diploma architecture
DESCRIPTION
Architecture/Urban Planning - Diploma text in polishTRANSCRIPT
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny Instytut Architektury i Planowania Przestrzennego Zakład Projektowania Architektonicznego
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE Dyplomant: Piotr Grzegorz Gradziński Promotor: dr hab. inż. arch. Marek Adam Wołoszyn Recenzent: dr inż. arch. Leszek Świątek
Szczecin 15.06.2009
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
2
Spis treści: 1. Przedmiot opracowania..................................................................................3 2. Lokalizacja i opis terenu -stan istniejący........................................................4 3. Historia Ustowa..............................................................................................6 4. Analiza:
4.1 Komunikacyjna..............................................................................9 4.2 Osi widokowych...........................................................................10 4.3 Przestrzenna................................................................................12 4.4 Ekologiczna..................................................................................13 4.5 Turystyczna..................................................................................14 4.6 Dokumentacja zdjęciowa terenu
opracowania i jego sąsiedztwa....................................................15 4.7 Charakter miejsca........................................................................18
5. Inspiracje......................................................................................................19 6. Założenia ideowe:.........................................................................................26 Struktura projektu:
6.1 Układ funkcjonalny.......................................................................28 6.2 Kompozycja przestrzenna............................................................29 6.3 Wnętrze........................................................................................30 6.4 Symbolika.....................................................................................31
7 Opis rozwiązania architektonicznego: 7.1 Układ urbanistyczno – architektoniczny.......................................32 7.2 Rozwiązania architektoniczne......................................................33 7.2.1 Rozwiązania energooszczędne..................................................38 7.3 Rozwiązania funkcjonalne............................................................39 7.4 Rozwiązania wnętrz.....................................................................40 7.5 Zastosowanie symboliki...............................................................46 7.6 Rozwiązania konstrukcyjne i materiałowe....................................47 7.7 Detale...........................................................................................48
8 Zestawienie powierzchni....................................................................................50 9 Literatura............................................................................................................53 10 Spis rysunkowy:
10.1 Poszukiwania wariantowe, szkice................................................54 10.2 Miniatury plansz...........................................................................67
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
3
„Architektura słu ży klientom. Idziesz tam i dowiadujesz si ę, czym wła śnie interesuj ą się klienci. Prawdziwa architektura jest tego antytez ą.” 1
Przedmiotem (tematem) pracy dyplomowej było opracowanie „Zespołu
sakralnego w Ustowie” wykonanej na Wydziale Budownictwa i Architektury
Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Zakładzie Projektowania
Architektonicznego.
Zasadniczym celem pracy było wkomponowanie zespołu w otaczającą go
zieleń, zabudowę miejską oraz stworzenie funkcjonalnego i proporcjonalnego układu
przestrzennego.
Podjęto trud w określeniu funkcji i charakteru projektowanego zespołu
sakralnego.
Opracowano również nowatorskie i nietypowe dla zespołu sakralnego
rozwiązanie architektoniczne, co może przyczynić się do regeneracji całego Ustowa w
aspekcie społecznym i przestrzennym
Proces zmierzał do opracowania problemu, jakim było określenie funkcji i charakteru
projektowanego zespołu sakralnego.
1. Przedmiot opracowania.
Przedmiotem opracowania było zaprojektowanie zespołu sakralnego we wsi
Ustowo (woj.: Zachodniopomorskie, powiat : policki, gm.: Kołbaskowo, archidiecezja:
Szczecińsko-Kamieńska, dekanat: Szczecin-Pomorzany, parafia: Szczecin - św.
Maksymiliana Marii Kolbego, województwo zachodnipomorskie). W oparciu o szereg
informacji przekazanych przez proboszcza parafii szczecińskiej na Pomorzanach
ustalono potrzeby planowanego ośrodka. Zespół miał się składać z kościoła
mieszczącego około 200-300 osób, domu parafialnego (biurami parafialnymi, salką
spotkań grupowych, węzłem sanitarnym) oraz z plebani.
1 Morphosis cytat zaczerpnięty z książki Philipa Joidio „Architektura dzisiaj”, Kolonia 2003, s.120 [1]
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
4
2. Lokalizacja i opis terenu -stan istniej ący
Teren zlokalizowany jest przy południowo-zachodniej granicy Szczecina.
W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie szczecińskim
(obecnie zachodniopomorskie). Obecnie Ustowo znajduje się w powiecie polickim, w
gminie Kołbaskowo. Miejsce będące przedmiotem opracowania położone jest w
południowej, krańcowej części wsi Ustowo w kierunku Kurowa. Ryc. 2.1
ryc. 2.1 Widok satelitarny i mapa Ustowa z zaznaczonym historycznym miejscem kościoła oraz
projektowanym.
Obszar projektu ograniczony jest od wschodu główną ulicą Ustowską, od
południa drogą gruntową, natomiast od strony zachodniej jak i północnej sąsiedztwem
domów jednorodzinnych. Ryc. 2.2 Ryc. 2.3
ryc. 2.2 Widok panoramiczny terenu - stan istniejący.
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
5
ryc. 2.3 Widok od strony Kurowa
Obiekt posadowiony jest na niemal płaskiej działce 21,5 m n.p.m. w miejscu,
gdzie przed wojną znajdował się cmentarz, a obecnie znajduje się na nim starodrzew
w liczbie 46 sztuk. Ryc. 2.4 Teren ten opada nieznacznie, około metra, w kierunku
północnym.
ryc. 2.4 Lokalizacja projektu zespołu sakralnego w Ustowie
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
6
3. Historia Ustowa. 2
Ustowo jest to niewielka wieś położona przy południowo-zachodniej granicy
Szczecina, na południe od „Autostrady Poznańskiej”, na wysokim, zachodnim zboczu
doliny Odry. Już w neolicie istniała w tym miejscu osada kultury pucharków lejkowych.
Na tzw. „Gęsiej Górce” odkryto jamy mieszkalne oraz przedmioty świadczące o
rozwiniętym rybołówstwie. Ryc. 3.1
Ryc. 3.1 Zdjęcie historyczne
Źródła:
- Po raz pierwszy wymienia się miejscowość w źródłach z 1240 roku, w układzie
między księciem Barnimem I a biskupem kamieńskim, Pommersches Urkundenbuch, I
305.
- W 1243 roku wieś weszła w skład domeny szczecińskich cysterek, Pommersches
Urkundenbuch, I 327.
- Kościół wzniesiono przed rokiem 1300, w którym to wymienia się go po raz
pierwszy.
- Podczas działań wojennych w 1945 roku świątynia uległa częściowemu zniszczeniu.
Opuszczona podlegała postępującej dewastacji i została rozebrana. Ryc.3.2
Ryc. 3.2 Zdjęcie historyczne
2 http://www.architektura.pomorze.pl/?art_id=94
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
7
Architektura:
Wzniesiony pośrodku wsi kościół należał do grupy budowli salowych, założonych na
planie prostokąta, bez wieży zachodniej i chóru. Ściany wymurowano z kwadr
granitowych o dość regularnym wątku z występowaniem warstw wyrównawczych
wiązanych zaprawą wapienną. Jedynie ościeża portali i okien wykonano z cegły.
Główny portal wejściowy (podobnie jak w większości tego typu założeń) znajdował się
od strony zachodniej. Portal boczny umieszczono po stronie północnej. Były to portale
o uskokowych, ostrołukowych ościeżach.
Otwory okienne (w liczbie trzech lub czterech) o wąskich, rozglifionych na zewnątrz i
ostrołukowych ościeżach, osadzone były symetrycznie w ścianach północnej i
południowej. Takie same okna (tylko dwa) znajdowały się w elewacji wschodniej.
Odpowiadały im dwie blendy ostrołukowo zamknięte umieszczone w szczycie z
niewielkim okulusem pośrodku nich.
Kościół kryty był drewnianym sklepieniem belkowanym i ceramicznym dachem
dwuspadowym.
Plac kościelny o dość regularnym zarysie otoczony był wysokim, kamiennym murem z
ceglanymi bramkami. Czy znajdował się na nim cmentarz? Tego jak na razie nie udało
się potwierdzić. Przy wyjeździe z wioski w kierunku Kurowa, po prawej stronie
znajdował się cmentarz.
