Dip Sürütme Ağlarının Bentik Ekosistem

Üzerindeki Etkileri

Dr. Mustafa ZENGİN

Trabzon Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü,Balıkçılık Yönetimi Bölümü

Giriş● Bentik ekosistemler deniz ekosistemlerinin devamlılığında hayati bir role sahiptirler. Deniz dibinde yaşayan bentik ve bento-pelajik organizmalar bentik teki besin ağının oluşumunda rol oynamaktadırlar. Pelajikteki birincil üretimi destekleyen nütrientlerin reminerilazasyonu ve organik maddesinin depolanmasında anahtar konuma sahiptirler (Thrush et al 2006).

● Kıyısal deniz alanlarındaki balıkçılıkta kullanılan başlıca dip trolü, algarna gibi dip sürütme ağları deniz ekosistemleri, özellikle de bentik ekosistemler üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Zira bentik zemin üzerine kuvvetli bir şekilde temas eden bu ağlar; deniz dibinde hayati öneme sahip canlılar üzerinde ciddi ölümlere sebep olmaktadırlar (Halpern et al. 2008; Jackson et al. 2001).

● Bölgesel ve lokal denizlerimizde bu kayıplara yönelik uzun ömürlü türlerden (kalkan, kırlangıç, fener, vatoz) hızlı büyüyen kısa ömürlü türlere (tekir, şeffaf dil balıkları, karides, kalamar, deniz çayırları, poliketler gibi) kadar birçok önemli kanıt mevcuttur (Frid and Hall, 1999). Ayrıca balıkçılık etkisinin mercan yatakları, sünger toplulukları, midye yatakları gibi biyomekanik türler üzerinde büyük bir yıkıcı etkisi bulunmaktadır (Duineveld et al. 2007).

Giriş

● Bu nedenle AB; ‘balıkçılık yönetiminde ekosistem temelli yaklaşımı’ benimseyecek bir dizi kuralı benimseyerek hayata geçirmek için çaba sarf etmektedir (Jennings and Rice, 2011, Rice, 2011). ● Bu kapsamda 2008’de “The Marine Strategy Framework Directive (MSFD: Directive 2008/56/EC of the European Parliament and of the Council of 17 June 2008)” adlı bir yönerge hazırlamıştır. Bu yönerge ile bentik ekosistemin yönetimine yönelik olarak; deniz dibindeki yaşamın bütünlüğü, besin ağı ve biyolojik çeşitliliğin sürdürebilirliği için bir seri ‘iyi statüdeki çevresel göstergelere ihtiyaç olduğu vurgulanmaktadır.

Giriş

● Dip sürütme ağlarının tarihi çok eski yıllara dayanmaktadır ve trol avcılığına açık bütün deniz alanlarında geniş bir bölgeyi, özellikle hassas kıyı alanlarını etkisi altına almaktadır. Bu etki teknolojik yenilikler (zincir yakada kullanılan materyal, halatlar, ağ materyali) ve balıkçı teknelerindeki artan sayısı ve motor gücüne ve bu teknelerdeki ağların etkinliğine zamana bağlı olarak artmıştır.

● GPS ve Echo-sounder gibi teknolojik gelişmeler başlangıçta daha sınırlı olan trol sahalarının genişlemesine ve kullanılmayan-yeni alanların açılmasına yol açmıştır (Rijnsdorp et al., 1998; Pitcher et al 2000; Roberts 2007).

Dip trol ağları, AB-FP7-BENTHIS Projesi, 2014

Giriş

● Bu gelişmeye Türkiye denizleri açısından en karakteristik örnek olarak Marmara Denizinde 1970’li yılların başında karides algarnalarının, daha sonraki on yıllık süreçte; 1980’li yılların başında da Samsun Şelf Bölgesinde başlayan deniz salyangozu avcılığında algarna ağlarının kullanılması verilebilir.

● Her iki bölgesel denizlerimizdeki yakın kıyı sularındaki bu yoğun av baskısı bentik habitat ve makrofaunanın kaçınılmaz olarak zarar görmesine sebep olmuştur.

● Bu tahribatın başlıca iki boyutu bulunmaktadır. Aşırı av baskısı ve illegal avcılık faaliyetleri ile birlikte ticari stoklar azalırken, diğer taraftan hassas kıyı alanlarındaki biyoçeşitlilik de zarara uğramıştır.

Algarna ağları/deniz salyangozu, AB-FP7-BENTHIS Projesi, 2014

● Başta Karadeniz olmak üzere Türkiye denizlerinde dip

trol ağlarının alt/zemin yakasında ‘Çelik halat’ olarak

adlandırılan kurşun yakanın yapısı/tasarımı ve kullanılan

materyalin içeriği; ağırlık aksamlarının bentik sübstrat üzerindeki etki derecesi çok

önemlidir.

● Bu halatların içersinde kurşun teller veya halatın altında bir sıra bakla zincir bulunmaktadır.

● Zincirdeki halkalar/bulk 12’lik ve toplam ağırlığı 150 kg’dır. Bu tip yaka halatı; çamurlu/balçıklı, yumuşak veya kumlu zeminlerde kurşun yakanın batmasını önleyerek, sübstratın sürüklenmesine ve infaunanın tahribatına sebebiyet vermektedir.

