• • D.INI DANI·~MANLII(

.vE · 0 • •

DIN HIZMETL.ERI

Editorler:

Prof. Dr. Nurullah 1\LTA~ Prof. Dr. Mustafa KOYLU

•• •• GUNDUZ EGiTiM ve YAYINCILIK

ISBN: 978-605-5584-41-2

©Tum haklan GONDOZ EGITiM ve YAYINCILIK, TURIZM SANAYI TICARET LTD. ~tne aittir. Bu kitabm tamamr ya da bir krsmr 5846 sayrh yasanrn hukumlerine gore, GONDOZ EGITIM ve YAYINCILIK, TURIZM SANAYI TICARET LTD. ~l:nin izni olmaksrzm elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayrt sistemi ile ~ogaltrlamaz, yazrh, sozJG, gorsel-i~itsel kitfe ileti~im ara~lan yoluyla yayrnlanamaz, depolanamaz.

Baskt HaZJrltk: Turker $enaltun

Ilk Baskr: 2012

Baskt: HERMES TANITIM OFSET Buyuk Sanayi 1. Cad. No: 1 0.? lskjtler- ANKARA Tel: 0312 384 34 32

GUNDUZ EGiTiM ve YAYINCILIK TURiZM SANAYi TiCARET LTD. :?Ti. Gevizlidere Mahallesi 1218. Gad. 6/8 Balgat- ANKARA Tel: 0312.472 66 62 • Faks: 0312.472 66 08 www.gunduzyayincilik.com bilgi@gunduzyayincilik.com

RUH SAGLIGI VE DiN MJtstafa KOYLti

"Hifbir $ey insam Tann'ya yakla$maktan daha fOk sagltga ula$tLramaz."

Cicero

Ti.im dinlerin nihai amac1, miintesiplerine mutluluk verici bir ya~am tarz1

sunma.ktlr. Bunu gerc;:ekle~tirmek ic;:in de dinler, kendi inananlarma birta-

lo.m prensipler va'z etmi~tir. Dikkatli bir ~ekilde inceledigimizde, bu pren-

siplerin sadece birtakrm inane;: ve ibadet ilkelerini degil, ayru zamanda ruh

ve beden saghgma ili~kin onemli baz1 esaslar1 da ic;:erdigini gormekteyiz.

Genel olarak ti.im diinya dinlerinin 6ng6rdiigii sab1r, tevazu, ho~gorii, sevgi

ve payl~mak gibi olumlu niteliklerle, ho~ gormedigi ve yasaklad!g1 birtakun

ahlaki ilkeler, insanlar1 hem fiziki hem de ruhsal ac;:1dan olgunla~b.rmaYl he-deflemektedir. Art1k ~u bilinen bir gerc;:ektir k.i, beden saghg1 ile ruh saghg1

arasmda ciddi bir ili~ki vard!r. Beden saghg1, ruh sagug.Lru olumlu yonde

etl

'Dini 'Dar~ijnzanlrk ve 'Din Hizmetleri I 89

melerle birlikte, bazt filozof ve bilim adamlan, insanlarm egitim ve ogretim

seviyeleri arttll

90 I Vini Vanljmanlrk ie Vin Hizmetleri

dur.2 Elbette bu tiir inan~Iar kendiliginden ortaya ~tkmarm~hr. Ozellilde 18.

aSirdan beri, sosyal bilimler alarunda ~ah~an pek

'Dini 'Dan~Imanlrk ~e 'Din Hizmelleri I 91

heim gibi sosyologlarca kullarulan materyaller, dogru olmayan, son derece

yanlt~ yonlendirici ve s;ogunlukla da basit bir ifadeyle uydurma bilgilerdi.4

Daha sonralart Paul G. Hiebert ve Brofl:islaw K. Malinowki gibi antropo-

loglar yeti~ince, dururnun his; de boyle olmarug1 anla~l).rru~, arbk his;bir an-

tropolog geleneksel dii~iince ya da yerli halk is;in "ilkel" ~eklinde bir isnatta

