflÎË Í‡ðÚËÌÛ«åÛÒÛÎ¸Ï‡ÌËÌ», ÍÓÚÓð‡fl ÒÚ‡Î‡Ó‰ÌËÏ ËÁ ÎÛ˜¯ËıÔÓÒÚÔÂðÂÒÚðÓÂ˜Ì˚ı ÙËÎ¸ÏÓ‚. åÌÂÍ‡ÊÂÚÒfl, ˜ÚÓ·˚ ðÂ¯ËÚ¸Òfl Ì‡ÔÓ‰Ó·Ì˚Â Ò˙ÂÏÍË, ÌÛÊÌ‡ ·˚Î‡ÓÔðÂ‰ÂÎÂÌÌ‡fl ÒÏÂÎÓÒÚ¸. ìÊ ·ÓÎ¸ÌÓÚÓÌÍ‡fl ÒÙÂð‡ Á‡ÚðÓÌÛÚ‡…

ÇÎ‡‰ËÏËð ïÓÚËÌÂÌÍÓ: ü Í‡Í-ÚÓ ÓÒÏÂÎÓÒÚË ‚ ÚÓÚ ÏÓÏÂÌÚ ÌÂ ‰ÛÏ‡Î. ÑðÛ„ÓÂÔÂ˜‡Î¸ÌÓ: Ò ÚÂı ÔÓð ÔðÓ¯ÎÓ ‰ÂÒflÚ¸ ÎÂÚ, ‡·ÓÎ¸¯Â ÌË˜Â„Ó Ì‡ ˝ÚÛ ÚÂÏÛ ÌÂ ÔÓfl‚ËÎÓÒ¸.êÓÒÒËfl ÏÌÓ„ÓÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì‡fl ËÏÌÓ„ÓÍÓÌÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸Ì‡fl ÒÚð‡Ì‡, Ë ‚ðÂÏflÓÚ ‚ðÂÏÂÌË Ì‡‰Ó Ô˚Ú‡Ú¸Òfl ÓÚð‡Ê‡Ú¸Ì‡¯Ë ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl, ˜ÚÓ·˚ ÔÓÌËÏ‡Ú¸, ˜ÚÓ ‚ÌËı ÔðÓËÒıÓ‰ËÚ.

ç‡ÔðËÏÂð, ÔÓÒÏÓÚðÂÚ¸, Í‡ÍËÏÒÚ‡ÌÂÚ ðÛÒÒÍËÏ Ô‡ðÂÌ¸, ÔðËÌfl‚¯ËÈËÒÎ‡Ï…

àÌÓ„‰‡ Ó˜ÂÌ¸ ÔÓÎÂÁÌÓ ÔÓ·˚Ú¸ ‚¯ÍÛðÂ ‰ðÛ„Ó„Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, ˜ÚÓ·˚ Â„ÓÔÓÌflÚ¸. ÇÓÚ Ë Û Ì‡Ò ðÛÒÒÍËÈ Ô‡ðÂÌ¸äÓÎ¸Í‡ à‚‡ÌÓ‚ ËÁ ‰ÂðÂ‚ÌË ÔðËÌËÏ‡ÂÚ ‚ÄÙ„‡ÌËÒÚ‡ÌÂ ËÒÎ‡Ï. ùÚÓ Ë ÂÒÚ¸ ÒÔÓÒÓ·„ÎÛ·ËÌÌÓ„Ó ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËfl ÔðÓ·ÎÂÏ˚. ÑÎflÌ‡Ò ·˚ÎÓ ‚‡ÊÌÓ Ï‡ÍÒËÏ‡Î¸ÌÓ Ú˘‡ÚÂÎ¸ÌÓÓÚÌÂÒÚËÒ¸ ÍÓ ‚ÒÂÏ ‰ÂÚ‡ÎflÏ, ˜ÚÓ·˚ÌÂÌ‡ðÓÍÓÏ ÍÓ„Ó-ÚÓ ÌÂ ÓÒÍÓð·ËÚ¸. å˚ÔÓÌflÎË, ˜ÚÓ ÌÂÍÓÚÓð˚Â ‚Â˘ËÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ Ò˚„ð‡Ú¸. ÜÂÌfl åËðÓÌÓ‚(ËÒÔÓÎÌËÚÂÎ¸ ðÓÎ¸ à‚‡ÌÓ‚‡) ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ

ÏÂÒflˆÂ‚ ıÓ‰ËÎ ‚ ÏÂ˜ÂÚ¸, ‚ÌËÏ‡ÚÂÎ¸ÌÓËÁÛ˜‡Î ‚ÒÂ ðËÚÛ‡Î˚. èð‡‚Ó‚ÂðÌ˚Â ‰Ó ÒËıÔÓð Û‰Ë‚Îfl˛ÚÒfl, Í‡Í ‚ÒÂ ÚÓ˜ÌÓÔÓÎÛ˜ËÎÓÒ¸! Ä Í‡ðÚËÌ‡ ‚ÓÓ·˘Â-ÚÓÒÌËÏ‡Î‡Ò¸ ÌÂ ‰Îfl ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì, ‡ ‰ÎflÔð‡‚ÓÒÎ‡‚Ì˚ı. éÌ‡ ‚ ÔðËÌˆËÔÂ Ó ‚ÂðÂ.éÒÓ·ÓÈ ıð‡·ðÓÒÚË, ˜ÚÓ·˚ ÒÌflÚ¸ ÂÂ, ÌÂÚðÂ·Ó‚‡ÎÓÒ¸. ïÓÚfl ÔÓÚÓÏ, ÍÓ„‰‡ ÙËÎ¸Ï·˚Î „ÓÚÓ‚, Ì‡Ï ÔðËıÓ‰ËÎÓÒ¸‚˚ÒÎÛ¯Ë‚‡Ú¸ Ï‡ÒÒÛ „ÎÛÔ˚ı Ë ÔÂ˜‡Î¸Ì˚ı‚Â˘ÂÈ: «ä‡Í ‚˚ ÏÓ„ÎË ÒÌflÚ¸ ÔÓ‰Ó·ÌÛ˛Í‡ðÚËÌÛ»? èð‡‚‰‡, Ó‰Ì‡Ê‰˚ Ú‡ÍÓ„Ó˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ÁðËÚÂÎË ‚˚„Ì‡ÎË ËÁ Á‡Î‡.

ì ðÓÒÒËflÌ ‚ÒÂ„‰‡ ‚ ÍðÓ‚Ë ·˚Î‡‚ÂðÓÚÂðÔËÏÓÒÚ¸. ä‡Í ‚˚ ‰ÛÏ‡ÂÚÂ,ÒÂÈ˜‡Ò Ì‡¯Â Ó·˘ÂÒÚ‚Ó ÒÚ‡ÎÓ‰ðÛ„ËÏ?

àÁÏÂÌËÎ‡Ò¸ ‚Òfl ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ‡fl ÊËÁÌ¸.èÓÒÏÓÚðËÚÂ, ‚ÒÂ ˝ÚË ÚÂð‡ÍÚ˚ ÔÓðÓ‰ËÎËÛÒÚÓÈ˜Ë‚˚È Ó·ð‡Á ‡„ðÂÒÒË‚ÌÓ„ÓÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌËÌ‡. ùÚÓ Ì‡ÍÎ‡‰˚‚‡ÂÚÓÚÔÂ˜‡ÚÓÍ Ë Ì‡ ·Û‰ÌË˜ÌÛ˛ ÊËÁÌ¸.ÅÂÒÔÓÎÂÁÌÓ „Ó‚ÓðËÚ¸ «çÂÚ, ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÂð‡ÁÌ˚Â!» á‰ÂÒ¸ Ì‡‰Ó ÔðËÌËÏ‡Ú¸ ·ÓÎÂÂÒÂð¸ÂÁÌ˚Â ÏÂð˚.

Не взяли в Канны?И слава богу!

ÖÒÎË ·˚ ‚˚ ÒÂÈ˜‡Ò ÒÌËÏ‡ÎË ˝ÚÛÍ‡ðÚËÌÛ, ‡ÍˆÂÌÚ˚ ·˚ ‚ ÌÂÈËÁÏÂÌËÎËÒ¸?

Yönetmen Vladimir Hotinenko Rusya si-nemas›nda yeterince uzun ve kar›fl›k ge-çen zamana ra¤men neredeyse hiç iflsizoturmad›. Bundan dolay› onun sanat›n-da Rusya tarihinin ço¤u dönüm nokta-lar› yans›t›ld›. Baz›lar› Hotinenko’nunfilmlerinde tarihi ö¤renmenin mümkünoldu¤unu söylüyor. Pekala mümkündür.O H›ristiyan tarihinin önde gelen flahsi-yetlerinin anlat›ld›¤› “Veçn›y Gorod(Sonsuz fiehir), Rusya’n›n geçen yüzy›l›-n›n bafllang›c›ndaki resmini gösterdi¤i“Gibel ‹mperii (‹mparatolu¤un Ölümü)dizisini çekti. Bundan önce “Musulma-nin (Müslüman), “Zerkalo dlya Geroya(Kahraman için Ayna) ve “72 Metra (72Metre) filmlerini çekti. Vladimir ‹vanoviçflimdi yeni bir projenin haz›rl›klar›ylameflgul. Kendisiyle görüfltü¤ümüz ofisi-nin duvarlar› foto¤raf örnekleriyle kapl›.Ünlü Rus oyuncular eski kostüm ve tak-ma b›y›k ve sakallarla hiç tan›d›k gelmi-yorlar. Vladimir ‹vanoviç’le konuflmam›zher fleyi kapsad›. Onun eski ve gelecekteyapaca¤› filmlerini, sinemay› ve özelliklehayat› konufltuk.

Oksana Fomina: Perestroyka sonras›dönemin en iyi filmlerinden “Müslü-man”› çektiniz. Bence benzer filmleriçin kararl› bir cesaret gerekiyordu.Çünkü çok hassas bir konuya de¤inil-miflti.

Vladimir Hotinenko: Cesareti dü-flünmüyordum o zamanlarda. Hüzünverici olan baflkayd›; o zamandan bu ya-na 10 y›l geçti ama bu konuyu anlatanhiçbir fley ç›kmad›. Rusya çok uluslu veçok dinli bir ülkedir o yüzden neler ol-du¤unu anlamak için arada bir iliflkile-rimizi göstermeye çal›flmak gerekir.

Mesela, ‹slâm’› kabul etmifl bir Rus er-ke¤inin nas›l olaca¤›n› görmek gibi mi?

Bazen bir insan› anlamak için onun

s i n e m a к и н е м а т о г р а ф


Беседовала: Оксана ФоминаКорреспондент газеты «Комсомольская правда» (Москва).

Konuflan: Oksana Fomina Komsomolskaya Pravda gazetesi (Moskova).

Правоверные до сих пор удивляются, как все точнополучилось! А фильм вообще-то снимался не для

мусульман, а для православных.

Müslümanlar her fleyin bu kadar do¤ru gösterilmesinehâlâ flafl›r›yorlar. Ama “Müslüman” filmi Müslümanlar

için de¤il, Ortodokslar için çekilmiflti.

Ç˚ ÁÌ‡ÂÚÂ, ÌÂÚ. çËÍ‡ÍËıÍ‡ð‰ËÌ‡Î¸Ì˚ı ËÁÏÂÌÂÌËÈ ‚ ÌÂÈ ÌÂ ·˚ÎÓ·˚.

ÇÎ‡‰ËÏËð à‚‡ÌÓ‚Ë˜, ÌÂ‰‡‚ÌÓÔðÓ¯ÂÎ ä‡ÌÌÒÍËÈ ÙÂÒÚË‚‡Î¸.ÇÓÒÚÓ˜ÌÓÂ ÍËÌÓ Ú‡Ï ·˚ÎÓÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌÓ ÏËÌËÏ‡Î¸ÌÓ. êÓÒÒËfl Ë‚Ó‚ÒÂ ÌÂ ÔÓÔ‡Î‡ ‚ ÍÓÌÍÛðÒ. èÓ˜ÂÏÛÓÚ Ì‡Ò Ú‡Ï Ê‰ÛÚ ˜Â„Ó-ÚÓ ˝Ú‡ÍÓ„Ó?ÖÒÎË ˝ÚÓ ðÛÒÒÍÓÂ ÍËÌÓ, ÚÓ ËÍðÛ ‚ÌÂÏ Ó·flÁ‡ÚÂÎ¸ÌÓ Â‰flÚ ÎÓÊÍ‡ÏË,‚Ó‰ÍÛ Ô¸˛Ú ËÁ ÒÚ‡Í‡ÌÓ‚, ÍÓÚÓð˚ÂÔÓÚÓÏ Ò˙Â‰‡˛Ú. ÖÒÎË ‡Ù„‡ÌÒÍÓÂ ËÎËÚÛðÂˆÍÓÂ – ÚÓ ÍÚÓ-ÚÓ ËÁ „ÂðÓÂ‚ Ë‰ÂÚÔðÓÚË‚ Á‡ÍÓÌÓ‚ ËÒÎ‡Ï‡. ÖÒÎË ˝ÚÓ„ÓÌÂÚ, ÚÓ ÛÒÔÂı‡ ÏÓÊÌÓ ÌÂ Ê‰‡Ú¸.

Ñ‡ ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ á‡Ô‡‰ ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ ÌÂËÌÚÂðÂÒÛÂÚ êÓÒÒËfl, Í ÍÓÚÓðÓÈ Ï˚ÒÚðÂÏËÏÒfl. àÏ ÌÂ ıÓ˜ÂÚÒfl ËÏÂÚ¸ ÔÓ‰·ÓÍÓÏ ÒËÎ¸Ì˚Â ÒÚð‡Ì˚. èÓ˝ÚÓÏÛÒÓÁÌ‡ÚÂÎ¸ÌÓ ËÎË ÔÓ‰ÒÓÁÌ‡ÚÂÎ¸ÌÓ ÓÌË‚˚·Ëð‡˛Ú ÚÂ Í‡ðÚËÌ˚, ‚ ÍÓÚÓð˚ı Ï˚ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎÂÌ˚ ‚ ˜ÂðÌÛ¯ÌÓÏ ‚Ë‰Â. Ä ‚Â‰¸˝ÚÓ ˆÂÎÂÌ‡Ôð‡‚ÎÂÌÌ˚È Ó·ð‡Á, ÓÚÏÂ‰‚Â‰ÂÈ Ì‡ ÛÎËˆ‡ı ÓÌË ÛÊÂ ÓÚÓ¯ÎË ËÔÓÍ‡Á˚‚‡˛Ú ÚÂÔÂð¸ ‰ðÛ„ËÂ ‚Â˘Ë. á‡Ô‡‰ÛÌÂ ÌÛÊÌ˚ ÌË Ì‡¯‡ ÌÓðÏ‡Î¸Ì‡fl ÊËÁÌ¸,ÌË Ì‡¯Ë „ÂðÓË, ‡ ÚÓÎ¸ÍÓ Ó‰ÌË ÎË¯¸‚˚‚ËıË, flÁ‚˚, Ì‡ðÛ¯ÂÌËÂ Ôð‡‚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡.ÇÒÂ ÚÓ, Ò ˜ÂÏ Ï˚ ·ÓðÂÏÒfl Ë ÓÚ ˜Â„Ó Ï˚ÏÂ˜Ú‡ÂÏ ËÁ·‡‚ËÚ¸Òfl. ÇÓÓ·˘Â, ˝ÚÓÔÓÎËÚËÍ‡, Í ËÒÍÛÒÒÚ‚Û ÌÂ ËÏÂ˛˘‡flÌËÍ‡ÍÓ„Ó ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl. Ç˚ ÔÓÒÏÓÚðËÚÂ, ‰Ó˜Â„Ó ‰ÓÍ‡ÚËÎÒfl ä‡ÌÌÒÍËÈ ÙÂÒÚË‚‡Î¸. éÌÓÚÍð˚‚‡ÎÒfl ÙËÎ¸ÏÓÏ «äÓ‰ Ñ‡ ÇËÌ˜Ë» ÔÓÑ˝ÌÛ Åð‡ÛÌÛ. ùÚÓ ÊÂ ÌÂÔðËÎË˜ÌÓ! åÂÌflð‡Á‰ð‡Ê‡ÂÚ ËÒÚÂðËfl ‚ „‡ÁÂÚ‡ı: Ì‡Ò ÓÔflÚ¸ÌÂ ‚ÁflÎË Ì‡ ä‡ÌÌÒÍËÈ ÍËÌÓÙÂÒÚË‚‡Î¸!Ñ‡ Á‡˜ÂÏ ÌÛÊÂÌ Ú‡ÍÓÈ ÙÂÒÚË‚‡Î¸, Ì‡ÍÓÚÓðÓÏ ÔÓÍ‡Á˚‚‡˛Ú Ñ˝Ì‡ Åð‡ÛÌ‡?! ùÚÓÊÂ ÛÊ‡Ò, ‡ ÌÂ ÙËÎ¸Ï! Ä ‚Â‰¸ ÍÓ„‰‡-ÚÓä‡ÌÌ˚ ÓÚÍð˚‚‡Î «ÄÔÓÍ‡ÎËÔÒËÒ»îðÂÌÒËÒ‡ äÓÔÔÓÎ˚. ëÂÈ˜‡Ò ÙËÎ¸Ï˚,ÍÓÚÓð˚Â Ú‡Ï ÔÓÍ‡Á˚‚‡˛Ú, Ì‡ 80ÔðÓˆÂÌÚÓ‚ – ıÎ‡Ï! ì‚ÂðÂÌ, ÂÒÎËÔÓÍ‡Á˚‚‡Ú¸ Ëı ÔÓÚÓÏ ¯ËðÓÍÓÈ ÔÛ·ÎËÍÂ,·ÓÎ¸¯ËÌÒÚ‚Ó Í‡ðÚËÌ Ê‰ÂÚ ÔðÓ‚‡Î.