Dip trol ağının operasyonel etkileri

● Kurşun yaka halatı zemine batarak, ağın sürüklenişini engellemektedir. Bu durumda olası üç negatif etki ortaya çıkmaktadır.

(1) Bu lokal alanlarda verimli bir avcılık yapılamamakta, ağ materyali zarara uğrayarak ekonomik kayıplar oluşabilmektedir.

(2) Denizdeki efektif avcılık süresi azalmaktadır.

(3) Sübstrata biyolojik, mekanik/fiziksel zarar verilmektedir.

● Diğer taraftan yaklaşık 1.5-2 saatlik operasyon süresince trol ağının torbasının sürüklenerek yol alması zeminde fiziksel ve biyolojik tahribata yol açmaktadır.

● Trol kapıları ise doğrudan bentik kumlu-çamurlu yumuşak zeminlerde kazıma görevi yapmaktadır.

Dip trol ağının operasyonel etkileri

● Avrupa denizlerinde, trol avcılığına açık alanlarda yapılan araştırmalarda, uzun yıllar boyunca dip sürütme ağlarının etkisine maruz kalan bentik habitatların biyolojik ve sediment yapısının değiştiği, üretkenliğini kaybettiği ve çölleştiği tespit edilmiştir. (Roberts 2007; Pitcher et al 2000; Tillin et al 2006).

● Bundan başka gerek dip trol ağları gerekse de beam/kirişli troller (Türkiye denizleri için algarna ağları) ile yapılan avcılıkta dip balıkları; özellikle yassı balıklar ve kemiksiz fauna açısından yüksek seviyede hedef dışı (bycatch) ve ıskarta (discard) av tespit edilmiştir. Iskarta av oranları %18’lweden 70’lere kadar ulaşmaktadır (from BNETHIS-FP7, 2012).

(Marmara Denizinde algarna ile karides avcılığında ve Karadeniz’de ise dip trolü ve deniz salyangozu algarna ağları ile yürütülen bazı çalışmalara ilişkin hedef dışı av oranlarına aşağıda değinilecektir)

● Enstitümüzün de ortak olduğu ve 2013 yılından itibaren AB-FP7 Bilimsel Çerçeve Programında yürütülmekte olan BENTHIS adlı çok-disiplinli bu entegrasyon projesi ile Avrupa Denizlerinde dip sürütme ağlarının bentik ekosistem üzerinde yapmış olduğu negatif etki belirlenerek, bu etkiyi yaratan geleneksel dip av araçları üzerende, aynı zamanda balıkçının da benimseyebileceği modifikasyonlara yönelik araştırmalar sürdürülmektedir.

●BENTHIS projesinin asıl amacı; avcılığa açık alanlarda, bentik ekosistem üzerindeki balıkçılık/avcılık etkisini azaltabilecek teknolojik yeniliklerin uygulamaya aktarılması, bunun balıkçıların sosyo-ekonomik yaşantısı üzerinde ve balıkçılık yönetiminde pozitif etkiler sağlamaktır. Avrupa’nın beş farklı bölgesel denizinde, halen kullanılmakta olan farklı-sepesifik avcılık yöntemlerine ilişkin yönetim senaryoları hazırlamaktır.

DTU-AQUA, DenmarkILVO, Belgium

IFREMER, France

CNR-ISMAR,Italy

Turkey

DLO-IMARES

CFRI

CEFAS

BANGOR UN.

MARINE LAB-SCOTLAND

HCMR

IMR

SLU

Bu çalışma ile aşağıda sıralana bir dizi sorunu cevaplandırılması hedeflenmektedir...

(1) Balıkçılığın etkisi altındaki daha çok hangi çeşit bentik ekosistemler ve habitatlar hassastır?

(2) Hangi tür av aracı bentik ekosistem üzerinde daha büyük etkiye sahiptir?

(3) Doğal yolla veya balıkçılıkla meydana gelen bozulma karşılaştırıldığında, etki derecesi birbirine göre nasıldır?

(4) Balıkçılıktan kaynaklanan bu negatif etkiyi olumlu yöne çevirebilecek seçenekler varmıdır ve bu yöntemler etkili bir balıkçılık yönetimi için nasıl kullanılabilir?

(5) Bu negatif etkiyi ortadan kaldırabilmek için bilimsel camia ve balıkçılık endüstrisi yeni teknolojileri ve yenilikçi yönetim yaklaşımlarını birlikte nasıl birlikte yapabilir?

(6) Bentik sistemdeki negatif etkiyi azaltmak için önerilen yönetim senaryolarının sosyo-ekonomik etkileri nedir?

●Bu araştırma Türkiye denizleri içerisinde uzun yıllardan beri dip sürütme ağlarından dip trolü e algarna avcılığına maruz kalmış sahaların başında yer alan Samsun Şelf Bölgesinde yürütülmektedir.

● Samsun Şelf Bölgesi Anadolu’dan kaynaklanan iki büyük akarsunun (Yeşilırmak and Kızılırmak) deşarj olduğu özel bir ekosisteme sahiptir.

● Biyoçeşitlilik diğer bölgelere göre daha zengindir. Deniz zemini topografyası oldukça düz ve kumlu, killi-kumlu, çamurlu sübstrat yapısına sahiptir.

●Karadeniz kıyılarında dip trol avcılığı ilk olarak 1950’lerin sonunda Samsun’da gelişmeye başlamıştır.