Dokładnej daty i okoliczności rozebrania świątyni jak na razie nie udało się ustalić.
Podobny los spotkał pobliski cmentarz. Dziś już tylko kępy starodrzewia i krzyż
wyznaczają miejsca związane z obiektami sakralnymi tej miejscowości. Ryc.3.3
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
8
Ryc. 3.3 Zdjęcie historyczne kościoła.
Wyposa żenie:
Nie zachowało się lub uległo rozproszeniu.
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
9
4. Analizy:
4.1 Analiza komunikacyjna
Ustowo leży przy głównym wjeździe do Szczecina (E31) od strony granicy
niemieckiej przy Autostradzie Poznańskiej Ryc 4.1. Do miejscowości prowadzi
wznosząca się droga, którą przejechać można przez wieś do Kurowa, następnie
Siadła Górnego i Dolnego. Istnieje dobre połączenie komunikacją miejską linii 61,
kursującej na trasie Dworzec Główny – Pętla Podjuchy. Linia ta posiada przystanek o
nazwie Ustowska. Ryc 4.2
ryc. 4.1 Schemat komunikacyjny obszaru metropolitalnego3.
ryc. 4.2 Schemat komunikacji miejskiej linia 61.
3 Schemat autora wykonany na warsztatach ISOCARP.
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
10
4.2 Analiza osi widokowych
Na niebiesko zaznaczono główne osie widokowe z ulicy Ustowskiej od południa
ryc. 4.2.1 i północy na narożnik terenu opracowania. ryc. 4.2.2 Czerwonym zygzakiem
zaznaczono otwarcie widokowe na pobliskie pola ryc. 4.2.3. Czerwona strzałka
oznacza oś widokową z hipermarketu Auchan ryc. 4.2.4
ryc. 4.2.1 Widok od południa na teren.
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
11
ryc. 4.2.2 Widok od północy na teren.
ryc. 4.2.3 Widok z terenu na pobliskie pola.
ryc. 4.2.3 Widok na hipermarket Auchan.
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
12
4.3 Analiza przestrzenna
Ustowo to niewielka wieś położona na wysokim, zachodnim zboczu doliny
Odry. Ryc. 4.3.1 Zabudowę w miejscowości stanowią w dużej mierze domy
jednorodzinne lub domy bliźniacze z wysokim dachem dwuspadowym. Na wjeździe do
Ustowa znajdują się obiekty przemysłowe takie jak stacja benzynowa i magazyny.
Ryc. 4.3.2 W pierwszej części wsi zachowały się zabudowania przedwojenne,
następnie obiekty z lat 70 (klocki), a obecnie rozbudowa kieruje się w stronę Kurowa.
Również zabudowania Kurowa zbliżają się w kierunku Ustowa. Ryc. 4.3.3
ryc. 4.3.1 Widok na zbocze z Ustowem. ryc. 4.3.2 Schemat zabudowań.
ryc. 4.3.3 Zdjęcia obrazujące rozwijające się osiedla domów jednorodzinnych w sąsiedztwie.
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
13
4.4 Analiza ekologiczna Miejscowość leży nad rozlewiskiem rzeki Odry. Ryc. 4.4.1
ryc 4.4.1 Zdjęcie satelitarne obrazujące rozlewisko Ordy.
Piękne tereny dolnej Odry objęte są programem ochrony środowiska
naturalnego NATURA 2000. Ryc. 4.4.2 Gmina Kołbaskowo jest w trakcie realizacji
projektowania trasy przebiegającej przez Park Krajobrazowy Dolnej Odry o nazwie
„Szlak Orła Bielika”. „Szlak Orła Bielika” swoją nazwą nawiązuje do atrakcji
przyrodniczej gminy jaką jest występowanie na tym obszarze orła bielika i jego
siedlisk. „Szlak Orła Bielika” będzie przebiegać przez teren przylegający do rozlewiska
Dolnej Odry ograniczony od północy linią: Ustowo, Siadło Dolne, Moczyły, Kamieniec,
Rosówek, granica państwa. Teren ten należy do obszarów chronionych w ramach
programu Natura 2000. W ramach inwestycji planowana jest modernizacja oraz
rozbudowa infrastruktury rowerowej i turystycznej. Ryc. 4.4.3
ryc. 4.4.2 Widok na Odrę
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
14
ryc. 4.4.3 Mapa obszarów w gminie Kołbaskowo. 4
4.5 Analiza turystyczna
Szlak „Ko ściołów Wiejskich Gminy Kołbaskowo” rozpoczyna swój bieg w
Bobolinie i biegnie przez następujące miejscowości Gminy Kołbaskowo: Warnik,
Barnisław, Smolęcin, Kołbaskowo, Kamieniec, Pargowo, Święta Góra, Moczyły, Siadło
Dolne, Kurów, Przecław, Będargowo, Stobno. Trasa kończy swój bieg w
Szczecinie – Gumieńcach. Szlak ma długość 52,8 km. Przebieg szlaku został
zaprojektowany w roku 2004 przez szczeciński oddział PTTK ze szczególnym
uwzględnieniem obecności granitowych kościołów wiejskich lub ich pozostałości,
wytyczony w roku 2005. Na trasie szlaku znajdują się wszystkie zabytkowe obiekty
architektury granitowej obecne na terenie Gminy Kołbaskowo oraz inne obiekty
krajoznawcze (rezerwaty, pomniki przyrody, parki dworskie, park krajobrazowy „Dolina
Dolnej Odry”). W ramach szlaku do realizacji został także przewidziany odcinek
łącznikowy pomiędzy Dobrą Szczecińską a Bobolinem o długości 8 km.
4 http://kolbaskowo.pl/showpage.php?pageID=70
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
15
4.6 Dokumentacja zdj ęciowa terenu opracowania i jego s ąsiedztwa. (fot. autora).
Zdjęcia z miejscowo ści:
Na wjeździe do miejscowości wita nas stacja benzynowa i zabudowania
przemysłowe. Jadąc dalej mijamy zabudowę bliźniaczą i jednorodzinną wzdłuż drogi.
Taka forma zabudowy dominuje w całej wsi.
Charakterystyczne domy na początku wsi.
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
16
Stacja benzynowa.
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
17
Zdjęcia z terenu:
Teren obecnie jest mocno zadrzewiony w bliskim sąsiedztwie zabudowań. Od
wschodu główna ulica Ustowska, od południa droga gruntowa oraz od strony
zachodniej jak i północnej sąsiedztwo domów jednorodzinnych.
Plac zabaw na terenie.
Zdjęcie panoramiczne.
Droga wewnętrzna.
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
18
4.7 Analiza Charakteru miejsca.
Ustowo jest spokojną wsią, co może być zaskakujące z uwagi na położenie w
bliskim sąsiedztwie ruchliwej autostrady. Zjeżdżając z Autostrady Poznańskiej,
wjeżdżając drogą pod górę natrafiamy w pierwszym momencie na domy bliźniacze,
bardzo charakterystyczne i zapadające w pamięci. Jadąc dalej mijamy niezbyt
atrakcyjny dla tego miejsca widok stacji benzynowej i magazynów, następnie niewielki
pusty plac po starym kościele. Domy na początku wsi są ustawione równolegle
kalenicą do ulicy, natomiast w dalszej części wsi zabudowa nie do końca zachowuje
równoległe ustawienia domów w stosunku do ulicy. Niestety brak konsekwencji w
urbanistyce wpływa na wygląd tak urokliwego miejsca jakim jest Ustowo. Należałoby
też odświeżyć elewacje i nadać jednakowy kolor np. dachom które mają różne
odcienie i barwy. Kolejnym złym czynnikiem jest brak dominanty w miejscowości,
jakkolwiek jadąc od strony Kurowa natrafiamy na górujący komin pomorzańskiej
elektrowni. Ryc. 4.7.1
Poniższe zdjęcia jak i zdjęcia z terenu (4.6) przedstawiają i przybliżają klimat
panujący w Ustowie.
ryc. 4.7.1Widok od strony Kurowa na kępę drzew (teren opracowania) i na wieś, a w oddali widoczna
górująca dominanta jaką jest komin elektrowni na Pomorzanach.