bul~am1~trr.5

irrasyone[ Seyim o[arak din: ilkel-dii~iince tezinin s;iiriimesi, dinin, bilim on-

cesi donemlerin bir ozelligi oldugu ~eldindeki dii~iinceyi tamamen ortadan

kalrurmami~, antropoloji din dii~manllgmrn bii: kalesi olaral< varllg1n1 yir-

minci yiizyllda da devam ettirmi~tir. Ornegin; onde gelen antropologlardan

F. C. Wallace 1966 yilinda yazdtgt bir iiniversite ders kitabmda, tanrtl.arm

oldiigiinii ilan ederek ~u gorii~lere yer vermi~tir: "Dinin evrimsel gelecegi

s;okii~tiir. Tabiatm kanunlarma uymal

92 I 'Dini 'Dam.smanlrk ~e Dirr Hiznretleri

tarumadan once tecrtibe ettilderi, ilkel, "smliSlZ kendine tapmma" (limitless

narcisism) durumuna yonelik bir gerilemedir.'

Dini, c;:aresizlik hissinden ve kederlerden kurtulma arac1 olarak goren Freud,

dine kar~1 ac;:lk bir ~ekilde olumsuz bir tutum takmrm~hr. · Sonuc;: olarak

Freud, dinle ilgili ~unlar1 soylemi~tir: "Din, ya~amm degerlerini basl

Vini Vam~manltk ~e 'Din Hizmetleri I 93

bugiinkii durumudur. ABD'de bilimsel ve teknolojik alanda inarulmaz ba-

~anlar elde edilirken, dindarltk seviyesinde bir dii~ii~ degil, aksine onemli

bir yiil

94 I Vini Vamjmatdrk ~e Vin Hizmetleri

lar ve ttpc;:uar, insan ya~arm ve evrenin orijini hakkmda siirekli dini ic;:erikli

soruruarla kar~I kar~tyad!rlar. Ancak bu konuda iiruii bir din sosyologu olan

Robert Wuthnow'un gorii~ii daha tutarh goriinmektedir. 0 bu konuda ~un

lart soyliiyor: "Sosyal bilimciler, dinsizlige daha meyillidirler,. zira oruar 'en

az bilimsel' ozellik ta~tyan disiplirlierdir:'13

Tabii burada ~u hususu da hatulatmarruz gerekir; her ne kadar psikanalizin

kurucusu sayilan Freud'un kendisi dine kar~I olurnsuz taVIr talanrru~ olsa

da, c;:agda~I olan diger onemli psil

Vini Vanflmanlrk 'le Vin Hizmetleri I 95

B. Ruh Saghgt ve Din

Geli~mi~ iilkelere baktlgmuzda, beden saghgt kadar ruh sagllgma da onem

verildigini gormekteyiz. Ornegin 1995 verilerine gore ABD'de 45.000 psiki-

yatrist, 144.000 doktorah psikolog, 484.000 yiiksek lisansh sosyal

96 I 'DitJi 'Dam.[manlrk ve 'Din Hizmetleri

Amerikan i~ BUrosu verilerine gore, 1992 yill itibariyle, Yahucli ve Hrristiyan din hizmetlilerinin sa}'ISI 312.000 icli. (4,000 Haham, 53.000 Katolik din ada-

rm ve 255.000 Protestan din adarm). Bu din adamlar1, haftada 9,5 saat daru~manhk ve cliger saghl< hizmetlerinde ~ah~maktadular. Bu, toplam olarak yllda