●Deniz salyangozu avcılığı ise 1980’li yılların başından itibaren kıyı balıkçıları için ekonomik bir değer olamaya başlamış ve avcılığı önemli bir balıkçılık endüstrisinin doğmasına sebep olmuştur. Ancak bu canlının avcılığında kullanılan dip sürütme ağları grubundan olan algarnalar ile yakın kıyı habitatları büyük bir tahribatın etkisi altında kalmıştır (Zengin, 2011).

Deniz salyangozu algarnalarındaki avcılık etkisi

●Karadeniz boyunca; boy dağılımlar 6 ile 15 m arasında değişen toplam

456 balıkçı teknesi ile özellikle canlının üreme dönemini oluşturan ve populasyonun kıyı sularına göç ettiği Haziran-Temmuz aylarında yoğun bir salyangoz avcılığı yapılmaktadır. Halbuki bu dönem aynı zamanda Karadeniz’de birçok demersal balık türünün kıyı bölgelerine yaklaştığı üreme dönemdir. Oysa su ürünleri sirkülerinde 1 Mayıs-30 Ağustos tarihleri arasında algarna ile deniz salyangozu avcılığı yasaktır.

● Genel olarak 7 m’den daha büyük teknelerde izin verilmemsine karşın çift algarna ile ve gece acılık yapılmaktadır.

● Samsun bölgesinde 2013 yılı istatistiklerine göre toplam 170 adet

balıkçı teknesi deniz salyangozu avcılığı ile iştigaldir. Bu teknelerin bir kısmı ruhsatsız çalışmaktadır.

●Samsun bölgesi için aktif balıkçılık gün sayısı yılda 115 gün olarak

tahmin edilmiştir (BENTHIS Report, 2014)

Bir algarna ağının parçaları(23.05.2013).

5

Beams

Shoes

6

Beam

Codend

Graundgear: Leadline and chain

Steel wire Leadline and chain

Pabuç

20-25 c m

8 c m

12 cm m

5-7 c m

Tırnak

3

Çelik tel

Algarna ağının ayak kısmı

●Salyangoz genel olarak yakın kıyı sularını tercih etmekte ve bentik sübstrat üzerinde yaşamını sürdürmektedir. Üremesi Haziran-Temmuz döneminde pik yapmaktadır. Ticari balıkçılar da; birim çabadaki avın yüksek olduğu bu dönemi tercih etmektedirler.

0

20

40

60

80

100

120

140

160

0

400

800

1200

1600

2000

CP

UE

(kg/

h/v

ess

el)

Lan

din

g (t

on

)Rapana venosa, 2013

Landing (kg)

CPUE (kg/h/vessel)

Salyangoz balıkçıları yıl boyunca genel olarak 5 ile 30 m derinliklerdeki sahalarda avcılık yapmaktadırlar. Yaz avcılığında genel olarak derinlik 10-15 m’lerde pik yapmaktadır. Bu derinlikler oldukça yakın kıyı sularını oluşturmaktadır.

15

14

16

Salyangoz balıkçıları sürekli olarak alan (gece-gündüz-500 m kıyı yasağı)-zaman (yaz dönemi) ve av aracı (çift algarna) gibi yasal uygulamaları ihlal etme eğilimindedirler.

Tipik bir deniz salyangozu avcılığı ile iştigal eden bir balıkçı köyü ve algarna balıkçı filosu….

Temmuz döneminde Samsun kıyılarındaki deniz salyangozu avcılığı operasyonları

Algarna ağındaki hedef dışı (bycatch) kompozisyonu

●BENTHIS Projesi kapsamında yürütülen araştırmalarda görece olarak en

yüksek avcılık ölümleri yaz döneminde tespit edilmiştir. Algarna av baskısı bu dönemde en yüksek seviyededir ve demersal ve bento-pelajikteki genç-yavru populasyon bu dönemde yakın kıyılardaki beslenme alanlarına göç etmektedir.

●Avcılığın en yüksek gerçekleştiği yaz/Temmuz döneminde güverteye

alınan toplam av içerisinde hedef av/salyangoz ile hedef dışı av gruplarının sayısal olarak oransal dağılımı sırasıyla %70.3 ve %29.7 olarak tespit edilmiştir. Bu sonuç kıyısal bölgeler için uygulanan rasyonel balıkçılık yönetimi için özellikle biyolojik çeşitlilik için çözülmesi gereken önemli bir problemdir.

Algarna avcılığında Temmuz döneminde karaya çıkarılan av içerisindeki hedef dışı av oranlarının sayısal dağılımı. Bu dönemde hedef avın yanısıra güverteye alınan ağda toplam 33 farklı tür tanımlanmıştır. Başlıca dört farklı taksonomik gruba ait olan bu türlerin %25.7’sini YUMUŞAKÇA (9 tür), %3,5’ni KABUKLULAR (7 tür) %0.2’sini BALIKLAR (16 tür) (daha çok yavru bireyler) ve %0,3’nü TUNİAKTLAR (1 tür)oluşturmaktadır.

Hedef av70,3%

Hedef dışı av (bycatch)

29,7%

Algarna ağı/Deniz salyangozu avcılığı

The bycatch species from different taxa caught in beam trawl fishery beside the target species, rapa whelk in SSA.

Bothryllus schlosseri, a colonial tunicate on inside of an empty Anadara cornea shell. The species firstly identified in this area by this study.