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
19
5. Inspiracje: 5
Istniało wiele przykładów które były dla mnie inspiracjami. Obiekty te
inspirowały mnie w sposób teoretyczny jak i architektoniczny (bryłowy i wnętrzarski).
Zagłębiając się w ich rzuty, elewacje, przekaz jaki za sobą niosą dochodziłem do
różnych wniosków. Jednym z nich były zabiegi za pomocą światła we wnętrzu.
Kolejnym była skala zespołów sakralnych. Następnie funkcja i samo wnętrze kościoła.
Podczas pracy inspirowałem się takimi architektami jak Tadao Ando, Coop
Himmelbaum, Le Corbusier, Frank Gehry, Jean Nouvel, Morphosis, MVRDV, Hans
Sharoun, Alvaro Siza, Zaha Hadid.
Projektując zespół sakralny nie mogłem skupić się w swoich inspiracjach tylko
na obiektach sakralnych. Tym samym musiałem wesprzeć moje poszukiwania na
innych obiektach użyteczności publicznej jak i domach mieszkalnych. Inspirowałem
się więc architekturą profanum i sacrum. Oto niektóre z przykładów:
INSPIRACJE Z ARCHITEKTURY PROFANUM
W największym stopniu zainspirowałem się architekturą dekonstruktywizmu,
która wywarła na mnie największy wpływ i zdeterminowała moją ideę i bryłę kościoła.
Ponieważ „...formy i struktury są tylko chwilowym i pozornym depozytem. Ten
mobilizm intensywności zakłada pluralizm różnic jako różnice form życia i myśli. […]6
Tadao Ando - Benesse House Coop Himmelblau – Villa Soravia
5 www.google.pl/images... 6 Bogdan Banasiak „Bez różnicy”, s.16 [5]
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
20
Le Corbusier – Pawilon Philips’a Frank Gehry –Guggenheim Museum
Jean Nouvel – Filharmonia Paryska Morphosis – Diamond Ranch High School
MVRDV – Osiedle mieszkaniowe Hans Sharoun – HausSchminke
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
21
Alvaro Siza – The Serralves Museum of Contemporary Art in Porto Zaha Hadid – Muzeum
Rosenthal New York
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
22
INSPIRACJE Z ARCHITEKTURY SACRUM
Le Corbusier – Kościół w Firminy
Le Coorbusier – Kościół w Ronchamp7
W Ronchamp spodobała mi się myśl Corbusiera że „Potrzeby religii miały
niewielki wpływ na projekt, ta forma jest odpowiedzią na psychofizjologię uczuć",
„Wszystkie formy żywo oddziałują na siebie; budynek stanowi organiczną całość” a
także kiedy jeden z dziennikarzy zapytał „Panie Le Corbusier... czy trzeba być
katolikiem, żeby wybudować tę kaplicę? [...] odpowiedział : Foutez-moi le camp!”8. W
obu kościołach interesująca jest wędrówka światła we wnętrzu za pomocą otworów w
ścianach. Bryły obu kościołów są bardzo ekspresyjnie potraktowane. W kościele z
Firminy bryła jest odważnie zaprojektowana w stosunku do otaczającej go zabudowy.
7 Charles Jencks “ruch nowoczesny w architekturze”, Warszawa, s.246 8 Charles Jenck “Le Corbusier – tragizm współczesnej architektury”, Warszawa 1982, s.166-169 [18]
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
23
Tadao Ando – Kościół światła Tadao Ando – Kościół wody
Inspiracją w obu kościołach było przenikanie się tego co na zewnątrz z tym co
w środku. Stwarza to niepowtarzalny kontrast pomiędzy sacrum i profanum.
Kalisz – Sanktuarium Miłosierdzia Bożego Vicens + Ramos – Kościół św. Moniki Madryt
Kościoły niezwykle ekspresyjnie potraktowane. Moim zdaniem patrząc na
projekt Vicens + Ramos nie byłbym w stanie powiedzieć czy jest to kościół. Nie ma w
nim żadnych cech wskazujących na obiekt sakralny.
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
24
Steven Hall – Chapel of St. Ignatius Richard Meier – Katedra Milenijna
W obu obiektach spodobało mi się to jak zostały przemyślane pod względem
oświetlenia.
Oscar Nniemeyer – Catedral de Brasilia Oscar Niemeyer – Kościół w Brasili
Oscar Niemeyer – Kościół w Brasili Katedra w Turynie
Projekty Oscara Niemeyera podobały mi się zawsze. Patrząc na nie od razu
kojarzę je z funkcją, do jakiej zostały przewidziane. Widocznie pierwsza myśl w jego
projektowaniu jest tym, czym być powinna w naszym odbiorze.
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
25
Katedra w Liverpoolu. Wnętrze kościelne
Charles Jencks bardzo krytykuje tę katedrę „Elewacja dzieli się na trzy główne
plany, niewiele mające wspólnego pod względem formy, koloru i materiału (blacha
aluminiowa, beton, kamień)”9, jest to dla mnie w jakiś sposób ostrzeżenie, którego się
trzymałem, żeby nie popełnić podobnych błędów.
9 Charles Jencks “ruch nowoczesny w architekturze”, Warszawa 1987, s.29 [17]
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
26
6. Założenia ideowe:
„Tak mówi Pan: Niebo jest moim tronem, a ziemia podnóżkiem moich nóg: Jakiż to
dom chcecie mi zbudować i jakież to jest miejsce, gdzie mógłbym spocząć? Przecież
to wszystko moja ręka uczyniła tak, że to wszystko powstało - mówi Pan. Lecz Ja
patrzę na tego, który jest pokorny i przygnębiony na duchu i który z drżeniem odnosi
się do mojego słowa.”10
W projektowaniu zespołów sakralnych ważne jest odpowiedzenie na szereg
pytań:
• czy kościół ma mieć wyodrębnioną bryłę,
• czy ma być wtopiony w teren;
• jaki jest teren: płaski czy spadzisty,
• czy jest to teren zielony czy plac miejski;
• jaki jest krajobraz,
• tło dla wznoszonego zespołu,
• jaka jest zabudowa otaczająca i jaka powinna być do niej relacja?
• Jakie należy przyjąć punkty widokowe;
• czym dany zespół przestrzenny staje się dla otoczenia11
Ideą projektu było stworzenie zespołu sakralnego przepełnionego światłem i z
niego czerpiącego energię. Ponieważ w pierwszy dzień Bóg stworzył światło i oddzielił
je od ciemności.12
Następnie zespół ten powinien składać się z trzech podstawowych funkcji:
kościoła (K), domu parafialnego (D) i plebani (P).
Głównym pomysłem, jaki przyświecał realizacji projektu było zaprojektowanie
obiektów wpisujących się swoją skalą w otaczającą je tkankę niewielkiej miejscowości
oraz stworzenie miejsca spotkań, tak zwanego forum integracyjnego mieszkańców,
którego Ustowo nie posiada.
10 Księga Izajasza 66:1-2 [6] 11 Maria Ewa Rosier-Siedlecka „Posoborowa architektura sakralna”, Lublin 1980, s.73 [7] 12 Księga Rodzaju 1,1-2,4a [6]
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
27
Następnie celem całości było:
• wykreowanie dwóch stref dla duchowieństwa i dla wiernych.
• zachowanie skali miejsca, pozostawienie jak największej ilości drzew.
• stworzenie budynku kościelnego o funkcji pasywnej.
• wykreowanie dominanty przestrzennej.
• łamanie tradycji bryłowych.
Ostatni punkt z założonych celów, wywarł duży wpływ na mój sposób myślenia,
postrzeganie świata i studia nad bryłą, ponieważ, ”<U progu XXI wieku na tyle
zinterioryzowaliśmy myśl Heideggera, Foucaulta czy Derridy, że bez specjalnych
wątpliwości skłonni jesteśmy zgodzić się z przekonaniem sformułowanym przez tego
ostatniego, że „zachodnia metafizyka to system funkcjonujący jako zatarcie różnicy”.
Może tylko niedostatecznie pojmujemy moc i walor tego zatarcia. A to dlatego, że nie
myślimy różnicy i myśleć jej nie potrafimy. Zresztą nie bez powodu. [...] bo właśnie
utożsamiamy i przeciwstawiamy, bo wciąż jeszcze myślimy w kategoriach
podobieństwa i tożsamości oraz przeciwieństwa, negatywności i sprzeczności. [...]