Россия – не хуже и не лучше, она – другая

ÇÎ‡‰ËÏËð à‚‡ÌÓ‚Ë˜, Í‡Í ‚˚Ò˜ËÚ‡ÂÚÂ, ðÓÒÒËÈÒÍËÈ ÍËÌÂÏ‡ÚÓ„ð‡Ù– ·ÓÎ¸¯Â ‚ÓÒÚÓ˜Ì˚È ËÎË Á‡Ô‡‰Ì˚È?àÎË ÓÌ, Í‡Í Ò‡Ï‡ êÓÒÒËfl, Ì‡ıÓ‰ËÚÒfl„‰Â-ÚÓ ÔÓÒÂðÂ‰ËÌÂ?

yerinde olmakta çok yarar vard›r. ‹flte fi-limde de görüldü¤ü gibi köylü bir Ruserke¤i Kolka ‹vanov Afganistan’da Müs-lüman oluyor. Bu, sorunun derin bir fle-kilde incelenmesidir. ‹stemeyerek de ol-sa kimseyi tahkir etmemek için bütündetaylara maksimum bir özenle yaklafl-t›k. Baz› fleylerle oynaman›n imkans›zoldu¤unu anlad›k. Jenya Mironov (‹va-nov rolünü oynayan) birkaç ay camiyegitti, bütün dini ritüelleri dikkatle ö¤-rendi. Müslümanlar her fleyin bu kadardo¤ru gösterilmesine hâlâ flafl›r›yorlar.Ama film Müslümanlar için de¤il, Orto-dokslar için çekildi. Film inanç hakk›n-dayd›. Filmi çekmek için ayr›ca bir cesa-rete gerek kalmad›. Ama daha sonrafilm haz›r olunca “bu filmi nas›l yapt›-n›z?” gibi bir sürü aptalca ve üzücü fley-ler dinlemek zorunda kald›k. Gerçi böy-le diyen birini seyirciler bir defas›ndasalondan kovdular.



Вы посмотрите, до чего докатился Каннский фестиваль.Он открывался фильмом «Код Да Винчи» по Дэну Брауну.Это же неприлично! Это же ужас, а не фильм!

Siz Cannes film festivalinin nereye kadar alçald›¤›nabak›n›z. Festival, Dan Brown’un kitab›ndan uyarlanan “DaVinci fiifresi” filmiyle bafllad›. Bu yak›fl›ks›z bir fley. Bu filmde¤il, korkunç bir fley!

ëÂÈ˜‡Ò ÒËÚÛ‡ˆËfl Ì‡ÔÓÏËÌ‡ÂÚËÁ‚ÂÒÚÌÛ˛ ÔðËÒÍ‡ÁÍÛ: «à ‚ ÎÂÒ ÌÂ ÔÓÈ‰Û,Ë ‰ÓÏ‡ ÌÂ ÓÒÚ‡ÌÛÒ¸». Ç Ì‡¯ÂÏ ÍËÌÓ ÂÒÚ¸ÌÂÏÌÓ„Ó Ë ÓÚ Á‡Ô‡‰ÌÓ„Ó, Ë ÓÚ ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓ„Ó.Ä Â˘Â ÔÓÚÂðflÌÌ‡fl ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ‡flÒ‡ÏÓ·˚ÚÌÓÒÚ¸. ü ·˚ ÌÂ ÒÚ‡Î ÛÚ‚ÂðÊ‰‡Ú¸,˜ÚÓ Ì‡‰Ó ˆÂÔÎflÚ¸Òfl Á‡ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÛ˛Ò‡ÏÓ·˚ÚÌÓÒÚ¸ Ë ‚ÒÂ ÒÚðÓËÚ¸ Ì‡ ÌÂÈ.åËð ÒÚ‡Î ‰ËÌ‡ÏË˜ÌÂÂ, ‡ Ì‡¯‡Ò‡ÏÓ·˚ÚÌÓÒÚ¸ ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ ‚flÎ‡fl ‰ÎflÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÈ ÊËÁÌË. çÓ Ì‡‰Ó ‰ÛÏ‡Ú¸,Í‡Í ÎÛ˜¯ËÂ Í‡˜ÂÒÚ‚‡ Ì‡¯ÂÈ ÎËÚÂð‡ÚÛð˚,ÍÛÎ¸ÚÛð˚ ËÌÚÂ„ðËðÓ‚‡Ú¸ ‚ ÍËÌÓ. ÖÒÎËÏ˚ ð‡Á·ÂðÂÏÒfl Ò ‚ÌÛÚðÂÌÌËÏË ‰ÂÎ‡ÏËÍËÌÂÏ‡ÚÓ„ð‡Ù‡ – ð˚ÌÍÓÏ, ÔðÓÍ‡ÚÓÏ,˜ÂðÂÁ ÌÂÍÓÚÓðÓÂ ‚ðÂÏfl Û Ì‡Ò ·Û‰ÂÚÓ˜ÂÌ¸ Í‡˜ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÂ ÍËÌÓ.

ëÍ‡ÊËÚÂ, Á‡ ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ 10-15 ÎÂÚ,Á‡ ÚÓ ‚ðÂÏfl, ˜ÚÓ Ï˚ ÊË‚ÂÏ ·ÂÁ«ÊÂÎÂÁÌÓ„Ó Á‡Ì‡‚ÂÒ‡», ‚ Á‡Ô‡‰ÌÓÏ Ë‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÏ ÍËÌÂÏ‡ÚÓ„ð‡ÙÂËÁÏÂÌËÎËÒ¸ ˆÂÌÌÓÒÚË?

Ñ‡ÊÂ ÌÂ ÁÌ‡˛… ñÂÌÌÓÒÚË – ÓÌË ‚Â‰¸ÎË·Ó ÂÒÚ¸, ÎË·Ó Ëı ÌÂÚ. ÇÒÂ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍËÂˆÂÌÌÓÒÚË Ì‡ÔËÒ‡Ì˚ ‚ ‰ÂÒflÚË Á‡ÔÓ‚Â‰flı.çËÍ‡ÍËı ÌÓ‚˚ı ‰ðÛ„Ëı ÌÂÚ. ÖÒÚ¸ ‰‡ÌÌ˚ÂˆÂÌÌÓÒÚË – Ò‚Ó·Ó‰‡ ÒÎÓ‚‡, Ì‡ÔðËÏÂð. ÇÓÚÌ‡ Á‡Ô‡‰Â Ò‚Ó·Ó‰‡ ÒÎÓ‚‡ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ ‰‡‚ÌÓ,Û Ì‡Ò ÊÂ ÓÌ‡ ÔðËÓ·ðÂÎ‡ Í‡ÍËÂ-ÚÓÛðÓ‰ÎË‚˚Â ÙÓðÏ˚. êÓÒÒËfl ·˚Î‡, ÂÒÚ¸ ËÓÒÚ‡ÂÚÒfl ÒÔÂˆËÙË˜ÂÒÍÓÈ ÒÚð‡ÌÓÈ. íÛÚ flÓ„Ó‚Óð˛Ò¸: ÓÌ‡ ÌÂ ıÛÊÂ Ë ÌÂ ÎÛ˜¯Â, ÓÌ‡‰ðÛ„‡fl. é˜Â‚Ë‰ÌÓ Ó‰ÌÓ: Ò Ô‡‰ÂÌËÂÏ«ÊÂÎÂÁÌÓ„Ó Á‡Ì‡‚ÂÒ‡» ÍËÌÂÏ‡ÚÓ„ð‡Ù Û Ì‡ÒÎÛ˜¯Â ÌÂ ÒÚ‡Î. èðÓ¯ÎÓ ÔÓ˜ÚË 15 ÎÂÚ, ‡ÌË˜Â„Ó ÌÓ‚Ó„Ó Ë ËÌÚÂðÂÒÌÓ„Ó ‚ ÍËÌÓ,ÎËÚÂð‡ÚÛðÂ Ï˚ ÌÂ ÔÓÎÛ˜ËÎË. ïÓÚfl,Í‡Á‡ÎÓÒ¸ ·˚, ÔÂðÂÏÂÌ˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ÍÓÒÌÛÚ¸ÒflËÏÂÌÌÓ ˝ÚËı Ó·Î‡ÒÚÂÈ. ç‡ÒÚ‡Î‡ ‚Â‰¸Ò‚Ó·Ó‰‡ ÒÎÓ‚‡, ‚ÓÎÂËÁ˙fl‚ÎÂÌËfl! çÓðÂÌÂÒÒ‡ÌÒ‡ ÌÂ ÒÎÛ˜ËÎÓÒ¸! ÇÒÂ Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËflÍÛÎ¸ÚÛð˚, ‚ÍÎ˛˜‡fl Ë ·‡ÎÂÚ, Ë ÓÔÂðÛ, ÎË¯¸ÔÓÒÚð‡‰‡ÎË!

Ä ÏÌÂ Í‡ÊÂÚÒfl, ˜ÚÓ Ï˚ ‚ ˜ÂÏ-ÚÓ‚ËÌÓ‚‡Ú˚. å˚ ÔÓ‰‰‡ÎËÒ¸ ˜ÛÊÓÏÛ‚ÎËflÌË˛. á‡Ô‡‰Ì‡fl ÍÛÎ¸ÚÛð‡ÔðÂ‰ÎÓÊËÎ‡ Ì‡Ï Ò‚ÓË ˆÂÌÌÓÒÚË ËËÌÚÂðÂÒ˚, ‡ Ï˚ Ëı ÒÚ‡ÎË ÒÎÂÔÓÍÓÔËðÓ‚‡Ú¸…

Ñ‡, ˝ÚÓ, ÍÓÌÂ˜ÌÓ, Ú‡Í, ÌÓ ÂÒÚ¸ Ë‰ðÛ„ËÂ ÔðË˜ËÌ˚. ùÚÓ ÒËÒÚÂÏÌ˚È ÍðËÁËÒ‰ÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍËı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ.èÓÒÏÓÚðËÚÂ: ÍðËÁËÒ Ì‡ÒÚÛÔËÎ ‚Óîð‡ÌˆËË, ‚ ÄÏÂðËÍÂ. à ÒÓ·˚ÚËfl ‚àð‡ÌÂ, Ë ËÒÚÓðËfl Ò àð‡ÍÓÏ – ˝ÚÓ ‚ÒÂfl‚ÎÂÌÌ˚Â ÔðËÏÂÚ˚ ÍðËÁËÒ‡‰ÂÏÓÍð‡ÚË˜ÂÒÍÓ„Ó ÛÒÚðÓÈÒÚ‚‡. ëÍÓðÓ Ò˝ÚËÏ Ì‡‰Ó ·Û‰ÂÚ ˜ÚÓ-ÚÓ ‰ÂÎ‡Ú¸. çÂËÒÍÎ˛˜ÂÌÓ, ˜ÚÓ ÏËð ÔðË‰ÂÚ Í ·ÓÎÂÂÒÎÓÊÌÓÈ ÒËÒÚÂÏÂ. çð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ÂˆÂÌÌÓÒÚË ÛÔðÓÒÚËÎË. àı Á‡ÏÂÌËÎËÔÓÎËÚÍÓððÂÍÚÌÓÒÚ¸˛. çË Í ˜ÂÏÛıÓðÓ¯ÂÏÛ ˝ÚÓ ÌÂ ÔðË‚ÂÎÓ.

Hoflgörü Rusla-r›n kan›nda hepvard›. fiimdi bizimtoplumumuz de-¤iflti mi sizce?

Günümüzdebirçok fley de¤ifl-ti. De¤iflmez“ s a l d › r g a nM ü s l ü m a n ”tipi do¤uranbütün bu te-rör eylemleri-ne bak›n›z.Bu da gün-lük hayatadamgas›n›v u r u y o r .“ H a y › r ,Müslüman-lar farkl›d›r!” demek yetersiz-dir. Daha ciddi tedbirler al›nmal›d›r.

Cannes festivaline davetetmediler ama sa¤l›k olsun!

Bu filmi flimdi çekseydiniz vurguyude¤ifltirir miydiniz?

Biliyor musunuz, hay›r. Köklü de¤i-fliklikler olmazd› filmde. Cannes’a alma-d›lar ama sa¤l›k olsun!

Vladimir Petroviç, k›sa bir süre önceCannes Film Festivali düzenlendi. Do¤usinemas› orada çok az temsil edildi.Rusya festivale hiç kat›lmad›. Bizdenniye farkl› fleyler bekliyorlar? E¤er buRus filmiyse onda mutlaka havyar› ka-fl›kla yer, votkay› bardakla içerler sonrada o barda¤› yerler. E¤er Afgan veyaTürk sinemas›ysa, kahramanlardan bi-ri ‹slâm’a karfl› olur. E¤er bu yoksa ba-flar› da beklenmemeli.

Çünkü bizim hedefledi¤imiz Rusya,Bat›’y› ilgilendirmiyor. Onlar yan› baflla-r›nda güçlü ülkeler istemezler. Onuniçin bilinç ve bilinçaltlar› gere¤i bizim iç

karart›c› bir flekil-de gösterildi¤i-miz filmleri gös-

terirler. Ama buadil bir flekil de-

¤il, sokaklarda do-laflan ay›lar› b›ra-

k›p flimdi baflkafleyleri gösteriyor-

lar. Bat›’ya bizimnormal hayat›m›z,

kahramanlar›m›z ge-rekli de¤il. Sadece

kavgalar›, yaralamala-r›, insan haklar› ihlalle-

rini gösteriyorlar. Sava-fl›n› verdi¤imiz ve ken-

disinden kurtulmay› ha-yal etti¤imiz her fleyi

gösteriyorlar. Bu, asl›ndasanatla ilgisi olmayan bir

politikad›r. Siz Cannes filmfestivalinin nereye kadar alçald›¤›nabak›n›z. Festival, Dan Brown’un kitab›n-dan uyarlanan “Da Vinci fiifresi” filmiy-le bafllad›. Bu yak›fl›ks›z bir fley. Beni ga-zetelerdeki “bizi yine festivale almad›-lar” isterisi sinirlendiriyor! DanBrown’un gösterildi¤i bir festival neyi-mize gerek?! Bu film de¤il, korkunç birfley! Halbuki, Cannes’› bir zamanlarFrancis Coppala’n›n “Apocalypse”› aç-m›flt›. fiimdi bize gösterilen filmlerin%80’i berbat. Bunlar daha sonra geniflkitlelere gösterilirse, filmlerin baflar›s›zolaca¤›ndan eminim.

Rusya “daha kötü”, “dahaiyi” de¤il, o farkl› bir ülke

Vladimir Petroviç, sizce Rusya sine-mas› daha çok Do¤u mudur yoksa Bat›m›? Veya o da Rusya gibi ortalarda biryerlerde mi bulunuyor?

fiimdiki durum meflhur bir tekerle-meyi hat›rlat›yor “ne ormana giderim,ne de evde kal›r›m”. Sinemam›zda Ba-

s i n e m a к и н е м а т о г р а ф


Россия не хуже и не лучше, она другая.Очевидно одно: с падением «железного занавеса»

кинематограф у нас лучше не стал.

Rusya “daha kötü” veya “daha iyi” de¤ildir,Rusya farkl›d›r. “Demir perde”nin kalkmas›yla

sinemam›z›n daha iyi olmad›¤› aç›k.

Восточное кино – фестивальный продукт

åÓÊÌÓ ÎË „Ó‚ÓðËÚ¸ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ‚ÏËðÂ Ì‡·Î˛‰‡ÂÚÒfl ÏÓ‰‡ Ì‡‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÂ ÍËÌÓ? ÇÓÌ„ ä‡ð Ç‡È,ëÂð‰‡Ì ÄÍ‡ð, óÊ‡Ì àÏÓÛ, î‡ÚËÄÍËÌ, ÔÒÂ‚‰ÓflÔÓÌÒÍËÈ «äËÎÎÅËÎ»…

çÂ ‰ÛÏ‡˛. ÇÓÒÚÓ˜Ì˚È ÍËÌÂÏ‡ÚÓ„ð‡Ù‰Îfl Á‡Ô‡‰ÌÓ„Ó ÁðËÚÂÎfl – ˝ÚÓ ˝ÍÁÓÚËÍ‡.éÌ ËÌÚÂðÂÒÛÂÚÒfl ËÏ, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ÔÂðÂÂÎÒÎ‡‰ÍÓ„Ó Ë Â„Ó ÔÓÚflÌÛÎÓ Ì‡ÒÓÎÂÌÂÌ¸ÍÓÂ. Ç ÓÒÌÓ‚ÌÓÏ, ˝ÚÓÙÂÒÚË‚‡Î¸Ì˚È ÔðÓ‰ÛÍÚ, ‡ ˝ÚÓ ‰‡ÎÂÍÓ ÌÂ‚ÒÂ ÎËˆÓ ÍËÌÂÏ‡ÚÓ„ð‡Ù‡. îÂÒÚË‚‡ÎË, ÔÓÒÛÚË, ÒðÓ‰ÌË ÔÓ‰ËÛÏ‡Ï, Ì‡ ÍÓÚÓð˚ıÔðÓıÓ‰flÚ ÏÓ‰Ì˚Â ‰ÂÙËÎÂ. Ç ÚÓÏ, ‚ ˜ÂÏıÓ‰flÚ Ì‡ ÔÓ‰ËÛÏÂ, ÌËÍÓÏÛ ÌÂ ÔðË‰ÂÚ ‚„ÓÎÓ‚Û ‚˚ÈÚË Ì‡ ÛÎËˆÛ.