● Bunun için de balıkçının da

benimseyebileceği yenilikçi/modifiye av araçlarının tasarımına ve yeni balıkçılık yönetimi senaryolarının oluşturulmasına ihtiyaç bulunmaktadır.

Modifiye algarna ağında hedef dışı avın azaltılması:Bycatch avı oluşturan taksonomik gruplar açısından değerlendirildiğinde, hedef türleri azaltma oranı çelik telsiz modifiye ağda yaklaşık 50%’lere varmaktadır. Bu azaltıcı etki yakın kıyı ekosistemini beslenme alanı olarak kullanan özellikle balık grubu–yassı balıklar- açısından hayatidir.

0

20

40

60

80

100

Pisces Crustecea Mollusca Tunicata

CP

UE

in

de

x (

nu

mb

er/

bo

at/

h)

Tradational

Modified-without steel wire

15 cm 0.5 cm

5.5 cm

3

30 cm

Steel wire: 8 mm

4

2 1

No steel wire

Steel wire: 8 mm

15 cm 0.5 cm

5.5 cm

3

30 cm

Steel wire: 8 mm

4

2 1

No steel wire

Steel wire: 8 mm

Bu tür bir avcılıkta balıkçılık yönetiminin en önemli hedefleri;1-Yakın kıyı ekosistemlerinin-bentik habitatların korunması,2-Yayılımcı bir tür olan deniz salyangozunu uzun vadede kontrol altına alabilmek…

Bu hedefler için yönetim planları1-Modifiye ağlar hem yakıt, hem de hedef dışı avı, dolayısıyla yakın kıyı habitatlarını korumada; özellikle yaz avcılığında bir alternatif olabilir…2-Kıyıdan itibaren 500 m mesafeye ve 15 m derinliğe kadar olan alanlarda, gece avcılığına ve birden fazla ağ ile operasyona izin verilmemelidir. 3-Nehir ağızlarında avcılığın yasaklanması4-Dalma yönteminin ve küçük balıkçıların sübcvanse edilmesi…

KnowSeas (http://www.knowseas.com/):

Knowledge-based Sustainable Management for

Europe’s Sea

Karadeniz trol balıkçılığının merkezini oluşturan Samsun av filosunun 1980’den itibaren gelişme göstermesi ve çoğunlukla balıkçılık kurallarına uymadan yapılan avcılık; 1990’lı yılların sonuna gelindiğinde dip balıkları/demersal stoklar açısından artık av kapasitesini kaldıramayacak düzeye ulaşmış ve 2000’li yılların sonunda da çökme seviyesine gelmiştir (KARTRİP Projesi, 2013).

Dip trol avcılığının bentik/demersal türler üzerindeki etkileri

Karadeniz’deki trol av filosunu oluşturan teknelerin boy grubu 18 ile 30 m, motor güçleri ise 300 ile 500 Kw arasında dağılmaktadır.

Bir ticari trol teknesi av sezonunda yaklaşık 12 ile 14 saat arasında denizde kalmaktadır. Bu sürede yaklaşık 5-6 operasyon gerçekleştirmektedir. Her bir operasyon yaklaşık 1.5 saat sürmektedir.

Dip trol avcılığında iki önemli hedef tür…

33Samsun Şelf Bölgesindeki dip trol avcılığı

● Dip trol ağlarının yasal minimum torba ağ göz açıklığı büyüklüğü 40 mm

olmasına karşın, balıkçılar uygulamada daha fazla av elde etmek için seçici olmayan ağ gözüne sahip ağ materyali kullanmaktadırlar.

● Bu da daha küçük bireylerin avlanmasına yol açmakta, ıskarta/discard

av oranlarının artmasına neden olmaktadır.

● Dip trol ağlarıyla başlıca hedef türler mezgit, barbunya aynı zamanda

kalkan gibi demersal balıkların yanısıra küçük boydaki lüferler (çinekop), istavrit gibi pelajik balıklarda avlanmaktadır.

● Trol ağlarındaki göz açıklıkları kalkan için uygun olmamasına karşın;

operasyon sırasında ağa giren kalkanlar da pazara sunulmaktadır (Zengin vd, 2011).

Trol avındaki ıskarta av oranları

Iskarta av miktarının tahmini

●Dip avcılığında hedef türleri oluşturan ve güverteye alınan mezgit ve

barbunya avından pazar boyunun altında seçilip, tekrar denize geri atılan bireylerin mevsimsel olarak ağırlıkça oranı sırasıyla sonbahar, kış ve ilkbahar dönemlerinde mezgit için 33.2%, 26.7% and 29.4% ve barbunya için ise 20.6%, 25.6 and 17.3% hesaplanmıştır.

●Bu sonuçlar başlıca aşırı av baskısı, seçici olmayan torba göz açıklığının

kullanılmasından ve av operasyonlarının uzun süreli tutulmasından ileriye gelmektedir. Stoklardaki bu ileri düzeydeki sömürü genel olarak aşırı avcılığın bir göstergesi olan henüz eşeysel olgunluğa ulaşmamış yavru balıkların avlanmasına sebep olmaktadır.

● Iskarta barbunya avındaki yaş dağılımı 0 ve 1 yaş gruplarından,

mezgitte ise 0, 1 ve 2 yaş gruplarından oluştuğu tespit edilmiştir.