Wówczas, gdy nie potrafimy się doszukać podobieństwa, gdy intensywność
odmienności uniemożliwia utożsamienie, różnica staje się dla nas groźbą. [...]>”13
13 Bogdan Banasiak „Bez różnicy”, s.1 [5]
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
28
Struktura projektu:
6.1 Kompozycja funkcjonalna.
„Budować – to znaczy tworzyć, określać granice między otwartą, a zamkniętą
przestrzenią, wycinać z wszechświata niewielką jego część dla określenia mini
wszechświata z określoną funkcją przypisaną, przyporządkowaną nowej
przestrzeni*.14
Założeniem projektu było stworzenie układu funkcjonalnego, w którym
duchowieństwo miało mieć swoją odizolowaną część, a wierni swoją. Ta idea
przyświecała projektowi od początku. Miało to na celu wykreowanie dwóch
niezależnych od siebie przestrzeni. W pierwszej przestrzeni duchowni mogliby bez
przeszkód funkcjonować w codziennym życiu bez obawy wglądu postronnych osób.
W drugiej – plac spotkań dla mieszkańców, oraz dla wiernych, którzy przed mszą
mogliby się przygotować na spotkanie z Bogiem wewnątrz kościoła. „Szczególna aura
placów, dziedzińców, zaułków, krużganków czy ogrodów powinna pomagać w
„uspokojeniu duszy”, a jednocześnie podkreślać sakralny charakter budowli. Są to
obszary, które tworzą inną jakość, mogą wzbogacić przestrzeń urbanistyczną i
stworzyć miejsca wytchnienia i wypoczynku, swoiste przystanki w chaosie
współczesnego miasta”15
Kolejnym założeniem było zaprojektowanie ważnego wnętrza kościelnego,
jakim jest kruchta, w taki sposób żeby było to pomieszczenie przestronne,
przepełnione światłem. Kruchta powinna stanowić miejsce, gdzie ostatecznie wierny
się wycisza, zostawia wszystkie rozterki przed mszą świętą i wchodzi dalej.
Ważne też było połączenie razem trzech funkcji. Elementy musiały się
przenikać i tworzyć spójną funkcjonalną całość.
14 Waldemar Wawrzyniak „ Sacrum w architekturze”, Wrocław 1996, s. 70. [8] 15 Julia Sowińska „ Forma i Sacrum”, Warszawa 2006, s. 22 [9]
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
29
6.2 Kompozycja przestrzenna.
6.2
„Kiedy element jest traktowany w schizofreniczny sposób, więc całość nabiera
spójności” 16
Wstępna analiza zakładała wytworzenie bryły samego kościoła, który powinien
kontrastować z otaczającą go zabudową, ale nie dominować nad nią. Cel projektu
powinien sprowadzać się do zaprojektowania silnego obiektu, być może agresywnie
wychodzącego i zagarniającego przechodzących do środka. Monotonny charakter
miejscowości, brak dominanty determinuje stworzenie właśnie takich elementów w
przestrzeni. Elementy takie jak zadaszenie i wieża/dzwonnica bardzo dobrze mogłyby
spełniać to założenie (ten cel).
Kompozycja przestrzenna powinna charakteryzować się swobodą tworzenia i
zawierać w sobie elementy „metafizyki obecności, tj. sposobu myślenia, który polega
na subiektywizacji bytu, czyli ujmowaniu sensu bycia wyłącznie pod postacią
obecności (zrelacjonowanej w przedstawieniu do subiectum), a zarazem anihilacji
Innego (różnicy) w horyzoncie Tego Samego (ogólności pojęcia, wiedzy).”17
Przy dokonaniu rozbiórki całego założenia sakralnego na to co jest widoczne, a to co
projektowane i ukryte w symbolice powinno ulec rozchwianiu. To z kolei powinno
odnaleźć się w metafizycznym charakterze zespołu sakralnego, bo przecież Bóg
stworzył świat z wielkiego chaosu wszechświata, który sam najpierw stworzył. „Sam
zaś budulec, stanowiący jakby posiew nieba i ziemi, został nazwany niebem i ziemią. I
niebem, i ziemią – jakby przemieszany i bezładny, zdolny przyjąć odpowiednie formy
od Boga Twórcy”18. „Formy te zostały złożone w niebie i ziemi w postaci
niewidzialnych racji przyczynowych (rationes causales)”19. Opis stworzenia zawiera
przede wszystkim wiarę, że człowiek i wszechświat mają swe źródło wyłącznie w
Bogu.
Podsumowując, kompozycja przestrzenna powinna nieść za sobą mocną bryłę
kościoła. Powinna wyrastać ku górze, i być akcentem w przestrzeni wiejskiej. Zespół
16 Arata Isozaki cytat zaczerpnięty z książki Philipa Joidio „Architektura dzisiaj”, Kolonia 2003, s.82 [1] 17 Bogdan Banasiak – Hommage à Jacques Derrida (1930–2004) [5] 18 Ipsa vero materies coelum et terra, veluti semen coeli et terrae appellata sit; et coelum et terra quasi confusum atque permixtum ab artifice Deo accipiendis formis idoneum. (De Genesi ad litteram imperfectus liber, 3.10; PL 34, 224) [6] 19 Komentarz słowny do Księgi Rodzaju, VII, 28.42 [w:] tenże, Pisma egzegetyczne przeciw manichejczykom, Warszawa 1980 ATK PSP 25, s. 251; (De Genesi ad litteram; PL 34, 372) [6]
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
30
sakralny powinien zawierać w sobie symbolikę i metafizyczny charakter „wyciętego z
wszechświata niewielką jego część dla określenia mini wszechświata z określoną
funkcją przypisaną, przyporządkowaną nowej przestrzeni”, co rozumiem przez
zbudowanie przestrzeni z Bożego „chaosu” i zagarnięcie go na cele jego domu,
którym jest kościół. Jest to być może „skromny manifest przeciw represjom nałożonym
przez nieuzasadniony i zrzędliwy konserwatyzm, a opowiadający się za reinterpretacją
współczesnych środków”20
Chciałbym połączyć wszystko w taki sposób, aby było albo w osiach, albo
wynikało jedno z drugiego, ale też żeby było w pewnym sensie chaotyczne. Sądzę że
przykładem takiego myślenia jest właśnie idea dekonstruktywizmu, którą próbuję w
tym projekcie w pewien sposób okiełznać.
6.3 Wnętrze.
„Kocham kościoły, ponieważ możesz się w nich poczuć stwórcą. Wchodząc do
kościoła czujesz, że jesteś w centrum świata.”21
Le Caisne twierdzi, że ewolucja budynku sakralnego wywodziła się zawsze z
wewnętrznego rozwoju jego programu, tj. programu kościoła jako sposobu myślenia,
wiary i postępowania. Należy przeanalizować wszystkie czynności liturgiczne i
nabożeństwa pozaliturgiczne w kościele i odpowiednio zorganizować przestrzeń.
Przede wszystkim gra tu rolę dobre, i oszczędne rozwiązanie komunikacji
wewnętrznej, powiązanie elementów wnętrza (takich jak ołtarz, ambona, miejsce
przewodniczenia) oraz ich wyeksponowanie według hierarchii ich ważności.22
Zgłębiając wiedzę w zakresie architektury wnętrz moje uznanie wzbudziły
wnętrza proste, bez przesadnych zdobień.