ÇÎ‡‰ËÏËð à‚‡ÌÓ‚Ë˜, ‡ Û ‚‡ÒÍ‡ÍËÂ ÔÎ‡Ì˚ Ì‡ ·ÎËÊ‡È¯ÂÂ·Û‰Û˘ÂÂ?

ü ÒÓ·Ëð‡˛Ò¸ Á‡ÔÛÒÚËÚ¸Òfl Ò Í‡ðÚËÌÓÈ«1612». ùÚÓ 1612 „Ó‰, ‚ðÂÏfl ÓÍÓÌ˜‡ÌËflÒÏÛÚ˚. èÓ ÒÛÚË, ÚÓ, Ó ˜ÂÏ Ï˚ Ò ‚‡ÏË„Ó‚ÓðËÎË, ÌÓ ÔðÓËÒıÓ‰ËÎÓ ˝ÚÓ ‚ÒÂ˜ÂÚ˚ðÂÒÚ‡ ÎÂÚ Ì‡Á‡‰. àÁ‚ÂÒÚÌÓÂ ËÁ‡·˚ÚÓÂ ‚ðÂÏfl. åÌÂ ÓÌÓ ËÌÚÂðÂÒÌÓÒ‚ÓËÏË ÌÂ‚ÂðÓflÚÌ˚ÏË ‡ÎÎ˛ÁËflÏË ÒÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÒÚ¸˛. èðÓÂÍÚ ÒÎÓÊÌ˚È Ë‰ð‡Ï‡ÚÛð„Ë˜ÂÒÍË, Ë ÚÂıÌË˜ÂÒÍË. n

t›’dan da Do¤u’dan biraz var. Bir de sa-hibi oldu¤umuz, kaybedilen özgünlük.Ben bu özgünlü¤e sar›lmay›, her fleyionun üzerine bina etmeyi iddia edecekde¤ilim. Dünya daha canl› bir hal al›r-ken bizim özgünlü¤ümüz ça¤dafl hayatiçin biraz cans›z kal›yor. Fakat edebiya-t›m›z›n ve kültürümüzün en iyi özellik-lerini sinemaya nas›l adapte edece¤imi-zi düflünmek gerekir. E¤er biz sinema-n›n iç sorunlar›, pazar ve kira sorular›n›halledersek, bir süre sonra çok kalitelibir sinemam›z olacak.

Son 10 – 15 y›ld›r “demir perde” ol-madan yafl›yoruz. Bat› ve Do¤u sine-malar›nda de¤erler de¤iflti mi?

Hiç bilmiyorum… Asl›nda, de¤erlerya vard›r veya yoktur. Bütün insanî de-¤erler On Emir’de yaz›l›. Baflka yeni hiç-bir fley yok. De¤erlerin verileri vard›r;ifade hürriyeti mesela. Bat›’da ifadehürriyeti çoktan beri var. Bizde ise buözgürlük i¤renç baz› flekiller ald›. Rusyakendine özgü bir ülkedir. Zaten öyle birülkeydi, öyle de kalacak. Burada flunubelirtece¤im: Rusya “daha kötü” veya“daha iyi” de¤ildir, Rusya farkl›d›r. “De-

mir perde”nin kalkmas›yla sinemam›-z›n daha iyi olmad›¤› aç›k. De¤iflimlerinözellikle bu sahalarda olmas› gerekti¤ihalde, 15 y›l geçti ama sinemada, edebi-yatta ilginç ve yeni bir fleyler ç›karama-d›k. Her fleye ra¤men ifade ve irade öz-gürlü¤ü geldi ama Rönesans gerçeklefl-medi. Bale, opera dahil olmak üzerekültürün bütün alanlar› sadece s›k›nt›çektiler.

Bana öyle geliyor ki biz de suçluyuz.Yabanc› etkisi alt›nda kald›k. Bat› kül-türü bize kendi de¤er ve ç›karlar›n› tek-lif etti, biz de körü körüne onlar› kopya-lamaya bafllad›k…

Evet, bu elbette böyle fakat baflka se-bepler de var. Bu, demokratik de¤erlerinsistematik bir krizidir. Mesela Fransa’dave Amerika’da bafllad›. Hem ‹ran’daki,hem de Irak’taki olaylar; bütün bunlardemokratik rejim krizinin ortaya ç›kanbelirtilerdir. Yak›nda bu sorunlara e¤il-mek gerekecek. Dünya büyük bir ihti-malle daha kar›fl›k bir sisteme geçecek.Ahlaki de¤erleri basitlefltirdiler. Bu de-¤erleri politik nezaketle de¤ifltirdiler. Buda kimseyi hiçbir iyiye götürmedi.

Do¤u sinemas›festival ürünüdürDünyada Do¤u sinema modas›n›n ya-y›ld›¤›n›n görüldü¤ünü söyleyebilirmiyiz? Vong Kar Vay, Serdar Akay, Jan‹mou, Fatih Ak›n, sözde Japon “Kill Bill”gibi…

Hiç sanm›yorum. Bat› izleyicisi içinDo¤u sinemas› egzotik bir fleydir. Onumerak ediyor. Çünkü tatl›lardan b›kt› veekflilileri istiyor. Genelde bu filmler fes-tival ürünüdür. Bu da bütün sineman›nyüzü de¤ildir. Festivaller defilelerin ya-p›ld›¤› moda gösterifllerine benzerler.Orada giyilen elbiselerle soka¤a ç›kmakkimsenin akl›na gelmez.

Vladimir ‹vanoviç, sizin gelecektekiplanlar›n›z neler?

1612 isimli bir filme bafllamaya ha-z›rlan›yorum. 1612 y›l›, kargafla zaman›-n›n sonudur. Asl›nda sizinle konufltuk-lar›m›z dört yüz y›l önce meydana gel-di. Bilinen ama unutulan bir zaman.Ça¤dafl hayat›m›za inan›lmaz bir flekil-de benzedi¤i için ilgimi çekiyor. Projegerçekten zor, hem teknik hem dedram aç›s›ndan. n



Не исключено, что мир придет к более сложной системе.Нравственные ценности упростили. Их заменилиполиткорректностью. Ни к чему хорошему это не привело.

Dünya büyük bir ihtimalle daha kar›fl›k bir sisteme geçecek.Ahlaki de¤erleri basitlefltirdiler. Bu de¤erleri politiknezaketle de¤ifltirdiler. Bu da kimseyi hiçbir iyiye götürmedi.

k i t a b i y a t к н и ж н о е о б о з р е н и е


Становлениенациональнойидентичности

è ÓÒÎÂ ð‡Á‚‡Î‡ ÒÓˆË‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍÓÈÒËÒÚÂÏ˚ ‚ ÒÚð‡Ì‡ı ·˚‚¯Â„ÓÇ‡ð¯‡‚ÒÍÓ„Ó ‰Ó„Ó‚Óð‡, Ì‡ðfl‰Û

Ò ·˚ÒÚð˚Ï ð‡Á‚ËÚËÂÏ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ıË‰ÂÈ, ÔðÓËÁÓ¯Î‡ ‡ÍÚÛ‡ÎËÁ‡ˆËflÔðÓ·ÎÂÏ˚ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚË.ç‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì‡fl Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚ¸ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ ÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌË˛Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó Ò‡ÏÓÒÓÁÌ‡ÌËfl ÚÓ„Ó ËÎËËÌÓ„Ó ÒÓˆËÛÏ‡, ÔÓ‰ÌËÏ‡ÂÚ Â„Ó ‰ÓÛðÓ‚Ìfl ð‡Á‚ËÚ˚ı ÒÚð‡Ì, ‚Â‰ÂÚ ÍÍÓðÂÌÌ˚Ï ÒÚðÛÍÚÛðÌ˚Ï ÔÂðÂÏÂÌ‡Ï. ÇÏÓÌÓ„ð‡ÙËË ÒÚ‡ð¯Â„Ó Ì‡Û˜ÌÓ„ÓÒÓÚðÛ‰ÌËÍ‡ àÌÒÚËÚÛÚ‡ ÙËÎÓÒÓÙËË ËÔÓÎËÚËÍÓ-Ôð‡‚Ó‚˚ı ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËÈç‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ÄÍ‡‰ÂÏËË Ì‡ÛÍÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡ Ä·ÛÎ¸Ù‡Á‡ ëÛÎÂÈÏ‡ÌÎ˚«èðÓˆÂÒÒ ÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËfl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈË‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚË ‡ÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÒÍËıÚ˛ðÍÓ‚», ‚˚ÔÛ˘ÂÌÌÓÈ ‚ ÒÂÌÚfl·ðÂ 2006„. ËÁ‰‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚ÓÏ «éÚ˛ÍÂÌ» (Ì‡ÚÛðÂˆÍÓÏ flÁ˚ÍÂ), ‰‡ÂÚÒflÒÓˆËÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËÈ ‡Ì‡ÎËÁ ÚðÂıÔÓÒÎÂ‰ÌËı ÒÚÓÎÂÚËÈ ËÒÚÓðËËÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡.

Ç „Ó‰˚ ÒÓ‚ÂÚÒÍÓÈ ‚Î‡ÒÚË ÌÂ ·˚ÎÓ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË Ó·˙ÂÍÚË‚ÌÓ ÓÔËÒ˚‚‡Ú¸ð‡ÁÎË˜Ì˚Â ÔÂðËÓ‰˚ ‡ÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓÈËÒÚÓðËË Ò ÔÓÁËˆËÈ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈË‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚË. èÓÒÎÂ Ó·ðÂÚÂÌËfl„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË, ÍÓ„‰‡ÔðÓ·ÎÂÏ˚ ‚ÌÂ¯ÌÂ„Ó ‰‡‚ÎÂÌËfl Ì‡ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÚÂÎfl ÛÊÂ ÌÂ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ, ‰‡ÂÚÓ ÒÂ·Â ÁÌ‡Ú¸ ‰ðÛ„‡fl ÚðÛ‰ÌÓÒÚ¸:ÓÚÒÛÚÒÚ‚ËÂ ÔðÓ˜ÌÓ„Ó ÓÔ˚Ú‡. èðË˜ËÌ‡ ‚ÚÓÏ, ˜ÚÓ ‚ ÒÓ‚ÂÚÒÍËÂ „Ó‰˚ ‚ ÛÒÎÓ‚Ëflı„ÓÒÔÓ‰ÒÚ‚‡ Ï‡ðÍÒËÒÚÒÍÓÈ Ë‰ÂÓÎÓ„ËË‰ÓÎ„ÓÂ ‚ðÂÏfl ÒÓˆËÓÎÓ„Ëfl Ò˜ËÚ‡Î‡Ò¸«·ÛðÊÛ‡ÁÌÓÈ» Ì‡ÛÍÓÈ, ‡ ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËflÓ·˘ÂÒÚ‚‡ ÔðÓ‚Ó‰ËÎËÒ¸ ‚ ðÛÒÎÂÏ‡ðÍÒËÒÚcÍÓ-ÎÂÌËÌÒÍÓÈ ÚÂÓðËË, ˜ÚÓ‰ÓÎÊÌÓ ·˚ÎÓ ÛÍðÂÔÎflÚ¸ Ë‰ÂÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍÓÂÂ‰ËÌÒÚ‚Ó ëëëê. èÓ˝ÚÓÏÛ ‚ ÌÓ‚˚ı„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ı, ‚ÓÁÌËÍ¯Ëı Ì‡ÚÂððËÚÓðËË ·˚‚¯Â„Ó ëëëê,ÒÓˆËÓÎÓ„Ëfl ÓÍ‡Á‡Î‡Ò¸ ÌÂ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓð‡Áð‡·ÓÚ‡ÌÌÓÈ Ì‡Û˜ÌÓÈ ‰ËÒˆËÔÎËÌÓÈ.

Ç ‰‡ÌÌÓÈ ÏÓÌÓ„ð‡ÙËË ÔðÂ‰ÔðËÌflÚ‡ÔÓÔ˚ÚÍ‡ ÓÔËÒ‡Ú¸ Ú‡ÍËÂ Ù‡ÍÚÓð˚,‚ÎËfl˛˘ËÂ Ì‡ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÛ˛Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚ¸, Í‡Í ËÒÚÓðË˜ÂÒÍ‡flÒÚðÛÍÚÛð‡ Ó·˘ÂÒÚ‚‡, ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÂ‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒÚ‚ËÂ, ÌÓ‚˚Â ˆÂÌÌÓÒÚË,Ì‡‚flÁ˚‚‡ÂÏ˚Â Ó·˘ÂÒÚ‚Û, ‡ Ú‡ÍÊÂÔðÓ·ÎÂÏ˚ flÁ˚Í‡ Ë ÎËÚÂð‡ÚÛð˚. n

Milletleflme sürecinde Azeriler

D o¤u blokunun çöküflüyle h›zkazanan milliyetçi söylemlerveya etnik tart›flmalar, gün-

deme sosyal kimlik sorunlar›n› getir-di. Sosyal kimlik, topluluklar›n bellibir toplumsal kimlik kazanmas›na,geliflmifl toplumlar düzeyine yük-selmesine yol açt›¤› gibi, bir s›rayap›sal de¤iflimlere de h›z ver-mektedir.

Azerbaycan Milli ‹limler Aka-demisi Felsefe, Siyaset ve HukukAraflt›rmalar Enstitüsü Sosyolo-ji Bölüm Baflkan Yard›mc›s› Dr.Ebülfez Süleymanl›’n›n Ötüken yay›n-lar›ndan ç›kan Milletleflme SürecindeAzerbaycan Türkleri adl› kitab› Azer-baycan’›n son üç yüz y›ll›k tarihini in-celeyerek, tarihsel etkiler ve süreçler al-t›nda Azerbaycan Türk toplumununulus yap›s›n›, sosyal kimli¤ini ortayaç›karmay› konu edinmifltir. Sovyet ida-resi döneminde Azerbaycan tarihinido¤ru bir flekilde yazmak ve kimlik so-runlar› üzerinde Sovyet ideolojisi karfl›-t› bir fikir oluflturmak imkans›zd›. Ba-¤›ms›zl›kla bu bask› ortadan kalkm›flgözükse de, Azerbaycan Türk toplumu-nun sosyolojisi üzerine yap›lan çal›fl-malar henüz ciddi bir temele oturtul-mufl de¤ildir. Zira Sovyet dönemindesosyoloji “burjuva bilimi” olarak de¤er-lendiriliyor, Marksist ideolojiye öncü-lük tan›n›yor, yap›lan sosyolojik çal›fl-ma ve araflt›rmalar Marksist-Leninistö¤reti çerçevesinde Sovyet Devleti’ninideolojik bütünlü¤ünü bozmayacakbir üslûpta ele al›n›yordu. Halbuki bu-gün sosyoloji bilimi, Azerbaycan gibiba¤›ms›zl›¤›n› yeni kazanm›fl eski Sov-yet toplumlar› için yeni bir bilimsel u¤-rafl olarak tan›mlanmaktad›r.

Bu amaçla, Milletleflme SürecindeAzerbaycan Türkleri’nde tarihî yap›,kültürel etkileflimler, topluma dayat›l-mak istenen yeni de¤erler ve ö¤retiler-le dil ve edebiyat gibi konular çal›flma-n›n kapsam› içinde de¤erlendirilmeyeçal›fl›lm›flt›r. n

Процесс становлениянациональной идентичности

азербайджанских тюрков

Абульфаз Сулейманлы

Издательство «Отюкен»Стамбул, 2006 г.

Milletleflme SürecindeAzerbaycan Türkleri

Dr. Ebulfez Süleymanl›Ötüken Yay›nlar›

‹stanbul 2006.

‚˚ÒÓÍÓÈ ‚Âð¯ËÌÓÈ ‚ íÛðˆËË (5137 Ï).ÉÓð‡ ÌÂ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ Â‰ËÌ˚ÈÏ‡ÒÒË‚: Ì‡ ‚˚ÒÓÚÂ 3000 Ï Äð‡ð‡Úð‡Á‰ÂÎflÂÚÒfl Ì‡‰‚ÓÂ, Ó·ð‡ÁÛfl ÅÓÎ¸¯ÓÈÄð‡ð‡Ú Ë å‡Î˚È Äð‡ð‡Ú. ÇÂð¯ËÌ‡ÅÓÎ¸¯Ó„Ó Äð‡ð‡Ú‡ Ë Íð‡ÚÂð ÔÓÍð˚Ú˚ÎÂ‰ÌËÍÓÏ. äð‡ÚÂð å‡ÎÓ„Ó Äð‡ð‡Ú‡ ÔÓ‰‚ÓÁ‰ÂÈÒÚ‚ËÂÏ ˝ðÓÁËË Ë ÎÂ‰ÌËÍ‡ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ ð‡ÁðÛ¯ÂÌ. èÓ˝ÚÓÏÛ Û å‡ÎÓ„Ó

Арарат меняетсяРюштю Ылгар

Доктор наук, геоэколог, Университет 18 марта (Турция).