36

● Karadeniz litoralinde baskın olarak dağılım gösteren ve dip trolü avlanarak güverteye alınan barbunya ve mezgit avındaki ıskarta ıskarta av oranları sırasıyla yaklaşık %20 ile %45 olarak tahmin edilmiştir….

● Barbunya avındaki ıskarta av oranının görece daha düşük bulunması; barbunya populasyonun daha az av vermesinden ve küçük bireyler dahil güverteye alınan avın neredeyse tamamının pazar değerine sahip olmasından ileri gelmektedir.

PAZAR%77

ISKARTA%23

2005/06

PAZAR%79

ISKARTA%21

2006/07

PAZAR%75

ISKARTA%25

2007/08

PAZAR%81

ISKARTA%19

2008/09

PAZAR%83

ISKARTA%17

2009/10

PAZAR%76

ISKARTA%24

2010/11

PAZAR%65

ISKARTA%35

2011/12

BARBUNYA

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500A

v m

ikta

rı (

ton

)BARBUNYA

Pazara giden av (ton)

Iskarta av (ton)

MEZGİT

PAZAR%59

ISKARTA%41

2005/06

PAZAR%60

ISKARTA%40

2006/07

PAZAR%58

ISKARTA%42

2007/08

PAZAR%55

ISKARTA%45

2008/09

PAZAR%69

ISKARTA%31

2009/10

PAZAR%51

ISKARTA%49

2010/11

PAZAR%49

ISKARTA%51

2011/12

. Mapping of CPUE for yearly variation whiting in SSA

4000

6000

8000

10000

12000

Av

mik

tarı

(to

n)

MEZGİT

Pazara giden av (ton)

Iskarta av (ton)

43

Bu işten en karlı çıkanlar MARTILARDIR….!Elde edilen bulgulara göre görece ıskarta avın ağırlıkça daha düşük olması görecedir ve yanılgıya sebebiyet vermemelidir. Zira birey sayısı açısından değerlendirildiğinde pazara giden avdan daha fazlası denizde martılara yem olmaktadır.

44

→ Mezgitin ilk üreme boyu 14.5 cm → Legal minimum av boyu 13 cm (Su Ürünleri Genelgesi, 2012)

Mezgit 2009/10 Av SezonuDip Trolü Avı

Ekim/2009

0

5

10

15

20

25

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%F

reka

ns

Iskarta (%92.2)

Pazar (%8.2)

Kasım/2009

0

2

4

68

10

12

14

16

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%F

reka

ns

Iskarta (%82.4)

Pazar (%17,6)

Aralık/2009

0

2

4

6

8

10

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%F

reka

ns

Iskarta (%53.4)

Pazar (%46.6)

Ocak/2010

0

2

4

6

8

10

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%F

reka

ns Iskarta (%76.5)

Pazar (%19.4)

Şubat/2010

0

5

10

15

20

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%F

reka

ns Iskarta (%57.7)

Pazar (%42,3)

Nisan/2010

0

2

4

6

8

10

12

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%F

reka

ns Iskarta (%54.5)

Pazar (%45.5)

45

Eylül/2010

0

2

4

6

8

10

12

14

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%Fr

ekan

s Iskarta (%92.3)

Pazar (%7.7)

Ekim/2010

0

2

4

6

8

10

12

14

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%Fr

ekan

s Iskarta (%91,8)

Pazar (%8.2)

Kasım/2010

0

2

4

6

8

10

12

14

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%Fr

ekan

s Iskarta (%90.6)

Pazar (%9,4)

Aralık/2010

0

2

4

6

8

10

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%Fr

ekan

s

Iskarta (%65.1)

Pazar (%31.7)

Ocak/2011

0

2

4

6

8

10

12

14

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%Fr

ekan

s

Iskarta (%77.0)

Pazar (%23.0)

Şubat/2011

0

2

4

6

8

10

12

14

16

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%Fr

ekan

s

Iskarta (%83)

Pazar (%17.0)

→ Mezgitin optimum ilk üreme boyu (%50) 14.5 cm → Legal minimum av boyu 13 cm (Su Ürünleri Genelgesi, 2012)

Mezgit 2010/11 Av SezonuDip Trolü Avı

46

→ Barbunyanın ilk üreme boyu 11cm → Legal minimum av boyu 13 cm (Su Ürünleri Genelgesi, 2008)

Barbunya2009/10 Av SezonuDip Trolü Avı

Eylül/2009

0

5

10

15

20

25

5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%F

rekan

s Iskarta (%20,5)

Pazar (%79.5)

Ocak/2010

0

2

4

6

8

10

12

14

5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%F

rekan

s Iskarta (%32.2)

Pazar (%67.8)

Şubat/2010

0

2

4

6

8

10

12

14

5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%F

rekan

s

Iskarta (%32.9)

Pazar (%67.1)

Mart/2010

0

2

4

6

8

10

12

14

5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%F

rek

an

s

Iskarta (%61.1)

Pazar (%38.9)

Nisan/2010

0

2

4

6

8

10

12

14

5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%F

rek

an

s

Iskarta (%32.1)

Pazar (%67,9)

47

→ Barbunyanın ilk üreme boyu 11cm → Legal minimum av boyu 13 cm (Su Ürünleri Genelgesi, 2008)

Barbunya2010/11 Av SezonuDip Trolü Avı

Eylül/2010

0

5

10

15

20

5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%Fr

ekan

s

Iskarta (%55.4)

Pazar (%44.6)