148,2 milyon saat anlanuna gelmekteclir ki, bu 77.000 iiyeli, Amerikan Psi-

kolojik Kurumu'nun yllW.<

Vini Vanlfmonllk ~e Vin Hizmetleri I 97

Aslma balahrsa psilkisi) adh bir kitap

yazarak, psikoterapinin her !;)eyden once "manevi bir te!;)ebbiis" oldugunu

yaZfr11!;)ttr. Aym yazar, 1930'lu ylllarda emeklilik tir. Cabot, terapinin ger

98 I 'Di11i 'Damjma11lrk ve 'Di11 Hizmetleri

rilmi~tirY Oysa giiniimiizde, biitiinci.il yakla~rm hakimdir. Bu anlaYJ.~a gore,

insan vi.icudu bir biitiindiir ve onu olu~turan farkb. elementler arasmda bir

uyum varcb.r. Bu unsurlar arasmda meydana gelen herhangi bir rahatstzllk

vi.icudun diger unsurlanru da etkiler. DolaYJ.styla insaru beden ve ruh ola-

rak aytrinak yerine, ona bir biitiin olarak bakmak gerekir. Bu baglamda ruhi

fonksiyonlar da aynen insan vi.icudunun fiziki fonksiyonlar1 gibi e~it dere-

cede oneme sahip olup, insan sagl!gtyla dogrudan ilgilidir. Bir ki~inin bu

unsurlar arasmdaki dengeyi gormeden ve onlar1 bir biitiin halinde ele ab.p

incelemeden, bir hastabgt tedavi etmesi imkans1zd1r. ins an sagl!gtrun temeli

bu unsurlar arasmdaki denge ve uyuma bagllcb.r. DolaYJ.styla insanm fizil

v;,; 'Daiii$111DIIltk 'le 'Din Hizmetleri I 99

anlamda ki~inin kendisinden biiyiik ve yii~e olan bir varhga inanmas1 de-

mektir. Toplum ili~kileri ise, ki~inin kendisiyle, toplwnla ve Allah'la olan

ili~kileri anlamma gelip, bir digergamhk hissiiu, digerlerine yardrm istegini-

ve kamu iyiligi i

100 J 'Dini 'DamJntatJfrk ~e 'Din Hiznrelferi

~kanWdarma, hatta cinsel bozukluklara varmcaya kadar, pek ~YOk sorunun

!YOZi.imiinde ciddi katlalaruun oldugu ileri siiri.ilmektedir.32

2000 ylli itibariyle, ABD'de ciddi anlamda bireysel sorunu olan ki~ilerin %

39'u, din adarnlarmdarr yardun almaktadrr. Bu yardrm oranr'bir bi.itiin ola-

rak psikiyatristlerden, psikologlardan, doktorlardan, evlilik daru~manlarm

dan ve sosyal~Yah~ma uzmanlarmdan alman yardrmlarm toplarnmdan daha

fazladrr. Yardunc1 olmaya c;ab~hklan konular, fakirlikten evlilik sorunlarma;

ruhsal hastabklardan hasta ziyaretlerine; i~ bulmadan bireysel sorunlara

(ornegin alkol ve diger uyu~turucu madde kullanrrru); depresyonlu durum-

lardan evlilik ve ailevi sorunlara; ergenlik hamileliginden hukuki daru~man

llga varmcaya kadar 90k geni~ bir alaru kapsamal

'Dirli 'Dan~manllk '/e 'Din Hizmelleri J 101

tlrmalai da giin gec;tikc;e artmaktadrr. Ornegin 1980 ile 1982 yillarr arasmda

ruh saghg1 ve din ili~kisi iizerine sadece 101 makale yaymlarurken, 2000 ile

2002 yillan arasmda 1100 c;alt~ma yaptlmi~trr.36

Fazla detaya girmeden, sadece bir iki c;ah~marun sonuc;:larlill ozetleyerek, .

dinin ruh ve beden saglrgma nastl katl

102 I Vini 'Dam;maulrk ve 'Din Hizmetleri

kinin oldugunu kabul etmektedirler. 0 halde dini inane;: ve uygulamalar, ruh

ve beden saghgma nasil etki etmektedir? $imdi bu sorunun cevabma gec;:elirn:

Sosyal Destek Modeli: Sosyal bilimciler:in din ve ruh saghgma ili~kin one

siirdiilderi mode lin ba~·mda sosyal destek mod eli gelmektedit. Sosyal destek

modeline gore, destekleyici insan ili~kileri, psikolojil< ac;:rdan saghgmdevam

ettirilmesine katkr saglayarak pek c;:ok ruhsal rahatsrzhgm onlenmesine yar-

drmcr olur. Dini katrhm da bir c;:e~it sosyal destek ~eldi oldugundan, dindar

l

·'Di11i 'Dan~ma11lrk ve 'Di11 Hizmetleri I 703

destegin saghgt birka

104 I'Dini 'Danljmanlrk re 'Din Hizmetlni

Allah'm elinde oldugu inanct giic;lendirir. Ara~trrmalar, sosyal destegin stresli

durumlarda stresle ba~a c;tkmada onemli bir kaynak oldugunu gostermekte-

dir. Cemaat iiyelerinin hastalart ziyareti, onlarm ihtiyac;larrm kar~tlamalart vs

de hasta ic;in son derece onemli bir moral kaynagtdrr.43

Kutsal mekaruardaki (cami, kilise veya sinagog) vaazlar, okunan ve dinlenen

kutsal kitaplar, ibadetler, ibadetlerden sonra birlikte gec;irilen zamanlar, tiim

bunlar, grup iiyelerinin sorunlarmt payla~malarma ve birbirlerine yardtm

etmelerine imkan saglamaktadlr. Bunun da otesinde aym dini payla~an ve

birlikte ibadet eden ki~ilerde bir "aidiye~ duygusu" geli~ir. Zira hepsi ayru

~eye inanmakta, aym ibadeti yapmakta, aym duygu ve dii~iincelere sahip

olmaktadtr. Bu inane; bagt da grup uyelerini birbirine daha fazla baglamakta

ve birbirlerine giiven tesis etmektedir. Tiim bunlar da daha sonra grup iiye-

lerinde pozitif olaral< etkisini gostermektedir.

Akademik c;evrelerde onemli bir yere sahip olan Science dergisinde; House

ve arkada~lan sosyal destelde ilgili olaral< ~unlart yazm~lardrr: "... sosyal

ili~l

~

'Dini Van&Smanlrk ~e 'Din Hizmetleri !105

ler. Boylece insan, i~ huzurunu bozan ve kendisini rahatslZ eden bir taklm

duygu ve dii~iincelerini yi.ice yaratlctya aktararak, problemlerinin vermi~

oldugu rahatstzhktan kurtulma ~ansma sahip olabilmektedir. Aynca dini

katilim, bireylerin giinliik ya~amlarmdaki gerilimlere kar~1 bakl~ ac;tlarrm

degi~tirmek suretiyle, onlart daha az stresli bir hale getir~. Bu teoriye gore,

dini katlltm, dindar bireylerin stresle ba~a c;ll

106 I 'Dini 'Danr.smanlrk 1'e 'Din Himrelferi

Sonuc;ta dini katu1m ve bu ttir ol~u psikolojik duygular bir taraftan ya~a

ma bir anlam kazandmrken, diger taraftan da insanm ya~ama daha olurnlu

ve iimitli bir ~ekilde bakabilmesini saglar. Boyle bir haleti ruhiye ise, insan-

larm hem ruh hem de beden saghgtru korumaya yardtmct olur.

Dini Emir ve Yasaklar Modeli: Bazt dini emir ve yasaklar da ruh ve be-

den sagbgma olurnlu katlo saglar. Bu da iki ~ekilde olur. Birinci olaral

Virzi 'Dam~marzlzk ve 'Dirz Hizmetleri 1107

D.Sonuc;:

Her ne kadar bazliar1 dinin varhgm1 kabul etmeyip, onu tamamen saf d1~1

b1rakmaya kall(l~salar da, bunu tarih bo~nca ba~aramarru~lard1r. Zira din,

ins!}n hayatmm aynlmaz en tabii ve en niifuz edici gen;:egidir. Dinin fert ve

toplum hayatmda bir tal

108 I 'Dilzi 'DanJlmanlzk ~e 'Din Hizmetleri

Kaynalo;:a

ANDREWS, Lewis M. "Religion's Challange to Psychology:' Public Interest,

Summer 1995, 120, ss. 79-88.