A¤r› da¤› de¤ifliyorRüfltü Ilgar

Dr., Jeolog, Çanakkale On sekiz Mart Üniversitesi (Türkiye).

ÉÓð‡ Äð‡ð‡Ú, ËÎË Ä„ð˚, ð‡ÒÔÓÎÓÊÂÌ‡‚ ÇÓÒÚÓ˜ÌÓÈ ÄÌ‡ÚÓÎËË ÌÂÔÓ‰‡ÎÂÍÛ ÓÚÚÛðÂˆÍÓ„Ó „ÓðÓ‰‡ Ä„ð˚. ÉÓð‡

ËÌÚÂðÂÒÌ‡ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ Ò‚ÓËÏ„ÂÓ„ð‡ÙË˜ÂÒÍËÏ ÔÓÎÓÊÂÌËÂÏ. ë˜ËÚ‡ÂÚÒfl,˜ÚÓ ÔÓÒÎÂ ÇÒÂÏËðÌÓ„Ó ÔÓÚÓÔ‡ ËÏÂÌÌÓ Í‚Âð¯ËÌÂ ˝ÚÓÈ „Óð˚ ÔðËÒÚ‡Î çÓÂ‚ ÍÓ‚˜Â„.Äð‡ð‡Ú ËÏÂÂÚ ‚ÛÎÍ‡ÌË˜ÂÒÍÓÂÔðÓËÒıÓÊ‰ÂÌËÂ Ë fl‚ÎflÂÚÒfl Ò‡ÏÓÈ

A¤r› da¤› Türkiye’nin Do¤u Anado-lu bölgesinde yer alan A¤r› ili s›-n›rlar› içerisindedir. Jeolojik ko-

numunun yan› s›ra, Nuh Tufan›’ndansonra Hz. Nuh’un gemisine ev sahipli¤iyapt›¤› inan›fl› dolay›s›yla efsanevi kimli-¤iyle de ön plana ç›kan bir da¤d›r. Volka-nik bir da¤ olan A¤r› da¤› Türkiye’nin en

э к о л о г и я ç e v r e


Äð‡ð‡Ú‡, ‰ÓÒÚË„‡˛˘Â„Ó 3896 Ï,ÓÒÚðÓÍÓÌÂ˜Ì‡fl ‚Âð¯ËÌ‡.

ÉÓð‡ ÛÔÓÏËÌ‡ÂÚÒfl ‚ Ò‚fl˘ÂÌÌ˚ıÔËÒ‡ÌËflı ÔÓ‰ ð‡ÁÌ˚ÏË Ì‡Á‚‡ÌËflÏË:Äð‡ð‡Ú, äÛı-Ë çÛı, ÑÊÂ·ÂÎ¸ ‡Î¸-ï‡ðËÒ.èÂð‚ÓÂ ‚ÓÒıÓÊ‰ÂÌËÂ Ì‡ Äð‡ð‡Ú, ÍÓÚÓð˚Èå‡ðÍÓ èÓÎÓ Ì‡Á˚‚‡Î «ÌÂÔÓÍÓðflÂÏÓÈ‚Âð¯ËÌÓÈ», ÒÓ‚Âð¯ËÎ 9 ÓÍÚfl·ðfl 1829 „.ÔðÓÙÂÒÒÓð îðÂ‰ÂðËÍ ÙÓÌ è‡ð‡Ú. ÇÁËÏÌËÈ ÔÂðËÓ‰ Äð‡ð‡Ú ‚ÔÂð‚˚Â ÔÓÍÓðËÎÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎ¸ îÂ‰Âð‡ˆËË ‡Î¸ÔËÌËÒÚÓ‚íÛðˆËË ÅÓÁÍÛðÚ ùð„fið, ‡ ÔðÓËÁÓ¯ÎÓ ˝ÚÓ21 ÙÂ‚ð‡Îfl 1970 „.

Изменение границывечных снеговàÒÚÓ˜ÌËÍË ÒÓÓ·˘‡˛Ú, ˜ÚÓ ÒÌÂ„Ó‚‡fl„ð‡ÌËˆ‡ Ì‡ Äð‡ð‡ÚÂ ð‡ÒÔÓÎÓÊÂÌ‡ Ì‡‚˚ÒÓÚÂ 4 Ú˚Ò. Ï. é‰Ì‡ÍÓ ÔÓ‰ ‚ÎËflÌËÂÏ„ÎÓ·‡Î¸ÌÓ„Ó ÔÓÚÂÔÎÂÌËfl ÓÌ‡ ÔÓ‰ÌflÎ‡Ò¸ Ì‡20 Ï. ÇÓ ‚ðÂÏfl ‚ÓÒıÓÊ‰ÂÌËÈ 2003 Ë 2004„„. ·˚ÎÓ ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌÓ, ˜ÚÓ ‚Â˜Ì˚Â ÒÌÂ„‡Ì‡˜ËÌ‡˛ÚÒfl Ì‡ ÛðÓ‚ÌÂ 4020 Ï. Ä ‚ÌÂÍÓÚÓð˚ı ÏÂÒÚ‡ı ÓÚÍð˚Ú‡fl ÁÂÏÎflÌ‡·Î˛‰‡Î‡Ò¸ Ì‡ ‚˚ÒÓÚÂ 4750-4800 Ï.

Граница вечных льдовê‡Ì¸¯Â Ò˜ËÚ‡ÎÓÒ¸, ˜ÚÓ ‚Â˜Ì˚Â Î¸‰˚ Ì‡Äð‡ð‡ÚÂ Ì‡˜ËÌ‡˛ÚÒfl Ò 3,5 Ú˚Ò. ÏÂÚðÓ‚. Çð‡ÁÌ˚ı ËÒÚÓ˜ÌËÍ‡ı ÛÍ‡Á˚‚‡ÂÚÒfl, ˜ÚÓ‚Âð¯ËÌ˚ ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ ÔÓÍð˚Ú˚ Î¸‰ÓÏ, ÔðË˝ÚÓÏ ‚ ÌÂÍÓÚÓð˚ı ÏÂÒÚ‡ı Â„Ó ÚÓÎ˘ËÌ‡‰ÓÒÚË„‡ÂÚ 50 Ï. Ç ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ „Ó‰˚

ÛÚÓ˜ÌÂÌÓ, ˜ÚÓ Î¸‰˚ Ì‡ Äð‡ð‡ÚÂÌ‡˜ËÌ‡˛ÚÒfl ÌÂ ÌËÊÂ ÓÚÏÂÚÍË 4100 Ï.

Изменение высотыèÓÚÛı¯ËÈ ‚ÛÎÍ‡Ì Äð‡ð‡Ú – Ò‡Ï‡fl‚˚ÒÓÍ‡fl ‚Âð¯ËÌ‡ íÛðˆËË. ëÓ„Î‡ÒÌÓÍ‡ðÚ‡Ï, ÔÓ‰„ÓÚÓ‚ÎÂÌÌ˚ÏÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ÍÓÏËÚÂÚÓÏ ÔÓÍ‡ðÚÓ„ð‡ÙËË íÛðˆËË, ‚˚ÒÓÚ‡ Äð‡ð‡Ú‡ÒÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ 5137 Ï. ÇÒÚðÂ˜‡˛ÚÒfl Ë ‰ðÛ„ËÂ‰‡ÌÌ˚Â: 5165, 5123, 5122, 5112 Ï. ÇÔÓÒÎÂ‰ÌÂÂ ‚ðÂÏfl, ‚ ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ „ÎÓ·‡Î¸ÌÓ„ÓÔÓÚÂÔÎÂÌËfl Ë ÓðÓ„ÂÌË˜ÂÒÍËı ÔðÓˆÂÒÒÓ‚,‚˚ÒÓÚ‡ Äð‡ð‡Ú‡ ËÁÏÂÌËÎ‡Ò¸. ÇÒÎÂ‰ÒÚ‚ËÂÛÏÂÌ¸¯ÂÌËfl Ì‡„ðÛÁÍË Î¸‰‡, ÔÂðÂÏÂ˘ÂÌËfl„ð‡ÌËˆ˚ ‚Â˜Ì˚ı ÒÌÂ„Ó‚ Ì‡ ·ÓÎÂÂ ‚˚ÒÓÍÛ˛ÓÚÏÂÚÍÛ, Ú‡flÌËfl Î¸‰Ó‚ Ë Û‚ÂÎË˜ÂÌËflÔÓ‰˙ÂÏÌÓÈ ÒËÎ˚ Ï‡„Ï˚, ‚˚ÒÓÚ‡ Äð‡ð‡Ú‡‚ÓÁðÓÒÎ‡ ‰Ó 5167 Ï. èÓ‰Ó·Ì˚Â fl‚ÎÂÌËflËÏÂ˛Ú ÏÂÒÚÓ Ë ‚ ‰ðÛ„Ëı ð‡ÈÓÌ‡ı íÛðˆËË.ç‡ÔðËÏÂð, ‚ ÚÓ ‚ðÂÏfl Í‡Í ð‡ÁðÛ¯‡˛ÚÒfl‰ÓÎËÌ˚ óÛÍÛðÓ‚‡ Ë ùð„ÂÌÂ, „Óð˚ í‡‚ðÌ‡·Ëð‡˛Ú ‚˚ÒÓÚÛ.

Жизнь в горахÇ ÒÔð‡‚Ó˜ÌÓÈ ÎËÚÂð‡ÚÛðÂ „Ó‚ÓðËÚÒfl, ˜ÚÓflÈÎ˚ („ÓðÌ˚Â Ô‡ÒÚ·Ë˘‡) ð‡ÒÔÓÎÓÊÂÌ˚ Ì‡‚˚ÒÓÚÂ ÓÍÓÎÓ 2600 Ï. çÓ ÒÂÈ˜‡Ò ÒËÚÛ‡ˆËflËÁÏÂÌËÎ‡Ò¸. èÓÒÍÓÎ¸ÍÛ Äð‡ð‡Ú ‚ÛÎÍ‡Ì,Á‰ÂÒ¸ ÌÂÚ ðÂÍ Ë ËÒÚÓ˜ÌËÍÓ‚. ÇÓ‰‡,Ó·ð‡ÁÛ˛˘‡flÒfl ‚ ðÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ Ú‡flÌËfl ÒÌÂ„Ó‚,‚ÔËÚ˚‚‡ÂÚÒfl ÔÓðËÒÚÓÈ ÔÓ‚ÂðıÌÓÒÚ¸˛ÒÍÎÓÌÓ‚. ÖÒÎË ·˚ ˝ÚÓ ÌÂ ÔðÓËÒıÓ‰ËÎÓ, ÚÓ

yüksek da¤›d›r (5.137 m.). Ancak san›lan›naksine tek bir kütleden oluflmaz. Çevresiyaklafl›k 130 kilometreyi bulan bu da¤3.000 metreden sonra ikiye ayr›l›r ve“Büyük A¤r›” ve “Küçük A¤r›” olarak ad-land›r›l›r. Büyük A¤r›’n›n zirvesi ve kraterkal›nt›s› genifl buzul alt›ndad›r. KüçükA¤r›’n›n ise buzul hareketleri ve erozyon-lar sonucu krater çana¤› yok olmufltur.Bu nedenle 3.896 m yüksekli¤indeki da¤oldukça sivri bir yap›ya sahip.

Kutsal kitaplarda da ad› geçen bu da¤,birçok dilde farkl› adlarla an›l›yor (Ararat,Kuh-i Nuh, Cebel el Haris’tir). Marco Po-lo’nun yaz›lar›nda, “hiçbir zaman ç›k›la-mayacak bir da¤” diye sözünü etti¤i bu et-kileyici da¤›n ilk t›rman›fl›, kay›tlara göre 9Ekim 1829 y›l›nda Profosör Frederik VonParat taraf›ndan gerçeklefltirildi. Da¤›n ilkk›fl t›rman›fl› ise çok daha geç bir tarihte, 21fiubat 1970’de Da¤c›l›k Federasyonu’nuneski baflkanlar›ndan Dr. Bozkurt Ergör ta-raf›ndan gerçeklefltirildi.

Kal›c› kar s›n›r› de¤iflmiflA¤r› da¤›yla ilgili birçok yaz›l› kaynakta ka-l›c› kar s›n›r› 4.000 m dolaylar›nda. OysaKüresel ›s›nman›n bir sonucu olarak 20 m.gibi farkl›l›k oluflmufl. Kal›c› kar s›n›r› 2003

ç e v r e э к о л о г и я


Гора Арарат, или Агры, расположена вВосточной Анатолии неподалеку от турецкогогорода Агры. Гора интересна не только своимгеографическим положением. Считается, чтопосле Всемирного потопа именно к вершинеэтой горы пристал Ноев ковчег.

A¤r› da¤› Türkiye’nin Do¤u Anadolu bölgesindeyer alan A¤r› ili s›n›rlar› içerisindedir. Jeolojikkonumunun yan› s›ra, Nuh Tufan›’ndan sonraHz. Nuh’un gemisine ev sahipli¤i yapt›¤› inan›fl›dolay›s›yla efsanevi kimli¤iyle de ön planaç›kan bir da¤d›r.

ÒÓ ÒÍÎÓÌÓ‚ ÒÚÂÍ‡ÎË ·˚ ·˚ÒÚð˚Â ÔÓÚÓÍË.Ç˚¯Â „ð‡ÌËˆ˚ ‚Â˜Ì˚ı ÒÌÂ„Ó‚, Ì‡ ÛðÓ‚ÌÂ‚Â˜Ì˚ı Î¸‰Ó‚, Í ‚Â˜ÂðÛ ‚Ó‰‡ Á‡ÒÚ˚‚‡ÂÚ ËÚ‡ÂÚ ÚÓÎ¸ÍÓ Ò ‚ÓÒıÓ‰ÓÏ ÒÓÎÌˆ‡. èÓ˝ÚÓÏÛ ‚ıÓÎÓ‰ÌÛ˛ Ô‡ÒÏÛðÌÛ˛ ÔÓ„Ó‰Û „ÓðÌ˚ÂÔ‡ÒÚ·Ë˘‡ ÓÒÚ‡˛ÚÒfl ·ÂÁ ‚Ó‰˚. üÈÎ˚ð‡ÒÔÓÎÓÊÂÌ˚ Ì‡ ‚˚ÒÓÚÂ 3100-3150 Ï, „‰ÂÂÒÚ¸ ‚Ó‰‡ Ë ÒÌÂÊÌ˚È ÔÓÍðÓ‚ ÏÂÌ¸¯Â ÔÓÒð‡‚ÌÂÌË˛ Ò ÔðÓ¯Î˚ÏË „Ó‰‡ÏË. Ç ·ÂÒÂ‰ÂÒÓ ÒÚ‡ðÓÊËÎ‡ÏË ‚ÓÁð‡ÒÚ‡ 80 ÎÂÚ Ë ÒÚ‡ð¯ÂÏ˚ ÛÁÌ‡ÎË, ˜ÚÓ ð‡Ì¸¯Â Ì‡ ÏÂÒÚÂ „ÓðÌ˚ıÔ‡ÒÚ·Ë˘ ÎÂÊ‡Î ÒÌÂ„, ‡ ÒÂÈ˜‡Ò Á‰ÂÒ¸Ó˘Û˘‡ÂÚÒfl ÒÂð¸ÂÁÌ‡fl ÌÂı‚‡ÚÍ‡ ‚Ó‰˚.ê‡Ì¸¯Â ðfl‰ÓÏ Ò ÍÓÌÛÒÓÓ·ð‡ÁÌ˚ÏË·ÂÎ˚ÏË Ô‡Î‡ÚÍ‡ÏË Ï‡ıðÛÚË Ì‡ Ô‡ÒÚ·Ë˘‡ı‚ÒÚðÂ˜‡ÎËÒ¸ ‚ÓÈÎÓ˜Ì˚Â ˛ðÚ˚. å‡ıðÛÚËıÓðÓ¯Ó Á‡˘Ë˘‡˛Ú ÓÚ ‚ÂÚð‡, ÌÓ ‚ÒÓÎÌÂ˜ÌÛ˛ ÔÓ„Ó‰Û ‚ÌÛÚðË Ó˜ÂÌ¸ Ê‡ðÍÓ.ÇÓÈÎÓ˜Ì˚Â ˛ðÚ˚ ÌÂ ÔðÓÔÛÒÍ‡˛Ú ‚Ó‰Û,ÔÓ˝ÚÓÏÛ fl‚Îfl˛ÚÒfl ÌÂÁ‡ÏÂÌËÏ˚ÏË ‚‰ÓÊ‰ÎË‚Û˛ ÔÓ„Ó‰Û. ëÂÈ˜‡Ò Ì‡ Ô‡ÒÚ·Ë˘‡ıËÒÔÓÎ¸ÁÛ˛Ú Ô‡Î‡ÚÍË ÚÛðÂˆÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡äð‡ÒÌÓ„Ó èÓÎÛÏÂÒflˆ‡. ä ÒÂ‚ÂðÓ-‚ÓÒÚÓÍÛÓÚ Ö¯ËÎ¸-ä‡ÏÔ, ÏÂÊ‰Û ‰‚ÛÏfl ‰ÓÎËÌ‡ÏË,ð‡ÒÍËÌÛÎËÒ¸ flÈÎ˚, „‰Â ‚˚ð‡˘Ë‚‡˛Ú ÒÍÓÚ.ì Í‡Ê‰ÓÈ flÈÎ˚ ÂÒÚ¸ ıÓÁflËÌ – ‡„‡. ÄıÏÂÚóÓıÚËÌ, ıÓÁflËÌ ‰ÂðÂ‚ÌË ùÎÎË, Ò‰‡ÂÚ ‚‡ðÂÌ‰Û ÎÓ¯‡‰ÂÈ ÔÛÚÂ¯ÂÒÚ‚Û˛˘ËÏ ‚ ˝ÚÓÏÌ‡Ôð‡‚ÎÂÌËË. ç‡ flÈÎÂ ÊË‚ÛÚ Â„ÓðÓ‰ÒÚ‚ÂÌÌËÍË. Ç ÏÂÒÚÌÓÒÚË ÏÂÊ‰Û Ö¯ËÎ¸-ä‡ÏÔ Ë ùÎÎË ð‡Á‚ËÚÓ ÁÂÏÎÂ‰ÂÎËÂ,‰Ó‚ÓÎ¸ÌÓ ÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸Ì˚Â ÔÎÓ˘‡‰Ë Á‡ÒÂflÌ˚Ô¯ÂÌËˆÂÈ. ÉÓ‚ÓðflÚ, ˜ÚÓ ÄıÏÂÚ óÓıÚËÌfl‚ÎflÂÚÒfl ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌËÍÓÏ ·ÓÎ¸¯ÂÈ ˜‡ÒÚËÁÂÏÂÎ¸ Ì‡ Äð‡ð‡ÚÂ.