Ekim/2010

0

2

4

6

8

10

12

14

5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%Fr

ekan

s

Iskarta (%66.3)

Pazar (%33.7)

Kasım/2010

0

5

10

15

20

5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%F

reka

ns Iskarta (%63.3)

Pazar (%36.7)

Aralık/2010

0

2

4

6

8

10

12

14

5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%Fr

ekan

s Iskarta (%41.2)

Pazar (%58.8)

Ocak/2011

0

2

4

6

8

10

12

14

5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%F

rek

an

s Iskarta (%40.6)

Pazar (%59.4)

Şubat/2011

0

5

10

15

20

5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy grubu (cm)

%F

reka

ns

Iskarta (%82.2)

Pazar (%17.8)

● Balık stokların aşırı yıpranmasının en temel göstergelerinden biri de

zamana bağlı olarak balık boylarında meydana gelen değişimlerdir.

● Karadeniz litoralinde dağılım gösteren demersal hedef türlerin

karaya çıkarılan av verilerinden elde edilen uzun yıllara ait ortalama tam boy parametreleri bu yıpranmayı çok net olarak ortaya koymaktadır.

● Aynı zamanda karaya çıkarılan uzun yılların av verileri de bu olguyu

destekleyecek niteliktedir.

49

8

9

10

11

12

13

14

0

500

1000

1500

2000

25001

99

0

19

91

19

92

19

93

19

94

19

95

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

Ort

alam

a b

oy

(cm

)

Kar

aya

çıka

rıla

n a

v d

ing

(to

n)

Landing (ton)

Total length (cm)

Karadeniz’de dip trol ağları ile avlanan BARBUNYA populasyonuna ilişkin uzun yılların av ve populasyon parametreleri de bu olguyu desteklemektedir…

50

8

10

12

14

16

18

20

5000

7500

10000

12500

15000

17500

20000

22500

19

90

19

91

19

92

19

93

19

94

19

95

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

Ort

alam

a b

oy

(cm

)

Kar

aya

çıka

rıla

n a

v (t

on

)

Landing (tons)

Mean total length (cm)

Karadeniz’de dip trol ağları ile avlanan MEZGİT populasyonuna ilişkin uzun yılların av ve populasyon parametreleri de bu olguyu desteklemektedir…

● Bu sonuçlara göre; Karadeniz’deki trol balıkçılığı büyük çoğunluğu balıkçılık yönetimi kurallarına göre yapılmamaktadır…

● Karadeniz litoralinin baskın balık türü mezgit ve ticari değeri yüksek barbunyanın avcılığında uzun süreli operasyonlar ve yetersiz ağ gözü açıklığı populasyon üzerinde en büyük baskıyı oluşturmaktadır. Göz açıklığı uygulamalarının pratikte bir önemi yoktur.

● İllegal/kuralsız ve aşırı avcılık; üreme olgunluğuna ulaşmamış daha küçük bireylerin avlanmasına sebep olmaktadır.

● Her iki tür için de ağırlıkça ıskarta av oranları karaya çıkarılan ava göre düşük olmasına karşın, birey sayısı/yaş grubu açısından değerlendirildiğinde atılan ıskarta av miktarı daha yüksektir. Bu da biyo-ekonomik kayba neden olmaktadır.

51

Değerlendirme

● Mezgit ve barbunya avına ilişkin elde edilen sonuçlara göre Karadeniz’deki trol balıkçılığında hedef ve ıskarta avı belirleyen etmenleri şu şekilde sıralamak olasıdır. Iskarta eğilimlerini;

(1) Yıllık populasyondaki dalgalanmalar, stoka katılımın ve anaç stokun baskın olduğu dönemler, (2) Avcılık sezonu (güz, kış, bahar dönemleri), (3) Av derinliği, (4) Avcılığa kapalı ve açık alanlar, (5) Doğru/ideal kapalı av zamanı, (6) Ağ tasarımı ve seçici göz açıklığı uygulamaları, (7) Operasyon süresi (8) Pazar etkileri (arz-talep ilişkileri) belirlemektedir.

Değerlendirme

● Marmara Denizi; ekosistem özellikleri ve balıkçılık faaliyetleri ile

Türkiye denizleri içerisinde özgün bir yere sahiptir. Karadeniz ve Akdeniz sular sisteminde çift yönlü göç eden balık populasyonları özellikle lüfer ve palamut için önemli bir barınma, beslenme ve yumurtlama alanıdır.

● Bu özelliklerinden ötürü Osmanlı döneminden beri dip trol

avcılığına tamamen kapatılmıştır. Buna karşın bu tarihsel süreç içerisinde illegal avcılık artarak devam etmiştir.

● Günümüzde eskisi kadar olmasa da illegal trol ve karides/algarna

avcılığı belli ölçülerde, özellikle trol balıkçılık filosunun yoğunlaştığı Güney Marmara’daki (Bandırma) balıkçı yerleşimlerinde, Kuzey-Batı Marmara’da Şarköy, Hoşköy ve İstanbul Boğazının Güneyinde, ve Boğazda şebeke (küçük boydaki trol tekneleri) ile sürdürülmektedir.

Balıkçılık yönetiminin kalitesi için önemli bir gösterge: Kontrol hizmetlerindeki etkinlik! Marmara Denizindeki Durum!?