„Cień własny, cień rzucony kontrastując z elementami oświetlonymi to istotny
czynnik podkreślający trójwymiarowość”.23 Dobrze zaprojektowane wnętrze dzięki
grze światła i cienia cechuje się komfortem zwiedzającego i wiernego oraz silnymi
emocjami wewnętrznymi. Właśnie dlatego ważną ideą przy projektowaniu wnętrza
będzie naświetlenie tak, aby wierny miał wrażenie, że światło go otacza, ale że nie
tonie w nim. 20 Erick van Egeraat cytat zaczerpnięty z książki Philipa Joidio „Architektura dzisiaj”, Kolonia 2003, s.50 [1] 21 Mario Botta cytat zaczerpnięty z książki Philipa Joidio „Architektura dzisiaj”, Kolonia 2003 s.30 [1] 22 Maria Ewa Rosier-Siedlecka „Posoborowa architektura sakralna”, Lublin 1980, s.73 [7] 23 Kazimierz Wejchert „Elementy kompozycji urbanistycznej”, Warszawa 1974, s.250 [10]
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
31
6.4 Symbolika.
„I wystawią mi świątynię, abym zamieszkał pośród nich, dokładnie według wzoru
przybytku i wzoru wszystkich jego sprzętów, które ci pokażę; tak wykonacie”24
„Świątynia powstaje według wzorca boskiego, nie jest dziełem architekta”25
Dla chrześcijan istotna jest symbolika Świątyni, wskazująca na centralne
miejsce Boga w życiu człowieka i wagę uświęcenia w relacjach z Bogiem. Temat jest
tym bardziej ciekawy, że wierzący nazwali świątynie "Domem Bożym".
Symbolika jest ukształtowaniem fragmentów świata przedstawionego w dziele
literackim (lub elementów dzieła sztuki), które wskazuje na dwupłaszczyznowość
znaczenia, zamierzoną zagadkowość. To, co przedstawione bezpośrednio, jest
znakiem głęboko ukrytych i niejasnych treści, mających kierować ku nim myśl
odbiorcy. Głębszy poziom znaczenia jest sugerowany, lecz niejednoznaczny, otwiera
więc możliwość różnych rozumień i interpretacji. Istotnej prawdy szuka się poza
warstwą zmysłową; to, co przedstawione wprost jest symbolem duchowych, poza
realnych prawd.26
W projekcie dużą rolę odgrywają również słowa z księgi rodzaju „ Bóg widząc,
że światłość jest dobra oddzielił ją od ciemności” (Rdz 1,1-4), dlatego chciałem żeby
światło odgrywało tak ważną rolę w projekcie. Przez wieki światło oznaczało
wszechobecność Boga.
Chaos jest kolejnym punktem w realizacji, ponieważ stan zamętu i ciemności
był przed powstaniem świata. Kościół miał być właśnie reminiscencją powstawania
świata. Jest w trakcie jego tworzenia, jeszcze nie skończony, wierny może wejść w
moment tworzenia.
24 2 Mojż. 25:8-9 [6] 25 Wj 25, 8-9 [6] 26 http://pl.wikipedia.org/wiki/Symbolika [11]
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
32
7. Opis rozwi ązania architektonicznego.
Poszukując odpowiedniej formy wziąłem pod uwagę słowa prof. Adama Marii
Szymskiego które stanowią o tym że „Już w samej bryle kościoła zawarte są treści
symboliczne, poprzez które forma ma wyrażać jakąś idee Religii, której służy. Sama
staje się górą, łodzią, żaglem, rybą, krzyżem, drzewem czy kamieniem”.27
7.1 Układ urbanistyczno – architektoniczny.
Układ urbanistyczno – architektoniczny we wsi jest w pewien sposób mało
zadbany. Starałem się przez to nadać formie zespołu sakralnego oryginalną bryłę i
zaakcentować go wieżą. Dzwonnica wyrasta z rogu działki i staje się dominantą
przestrzenną w miejscowości, która wcześniej jej nie miała. Nadaje temu miejscu
wysoką rangę i powoduje skupienie się życia mieszkańców na tym obszarze. Układ
urbanistyczny jaki zastosowałem na początku zmieniał się (analiza urbanistyczna w
rozdziale 10) i ostatecznie przybrał formę litery T. Taki układ uznałem za najbardziej
korzystny, gdyż chodziło o stworzenie dwóch niezależnych od siebie przestrzeni,
miejsca dla duchownych z własnym parkingiem i ogrodem, oraz obszaru dla wiernych.
Układ pozwolił również na stworzenie trzeciej przestrzeni jaką jest mniejszy plac przy
dzwonnicy. Ryc.7.1.1 Dzięki układowi T duży plac jest oddzielony od duchowieństwa
za pomocą domu parafialnego bez konieczności stosowania bramek, siatek czy
murków rozgraniczających. Dom parafialny jest naturalnym separatorem tych
przestrzeni i odgrywa kolejną ważną rolę, mianowicie sprowadza całe założenie do
ludzkiej skali. Tak więc zwariowana bryła kościoła jest uspokojona przez dom
parafialny rozgraniczający dwie ważne przestrzenie od siebie i to samo dzieje się z
plebanią.
Ryc.7.1.1 Układ urbanistyczny.
27 Adam Maria Szymski „Kanon formy architektonicznej w kościele katolickim”, Szczecin 2000, s. 432. [12]
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
33
7.2 Rozwiązania architektoniczne.
Rozwiązanie architektoniczne w owym zespole polega na destrukcji obecnego
kanonu w architekturze sakralnej. Analiza zakładała stworzenie obiektu sakralnego
kontrastującego z otaczającą go zabudową, ale w taki sposób, żeby nad nią nie
dominował. Kościół został wkomponowany w otaczającą go zieleń, nie wykracza poza
korony drzew, dzięki czemu nie dominuje nad zabudowaniami.
Mocna bryła kościoła dominuje nad niskim domem parafialnym, który łączy się
z plebanią. Dom parafialny ukryty jest pod zielonym dachem. Zieleń to nieodzowny
element tego miejsca. Prawie cała działka jest biologicznie czynna. Ryc.7.2.1
Forma dachu kościoła ma przypominać księgę rozłożoną na ołtarzu, gotową do
przeczytania. Dach „ołtarz” nad kruchtą wspiera się na dwunastu filarach
symbolizujących dwunastu apostołów.
Wieża kościelna i dzwonnica zaprojektowana jest od strony wschodniej dla
trzech dzwonów odzwierciedlających trójcę świętą. Witają one wiernych
przychodzących na mały plac przed kościołem. Projektując wieżę starałem się
pokazać mijanie płaszczyzn w przestrzeni, co miało na celu nadanie jej dynamiki.
Chaos panujący dookoła potęguje to wrażenie. Wieża jest akcentem w przestrzeni
dzięki, któremu jest widoczna w momencie zbliżania się do terenu. Teoria chaosu
mówi, że nie ma ścisłej granicy miedzy porządkiem i nieporządkiem, a proste prawa
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
34
mogą prowadzić do dziwnych czasem zachowań i form w przestrzeni. To
nieuporządkowanie ma też przypominać skąd pochodzi nasza wiara, z jakich
niespokojnych czasów, w jakich czasach żyjemy obecnie oraz z jakiego chaosu Bóg
stworzył wszechświat.
Zbliżając się do kościoła na pierwszym planie powinna wyróżniać się
zaprojektowana dominanta – wieża kościelna. Następnie powinno ukazywać się
wychodzące agresywnie zadaszenie – swoista brama do zespołu sakralnego
„zagarniająca” wiernych z ulicy. Brama ta kieruje na wejście do kościoła dzięki
zamontowanej na dwóch słupach tablicy ogłoszeń parafialnych. Tablica ogłoszeń
miała być wyrwanym elementem który zawisł na moment podobnie, jak rozsypane
nieopodal betonowe elementy, które są w osiach ściany wschodniej. Człowiek
zbliżający się do wejścia widzi wprowadzoną oś kierującą na drugi duży plac oraz
ciągle widoczną, dzięki wygiętej ścianie, wieżę/dzwonnicę „trójcy świętej”. Widoczne
jest też przełamanie w elewacji, doświetlenie kaplicy tygodniowej i canon a lumiere –
„armata światła”.28 Ryc.7.2.2
Znajdując się na drugim placu, gdzie ową oś zamyka krzyż, powinniśmy
patrząc na bryłę zobaczyć otwartą księgę. Starałem się, aby przestrzeń wewnętrzna
28 Konrad Kucza-Kuczyński „Ostatni kościół modernizmu” Tygodnik powszechny 13.01.2009 [13]
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
35
przenikała się z przestrzenią zewnętrzną, dzięki czemu wierny ma wgląd do środka
przestrzeni o duchowym charakterze, aby obecność Boga była wyczuwalna jeszcze
przed wejściem do samego budynku. Ryc.7.2.3
Dom parafialny oddziela dwie przestrzenie, o których pisałem wcześniej
mianowicie plac dla wiernych i przestrzeń ogrodu dla księży. Ten budynek jest
najniższy z całego zespołu, ponieważ sprowadza całość do proporcji człowieka.