Растительный покровèÓÒÎÂ‰ÒÚ‚Ëfl „ÎÓ·‡Î¸ÌÓ„Ó ÔÓÚÂÔÎÂÌËflÓÚð‡ÁËÎËÒ¸ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ Ì‡ ·‡Î‡ÌÒÂ ÓÁÂð‡Ç‡Ì, ÌÓ Ë ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ ÔÓ‚ÎËflÎË Ì‡ÒÓÒÚÓflÌËÂ ð‡ÒÚËÚÂÎ¸ÌÓ„Ó ÔÓÍðÓ‚‡Äð‡ð‡Ú‡. ÇÂÒÌÓÈ Ì‡ ÒÍÎÓÌ‡ı,ð‡ÒÔÓÎÓÊÂÌÌ˚ı ÌËÊÂ 3000 Ï, ÒıÓ‰flÚ ÒÌÂ„Ë ÎÂ‰, ÔÓfl‚Îfl˛ÚÒfl ÔÓ·Â„Ë ð‡ÒÚÂÌËÈ. àı

Á‰ÂÒ¸ ·ÓÎ¸¯Â 20 ‚Ë‰Ó‚, ‚ ÓÒÌÓ‚ÌÓÏÒÚÂÔÌ˚Â Ë ‡Î¸ÔËÈÒÍËÂ. é‰Ì‡ÍÓ ËÁ-Á‡ðÂ‰ÍËı ÓÒ‡‰ÍÓ‚ Ë ‚ÛÎÍ‡ÌË˜ÂÒÍÓÈ ÔÓ˜‚˚Äð‡ð‡Ú ÌÂ Û‰ÂðÊË‚‡ÂÚ ‚Î‡„Û. Ç ˝ÚÓÏ Ó‰Ì‡ËÁ ÔðË˜ËÌ ÒÍÛ‰ÓÒÚË ð‡ÒÚËÚÂÎ¸ÌÓ„ÓÔÓÍðÓ‚‡. ç‡ Ò‡Ï˚ı ‚˚ÒÓÍËı Û˜‡ÒÚÍ‡ıÄð‡ð‡Ú‡ ð‡ÒÚÛÚ ÏıË Ë ÎË¯‡ÈÌËÍË,ÍÓÚÓð˚Â Ó·Î‡‰‡˛Ú ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚ¸˛ ÍÙÓÚÓÒËÌÚÂÁÛ ÔðË ÚÂÏÔÂð‡ÚÛðÂ ‰Ó ÏËÌÛÒ24ëo. Ñ‡ÊÂ Ì‡ ·ÓÎ¸¯ÓÈ ‚˚ÒÓÚÂ, ÔÓ˜ÚË Û‚Âð¯ËÌ˚, Ì‡ ‡Ì‰ÂÁËÚÓ‚˚ı ÒÍ‡Î‡ı Ë„Û·˜‡Ú˚ı ·‡Á‡Î¸ÚÓ‚˚ı ÓÚÎÓÊÂÌËflı, ‡Ú‡ÍÊÂ Ì‡ Á‡ÒÚ˚‚¯Ëı ·‡Á‡Î¸ÚÓ‚˚ı ÔÓÚÓÍ‡ı‚ÒÚðÂ˜‡˛ÚÒfl ð‡ÁÌÓÓ·ð‡ÁÌ˚Â ‚Ë‰˚ð‡ÒÚÂÌËÈ.

Подвижность и эрозияèÓÒÚÓflÌÌ˚Â ÔÂðÂÏÂ˘ÂÌËflÏ‡„Ï‡ÚË˜ÂÒÍËı ÔÎËÚ ‚˚Á˚‚‡˛ÚÌÂÔðÂð˚‚ÌÓÂ ÓÚÍ‡Î˚‚‡ÌËÂ ÍÛÒÍÓ‚ ÒÍ‡Î,ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ‚ ÏÂÒÚ‡ı ÒÓÂ‰ËÌÂÌËfl ÒÍ‡Î Ò‚Â˜Ì˚ÏË Î¸‰‡ÏË. ç‡ „ÓðÌ˚ı Ô‡ÒÚ·Ë˘‡ıËÁ-ÔÓ‰ ÁÂÏÎË ÒÎ˚¯Ì˚ „ÛÎ Ë ¯ÛÏ ÚÂÍÛ˘ÂÈ‚Ó‰˚. á‚ÛÍË ÔðÂÍð‡˘‡˛ÚÒfl Ò ÓÍÓÌ˜‡ÌËÂÏ

ve 2004 t›rman›fllar›nda gözlemlendi¤i gi-bi 4020 metreden bafllamakta. Hatta t›r-man›flta yürünen en son toprak k›s›m4750-4800 m. civarlar›nda sona ermifltir.

Daimi buzul s›n›r› de¤iflmiflÖnceki verilerde “A¤r›’n›n buzullar› 3500metreden itibaren bafllar” bilgileri mev-cut. “Tepe tamamen buzlarla kapl›. Buzul-lar›n kal›nl›¤› yer yer 50 metreyi bulur”fleklinde yaz›l› kaynaklar konuya de¤inir-ken, son y›llarda yap›lan gözlemlere göreA¤r›’da buzulun en erken görülmeye bafl-lad›¤› yükseklik 4.100 m. civar›ndad›r.

Yüksekli¤i de¤iflmiflVolkanik bir da¤ olan A¤r› da¤›, Türki-ye’nin en yüksek da¤›d›r. Yükseltisi Türki-ye Harita Genel Komutanl›¤›’na ait en ge-nel haritalarda 5137 m. gösterilmekte.Farkl› kaynaklarda ise 5.165 m., 5.123 m.,5.122 m. ve 5.112 m. gibi de¤erlere rastlan-makta. Oysa flu an A¤r› da¤› küresel ›s›n-man›n sonucu, levha ve orojenik hareket-lenmelerden nasibini alm›fl. Üzerindekiyük azalm›fl, gerek toktam›fl kar s›n›r›n›nartmas›, gerek kal›c›c› buzullar›n erimesi,gerek volkanik materyalin h›zla afla¤›laradüflmesi sonucu ma¤man›n kald›rma gü-cüne ba¤l› olarak A¤r› da¤›n›n yüksekli¤iartm›fl ve 5167 metreye ulaflm›flt›r. (Benzerolaylar Türkiye’nin di¤er alanlar›nda dagörülmektedir. Örne¤in Ergene Havzas› veÇukurova h›zla çökerken Toroslar yüksel-mektedir).

Yaflam aral›¤›Kaynaklarda “Yaylalar 2.600 m. civar›nda-d›r” bilgisi yer al›r. Ancak bu durum günü-müzde de¤iflmifl durumda. A¤r›, bir volka-nik da¤ oldu¤u için da¤da akarsu veya p›-nar yok. Çünkü buzullar›n erimesiyle olu-flan sular iri gözenekli ve tafll› yamaçlar ta-raf›ndan yutulmakta. E¤er volkan bu sula-r› yutmasayd›, da¤dan ›rmaklar ak›yor ola-cakt›. Bu sular kal›c› buzul alt› ve daimi kars›n›r›ndaki karlar›n günün s›cakl›¤›na gö-re donma ve erime olay›na ba¤l› olarak ak-flama do¤ru kesilir ve ancak günefl do¤-duktan sonra ortaya ç›kar. fiayet hava gü-neflsiz ve so¤uksa yaylalar susuz kal›r.3.100-3.150 metreler aras›nda yaylalaroluflmufl. Bu yükseliflin nedeni daha çoksu kayna¤›n›n bulunuflu ve kar›n daha ön-ceki y›llara nazaran az olmas›d›r. ‹htiyarlarile konufltu¤unuzda (80 yafl›nda ve dahabüyükleri) bugünkü yaylalar›n oldu¤u yer-



Ú‡flÌËfl Î¸‰Ó‚. äðÓÏÂ ÚÓ„Ó, Û ÔÓ‰ÌÓÊËflÌÂÍÓÚÓð˚ı ÒÍ‡Î Ì‡ flÈÎ‡ı Á‡ÏÂÚÌÓ‰‚ËÊÂÌËÂ ıÓÎÓ‰ÌÓ„Ó ‚ÓÁ‰Ûı‡. é·ËÚ‡ÚÂÎËflÈÎ ËÒÔÓÎ¸ÁÛ˛Ú ˝ÚË ÏÂÒÚ‡ Í‡ÍıÓÎÓ‰ËÎ¸ÌËÍË.

Развитие туризмаëÂÈ˜‡Ò ÛÊÂ ÌËÍÚÓ ÌÂ Ò˜ËÚ‡ÂÚ Äð‡ð‡ÚÓÔ‡ÒÌ˚Ï, ÌÂÒÚ‡·ËÎ¸Ì˚Ï ðÂ„ËÓÌÓÏ, „‰ÂÒÎÛ˜‡˛ÚÒfl ÚÂððÓðËÒÚË˜ÂÒÍËÂ ‡ÍÚ˚. èÓÒÎÂÚÓ„Ó Í‡Í ·˚ÎË ð‡ÁðÂ¯ÂÌ˚ ‚ÓÒıÓÊ‰ÂÌËfl Ì‡Äð‡ð‡Ú ‚ 2000 „., Ò˛‰‡ ‚ÒÂ ˜‡˘Â ÒÚ‡ÎËÔðËÂÁÊ‡Ú¸ ‡Î¸ÔËÌËÒÚ˚. àÁ-Á‡ Ò‚ÓÂÈ‚ÛÎÍ‡ÌË˜ÂÒÍÓÈ ÒÚðÛÍÚÛð˚ Äð‡ð‡Ú Í‡ÍÌÂÎ¸Áfl ÎÛ˜¯Â ÔÓ‰ıÓ‰ËÚ ‰Îfl Á‡ÌflÚËÈ‡Î¸ÔËÌËÁÏÓÏ. Äð‡ð‡Ú ËÌÚÂðÂÒÂÌ Ë Í‡ÍÓ·˙ÂÍÚ Ì‡ÒÎÂ‰Ëfl ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡. Ç ÔÂð‚ÓÈÍÌË„Â ÇÂÚıÓ„Ó á‡‚ÂÚ‡ ÂÒÚ¸ Ú‡ÍËÂ ÒÎÓ‚‡: «àÓÒÚ‡ÌÓ‚ËÎÒfl ÍÓ‚˜Â„ ‚ ÒÂ‰¸ÏÓÏ ÏÂÒflˆÂ, ‚ÒÂÏÌ‡‰ˆ‡Ú˚È ‰ÂÌ¸ ÏÂÒflˆ‡, Ì‡ „Óð‡ıÄð‡ð‡ÚÒÍËı». (Å˚ÚËÂ, „Î. 8, ÒÚËı 4). Ç 44‡flÚÂ ÒÛð˚ «ïÛ‰» ë‚fl˘ÂÌÌÓ„Ó äÓð‡Ì‡„Ó‚ÓðËÚÒfl, ˜ÚÓ «[ÍÓ‚˜Â„] ÔðËÒÚ‡Î Í [„ÓðÂ]‡Î-ÑÊÛ‰Ë» (ÔÂð. Ò ‡ð‡·. å.-ç. éÒÏ‡ÌÓ‚‡). Ç¯ÛÏÂðÒÍÓÏ ˝ÔÓÒÂ Ó ÉËÎ¸„‡ÏÂ¯Â,ÍÓÚÓðÓÏÛ ÓÍÓÎÓ 5 Ú˚Ò. ÎÂÚ, Ú‡ÍÊÂ„Ó‚ÓðËÚÒfl Ó ‚ÂÎËÍÓÏ ÔÓÚÓÔÂ, ÔÓÓÍÓÌ˜‡ÌËË ÍÓÚÓðÓ„Ó ÍÓ‚˜Â„ ÒÓÒÔ‡ÒÂÌÌ˚ÏË ÔðËÒÚ‡Î Í „ÓðÂ çËÒËÔ(ÑÊÛ‰Ë).

ùÚË Ù‡ÍÚ˚ ‚˚Á˚‚‡˛Ú ‰ÓÔÓÎÌËÚÂÎ¸Ì˚ÈËÌÚÂðÂÒ Û ÏÂÒÚÌ˚ı Ë Á‡ðÛ·ÂÊÌ˚ıÚÛðËÒÚÓ‚. Ç ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ „Ó‰˚ Ò‡ÏÓÂÏ‡ÒÒÓ‚ÓÂ ËÌÚÂðÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÂ‚ÓÒıÓÊ‰ÂÌËÂ Ì‡ Äð‡ð‡Ú ÒÓÒÚÓflÎÓÒ¸ ‚ 2002 „. ÔðË ÔÓ‰‰ÂðÊÍÂ îÂ‰Âð‡ˆËË‡Î¸ÔËÌËÁÏ‡ íÛðˆËË. Ç ÌÂÏ Û˜‡ÒÚ‚Ó‚‡ÎË197 ‡Î¸ÔËÌËÒÚÓ‚. n

Ç ð‡·ÓÚÂ ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡Ì˚ Ï‡ÚÂðË‡Î˚, ÔÓ‰„ÓÚÓ‚ÎÂÌÌ˚ÂÔðÓÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸Ì˚Ï ‡Î¸ÔËÌËÒÚÓÏ çËı‡ÚÓÏ É˛ð·˛ÁÓÏ,ÍÓÚÓð˚È 4-14 ‡‚„ÛÒÚ‡ 2004 „. ÔÓ ð‡ÁðÂ¯ÂÌË˛ÉÂÌÂð‡Î¸ÌÓ„Ó ¯Ú‡·‡ íÛðˆËË ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓ Ò ÍÓÏ‡Ì‰ÓÈ·ÓÎ„‡ðÒÍËı ‡Î¸ÔËÌËÒÚÓ‚ ÒÓ‚Âð¯ËÎ ‚ÓÒıÓÊ‰ÂÌËÂ Ì‡Äð‡ð‡Ú.

de önceden çok kar oldu¤unu ö¤reniyor-sunuz. Bu günse su s›k›nt›s› bafl gösteri-yormufl. Önceden Mahruti (koni) fleklinde-ki çad›rlar›n yan›nda k›l çad›rlar da olurdu.Birincisi beyaz renkli olup rüzgâra daya-n›kl›. Ancak bunlar›n içi güneflli havalardas›cak oluyor. ‹kincisi ise keçi k›l›ndan örül-müfl ›slanmaz ve dolay›s›yla gergin olma-sa bile ya¤muru geçirmez çad›rlardanolufluyor. Günümüzde ise Türk K›z›lay ça-d›rlar› kullan›l›yor. Yeflil Kamp üzerinde SEistikametinde uzayan iki vadi aras›ndayaylalar mevcut. Yaylalarda hayvanc›l›kyayg›n. Yaylalar›n sahipleri, yani a¤alar›var. Örne¤in: Ahmet Çohtin diye bir a¤aElli köyünün sahibi. Bu rota üzerindekitüm güzergahta at kiralamalar›n› o yap›-yor. Yaylalarda yaflayanlar da akrabalar›.Yeflil Kamp ile Elli köyü aras›ndaki halk ta-r›mla u¤rafl›yor. Bu¤day ekimi var. Anlat›-lanlara göre de A¤r› da¤›n›n büyük bir k›s-m›n›n tapusu ondaym›fl.