54

Derinlik ( metre)

0 – 50 m

50 – 200 m

200 - 2,000 m

1

2

3

4

5Kumkapı

YeşilköyBarbaros

M. Ereğlisi

67

8

Çakılköy

Şarköy

Gelibolu

Karabiga

19

1110

9

1514

12

Karşıyaka

Kurşunlu

Kapaklı18

16

17

13Kemer

Marmara Denizi balıkçılığının sosyal-ekonomik ve kültürel yapısı üzerine Enstitümüz tarafından 2008-2010 yılları arasında gerçekleştirilen ulusal ölçekli bir araştırma projesinde, balıkçılık yönetiminin kalitesi açısından pratik bir gösterge olan sirkülerin uygulanmasında balıkçıların aldığı cezaların sayısal ve niteliğine de bakılmıştır…

4,3 3,9

2,7

5,8

4,7

8,9

6,2

8,9

7,4

9,3

7,4

6,2

8,67,8

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008C

eza a

lan

tekn

ele

rin

ora

nı

SGK’NIN KONTROL HİZMETLERİNDEKİ ETKİNLİĞİNİN DAHA ÇOK ARTMAYA BAŞLADIĞI DÖNEM

Marmara Denizi balıkçı filosuna kayıtlı teknelerin son 15 yılda aldıkları cezaların genel dağılımı

● Cezai uygulamalarda 1998 yılından itibaren, önceki yıllara göre giderek

sayısal bir artış gözlenmiştir.

● Bunun anılan bu yıldan itibaren Sahil Güvenlik Komutanlığının kontrol

hizmetlerinde doğrudan etkin görev alması ve denizel ortamda aktif av operasyonlarını takip etmesi ile ilişkili olduğu söylenebilir.

● Buna karşın özellikle Avrupa Birliğine uyum sürecinin başlatıldığı 2000’li

yılların ikinci yarısından itibaren, Tarım Bakanlığı tarafından liman ve balıkçı barınaklarında uygulamaya konulan ‘Karaya Çıkış Noktası’ kayıt ve denetim hizmetleri halen çok etkin ve organize değildir.

● Sistem henüz kurumsallaşamamıştır.

İllere göre balıkçıların aldığı cezai uygulamaların dağılımıMarmara Denizine komşu kentler dikkate alındığında, %24.1 ile balıkçıların aldığı cezalar en fazla İstanbul ilinde tespit edilmiştir. Bu sonuç büyük ölçüde kentin büyüklüğünden; Marmara ve Karadeniz ile doğrudan bağlantılı ve her iki denizdeki farklı balıkçılık yapısından ileri geldiği söylenebilir.

24,1

18,315,6 14,4

12,8

8,26,6

0

5

10

15

20

25

30

İstanbul Yalova Çanakkale Tekirdağ Balıkesir Kocaeli Bursa

Ora

nsa

l Dağ

ılım

Tekne gruplarına/tabakalarına göre cezaların dağılımı

IV.Tabaka

21%I.Tabaka

27%

II.Tabaka

38%III.Tabaka

14%

II. GRUPTAKİ TEKNE SAHİPLERİNİN EN YÜKSEK ORANDA CEZA ALMASI; BU GRUPTAKİ TEKNELERİN AVCILIK YÖNTEMLERİNDEN KAYNAKLANMAKTADIR: ÖZELLİKLE ŞEBEKE OLARAK ADLANDIRILAN KÜÇÜK TEKNELER İLLEGAL DİP TROLÜ VE KARİDES/ALGARNA AVCILIĞINDA ETKİNDİR ! I. GRUP: 9 m<II. GRUP: 10-15 mIII. GRUP: 16-26IV. GRUP: >26 m

Cezaların niteliklerine göre dağılımı

Saha/Bölge

30%

Diğer

6%

Av Boyu/Balık

Türü

2%

Av

Zamanı/Sezon

4%

Av

Aracı/Yöntemi

14%

Belge/Donanım

44%

Ceza gruplarının alt kategorilere göre dağılımı

● Cezaların sıklık dağılımları balıkçılar ve kontrol hizmetleri açısından

görece farklı anlamlar içermektedir. Balıkçılar açısından değerlendirildiğinde, balıkçılık kuralları önemli ölçüde ihlal edilmektedir.

● Balıkçılığı yöneten resmi otorite tarafından bakıldığında ise sayısal

rakamların artışı, aynı zamanda kontrol ve denetim mekanizmasının iyi işlediğini göstermektedir.

● Esas gösterge ise bu süreçte Marmara Denizindeki canlı kaynak

stoklarındaki düşüşlerdir.

● Sonuç olarak; ceza olgusuna aynı zamanda illegal avcılığın doğrudan

bir göstergesi olarak da bakılabilir. Cezai müeyyideler balıkçılık yönetiminin kalitesi açısından ölçülebilen çok önemli bir kriterdir. Bu açıdan bakıldığında 2000’li yıllardan itibaren, resmi otorite tarafından Marmara Denizi’ndeki illegal balıkçılık ile giderek daha etkin bir mücadele içine girilmesine karşın, bu çaba halen yetersiz kalmaktadır. Daha etkin bir organizasyona ihtiyaç bulunmaktadır.

● Bu baskı yoğun olarak; aşırı avcılık, teknolojik gelişmeler, rekabet

ve illegal balıkçılıktan kaynaklanmaktadır.