Posiada on zielony dach opadający 5 stopni w kierunku drogi, który służy
odprowadzeniu wody. Płaski dach ma ujście od północy i do basenu w ogrodzie od
zachodu. Pod opadającym dachem znajdują się garaże. Ściana boczna od strony
placu służy jako jasne tło dla ciemnej ściany/krzyża. Ściana oporowa jest zbliżona
maksymalnie do ulicy. Ma taką samą fakturę jak ściany kościoła od frontu
(deskowanie). Nadwieszony zielony dach pełni funkcję bezpiecznego przejścia i
dojścia do drzwi wejściowych plebani.
Projektując plebanię chciałem, żeby była nieco spokojniejsza, ale też żeby
kościół miał na nią wpływ. Nawis dachu kościoła nad domem parafialnym oddziałuje
na ścianę szczytową plebani, która wygina się do środka budynku tworząc w dachu
świetlik klatki schodowej. Plebania posiada również dwie ukryte osie. Pierwsza biegnie
od canon a lumiere przez ścianę w zakrystii, która dzieli ją na zakrystię dla
ministrantów i księży, dalej przez drewnianą, wbitą do środka ścianę kuchni i kończy
się na drewnianym kubiku pokoju dziennego proboszcza na piętrze. Druga oś to linia
biegnąca również od canon a lumiere, kończąca się na ścianie północnej plebani.
Tym samym wyznacza ona narożnik drugiego drewnianego kubika. Ryc.7.2.4
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
36
Te same osie powodują rozejście się plebani na dwie połączone razem bryły.
Front budynku zaprojektowałem tak, żeby bryła opierała się na zielonym dachu domu
parafialnego. Udało się to też dzięki drewnianemu cofnięciu ściany w kuchni i
wprowadzeniu stalowej konstrukcji podłogi dla doświetlenia sali w piwnicy. Dzięki temu
wydaje się, że ściana frontowa wspiera się na dachu i przechodzi w taras, który
prowadzi do ogrodu nad basenem z wodą. Drzwi wyjściowe na taras mają swoją
kontynuację, a ich obrys wyrzucony jest na jego zakończeniu. Ryc.7.2.5
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
37
Projektując północną część całego zespołu sakralnego na przedłużeniu osi
konstrukcyjnej K1 leży wyrwana z sali spotkań ściana domu parafialnego. Wbita
ściana w formie zamykającej prezbiterium stwarza miejsce dla dzwonów i jest
mentalnym przedłużeniem osi K3. Ryc7.2.6
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
38
7.2.1 Rozwiązania energooszcz ędne.
Brak rozwiązań energooszczędnych w obiektach sakralnych zainspirował mnie
do zastosowania niektórych elementów spotykanych w obiektach użyteczności
publicznej jak i w budownictwie mieszkaniowym. Rozpowszechniane od lat 90 solucje
te cechują się małym zużyciem energii czerpanej z sieci miejskiej jak i małego
zapotrzebowania na nie dla ogrzania wnętrza i ciepłą wodę.
Poza wykorzystaniem światła do celów symbolicznych było użycie go również
do ocieplenia wnętrza kościelnego. Ze względów kubaturowych sprawia to wiele
problemów. Światło dzienne wpadając przez duże przeszklenie strony południowej
nagrzewa powierzchnie akumulacyjne i jest wprowadzane do wnętrza kościelnego za
pomocą otworów w stolarce. Cyrkulacja ciepła jest możliwa dzięki wlotom pod
nadwieszonym nad dachem kruchty, dachem nawy w takiej odległości od szyb
doświetlających nawę, aby te nie wpuszczały więcej światła do wnętrza. Nagrzewa się
więc tylko kruchta z której powietrze jest zasysane do nawy. Nadmiar ciepłego
powietrza usuwany jest za pomocą świetlika w dachu. Ryc.7.2.1.1 Kolejnym
energooszczędnym rozwiązaniem jest usytuowanie kolektora fotowoltaicznego dla
zaspokojenia zapotrzebowania obiektu w ciepłą wodę na dachu drewnianego kubika.
ryc.7.2.1.1 Schemat pasywności obiektu. Oświetlenie obiektu promieniowaniem słonecznym w ciągu
dnia
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
39
7.3 Rozwiązania funkcjonalne.
Projekt zakłada stworzenie zespołu sakralnego złożonego z trzech głównych
elementów jakimi są kościół, dom parafialny oraz plebania. Tak jak trzy elementy,
parafia przeznaczona jest dla trzech duchownych proboszcza, wikarego, i księdza
seniora.
Cały zespół jest ze sobą ściśle powiązany. Kościół łączy się za pomocą kruchty
z holem domu parafialnego, następnie w domu parafialnym w sali zebrań znajdują się
drzwi do przedsionka w plebani.
W kościele zastosowano nawę boczną amfiteatralną, pod którą dostępna jest z
kruchty kaplica tygodniowa, magazyn, oraz empora do której prowadzą schody
przymocowane do ściany. Na emporze znajdują się ławki dla scholi i miejsce dla
organisty. Z kruchty celebrans może wejść do zakrystii. Umieszczenie zakrystii blisko
wejścia ułatwia ponadto kapłanowi po nabożeństwie nawiązanie kontaktu z
wychodzącymi z kościoła wiernymi. Zakrystia ma dwa wyjścia do wnętrza nawy.
Pierwsze jest przewidziane na przejście procesyjne, drugie – ciemny korytarz –
wychodzi bezpośrednio do prezbiterium.29
Do domu parafialnego prowadzi wejście j/w z kruchty oraz z zewnątrz. Na osi
wejścia z kruchty pozostawiona została celowo ściana konstrukcyjna (podkreślona
kolorystyką i układem posadzki) dla ukrycia wejść do toalet. Z holu wchodzi się do biur
parafialnych (maja one swoje własne połączone drzwiami archiwa) oraz do sali
spotkań parafian z której można wejść na plebanię.
Plebania posiada piwnicę, parter i piętro. W piwnicy znajdują się salki do pracy i
kotłownia. Parter przeznaczony jest dla gości i dziennego użytkowania. Na piętrze
znajdują się mieszkania dla duchowieństwa parafii.
Place łączą się po przejściu przez bramę. Pod zadaszeniem na dużym placu
znajduje się ściana/krzyż poświęcona mieszkańcom pogrzebanym na terenie
dawnego Ustowa. Przy ulicy zlokalizowano parking dla wiernych. Przewiduje się
powiększenie parkingu po wyznaczeniu przez Urząd dodatkowego miejsca na działce
sąsiedniej. Z drugiej strony domu parafialnego zlokalizowany jest parking dla
duchownych z wjazdem do garaży połączonych z domem parafialnym. Przy parkingu
dla duchowieństwa znajduje się ogród.
29 Maria Ewa Rosier-Siedlecka „Posoborowa architektura sakralna”, Lublin 1980, s.52 [7]
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
40
7.4 Rozwiązania wn ętrz.
Do budynku prowadzą dwa wejścia. Pierwsze wejście stanowi swoistą bramę,
która jest granicą między strefami sacrum, a profanum30. Charakter temu nadaje
element zadaszenia znajdujący się nad wejściem ryc. (plac przy ulicy). Drugie wejście
umiejscowione jest przy dużym placu.
ryc. Plac przy ulicy
Po przekroczeniu drzwi wejściowych wchodzimy do dużej, przepełnionej
światłem kruchty. Gąszcz cieni rzucanych przez filary znajdujące się za szybą tworzą
niepowtarzalną grę światła i cienia. Po lewej stronie znajduje się woda święcona z
ukrzyżowanym Jezusem. Umiejscowienie sygnatury wiąże się z wczesnymi
kościołami, gdzie przy wejściu wierni całowali stopy Jezusa. Przełamanie stropu w
kruchcie akcentuje wejście do nawy. Nawa tak jak i kruchta są ascetyczne i proste w
swym wyrazie. Wnętrza te mogą kojarzyć się z jaskiniami, w których to na początku
rozwijało się chrześcijaństwo.