Bitki türlerindenyoksun oldu¤u yan›lg›s›Küresel ›s›nma sonucu eriyen karlar sade-ce Van Gölünde de¤ifliklik yapmakla kal-may›p buradaki bitki örtüsünü de etkiledi.3000 metrenin alt kesim karlar›n›n ba-harla birlikte gelen ›s›nma sonucunda eri-mesiyle 21 farkl› türde binlerce çiçek açar.Türler büyük ölçüde da¤ step ve alp bitkitopluluklar›ndan oluflur. Genel olarak A¤-r› da¤› ya¤›fl azl›¤› ve da¤ yap›s›n›n volkankayaçlar›ndan oluflmas› nedeniyle geçir-gen ve su tutmaz hal al›r. Bu nedenle bitkiörtüsünden yoksundur. “Da¤›n en yüksekkesimlerinde ise yaln›zca yosunlar ve –24derecede bile fotosentez yapabilen liken-ler yetiflebilir” fleklinde bilgiler mevcut.Oysa yüksekli¤e ba¤l› olarak erimifl karla-r›n b›rakt›¤› en genel kayaç olan andezitlikayaç ile yamaç yar›klar›ndaki süngerimsiyap›daki bazalt lavlar› ve genç bazalt ak›n-t›lar› aras›ndaki volkanik topraklarda çoksay›da çiçekli türler geliflmifltir.

Sürekli hareketlilik veerozyon art›fl›Sürekli kaya hareketi 4000 metreden son-ra do¤u bölümlerde buzulun kayal›klarlabirleflti¤i k›s›mda kayalar sürekli düflmek-tedir. Bu durum her zaman böyle. Yayla-larda yeralt›ndan u¤ultular ve akarsu ses-leri duyulur. Sesler buzullardaki erime ola-y›n›n durdu¤u saatlerde kesilir. Bu durum

yeralt› su ak›fl›ndan kaynaklanmaktad›r.Yine yaylalarda baz› kayalar›n dibindenso¤uk hava esmektedir. Bu yerler yaylac›-lar taraf›ndan so¤uk hava deposu olarakkullan›l›r. Ayr›ca ›s› de¤iflimine ba¤l› ola-rak ç›¤ hareketleri de artar.

Turizmin geliflmesiBölgenin tehlikeli, riskli ve terör bölgesi ol-du¤u düflüncesi de¤iflti. 2000 y›l›nda geti-rilen “da¤a t›rmanma serbestli¤i” da¤aolan t›rman›fllar› oldukça art›rd›. Bu volka-nik da¤, da¤c›l›k sporu için oldukça uygun.A¤r› da¤› dini olarak da önemlidir. EskiAhid (Tevrat)’in befl kitab›ndan ilki olanTekvin’de “ve gemi yedinci ayda, ay›n onyedinci gününde Ararat da¤lar› üzerineoturdu.” (8.Bap 4.Âyet) Kur’an-› Kerim’deise, “Gemi, Cûdî üzerine oturdu...” (HûdSûresi 44.Âyet) olarak belirtilmektedir. Sü-mer destanlar›ndan dünyaca meflhurolan G›lgam›fl Destân› 5000 sene öncekibir tûfandan söz etmekte ve bu tûfandakigeminin Nisip (Cûdî) da¤›na oturdu¤unuyazmaktad›r. Bu nedenle çok say›da yerlive yabanc›y› son üç y›ld›r kendine çekmek-tedir. Bazen de t›p otoriteleri dahi kendibaflar›lar›n› reklam edebilmeleri için kat›rs›rt›nda belli yüksekli¤e kadar t›rman›yor-lar. Son y›llar›n en yüksek kat›l›m› 197 da¤-c› ile Türkiye Da¤c›l›k Federasyonu’nundüzenledi¤i 2002 Uluslararas› A¤r› Da¤›T›rman›fl› olmufltur. n

Bu araflt›rma Profesyonel Da¤c› Nihat Gürbüz’ün (Ça-nakkale On sekiz Mart Üniversitesi) Türkiye Askeri Ge-nel Kurmayl›¤›’ndan al›nan izinle Bulgar da¤c›l›k eki-binin de kat›l›m›yla gerçeklefltirilen 4-14 A¤ustos 2004tarihli geziden yararlan›larak haz›rlanm›flt›r.



Алаттин ЧанкаяФотограф (Турция).

ç‡ ÒÂ‚ÂðÓ-‚ÓÒÚÓÍÂ íÛðˆËË, ÏÂÊ‰Û ÄðÚ‚ËÌÓÏ, êËÁÂ Ë àÒÔËðÓÏ, „Óð˚‰ÓÒÚË„‡˛Ú ‚˚ÒÓÚ˚ ÓÚ ÚðÂı Ò ÔÓÎÓ‚ËÌÓÈ ‰Ó ˜ÂÚ˚ðÂı Ú˚Òfl˜ ÏÂÚðÓ‚... àÁ‰ÂðÂ‚ÌË, „‰Â Ï˚ ÌÓ˜Â‚‡ÎË, Ï˚ ‚˚Âı‡ÎË ‚ ÒÂÏ¸ ÛÚð‡ ‰‚ÛÏfl

ÏËÍðÓ‡‚ÚÓ·ÛÒ‡ÏË. ëÔÛÒÍ ‰ÎËÌÓÈ ‚ 5-6 ÍÏ ÒÏÂÌËÎÒfl ÍðÛÚ˚Ï ÔÓ‰˙ÂÏÓÏ.èÓÒ˚Ô‡ÌÌ‡fl ð‡ÍÛ¯Â˜ÌËÍÓÏ ‰ÓðÓ„‡ ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ ð‡Á ÓÔËÒ˚‚‡ÂÚ ·ÛÍ‚Û «S» (‡ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸, «Z»). èÓÒÎÂ Í‡Ê‰Ó„Ó ‚Ëð‡Ê‡ Ó˜ÂðÂ‰ÌÓÈ ÔÓ‰˙ÂÏ. à ıÓÚfl ‡‚ÚÓ·ÛÒ˚‰‚ËÊÛÚÒfl Ó˜ÂÌ¸ ÏÂ‰ÎÂÌÌÓ, fl Ò ÔÎÓıÓ ÒÍð˚‚‡ÂÏ˚Ï ÒÚð‡ıÓÏ ÌÂ‚ÓÎ¸ÌÓ Á‡„Îfl‰˚‚‡˛‚ ÔðÓÔ‡ÒÚ¸. óÚÓ·˚ ÔÓ·Â‰ËÚ¸ ÒÚð‡ı, Ï˚ Ì‡˜ËÌ‡ÂÏ ·ÂÒÂ‰Û. ä‡Í ð‡Á ‚ ˝ÚÓ ‚ðÂÏflÁ‡ÏÂ˜‡ÂÏ, ˜ÚÓ ÔÓ‰ÌflÎËÒ¸ Ì‡ ‚˚ÒÓÚÛ, „‰Â ÍÎËÏ‡ÚË˜ÂÒÍËÂ ÛÒÎÓ‚Ëfl Ë ÔÓ˜‚‡ ÌÂÔÓ‰ıÓ‰flÚ ‰Îfl ‰ÂðÂ‚¸Â‚. ÉÛÒÚ˚Â ÎÂÒ‡ ÓÒÚ‡ÎËÒ¸ ÔÓÁ‡‰Ë. íÓ Ú‡Ï, ÚÓ Á‰ÂÒ¸ ‚Ë‰Ì˚ÒÍËð‰˚ ÒÂÌ‡, Á‡„ÓÚÓ‚ÎÂÌÌÓ„Ó ÍðÂÒÚ¸flÌ‡ÏË. äÛ‰‡ ÌË „ÎflÌ¸ – ‚ÂÁ‰Â ðÓ‰ÌËÍË ËÌÂ·ÓÎ¸¯ËÂ ðÂ˜Û¯ÍË. ëÎÓ‚ÌÓ ‚ÓÎÌ˚, ð‡Á‚Â‚‡˛ÚÒfl „ðË‚˚ ÊÂðÂ·ˆÓ‚, ÒÍ‡˜Û˘Ëı ÔÓÒÚÂÔÌ˚Ï ÔðÓÒÚÓð‡Ï. èÓ‰ ‚ÂÚðÓÏ ÍÓÎ˚¯ÛÚÒfl Ô¯ÂÌË˜Ì˚Â ÔÓÎfl.

à ‚ÓÚ Ï˚ ÔÓÔ‡‰‡ÂÏ ‚ Ó·Î‡Í‡. èð‡ÍÚË˜ÂÒÍË ÌË˜Â„Ó ÌÂ ‚Ë‰ÌÓ, ÍðÛ„ÓÏ ÒÂð‡fl‰˚ÏÍ‡. èðÓıÎ‡‰Ì˚È ‚ÓÁ‰Ûı ÔðÓÒ‡˜Ë‚‡ÂÚÒfl ÒÍ‚ÓÁ¸ ÓÍÌÓ ‡‚ÚÓ·ÛÒ‡ ‚ ˝ÚÓÚË˛Î¸ÒÍËÈ ‰ÂÌ¸, ÒÎÓ‚ÌÓ ÒÚ‡ð‡flÒ¸ Ì‡‚ÂðÒÚ‡Ú¸ ÛÔÛ˘ÂÌÌÓÂ ‚ flÌ‚‡ðÂ. ç‡‚ÂðÌÓÂ,Á‰ÂÒ¸ Ó˜ÂÌ¸ ıÓÎÓ‰ÌÓ ÁËÏÓÈ.

Ñ‚Ûı˜‡ÒÓ‚ÓÂ ÔÛÚÂ¯ÂÒÚ‚ËÂ Á‡ÍÓÌ˜ËÎÓÒ¸ Û „ÎÛ·ÓÍÓ„Ó Ó‚ð‡„‡. éÒÚ‡‚Ë‚ ‡‚ÚÓ·ÛÒ˚Ì‡ ·ÂÁÎ˛‰ÌÓÏ ÔÎ‡ÚÓ, ÔðÓ‰ÓÎÊ‡ÂÏ ÔÛÚ¸ ÔÂ¯ÍÓÏ. éÒÚÓðÓÊÌÓ ÒÔÛÒÍ‡ÂÏÒfl ‚ÒÚ‡ð˚È Íð‡ÚÂð ÔÎÓ˘‡‰¸˛ ÓÍÓÎÓ 5 Ú˚Ò. ‰fiÌ˛ÏÓ‚ . í‡Í ÌÂÔðË‚˚˜ÌÓ ‚ Ë˛ÎÂÓ˘Û˘‡Ú¸, Í‡Í ÏÂðÁÌÛÚ ÌÓ„Ë. ÇÒfl ‰ÓÎËÌ‡ ÔÓÍð˚Ú‡ ÚÓÌÍËÏ ÒÎÓÂÏ ÒÏÂðÁ¯Â„ÓÒflÒÌÂ„‡. Ç‰‡ÎË ÔÓÍ‡Á‡ÎÓÒ¸ ÓÁÂðÓ. ÇË‰ÌÓ, Í‡Í ÔÂðÂÍ‡Ú˚‚‡˛ÚÒfl ‚ÓÎÌ˚, ÒÍ‚ÓÁ¸ ‚Ó‰ÛÔðÓÒ‚Â˜Ë‚‡ÂÚ Í‡ÏÂÌËÒÚÓÂ ‰ÌÓ. ëÚð‡¯ÌÓ ÔÓ‰ÛÏ‡Ú¸, ˜ÚÓ Î˛‰Ë ÏÓ„ÛÚ Ó·ÊËÚ¸ ˝ÚËÏÂÒÚ‡. ÇÂ‰¸ ÚÓ„‰‡ ÓÌË ÔÂðÂ‚Â‰ÛÚ Ò˛‰‡ Í‡ÍËÂ-ÌË·Û‰¸ „Û‰fl˘ËÂ Ù‡·ðËÍË, ÔÓfl‚ËÚÒflÁ‡Ô‡ı ÒË„‡ðÂÚÌÓ„Ó ‰˚Ï‡, ÌÂÒÏÂÚÌÓÂ ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚Ó ÔÛÒÚ˚ı ·ÛÚ˚ÎÓÍ ‚ÓÍðÛ„. çÂÚ,ÔÛÒÚ¸ ÎÛ˜¯Â ‚ÒÂ ÓÒÚ‡ÌÂÚÒfl Ú‡ÍËÏ, Í‡Í ÂÒÚ¸. ü ‚ÁflÎ ‚ ðÛÍË ÙÓÚÓ‡ÔÔ‡ð‡Ú Ë ÒÚ‡ÎÓÒÏ‡ÚðË‚‡Ú¸Òfl. éÚ ‚˚ÒÓÚ˚ ÍðÛÊËÚÒfl „ÓÎÓ‚‡.

êfl‰ÓÏ Ò ðÓ‰ÌËÍÓÏ ÛÒÚð‡Ë‚‡ÂÏ Î‡„Âð¸, ÒÚ‡‚ËÏ Ô‡Î‡ÚÍË. ïÓÚfl ‚ „Óð‡ı ËÏÓðÓÁÌÓ, ÌÓ ÚÂÔÎ‡fl ·ÂÒÂ‰‡ Ë Á‡‚Úð‡Í ÒÓ„ðÂ‚‡˛Ú Ì‡Ò. ÅÓÎ¸¯ËÂ Í‡ÏÌË Ï˚ËÒÔÓÎ¸ÁÛÂÏ ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ÒÚÓÎÓ‚, ‡ ÚÂ, ˜ÚÓ ÔÓÏÂÌ¸¯Â, ÒÎÛÊ‡Ú ÒÚÛÎ¸flÏË.

Ç‰ðÛ„ ÏÌÂ ÔÓ˜Û‰ËÎÒfl ¯ÛÏ „ÓðÓ‰ÒÍÓ„Ó Úð‡ÌÒÔÓðÚ‡. ÇÒÚðflıÌÛ‚ „ÓÎÓ‚ÓÈ,ÓÒ‚Ó·ÓÊ‰‡˛Ò¸ ÓÚ ÍÓ¯Ï‡ð‡ Ë ÔÂðÂÍÎ˛˜‡˛ ‚ÌËÏ‡ÌËÂ Ì‡ „Óð˚. ÇÔËÚ˚‚‡˛˜ËÒÚÂÈ¯ËÈ „ÓðÌ˚È ‚ÓÁ‰Ûı. ü ‰‡ÊÂ ÔÂðÂÒÚ‡˛ ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ÔðÓÌËÁ˚‚‡˛˘ËÈıÓÎÓ‰. ÉÓð˚ ‚ÌÛ¯‡˛Ú Û‚‡ÊÂÌËÂ Ò‚ÓËÏ ‚ÂÎË˜ËÂÏ. ÜÛð˜‡˘ËÂ ðÛ˜¸Ë Ë ‚ÂÚÂðÎ‡ÒÍ‡˛Ú ÒÎÛı ÌÂÓ·˚ÍÌÓ‚ÂÌÌ˚ÏË ÏÂÎÓ‰ËflÏË. äÚÓ ÁÌ‡ÂÚ, Í‡ÍËÂ ·Ó„‡ÚÒÚ‚‡ ÒÍð˚Ú˚‚ „ÎÛ·ËÌ‡ı ˝ÚËı ÒÍ‡Î-‚ÂÎËÍ‡ÌÓ‚? éÁÂð‡ ÍË¯‡Ú ÙÓðÂÎ¸˛. Ç ÔðÂÍð‡ÒÌÓÏ „ÓÎÛ·ÓÏÌÂ·Â ÎÂÚ‡˛Ú ÓðÎ˚. áÌ‡˜ËÚ, ÁÂÏÎfl Ë ÌÂ·ÂÒÌ˚È Ò‚Ó‰ ÌÂ Ó‰ËÌÓÍË.

éÚ‰ÓıÌÛ‚, fl ÓÚÔð‡‚Îfl˛Ò¸ Í ÓÁÂð‡Ï ‚ÏÂÒÚÂ Ò ÔðÓ‚Ó‰ÌËÍÓÏ. Ç ÏÓË ÔÎ‡Ì˚ ÌÂ‚ıÓ‰ËÚ ÓıÓÚ‡ Ì‡ Í‡ðÂ„Î‡ÁÛ˛ ÍÓÒÛÎ˛, ÍÛðÓÔ‡ÚÍÛ ËÎË „ÓðÌÛ˛ ÍÓÁÛ. ü Ì‡ÏÂðÂ‚‡˛Ò¸Á‡ÔÓÏÌËÚ¸, Ì‡ÒÍÓÎ¸ÍÓ ˝ÚÓ ‚ÓÁÏÓÊÌÓ, ‚Ò˛ Íð‡ÒÓÚÛ ˝ÚËı ÏÂÒÚ Ë Á‡ÔÂ˜‡ÚÎÂÚ¸ ÂÂ Ì‡ÙÓÚÓ„ð‡ÙËflı. èÓ ÏÂðÂ ÔÓ‰˙ÂÏ‡ ÚÛÏ‡Ì ð‡ÒÒÂË‚‡ÂÚÒfl, Ë fl ÛÒÔÂ‚‡˛ Á‡ÏÂÚËÚ¸, ˜ÚÓëÂÏËÓÁÂð¸Â ÒÓÒÚÓËÚ ÌÂ ËÁ ÒÂÏË, ‡ ËÁ 10-12 ·ÓÎ¸¯Ëı Ë Ï‡Î˚ı ÓÁÂð.