● Denetimin nicelik ve nitelik olarak yetersiz kalması; başlıca cezai

uygulamaların caydırıcı olmamasından, balıkçıların gelir seviyelerinin düşüklüğünden, aşırı ve acımasız bir rekabet anlayışı gibi birçok faktörden ötürü hızlanan bir ivme kazanmıştır.

Marmara Denizi illegal balıkçılığının bentik ekosisteme verdiği zarar için çok bilinen başlıca iki örnek:

(1)İllegal dip trol avcılığı ve (2)Kuralsız karides algarna balıkçılığında

Bentik ve bento-pelajik makrofauna üzerinde meydana gelen etkiler;

Hedef dışı av miktarlarının boyutu !?

Av grupları TROL MANYAT ALGARNA

% sayıca % ağırlıkça % sayıca % ağırlıkça % sayıca % ağırlıkça 1Hedef av

(Derin su pembe karidesi 69.89 38.06 74.85 74.99 87.92 75.62

Hedef dışı av

Kemikli balıklar

Kıkırdaklı balıklar

Kabuklular

Yumuşakçalar

Kafadan bacaklılar

Derisi dikenliler

Poliketler

Koloniler

Ascidesler

Süngerler

30.11

17.97

0.31

7.17

0.16

0.48

3.53

0.03

0.41

0.06

0.00

61.94

33.01

17.60

2.36

0.15

1.18

7.27

0.01

0.22

0.15

0.00

25.15

4.49

0.10

19.31

0.16

0.32

0.85

-

-

-

0.01

25.01

7.96

0.16

11.63

0.03

0.56

4.66

-

-

-

0.01

12.06

4.89

0.01

3.32

2.18

0.13

1.34

0.08

0.12

0.00

-

24.38

11.83

1.31

7.21

0.35

0.75

2.64

0.04

0.23

0.01

-

Farklı ağ grupları ile avlanan Derin su pembe karidesi) ve hedef dışı avı oluşturan taksonomik grupların genel oransal dağılımı

Marmara Denizinde illegal dip trol ağları ile gerçekleştirilen karides avında, hedef karides avının dışında, hedef dışı av/bycatch olarak güverteye alınan bentik ve bentopelajik makrofaunaya ait grupların (toplam 10 farklı taksonomik grup) sayısal olarak dağılımı

Hedef av70%

Hedef dışı av (bycatch)

30%

Dip trolü/Karides avcılığı

Hedef av75%

Hedef dışı av (bycatch)

25%

Derin su manyatı/Karides avcılığıKuzey-Doğu Marmara kıyılarında geleneksel olarak karides avcılığında kullanılan derin su manyat ağlarıyla güverteye alınan karides avı içerisinde hedef dışı türlerin sayısal/oransal dağılımı

Hedef av74%

Hedef dışı av (bycatch)

26%

Geleneksel algarna/Karides avcılığı

Marmara Denizinde halen derin su pembe karidesi avcılığında yasal olarak kullanılan ‘Karides algarna ağları’ ile birlikte avlanan hedef dışı avın sayısal dağılımı…

-Tekne büyüklüğüne göre aynı anda en fazla üç ağa izin verilmektedir. -500 m derinliklere kadar dağılım gösteren karides stokları algarna ağları ile ancak 50-150 m arasında verimli bir bir şekilde avlanabilmektedir.-Balıkçılar daha derin sular için (200-350 m) dip trol ağları ile illegal olarak avlanmaktadır…

Hedef av88%

Hedef dışı av (bycatch)

12%

Modifiye/ızgara panelli algarna

Geleneksel algarna ağlarındaki gerek hedef dışı avı, gerekse de hedef avdaki ıskarta av oranını azaltmak için geleneksel algarna ağında ızgara panelli seçici ağ modifikasyonu geliştirilmiştir. Bu modifiye ağda bycatch oranı %50 azaltılmış tır.

● Modifiye ızgara panelli algarna ağı ile gerçekleştirilen deneysel araştırmalarda bycatch oranı yaklaşık %50 azaltılmıştır.

● Geleneksel ağlarda yasal ağ göz açıklığı 24 mm ve seçicilik boyu 9 cm’dir.

● Aynı modifiye ağın torba kısmında 28 mm’lik prizma ağ kullanılarak seçicilik boyu 10.8 cm’ye çıkartılabilir...

● Karides populasyonunda ilk eşeysel olgunluk boyu 10.5 cm’dir. Ve bu boydaki bireyler 1 yaş grubuna sahiptirler. Genç ve yeni üreme boyuna ulaşmış populasyonun korunması açısından algarna ağının torba kısmında seçici /kara gözlü ağların kullanılması elzemdir.

28 mm/P

L50=10.83 cm

0,00

0,25

0,50

0,75

1,00

5 7 9 11 13 15 17 19Total boy (cm)

Yakala

nm

a o

ranı

0

4

8

12

16

20

Boy d

ağılı

mı (%

)

28 mm/K

L50=11.03 cm

0,00

0,25

0,50

0,75

1,00

5 7 9 11 13 15 17 19Total boy (cm)

Yakala

nm

a o

ranı

0

5

10

15

20

25

Boy d

ağılı

mı (%

)

Modifiye ızgara panelli algarna ağında ilk avlanma boyu 10.8 cm

Torba göz açıklığı kare/28 mm olanalgarna ağında ilk avlanma boyu 11 cm

Forewer with my son Engin Can