Po wejściu do nawy rozciąga się płaska powierzchnia, która schodzi 35
centymetrów w dół. Prezbiterium wyodrębnia się za pomocą trzech stopni, z czego
pierwszy ma 130cm głębokości dla wygodnego uczestnictwa w przyjęciu komunii
30 Julia Sowińska „ Forma i Sacrum”, Warszawa 2006, s. 28 [9]
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
41
świętej. Na ostatnim stopniu znajduje się ołtarz, ambona, sedilia, chrzcielnica,
najświętszy sakrament. Ryc. 7.4.1
ryc. 6.3.1 Rzut prezbiterium.
Taki sposób wyodrębnienia prezbiterium jest moim zdaniem bardzo klarowny dzięki
kontrastowi między ścianami bocznymi z deskowaniem, a ścianą jasną w tle. Jasność
potęguje doświetlenie boczne między ścianami. Wierny skupia uwagę na prezbiterium
od samego wejścia. Cechami, które to powodują są ryc.7.4.2:
• linia przełamanego sufitu w nawie
• świetlik znajdujący się w suficie
• obniżenie nawy w stosunku do prezbiterium
• kontrast między ścianami na pierwszym, a drugim planie
• kolorystyka posadzki
ryc.7.4.2 Widok w stronę prezbiterium.
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
42
We wnętrzu znajdują się również dwa synonimy – męski i żeński. Żeński to
świetlik w dachu – po przez swoją okrągłą formę; oraz męski kwadratowy canon a
lumiere – „armata światła”31, w bocznej ścianie nawy wzrastającej.
Wierni uczestniczą we mszy siedząc w ławach patrząc na prezbiterium. Prawa
strona jest wydzielona poprzez podniesienie nawy i stworzenie widowni amfiteatralnej.
Zabieg ten pozwala wiernym dokonać wyboru, czy chcą siedzieć w tradycyjnym
układzie w miarę płaskim (ławki po lewej jak to już zaznaczyłem również opadają 35
cm w stronę ołtarza), czy w amfiteatralnym. Pod wznoszącą się widownią znajdują się
konfesjonały dostępne z nawy dolnej. Pod samą widownią umiejscowiony jest
magazyn oraz kaplica tygodniowa. Ryc.7.4.3.
ryc.7.4.3 Kaplica tygodniowa.
Na lewo ulokowana została empora z chórem i organistą, co pozwoli na dobrą
oprawę muzyczną mszy świętej. Piszczałki są zamontowane na ścianie z
deskowaniem.
Celebrans może dostać się z zakrystii do prezbiterium dwoma drogami: jedną
przez ukryty boczny korytarz lub drugą drogę procesyjną. Ryc.7.4.4
31 Konrad Kucza-Kuczyński „Ostatni kościół modernizmu” Tygodnik powszechny 13.01.2009 [13]
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
43
7.4.4 Droga celebransa.
Prezbiterium oświetlone jest racjonalnie i umiarkowanie. Efekt ten uzyskano
poprzez zaprojektowanie go po północnej stronie, co uniemożliwia efekt olśnienia
światłem naturalnym.32 W ścianie ołtarzowej zostały umieszczone otwory okienne po
bokach między cofniętą ścianą białą, a ścianą z deskowania. Ma to na celu ślizganie
się światła po jasnej fakturze ściany i wyodrębnieniu jej z wnętrza kościoła.
Prezbiterium dodatkowo doświetlone jest świetlikiem dachowym. W bocznej ścianie
umiejscowione zostały niewielkie otwory na nieregularnej siatce; jest to układ
gwiezdnej konstelacji – symbol nieskończonego, kosmologicznego Boskiego
porządku. Dodatkowo cały dach wygląda jakby unosił się nad wnętrzem. Efekt ten
uzyskano dzięki zastosowaniu tafli szkła, która otacza wnętrze z dwóch stron.
Promienie słońca ślizgają się po opadającej do środka kalenicy. Wygląda to tak jakby
światło samo go unosiło. Ryc.7.4.5
32 Praca zbiorowa “Budowa i konserwacja kościołów”, Warszawa 1981, s.120 [14]
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
44
ryc.7.4.5 Widok zza ołtarza na wnętrze i dach.
Światło odbite od jasnej ściany jest imitacją rozproszonego światła naturalnego,
dlatego też w projekcie zostało ono zaproponowane w dachu na zewnątrz, który
dodatkowo oświetla wnętrze. Ryc.7.4.6
ryc.7.4.6 Schemat oświetlenia pośredniego.
Należy również zaznaczyć że światło naturalne jest nieprzewidywalne i często
jest niewystarczające, dla wydobycia odpowiednich miejsc w kościele. Są pewne
sekwencje w ciągu dnia, kiedy się to udaje, ale należy pamiętać, że są również pory
roku, są dni pochmurne itd. Wówczas powinno pojawić się oświetlenie sztuczne
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
45
wspomagające światło naturalne. Na prezbiterium powinien padać snop światła
(najczęściej jest to poziom 300lx dla płaszczyzn poziomych), a ściana za nim nie
powinna być nazbyt oświetlona tak, aby był jasną formą na ciemniejszym tle. Nawa
główna ze względu na swoją funkcję może być nieznacznie ciemniejsza (150-200lx),
to z niej wierny skupia całą swoją uwagę na prezbiterium i kapłana. 33
Warto pamiętać, że sztuczne oświetlenie nie jest w projekcie celem, jest jedynie
środkiem dla wydobycia tego co najważniejsze, tych elementów sakralnych, które są
tego warte, na które powinny się kierować oczy wiernego jak i zwiedzającego.
33 Konferencja w ramach „Światło i Dźwięk w Kościele” - mgr inż Paweł Kurto „Oświetlenie obiektów sakralnych” autor opisuje dokładne zalecenia do projektowania wnętrz sakralnych pod kątem fachowym. [15]
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
46
7.5 Zastosowanie symboliki.
Dwanaście filarów w elewacji frontowej alegoryzuje dwunastu apostołów
podtrzymujących ołtarz (dach nad kruchtą), na którym leży otwarta „księga” (dach nad
kościołem), w którą Bóg ma wgląd tak jak w naszą duszę.
W pochyłej ścianie bocznej (nawy amfiteatralnej) umiejscowione zostały
niewielkie otwory na nieregularnej siatce. Jest to układ gwiezdnej konstelacji – symbol
nieskończonego, kosmologicznego Boskiego porządku ponieważ to .„On stworzył
Niedźwiedzicę, Oriona, Plejady i Gwiazdozbiór Południa. Czyni wielkie, niezbadane
rzeczy i cuda, którym nie ma miary.” (Hioba 9:9).
Woda, która pojawia się na terenie to życie i symbol oczyszczenia w
odniesieniu do chrztu świętego.
Dwa place przed wejściem są momentem wyciszenia, przygotowania się na
spotkanie z Bogiem. Mają również pełnić charakter średniowiecznego placu łączącego
mieszkańców wsi.
Zadaszenie nad wejściem ma pełnić symbol bramy, „...brama portal
reprezentująca w świątyniach starożytnego wschodu mieszkanie bóstwa, dom
niebiański, wreszcie samo niebo... teraz w kościołach chrześcijańskich, brama jest
granicą między strefami sacrum, a profanum.”34
Zastosowanie w teorii, wyrwania części powstającego z chaosu świata,
odzwierciedla się w bryle kościoła w postaci wychodzących obrysów elementów
składowych budynku, rozsypanych po terenie, jak na przykład tablica ogłoszeń, drzwi
na taras, ściana z domu parafialnego...
Przenikanie się wnętrza z zewnętrzem ma symbol obecności Boga, który jest
cały czas wyczuwalny.
Ukryte osie mają powodować stałe poszukiwanie jakiegoś ukrytego filozoficznego
znaczenia bytu, którego „punktem wyjścia”, „zasadą”35 samego siebie jest w tym
wypadku armata światła. Ma ona podwójne znaczenie połączone ze świetlikiem w
dachu jako synonimy męski i żeński.