COMPT~, Auguste. The Positive Philosophy. (Trs and ed. By Harriet Mar-

tineau) London: Bell, 1896, vol. II.

CROMARTIE, Micha~l. "Religion and Religious Institutions in the Mo-

dern Public Square:' Avrupa Birligi Surecinde Dini Kurumlar ve

Din Egitimi, istanbul: Ensar Ne~riyat, 2007, ss.33-47.

FREUD, Sigmund. The Future of an Illusion (1927), Standard ed. (vol. 21)

London: Hogarth Press, 1962.

GALANTER, Marc. "Spiritual Recovery Movements and Contemporary

Medical Care:' Psychiatry, (Fall1997), vol. 60, no. 3, !IS. 211-223.

GEORGE, Linda K. Christopher G. Ellison, and David B. Larson. "Explai-

ning the Relationships Between Religious Involvement and He-

alth:' Psychological Inquiry, vol. 13, no. 3 (2002), ss. 190-200.

HACKNEY, Charles H. and Glenn S. Sanders. "Religiosity and Mental He-

alth: A Meta-Analysis of Recent Studies:' Journal for the Scienti-

fic Study of Religion, vol. 42, no. 1 (2003), ss. 43-55.

HIEBERT, Paul G. Cultural Antropology, Grand Rapids, Michigan: Bal

Vini Van11manlrh ~e Vin Hizmetleri 1109

KRAUSE, Neal C. G. Ellison ve J.P. Marcum. "The Effects of Church-Ba-

sed Emotional Support on Health: Do They Vary by Gender?"

Sociology of Religion (Spring 2002) vol. 63, no. 1, ss. 21-47.

LEWY, Guenter. Why America Needs Religion: Sec11lar Modernity and

Its Discontents, Grand Rapids, Michigan: William B. Ee~dmans

Pub., 1996.

MUSICK, Marc A. ve Arkada~lar1. "Re~igious Activity and Depression

Among Community-Dwelling Elderly Persons with Cancer: The

Moderating Effect of Race:' The Journal of Gerentology, (July

1998), vol. 53B, no 4, ss. 218-227.

SEYBOLD, Kevin S. ve Peter C. Hill. "The Role of Religion and Spirituality

in Mental and Physical Health:' Current Directions in Psychologi-

cal Science, vol. 10, no. 1 (Feb., 2001), ss. 21-24.

STARK, Rodney, Laurence R. Iannaccone ve Roger Finke. "Religion, Scien-

ce, and Rationality.' The American Economic Review, vol. 86, no.

2 (May 1996), ss. 433-437.

TAYLOR, Robert J. ve Arkada~lar1. "Mental Health Services in Faith Com-

munities: The Role of Clergy in Black Churches:' Social Work,

vol. 45, no.1 (Jan 2000), ss. 73-87.

TUBBS, Stewart L. ve Sylvia Moss. Human Communication. Sixth ed.,

McGraw-Hill, New York 1991.

WALLACE, Anthony F. C. Religion: An Antropological View. New York:

Random House, 1966.

WEAVER, Andrew J. and Harold G. Koenig. "Elderly Suicide, Mental He-alth Professionals, and The Clergy: A Need for Clinical Colloba-

tion, Training, and Research:' Death Studies, vol. 20, no. 5 (Sep-

Oct, 1996), ss. 495-508.

WESTGATE, Charlene E. "Spiritual Wellness and Depression:' Journal

of Counseling and Development, vol. 75 (September I October 1996), ss. 26-35.

ZINNBAUER, Brian J. ve Kenneth I. Pargament, "Working with the Sac-red: Four Approaches to Religious and Spiritual Issues in Coun-

seling:' Journal of Counseling and Development, vol. 78, no 2,

(Spring 2000), ss. 162-171.