éÒÚ‡Ú¸Òfl Ó‰ËÌ Ì‡ Ó‰ËÌ Ò ÔðËðÓ‰ÓÈ, ÔðÓÌËÍÌÛÚ¸ ‚ ÂÂ Ú‡ÈÌ˚, ‚ÒÎÛ¯‡Ú¸Òfl ‚ ÂÂ„ÓÎÓÒ, ÎÂ˜¸ ÒðÂ‰Ë ‚˚ÒÓÍÓÈ Úð‡‚˚ Ë Ì‡·Î˛‰‡Ú¸ Á‡ Ó·Î‡Í‡ÏË, ÏÂ‰ÎÂÌÌÓÔÎ˚‚Û˘ËÏË Ú‡Í ÌËÁÍÓ, ˜ÚÓ Í‡ÊÂÚÒfl, ˜ÚÓ ‰Ó ÌËı ÏÓÊÌÓ ‰ÓÚðÓÌÛÚ¸Òfl ðÛÍÓÈ...ä‡ÍËÂ ÔðÂÍð‡ÒÌ˚Â Ï„ÌÓ‚ÂÌËfl ÊËÁÌË! èÂðÂ‰‡Ú¸ Ëı Ó˜‡ðÓ‚‡ÌËÂ ·ÂÒÒËÎ¸Ì˚ ËÔÂðÓ ÔÓ˝Ú‡, Ë „ÓÎÓÒ ÔÂ‚ˆ‡. n



Семиозерье



YedigöllerAlaattin ÇankayaFotografç› (Türkiye).

T ürkiye’nin kuzeydo¤usunda Artvin-Rize-‹spir aras›nda 3.500 ile 4.000 metreimifl da¤lar›n yüksekli¤i… ‹ki minibüsle misafir oldu¤umuz köyden sabahsaat yedide ç›kt›k yola. 5-6 km iniflten sonra yokufl bafllad›. Oldukça dar, sta-

bilize yollarda belki k›rk kez keskin “S” çiziyoruz. (Siz “Z” de diyebilirsiniz.) Her birviraj›n dönüflü hep yukar› do¤ru. Her ne kadar yavafl gitse de arabalar›m›z, uçurum-lara gizli bir korkuyla bak›yorum. Korkumuzu gizlemek için, hemen sohbeti koyu-laflt›r›yoruz. Bu s›rada art›k ormanlar›n yetiflmesine müsaade edilemeyecek kadarzor flartlara sahip yükse¤e ulaflm›fl bulunuyor, ormanlar› epeyce afla¤›dab›rak›yoruz. Köylülerin toplad›klar› ot y›¤›nlar›n› görüyoruz öbek öbek. Sa¤›m›zsolumuz p›narlar›n ak›nt›lar›yla çizili. Biz yukar› ç›k›yoruz, onlar afla¤› ak›yor. Geniflk›rlarda koflan atlar, taylar›n yeleleri denizden kopup gelmifl dalgalar sanki.Rüzgar›n okflamas›yla k›sa boylu baflaklar›n raks› bir bafltan bir bafla tekrar betekrar; enfes…

‹flte flimdi bulutlar›n içine giriyoruz. Araban›n yak›n çevresinden baflka her yerkapal›. Sis; bulutlar›n yerdeki hali. Temmuz ay›nda araba cam›ndan s›zan sisli hava,Ocak ay›ndan kalma numune; yüzümüzü yal›yor biraz so¤ukça. Buralar k›fl mevsi-minde nas›ld›r kim bilir? Ve nihayet iki buçuk saatlik yol bir anda derin bir uçuru-mun bafl›nda son buluyor. Arabalar› ›ss›z da¤›n tepesinde b›rak›p, yolun geri kalank›sm›n› yaya olarak yürümeye bafll›yoruz. Belki befl bin dönüm kadar genifl kraterfleklindeki da¤›n içine do¤ru, karlar›n üzerinden dikkatlice iniyoruz. Al›fl›kolmad›¤›m›z, Temmuz’da ayaklar›m›z›n donacak duruma gelmesi ve vadinintamam›na pamuk bas›lm›fl olmas›! Gide gide karfl›m›za nazl› bir göl ç›k›yor; ince,narin dalgal›. P›r›l p›r›l suyun dibi görünüyor, parlak, düz ve kayal›k. Aman insanlarburay› keflfetmesin; fabrikalar›n› boflalt›r, fliflelerini dumanlar›n› b›rak›rlar! ‹yisi miböyle temiz kals›n. Foto¤raf makinemi haz›rlay›p etraf› seçici gözle süzüyorum.Yüksek kayalar›n zirveleri bafl döndürüyor.

Bir p›nar bafl›na kamp kuruyor, çad›rlar›m›z› aç›yoruz. Dondurucu da¤ havas›nara¤men s›cak bir muhabbetle kahvalt›m›z› yap›yoruz. Büyük düz kayalar masa;küçük kayalar ise sandalyemiz oluyor. Bir an akl›ma flehir trafi¤inin u¤ultusu gelir.H›zl› bir flekilde kafam› sallayarak kabustan kurtulup, hemen kendimi da¤lara tes-lim ediyorum. So¤uk da olsa da¤ havas›na b›rak›yorum hislerimi. Heybetli oldu¤ukadar da flefkatli da¤lar çimen ve çiçekleriyle gülümsüyor. Ça¤›ldayan p›narlar›ylarüzgar ahenk içinde enfes flark›lar dinletiyor kulaklar›m›za. Kim bilir nice cevhertafl›yorlard›r koca koca kar›nlar›nda yekpare kayalar. Göllerin içi alabal›k kayn›yor;göl yaln›z de¤il. Mavinin en al›ml›s› gökyüzünde gündüz kartallar, gece y›ld›zlardolan›yor; gök yaln›z de¤il.

Kahvalt› sofras›ndan yeterince enerjimi alarak rehberimle birlikte gölleri keflfeç›k›yorum. Gayem; ne ela gözlü ceylan tepelemek, ne yaban hindisi düflürmek, nede da¤ keçisi yuvarlamak. Gayem; güzellikleri hissedebildi¤im kadar hissetmek vebiraz da foto¤rafla ölümsüzlefltirmek. Ben t›rmand›kça sisler da¤›l›yor, adetaperdeler aç›larak “hofl geldiniz” deniliyor. Sisler da¤›ld›kça Yedigöllerin yedi de¤il,on-on iki tane irili ufakl› göllerden olufltu¤una flahit oluyorum.

Tabiat›n ta kendisiyle flöyle bafl bafla kalmak, s›rlar›m› f›s›ldamak, s›rlar›n› dinle-mek nice anlat›lmaz düflüncelere dalmak, uzanmak çay›rlar üzerinde, gökyüzüneyak›ndan bakmak, yak›n›ndan geçen bulutlar› ürkütmeden ellerinle dokunmak; one müthifl zevk ki kalem, kelam aciz… yaflamak gerek. n

èÓ ÔðË„Î‡¯ÂÌË˛ åËÌËÒÚÂðÒÚ‚‡ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚ı ‰ÂÎ êÂÒÔÛ·ÎËÍËìÁ·ÂÍËÒÚ‡Ì ‰ÂÎÂ„‡ˆËfl

ç‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó ÍÓÏËÚÂÚ‡ èÎ‡ÚÙÓðÏ˚ÑÄ ‚ íÛðˆËË Ò 30 ‡‚„ÛÒÚ‡ ÔÓ 4 ÒÂÌÚfl·ðfl2006 „. Ì‡ıÓ‰ËÎ‡Ò¸ ‚ ìÁ·ÂÍËÒÚ‡ÌÂ. ÇËÁËÚ·˚Î ÔðËÛðÓ˜ÂÌ Í Ôð‡Á‰ÌË˜Ì˚ÏÏÂðÓÔðËflÚËflÏ, ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌ˚Ï 15-ÎÂÚË˛Ó·ðÂÚÂÌËfl ìÁ·ÂÍËÒÚ‡ÌÓÏ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË.ÑÂÎÂ„‡ˆËfl ÔÓÒÂÚËÎ‡ ëÓ˛Á ÔËÒ‡ÚÂÎÂÈìÁ·ÂÍËÒÚ‡Ì‡, í‡¯ÍÂÌÚÒÍËÈ„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚È ËÒÎ‡ÏÒÍËÈÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ, ÑÛıÓ‚ÌÓÂ ÛÔð‡‚ÎÂÌËÂÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì ìÁ·ÂÍËÒÚ‡Ì‡, ·˚Î ÔðÓ‚Â‰ÂÌðfl‰ ‰‚ÛÒÚÓðÓÌÌËı ‚ÒÚðÂ˜ Ë ÔÂðÂ„Ó‚ÓðÓ‚.

ÑÓ Ì‡ÒÚÓfl˘Â„Ó ‚ðÂÏÂÌË ìÁ·ÂÍËÒÚ‡ÌÛ˜‡ÒÚ‚Ó‚‡Î ‚ ð‡·ÓÚÂ èÎ‡ÚÙÓðÏ˚ ÑÄ Ì‡Ôð‡‚‡ı Ì‡·Î˛‰‡ÚÂÎfl. ç‡ VII é·˘ÂÏÒÓ·ð‡ÌËË èÎ‡ÚÙÓðÏ˚ ÑÄ, ÒÓÒÚÓfl‚¯ÂÏÒfl‚ ‡ÔðÂÎÂ 2006 „. ‚ ÄÌÚ‡Î¸Â, ‰ÂÎÂ„‡Ú ÓÚÒÚð‡Ì˚-Ì‡·Î˛‰‡ÚÂÎfl, ÒÓÚðÛ‰ÌËÍåËÌËÒÚÂðÒÚ‚‡ ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚ı ‰ÂÎêÂÒÔÛ·ÎËÍË ìÁ·ÂÍËÒÚ‡Ì ÄÚ‡·ÂÍ ï‡Ò‡ÌÓ‚

ÔÓÓ·Â˘‡Î ÓÚ ËÏÂÌË ÏËÌËÒÚÂðÒÚ‚‡ÔðË„Î‡ÒËÚ¸ ‰ÂÎÂ„‡ˆË˛ ÑÄ ‚ ìÁ·ÂÍËÒÚ‡Ì‰Îfl ÔðÓ‚Â‰ÂÌËfl ÔÂðÂ„Ó‚ÓðÓ‚ ÓÔÓÎÌÓÔð‡‚ÌÓÏ ˜ÎÂÌÒÚ‚Â ìÁ·ÂÍËÒÚ‡Ì‡ ‚èÎ‡ÚÙÓðÏÂ.

ëÓ‚Ô‡‰ÂÌËÂ ÒðÓÍÓ‚ ‚ËÁËÚ‡ ‰ÂÎÂ„‡ˆËË ÒÔð‡Á‰ÌÓ‚‡ÌËÂÏ 15-ÎÂÚËfl ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚËìÁ·ÂÍËÒÚ‡Ì‡ ÔÓÏÓ„ÎÓ Ò‰ÂÎ‡Ú¸ ÔÓÂÁ‰ÍÛ·ÓÎÂÂ ÔðÓ‰ÛÍÚË‚ÌÓÈ. ì˜‡ÒÚÌËÍË‰ÂÎÂ„‡ˆËË, ‚ ÒÓÒÚ‡‚Â ÍÓÚÓðÓÈ ·˚ÎË:ÔðÓÙÂÒÒÓð ˝ÍÓÌÓÏËÍË ëÚ‡Ï·ÛÎ¸ÒÍÓ„ÓÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡ åËÚı‡Ú åÂÎÂÌ, ‰ÂÍ‡ÌÙ‡ÍÛÎ¸ÚÂÚ‡ ÂÒÚÂÒÚ‚ÓÁÌ‡ÌËfl Ë„ÛÏ‡ÌËÚ‡ðÌ˚ı Ì‡ÛÍ, ÔðÓÙÂÒÒÓðÙËÎÓÒÓÙËË äÂÌ‡Ì É˛ðÒÓÈ, ÔðÓÙÂÒÒÓðÙ‡ÍÛÎ¸ÚÂÚ‡ ˝ÍÓÌÓÏËÍË Ë ÛÔð‡‚ÎÂÌËflìÎÛ‰‡„ÒÍÓ„Ó ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡ ëÛÎÂÈÏ‡ÌëÂÈÙË é„˛Ì, ÔðÓÙÂÒÒÓð Ù‡ÍÛÎ¸ÚÂÚ‡ÍÓÏÏÛÌËÍ‡ˆËÈ ìÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡ É‡ÁËç‡‰ÊË ÅÓÒÚ‡Ì‰ÊË, Ó·ÓÁðÂ‚‡ÚÂÎ¸ „‡ÁÂÚ˚«á‡Ï‡Ì» ïÛÒÂËÌ ÉÛÎÂð‰ÊÂ, „ÂÌÂð‡Î¸Ì˚ÈÒÂÍðÂÚ‡ð¸ èÎ‡ÚÙÓðÏ˚ ÑÄ ùðÍ‡Ï íÛÙ‡ÌÄÈÚ‡‚, „ÂÌÂð‡Î¸Ì˚È ÍÓÓð‰ËÌ‡ÚÓð Ë

Diyalog Avrasya Platformu Tür-kiye Milli Komitesi, ÖzbekistanCumhuriyeti D›fl ‹flleri Bakanl›-

¤›’n›n davetlisi olarak 30 A¤ustos - 4Eylül 2006 tarihleri aras›nda Özbekis-tan’› ziyaret etti. Heyet ÖzbekistanCumhuriyeti’nin ba¤›ms›zl›¤›n›n 15.y›ldönümü vesilesiyle gerçekleflen buziyarette Özbekistan Yazarlar Birli¤iBaflkanl›¤›, Taflkent Devlet ‹slam Üni-versitesi, Özbekistan Müftülü¤ü’nü deziyaret ederek yetkililerle ikili görüfl-melerde bulundu.

Özbekistan, platform çal›flmalar›nabu zamana kadar hep gözlemci statü-süyle kat›lm›flt›. Bu y›l da Antalya’dadüzenlenen 7. Genel Kurul Toplant›-s›’na yine gözlemci s›fat›yla kat›lanÖzbekistan D›fl ‹flleri Bakanl›¤› görevli-si Atabek Hasanov toplant›da daimi

и н ф о р м а ц и я - н о в о с т и i n f o - h a b e r


Узбекистан сказалДиалогу «ДА»

Özbekistan Diyalogiçin “DA” dedi

i n f o - h a b e r и н ф о р м а ц и я - н о в о с т и


Узбекистан – душа мояВодин из прекрасных августовских вечеров мы находимся на на трибуне

амфитеатра, построенного специально для проведения национальных торжеств ислушаем выступление президента Узбекистана Ислама Каримова. «Что былодостигнуто нами за прошедшие 15 лет независимости?», спрашивает президент иподчеркивает: «Первое – развитие духовности. Второе – осознание сущности нашегонарода, воздаяние должного нашим обычаям, традициям, ценностям, священнойисламской религии, предкам, святым, мыслителям и ученым. Обновление ивосстановление национального самосознания, гордости и чести дает уникальнуювозможность воспитать наше поколение в этом направлении. На сегодняшний деньглавной задачей являются не столько интересы государства, сколько человек, егожизнь, права и свободы, что необходимо понимать, как наивысшие человеческиеценности. Поэтому необходимо хранить и защищать эти ценности, способствоватьтому, чтобы они занимали ключевую позицию в жизни общества. Наша цель –создание демократического общества и государства».

Мы посетили Союз писателей Узбекистана. Его председатель - автор национальногогимна, депутат парламента Абдулла Орипов. Его дочь замужем за преподавателем изТурции, который работал в Узбекистане в начале 90-х. Мы заметили, как светилисьего глаза, когда он перечислял имена внуков. Невозможно избежать трепета в сердцепри посещении гробницы Амира Тимура (Тамерлана). Великий император покоится вногах своего учителя. В ногах Тимура находится его внук Улугбек, известный наЗападе как «гениальный астроном XV века».

Могила одного из самых известных исламских ученых и собирателей хадисов ИмамаБухари находится в Самарканде. В 1998 году по инициативе президента Узбекистананад могилой был построен мавзолей, который окружен прекрасным садом,неподалеку от него возвышается мечеть. По дороге к мавзолею нас встретил древнийчинар, которому 550 лет... Как прекрасны твои земли, твой воздух, твои люди, душамоя, Узбекистан!

Can›m ÖzbekistanÖzbekistan Cumhurbaflkan› ‹slam Kerimov’u, A¤ustos’un çok güzel son

akflam›nda Ba¤›ms›zl›k Bayram› törenlerinin yap›ld›¤› statta dinliyoruz. “15y›ll›k yükselifl yolunda ne kazand›k?” diye sorduktan sonra iki önemli hususunalt›n› çiziyor: “Manevi hayat›m›z›n yükselmesi. Özlü¤ümüzü anlamak veçi¤nenmemifl k›ymetimizi, de¤er, örf-âdetlerimizi, mukaddes ‹slâm dinimizi, büyükata-babalar›m›z›n, evliya ve mütefekkirlerimizin aziz namlar›n› yerine koymak.Milli fluur, milli gurur ve iftihar›m›z› yenilemek, genç evlatlar›m›z› flu esnadaterbiyeleme imkan› veriyor. Bugünkü günde devlet menfaati de¤il, en baflta; insan,onun hayat›, hukuk ve özgürlü¤ünü en yüksek de¤er ve zenginlik diye anlamak, buzenginli¤i saklamak, korumak ve cemiyetimiz hayat›nda en yüksek yere kald›rmakgibi güzel vazifeleri yerine getirmek. Hedefimiz ve yolumuz, demokratik devlet vetoplum oluflturmakt›r.”‹lk ziyaretimiz Özbekistan Yazarlar Birli¤i’ne oldu. Baflkan Abdullah Aripov, Özbekmilli marfl›n›n flairi ve senatör. K›z›n› buraya gelen bir Türk ö¤retmenle evlendirmifl.Torunlar›n›n isimlerini sayarken, gözlerinin içi parl›yor. Emir Timur’un (Timurlenk)türbesinde heyecanlanmamak mümkün de¤il. Koskoca cihan imparatoru,hocas›n›n ayaklar›n›n dibinde yat›yor. Torunu, Bat›’n›n kendisi için “15. asr›nastronomu” dedi¤i Ulu¤ Bey de, dedesinin ayaklar› dibinde. En büyük hadis âlimi ‹mam Buhârî Hazretlerinin kabri 1998’de çok genifl birbahçenin içinde yeniden yap›lm›fl. 550 y›ll›k ç›nar a¤ac›, kabre giden yolunsa¤›ndaki gül bahçesi sizi bambaflka âlemlere götürüyor. ‹nsanlar›n, topra¤›n,havan ne kadar güzel, can›m Özbekistan.