34 Julia Sowińska „ Forma i Sacrum”, Warszawa 2006 [9] 35 Bogdan Banasiak „Bez różnicy”, s.17 [5]
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
47
7.6 Rozwiązania konstrukcyjne i materiałowe.
Budynek ma być posadowiony na fundamentach na głębokości orientacyjnej
około 120cm. Z uwagi na przekłamanie, które wiąże się z wykonaniem prawdziwego
projektu jest to tylko zasygnalizowanie takiego rozwiązania.
Konstrukcja budynku plebani i domu parafialnego wykonana jest w technologii
tradycyjnej. Pierwszą warstwę zabudowy stanowią pustaki ceramiczne np. typu
POROTHERM. Następnie dochodzi 12 centymetrowa powłoka ocieplenia ze
styropianu wraz z pokładem tynku cienkowarstwowego.
Konstrukcja kościoła ze względu na duże obciążenia wykonana jest po części z
tradycyjnych pustaków jak również z zastosowaniem technologii monolitycznej
żelbetowej.
Odprowadzenie wody opadowej odbywa się poprzez rury spustowe
zamontowane na elewacjach oraz w przestrzeniach drewnianych kubików. Z domu
parafialnego woda odprowadzona jest dzięki zielonemu dachowi oraz rzygaczowi,
który kieruje wodę do basenu przy tarasie. Dach kościoła wyposażony jest w jedną
solidną rurę spustową (rzygacz) odprowadzającą wodę z dachu na dach nad kruchtą,
która następnie kieruje ją do rur spustowych.
Systemy przeszkleń kościoła to podstawowe elementy firmy pilkington w profilu
aluminiowym. Zastosowane elementy obramowania stanowią system profilów
aluminiowych, które zaopatrzone są w termoizolacyjne wkładki z tworzywa
sztucznego36. Okna w domu parafialnym jak i plebani to standardowe systemy
okienne w ramie wykonanej z PCV.
Obiekty wyposażone są w instalacje wodno – kanalizacyjne zaprojektowane w
pionach wentylacyjno – kanalizacyjnych.
Oświetlenie obejmuje wszystkie pomieszczenia. Przewidziano także
oświetlenie ewakuacyjne w budynku domu parafialnego i kościoła.
Klatki schodowe i schody wykonane są w konstrukcji monolitycznej żelbetowej.
36 www.polring.pl [16]
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
48
7.7 Detale.
Szczegół s1
Szczegół s2
Szczegół s3
Szczegół s4
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
49
Poni żej podane s ą warstwy:
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
50
8. Zestawienie powierzchni.
SPIS POMIESZCZEŃ
PIWNICA
3 PLEBANIA
Pi1 - HOL 38,3m²
Pi2 - SALA 42,2m²
Pi3 - POM. GOSP. 24,5m²
Pi4 - SALA 26,5m²
Pi5 - SALA 21,5m²
Pi6 - KOTŁOWNIA 22,8m²
----------------------------------
175, 8m²
PARTER
1. KOŚCIÓŁ
K1 - KRUCHTA 125,0m²
K2 - ZAKRYSTIA MINISTRANCI 15,1m²
K3 - ZAKRYSTIA KSIĘŻA 15,0m²
K4 - NAWA GŁÓWNA 445m²
K5 - KAPLICA TYGODNIOWA 44,6m²
K6 - MAGAZYN 33,5m²
678,2m²
2. DOM PARAFIALNY
D1 - HOL 55,1m²
D2 - BIURO 14,1m²
D3 - ARCHIWUM 8,9m²
D4 - GARAŻ 66,7m²
D5 - MAGAZYN 11,9m²
D6 - KOMÓRKA 6,4m²
D7 - ARCHIWUM 8,9m²
D8 - BIURO 14,5m²
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
51
D9 - WC MĘSKIE 6,1m²
D10 - WC DAMSKIE 5,3m²
D11 - SALA SPOTKAŃ 55,2m²
253,1m²
3. PLEBANIA
P1 - PRZEDSIONEK 12,0m²
P2 - HOL 43,0m²
P3 - WC 2,5m²
P4 - KUCHNIA 17,2m²
P5 - JADALNIA 25,7m²
P6 - SALKA 26,4m²
P7 - SYPIALNIA 16,7m²
P8 - ŁAZIENKA 4,7m²
P9 - ŁAZIENKA 5,6m²
P10 - SYPIALNIA 17,3m²
171,1m²
----------------------------------
1102,4m²
PIĘTRO
1. KOŚCIÓŁ
K7 - EMPORA 72,5m²
3. PLEBANIA
P11 - KORYTARZ 19,2m²
P12 - HOL 4,9m²
P13 - POKÓJ DZIENNY 23,3m²
ANEKS KUCHENNY
P14 - SYPIALNIA 9,7m²
P15 - ŁAZIENKA 5,6m²
P16 - HOL 5,6m²
P17 - ŁAZIENKA 7,4m²
P18 - POKÓJ DZIENNY 37,6m²
ANEKS KUCHENNY
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
52
MIEJSCE DO PRACY
P19 - SYPIALNIA 16,6m²
P20 - HOL 3,8m²
P21 - POKÓJ DZIENNY 30,2m²
ANEKS KUCHENNY
MIEJSCE DO PRACY
P22 - ŁAZIENKA 6,8m²
P23 - SYPIALNIA 12,0m²
182,7m²
----------------------------------
255,2m²
ZESTAWIENIE POWIERZCHNI TERENU:
Powierzchnia terenu – 4290,9m²
Powierzchnia użytkowa – 1533,4m²
Powierzchnia zabudowy – 1167,8m²
Powierzchnie biologicznie czynne – 2249,1m²
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
53
9. Literatura.
[1] Philip Joidio „Architektura dzisiaj”, wydawnictwo Taschen, Kolonia 2003
[2] http://www.architektura.pomorze.pl/?art_id=94
[3] http://kolbaskowo.pl/showpage.php?pageID=70
[4] www.google.pl/images...
[5] Bogdan Banasiak „Bez różnicy”
[6] Teksty biblijne
[7] Maria Ewa Rosier-Siedlecka „Posoborowa architektura sakralna”, Uniwersytet
Lubelski, Lublin 1980
[8] Waldemar Wawrzyniak „ Sacrum w architekturze”, Wydawnictwo Politechniki
Wrocławskiej, Wrocław 1996
[9] Julia Sowińska „ Forma i Sacrum”, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2006
[10] Kazimierz Wejchert „Elementy kompozycji urbanistycznej”, Wydawnictwo Arkady,
Warszawa 1974
[11] http://pl.wikipedia.org/wiki/Symbolika
[12] Adam Maria Szymski „Kanon formy architektonicznej w kościele katolickim”,
Politechnika Szczeciński, Szczecin 2000
[13] Konrad Kucza-Kuczyński „Ostatni kościół modernizmu” Tygodnik powszechny
13.01.2009
[14] Praca zbiorowa “Budowa i konserwacja kościołów”, Rada Prymasowska Budowy
Kościołów, Warszawa 1981
[15] mgr inż Paweł Kurto „Oświetlenie obiektów sakralnych”.
[16] www.polring.pl
[17] Charles Jencks “Ruch nowoczesny w architekturze”, Wydawnictwa Artystyczne i
Filmowe , Warszawa 1987
[18] Charles Jenck “Le Corbusier – tragizm współczesnej architektury”, Wydawnictwa
Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1982
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
54
10. Spis rysunków
10.1 Poszukiwania wariantowe, szkice.
Schematy te obrazują różne rozwiązania urbanistyczne poszukując
najodpowiedniejszego układu:
• niebieski kolor oznacza kościół
• czerwony kolor oznacza dom parafialny
• zielony kolor oznacza plebanie
• czarny oznacza place dla wiernych
Schemat obrazuje ostateczne rozwiązanie urbanistyczno – funkcjonalne.
Kolejne rysunki pokazują poszukiwanie formy architektonicznej.
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
55
Koncepcja 01
Koncepcja 02
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
56
Koncepcja 03
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
57
Koncepcja 04
Koncepcja 05
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
58
Koncepcja 06
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
59
Koncepcja 08
Kolejne koncepcje w makietach:
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
60
Makieta 1
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
61
Makieta 2
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
62
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
63
Makieta 3
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
64
Makieta 4
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
65
Makieta 5
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
66
ZESPÓŁ SAKRALNY W USTOWIE __________________________________________________________________
67
10.2 Miniatury plansz.