Молодой аксакалМолодым аксакалом меня назвал председатель

Союза писателей Узбекистана Абдулла Орипов.По году рождения я оказался самым старшим членомнашей делегации, поэтому как аксакалу мне выпалачесть выступать первым. Я сказал, что хотя и старшийпо возрасту, но сердце мое молодо. На что господинОрипов ответил: «Ты – молодой аксакал».

Люди на улицах тепло относятся к Турции.Заговаривают с нами и непременно спрашивают, чемже закончится история Эсмы из сериала«Стамбульская сказка». Этот сериал переведен наузбекский язык и транслируется по государственномуканалу.

Большинство турецких предприятий в Узбекистанеспециализируются на текстиле. ЭкономикаУзбекистана ориентирована на сельское хозяйство. Поэкспорту хлопка он занимает 4 место в мире. Налицосерьезные экономические преобразования. Как и всереспублики бывшего Советского Союза, Узбекистанстолкнулся с трудностями при переходе к рыночнойэкономике. Потрясения стремительных переменощущаются и поныне.

Genç AksakalA¤aç yaflken e¤ilir… Bu atasözünü y›llard›r duyar›z

ama yafl›n ne demek oldu¤unu gerçekten pekaraflt›rmam›fl›zd›r. Ben “yafl” kelimesinin “genç”demek oldu¤unu Özbekistan’da ö¤rendim. Hem deÖzbekistan Yazarlar Birli¤i Baflkan› ve ayn› zamandaÖzbekistan milli marfl› flairi, Senatör AbdullahAripov’dan. Heyetin do¤um tarihi olarak en k›demliüyesi bana, “aksakal” deyip, konuflma yapmam›istenince “Ben aksakal görünebilirim ama kalbimgenç” diye söze bafllad›m. Aripov hemen cevap verdi:“Sen, yafl bir aksakals›n.” Sokaktaki insan Türkiye’ye o kadar s›cak ki.Konuflmaya çal›fl›yorlar ve söz hementelevizyonlarda gösterilen “Bir ‹stanbul Masal›”dizisindeki oyuncu Esma’ya geliyor. Esma’n›nsonunda ne yapaca¤›n› soruyorlar. Çünkü bizim TVdizileri Özbekçe gösteriliyor. Özbekistan’da çal›flan Türk firmalar›n›n ço¤u tekstiliflinde. Özbekistan zaten bir tar›m ülkesi. Bafltapamuk geliyor. Pamuk ihracat›nda Özbekler dünyadördüncüsü. Özbekistan’›n ekonomik olarak de¤iflimgeçirdi¤i bir gerçek. Sovyetler da¤›ld›ktan sonra,bütün eski Sovyet ülkeleri gibi Özbekler de birdenbire kendilerini piyasa ekonomisi içinde bulmak isehiç kolay olmam›fl. fiimdi bu h›zl› de¤iflimin sanc›lar›var. Dört günde Özbekistan’› gezmek nas›l zorsa, ikisat›rda anlatmak da o kadar zor.

Хусеин Гулердже / Hüseyin Gülerce Митхат Мелен / Mithat Melen

ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌ˚È ðÂ‰‡ÍÚÓð ÊÛðÌ‡Î‡ ÑÄÑÊÂÌ„ËÁ òËÏ¯ÂÍ, ÔÓÏÓ˘ÌËÍÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ðÂ‰‡ÍÚÓð‡ ÊÛðÌ‡Î‡ «ÑÄ»ãËÎËfl üÍËÏÓ‚‡, ‚˚ÒÍ‡Á‡ÎË ÍÓÌÍðÂÚÌ˚ÂÔðÂ‰ÎÓÊÂÌËfl, Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌÌ˚Â Ì‡ ð‡Á‚ËÚËÂð‡ÁÌÓÒÚÓðÓÌÌÂ„Ó ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡.

ÉÂÌÂð‡Î¸Ì˚È ÒÂÍðÂÚ‡ð¸ èÎ‡ÚÙÓðÏ˚ÑË‡ÎÓ„ Ö‚ð‡ÁËfl ùðÍ‡Ï íÛÙ‡Ì ÄÈÚ‡‚ÔðÂ‰ÎÓÊËÎ ÔðÂ‰ÒÂ‰‡ÚÂÎ˛ ëÓ˛Á‡ÔËÒ‡ÚÂÎÂÈ ìÁ·ÂÍËÒÚ‡Ì‡ Ä·‰ÛÎÎÂ éðËÔÓ‚ÛÒÙÓðÏËðÓ‚‡Ú¸ ËÁ ÔðÂ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈÛÁ·ÂÍÒÍÓÈ ËÌÚÂÎÎË„ÂÌˆËË

ç‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚È ÍÓÏËÚÂÚ èÎ‡ÚÙÓðÏ˚ ÑÄ‚ ìÁ·ÂÍËÒÚ‡ÌÂ Ë Ú‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ ·ÓÎÂÂ‡ÍÚË‚ÌÓ Ë ðÂ„ÛÎflðÌÓ ÔðËÌËÏ‡Ú¸ Û˜‡ÒÚËÂ‚ ð‡·ÓÚÂ èÎ‡ÚÙÓðÏ˚. Ç Ò‚Ó˛ Ó˜ÂðÂ‰¸Ä·‰ÛÎÎ‡ éðËÔÓ‚ ÓÚÏÂÚËÎ, ˜ÚÓ ÒÛ‚‡ÊÂÌËÂÏ ÓÚÌÓÒËÚÒfl Í ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚËèÎ‡ÚÙÓðÏ˚ Ë ÌÂÔðÂÏÂÌÌÓ ð‡ÒÒÏÓÚðËÚÔðÂ‰ÎÓÊÂÌËÂ „ÂÌÂð‡Î¸ÌÓ„Ó ÒÂÍðÂÚ‡ðfl.äðÓÏÂ ÚÓ„Ó, „-Ì éðËÔÓ‚ ‰Ó·‡‚ËÎ, ˜ÚÓÔðÓËÌÙÓðÏËðÛÂÚ èðÂÁË‰ÂÌÚ‡êÂÒÔÛ·ÎËÍË ìÁ·ÂÍËÒÚ‡Ì àÒÎ‡Ï‡ä‡ðËÏÓ‚‡ Ó ‚ËÁËÚÂ ‚ ìÁ·ÂÍËÒÚ‡Ì

üyelik yolunda görüfl al›fl veriflinde bu-lunmak ve Özbekistan’da da platformçal›flmalar›n› yürütmek üzere DiyalogAvrasya yetkililerini Özbekistan’a da-vet edeceklerini dile getirmiflti.

‹kili yaz›flmalardan sonra gerçekle-flen ziyaret, ba¤›ms›zl›k kutlamalar›-n›n da etkisiyle gayet verimli geçti. ‹s-tanbul Üniversitesi ö¤retim görevlisiProf. Dr. Mithat Melen, GalatasarayÜniversitesi Fen-Edebiyat FakültesiDekan› Prof. Dr. Kenan Gürsoy, Uluda¤Üniversitesi ‹ktisadi ‹dari Bilimler Fa-kültesi ö¤retim görevlisi Prof. Dr. Sü-leyman Seyfi Ö¤ün, Gazi Üniversitesi‹letiflim Fakültesi ö¤retim görevlisiProf. Dr. Naci Bostanc›, Zaman gazete-si yazar› Hüseyin Gülerce, DAP GenelSekreteri Erkam Tufan Aytav, DiyalogAvrasya dergisi Genel Koordinatörü veYaz› ‹flleri Müdürü Dr. Cengiz fiimflekve Diyalog Avrasya dergisi Yaz› ‹flleriMüdür Yrd. Liliya Yakimova’n›n yer al-d›¤› Türkiye heyeti iliflkilerin gelifltiril-mesi yolunda somut önerilerde bu-lundu.

Diyalog Avrasya Platformu GenelSekreteri Erkam Tufan Aytav, Özbekis-tan Yazarlar Birli¤i Baflkan›, milli flair

и н ф о р м а ц и я - н о в о с т и i n f o - h a b e r


Площадь Регистан (Самарканд)Registan Meydan› (Semerkant)

‰ÂÎÂ„‡ˆËË ç‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó ÍÓÏËÚÂÚ‡ ÑÄ ‚íÛðˆËË.

Ç ıÓ‰Â ‚ËÁËÚ‡ ˜ÎÂÌ˚ ÚÛðÂˆÍÓÈ‰ÂÎÂ„‡ˆËË ÌÂ ð‡Á ÔÓ‰˜ÂðÍË‚‡ÎË, ˜ÚÓìÁ·ÂÍËÒÚ‡Ì Ó·Î‡‰‡ÂÚ ÌÂ‚ÂðÓflÚÌÓ·Ó„‡Ú˚Ï ËÒÚÓðË˜ÂÒÍËÏ Ë ÍÛÎ¸ÚÛðÌ˚ÏÌ‡ÒÎÂ‰ËÂÏ, ÒÔÓÒÓ·Ì˚Ï ÒÚ‡Ú¸ÙÛÌ‰‡ÏÂÌÚÓÏ ‰Îfl ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËfl Ëð‡Á‚ËÚËfl ‰Ë‡ÎÓ„‡ Ë ÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓÒÚË Ì‡ÚÂððËÚÓðËË Â‚ð‡ÁËÈÒÍÓ„Ó ðÂ„ËÓÌ‡.ÅÛðÌ˚È ‚ÓÒÚÓð„ ÁðËÚÂÎÂÈ ‚˚Á‚‡ÎÓ‚˚ÒÚÛÔÎÂÌËÂ Ì‡ Ôð‡Á‰ÌÓ‚‡ÌËË ÑÌflçÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË ÙÓÎ¸ÍÎÓðÌ˚ıÍÓÎÎÂÍÚË‚Ó‚ ‚ ÍÓÒÚ˛Ï‡ı ð‡ÁÌ˚ı Ì‡ðÓ‰Ó‚,ˆÂÎ¸˛ ÍÓÚÓðÓ„Ó ·˚Î‡ ‰ÂÏÓÌÒÚð‡ˆËfl·Ó„‡ÚÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛðÌÓÈ ÏÓÁ‡ËÍËìÁ·ÂÍËÒÚ‡Ì‡. êÂ¯ËÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸ Ë„ÓÒÚÂÔðËËÏÒÚ‚Ó ‚ÒÂı, ÍÚÓ ÔðËÌËÏ‡ÎÚÛðÂˆÍÛ˛ ‰ÂÎÂ„‡ˆË˛ ‚ ìÁ·ÂÍËÒÚ‡ÌÂ, ‚ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚË ÂÂ ÔÓÒÚÓflÌÌÓ„Ó „Ë‰‡ÄÚ‡·ÂÍ‡ ï‡Ò‡ÌÓ‚‡, Û·Â‰ËÎË „ÓÒÚÂÈ ‚ÊÂÎ‡ÌËË ‚ÒÂ„Ó Ì‡ðÓ‰‡ ìÁ·ÂÍËÒÚ‡Ì‡,fl‚Îfl‚¯Â„ÓÒfl Ì‡ ÔðÓÚflÊÂÌËË ‚ÂÍÓ‚ˆÂÌÚðÓÏ ÔðÓÒ‚Â˘ÂÌËfl Ë ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËËðÂ„ËÓÌ‡, ÒÛÏÂ‚¯Â„Ó ‰Ó ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌÂ„Ó ‰ÌflÒÓıð‡ÌËÚ¸ ‰ËÌ‡ÏËÁÏ Ú‡ÍËı ËÒÚÓðË˜ÂÒÍËıˆÂÌÚðÓ‚, Í‡Í ïË‚‡, ë‡Ï‡ðÍ‡Ì‰, ÅÛı‡ð‡,í‡¯ÍÂÌÚ, ·Î‡„Ó‰‡ðfl „ÂÌË˛ Û˜ÂÌÓ„Ó XV ‚.ìÎÛ„·ÂÍ‡ ‰ÓÒÚË˜¸ ÌÂ‚ÂðÓflÚÌ˚ı ÛÒÔÂıÓ‚ ‚Ï‡ÚÂÏ‡ÚËÍÂ Ë ‡ÒÚðÓÌÓÏËË, ð‡Á‚Ë‚‡Ú¸‰Ë‡ÎÓ„ Ë ‰Ó·ðÓÒÓÒÂ‰ÒÍËÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÒÓ‚ÒÂÏË ÒÚð‡Ì‡ÏË Â‚ð‡ÁËÈÒÍÓ„Ó ðÂ„ËÓÌ‡.

ÇÓ ‚ðÂÏfl ÔðÓ‚Â‰ÂÌÌ˚ı ‚ ìÁ·ÂÍËÒÚ‡ÌÂ‚ÒÚðÂ˜ ÒÚÓðÓÌ˚ ÔðË¯ÎË Í Ó·˘ÂÏÛÛ·ÂÊ‰ÂÌË˛ Ó ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚË ð‡Á‚ËÚËflÍÛÎ¸ÚÛðÌÓ„Ó, Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸ÌÓ„Ó Ë˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓ„Ó ÒÓÚðÛ‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ ÏÂÊ‰ÛíÛðˆËÂÈ Ë ìÁ·ÂÍËÒÚ‡ÌÓÏ. n

ve milletvekili Abdullah Aripov’a Öz-bekistan’da Diyalog Avrasya Milli Ko-mitesi’nin kurulmas› ve Diyalog Av-rasya Platformu’nun çal›flmalar›nadaha aktif kat›lmalar›n› teklif etti. Ab-dullah Aripov Platformun çal›flmalar›-n› takdir ettiklerini ve say›n Aytav’›nbu teklifini de¤erlendireceklerini, DAPTürkiye Milli Komitesi’nin Özbekis-tan’› ziyareti hakk›nda Cumhurbaflka-n›’n› da bilgilendirece¤ini söyledi.

Ziyaret esnas›nda Özbekistan’›n ta-rihî ve kültürel miras›n›n büyüklü¤ü-nü ve bunun Avrasya’da diyalog vehoflgörü için iyi bir zemin teflkil edece-¤ini vurgulayan heyet üyeleri, Özbe-kistan’›n bu nedenle flansl› bir cumhu-riyet oldu¤unu dile getirdiler. Ba¤›m-s›zl›k kutlamalar›nda farkl› milletler-den oyuncular›n sergiledikleri renkli

figürler gerçek bir “Özbekistan kültürmozai¤i” olmas› bak›m›ndan görmeyede¤erdi. Halk›yla ve kültürüyle bütün-leflmifl, kendi öz dinamiklerinin, sahipoldu¤u as›rl›k Buhara, Semerkant, Hi-va, Taflkent flehirlerinin ‹slâm ve me-deniyet ocaklar›n›n, Ulu¤ Beyle astro-nomi ve matematikte yakalad›klar›geliflmiflli¤in fark›nda olan Özbekis-tan’›n diyalog faaliyetlerini bafllatma-daki kararl›l›¤›n›, gezi esnas›nda bafltaAtabek Hasanov olmak üzere di¤eryetkililerin samimi gayretleri ve misa-firperverlikleri gösterdi.

‹ki ülke heyetleri aras›nda yap›lanbu görüflmelerde ayr›ca Türkiye ile Öz-bekistan aras›ndaki iliflkilerin geliflti-rilmesi, özellikle e¤itim, kültür ve sa-nat alanlar›nda iflbirli¤inin artt›r›lma-s› gerekti¤ine de vurgu yap›ld›. n

i n f o - h a b e r и н ф о р м а ц и я - н о в о с т и


Генеральный секретарь Платформы Диалог Евразия ЭркамТуфан Айтав предложил председателю Союза писателей

Узбекистана Абдулле Орипову сформировать изпредставителей узбекской интеллигенции Национальный

комитет Платформы ДА в Узбекистане и таким образом болееактивно и регулярно принимать участие в работе Платформы.

Diyalog Avrasya Platformu Genel Sekreteri Erkam Tufan Aytav,Özbekistan Yazarlar Birli¤i Baflkan›, milli flair ve milletvekili

Abdullah Aripov’a Özbekistan’da Diyalog Avrasya MilliKomitesi’nin kurulmas› ve Diyalog Avrasya Platformu’nun

çal›flmalar›na daha aktif kat›lmalar›n› teklif etti.

Во время встречи с ташкентским муфтиемУсманом Гаджием (слева)

Taflkent müftüsü Osman Hac›yev’i (solda) ziyaret

к а р и к а т у р а k a r i k a t ü r

Абдулькадир Сабыр/Казахстан Abdulkadir Sab›r/Kazakistan

diyalog avrasya №23

Documents